104

امواج الكترومغناطيس

فركانس و پرتوهـاي يونـساز كروويو، راديو يطيف امواج الكترومغناطيسي شامل نور مرئي، ماوراي بنفش، مادون قرمز، ما

و افـزايش ... گيـري و ي انـدازه هـا دسـتگاه ها، معابر، ات، خيابان تأسيسن امواج در صنايع، پزشكي، استفاده از اي . باشد ميكارگيري قوانين و مقررات خاص را الزامي نموده تا اثـرات روزافزون آنها و مواجهه كاركنان با آنها، ضرورت تدوين و به .تماس با آنها را به حد استاندارد و يا زير اين حد كاهش دهند

گستره پرتوهاي الكترومغناطيسي

پرتوهاي يونساز پرتوهاي غيريونساز X-Ray ماوراي بنفش نور مرئي مادون قرمز ماكروويو فركانس راديو فركانس زير راديو ناحيه پهناي موج طول موج فركانس

ELF

IR-CIR-BIR-A UV-A UV-B UV-C

حد تماس يونسازهايپرتو ماوراي بنفش نور مرئي و مادون قرمز نزديك فركانس و ماكروويو راديو نسفركا زير راديو كاربردي شغلي

نور و روشنايي

رود و وجـود آن كـار مـي نور و روشنايي يكي از عوامل فيزيكي محيط كار است كه براي رؤيت اجسام و انجام كارها به گردد، به نحوي كه كاركنان كار مطبوع و دلپذير استفاده ميالزامي است و در ضمن به عنوان عاملي براي ايجاد يك محيط

. كند و در بازدهي كار افراد بسيار مؤثر است را تشويق و ترغيب به كار مي . اند انجمن مهندسان روشنايي، واژه نور را به عنوان انرژي تشعشعي ارزيابي شده به وسيله چشم تعريف كرده

780 تـا 380هـاي شود كه بين طول موج ن قسمتي از طيف الكترومغناطيسي گفته مي نظر فيزيكي، نور به عنوا از نقطه . نانومتر قرار دارد

300Hz 30KHz300MHz 300GHz 100 nm 180nm 280nm 315nm 400nm 760nm 1.4µm 3 µm 1mm 1m 10km 1000km

105

شدت روشنايي . واحد آن لوكس است. ميزان توان نور تابيده شده بر واحد سطح را شدت روشنايي گويند

يك كاندال شصت برابر كوچكتر از شـدت . شود گيري مي دهند كه با واحد كاندال اندازه نشان مي Iامروزه شدت نور را با . درجه كلوين در جهت عمود بر سطح است2045مترمربع سطح جسم سياه در درجه حرارت نور ساطع شده از يك سانتي

منابع روشنايي

).وشنايي روزر(نور طبيعي . 1 .نور مصنوعي. 2

هاي تعبيه نور روش نور غيرمستقيم-1

شود و سپس از روي ا منبع نور، ابتدا به سقف و يا سطوح بااليي ديوارهاي محل كار تابانيده مينور از منابع ي% 100 تا 90 .اين نوع حداقل سايه را دارد. دهد سطوح مزبور منعكس شده و محل كار را پوشش مي

نور مستقيم-2ايـن . گيـرد ر پوشش نور قرار مي نور به طور مستقيم به محل كار تابانيده شده و محل كار به طور مستقيم زي % 100 تا 90

. آزارد هاي زياد شده و چشم را مي نوع باعث ايجاد سايه مستقيم نور نيمه-3

هاي باالي ديوارهاي محـل كـار تابيـده از نور به طرف سقف و قسمت % 30نور به سمت ميدان كار و حدود % 70 تا 60 . ها به حداقل برسد بايد طوري عمل شود كه سايه. شود مي )يكنواخت( نور مختلط -4

. شار نوري خروجي چراغ باشد% 60 تا 50شار منتشره در زير سطح افقي كار بر منبع نوري بين نور نيمه غيرمستقيم-5

. شار كل چراغ باشد% 60گذرد حداقل شار منتشره از روي سطح افقي كه از منبع مي

هاي معيوب روشنايي اثرات سيستمزدگي هاي ناشي از كمي نور يا درخشندگي و چشم گي چشم، سردرد، نقص بينايي و تصادف اين اثرات به صورت خست

:بخش داراي خصوصيات ذيل است روشنايي رضايت. كند بروز مي ها مطلوب است؛ نور از نظر توزيع فركانس. 1 شود؛ زدگي نمي درخشندگي سطوح طوري است كه سبب چشم. 2

نور كافي است؛. 3

. م موجود نيستهاي مزاح سايه. 4

106

نور مرئيطـول . شود نانومتر را شامل مي 760 تا 380هاي بين نور مرئي جزئي از طيف امواج الكترومغناطيسي است كه طول موج

. كنند هاي گوناگون در چشم ايجاد مي هاي متفاوت اثرات مختلف به صورت احساس رنگ موج

حساسيت چشم انسانتوسـط ) به نـام نـور مرئـي ( نانومتر است 380-760ومغناطيسي كه طول موج آن بين قسمتي از طيف وسيع امواج الكتر

موضوع به اين معني نيست كه امواج غير قابل . رنگ و بينايي داردتأثيرچشم انسان قابل رؤيت است و روي چشم انسان لذا الزم اسـت . كنند اد مي رؤيت روي چشم اثر ندارند، بلكه اين امواج توسط چشم جذب شده و اثر حرارتي در آن ايج

چشم انسان حداكثر حساسيت خـود را در طـول مـوج . چشم خود را از تشعشعات خطرناك غير قابل رؤيت حفظ كنيم . نانومتر دارد555

طول موج نور

طـول . شـود ناميده مي) λ(كند، طول موج اي كه طي آن موج در حال انتشار، يك سيكل كامل تغييرات را طي مي فاصله . شود هاي مختلف مي موج نور تابع ضرايب محيط است كه موجب تغيير سرعت انتشار در محيط

فركانس نور

هاي شود و در محيط فركانس موج توسط منبع نور معين مي . شود ناميده مي ) ν(هاي كامل در ثانيه، فركانس تعداد سيكل . كند ميمختلف تغيير ن

سرعت نور

. ضرب طول موج و فركانس را گويند حاصلλν .=V

)Contrast ( يا تباينكنتراست

كنتراست بستگي بـه . شود تر مي اختالف روشني بين جسم و اطراف آن است و هرچه اختالف كمتر شود، رؤيت مشكل ز بستگي به نورهاي پراكنده، مـنعكس شـده، نـوع روشـنايي و درخشندگي خود جسم و زمينه اطراف آن دارد و زمينه ني

. هاي مختلف بايد مشخص گردد كنتراست اشياء نسبت به زمينه. شدت روشنايي جسم مورد بحث دارد

)Luminous flux(ميزان نور يا شار نوري تـوان . نامنـد ي يا يك لومن مـي ورشود، واحد شار ن ميزان نور يا شار نوري را كه از هر استراديان زاويه فضايي خارج مي

گويند، يا عبارت از آن قسمت از تواني است كه جسم نوراني كند شار نوري آن منبع مي ي را كه منبع نور تشعشع مي نور

107

. دهند نشان ميΦآن را با . شود كند و به وسيله چشم به صورت نور احساس مي تشعشع مي

زاويه فضاييواحد زاويه فضايي استراديان است . ه فضايي نسبت سطح به مجذور شعاع يا مجذور فاصله سطح از مركز كره است زاوي

. سازد اي به شعاع يك متر، يك سطح يك مترمربع جدا مي كه برابر زاويه فضايي است كه از سطح كره

(Luminous Efficiency)بهره نوري . شود گيري مي نامند و برحسب لومن بر وات اندازه را بهره نوري مينسبت شار نوراني به توان ورودي المپ

WlΦ

=η

(Lamp Efficiency)بهره الكتريكي المپ

680ارزش تبديل را . شود نسبت توان نوري خروجي برحسب وات بر توان ورودي الكتريكي برحسب وات تعريف مي . كنند لومن بر وات منظور مي

100680 ×Φ

=Weη

Illuminance (Eclairement)شدت روشنايي يا چگالي شار روشنايي

Eدهد و با حـرف شدت روشنايي يا چگالي شار روشنايي يك سطح، ميزان توان نوري تابيده بر واحد سطح را نشان مي مجـذور فاصـله منبـع از شدت روشنايي روي هر سطح با . شود و واحد آن لومن بر مترمربع يا لوكس است مشخص مي

. يابد سطح كاهش ميشود و عبارت است از شدت روشنايي يك مترمربع نشان داده مي lxواحد شدت روشنايي لوكس است كه با عالمت

به عبارت ديگر، شدت روشنايي كه يك كاندال عمود بر سطحي كه در فاصله يك متري آن . سطح از يك لومن شار نوري . كند است توليد مي

2111mlmlx =

واحد شار نوري

5305/0دهند و عبارت است از شاري كه از جسم كـامالً سـياه بـه سـطح نشان مي lmواحد شار نوري لومن است و با . گردد ساطع مي) درجه كلوين2042(مترمربع در درجه حرارت انجماد پالتين ميلي

108

هاي نورسنجي كميت ؛Luminous flux شار نوري. 1

؛Illuminance شدت روشنايي. 2

؛Luminous Intensity شدت نور. 3

.Luminance درخشندگي. 4

شدت نور . خارج قسمت شار نوري به زاويه فضايي را گويند. عبارت از تراكم شار نوري در فضا است

dWdI Φ

=

واحد شدت نور

ر نوري يك لومن داشته باشيم، شدت نور منبع يك كاندال است و آن را شا) يك استراديان (هرگاه در واحد زاويه فضايي . دهند نشان ميcdبا

srlmcd

111 =

فوت كندل

مربع كه برابر يك فوت ، مربع است و برابر روشنايي رسيده به يك سطحي واحد انگليسي شدت روشنايي، لومن بر فوت . ور يكنواخت يك كاندالستدر فاصله يك فوت از يك منبع با شدت ن

76.1011 2 ==ft

Lumenfc

Luminance (Brightness)درخشندگي يا تراكم نور

.نسبت شدت نور ساطع شده از منبع در آن جهت به مؤلفه سطح منبع نوراني در آن جهت را درخشندگي گويند

SIL =

گوينـد كـه ) Stilb(واحد ديگر آن را اسـتيلب . گويند) Nit( آن نيت واحد درخشندگي، كاندال بر مترمربع است كه به

. نيت است6500 تا 65درخشندگي مناسب براي چشم انسان مترمربع است؛ يك كاندال بر سانتيبرابر 1000 Nit = 1 Stilb

منابع نور

لتهابي، با عبـور دادن جريـان بـرق از هاي ا در المپ . شوند هاي التهابي و تخليه در گاز تقسيم مي به دو دسته اصلي المپ

109

هاي تخليه در گاز، با عبور دادن جريان در المپ . برند تا تشعشع كند رشتة فلزي درجه حرارت آن را به حد كافي باال مي . كنند تا نور ساطع كند برق از گاز آن را تحريك مي

ها مشخصات اصلي المپ

شار نوري برحسب لومن؛. 1 لومن بر وات؛بهره نوري برحسب. 2

عمر المپ، برحسب ساعات كاركرد؛. 3

درخشندگي المپ برحسب كاندال بر مترمربع؛. 4

. دهي كه عبارت از نشان دادن رنگ حقيقي اجسام رنگي در نور المپ است رنگ. 5

هاي ملتهب المپ . اثر و رشته المپ است شامل حباب، سرپيچ، گاز بي

شيشه يا حباب المپ-1شـكل حبـاب را . زدگي شود پوشانند كه سبب كاهش چشم شود و داخل آن را از سيليس مي ولي ساخته مي از شيشه معم

PARكننـده و مـنعكس Rاي و لولـه I كـروي، G گالبي شـكل، Ps و P المپ ساده، Aكنند مثالً با حروف مشخص مي . كننده سهمي شكل است منعكس

سرپيچ المپ-2 . جنس برنج يا آلومينيم استبه صورت پيچي يا ميخي است و از

گاز داخل المپ-3دهد شود اما به علت انتقال حرارت ويژه كمتر كه تلفات حرارتي را كاهش مي آرگون، ازت، كريپتون و گزنون استفاده مي

. شود از آرگون استفاده ميً عموما رشته المپ-4

. باشد از جنس تنگستن مي

دار هاي رشته اثر تغيير ولتاژ در المپدر اثر تغيير ولتاژ اعمال شده به المپ، مقاومت رشته، جريان المپ، توان المپ، درجه حرارت رشته، نور خروجي، بهـره

. كند نوري و باالخره عمر المپ تغيير مي

كاهش نور المپ در اثر كار كردن و فرسودگيشود و در نتيجه كه سبب افزايش مقاومت آن مي يابد شود و قطر آن كاهش مي در اثر كاركردن مقداري از رشته تبخير مي نشين شدن تنگستن تبخير شده روي حباب مقداري از نور توليد به علت ته. يابد جريان توان نور توليدي المپ كاهش مي

110

. شود شده جذب حباب مي

ها انتخاب تعداد و نوع چراغدر انتخـاب . گـردد تأميند كه شدت روشنايي موردنظر هاي الزم و محل نصب آنها را بايد طوري انتخاب كر تعداد چراغ

