Embed Size (px)
Citation preview
2014 yil
son
1
Onalarning oyog`i ostidadir,
Ravzai jannatu jinon bohi
Ravza bog`in visolin istar esang,
Bo`l onaning oyog`i tufrog`i.
A. Navoiy.
Ayollarni, qizlarni bahorga qiyoslashadi, bahorni ularga. Go`zallik, nafosat, yangilanish, hayot
davomiyligi bahor va ayol tushunchalarida uyg`unlashib ketadi. 8-mart Xotin-qizlar bayrami go`zal va
betakror yurtimizga bahor nafasi kirib kelganidan darak beradi.
Ayol azaldan mehr-shafqat va sadoqat timsoli bo`lib kelgan. Ayol deganda ko`z o`ngimizda
avvalo, ulug` va tabarruk ona siymosi gavdalanadi. Inson zoti borki, olamdagi barcha yaxshilik va
ezguliklarni, hayot siru-asrorlari va saboqlarini onaning mehru-sahovati tufayli o`rganadi.
Ayol borki, olam munavvar, ayol borki, hayot go`zal va maftunkor. Inson, oila, ayol
tushunchalarini bir-biridan ajralgan holda tasavvur etib bo`lmaydi.
Oilani ham, jamiyatimizni ham birlashtirib, unga fayzu barokot kiritadigan xonadonlarimizni
mehr-muhabbat, nafosat, ezgulik nuri bilan munavvar qiladigan zotlar ham aslida mo`'tabar onalarimiz,
munis opa-singillarimizdir.
Chindan ham, ayolllarimizning oilada tutgan o`rni beqiyos. Oqila, go`zal ayollar o`zlarining
g`amxo`rligi, mehribonligi, qalbi daryoligi bilan oiladagi, qolaversa, butun jamiyatdagi muvozanatni,
poklik, halollik, samimiyat va adolat muhitini saqlab turadilar. Ulug` donishmandlar Vatanga eng
munosib ta'rif izlaganda, uni Ona siymosiga qiyos etganlarida katta ma'no bor. Dunyoda "muqaddas"
degan so`zga eng munosib zot ham - Onadir.
Onani e'zozlash - bizning millatimiz, xalqimiz uchun oliy qadriyat darajasiga ko`tarilgan fazilat.
Chunki ayollarni qancha ulug`lasak, hayotimizning chirog`i, umrimizning guli deb e'zozlasak, demakki,
oilamizni, Vatanimizni e'zozlagan bo`lamiz.
O`zbekiston xalq shoiri, O`zbekiston qahramoni A.Oripov aytganidek:
Bu yorug` olamda Vatan bittadir,
Bittadir dunyoda Ona degan nom!
Sharqda ayolni farishtaga qiyos qilishadi. Chunki farishtalar Alloh taolo yaratgan eng pok, eng
begunoh zotlardir. Xalqimizning buyuk tarixida o`zining jasorat va matonati, aql-zakovati, nafosat va
nazokati bilan o`chmas nom qoldirgan. To`maris, Bibixonim, Gulbadanbegim, Zebuniso, Nodira,
Uvaysiy, Anbar Otin, va boshqa yuzlab ayollarimizni hamisha ehtirom bilan tilga olamiz.
Ulug` momolarimizga xos bo`lgan olijanob fazilatlar bugun ham muhtaram ayollarimiz
siymosida davom etib kelmoqda. Ayollarga bo`lgan cheksiz hurmat-ehtiromimizning Yana bir sababi
shundaki, ayol avvalo har bir insonning beshigini tebratadigan, oq suti bilan uning yuragiga odamiylik
fazilatlarini singdiradigan, uni hayot bo`ronlaridan asrab-avaylaydigan fidoiy insondir. Hadislarda
"Ayollarni ulug` odamlar hurmat qiladi. Ularni faqat pastkash odam xo`rlaydi" deb bejizga aytilmagan.
Ayollarni izzat-ikrom qilish ota-bobolarimizdan qolgan muqaddas udumdir.
Dunyoda har qanday kuch onaning mehru-muhabbatidan zaifrohdir. Uning farzandiga bo`lgan
mehri naqadar beg`ubor. Onaning mehri quyoshdek issiq, beminnat va musaffodir. Uning farzandlari
uchun qilgan xizmatlarini hech narsa bilan tenglashtirib bo`lmaydi. Ona o`z farzandiga hayot va
insoniylik fazilatlarini baxsh euvchi chashmadir. Farzand esa xuddi shu chashmadan go`zallikni,
ezgulikni, olijanoblik va komillikni o`ziga singdirib oladi.
Biz ham maktab internatimizda faoliyatb ko`rsatayotgan barcha ayollarni, o`quvchi qizlarni
Umid jurnali muharririyati nomidan bayram bilan muborakbod etamiz.
