شرازگ تیعضو یشیاپ · 2019. 5. 15. · ناریا یملاسا یروهمج یروآون و یروانف ،ملع یاهصخاش تیعضو یشیاپ شرازگ :ناونع)یروانف

1

گزارش پایشی وضعیت شاخصهای علم، فناوری و نوآوری جمهوری اسالمی ایران

گزارش پایشی وضعیت

شاخص های علم، فناوری و نوآوری جمهوری اسالمی ایران

گزارش شماره 1

اردیبهشت 1398

猀挀挀爀⸀椀爀

عنوان: گزارش پایشی وضعیت شاخص های علم، فناوری و نوآوری جمهوری اسالمی ایران تهیه و تنظیم: ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور)معاونت پایش، ارزیابی و نظارت علم و فناوری(گردآورندگان: دکتر عباس حاجی آخوندی، دکتر قاسم عموعابدینی، دکتر سید مجتبی خیام نکوئی

و دکتر امید امرالهسال انتشار: اردیبهشت 1398

نشانی: تهران، خیابان فلسطین شمالی، شماره 309تلفن: 021-66419642

[email protected] :نشانی مجازیکلیه حقوق این اثر متعلق به دبیرخانه شورای عالی انقالب فرهنگی است.

فهرست موضوعات


فهرست موضوعات

هریک از این دریچه های علم و دانش که از جانب خداوند به روی بشر باز می شود، زمینه ساز تحوالت شگرف و جدید در زندگی انسانها است، بنابراین هر ملتی که از دانش های جدید و فناوری های مرتبط با آن عقب بماند، سرنوشتی جز عقب ماندگی، ذلیل شدن و استعمار از جانب قدرت ها نخواهد داشت. علت تأکیدهای مکرر بر موضوع علم و پیشرفت علمی همین موضوع است، بنابراین دانشمندان و محققان و مراکز علمی و پژوهشی برای ادامه پر شتاب حرکت علمی کشور به خصوص در زمینه علوم جدید، باید با توکل به خدا و با نیت الهی، از جان مایه بگذارند و شب و روز نشناسند و مسئوالن کشور به ویژه دولت

نیز باید به این موضوع توجه جدی داشته باشند.

استفاده غربی ها توانایی های همه از علمی پیشرفت برای کنید و از شاگردی کردن و یادگرفتن هرگز پرهیز نکنید، زیرا ما از شاگردی کردن ننگمان نمی آید بلکه از »همیشه شاگرد ماندن« ننگمان می آید. هیچ گاه به برنامه ها و توصیه های غربی ها اعتماد نکنید.کشورهای غربی که امروز بیشترین پیشرفت ها را در زمینه علوم جدید دارند، بیشترین جنایات را نیز در طول

تاریخ بر ضد ملت ها مرتکب شده اند.مقام معظم رهبری)دامت برکاته(؛ در دیدار با معاون علمی و فناوری رئیس

جمهور، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، مسئوالن و محققان ستاد توسعه علوم

و فناوری های شناختی، رؤسا و اساتید دانشگاه های مرتبط)1397/11/03(.


فهرست مطالب

مقدمه....................................................................................................................................................................................... 89 ................................................................................................................................................................... خالصه مدیریتی:9 .................................................................................................................... 1-1- شاخص نیروی انسانی آموزش عالی10 ................................................................................................................ 1-2- شاخص مستندات علمی)تولید علم(1-3- شاخص فناوری....................................................................................................................................................... 101-4- شاخص نوآوری....................................................................................................................................................... 111-5- شاخص زیرساختی علم و فناوری...................................................................................................................... 111-6- شاخص تأمین و حمایت های مالی از علم و فناوری .................................................................................... 11فصل اول: وضعیت موجود شاخص های توسعه علم، فناوری و نوآوری در کشور�� 1314 ................................................................................................................. 1-1- شاخص نیروی انسانی آموزش عالی1-2- شاخص انتشارات علمی)تولید علم(.................................................................................................................. 151-3- شاخص فناوری)ثبت پتنت، عالئم تجاری و تبدیل ایده به ثروت داخلی و خارجی(.......................... 1720 .............................................................................................))GII(1-4- شاخص نوآوری)شاخص جهانی نوآوری21 ....................................... 1-5- شاخص زیرساختی علم و فناوری) شرکت های دانش بنیان و استارت آپ ها(1-5-1- شرکت های دانش بنیان.................................................................................................................................. 2123 ........................................................................................................................................................ 1-5-2- استارتاپ ها1-6- شاخص تأمین و حمایت های مالی از علم و فناوری .................................................................................... 25猀挀挀پیشنهادهای راهبردی....................................................................................................................................................... 29

爀⸀椀爀

فهرست جدول ها15 ....................................................... )ISI( جدول)1(: تعداد، رتبه و میزان رشد مستندات علمی جمهوری اسالمی ایران16 ....................................... )SCOPUS( جدول)2(: تعداد، رتبه و میزان رشد مستندات علمی جمهوری اسالمی ایرانجدول)3(: فهرست 5 کشور اول جهان در شاخص میانگین تغییرات ساالنه)رشد شتاب علمی( بین سال های 2006 الی 2016.................................................................................................................................................................................................. 1618 ......WIPO جدول)4(: آمار تعداد اختراعات ثبت شده و گرنت شده، عالئم و تجاری و طرح های صنعتی ایران در