. نوع چراغ بايد به زيبايي ظاهر، تناسب چراغ با محل نصب، هزينه اوليه و هزينه جاري نگهداري توجه شود

هاي ملتهب عمر المپ . باشد هاي ملتهب تحت فشار الكتريكي اسمي يك هزار ساعت مي عمر مفيد متوسط المپ

هاي عكاسي المپ

. مدت مورد نياز است در عكاسي نور مصنوعي با شار نوري شديد ولي كوتاه

هاي ملتهب هالوژني المپاز اين المپ در ماشـين . ساعت است 2000ها عمر اين المپ . در داخل آنها يك هالوژن مثل بخار يد يا بروم وجود دارد

. روند رنگي نيز به كار ميدر نورافكن، در فيلمبرداري و تلويزيون . شود سواري استفاده مي

شرايط كار المپ هالوژني :هاي زير بايد رعايت شود كند بنابراين، احتياط المپ هالوژني در درجه حرارت زياد كار مي

در تمام طول آن يكسان باشد؛) هالوژن(المپ در وضع افقي سوار شود تا توزيع يد . 1 درجـه سـانتيگراد كمتـر 250د محافظت گردد و دماي آن نبايد از هاي هوايي سرد باي المپ در مقابل عبور جريان . 2

شود؛

درجه سانتيگراد بيشتر شود؛350درجه حرارت در دو انتهاي سرپيچ آن نبايد از . 3

پس از نصب المپ، اثر انگشت را با پنبه آغشته به الكل بايد پاك كرد؛. 4

. قابل اشتعال را از اطراف المپ بايد دور كردچون جدار المپ در حالت كار حرارت زيادي دارد، مواد. 5

اي هاي تخليه المپدر دو انتهاي لوله حاوي . هاي الكترونيكي قابل تبيين است كه بستگي به ساختمان اتم دارد ها از روي پديده كار اين المپ

حركـت ) آند( به طرف قطب مثبت هاي گاز گاز يونيزه شده و الكترون . گردد گاز، دو الكترود ولتاژ جريان دائم اعمال مي سازد و ايـن ها را از كاتد خارج مي ها به كاتد، الكترون ضربات وارده از طرف يون . گيرد كرده و تخليه نوراني صورت مي

. گردند هاي آزاد شده در گاز مي ها سبب يونيزاسيون الكترون الكترون

111

ميزان روشناييز كارهاي اساسي توسط مجامع مهندسان روشنايي در كشورها تعيـين و توصـيه ميزان روشنايي الزم براي انجام بسياري ا

. اين مقادير به سطح زندگي و رسوم خاص مردم هر كشور بستگي دارد. شده است . شدت روشنايي روي سطوح كار به صورت خيلي كلي در جدول زير خالصه شده است

شدت روشنايي روي سطوح كار: 1جدول )لوكس(وشنايي روي ميز كار شدت ر نوع فعاليت

)جا كردن جابه(ونقل حمل كار زمخت و غيردقيق

دقيق كارهاي نيمه كارهاي دقيق

كارهاي خيلي دقيق

100 تا 50 250 تا 125 500 تا 250 1000 تا 500

و بيشتر1000

ي و صـنعتي مقـاديري هاي مسكوني، تجار كميته ملي روشنايي مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران براي محل مراعات مقادير حداقل اجباري و . هاي مرجع آمده است براي شدت روشنايي حداقل و پيشنهادي داده است كه در كتاب

. استفاده از مقادير پيشنهادي توصيه شده است

روش لومن براي محاسبه روشنايي يك شـدت روشـنايي متوسـط معـين تأمينبراي ها منظور از محاسبه روشنايي با روش لومن، تعيين تعداد و محل چراغ

ميزان روشنايي رسيده به سطح كار از هر چـراغ بـه . در اين روش روشنايي متوسط روي سطح كار موردنظر است . استهـا بـه منظـور در نصب چـراغ . هاي اتاق و ضرايب انعكاس ديوارها و سقف بستگي دارد منحني توزيع نور چراغ، اندازه

. گيرند هاي مجاور در نظر مي يشتر، فاصله بين رديف اول و ديوار را نصف فاصله بين رديفداشتن يكنواختي ب

ضريب نگهداريهـا مقـداري از نـور آنهـا شود و به علت جمع شدن گردوغبار در روي چراغ ها طي كار به علت كهنگي كم مي نور چراغ بسته به پاكيزگي محل . يابد نعكاس آنها كاهش ميشود و به علت جمع شدن گرد و خاك روي ديوارها، ضريب ا تلف مي

اين ضـريب . گيري سه نوع ضريب نگهداري، خوب، متوسط و بد مشخص شده است ها از نظر خاك نصب و نوع چراغ . كنيم مشخص ميMFرا با

)MF)(CU(A

EavΦ

=

شود كه سـقف و ديوارهـاي آن مييك اتاق فرضي در نظر گرفته . روش لومن براساس اصل بقاي انرژي استوار است : در چنين اتاقي شدت روشنايي متوسط كف اتاق برابر است با. گونه انعكاس باشد كننده كامل و كف آن فاقد هر منعكس

112

AEav

Φ=

Φ :هاي اتاق كل شار نوري خروجي همه چراغ. A :سطح كف اتاق .

شود و قسمتي به كف يا ميز ال، مقداري از نور توسط چراغ و ديوارها و سقف جذب مي ايدهدر وضعيت عملي و غير :پس. رسد كار مي

CUA

EavΦ

=

CU:نامند هاست و آن را ضريب بهره مي نسبت شار نوري مفيد به كل شار نوري توليد شده در المپ .

هاي اوليه روش لومن مبني بر آزمايشهـاي روشـنايي هايي براي استفاده طراحان سيـستم شود و نتايج به صورت منحني با آزمايش تعيين مي CUش در اين رو

. تنظيم شده است

روش لومن مبني بر آزمايش و محاسبههاي مرجع ها داده شده و در كتاب هاي مختلف اتاق ها و اندازه نتايج اين روش به صورت جداول كاملي براي انواع چراغ

. استآمده

روش لومن با استفاده از شاخص فضاتوان به صورت يك متغير به نام شاخص فضا يا ضريب ها را مي اثرات طول و عرض و ارتفاع اتاق و ارتفاع نصب چراغ

. تعريف كرد) Kr(اتاق :مستقيم و پخش يكسان براي نور مستقيم، نيمه •

)( WLHLWKr +

=

:Lطول اتاق . W :عرض اتاق. H :ها از سطح كار ارتفاع نصب چراغ . :براي نور غيرمستقيم و نيمه غيرمستقيم •

)(51

WLHLWKr+

=

H : ارتفاع سقف از سطح كار ها براي مقادير مختلـف شـاخص فـضا و مقـادير مختلـف امروزه جداول كاملي براي ضريب بهره انواع معمول چراغ

. هاي مرجع آمده است ده است كه در كتابضرايب انعكاس سقف، ديوارها و كف تدوين ش

113

اي روش لومن با استفاده از تقسيم ناحيه برابر نسبت مساحت ديوارهاي آن ناحيـه 5/2شوند و اي ناميده مي در اين روش سه شاخص فضا كه نسبت تقسيم ناحيه

. ف هستنداين سه ناحيه، ناحيه سقف، ناحيه اتاق و ناحيه ك. شود به سطح ناحيه است، تعريف مي :Hrcها تا ميز كار و ارتفاع چراغW و عرض L، براي اتاق مستطيل شكل به طول RCRناحيه اتاق •

LWWLH

LWHWLRCR rc

rc +=

+= 5)(25.2

:CCRناحيه سقف •

LWWLHCCR cc

+= 5

:FCRناحيه كف •

LWWLHFCR fc

+= 5

RCR=Room Cavity Ratio

CCR= Ceiling Cavity Ratio

FCR= Floor Cavity Ratio

Total Light Loss Factor (TLLF): ضريب كل كاهش نور

نامند و آن را با توجه به عواملي كه برداري يا ضريب نگهداري در روش جديد را ضريب كل كاهش نور مي ضريب بهره . آورند در تعيين آن دخالت دارند به دست مي

ه پنج دسته، خيلي تميز، تميز، متوسط، كثيف و خيلي كثيـف تقـسيم ميزان گردوغبار محيط ؛ از اين نظر اماكن را ب . 1 . كنند مي

تواند گردوغبار جذب كند كه باعـث جـذب و بـه هـدر رفـتن ساختمان چراغ؛ با توجه به ساختمان آن چراغ مي . 2 . شود مقداري از نور مي

اهش سطح مقطع آن و افزايش مقاومت شود كه موجب ك اي، فلز رشته تدريجاً تبخير مي فرسودگي؛ در المپ رشته. 3نشين شدن فلز رشته روي حباب المپ باعث جذب مقداري ته. گردد و كاهش توان الكتريكي و نور توليد شده مي

. شود در المپ فلورسنت، فلز كاتد تدريجاً كاهش يافته و موجب كم شدن نور توليدي مي. شود نور توليدي مياز C25°هـا بـراي دمـاي معموالً ايـن المـپ . روي كار المپ فلورسنت مؤثر است درجه حرارت محيط؛ مخصوصاً . 4

كنـد و بهـره در حرارت كمتر يا باالتر به علت تغيير فشار گاز، طول موج نور توليد شده تغيير مي . شوند ساخته مي . يابد نوري چراغ كاهش مي

. شود مشخص ميVf كه با ضريب كاهش ولتاژ شود كاهش ولتاژ از مقدار اسمي، موجب كاهش نور توليد شده مي. 5ها، نور از مقدار اسمي طراحي شـده كمتـر هاي سوخته؛ به علت سوخته بودن تعدادي از المپ عدم تعويض المپ . 6

. كنند مشخص ميLBFهاي سوخته يا خواهد بود اين كاهش را با ضريب المپ

114

اي فلورسنت يا گـازي موجـب كـاهش نـور چـراغ ه استفاده از چوك ديگري به جاي چوك مخصوص در المپ . 7 . گويندBF) باالست(شود، كه آن را ضريب چوك مي

كننده چراغ؛ تغييرات فيزيكي بروز كرده و موجب كاهش ضريب انعكاس و كم شدن فرسودگي در سطوح منعكس. 8 . شود نور چراغ مي

روشنايي معابر

عي در شب، حفظ سالمت و راحتي رانندگان و عـابران پيـاده و افـزايش هاي اجتما هدف از روشنايي معابر، ادامة فعاليت امنيت اجتماعي، كاهش جرايم و تخلفاتي كه تاريكي شب پوششي براي ارتكاب آنهاست و بهبود وضع ترافيك در شب

.باشد مي

مشخصات روشنايي معابر :يك سيستم روشنايي خوب معابر بايد داراي خصوصيات زير باشد

روشنايي كافي در سطح خيابان ايجاد -1ميزان شدت روشنايي الزم در معابر، بستگي به وضعيت محل، ميزان عبورومرور، نوع فعاليت عـابران، سـرعت و حجـم

. ترافيك شبانه دارد يكنواختي روشنايي در سطح خيابان -2

سبت شدت روشنايي حداقل به متوسط در معيار يكنواختي، ن. روشنايي معابر بايد از يكنواختي قابل قبولي برخوردار باشد . سطح خيابان است

زدگي حاصل از نور چراغ جلوگيري از چشم-3كند، زدگي مي هاي مستقيم نور چراغ با شدت زياد در محور ديد رانندگان و عابران قرار گيرد ايجاد چشم هنگامي كه اشعه

بـراي جلـوگيري از . دهـد خطر تـصادف را افـزايش مـي شود و كه سبب كم شدن ديد و ناراحتي عابران و رانندگان مي . هاي مختلفي وجود دارد هاي خياباني روش زدگي حاصل از چراغ چشم روش اول) الف

. دهند زدگي را كاهش مي با افزايش ارتفاع نصب چراغ، چشم روش دوم) ب محور عمود چراغ كه معموالً در محـور هايي كه شدت نور ماكزيمم آنها در زواياي بزرگ نسبت به به كار گرفتن چراغ با

. دهند زدگي را كاهش مي افتد، چشم گيرد اتفاق نمي ديد رانندگان قرار مي

ها در معابر پخش عمودي نور چراغ . كنند هاي خياباني را براساس پخش عمودي نورشان به سه دسته تقسيم مي انجمن مهندسان روشنايي آمريكا چراغ

درجه از محور عمود اتفاق 66 تا 45 كوتاه، كه در آن شدت نور ماكزيمم در زاويه عمودي چراغ با پخش عمودي . 1

115

افتد؛ مي درجـه از محـور عمـود 75 تا 66چراغ با پخش عمودي متوسط، كه در آن ماكزيمم شدت نور در زاويه عمودي . 2

شود؛ واقع مي درجه از محور عمود منتـشر 80 تا 75يه عمودي چراغ با پخش عمودي بلند، كه در آن شدت نور ماكزيمم در زاو . 3

.شود مي

بندي در انگلستان و آلمان تقسيم .شود درجه از محور عمود محدود مي65شدت نور ماكزيمم چراغ به زاويه عمودي حدود :شده قطع. 1 . دافت درجه از محور عمود اتفاق مي75شدت نور ماكزيمم در زاويه عمودي حدود :شده نيمه قطع. 2

