سازمان فرهنگ و ارتباطات اسالمي

رازیني فرهنگي اتیوپي

رد اتیوپيموسیقي سنتي

1399

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

2

مقدمه:سرایش اشعار و سروده های سنتی و دینی از دیرباز در کشور اتیوپی رواج داشته است.یکی از سنت

های دیرینه این سرزمین از دیرباز تاکنون نیز سرودهای قبایل مختلف است که در مراسم و مناسبت

است. های این اقوام سر داده شده و بخشی از فرهنگ عامیانه کشور اتیوپی را بخود اختصاص داده

بخشی از این سرودها و اشعار دربرگیرنده داستان های تاریخی و حماسی است و بخشی نیز دارای

تم دینی بوده و در مراسم دینی مسیحیان و مسلمانان و یهودیان قرائت می گردد.

یکی از سرودهای مشهور دینی اتیوپی که بویژه در شمال شرقی اتیوپی و در بین مسلمانان ناحیه

و « هرار»است. منظومه که معموال با موسیقی سنتی همراه است در نواحی 1رواج دارد منظومهوولو

که نغمه سرایی به زبان ارومو رایج است طرفداران زیادی دارد.« جیما»

در مناطق مرتفع اتیوپی، نوعی از سرودها به همراه موسیقی سنتی غیر مذهبی به وسیله خوانندگان

نام دارد. به ازماری ها در جامعه اتیوپی، هم با غضب 2د اجرا می شود که ازماریو نوازندگان دوره گر

و بدبینی و هم با احترام نگریسته می شود.این نوازندگان دوره گرد که به قوم امهاری تعلق دارند در

اشعار ساده خود که بیشتر به صورت فی البداهه و بدون آمادگی قبلی سروده می شوند سنت ها و

3آداب و رسوم مردمان امهاری را در قالب شعر به تصویر می کشند.

سنتي در اتيوپي موسيقيموسیقی در کشور اتیوپی به دو بخش سنتی و مدرن تقسیم می گردد. موسیقی سنتی این کشور که

و موسیقی فولکلوریک موسیقی عامه، بخش های متنوعی از جملهو به بوده از تنوع زیادی برخوردار

تقسیم می گردد. تی مذهبی)سازهای زهی و سازهای بادی( سن

منظومه در واقع همان گروه تواشیح مرسوم در کشورمان است و عمدتا در مدح و ثنای رسول مکرم اسالم حضرت محمد مصطفی )ص( 1

.میشودخوانده 2 Azmari 3 www.selamta.net/culture.html

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

3

موسیقی فولکلوریک اتیوپی، بسیار گوناگون و متنوع است و تقریبا هریک از قبایل هشتاد گانه این

کشور دارای موسیقی های خاص خود می باشند که در مراسم و مناسبت های آنها از جایگاه

ی این سبک موسیقی که دارای دو سبک آرام و ریتمیک استواری برخوردار است. آهنگ ها و نواها

است بخشی از فرهنگ شفاهی این سرزمین باستانی را در خود جای داده اند. مهم ترین آالت و

ادوات موسیقی سنتی اتیوپی اعم از موسیقی فولکلوریک و موسیقی مذهبی عبارتند از : شیپور،

فلوت، طبل، چنگ، عود و نوعی ویلون محلی.

های زهي سنتي :سازسازهای زهی سنتی که در انواع موسیقی های سنتی و مذهبی اتیوپی کاربرد وسیعی دارند عبارتند

از :

: 1ماسنکو )ماسینکو(

ماسنکو ساز تک زه شبیه عود است که با آرشه نواخته می شود و از این نظر می توان گفت به

کمانچه نیز شباهت دارد. زه این ساز از موی اسب ساخته می شود. ماسنکو مورد عالقه بومیان

1 Masenqo

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

4

اتیوپی است و الحان شاد و غمگین آن در مناسبت های مختلف نقش های متفاوتی برعهده می

گیرند.