جدول)5(: آمار تعداد ایده های تبدیل به ثروت، فناوری های خلق شده و حجم صادرات دانش بنیان در پارک های فناوری و مراکز رشد............................................................................................................................................................................... 19جدول)5(: امتیاز ایران در ارکان هفتگانه شاخص جهانی نوآوری بین سال های 2015 تا 2018.................................... 2021 ...................................... جدول)6(: رتبه ایران در ارکان هفتگانه شاخص جهانی نوآوری بین سال های 2015 تا 2018جدول)7(:نسبت اعتبارات پژوهشی به بودجه کل کشور- بر حسب میلیون ریال................................................................ 25جدول)8(: بودجه مصوب پارک های علم و فناوری در قوانین بودجه ساالنه کشور............................................................. 28

فهرست نمودارها18 ...... نمودار)1(: تعداد درخواست های ثبت پتنت و تعداد پتنت هاي ثبت شده داخلی مربوط به جمهوری اسالمی ایران

نمودار)2(: تعداد درخواست های ثبت پتنت و تعداد پتنت هاي ثبت شده خارجی و حق امتیاز بهره برداری تأیید شده از پتنت های ایران .................................................................................................................................................................................................... 19نمودار)3(: تعداد شرکت های دانش بنیان...................................................................................................................................................... 22نمودار)4(: فروش شرکت های دانش بنیان.................................................................................................................................................... 22نمودار)5(: تعداد فناوران شاغل در شرکت های دانش بنیان .................................................................................................................. 22نمودار)6(: صادرات شرکت های دانش بنیان................................................................................................................................................. 2223 ........................................................................................................................................... نمودار)7(: حوزه فعالیت استارتاپ ها در کشورنمودار)8(: تعداد کارمندان شاغل در استارت آپ ها بر حسب تعداد استارت آپ ها....................................................................... 2424 ................................................................................................................................ نمودار)9(: پلتفرم ارائه خدمات توسط استارت آپ هانمودار)10(: تعداد استارت آپ ها در کشور به تفکیک سال.................................................................................................................... 25نمودار)11(: سهم هزینه کرد تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی.............................................................................................26نمودار)12(: تعداد شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر سهامی خاص و سهامی عام...................................................................26

نمودا)13(: تعداد کل شرکت های دانش بنیان و متقاضی دریافت حمایت از صندوق نوآوری و شکوفایی به تفکیک طبقه بندی نوع شرکت تا تاریخ 7 آذر 1397....................................................................................................................................................... 27نمودا)14(: تعداد و مبلغ مصوبات صندوق نوآوری و شکوفایی به تفکیک حوزه های فناوری تا تارخ 7 آذر 1397........... 27نمودا)15(: تعداد و مبلغ مصوبات خدمات توسعه بازار تا تارخ 7 آذر 1397................................................................................... 28


گزارش پایشی وضعیت شاخص های علم، فناوری و نوآوری جمهوری اسالمی ایران

8

مقدمهتوسعه زیرساخت ها، ظرفیت ها و توانمندی های موجود در نظام علم، فناوری و نوآوری کشور، حاصل سال ها تالش اندیشمندان و متخصصان کشور در پرتو رهنمودها و تأکیدات بنیان گذار کبیر انقالب)ره( و مقام معظم رهبری)دامت برکاته( است. استقالل از شرق و غرب، که از همان ابتدای نهضت اسالمی جایگاهی ویژه در نظرگاه بنیانگذار جمهوری اسالمی امام خمینی)ره( و آحاد مردم انقالبی ایران اسالمی داشت، چراغ راه تالش های متخصصان در سال های پس از پیروزی انقالب شکوهمند اسالمی شد و تأمین خودکفایی در علوم و فنون و صنعت و کشاورزی و امور نظامی، در قانون اساسی جمهوری اسالمی ایران، به عنوان یکی از وظایف اصلی برعهده دولت گذاشته شد. گفتمان تولید علم و جنبش نرم افزاری، با تأکید مقام معظم رهبری)دامت برکاته( بر رد اتکای صرف به تقلید، تکرار و ترجمه علوم در دهه 80 در فضای علم و فناوری کشور نهادینه شد، و نتایج آن امروز در رشد نظام علم، فناوری و نوآوری کشور و خروجی های آن نمایان است. ایشان بارها با تکیه بر حدیث شریف)العلم سلطان؛ ترجمه علم، قدرت است(، مسیر دستیابی کشور به عزت و اقتدار را از راه پیشرفت علمی و فناورانی تصویر کرده اند. تأکیدات اخیر ایشان بر اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش بنیان، و حمایت از تولید ملی، ادامه همان مسیر پیشرفت مبتنی بر خودکفایی با استفاده از ظرفیت های داخلی و استعدادهای دانشمندان، متخصصان، و صنعتگران ایرانی است. مسیری که اقتصاد کشور را به سوی اقتصادی مولد، تولید محور، دانش-بنیان، درون زا رهنمون می شود. در این میان شورای عالی انقالب فرهنگی در سندجامع نقشه جامع علمی کشور نیز به اهداف کالن حوزه علم و فناوری در کشور در چشم انداز 1404 توجه