. هاي عمودي كوچكتر انجام نگرفته است اقدامي براي محدود كردن شدت نور ماكزيمم چراغ به زاويه:نشده قطع. 3

ها در معابر پخش افقي نور چراغها به علت داشـتن شـكل هندسـي مـستطيلي در خيابان . تواند متقارن يا نامتقارن باشد پخش نور چراغ در صفحه افق مي

در ميادين و چهارراهها به علت وجود تقارن از چراغ بـا پخـش افقـي . شود با پخش نامتقارن استفاده مي معموالً از چراغ . شود به شرط آنكه در وسط ميدان يا چهارراه نصب شود متقارن استفاده مي

:كنند هاي خياباني را براساس چگونگي پخش افقي نور به پنج دسته تقسيم مي انجمن مهندسان آمريكا چراغ 40 تـا 20 بينo75=mθعرض افقي اشعه در . پخش دو طرفي؛ براي نصب در وسط خيابان مناسب است: Iنوع . 1

درجه است؛تر به صورت هاي پهن طرفه و در خيابان هاي باريك به صورت نصب يك پخش نامتقارن باريك؛ در خيابان:IIنوع . 2

. درجه است30 تا 20 بين o75=mθعرض افقي اشعه در . يردگ رو مورد استفاده قرار مي نصب روبهعـرض . گيرد ها با عرض متوسط و زياد مورد استفاده قرار مي پخش نامتقارن با عرض متوسط؛ در خيابان : IIIنوع . 3

. درجه است50 تا 30 بين o75=mθافقي اشعه اين چراغ در در اين نوع چراغ عرض افقي اشعه . هاي عريض مناسب است ش نامتقارن پهن؛ براي نصب در خيابان پخ: IVنوع . 4

. درجه است50 بيشتر از o75=mθدر مقـدار شـدت θدر اين نوع پخش براي هر زاويه عمـودي . پخش متقارن؛ براي چهارراهها مناسب است : Vنوع . 5

. ماند حول زواياي افقي ثابت مينور

منحني ضريب بهرهشود و باالخره مقداري در چراغ تلف مي. تابد شود مقداري به سطح خيابان مي از كل شار نوري كه توسط المپ توليد مي

ي المپ از براي تعيين نسبت نور تابيده شده به سطح خيابان به كل نور توليد . تابد مقداري نيز به محيط اطراف خيابان مي هـا منحني ضريب بهره، توسط سـازندگان چـراغ . هاي مرجع آمده است شود كه در كتاب منحني ضريب بهره استفاده مي

116

. شود شود كه براي چراغ معين با المپ مشخص داده مي ارائه مي

محاسبات روشنايي معابر از تابش مستقيم از منبع نـور حـائز اهميـت كننده در روشنايي معابر، تنها روشنايي حاصل به علت فقدان سطوح منعكس

:آيد شدت روشنايي متوسط اوليه بر سطح خيابان از رابطه زير به دست مي. است

WLCUEm ×

×Φ=

Φ :شار نوري المپ. CU :ضريب بهره نوري.

L :فاصله دو پايه متوالي. W :عرض خيابان.

شـدت . شـود ف شدن سطح چراغ و كم شدن نور المپ، روشنايي بر سطح خيابان كـم مـي بر اثر گذشت زمان و كثي . آيد روشنايي متوسط از رابطه زير به دست مي

WLllfCUE

×××Φ

=

llf:باشد ضريب كاهش نور بر اثر كار كردن و كهنه شدن المپ و چراغ مي . هاي مورد استفاده در روشنايي معابر المپ

دار ته المپ رش-1 .ارزان، سادگي، نور طبيعي، عدم احتياج به وسايل اضافي براي كنترل :مزايا • .عمر كم، مصرف زياد برق، افزايش هزينه ساالنه :معايب •

اي المپ جيوه-2 . گيرد باشد و به وفور در روشنايي معابر مورد استفاده قرار مي داراي بازده خوب و عمر زياد مي

المپ سديم-3ها كه روشنايي و ديد موردنظر است از آن استفاده تقريباً زرد، بازده بسيار خوب و عمر طوالني است و در جادهداراي نور

. شود مي )Metal Halide( المپ متال هاليد -4

داراي رنگ نور خوب، بازده خوب، عمر زياد بوده و در مناطقي كه وضوح رنگ اشياء نيـز حـائز اهميـت اسـت مـورد . گيرد مياستفاده قرار

المپ فلورسنت-5 .بهره نوري، عمر و بازده خوب: مزايا •

. عمر كوتاه، طول زياد و احتياج به وسايل كنترل: معايب •

117

هاي خياباني ترتيب نصب چراغ هاي پهن؛ رو براي خيابان نصب روبه. 1 هاي با عرض متوسط؛ نصب زيگزاگ براي خيابان. 2

اريك؛هاي ب طرفه براي خيابان نصب يك. 3

.نصب در وسط براي بلوار. 4

طراحي روشنايي معابر :شامل مراحل زير است

انتخاب شدت روشنايي متوسط؛ . 1 انتخاب نوع چراغ و ترتيب نصب با توجه به نوع خيابان؛. 2 انتخاب ارتفاع نصب و المپ مورد استفاده؛ . 3 هاي متوالي؛ محاسبه فاصله نصب پايه. 4 و مقايسه با مقادير توصيه شده؛محاسبه يكنواختي. 5 .هاي ايزولوكس نسبت يكنواختي با استفاده از منحني. 6

روشنايي داخليهـا تـصاويري روي به طوري كه اين تبـاين . باشد هاي مختلف آن مي منظور از روشنايي، ايجاد تباين بين اشياء و قسمت

. سازدشبكيه چشم ايجاد نموده و شكل اجسام را در فكر انسان مجسمدر پروژه روشنايي داخلي كافي نيست با محاسبه مستقيم، شدت روشنايي را در چند نقطه مشخص پيدا نمود زيـرا در

هـا و نشـستن به عـالوه كهنـه شـدن المـپ . دهد حقيقت انعكاس نور از ديوارها و سطوح كار نتايج محاسبه را تغيير مي . كند س از مدتي نتايج محاسبات قبلي را عوض ميهاي چراغ پ گردوغبار و خاك روي ديوارها و حباب

هـا تقريبـي اسـت و اگـر كشي و نصب چراغ بيني شدت روشنايي قبل از اتمام سيم ات روشنايي امكان پيش تأسيسدر . ها امكان آن را خواهيم داشت بخواهيم تغييراتي در آن بدهيم فقط پس از نصب المپ

سطح كار يا سطح مفيد-1 متر از كف اتاق قرار دارد ـ بـه كمـك 85/0ي و صنعتي كارهاي مختلفي ـ در سطحي كه تقريباً به ارتفاع در مراكز تجار

. شود اين سطح در محاسبه شدت روشنايي متوسط، سطح مفيد يا سطح كار ناميده مي. گيرد آالت انجام مي ماشيني راجع به محل و درخواست و سليقه مشتري در حل مسائل روشنايي داخلي بايد به نكات زير توجه نموده و اطالعات

:داشت طول و عرض و ارتفاع محل؛ رنگ ديوارها و سقف، ضريب انعكاس اين سطوح به طور تقريبي

آالت، ميز كار و فاصله سطح ميز كار از كف؛ هاي ماشين نوع كار، پخش كار در محل، محل

118

برداري از روشـنايي و قيمـت ، طول مدت بهره )مپبراي انتخاب توان و شار نوري ال (فشار الكتريكي شبكه برق ؛)براي برآورد اقتصادي(ساعت برق يك كيلووات

؛ )اي اي، فلورسنت و تخليه هاي رشته المپ(نوع منابع روشنايي

؛...)مستقيم، غيرمستقيم و(نوع روشنايي

ي روشنايي و شيوه قرار گرفتن آنها در محل؛ها دستگاه نوع

روي سطح كار به لوكس؛شدت روشنايي الزم در

فاصله بين مراكز نوري و فاصله آنها از سقف؛

؛)يعني فاصلة منبع نوري تا سطح كار (HUارتفاع مفيد

.نوري نسبت به فواصل بين آنها و ابعاد محل) هاي كانون(تعداد مراكز :باشد و به دو عامل بستگي دارد روش معمول در روشنايي روش ضريب كاربرد مي

كاس سقف، ديوارها و كف محل كار؛ضريب انع .طول و عرض و ارتفاع آن

ي روشنايي برحسب توزيع شدت نوري آنها دستگاه بندي طبقه-2% 40كمتر از ) نسبت به محور قائم( درجه 40هاي با پخش نور وسيع كه شار نوري منتشره در زاويه صفر تا چراغ

شار كل چراغ باشد؛ شار كل چراغ باشد؛% 40 درجه بيشتر از 40 شار نوري منتشره در زاويه صفر تا هاي با پخش نور متوسط كه چراغ . شار كل چراغ باشد% 35 درجه بيشتر از 30-90هاي با پخش نور باريك كه شار نوري منتشره در زاويه چراغ

يكنواختي شدت روشنايي-3اين نسبت بايد تا حد امكان بزرگتـر باشـد ولـي . معموالً نسبت شدت روشنايي كمينه به شدت روشنايي بيشينه را گويند

. شود و يا بيشتر منظور مي8/0عمالً براي احتياجات روزمره طرز انتخاب چراغ و محل آن-4

. طرز انتخاب محل و نوع چراغ بستگي به نوع كار و نحوه قرار گرفتن چراغ داردكـار به همـين علـت روشـنايي مـستقيم بـه . ستات صنعتي سايه اشياء براي تشخيص آنها از هم الزم ا تأسيسدر

ها نيز كم باشد؛ گرد و خاك روي چراغتأثيربرند تا مي نور روي سطوح مشخص گردد؛تأثيرها بايد نوع رنگ ديوارها و سقف معين باشد تا ات اداري و مغازهتأسيسدر

قبالً . اوت و تجربه شخص داردتوان گفت كه شيوه روشنايي و نوع چراغ بستگي به سليقه، قض به طور كلي ميسطوحي را كه بايد روشن گردند مشخص كرده و پخش شدت روشنايي به طور افقي و يا قائم را معين كـرده و

. هايي را كه داراي تقسيم نور معيني هستند انتخاب نمود سپس چراغ صيقلي ايجاد شوند بايـد از ها خيرگي مستقيم و يا ناشي از انعكاس را كه ممكن است از سطوح در انتخاب چراغ

به عالوه الزم است جهـت تـابش . ها را منظور نمود بين برد و نسبت به كاري كه در محل انجام خواهد شد سايه .نور را معين ساخت

119

جهت تابش نور و ايجاد سايه-5 جهت تـابش البته بايد طوري باشد كه . شود جهت تابش نور مصنوعي نسبت به وضع محل كار در نظر گرفته مي

نور طبيعي مخالف جهت تابش نور مصنوعي نباشد؛بيـشينه % 80كمينـه، % 20در صورت بودن سايه شدت روشـنايي . خواهد بود % 100بدون سايه، شدت روشنايي

خواهد بود؛

نسبت شدت روشـنايي قـسمت سـايه بـه قـسمت . اي خواهد داشت اگر جسمي از يك طرف روشن شود، سايه تجاوز نمايد؛% 80و حداكثر % 20قل روشن نبايد از حدا

اي را توليد نكند؛ كننده هاي مزاحم و خسته ابعاد سطوح و پخش نور منابع بايد طوري باشد كه سايه

ده بـوده و تـا حـد شـ تابد الزم است كه نور منابع مصنوعي نيز پخـش ده مي ش چون نور طبيعي به حالتي پخش معمول نزديك به نور طبيعي باشد؛

باشد؛ تنها غيرممكن بلكه چندان هم مطلوب نمي دار، نه مستقيم و جهتنور كامالً

هـاي هاي روشـنايي در يـك قـسمت، درخـشندگي زيـاده از حـدي را ايجـاد نمـوده، و كنتراسـت تمركز كانون آورد؛ نامطلوبي را به وجود مي)تباين هاي (

متقارن قرار گيرند؛ات بهتر است منابع نوري به طور منظم وتأسيسدر

گيرند؛ درجه نسبت به محور قائم اندازه مي10 درجه و يا 5اغلب شدت جريان نور را تحت زواياي

اي است كه رأس آن در كانون نوري و ضلع آن خطي باشد كه كناره چـراغ را بـه مركـز زاويه خروجي نور زاويه وصل كند؛

حـد اعـالي . گردد تحت همين زاويه براي كار معيني پخش مياي است كه شدت جريان نوري زاويه مفيد، زاويه . است2×75◦زاويه خروجي براي روشنايي داخلي و خارجي

محل و ارتفاع منابع نوري-6 بين منابع نوري را طوري بايد تعيين كرد كه روشنايي در محل كار يكنواخت گردد؛فواصل هيم، آنها را پشت سر هـم قـرار خـواهيم داد و بـراي اينكـه هاي فلورسنت انجام د محل را با المپ اگر روشنايي

ها نبايد از البته فواصل بين المپ. ها را بايد بلندتر بگيريم يكنواختي شدت روشنايي بيشتر باشد ارتفاع نصب المپ برابر ارتفاع مفيد بيشتر گردد؛5/1

فاصله بين دو مركز المپ نبايـد بيـشتر از هاي فلورسنت در طول نصب آنها را داشته باشيم، اگر فاصلة بين المپ