:1کرار

کرار یکی از از مشهورترین و قدیمی ترین ادوات موسیقی سنتی اتیوپی بشمار می رود که قدمت آن

سال دانسته اند. این آلت موسیقی با دارا بودن شش سیم بلند به 2000را در این کشور بالغ بر

ته های آن از چنگ و بربط شباهت زیادی دارد . بدنه کرار از چوب مدوری ساخته می شود که رش

می باشند. آهنگ های زیبای نوازنده کرار شنوندگان خود را « V»روده گاو تهیه شده و شکل حرف

نواخته به صورت افقی بر روی چارچوب محافظ خودمعموال دچار وجد زایدالوصفی می نماید. کرار

می شود.

1 Krar

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

5

: 1بگنا

بگنا نیز همچون کرار به چنگ یا بربط شباهت زیادی دارد و دارای ده ردیف سیم نازك و بلند است

که از طریق نواختن این سیم ها الحان و آهنگ های با صالبتی پدید می آید. بگنا معموال با

اسم انگشتوانه ای از عاج یا استخوان به صدا درمی آید و چون صدای سنگین و مرتعشی دارد در مر

رسمی و باشکوه از آن استفاده می کنند. در گذشته های دور از بگنا بیشتر در دادگاه ها و هنگام

داوودحضرت اعالم احکام و قوانین استفاده می شده است. گفته می شود این ساز به تقلید از چنگ

ساخته شده است. )ع(

:2دیتا

1 Begena 2 Dita

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

6

شامل انواع غیر متعارف -سازهای زهی آرشه ای دیتا ساز دیگری با پنج سیم است که به همراه

در جشن ها و مناسبت های محلی مورد استفاده قرار می گیرند. دیتا و دیگر -سازهای دارای سه زه

انواع سازهای زهی بیشتر در جنوب اتیوپی کاربرد دارند.

سازهای بادی: :1واشینت

1 Washint

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

7

ه شده از نی بامبو است که در سرتاسر این واشینت )از سازهای بادی مشهور اتیوپی( فلوتی ساخت

کشور و به ویژه در نواحی مرتفع اتیوپی رواج دارد. این ساز لوله مانند دارای چهار حفره کوچک در

اندازه های مختلف است که از طریق نواختن در آن و نهادن و برداشتن انگشتان بر این سوراخ های

از چوپانان اتیوپی در هنگام چرای گله های گاو و ریز اصوات متنوعی بوجود می آید. بسیاری

گوسفند بر واشینت خود دمیده و محیط اطراف خویش را غرق در نواهای خوشی می سازند.

: 1امبیلتا

امبیلتا نوعی فلوت سنتی است که معموال از فلز و نی بامبو ساخته می شود. این فلوت فاقد سوراخ

است و نوازندگان آن که می بایست از مهارت قابل توجهی برخوردار باشند تنها با نواختن دو نت

آهنگ های زیادی را بوجود می آورند.

:2ساز ماالکات

1 Embilta 2 Malakat

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

8

ی مراسم مذهبی مورد استفاده کشیشان و روحانیون مسیحی قرار ساز بادی ماالکات صرفا در برخ

می گیرد.

:1هلدودوا

این ساز بادی شیپور مانند از شاخ حیوانات ساخته می شود و بیشتر مورد استفاده قبایل جنوبی

اتیوپی قرار می گیرد.

:2شوفار

1 Holdudwa 2 Shofar

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

9

این ساز بادی که به شیپور شباهت دارد عمدتا در مراسم مذهبی مورد استفاده یهودیان بتا اسرائیل

کاربرد دارد.

1فانتا :

و دیگر ساکنان نواحی جنوبی اتیوپی معموال در « کونسو»فانتا نوعی فلوت بومی است که قبیله

2می برند.جشن ها و مناسبت های سنتی و دینی خود این فلوت را بکار

1 Fanta 2 https://folkways.si.edu/folk%20music%20of%20ethiopia

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

10

:1سازهای کوبه ای 2 آتامو :

آتامو طبل دستی کوچکی است که از گل رس و سفال و کشیدن پوست خشک شده گوسفند و بز

ساخته می شود. طباالن معموالً اشیای کوچکی از قبیل سنگ یا دانه هایی ریز را در درون این طبل

و قرار می دهند و با زدن ضربات انگشتان بر آن، اصوات هیجان انگیزی ایجاد می کنند. نواختن آتام

در میان قبیله گوراگه و سایر مردمان جنوب اتیوپی رایج و متداول است.