ویژه داشته است. این اهداف عبارتند از: 1. دستیابی به جایگاه اول علم و فناوری در جهان اسالم و احراز جایگاه برجسته علمی و

الهام بخشی در جهان.2. استقرار جامعه دانش بنیان، عدالت محور و برخوردار از انسان های شایسته و فرهیخته و نخبه

برای احراز مرجعیت علمی در جهان.3. تعمیق و گسترش آموزش های عمومی و تخصصی همراه با تقویت اخالق و آزاداندیشی و

روحیه خالقیت در آحاد جامعه، به ویژه نسل جوان.4. دستیابی به توسعه علوم و فناوری های نوین و نافع، متناسب با اولویت ها و نیازها و مزیت های

نسبی کشور؛ و انتشار و به کارگیری آنها در نهادهای مختلف آموزشی و صنعتی و خدماتی.


9


5. افزایش سهم تولید محصوالت و خدمات مبتنی بر دانش و فناوری داخلی به بیش از 50 درصد تولید ناخالص داخلی کشور.

6. ارتقای جایگاه زبان فارسی در بین زبان های بین المللی علمی.7. کمک به ارتقای علم و فناوری در جهان اسالم و احیای موقعیت محوری و تاریخی ایران در

فرهنگ و تمدن اسالمی.8. گسترش همکاری در حوزه های علوم و فناوری با مراکز علمی معتبر بین المللی.

بدیهی است، توجه به تحقق این اهداف رهنمون ساز کشور عزیزمان ایران به سمت رونق تولید دانش بنیان خواهد بود.

خالصه مدیریتی:

1-1- شاخص نیروی انسانی آموزش عالی

z افزایش بیش از 12 برابری تعداد دانشگاه ها، مؤسسات و مراکز آموزش عالی در کشور) از 223 دانشگاه و مرکز آموزش عالی در سال 1357 به 2746 دانشگاه ، مؤسسات و مراکز آموزش

عالی در سال 1396(.z افزایش بیش از 20 برابری تعداد دانشجو در نظام آموزش عالی کشور) از حدود 175 هزار

نفر دانشجو در سال 1357 به 3616114 نفر دانشجو در سال 1396(.z افزایش بیش از 5 برابری سهم تعداد دانشجویان تحصیالت تکمیلی از کل دانشجویان شاغل

به تحصیل در نظام آموزش عالی کشور) از حدود 4/32 درصد در سال 1357 به حدود 22 درصد در سال 1397(

z افزایش بیش از 15 برابری تعداد اعضای هیئت علمی تمام وقت) از حدود 5600 نفر در سال 1357 به بیش از 85 هزار نفر در سال 1397(.

z افزایش حدود 2 برابری تعداد دانشجویان نخبه مورد حمایت بنیاد ملی نخبگان) از تعداد 2207 دانشجوی نخبه در سال 1392 به تعداد 4176 دانشجوی نخبه در سال 1395(

z جذب 1000 نفر نیروی متخصص از طریق اجرای برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور)پایلوت این برنامه در سال 1394 با ثبت نام از دانش آموختگان ایرانی که

از 400 دانشگاه برتر جهان فارغ التحصیل شده بودند، اجرا شد(.



10

1-2- شاخص مستندات علمی)تولید علم( )تاریخ به روز رسانی 20 اسفند 1397(

z افزایش تعداد مستندات علمی چاپ شده در نشریات نمایه شده در پایگاه استنادی وب آوساینس از 669 مستند علمی در سال 1357 میالدی به تعداد 53286 مستند علمی در سال

1397 میالدی.z ارتقای رتبه جهانی جمهوری اسالمی ایران در شاخص تعداد مستندات علمی به نقل از؛

پایگاه استنادی وب آو ساینس، از رتبه 19 در سال 2015 میالدی به رتبه 16 در سال 2018 میالدی.

z متوسط ضریب رشد تعداد مستندات علمی کشور به نقل از پایگاه استنادی وب آو ساینسدر بازه زمانی 2015 تا 2018 میالدی، 12/3 درصد بوده است.

z افزایش تعداد مستندات علمی چاپ شده در نشریات نمایه شده در پایگاه استنادی اسکوپوساز 842 مستند علمی در سال 1996 میالدی به تعداد 60412 مستند علمی در سال 2018

میالدی.z ارتقای رتبه جهانی جمهوری اسالمی ایران در شاخص تعداد مستندات علمی به نقل از؛

پایگاه استنادی اسکوپوس، از رتبه 52 در سال 1996 میالدی به رتبه 16 در سال 2018 میالدی.

z متوسط ضریب رشد تعداد مستندات علمی کشور به نقل از پایگاه استنادی اسکوپوس دربازه زمانی 2015 تا 2018 میالدی، 7/9 درصد بوده است.