3 ارتفاع مفيد باشد؛2

ها و تخته سياه عمود باشد؛ هاي نيمكت هاي فلورسنت به رديف هاي درس خطوط المپ در كالس

گيرند؛ هاي تهويه در سقف كاذب قرار مي ها و لوله اگر اتاقي تهويه مطبوع داشته باشد، المپ

كار خواهد رفت؛ كننده به ها با منعكس ههاي صنعتي چراغدر كارگا

اي و بـا فـشار داخلـي زيـاد اسـتفاده هـاي جيـوه هايي با المپ اگر ارتفاع كارگاه صنعتي خيلي بلند باشد از چراغ شود؛ مي

120

مثـل تختـه سـياه و گـالري (شـود در صورتي كه محلي خاص بايد روشن گردد از روشنايي موضعي استفاده مي ؛)ي و مجسمه و تابلونقاش

. شود دو چراغ، نسبت به ارتفاع مفيد انتخاب ميفاصله بين

فاصله بين دو چراغ= برابر ارتفاع مفيد 5/1 تا 1 گي درخشندگي و خير-7

كه كارهـاي ظريـف در ... براي ادارات، مدارس و . ها را به حدي كم كرد براي ديد عادي و خوب بايد تباين درخشندگي :شود هاي زير در نظر گرفته مي ينشود تبا م ميآنجا انجا1كار و حوزه كنار كار

؛31كار و اطراف كار به طور كلي

؛101و اطراف تباين هستند در حوزه ديد ) ها پنجره(منابع نوري

؛40 ) كسر درخشندگي كنار كار استصورت كسر بيانگر درخشندگي كار و مخرج(

درخشندگي هر شيئي تابع وضع قرار گرفتن شيئي در حوزه ديد، ابعاد نسبي و درخشندگي زمينـه حـوزه ديـد و ديد خوب بستگي به ابعاد اشيا دارد؛. دارد،تباين نوري

سقف نبايد زياد روشن و كف زياد تيره باشد؛ اطراف كار باشد؛ درخشندگي محل كار بهتر است كمي باالتر از ا و سقف و همچنين كف و مبلمان را در نظر گرفته و حدي براي درخشندگي منـابع نـوري منظـور رنگ ديواره

:به طوري كه. كنند مينبايـستي از ) سنجيده شده از قائم محـور اصـلي (180◦ و 75◦ات صنايع، درخشندگي بين تأسيسهاي براي چراغ

استيلب بيشتر باشد؛ 4/0هاي با نور غيرمستقيم يا نيمه غيرمستقيم و يا با توزيع نور يكنواخت، درخشندگي متوسط بين صـفر و اغبراي چر

استيلب تجاوز كند؛ 4/0 نبايستي از 80 توان درخشندگي بيشتري داشت؛ مستقيم مي هاي با نور مستقيم و يا نيمه براي چراغ هاي با نور مـستقيم را چراغ. روند كه رنگ محل روشن باشد هايي به كار مي مستقيم در محل هاي با نور نيمه چراغ

. سازند ها را مشبك مي كنند، تا خارج از ديد مستقيم باشند و يا زير اين چراغ در ارتفاع زيادتري نصب مي حد درخشندگي در آمريكا-8

:مدارس در • استيلب؛35/0 مقدار آن را 45بين صفر و لومينانس ، استيلب؛15/0، تا 60 تا45بين لومينانس ،

. استيلب075/0س ماكزيمم ن لومينا90تا

: در ادارات •

اسـتيلب 15/0 را پـايين آورده بـه 45براي اينكه انعكاس روي ميزها نداشته باشيم درخشندگي ماكزيمم بين صـفر و

121

. رسانند مي زوايا درخشندگي را محدود كرد؛شوند، بهتر است بين اين ديده مي90◦ تا 60◦چون بيشتر منابع نوري تحت زاويه به همين علـت سـطح . در حوزه ديد قرار بگيرد خيرگي چشم ايجاد خواهد كرد ) لخت(اگر انعكاس منابع نوري

كنند؛ ها نبايد صيقلي و درخشان باشند لذا اين سطوح را مات مي ميز كار و ماشينگـي ايجـاد د تنظيم كرد كه در جهـت ديـد خيـر اي داشته باشيم، تابش نور را طوري باي كننده اگر سطوح منعكس

نشود؛ . يابند ها كاهش مي شود، زيرا تباين تر بسازيم خيرگي كمتر مي اگر روشنايي عمومي را زياد

تعيين شدت روشنايي-9. شدشود و بايد مقادير زير را داشته با متر از كف اتاق سنجيده مي 85/0شدت روشنايي افقي در روي سطح كار به ارتفاع

. داشته باشند% 60 تا 30 است كه سقف و ديوارها ضريب انعكاس هايي مقادير شدت روشنايي فوق براي محل بازده روشنايي-10

. باشد نسبت شار نوري روي سطح كار به شار نوري چراغ مي،)η(بازده روشنايي

2

1

ΦΦ

=η

.آيد ضرب شدت روشنايي متوسط و سطح كار به دست مي از حاصلشار نوري روي سطح كار SEm ×=Φ1

هـا را جـذب چون سقف و ديوارها مقداري از شـار نـوري چـراغ . است كه هر دو شار يكي باشند % 100بازده وقتي . گردد كنند بازده كمتر مي مي

:بازده روشنايي به عوامل زير بستگي دارد ؛...)مستقيم، غيرمستقيم و(نوع روشنايي ؛...)واقع در سقف، طاق و(ها وضع چراغ

ضريب انعكاس ديوارها و سقف؛

.ها و ارتفاع محل و ابعاد آن نسبت بين فواصل چراغ

ضريب محل

. شود نمايش داده ميkبا در نظر گرفتن ابعاد محل ضريبي خواهيم داشت كه آن را ضريب محل گويند و با

×+×=

2.08.0k

روشنايي خارجي

:روشنايي خارجي ممكن است

عرض طول

ارتفاع مفيد

122

باشد؛... روشنايي سطح شوسه، زمين، نماي ساختمان و. 1 آهن، رودخانه و جاده باشد؛ روشنايي عاليم از قبيل عاليم براي ترافيك هوايي، راه. 2و ) آهن، هواپيمـايي در راه (به رنگ منابع روشنايي بايد كامالً قابل ديد و بدون خيرگي چشم و عالوه بر آن نسبت . 3

به طور واضح قابل رؤيت باشند؛) هاي دريايي براي المپ(يا باشد و نبايد خيرگي چـشم را ايجـاد در اينجا جلب دقت بيشتر از ايمني كار موردنظر مي . روشنايي تبليغاتي باشد . 4

نمايد؛ نمايند وجود ندارد بنابراين فقط روشنايي مستقيم در نظر در روشنايي خارجي ديوارهايي كه بتوانند نور را پراكنده . 5

شود؛ گرفته ميولي براي روشـن نمـودن . رود كار مي تري به اند دهنة نوري باريك براي اشيائي كه در فاصله خيلي دور قرار گرفته . 6

شود؛ هاي معمولي با دهنه نوري پهن استفاده مي اشياء نزديك از چراغ : ي خارجي عبارتند ازمقادير شدت روشناي

لوكس؛10 تا 1 ها و معابر عمومي جاده لوكس؛30 تا 10 ميادين لوكس؛20 تا 10 محل تخليه و بارگيري ؛) لوكس10 تا 1( لوكس 2 تا 25/0 آهن ات راهتأسيس لوكس؛200 تا 40 زمين ورزش . لوكس100 تا 10 نماي ساختمان

. كنند برده و اطراف آن را روشن ميدر روشنايي خارجي، درخشندگي جسم را باال. 7 يكنواختي شدت روشنايي در روشنايي خارجي-1

ها و تقسيم نور چراغ دارد؛ يكنواختي شدت روشنايي بستگي به ارتفاع چراغ و فاصله بين چراغ ه يـا وسـيل انـسان ،زيرا در روشنايي عمومي . باشد خيلي مهم مي Evبراي روشنايي خارجي، شدت روشنايي قائم

كند؛ نقليه، سايه تاريكي نسبت به سطح روشن شده ايجاد مي

بنابراين شدت روشنايي افقي و قائم بايد . هاي تجاري نه فقط سايه بلكه شخص نيز بايد مشخص گردد در كوچه مساوي باشد؛

هاي ورزشي شدت روشنايي افقي و قائم تقريباً بايد مساوي هم باشد؛ براي زمين

باشـد بـه ها مي دهي نور، براي از بين بردن و يا محدود نمودن سايه ي منابع نوري يا جهت تعيين محل مناسب برا شود؛ همين علت براي روشن نمودن يك نقطه، نور از جهات مختلف فرستاده مي

بع نوري به جاي وسط در اطراف اي وجود ندارد، بهتر است كه منا كننده در روشنايي خارجي چون ديوار منعكس شده قرار بگيرند؛ روشن شيء

شوند؛ اگر اطراف جاده روشن گردد، اشياء واقع روي جاده بهتر ديده مي

1/1كنند نسبت روشنايي قائم به افقـي دهند و دقت مي هاي ورزشي منابع نوري را در كنار محل قرار مي در زمين

123

ند؛گير مي45◦اي وجود ندارد امتداد تابش اشعه را كننده گردد و چون ديوار منعكس

داشته باشـيم تـا ) افقي(و سطح شوسه ) قائم(ها و معابر عمومي، بايد تباين كافي بين وسيله نقليه تاريك در جاده HV EE pجهت نور از باال به پايين خواهد بود. گردد .

درخشندگي و خيرگي در روشنايي خارجي-2نعكاس نور سطح روشن شده وجود نداشته ولي ممكن است اگر جهت نور و ديد يكسان باشند خيرگي چشم از ا

در اين حالت منابع نـوري خـارج از حـوزه . درخشندگي سطح روشن شده كمتر از حدي باشد كه ديد الزم دارد اند؛ ديد قرار گرفته

و منابع كنند ها مزاحمتي ايجاد نمي سايه. خيرگي از انعكاس وجود ندارد. جهت نور تقريباً قائم به جهت ديد است نوري از حوزه ديد خارج بوده و درخشندگي سطح روشن شده در جهت ديد كافي است؛

اگر جهت نور بر عكس جهت ديد باشد، درخشندگي زيادي را براي سطح روشن شده در جهت ديد ايجاد نموده گردد؛ و در ضمن خيرگي چشم توليد مي

و خاك، چراغ زودتر از روشنايي داخلي كثيف گـشته در روشنايي خارجي به واسطه وجود هواي رطوبتي و گرد بنابراين در روشنايي خارجي براي اينكه بتوانيم كاهش بازده را محـدود كنـيم بايـد . شود و بازده نوري آن كم مي

.عمر المپ آن را عوض كرد% 80 و پس از سپري شدن هها را تميز نمود مرتباً چراغ هاي محاسبه در روشنايي خارجي روش-3

شـوند زيـرا ابعـاد اي فرض مي منابع نوري نقطه . وجود ندارند ) ديوار و سقف (فقط منابع اوليه منظور شده و منابع ثانويه براي محاسبه روشـنايي خـارجي از روش شـدت نـوري . باشند هاي روشن شده كوچك مي منابع نسبت به فواصل محل

.شود استفاده مي روشنايي معابر-4

:گردد در روشنايي داخلي وجود دارد عوامل زير در روشنايي خارجي بر آنها اضافه ميعالوه بر عواملي كه باشند؛ ابعاد و سطوح روشنايي خارجي خيلي بزرگتر مي عوامل جوي و درجه حرارت محيط از قبيل باد و باران و مه، صاف يا تيره بودن آسـمان، نـور مـاه و تغييـر تأثير

باشند؛ ر ميمؤث... فصول زمستان و تابستان و

گيرد؛ هايي با نور مستقيم صورت مي روشنايي خارجي همواره توسط چراغ

مـسائلي در روشـنايي . در روشنايي معابر همواره دقت به شرايطي است كه ديد را بهتر سازد و اقتصادي نيز باشد : داريم كه عبارتند ازمعابر سير را مشاهده و درك نمايند؛خواهند خيلي سريع و آشكار موانع م رانندگان خودروها مي متصديان ترافيك دقت دارند كه هرچه زودتر راه را از ترافيك آزاد ساخته و در ضمن ايمني تردد را فراهم سازند؛

كـار ببرنـد كـه بـا وضـع هـايي بـه ها، معابر و ميادين چـراغ خواهند در خيابان سازي مي مهندسان معماري و شهر شد و به زيبايي شهر بيافزايد؛ها هماهنگي داشته با ساختمان

.خواهند كه محل عبورشان روشنايي خوبي داشته باشد عابران مي

124

هاي مختلفي مشغول رانندگي هستند موانع ثابـت و كه در سرعت ي رانندگان تاروشنايي خارجي بايد طوري باشد يا متحرك را بتوانند به خوبي تميز داده و تصميم بگيرند؛

باشد؛15/0مترمربع و ضريب انعكاس آن سانتي15×15شود كه سطح ظاهري آن حداقل ميمانع به شيئي اطالق

متر تشخيص بدهند؛10 شده است كه بتوانند همان مانع را بين صفر و تأمينبراي عابران پياده ايمني در حالي