1 https://allaboutethio.com/ttraditionalinstruments.html 2 Atamo

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

11

: 1توم

توم سازی متشکل از تیغه های فلزی است که از برخورد این تیغه های فلزی با هم، صدایی شبیه تق

ماجانگیر و تق برمی خیزد. استفاده از توم در نواحی جنوبی اتیوپی و در بین قبایل نوئر، آنواك،

سرورما رواج دارد.

: 2نگاریت

1 Toom 2 Negarite

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

12

نگاریت طبلی ساخته شده از چوب یا فلز است که آن را با یک قطعه چوب خمیده می نوازند. طبل

نگاریت در گذشته های نه چندان دور بیشتر در دربار سلطنتی یا اعالم عمومی خبرها مورد استفاده

ا و مراسم عروسی اختصاص یافته است. طبل نگاریت قرار می گرفت ولی امروزه عمدتا به جشن ه

در اریتره نیز کاربرد وسیعی دارد.

: 1کبه رو

کبه رو نوعی طبل در اندازه های بزرگ و کوچک است که هم در مراسم مذهبی کلیسای ارتدوکس

و هم در جشن های سنتی قبایل مختلف کاربرد دارد.

موسيقي ديني :موسیقی دینی اتیوپی دربرگیرنده عناصری از مسیحیت ارتدوکس؛ دین یهود و دین اسالم است

که در موسیقی سنتی این کشور جای گرفته و برخی از آالت و ادوات موسیقی این کشور را عمیقا

مت متاثر از خود ساخته اند بطوری که برخی از سازهای بادی و کوبه ای اتیوپی امروزه بیشتر در خد

مراسم دینی ادیان مختلف این کشور قرار گرفته اند.

1 Kebero

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

13

که در اصل نوعی عود مصری می باشد یکی از سازهای دینی کشور است که در جشن ها و 1سناسل

آئین های کلیسای ارتدوکس اتیوپی کاربرد دارد.

مذهبی مراسم در مداحی هنگام در که مذهبی کنیم، در خصوص ابزاری می صحبتسناسل از وقتی

یکی از بزرگترین 2بکار برده میشود صحبت خواهیم کرد و شخصی که آنرا ابداع نموده سنت یارد

آهنگسازان اتیوپی می باشد.

موسیقی سیستم و سروده کلیسا در مذهبی های آئین برای را زیادی سروده های که یارد سنت

در تصاویری که از وی بجا مانده است کرد، اختراع رقصندگان و دانان اتیوپیایی را برای موسیقی

شده است. کشیده تصویر به ساز این اغلب وی در حال نواختن

1 Senasel or Tsenatsel 2 Sant yard

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

14

کوبه سازهای موسیقی ترین قدیمی این ساز جزو یکی از دهند می نشان اسناد تاریخی که همانطور

اتیوپی نواخته میشود. ارتدوکس مسیحی کلیساهای دربوده و شده شناخته ای

های آیین در مهمی نقش و است شده شناخته اتیوپی در قدیم بسیار های زمان از مذهبی ساز این

شده داده نشان مختلف نوشتارهای در که همانطور. کند می ایفا اتیوپی ارتدکس کلیسای مذهبی

نواخته می شد. مقدس مناجات نواختن برای مرد کاهنان و مداحان توسط فقط این ساز است،

به که است شده ساخته فلزی میله چهار یا سه ازدر مورد شکل این ساز الزم به توضیح است که

یا چینی چوب، جنس از شود و متصل می دسته یک شکل به U کمان یک طریق از افقی صورت

.است شده ساخته فلز از جدید آن استاندارد . نوعساخته شده است سفال

این لرزیدن هنگام اند، شده پیچیده ها میله روی بر که است متحرك های دیسک به مجهز ساز این

مرد انجام میشود. کاهنان توسط آن با برخورد یا زدن جرنگ صدای ساز،

ها میله خود آزاد حرکت با افقی های میله روی بر حرکت قابل اشیاء قالب، مانند ساز دادن تکان با

. کند می تولید صداهایی قاب، مقابل در

عنوان به. است موضوعات مذهبی از تعدادی نمادشکل مذکور، U ساز اتیوپی ارتدکس کلیسای در

. کند تقلید یهودیان را دست به مسیح )ع( شالق خوردن حضرت صدای است قرار صدا این مثال،