1-3- شاخص فناوری

z 15403 ،کاهش تعداد درخواست ثبت اختراعات داخلی در کشور)در سال 2008 میالدیعنوان درخواست ثبت اختراع بوده که این آمار برای سال 2017 میالدی به 15264 عنوان

درخواست ثبت اختراع رسیده است.(.z کاهش تعداد اختراعات ثبت شده داخلی در کشور)در سال 2008 میالدی، 10118 عنوان

اختراع ثبت شده بوده که این آمار برای سال 2017 میالدی به 15264 عنوان اختراع ثبت شده رسیده است.(.

z در بین المللی گرنت شده اختراعات و ایران بین المللی اختراع ثبت تعداد کل درخواست WIPO، در بازه زمانی 2008 تا 2017 میالدی به ترتیب 980 و 313 بوده است.


11


1-4- شاخص نوآوری

z بهبود 41 پله ای رتبه کل جمهوری اسالمی ایران در »شاخص جهانی نوآوری« بین سال های 2015 تا 2018 از رتبه 106 به رتبه 65 در بین کشورهای جهان.

1-5- شاخص زیرساختی علم و فناوری

z به 4046 شرکت تعداد شرکت های واجد شرایط دانش بنیان در کشور، در دیماه 1397 دانش بنیان رسیده است.

z افزایش فروش شرکت های دانش بنیان از 128 هزار میلیارد ریال در سال 1384 به 600 هزارمیلیارد ریال در سال 1397.

z افزایش صادرات شرکت های دانش بنیان از 280 میلیون دالر در سال 1390 به 428 میلیوندالر در سال 1396.

z .تعداد افراد شاغل در شرکت های دانش بنیان در سال 1397 به 300000 نفر رسیده است

1-6- شاخص تأمین و حمایت های مالی از علم و فناوری

z ،افزایش نسبت اعتبارات پژوهشی به بودجه کل کشور ) این نسبت در سال 1391 شمسی0/69 درصد بوده که این رقم برای سال 1397 به 0/86 درصد رسیده است.(.

z افزایش سهم هزینه کرد تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی در کشور ) این سهم درسال 1392 شمسی، 0/72 درصد بوده که این رقم برای سال 1395 به 1/04 درصد افزایش

یافته است.(.z افزایش تعداد شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر سهامی خاص و سهامی عام ) این تعداد

در کشور در سال 1391 شمسی، 3 شرکت و این آمار برای سال 1395 به 15 شرکت رسیده است.(.


MRTMRT

فصل اول: وضعیت موجود شاخص اهی توسعه علم،

猀挀挀فناوری و نوآوری رد کشور爀⸀椀爀


14

1-1- شاخص نیروی انسانی آموزش عالی

چشم انداز بیست ساله کشور بر »سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در رونق تولید ملی« تأکید می کند. بدیهی است منابع انسانی آموزش عالی یکی از مهم ترین نهاده های علم، فناوری و نوآوری است که می تواند پیشران توسعه اقتصاد دانش محور و رونق بخش تولید دانش بنیان باشد. بر همین اساس پیروزی انقالب شکوهمند اسالمی ایران در توسعه آموزش عالی، رشد و حمایت از نیروی انسانی تحصیلکرده داخل و خارج از کشور ستاوردهای چشمگیری داشته که برخی از

انها عبارتند از: z افزایش بیش از 12 برابری تعداد دانشگاهها و مراکز آموزش عالی در کشور )از 223 دانشگاه

و مرکز آموزش عالی در سال 1357 به 2746 دانشگاه و مرکز آموزش عالی در سال 1396(.z افزایش بیش از 20 برابری ظرفیت نیروی انسانی آموزش عالی کشور) از حدود 175 هزار

نفر دانشجو در سال 1357 به 3616114 نفر دانشجو در سال 1396(.z افزایش بیش از 5 برابری سهم تعداد دانشجویان تحصیالت تکمیلی از کل دانشجویان شاغل

به تحصیل در نظام آموزش عالی کشور)از حدود 4/32 درصد در سال 1357 به حدود 22 درصد در سال 1397(

z افزایش بیش از 15 برابری تعداد اعضای هیئت علمی تمام وقت)از حدود 5600 نفر در سال1357 به بیش از 85 هزار نفر در سال 1397(.

z دستیابی به رتبه سوم جهان در تعداد دانش آموختگان رشته های مهندسی)ساالنه بیش از233 هزار نفر(.

z افزایش حدود 2 برابری تعداد دانشجویان نخبه مورد حمایت بنیاد ملی نخبگان)از تعداد2207 دانشجوی نخبه در سال 1392 به تعداد 4176 دانشجوی نخبه در سال 1395(

z ایجاد 1500 شغل دانش بنیان، تأسیس 75 استارت آپ و جذب 1000 نفر نیروی متخصصاز طریق اجرای برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور)پایلوت این از 400 دانشگاه برتر جهان ایرانی که از دانش آموختگان نام با ثبت برنامه در سال 1394

فارغ التحصیل شده بودند، اجرا شد(.