ر سـاعت تـشخيص كيلـومتر د 60براي راننده، ايمني راه بستگي به سرعت خودرو دارد به طوري كه در سرعت متـري 200 متري باشد و اگر سرعت باالتر برود اين تـشخيص مـانع در فاصـله 100مانع بايد در فاصله صفر تا

خواهد بود؛

در . دارد) شـب يـا روز ( زمـان راننـدگي ، ايمني راننده بستگي به ميزان خستگي، ضـعف و قـوت اعـصاب وي تا موانع مسير به خوبي ديده شوند و راننده با سـرعت زيـاد هاي خودرو كافي است تردد، نور چراغ هاي كم جاده

بتواند حركت نمايد؛

كنـد كـه روشـنايي در روي شوسه اضافه شوند مالحظات ايمني راهها ايجـاب مـي پياده عابرين موقعي كه تعداد ها به طور يكنواخت اجرا گردد؛ جاده

هـا شـود كـه نـور چـراغ گيرند و در ضمن دقـت مـي ها را بيشتر مي هاي پرتردد شدت روشنايي خيابان در جاده كننده نباشد؛ خيره

ها، چهارراههـا و گـذرگاههاي هاي مخصوصي از قبيل پيچ يكنواختي روشنايي خارجي بايد طوري باشد كه محل .زيرزميني به خوبي مشخص گردند

بندي معابر طبقه-5 :به مسائل زير بايد توجه داشت

:توان به پنج دسته تقسيم كرد مي ترافيك خودروها را :ترافيك • خودرو در ساعت؛1000با عبور بيش از ) باال(ترافيك خيلي سنگين خودرو در ساعت؛1000 تا500با عبور ) باال(ترافيك سنگين خودرو در ساعت؛500 تا 250ترافيك متوسط با عبور خودرو در ساعت؛100ترافيك ضعيف با عبور . خودرو در ساعت100كمتر از ترافيك خيلي ضعيف با عبور

:توان به شرح زير در نظر گرفت را ميسرعت خودروها • كيلومتر در ساعت؛90سرعت خيلي زياد، باالتر از كيلومتر در ساعت؛90 تا 60سرعت زياد، كيلومتر در ساعت؛60 تا 30سرعت متوسط، كيلومتر در ساعت؛30 تا 10سرعت كم، .كيلومتر در ساعت 10سرعت خيلي كم، كمتر از

.خيلي زياد، زياد، متوسط، كم و خيلي كم: گردد به پنج گروه تقسيم مي :تراكم عبور عابران •

125

. كه شامل خيلي زياد، زياد، متوسط، كم و خيلي كم استلزوم مراعات رنگ؛ • بندي انواع روشنايي طبقه-6

انواع روشنايي: 2جدول ع روشنايينو وضع خيلي باال باال متوسط كم خيلي كم

* *

* *

* *

سرعت نور ترافيك خودرو عبور عابران

لزوم رعايت رنگ Iنوع

*

*

* * *

* *

سرعت نور ترافيك خودرو عبور عابران

لزوم رعايت رنگ IIنوع

* * *

* * * *

*

سرعت نور

ترافيك خودرو عبور عابران

لزوم رعايت رنگ III نوع

*

*

* * *

*

*

سرعت نور

ترافيك خودرو عبور عابران

لزوم رعايت رنگ IVنوع

* *

*

* *

سرعت نور

ترافيك خودرو عبور عابران

لزوم رعايت رنگ Vنوع

هاي عمومي نوع روشنايي توصيه شده نسبت به وضع و طبيعت جاده: 3جدول

وضع طبيعت جاده عمومي نوع روشنايي توصيه شدهI I

IV

اتوبان و ورودي آن- شهري راه بين- راه فرعي-

دشت وسيع

I , II II

I , II

راه ورودي از يك مجتمع مهم- كوچه ورودي از يك مجتمع مهم- اي محل دور گشتن يا بلوار دايره-

محل ورود يا دور گشتن

II II III

IV , V

كوچه مهم- كوچه بازرگاني- كوچه فرعي- ها هاي مسكوني و پارك ها، محله خيابان-

مجتمع

درخشندگي و شدت روشنايي توصيه شده در معابر-7

هاي عمومي قرار دارد؛ درخشندگي پوشش جادهتأثيرايمني عبور و مرور در جاده، اساساً تحت ضريب انعكاس سطح جاده نسبت به تغيير رنگ پوشش آن يعني روشن يا تيره شدنش عوض شـده و در نتيجـه

.اش برسد شدت روشنايي ممكن است از يك به دو برابر مقدار اصلي

126

درخشندگي و شدت روشنايي توصيه شده نسبت به نوع روشنايي و پوشش جاده : 4جدول نوع روشنايي درخشندگي متوسط پوشش خشك ) لوكس(شدت روشنايي متوسط الزم

كاندال )جاده( سطح جاده روشن سطح جاده تيره مترمربع

24 تا 67 22 تا 108 10 تا 30 5 تا 10

1

14 تا 35 12 تا 56 10 تا 30 5 تا 10

1

2 تا 5/2 2 تا 4

__ __ __

I II III IV V

:توان با در نظر گرفتن مطالب زير به دست آورد درخشندگي حداقل توصيه شده را مي

منحني پخش شدت نور چراغ؛ وشش جاده؛ضريب انعكاس پ

ات؛تأسيسوضع هندسي

.وضع استقرار ناظر

ها تباين-8هـا را )درخشندگي(ها خيلي كم است و تباين رنگي عمالً وجود ندارد، لذا تباين لومينانس چون شدت روشنايي در جاده

. الزم خواهيم داشت باشد؛ تشخيص مانع، تابعي از حساسيت چشم به تباين نور مي

1

21

LLLC −

=

. گردد مساوي صفر مي) كنتراست( تباين باشدL1=L2اگر در شرايط عملي كمترين تبايني كه قابل تشخيص باشد بايد بيشتر از . است 01/0كمترين تبايني كه بتوان شيئي را ديد

:در اين رابطه حاالت زير را خواهيم داشت. باشد01/0 خيلي كم و يا درخشندگي خيلي زياد داشته باشيم؛) درخشندگي(لومينانسسطوح مشاهده شده يا بين سطح مشاهده شده و زمينه اختالف زيادي از درخشندگي داشته باشيم؛ ها باشد؛ گي از منابع نوري مجاور و يا از انعكاس خير راننده كمبود شرايط فيزيكي و روحي داشته باشد؛ . يين بيايددقت ديد ناظر با افزايش سن آن پا

يكنواختي درخشندگي-9 :شود يكنواختي درخشندگي پوشش جاده بسته به نياز به پنج طريق زير تعيين مي

ايـن دو . درجه يكنواختي عمومي درخشندگي، عبارت از نسبت درخشندگي كمينه به درخشندگي بيـشينه اسـت

127

د؛شو متر ناظر سنجيده مي150 تا 50مقدار در روي جاده به فواصل بين درجه يكنواختي متوسط درخشندگي، نسبت درخشندگي كمينه به درخشندگي متوسطي است كه با شرايط باال به

دست آمده باشد؛

باشد زيرا در صورت عدم وجود آن اثـرات پلـه و يـا مـارپيچي يكنواختي طولي درخشندگي جاده خيلي مهم مي كند؛ و ايمني آن صدمه وارد ميشود كه چندان خوشايند راننده نيست و به آسايش ايجاد مي

يكنواختي عرضي درخشندگي جاده به طور واضح عرض شوسه را مشخص كرده و امتداد آن را به خصوص در سازد؛ ها مشخص مي خم و پيچ

شوند ظاهر جاده مستقيم، تصوير مرور نهايي كه تمام خطوط افقي به يك نقطه در افق ختم مي در در مقابل راننده بـه خـصوص . رسد روي پوشش جاده روشن شده به نظر مي Tر زير المپ يك لكه نوراني به شكل شود و د مي

. دهند هاي شفاف به طرف راننده تغيير محل مي شود كه لكه اين اثر بيشتر ظاهر ميموقع خيس بودن جاده

مقادير حداقل شدت روشنايي-10 :ها بايد داراي شرايط زير باشند هاي خيابان چراغ

وري را طوري جهت بدهند كه بازده نوري خوبي داشته باشد؛شار ن براي چشم راننده در جاده خيرگي توليد نكنند؛

داراي مشخصات الكتريكي بهتري بوده و ايمني را تضمين نمايند؛

ات جوي حفاظت شده باشند؛تأثيرمنابع نوري در مقابل

و واضح ديده شود؛شود كه شيئي كامالً روشن باال بودن ضرايب انعكاس سبب مي شود كه رؤيت اشياء با اختالف جزئي درخـشندگي ممكـن باال بودن مقدار شدت روشنايي سطح جاده سبب مي

. گردد

راحتي راننده-11هايي كه سرعت وسايل نقليه زياد و ترافيك انبوهي دارند به منظور راحتي راننده و كـاهش خـستگي اعـصاب براي جاده :شامل ت كه هايي شده اس وي توصيه

هـا و نـوع يكنواختي شدت روشنايي و مقدار درخشندگي و محدود نمودن خيرگي چشم راننده، وضع استقرار چـراغ . سازند االمكان راحتي راننده را فراهم مي آنها تشنج اعصاب را كاسته، حتي

محدود نمودن خيرگي چشم راننده-12 . تگي نكند و امكان تشخيص موانع را داشته باشدشرايط ديد بايد طوري باشد كه راننده احساس خس

:دو نوع خيرگي داريماي است كه توسط دسته نوري متمركـز مشابه اثر پرده ء در اين حالت كاهش قابليت تشخيص اشيا :گي مخل خير •

.شود گي كامالً مانع ديد مي اين پرده سبب كاهش تباين شده، و خير. روشن شده و در حوزه ديد قرار بگيردشـود و اگـر دهنده قبل از اينكه به مانند اثر پرده خطرناك شود ظاهر مي اثر جانبي خيرگي آزار :دهنده خيرگي آزار •

.گيرد قابل قبول قرار ميحداي در دهنده را محدود كنيم درخشندگي پرده گي آزار اين خير

128

ها ها در خيابان طرز نصب چراغ-13 ي است كه عرض خيابان كمتر يا مساوي ارتفاع نصب چراغ است؛نصب چراغ در يك طرف خيابان؛ موقع برابـر ارتفـاع 5/1؛ در اينجا عرض خيابـان كمتـر از )اي كنگره(نصب چراغ در دو طرف خيابان به طور شطرنجي

نصب است؛ برابر ارتفاع نصب است؛5/1نصب چراغ در دو طرف خيابان به طور متقابل؛ در اينجا عرض خيابان بيشتر از هاي باريك كه ارتفاع نصب بيشتر از عرض خيابان نباشد؛ نصب چراغ آويزان در محور خيابان؛ براي جاده

ها به طور شطرنجي بايد اجتناب نمود زيرا در اين نوع نصب، كنار جاده و انحناي جاده از نصب چراغ در انحناي طرفه بنابراين بايد نصب يك . گردد رف مي بسا راننده از مسير اصلي منح شود و چه جاده براي راننده مشخص نمي . و روي قسمت محدب باشد

ها وضع مناسب درختان و چراغ-14 . ها بايد طوري نصب شوند كه سايه درختان در شب بر روي جاده نيافتد با توجه به سايه درختان، چراغ

روشنايي نماي ساختمان-15 :نماييم كه ممكن است يكي از موارد زير مدنظر باشد را روشن مي) نماي ساختمان(در اين نوع، سطح خارجي

شود كه منظره ابنيه خوش آينـد و دقت مي (جلب نظر نسبت به ابنيه تاريخي از نظر قشنگي معماري و قدمت آن ؛)دلپذير باشد

؛)مثالً روشنايي جبهه ساختمان كارخانه(جلب توجه تبليغاتي

).موزه(حفاظت

هاي بلند كارخانجات، درختان بلند، تابلوهاي بزرگ تبليغاتي چون ابعاد بزرگي دارند، براي برج، ابنيه تاريخي، دودكش . باشد هاي پرقدرت مي روشنايي آنها احتياج به استفاده از المپ

رنگ نوري-16 برند؛ معموالً براي روشنايي جبهه ساختمان نور سفيد به كار مي رنـگ نـور سـديم بـراي . بخار سديم توان مصرفي كمـي دارد اي به خصوص ات ثابت، المپ تخليه تأسيسبراي

گذارد؛ هاي ساختماني سفيد و كرم رنگ اثر قشنگي مي جبهه برند؛ كار مي نماها به اي را براي روشنايي گروه درختان و آب رنگ آبي و سبز المپ جيوه اي به كار برد؛ هاي سديم و يا جيوه براي نماهاي آجري قرمز نبايد المپ باشد؛ ساختمان و نماي اطراف آن در انتخاب نوع چراغ مهم ميشكل بهترين شكل براي روشن كردن نماي ساختمان اين است كه نور نورافكن مثل نور خورشيد از بـاال بتابـد، چـون

بايد توجـه كـرد كـه نـور از سـطوح . دهند تهية محل خيلي بلند ممكن نيست، آن را روي تير و يا زمين قرار مي گي چشم را سبب نشود؛ مستقيماً به چشم ناظر نيافتد و خيراي شيشه