.جلو رفتن حلقه ها به عمل شالق اشاره دارد و عقب به همچنین

حضرت عیسی که بود زیاد آنقدر جمعیت پروردگار، مصائب زمان در که شود می گفته این بر عالوه

نماد کامال مذهبی و مقدس الگوها از برخی رو این از داد، می سوق جلو و عقب و کناری به را )ع(

. دارد

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

15

به یهودیان را دست به )ع( را حضرت عیسی رنجهای همچنین حلقه ها، عقب و جلو به رو حرکات

او های سقوط عالوه به جلو و عقب و دیگر طرف به انتهای یک از آنها توسط که کشد، می تصویر

.است مقدس تثلیث نمایانگر چوبی این ساز، و دسته شود می سوق

نیز برای همراهی شرکت 2و ماکوامیا 1در مراسم مذهبی کلیسای ارتدوکس از سازهای کلگری

کنندگان و برقراری ریتم سرودهای مذهبی استفاده می شود. عالوه بر آن در کلیساهای قدیمی

که از 3ارتدوکس در مناطق روستایی؛ برای دعوت مؤمنان به مراسم عبادی؛ سازی به نام دوال

یهودیان بتا اسرائیل صفحات استخوانی یا قطعات چوبی ساخته می شود مورد استفاده قرار می گیرد.

و طبل 4نیز در هنگام برگزاری مراسم مذهبی در کنیسه ها ساز کوچک زنگ مانندی به نام کَچِل

را برای همراهی موسیقی مذهبی بکار می گیرند. 5های کبه رو و ناگاریت

ز مسلمانان اتیوپی نیز در هنگام برگزاری جشن های مذهبی خود همچون عید قریان و عید فطر ا

6ادوات موسیقی همچون دف، طبل کبه رو و فلوت امبیلتا استفاده می کنند.

موسيقي مدرن :و اشغال کوتاه مدت این 1930تاریخ موسیقی مدرن و استفاده از ابزارهای موسیقی غربی به دهه

ی کشور توسط ایتالیا بازمی گردد. در این دوره گروه های موسیقی ایتالیائی برای سربازان و برخ

اتباع ایتالیائی که در این کشور سکونت داشتند برنامه هایی اجرا می کردند و بتدریج مردم این

1950سرزمین با سبک موسیقی غربی آشنا شدند. نخستین گروه موسیقی به سبک جدید در دهه

تدریج اقدام به برگزاری کنسرت ه دستور امپراطور هایال سالسی در این کشور تاسیس شد و به ب

1 Clegry 2 Maqwamia 3Dawal 4 qachel 5Nagarit 6 worldmusic.nationalgeographic.com/ethiopia

آدیس آبابا -رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسالمی ایران

16

گروه های و با انجام کنسرت هایی توسط 1960هایی در مراسم و مناسبت های ملی نمود. در دهه

تدریج شکل ه موسیقی مدرن جاز و پاپ اتیوپی ب مشهور موسیقی آمریکا مانند گلن میلر و سول

گرفت و گروهی از جوانان نیز جذب این سبک از موسیقی روز شدند. پس از کودتای نظامیان گروه

دلیل دیدگاه های کمونیستی ه ی موسیقی غربی در این کشور تحت نظر دولت قرار گرفتند و بها

هایال ماریام فعالیت آنها محدود گردید با این حال از زمان سرنگونی دولت نظامی ماریام در سال

ن و ایجاد فضای نسبتا باز سیاسی در کشور موسیقی نوین نیز بار دیگر فعالیت خود را در ای 1991

کشور آغاز کرد که این وضعیت تاکنون ادامه یافته است.

با وجود عالقه برخی از جوانان شهری به موسیقی های متداول غربی و تقلید هنرمندان اتیوپی از این

سبک ها؛ موسیقی غربی از جایگاه عمیقی در بین مردم این کشور برخوردار نیست و اکثر مردم

موسیقی سنتی را بر موسیقی غربی ترجیح داده و روی آوردن برخی از اتیوپی بویژه روستائیان

جوانان و نوجوانان شهری به موسیقی پاپ را نمادی از تهاجم فرهنگی غرب به ساختارهای سنتی

1خود می دانند.

1 worldmusic.nationalgeographic.com/ethiopia