15


z 2011 در سال( OECD کاهش چشم گیر نرخ مهاجرت افراد تحصیلکرده به کشورهای عضومیالدی)کشور ایران با 845000 نفر مهاجر به کشورهای مذکور فاصله چشمگیری را با کشور

ترکیه که رتبه بیستم در فهرست بیشترین مهاجر با 1902000 را دارا بود، داشت.(z در سال 1979 میالدی و پیش از انقالب اسالمی، ایران رتبه اول را از نظر تعداد دانشجویان

شاغل به تحصیل در دانشگاه های کشور ایاالت متحده آمریکا داشت، در حالی که اکنون با حدود 12000 دانشجو در دانشگاه های این کشور، رتبه دوازدهم جهان در این شاخص را دارا

است.

1-2- شاخص انتشارات علمی)تولید علم( )تاریخ به روز رسانی 20 اسفند 1397(

)ISI( جدول)1(: تعداد، رتبه و میزان رشد مستندات علمی جمهوری اسالمی ایران

2018 2017 2016 2015 نام شاخص

53286 53730 49177 41986 تعداد مستندات علمی

16 16 18 19 رتبه مستندات علمی

0/8- درصد 9/2 درصد 17/1 درصد 23/6 درصد میزان رشد تعداد مستندات علمی ایران

تاریخ بهروز رسانی 1397/12/20 میباشد ) منبع: سایت وب آو ساینس(

مطابق داده های موجود در جدول)1(، تعداد مستندات علمی جمهوری اسالمی ایران چاپ در سال 2105، ساینس، آو وب بین المللی استنادی پایگاه در نمایه شده نشریات در شده 41986 عنوان مستند علمی بوده که این تعداد در سال 2018 به 53286 عنوان مستند علمی رسیده است و این امر نشانگر رشد 26/9 درصدی مقدار این شاخص می با شد. همچنین با توجه به همین جدول، رتبه مستندات علمی ایران در پایگاه استنادی بین المللی وب آو ساینس از رتبه 19 در سال 2015 میالدی با سه پله صعود به رتبه 16 در سال 2018 میالدی رسیده است. این در حالی است که، میزان رشد تعداد مستندات علمی کشور با 24/4 درصد کاهش از 23/6 درصد

در سال 2015 میالدی به 0/8- درصد در سال 2017 میالدی رسیده است.



16

)SCOPUS( جدول)2(: تعداد، رتبه و میزان رشد مستندات علمی جمهوری اسالمی ایران

2018 2017 2016 2015 نام شاخص

60412 56056 52522 45009 تعداد مستندات علمی

16 16 16 17 رتبه مستندات علمی

7/8 درصد 6/7 درصد 16/7 درصد 0/2 درصد میزان رشد تعداد مستندات علمی ایران

تاریخ به روز رسانی 1397/12/20 می باشد ) منبع: سایت اسکوپوس(

همچنین مطابق داده های موجود در جدول)2(، تعداد مستندات علمی جمهوری اسالمی ایران چاپ شده در نشریات نمایه شده در پایگاه استنادی بین المللی اسکوپوس، در سال 2105، 45009 عنوان مستند علمی بوده که این تعداد در سال 2018 به 60412 عنوان مستند علمی رسیده است و این امر نشانگر رشد 34/2 درصدی مقدار این شاخص می با شد. همچنین با توجه به همین جدول، رتبه مستندات علمی ایران در پایگاه استنادی اسکوپوس از رتبه 17 در سال 2015 میالدی با یک پله صعود به رتبه 16 در سال 2018 میالدی رسیده است. این در حالی است که، میزان رشد تعداد مستندات علمی کشور با 7/6 درصد افزایش از 0/2 درصد در سال

2015 میالدی به 7/8 درصد در سال 2018 میالدی رسیده است.جدول)3(: فهرست 5 کشور اول جهان در شاخص میانگین تغییرات ساالنه)رشد شتاب علمی(

بین سال های 2006 الی 2016

تاریخ به روز رسانی 1397/07/10 می باشد ) منبع: گزارش شاخص های علم و فناوری 2018(


17


گزارش شاخص های حوزه های علوم و مهندسی در سال 2018 با مقایسه وضعیت قدرت های علمی جهان، اعالم کرد ایران در سال های 2006 )1385( تا 2016 )1395(، پنجمین رشد ساالنه سریع جهان را در تولید مقاالت علمی کسب کرده است. بنیاد ملی علوم ایاالت متحده که باالترین نهاد علمی در کشور ایاالت متحده آمریکا است به صورت ادواری گزارش شاخص های علوم و مهندسی این کشور را منتشر می کند. پژوهشگران با تحلیل بانک اطالعاتی »اسکوپوس-الزه ویر«، تعداد و کیفیت مقاالت علمی منتشرشده در حوزه های مختلف را ارزیابی کرده تا به تصویری دقیق از وضعیت علمی این کشور در مقایسه با دیگر قدرت های علمی جهان دست یابند. نکته حائز اهمیت این که؛ در بازه زمانی 2006 الی 2016، قاره آسیا شاهد بیشترین افزایش در تعداد مقاالت علمی داوری شده است. جدول)3(، کشورهایی را فهرست کرده است که رشد علمی

آن ها در بازه زمانی مشخص شده، بیشتر از 8 درصد است.