هـا را نامتقـارن قـرار اگر بخواهيم سطح صاف را روشن كنيم كه اثر سايه نمودار نگردد، در اين صورت نورافكن دهند؛ مي

129

شوند؛ اي زيادتري دارند از داخل روشن مي هايي كه نماي شيشه ساختمان شوند؛ ن و در صورت امكان تا زمين روشن ميها از باال به طرف پايي مجسمه توان تباين خوبي به دست آورد؛ با اختالط يك منبع نوري گرم و يك منبع نوري سرد مي باشد، تا اثر برآمـدگي ...) پنجره، در، گالري و (بايد درخشندگي متوسط سطوح برجسته بيشتر از سطوح فرو رفته

.را بهتر نمايان سازد ها اي مختلف در نورافكنه كاربرد المپ-17

المپ سديم؛ معموالً براي روشنايي مواد روشني مثل آجر، درختاني با شاخ و برگ كم كه مشخص شدن آنها بين رود؛ كار مي ساير درختان مدنظر است به

مخلـوطي از المـپ سـديم و . رونـد اي؛ معموالً در تمام مواد ساختماني و طبيعت به كـار مـي المپ ملتهب رشته تهب براي اجراي نور مناسب از هر دو المپ مورد استعمال دارد؛مل

، درختـان )برنجـي (هايي به رنگ آبي، اشياء مفرغـي اي با فشار زياد؛ معموالً براي روشن نمودن سنگ المپ جيوه المـپ (هاي نماي ساختمان بزرگي كه رويه آن به رنگ كـرم هاي دائم، فرورفتگي هميشه سبزي مانند كاج با برگ

روند؛ ها به كار مي ها و بام روشن شده و همچنين براي روشنايي برج) تهبمل) از قبيل اثر زمينـه (هاي آبي ها و معموالً جايي كه احتياج به اثر مبهم رنگ هاي فلورسنت؛ براي شاخ و برگ المپ

برند؛ كار مي باشد به

3ها و جبهه ساختمان، بزرگتر يا مساوي فاصله بين نورافكن باشد؛ ارتفاع ساختمان مي2

ها دارد؛ ايست كه جبهه ساختمان با نورافكن ها دو برابر فاصله فاصله بين نورافكن

اگـر ارتفـاع . دهنـد ها را روي سطح زمين قـرار مـي متر باشد نورافكن 10-12اگر ارتفاع جبهه ساختمان كمتر از 3ها در بلندتر باشد نورافكن

2 و يا 1 گيرند؛ ارتفاع جبهه ساختمان قرار مي1

. تابد بايد دقت كرد كه در روشنايي نماي ساختمان نور به طرف باال مي

)تومتريوف(هاي روشنايي گيري كميت اندازه . شود هاي نوري، فوتومتري ناميده مي گيري كميت اندازهاز طريق مقايسه دو كميت يكـي . گيري نقش اساسي را به عهده داشت ه، چشم انسان در اندازه در فوتومترهاي اولي . 1

شود؛ استاندارد و ديگري مجهول، كميت مجهول معين ميگيري جريان برقي كه در سـلول فوتوالكتريـك برقـرار نورسنج، شدت روشنايي روي يك سطح را از طريق اندازه . 2

. كند گيري مي سازد، اندازه مي

گيري روش اندازه-1 ها گيري شدت نور المپ اندازه) الف

المپ . آورند شدت نور يك المپ را از طريق مقايسه با يك المپ استاندارد كه داراي شدت نور معلوم است به دست ميداده به پرده متحركي را روي ريل حركت . را دارد I2المپ مجهول شدت نور . است I1استاندارد داراي شدت نور معلوم

130

. طوري كه شدت روشنايي روي دو سطح به تشخيص چشم برابر شود

22

22

1

1

dI

dI

=

گيري شار نوري يك المپ اندازه) باين فوتومتر يك كره بزرگ توخالي است كه سطح داخلي آن با رنـگ سـفيد پوشـيده . شود از كره اولبريخت استفاده مي

:رسد برابر است با شدت روشنايي كه به هر نقطه از سطح كره مي. كند شده است و نور را كامالً پخش مي

24 RE

πΦ

=

گيري شدت روشنايي اندازه) پدر اين وسايل نور تابيده شده بر سطح سلول، جريان برقـي را برقـرار . گيرد با استفاده از سلول فوتوالكتريك صورت مي

. كنيم گيري جريان، شدت روشنايي را مشخص مي ت و با اندازهكند كه مقدار آن تابع شدت روشنايي اس مي اي شدت روشنايي ناشي از منابع نقطه-2

. شود اي ناميده مي تر باشد، منبع نقطه اگر اندازه فيزيكي منابع نوري از فاصله بين منبع و نقطه تحت محاسبه خيلي كوچك : شدت روشنايي برابر است با •

2rIE =

:شدت روشنايي روي صفحه افق •θθ 3

22 coscoshI

rIEh ==

:شدت روشنايي روي صفحه عمودي •θθθ sincossin 2

22 hI

rIEv ==

شدت روشنايي ناشي از منابع گسترده-3گيـريم و اي در نظر مي براي محاسبه شدت روشنايي ناشي از يك منبع گسترده، هر نقطه از آن را به عنوان يك منبع نقطه

. گيريم روي سطح منبع درخشنده انتگرال مينتيجه را :شدت روشنايي در يك نقطه روي صفحه افق برابر است با •

∫= dAr

LEh 2coscos ϕθ

:شدت روشنايي در يك نقطه روي صفحه عمود برابر است با •

∫= dAr

LEv 2sincos ϕθ

شدت روشنايي ناشي از يك منبع خطي-4

توان آنها را به صـورت منـابع خطـي در ها به قطر آنها خيلي بزرگ است و مي مپهاي فلورسنت نسبت طول ال در المپ

سطح منبع گسترده

سطح منبع گسترده

131

. نظر گرفت :شدت در سطح افق برابر است با •

⎥⎦

⎤⎢⎣

⎡+

+++

+= −−22

1

11122

2

221 tantan2 DH

DHDH

DHDH

DH

DLWEh

:شدت در سطح عمودي برابر است با •

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛

+−

+=−= 22

1

21

222

22

12

22

2)sin(sin

2 DHH

DHH

DLW

DLWEv θθ

شدت روشنايي ناشي از يك منبع سطحي-5

. شـود هـاي درخـشان اسـتفاده مـي بسياري از موارد از منابع سطحي به صورت سقف ات روشنايي امروزي در تأسيسدر . اي هستند سطوح معمول بيشتر به شكل مستطيل يا دايره

:شدت روشنايي در سطح افقي برابر است با •

⎥⎦

⎤⎢⎣

⎡

++

+= −−

1

1

221

1

22sinsin

2 rH

WDW

rW

HDHLEh

222

1 WHDr ++=

:شدت روشنايي در سطح عمود برابر است با •

⎥⎦

⎤⎢⎣

⎡

+−= −−

1

1

22

1 sintan2 r

WHD

DDWLEv

)روشنايي روي سطح افق(اي شدت روشنايي ناشي از سطح دايره-6

22

2

DLEh +∂

∂== π

132

كارگيري امواج الكترومغناطيس به

رساني درباره خطرات امواج الكترومغناطيس موجود شركت بايد يك دستورالعمل اجرايي در رابطه با نحوه اطالع -1 ماده . ار مدون، برقرار و به روز ايجاد و نگهداري نمايددر محيط ك

رساني، درخصوص خطرات امواج الكترومغناطيسي كه بـه شركت بايد يك دستورالعمل اجرايي براي نحوه اطالع -2 ماده . شود، مدون، برقرار و به روز ايجاد و نگهداري نمايد صورت غيرمعمول استفاده مي

كننـده امـواج رسـاني درخـصوص تجهيـزات توليـد مل اجرايـي بـراي نحـوه اطـالع شركت بايد يك دسـتورالع -3 ماده دارند، مدون، برقرار تأثيرها هاي كاري قرار دارند و يا به طريقي بر اين محل هاي عبور محيط الكترومغناطيسي كه در محل

. و به روز ايجاد و نگهداري نمايدرساني، درخصوص خطرات امـواج الكترومغناطيـسي كـه حوه اطالع شركت بايد يك دستورالعمل اجرايي براي ن -4 ماده

. نمايند، مدون، برقرار و به روز ايجاد و نگهداري نمايد همسايگان مصرف و يا توليد مي . رساني نمايد شركت بايد درخصوص خطرات امواج الكترومغناطيسي اطالع-5 ماده . نموده و بر حسن اجراي آن نظارت نمايد5 تا 1 رعايت مواد شركت بايد پيمانكار و پرسنل آن را موظف به-6 ماده

133

روشنايي حدود مواجهه روشنايي-1

ضروري است كه شركت به استاندارد مواجهه براساس شدت نـور، كـه توسـط مجـامع مهندسـان روشـنايي در -7 مادهز بايد تا آنجا كـه ممكـن اسـت معـادل مقـادير شدت روشنايي مورد نيا . كشورها تعيين و توصيه شده است توجه نمايد

. پيشنهادي انتخاب شود شركت بايد توجه نمايد كه مقادير حد تماس شغلي روشنايي و مدت مواجهه با آن به شرايطي اشاره دارد كه بـه -8 ماده

وب در توانـايي ديـد و رسد، چنانچه كليه شاغالن به طور مكرر در مواجهه با اين مقادير قرار گيرنـد آثـار نـامطل نظر مي . تشخيص آنان ظاهر نشود

يك از كاركنـان در معـرض روشـنايي كمتـر از حـد شـدت روشـنايي شركت بايد اطمينان حاصل نمايد كه هيچ -9 ماده . باشند نمي5جدول استاندارد مشخص شده در

استانداردهاي متداول روشنايي محل كار -2

عوامل مؤثر بر بينـايي شـامل . ان كار بينايي و شدت روشنايي در محل كار دارد روشنايي مطلوب و مناسب بستگي به ميز . باشند ، اختالف بين نور مصنوعي و طبيعي و سن افراد مي)كنتراست(تباين رنگ نور، رنگ اجسام، درخشندگي،

استانداردهاي متداول روشنايي محل كار: 5جدول

)لوكس(شدت روشنايي روي ميز كار نوع فعاليت )جا كردن به جا(ونقل حمل

كار زمخت و غيردقيق دقيق كارهاي نيمه كارهاي دقيق

كارهاي خيلي دقيق

100 تا 50 250 تا 125 500 تا 250 1000 تا 500

و بيشتر1000

134

در شركت بايد به ميزان روشنايي الزم براي انجام بسياري از كارهاي اساسي كه توسط مجامع مهندسان روشنايي -10 ماده. اين مقادير بستگي به سطح زندگي و رسوم خاص مردم هر كشور دارد . كشورها تعيين و توصيه شده است، توجه نمايد

. خالصه شده است) 5(شدت روشنايي روي سطوح كار به صورت خيلي كلي در جدول تي ايـران را رعايـت ضروري است كه شركت مصوبات كميته ملي روشنايي مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنع -11 ماده

هاي مسكوني، تجاري و صنعتي مقاديري براي شدت روشنايي حـداقل، پيـشنهاد داده نمايد در اين مصوبات، براي محل . مراعات مقادير حداقل اجباري و استفاده از مقادير پيشنهادي توصيه شده است. هاي مرجع آمده است است كه در كتاب

ييگيري و ارزيابي روشنا اندازه-3

گيري، خصوصيات محيط كار و چگـونگي هاي اندازه گيري و ارزيابي روشنايي، شناخت كامل نسبت به روش براي اندازه :گيري و ارزيابي در نظر گرفته شود عبارتند از ين نكاتي كه بايد قبل از اقدام به اندازهتر مهم. مواجهه كاركنان اهميت دارد

گيري؛ تعيين هدف اندازه) الف آوري اطالعات دقيق از كارگاه؛ گرد) ب ؛شاغالنگردآوري اطالعات نحوه مواجهه ) پ گيري؛ تعيين روش مناسب اندازه) ت گيري؛ انتخاب وسيله مناسب اندازه) ث كاليبراسيون؛) ج .شاغالنشناخت استاندارد مواجهه ) ح

گيري تعيين هدف اندازه-3-1 :شود گيري روشنايي پيگيري مي اهداف زير در اندازه

هاي كاري و دستيابي به حداقل ميزان شدت روشنايي؛ شناسايي روشنايي محيط) الف ها و ضايعات ناشي از كمبود ميزان روشنايي؛ پيشگيري از آسيب) ب پيشگيري و كاهش حوادث احتمالي ناشي از كمبود ميزان روشنايي؛) پ خطاي چشم؛ هاي مالي وارد شده به شركت در اثر پيشگيري از ضرر و زيان) ت شناسايي شرايط ناايمن و انجام اقدامات براي برطرف نمودن آنها؛) ث حراست فيزيكي با توجه به اصالح نور و ميدان ديد در كاركنان حراست؛) ج .ارائه راهكارهاي اصالحي و پيشگيرانه) حبراي دستيابي بـه هـر . معلوم نمايد گيري روشنايي هدف كار را ضروري است كه شركت، قبل از اقدام به اندازه -12 ماده