1-3- شاخص فناوری)ثبت پتنت، عالئم تجاری و تبدیل ایده به ثروت داخلی و خارجی(

یکی از شاخص هایی که به عنوان معیار توسعه فناوری در نظر گرفته می شود، تعداد پتنت ها است. نمودار)1(، تعداد درخواست های ثبت پتنت و تعداد پتنت هاي ثبت شده مربوط به جمهوری اسالمی ایران را در بازه زماني2008 تا 2017 نشان مي دهند. این شاخص ها تعداد پتنت های درخواست شده و ثبت شده افراد با ملیت ایرانی را در مرکز مالکیت معنوی کشور، به عنوان مرجع داخلی ثبت اختراع، طرح صنعتی، عالمت تجاری و نشان جغرافیایی، نشان می دهند. داده های نمودار)1(، نشان دهنده روند نزولی در فاصله 2008 تا 2011 است، طبق گزارش سال 2018 از سوی سازمان جهانی مالکیت فکری، ایران یکی از 20 کشور برتر از نظر تعداد درخواست های پتنت مقیم نسبت به جمعیت کشور بوده است. نکته قابل توجه این است که به جز ایران، چین، هند، و روسیه، سایر کشورها در فهرست 20 کشور برتر، همگی از کشورهای پردرآمد هستند. ایران همچنین با 9/5 درصد رشد در تعداد درخواست پتنت ها یکی از کشورهای دارای نرخ رشد

سریع نسبت به سایر کشورها بوده است.



18

نمودار)1(: تعداد درخواست های ثبت پتنت و تعداد پتنت هاي ثبت شده داخلی مربوط به جمهوری اسالمی ایران

جدول)4(: آمار تعداد اختراعات ثبت شده و گرنت شده، عالئم و تجاری و طرح های صنعتی ایران WIPO در

2016 2015

رتبه جهانی تعداد رتبه جهانی تعداد

65 151 75 98 درخواست ثبت اختراع

79 44 86 31 اختراعات گرنت شده

71 2074 70 1980 درخواست ثبت عالئم تجاری

62 1874 63 2062 عالئم تجاری ثبت شده

105 25 87 43 درخواست ثبت طرح صنعتی

108 10 72 74 طرح صنعتی ثبت شده


19


نمودار)2(: تعداد درخواست های ثبت پتنت و تعداد پتنت هاي ثبت شده خارجی و حق امتیاز بهره برداری تأیید شده از پتنت های ایران

جدول)5(: آمار تعداد ایده های تبدیل به ثروت، فناوری های خلق شده و حجم صادرات دانش بنیان در پارک های فناوری و مراکز رشد

1395 1394

549 1008 تعداد ایده های تبدیل شده به محصول تجاری در کشور

2871 1679 تعداد فناوری های مهم خلق شده در پارک های علم و فناوری و مراکز رشد

4/231میلیون دالر

9/214میلیون دالر

حجم صادرات دانش بنیان توسط پارک های علم و فناوری و مراکز رشد



20

))GII(1-4- شاخص نوآوری)شاخص جهانی نوآوری

جدول)5(: امتیاز ایران در ارکان هفتگانه شاخص جهانی نوآوری بین سال های 2015 تا 2018

2018 2017 2016 2015 رکن شماره رکن

48.3 46.6 45.9 44.3 نهادی 1

36.7 37.5 36.9 37.1 سرمایه انسانی و تحقیقات 2

38.3 36.2 36.7 39.9 زیرساخت ها 3

38.3 35.5 36.2 29.9 پیچیدگی بازار 4

21.9 22.8 22.8 22.6 پیچیدگی کسب و کار 5

30.8 26.7 24.00 22.5 خروجی های دانشی و فناورانه 6

29.5 30.2 26.5 21.5 خروجی های خالقانه 7

مطابق داده های موجود در جدول)5(، امتیاز جمهوری اسالمی ایران در رکن نهادی از سال به سال 2015 در 44/3 امتیاز از که به گونه ای داشته روند صعودی سال 2018 تا 201548/3 در سال 2018 رسیده است. این ارتقای امتیاز بین سال های 2015 تا 2018 برای ارکان پیچیدگی بازار، خروجی های دانشی و فناورانه و خروجی های خالقانه نیز به چشم می خورد. اما در خصوص ارکان سرمایه انسانی و تحقیقات، زیرساخت ها و پیچیدگی کسب و کار روندی نسبتاً

ثابت در امتیاز این ارکان بین سال های 2015 تا 2018 مشاهده می شود.


21


جدول)6(: رتبه ایران در ارکان هفتگانه شاخص جهانی نوآوری بین سال های 2015 تا 2018

2018 2017 2016 2015 رکن شماره رکن

110 106 112 126 نهادی 1

45 45 48 46 سرمایه انسانی و تحقیقات 2

87 99 91 68 زیرساخت ها 3

106 112 102 139 پیچیدگی بازار 4

108 115 111 130 پیچیدگی کسب و کار 5

41 47 65 90 خروجی های دانشی و فناورانه 6

59 65 75 116 خروجی های خالقانه 7

65 75 78 106 رتبه کل

مطابق داده های موجود در جدول)6(، رتبه کل جمهوری اسالمی ایران در »شاخص جهانی نوآوری« بین سال های 2015 تا 2018 از رتبه 106 با 41 رتبه صعود به رتبه 65 رسیده است.

1-5- شاخص زیرساختی علم و فناوری) شرکت های دانش بنیان و استارت آپ ها(

1-5-1- شرکت های دانش بنیان

بـا شکل گیری و رشد کسـب و کارهای دانش بنیان و افزایش سهم آنها از تولیـد ملـی، اقتصـاد مبتنـی بـر منابع و خام فروشی جای خود را به اقتصاد دانش بنیـان می دهـد. تالش هـای سـالیان زمینـه دانش بنیـان، و رشـد شرکت های بـرای شکل گیری ایجـاد زیسـت بومی در گذشـته را بـرای شـکوفایی ایـن شـرکت ها فراهم ساخته اسـت. شرکت های دانش بنیـان بـا تأمیـن نیازهـای کشـور در حوزه هـای فناورانه و راهبردی، گام هـای مهمـی در راسـتای تحقـق رونق تولید دانش بنیان ملی برداشـته اند و بـا صـادرات محصـوالت خـود، حرکت به سوی اقتصاد و رونق



22

ملی دانش بنیان را آغاز کرده اند.کارگـروه ارزیابـی و تشـخیص صالحیت شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان و نظارت بر اجرا، تا کنون مجموعاً بیـش از 4 هزار شرکت دانش بنیان را تأیید کرده

اسـت که در حوزه های مختلـف فناورانه مشـغول بـه فعالیت هستند.

14

سال علم، فناوری و نواوری )معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری( 40منبع: گزارش

14

سال علم، فناوری و نواوری )معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری( 40منبع: گزارش

نمودار)3(:تعداد شرکت های دانش بنیان نمودار)4(: فروش شرکت های دانش بنیان

)هزار میلیارد ریال(

نمودار)5(:تعداد فناوران شاغل در شرکت های دانش بنیان نمودار)6(: صادرات شرکت های دانش بنیان)میلیون دالر(

منبع: گزارش 40 سال علم، فناوری و نواوری )معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری(


23


1-5-2- استارتاپ ها )منبع: داشبورد آمار و اطالعات استارت آپ های ایران(

زیست بوم استارت آپی از افراد نوآور و کارآفرین، استارت آپ هایی که در مراحل مختلف عمر با استارت آپ ها سروکار قرار دارند، سرمایه گذاران، مشاوران، و سازمان های مختلفی که خود دارند یا به رشد آنها کمک می کنند )مثل شتاب دهنده ها( تشکیل شده است. از جمله نهادهایی که در سال های گذشته به پویایی زیست بوم استارت آپی کشور کمک کرده اند، نهادهای ترویجی و آموزشی هستند که با برگزاری رویدادهای کسب وکاری و استارت آپی، فضای عمومی جامعه و به ویژه افراد تحصیل کرده را با مفاهیم کارآفرینی و نوآوری آشنا می کنند. اکنون با توسعه ایجاد سازوکارهای تأمین مالی، بستر بسیار مناسبی برای انسانی و زیرساخت ها، رشد منابع که به گونه ای است، شده فراهم کشور استارت آپی و کارآفرینی زیست بوم بازیگران فعالیت جمهوری اسالمی ایران در سال 2018 میالدی، به یکی از 5 کشور برتر از نظر رشد کارآفرینی

تبدیل شده است.

نمودار)7(: حوزه فعالیت استارتاپ ها در کشور )به روز رسانی فروردین 1398(



24

نمودار)8(: تعداد کارمندان شاغل در استارتآپ ها بر حسب تعداد استارت آپها

)به روز رسانی فروردین 1398(

نمودار)9(: پلتفرم ارائه خدمات توسط استارت آپ ها

)به روز رسانی فروردین 1398(


25


نمودار)10(: تعداد استارت آپ ها در کشور به تفکیک سال)به روز رسانی فروردین 1398(

1-6- شاخص تأمین و حمایت های مالی از علم و فناوری

جدول)7(:نسبت اعتبارات پژوهشی به بودجه کل کشور- بر حسب میلیون ریال

)منبع: مرکز پژوهش های مجلس(

17

های مالی از علم و فناوری شاخص تامین و حمایت -1-6

لس(های مج)منبع: مرکز پژوهشبر حسب میلیون ریال -(:نسبت اعتبارات پژوهشی به بودجه کل کشور7جدول)

(: سهم هزینه کرد تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی)گزارش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری(11نمودار)

گذاری خطرپذیر()منبع: گزارش عملکرد انجمن سرمایهخطرپذیر شهامی خاص و سهامی عام گذاریهای سرمایهتعداد شرکت(: 12نمودار)



26

17





نمودار)11(: سهم هزینه کرد تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی

)گزارش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری(

17





نمودار)12(: تعداد شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر سهامی خاص و سهامی عام

)منبع: گزارش عملکرد انجمن سرمایه گذاری خطرپذیر(


27


نمودا)13(: تعداد کل شرکت های دانش بنیان و متقاضی دریافت حمایت از صندوق نوآوری و شکوفایی به تفکیک طبقه بندی