. باشد هدف، روش، دستگاه و نحوه ارزيابي متفاوت ميگيري ميزان روشنايي روي و اطراف يك دستگاه معين براي اپراتـور و بـراي گيري صنعتي؛ براي اندازه اندازه: 1 تبصره .يابي يا بازرسي فني عيبزدگـي آن در زان و نوع روشنايي، يكنواختي آن، درخشندگي و چشم گيري محيطي؛ به منظور تعيين مي اندازه: 2 تبصره

135

. ات، نماي ساختمان و يا معين نمودن تعداد اصلي منابع روشناييتأسيسها، سطح كارگاه، معابر، خيابان .شاغالنگيري فردي؛ براي مشخص نمودن ميزان مواجهه اندازه: 3 تبصره . و چگونگي كنترل ميزان روشناييگيري به منظور تعيين روش اندازه: 4 تبصره

گيري وسايل اندازه-3-2هاي نـوري، گيري كميت اندازه. هاي نوري از وسايل استاندارد استفاده نمايد گيري كميت شركت بايد براي اندازه -13 ماده

:شود ي زير استفاده ميها دستگاه گيري روشنايي از براي اندازه. شود تومتري ناميده ميوف

از طريـق . گيري نقش اساسي را بر عهـده دارد فوتومترهاي اوليه؛ در فوتومترهاي اوليه چشم انسان در اندازه : 5تبصره . شود مقايسه دو كميت، يكي استاندارد و ديگري مجهول، كميت مجهول معين مي

والكتريـك گيري جريان برقي كـه در سـلول فوت نورسنج، شدت روشنايي روي يك سطح را از طريق اندازه : 6 تبصره . كند گيري مي كند، اندازه برقرار مي

گيـري بايـد از قبـل از هـر بـار انـدازه . گيري توجه نمايد ضروري است كه شركت به كاليبراسيون دستگاه اندازه -14 مادهبنـابراين در . دقت دستگاه به نوع دستگاه و مشخـصات آن بـستگي دارد . صحت و دقت كار دستگاه نورسنج مطمئن شد

ولي براي اطمينان از صحت كار دستگاه بايد قبل از اقـدام بـه . استفاده بايد دستگاه با دقت مناسب را انتخاب نمود هنگامباشند، از آنجا كه عوامل متعددي در كار دستگاه مؤثر مي . كاليبره نمود ) كاليبراتور(اي استاندارد گيري، آن را با وسيله اندازه

. ز دستگاه قبالًً از كاليبره بودن آن اطمينان حاصل شودالزم است براي هر بار استفاده اگيـري و اولين مرحله از فرايند اندازه . ضروري است كه شركت به گردآوري اطالعات از محيط كار توجه نمايد -15 ماده

:در اين مرحله. باشد آوري اطالعات الزم در محيط كار و نحوة مواجهه كاركنان مي ارزيابي روشنايي، جمع . گيري كنيد تهيه نماييد اي از كارگاه، محيط كار، دستگاه و يا سطوحي كه بايد روشنايي آن را اندازه نقشه ساده: 7 تبصره . هاي موجود و تعداد رديف آنها را مشخص كنيد ، تعداد المپ)طبيعي يا مصنوعي(روي نقشه منابع روشنايي : 8تبصره . نقاط مختلف كارگاه انتخاب شودگيري در هاي اندازه تعداد محل: 9 تبصره . اطالعات مربوط به محل تردد و توقف كاركنان معلوم گردد: 10 تبصره . ساعات مواجهه هر گروه از كاركنان با روشنايي مشخص گردد: 11 تبصره . اوقات تغيير شيفت معلوم گردد: 12 تبصره . ها ثبت گردد رخصيكاري، كار گردشي و م اطالعات مديريت مانند اضافه: 13 تبصرههاي بناي كارگاه، مشخصات رنگ سـطوح مشخصات فني سازه ) اهداف كنترل روشنايي (در صورت لزوم : 14 تبصره

. داخلي به فهرست اطالعات اضافه گردد . رنگ سقف و ديوارها مشخص گردد: 15 تبصره . مشخص گردد) مصنوعي يا طبيعي(نوع منابع نور : 16 تبصره . اع موانع مشخص گرددانو: 17 تبصره . نحوة نگهداري و مراقبت از وسايل و منابع روشنايي مشخص گردد :18 تبصره

گيـري در هـر گيري، به تعداد و محل ايـستگاههاي انـدازه ضروري است شركت براي تعيين ايستگاههاي اندازه -16 ماده

136

. گيري دارد، توجه نمايد كارگاه كه بستگي به هدف اندازهگيري طبق نقشه در نقـاط مختلـف كارگـاه هاي اندازه گيري روشنايي كارگاهها بايد تعداد محل براي اندازه :19 تبصره

. انتخاب شود : گيري مقدار روشنايي عمومي كارگاه در سطح افق بايد براي اندازه: 20 تبصره

عي مشخص شود؛مترمرب سانتي90هاي گيري از طريق تقسيم سطح كارگاه به مربع هاي اندازه محل. 1 متر قرائت شود؛ ميزان روشنايي در وسط هر مربع با دستگاه فوتومتر يا لوكس. 2

متري از كف كارگاه قرار گيرد؛ سانتي75گيري بايد در يك سطح افق و در ارتفاع وسايل اندازه. 3 . كسر گردداز كل محاسبات) روز(گيري روشنايي مصنوعي، روشنايي طبيعي در محاسبات، براي اندازه. 4

گيري هاي اندازه روش-3-3 :گردد هاي زير انتخاب مي گيري و ارزيابي، مطابق يكي از روش گيري، براساس اهداف اندازه هاي اندازه روش

گيري اهداف اندازه-3-3-1ين هاي خطر در كارگاه و همچن هدف مشخص نمودن ميزان روشنايي و محدوده ؛گيري و ارزيابي محيطي اندازه) الف

باشد؛ تعيين منابع اصلي روشنايي براي كنترل ميزان روشنايي ميهـاي مواجهـه براي نيل به اين هدف براساس شرايط كار، ويژگي ن؛شاغالگيري به منظور ارزيابي مواجهه اندازه) ب

:گردد هاي زير استفاده مي با نور و عوامل مرتبط ديگر از يكي از روششاغل با روشنايي ناشي از يك منبع روشنايي؛ النشاغگيري مواجهه اندازه با روشنايي يكنواخت؛شاغالن گيري مواجهه اندازه هاي معين با درخشندگي روشنايي؛ در مدتشاغالنگيري مواجهه اندازه هاي نامعين با درخشندگي روشنايي؛ در مدتشاغالنگيري مواجهه اندازه .ب با روشنايي در ششاغالنجهه گيري موا اندازه :شود استفاده مي) I.E.S(هاي ارائه شده براي تعيين ميزان متوسط روشنايي عمومي كارگاهها از روش) پ

هاي فضايي قرينه در دو يا چند رديف؛ فضاهاي با سطح منظم و با المپ ؛ )تك منبعي(فضاهاي با سطح منظم با المپ منفرد ديف؛ هاي جدا از هم در يك ر فضاهاي با سطح منظم با المپ هاي متصل و ممتد در دو يا چند رديف؛ فضاهاي با سطح منظم و با المپ هاي پيوسته در يك رديف؛ فضا با سطح منظم با المپ ). Louveral(فضا با سطح منظم با منابع روشنايي اطراف سقف اسـتفاده ) غيرمنظم منظم و (گيري موضعي و عمومي هاي اندازه براي بررسي و كنترل روشنايي كارگاهها از روش ) ث

. شود مي گيري روش اندازه-3-3-2

ها؛ گيري شدت نور المپ اندازه) الف

137

گيري شار نوري يك المپ؛ اندازه) ب .گيري شدت روشنايي اندازه) جهاي بندي، مشخص نمودن نواحي مختلف كارگاه براساس محدوده ضروري است شركت براي تهيه نقشه ناحيه -17 ماده

. ت روشنايي، با توجه به مساحت و امكانات كارگاهها، تعداد معين و محدودي ناحيه انتخاب كندتعيين شده شد . گيري شدت روشنايي در مركز تمام نواحي نتايج روي نقشه درج گردد پس از اندازه: 21 تبصره

وشنايي وجود نداشته باشـد و هاي نوري بايد دقت كنيد كه مانعي در سر راه منابع ر گيري كميت در هنگام اندازه -18 ماده . اي ايجاد نگردد يا سايهگيري بدين ترتيب كه سلول اندازه. گيري در محلي كه كاركنان بيشترين ديد را بر روي آن دارند انجام شود اندازه-19 ماده

. اي قرار گيرد كه شاغل در آنجا توجه بيشتري دارد دستگاه در نقطه . گيري در نقشه ثبت نماييد ن روشنايي و درخشندگي سطوح مختلف را پس از اندازه مقادير مربوط به ميزا-20 ماده و در شاغلهاي توقف يا تردد گيري صرفاً در محل ، اندازه شاغالنگيري به منظور تعيين حدود مواجهه در اندازه -21 ماده

. ردداي كه توجه بيشتري دارد انجام گ محلي كه بيشترين ديد را دارد و يا در نقطههاي كاري كه كاركنان در مواجهه با روشنايي كمتر از حد استاندارد هستند، شركت بايد اطمينـان در تمام محيط -22 ماده

. گيري شده است حاصل نمايد كه ميزان شدت روشنايي اندازه . د انجام شده استگيري شدت روشنايي مطابق با يك روش استاندار شركت بايد اطمينان حاصل كند كه اندازه-23 مادهصنعتي منابع روشنايي را شناسايي كـرده و اقـدامات / شركت بايد اطمينان حاصل كند كه كارشناس بهداشت كار -24 ماده

. پيشگيرانه را توصيه نموده استداري ها، ارزيابي و پيشنهادات مستند شده و به شيوه صحيح نگه گيري شركت بايد اطمينان حاصل كند كه اندازه -25 ماده . شوند مي شركت بايد اطمينان حاصل كند كه اگر در محيط كار نوسازي، تعمير يـا تغييـري ايجـاد شـود و يـا تجهيـزات -26 ماده

قابل تأثيرجديدي به محيط كار آورده شود و يا فرايندي در محيط كار اصالح شود به نحوي كه بر ميزان شدت روشنايي . گيري شود مجدداً اندازهاي داشته باشد، شدت روشنايي مالحظه

. شده باشد گيري تمام نواحي، حداقل سالي يكبار روشنايي اندازه در شركت بايد اطمينان حاصل نمايد كه-27 ماده بينايي برنامه حفاظت -4

ايجـاد زدگـي چنانچه مواجهه با روشنايي كمتر از حد استاندارد و يا بيشتر از مقدار پيشنهادي باشد و يـا چـشم -28 ماده . ايجاد كندبينايينمايد، شركت بايد يك برنامه حفاظت

. را بازنگري نمايدبينايي شركت بايد هر سه سال يكبار برنامه حفاظت -29 ماده شركت بايد يكي از كاركنان متخصص و مطلع را به عنوان سرپرست، براي نظارت بـر اجـراي صـحيح برنامـه -30 ماده

. انتخاب كندبيناييحفاظت . را مدون كرده و آن را به روز نگهداري نمايد بينايي شركت بايد برنامه حفاظت-31 ماده

138

گيـري و ارزيـابي مواجهـه هاي مورد استفاده براي اندازه هاو دستورالعمل بايد شامل روش بينايي برنامه حفاظت -32 ماده . شغلي افراد با روشنايي باشد

. هاي استفاده شده براي كنترل روشنايي باشد شامل انواع روش بايدبينايي برنامه حفاظت -33 ماده . بايد تهيه نقشه روشنايي مدنظر قرار گيردبينايي در برنامه حفاظت -34 ماده . هاي خطرناك با عاليم هشداردهنده بايد گنجانده شود ، مشخص نمودن محل بينايي در برنامه حفاظت -35 ماده، آموزش كاركنان درباره مخاطرات بيش از حد مجاز مواجهـه بـا روشـنايي و اسـتفاده بينايي در برنامه حفاظت -36 ماده

. كارگيري اقدامات كنترلي گنجانده شده و الزامي گردد و بهبيناييصحيح از وسايل حفاظت . اي و موردي بايد گنجانده شود ، انجام معاينات چشم پزشكي دوره بينايي در برنامه حفاظت -37 ماده . آيد بايد زمانبندي گردد و مطابق آن اقدامات الزم به عملبينايي بازنگري برنامه حفاظت -38 ماده . بايد ايجاد شده و به روش صحيح نگهداري شوندبينايي كليه مستندات برنامه حفاظت -39 ماده

معاينات چشم پزشكي -5

. معاينات چشم را الزامي نمايداي كاركنان انجام شركت بايد در معاينات دوره-40 مادهگونـه تأخير در انجام آزمايش براي ايـن . شركت بايد معاينات چشم را براي كاركنان در بدو استخدام انجام دهد -41 ماده

. ماه باشد6افراد نبايد بيش از زدگـي پيـشنهادي و چـشم شركت بايد كاركناني را كه در مواجهه با روشنايي كمتر از حد مجاز و يا بيش ازحد -42 ماده

هاي خاص قرار دهد و حداقل فواصل معاينـات چـشم را بـراي قرار دارند، شناسايي نمايد و مطابق برنامه تحت مراقبت . آنان در نظر گيرد

. شركت بايد اطمينان حاصل كند كه معاينات چشم، توسط فرد آگاه و باصالحيت انجام شود-43 ماده . ن حاصل كند كه نتايج معاينات چشم فرد تا پايان اشتغال وي نگهداري شود شركت بايد اطمينا-44 ماده شركت بايد اطمينان حاصل كند كه نتايج معاينات چشم فرد محرمانه بوده و بدون اجازه مكتوب وي در اختيـار -45 ماده

. گيرد افراد بدون صالحيت قرار نمياينات چشم پزشكي به دسـت آمـده مـورد تجزيـه و تحليـل قـرار شركت بايد اطمينان حاصل كند كه نتايج مع -46 ماده . آيد گيرد و مطابق آن اقدامات اصالحي و پيشگيرانه به عمل مي مي

كنترل روشنايي-6كنترل زمـان مواجهـه و (هاي كنترل مديريتي كنترل روشنايي، براي كنترل اثرات آن و راحتي كاركنان بوده و شامل روش

. رل فني استو كنت) پايش سالمتي كنترل فني-6-1

:هاي عمومي كنترل خود را به يكي از سه روش زير انجام دهد هاي عمومي كنترل فني، شركت بايد روش روش-47 ماده كنترل مبتني بر سازه؛ . 1

139

كنترل مبتني بر دفاع در برابر شدت روشنايي؛. 2 .حفاظت فردي. 3

كنترل مبتني بر سازه-6-1-1شود، مهندس كنترل مراحل بايد اطمينان حاصل كند كه چنانچه از روش كنترل مبتني بر سازه استفاده مي شركت -48 ماده

:دهد زير را مدنظر قرار مي كنترل در منبع روشنايي؛ . 1 كنترل در مسير انتشار نور؛. 2 . از طريق پناهگاهكاركنانحفاظت . 3 :كنترل در منبع روشنايي) الفشروع نمايد و در عمـل ... ها، دستگاه و ترل روشنايي را بايد اصوالً از طراحي ساختمان، معابر، خيابان شركت كن -49 ماده . مصرف و توليد روشنايي استاندارد باشند يي استفاده كند كه داراي منابع كمها دستگاه ها و تواند از روش مي . رست انتخاب كند شركت بايد نوع روشنايي را متناسب با فرايند توليد، د-50ماده توليد و انتخاب نوع روشنايي، بايد مشخصات روشنايي مورد لزوم آن دستگاه و فرآيند شركت در هنگام طراحي -51 ماده

ها دستگاه در يك كارگاه را مدنظر قرار دهد و در مرحله احداث صنعت، مشخصات روشنايي مورد نيازها دستگاه مجموع . دهدو كارگاه را مورد بررسي قرار

يابد، لذا از آنجا كه توليد روشنايي يكي از راههاي مصرف انرژي است و با طول عمر المپ روشنايي كاهش مي -52 ماده :شركت بايد اقدامات زير را كه داراي اهميت است انجام دهد

نگهداري صحيح منبع روشنايي؛. 1 موقع منبع روشنايي؛ تميز كردن به. 2

روشنايي؛موقع منبع تعويض به. 3

.تعويض قطعات فرسوده. 4

شركت بايد نسبت به محل و نحوه استقرار منبع روشـنايي توجـه نمايـد، زيـرا محـل نـصب منبـع و موقعيـت -53 مادهگيري آن نسبت به ديوارها، سقف و سطح كار از اهميت بااليي برخوردار است، در ضمن كلية عواملي كه بـه عنـوان قرار

. شار روشنايي جلوگيري نمايند، در اين مرحله بايد مدنظر قرار گيرندتوانند از انت مانع ميشـركت بـراي كنتـرل روشـنايي بايـد . زدگي نيز شايد به وجود آيد از آنجا كه هرجا روشنايي توليد شود چشم -54 ماده

محل و يا سطح كـار نوع نصب منبع و يا شدت روشنايي آن و يا انعكاس نور از . زدگي را نيز كنترل نمايد همزمان چشم . زدگي نقش داشته باشد تواند در چشم مي هـا دستگاه بايد توجه شود كه در برخي . شركت بايد نسبت به نصب منابع روشنايي بر روي دستگاه اقدام نمايد -55 ماده

. كه از حساسيت بيشتري برخوردارند، روشنايي كافي وجود داشته باشد :كنترل در مسير انتشار) ب

توان آن را در مسير انتشار كنترل كرد، يا انتقال و انتشار آن را طـوري نترل روشنايي در منبع ميسر يا مؤثر نباشد، مي اگر ك

140

ايـن روش مبتنـي بـر نـوع پخـش نـور . زدگي ايجاد ننمايـد انجام داد كه روشنايي به اندازه كافي باشد و در ضمن چشم .باشد مي :ها مجزا نمودن محل اصلي از ساير محل •

ضروري است شركت توجه كند كه ديواركشي اطراف دستگاه باعث محدود شدن محيط و فـضاي آن از سـاير -56 مادهديوارها بايد تا سـقف ادامـه داشـته و پوشـش ديوارهـا و سـقف . شده و در كنترل انتشار روشنايي نقش دارد ها دستگاه

. متناسب با نياز باشد :هاي كارگاه هاي پرنور از ساير بخش جداسازي بخش •

هـاي كارگـاه بـا ديوارهـاي هاي پرنـور از سـاير بخـش ضروري است شركت توجه كند كه جداسازي قسمت -57 ماده . كند ها از مواجهه با روشنايي غيرضروري جلوگيري مي جداكننده تا سقف و استفاده از درب در بين اين قسمت

:كنترل روشنايي مبتني بر جذب نور •

شود تا مانع انعكاس نور هاي نور مناسب استفاده مي اطمينان حاصل كند كه در اين روش از جاذب شركت بايد -58 ماده . گردد :كنترل مبتني بر ايزوالسيون روشنايي •

شود كه از انتقال نور از اي استفاده مي شركت بايد اطمينان حاصل كند كه در اين روش از موانع براي نور به گونه-59 ماده كارگاه ديگر، يا از يك قسمت كارگاه به قسمت ديگر و يا از يك بخش دستگاه به بخش ديگر جلـوگيري يك كارگاه به

. شود مي :شاغلايجاد پناهگاه براي •

در كنار منابع روشـنايي نيـست شخصي شركت بايد اطمينان حاصل كند در جايي كه نياز مبرم و دائم به وجود -60 ماده . كار رود هاي مؤثر به حل ي از راهتواند به عنوان يك اين روش مي

:سازي نوري از طريق پناهگاهكاركنانحفاظت ) پ . يك روش معمول و مؤثر كنترل روشنايي استشاغالنسازي براي ايجاد پناهگاه يا محفظه

هايي كه ر در مكان اگر امكان اجراي موارد كنترل در منبع و يا مسير انتشار نباشد و نيز براي دستيابي به نتيجه بهت -61مادهتواند از فاصله دورتري هدايت گردد، لزوم كنترل در مجاورت دستگاه محرز نيست، همچنين در مواردي كه فرايند كار مي

. گردد هاي كنترل استفاده ضروري است كه شركت ترتيبي اتخاذ كند تا از اتاقكاي باشد كه كلية لوازم و ابزار كنتـرل پروسـه در به گونه شركت بايد اطمينان حاصل كند كه طراحي پناهگاه بايد -62 ماده

. بيني شده و پنجره با شيشه مناسب باشد آن پيش حفاظت فردي-6-1-2

شركت بايد بداند كه حفاظت فردي آخرين راه براي كنترل روشنايي است و حفاظت فردي از چشم همواره بـه -63 ماده . باشد وفقيت ميحل كمكي يا موقت توأم با م عنوان يك راه

با بيشترين شـدت روشـنايي مواجـه اسـت و يـا در زمـاني كـه شاغل حفاظت فردي ترجيحاً براي ساعاتي كه -64 ماده . شود اند، مجاز شمرده مي هاي كنترل منابع روشنايي به طور موقت از كار افتاده سيستم

141

كـارگيري از وسـايل ح كنترل روشنايي ناشي از به در طر شاغل شركت بايد به مشكالتي كه مانع ادامه همكاري -65 مادهين آنها، ايجاد عوارض پوستي در اطراف چشم، يا عوارض گرما و حساسيت تر مهم. گردد، توجه نمايد حفاظت بينايي مي

. باشد در پوست مي . شركت بايد در انتخاب وسايل حفاظت فردي كمال دقت را معمول دارد-66 مادهوسايل حفاظت فردي عالوه بر كيفيت و راحتي، شركت بايـد دقـت نمايـد كـه وسـيله بـا شـرايط در انتخاب -67 ماده

. روشنايي محيط تناسب كافي داشته باشد در انتخاب وسايل حفاظت فردي، شركت بايد دقت نمايد كه جنس مواد به كار رفته براي وسيله حفاظت بينايي -68 ماده

. ت ننمايداز نوعي باشد كه ايجاد حساسيت در پوسهاي الزم جهت اسـتفاده مطلـوب از وسـايل حفاظـت فـردي را بـه كاركنـان داده باشـد و شركت بايد آموزش -69 ماده . هاي بازآموزي را برقرار نمايد دوره . باشد تواند از انواع حفاظ بينايي استاندارد استفاده نمايد كه شامل انواع عينك و ماسك مي شركت مي-70 مادههاي شدت شركت بايد اطمينان حاصل كند كه انتخاب حفاظ مناسب با مشخصات توزيع نور كارگاه در محدوده-71 ماده مطلوب را داشته باشد و متناسب با كاراييهاي شدت موردنظر گيري شده هماهنگ باشد، به طوري كه در محدوده اندازه

. اين شرايط از حفاظ استاندارد استفاده شود

هاي مختلف مقادير متفاوتي را كاهش توجه داشت كه حفاظ بينايي، براساس مشخصات فني خود در شدت بايد -72 ماده . اين نوع حفاظ فقط قادر به كنترل شدت روشنايي منتشره از آن منبع خاص است. دهد ميمشخصه فنـي ضروري است توجه شود كه نكته مهم در انتخاب حفاظ بينايي كيفيت آن است و در صورتي كه -73 ماده

. مراجع رسمي نرسيده باشد ارزش حفاظتي ندارندتأييدكنترل بينايي در آنها اعالم و يا به باشـد كـه بايد توجه داشت كه حفاظ بينايي يك جسم نرم سخت و در عين حال مؤثر در كنترل نـور مـي : 22 تبصره

رعايت بهداشت فردي و نحـوه اسـتفاده از آن هاي بينايي، نكته اساسي در استفاده از حفاظ . گيرد مقابل چشم قرار مي . باشد و به طور مشترك با سايرين نبايد مورد استفاده قرار گيرد ميحفاظ توأم، استفاده همزمان از عينك . توان از حفاظ توأم استفاده نمود شركت بايد بداند كه در صورت لزوم مي -74ماده

. تري دارد و ماسك را گويند و استفاده از آن نتيجه مطلوب براي هر موردي كه حفاظ توصيه شده باشد، در انتخاب حفاظ بينايي موارد زير شركت بايد اطمينان حاصل كند -75 ماده

:گردد رعايت مي با نور قبالً انجام شده باشد؛شاغلارزيابي دقيقي از مواجهه . 1 ارد؛هايي از شدت نور مواجهه د با چه سطحي از خطر و چه محدودهشاغل. 2

به عنوان حداقل اطالعات شاغلشدت كلي نور، طول زمان مواجهه روزانه و آناليز شدت روشنايي در پست كاري . 3 . مورد نياز است

هاي بينايي از نظر افت انتقال شدت نور فقط حفاظ كارايي ضروري است شركت توجه كند كه تشخيص قطعي -76 ماده . ت استاندارد بودن و داشتن جدول يا نمودار مشخصات فني ضروري استبا تست فني ميسر است، در غير اين صور

142

كـارايي شركت بايد اطمينان حاصل كند كه حفاظ عالوه بر داشتن شاخص مناسب افت كلي انتقال شدت نـور، -77ماده . كافي براي كاهش شدت نور را كه در آناليز روشنايي مشخص شده داشته باشد

با آنهـا نشاغالان حاصل كند كه براي كاربرد مؤثر حفاظ به شدت نوري كه بيشترين مواجهه شركت بايد اطمين -78 ماده . شود است، توجه مي

توان استفاده كرد و هاي بينايي مي بايد توجه داشت كه از دو روش محاسباتي ذيل براي ارزيابي كيفي حفاظ: 23 تبصره دارد نشاغالايي قابليت الزم را با توجه به ارزيابي مواجهه تواند تصميم بگيرد كه حفاظ بين در آن صورت شركت مي

. يا خير روش محاسبات؛. 1 .روش نسبت كاهش شدت روشنايي. 2 يك حفاظ بينايي، آزمايش كارايي ضروري است به اين موضوع توجه شود كه راه منطقي و مطمئن براي آزمون -79 ماده

. آن در شرايط محيط كار است، ابتـدا شاغل توجه داشت كه راه ساده براي تست حفاظ بينايي در محل كار اين است كه در محل كار بايد: 24 تبصره

تفاضـل . گيري شود و در همانجا مجدداً با حفاظ بينايي، سنسور نورسنج را احاطه نماينـد شدت كلي روشنايي اندازه . حفاظ خواهد بودكاراييگيري در اين دو حالت برآوردي از اندازه