نوع شرکت تا تاریخ 7 آذر 1397

)منبع: گزارش اجمالی عملکرد صندوق نوآوری و شکوفایی(

نمودا)14(: تعداد و مبلغ مصوبات صندوق نوآوری و شکوفایی به تفکیک حوزه های فناوری تا تارخ 7 آذر 1397




28

نمودا)15(: تعداد و مبلغ مصوبات خدمات توسعه بازار تا تارخ 7 آذر 1397


جدول)8(: بودجه مصوب پارک های علم و فناوری در قوانین بودجه ساالنه کشور

猀挀挀)منبع: مرکز پژوهش های مجلس(爀⸀椀爀

29


پیشنهادهای راهبردی

z برون سپاری تأمین علم نافع و رونق تولید در حوزه های اولویت دار به ده دانشگاه برتر کشور)هر دانشگاه یک اولویت( )مهلت: 6 ماه(؛

z به داخلی تولید کیفیت بخشی و سرمایه گذاری در تحول آفرین برنامه های برون سپاری نهادهای نظام و حاکمیتی؛

z اخذ برنامه ها و طرح های پیشنهادی شرکت ها و هولدینگ های خصوصی، دولتی و عمومیبرای استفاده حداکثری از امکانات ملی و نهادهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در راستای

رونق تولید و ارتقاء فرهنگ مصرف؛z و بررسی مشکالت به منظور نقشه جامع علمی اجرای راهبری به ستاد مأموریت دادن

چالش های دست اندرکاران صنایع و خدمات دانش بنیان از طریق تعامل مستقیم و شفاف و مبتنی بر شاخص های از پیش تدوین شده )مهلت: 9 ماه(؛

z تأکید و تقویت عملیاتی و اجرایی کردن آمایش آموزش عالی در کشور، از طریق ستاد راهبریاجرای نقشه جامع علمی کشور با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت،

درمان و آموزش پزشکی؛ z تشکیل هیات اندیشه ورز پیرامون پی گیری مستمر و فرآیندی رونق تولید و علم نافع در ستاد

راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور؛z تشکیل هیئت اندیشه ورز پیرامون پی گیری مستمر راهبردهای فرهنگی و اجتماعی مرتبط

با رونق تولید در ستاد فرهنگ؛z برون سپاری 3 الی 5 همایش ملی به دانشگاه های برتر کشور برای بررسی تخصصی موضوع

چالش ها، مشکالت و راهبردهای مرتبط با رونق کمی و کیفی تولیدات داخلی )مهلت: 9 ماه(؛z الزام وزارت صنعت، معدن و تجارت برای برگزاری شش نمایشگاه منطقه ای و بین المللی

کاالهای های تک و مید تک ایرانی با حمایت شایسته وزارت امور خارجه )مهلت 10 ماه(؛z الزام سازمان صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی به تولیدات فرهنگی و برنامه های

مؤثر تبلیغی، هنری و علمی که مستقیم یا غیرمستقیم که موجب به تأمین سرمایه و مشارکت برای رونق تولید شوند )مهلت: 12 ماه به همراه گزارش فصلی(؛



30

z الزام سازمان بسیج مستضعفین، جهاد دانشگاهی، سازمان هالل احمر و بنیادهای مالی وسرمایه گذاری به حمایت از بخش خصوصی به صورت )مهلت: 12 ماه به همراه گزارش فصلی(؛

z برگزاری 3 الی 4 اجالس مشترک دبیرخانه شورای عالی انقالب فرهنگی با سندیکاهایتولیدی مهم و اصلی مانند: تولیدکنندگان مواد غذایی، محصوالت فوالد، پتروشیمی، نفت و

دارو )مهلت: 6 ماه(؛z طراحی مکانیزم های مناسب برای الزام دستگاه های دولتی به خرید از شرکت های دولتی

به ویژه شرکت های دانش بنیان؛z طراحی یک ارز دیجیتالی ایرانی با رویکرد فرا ملی با همکاری بخش خصوصی و یکی از

دانشگاه های کشور که ثمرات ایجاد این ارز دیجیتالی برای رونق تولید در صورت لزوم در گزارش مبسوطی تقدیم خواهد شد؛

z ارتقاء نقش دانشگاه ها و مراکز علم و فناوری و اعضا هیئت علمی با رویکرد فعالیت های منتجبه تولید علم نافع و رونق تولید کشور؛

z ایجاد کارگروه ویژه کشورهای هدف در حوزه دیپلماسی علم و فناوری به منظور اشتراک گذاری و تبادالت مرتبط با حل مشکالت و نیازهای اولویت دار کشور و همچنین توسعه بازار محصوالت

ایرانی.z الزم به ذکر است که گزارش بررسی و ارزیابی شاخص های علم، فناوری و نوآوری کشور

مرتبط با رونق تولید، شامل فرصت ها، تهدید ها، ضعف ها و قوت ها در صورت صالحدید در فرصتی مقتضی ارائه خواهد شد.


Documents

شرازگ تیعضو یشیاپ · 2019. 5. 15. · ناریا یملاسا یروهمج یروآون و یروانف ،ملع یاهصخاش تیعضو یشیاپ شرازگ :ناونع)یروانف