Jurnal tahririyati
2
A. Sh. Xonsaidov
Xorijiy tillar uslubiy
birlashmasi rahbari
O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 10 dekabrdagi “Chet
tillarni o`rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida” gi
PQ-1875 qarori ingliz tili o`qituvchilarining kuchiga-kuch, g`ayratiga g`ayrat
qo`shgani sir emas. Har bir o`qituvchi yosh avlodga zamonaviy pedagogik
texnologiyalar asosida ta’lim berar ekan, o`qitishning ta’limiy, amaliy,
rivojlantiruvchi maqsadlarini to`laqonli amalga oshirishi lozim.
Ta’limiy maqsad Ta’limiy maqsad ingliz tilini o‘rgatish jarayonida o‘quvchilarning tafakkurini mantiqiy o‘stirish va shu tilni
o‘zlashtirish orqali ona tilidan egallagan bilimlarini rivojlantirish tushuniladi. Ona tili va ingliz tili o‘rtasidagi
o‘xshashlik hamda farqlarni bilib olish o‘quvchilarning bilim saviyalarini yanada oshiradi. Ta’limiy maqsadning
vazifasi o‘quvchilarning bilim olishiga yordam berishi, ularda mustaqil faoliyat ko‘nikmalarini rivojlantirishi,
o‘zlashtirilgan bilimlarni kundalik turmush amaliyoti bilan bog‘lashi va ularni mustahkamlashi, boshqa fanlar bilan
uyg‘unlashtirishdan iborat. Ta’limiy maqsad quyidagilarni o‘z ichiga oladi.
Ingliz tilini o‘rganish jarayonida fanlararo bog‘lanish orqali mamlakatimiz va tili o‘rganiladigan
mamlakatning geografiyasi, tarixi, adabiyoti, san’ati, fan va madaniyati bilan tanishtirish, milliy o‘zligi va milliy
madaniyatlar yerishgan yutuqlarini chuqur anglash, umuminsoniy madaniyat rivojini anglab yetish.
O‘quvchilarda mamlakatimiz va tili o‘rganiladigan mamlakatning geografiyasi, iqlimi, o‘zlarini o‘rab turgan
atrof-muhit haqidagi ma’lumot bera olish ko‘nikmalarini shakllantirish.
Ona tili va boshqa fanlar bo‘yicha egallangan bilimlar hamda qo‘shimcha manbaalar asosida mavzular
bo‘yicha ingliz tilida mustaqil ravishda qiyosiy ma’lumot bera olish malakalarini rivojlantirish.
O‘kuvchilarni filologik va umumiy dunyoqarashini, mantiqiy hamda tanqidiy fikrlarini rivojlantirish.
Amaliy maqsad
Amaliy maqsad tarbiyaviy, ta’limiy va rivojlantiruvchi maqsadlarni shakllantirish orqali amalga oshiriladi.
Ingliz tilini amaliy egallash, o‘zgalarning ingliz tilidagi og‘zaki va yozma nutqlarini ushbu dasturda qayd etilgan
talablar doirasida tushunishdan iborat bo‘lib, quyidagi maqsadlarni o‘z ichiga oladi.
Mavzu bo‘yicha o‘z fikrini ingliz tilida bayon etish malaka va ko‘nikmalarni shakllantirish hamda ularni
rivojlantirish.
Kishilar orasidagi bevosita muloqot malakalarini o‘qish, tinglab tushunish jarayonida olgan bilimlari orqali
amaliy jihatdan qo‘llash ko‘nikmalarini shakllantirish.
Tilni amaliy bilish nutq faoliyati qo‘nikmalari, shuningdek, gapirish hamda yozuv orqali egallagan bilim,
ko‘nikma, malakalarini mustahkamlash va takomillashtirish.
Nutqning to‘rt faoliyati talablari asosini mavzu bo‘yicha o‘z fikrini mustaqil ravishda amaliy jihatdan qo‘llay
olish ko‘nikma va malakalarini shakllantirish va rivojlantirish.
Rivojlantiruvchi maqsad
O‘quvchini har tomonlama yetuk shaxs bo‘lib yetishishini, ya’ni uning dunyoqarashini, estetik didini, mustaqil
fikrlashini, xotirasini, aqliy mehnat qilish madaniyatini, kishilar bilan qiladigan muloqot madaniyatini, mustaqil
bilim olish malaka va ko‘nikmalarini vujudga keltirishni ko‘zda tutadi va quyidagi maqsadlar amalga oshiriladi;
O‘quvchi shaxsining aqliy, hissiy va motivatsion (ichki turtki) xususiyatlarini rivojlantirish.
O‘quvchilarda dars jarayonida va darsdan tashqari vaqtlarda mustaqil o‘qib o‘rganish ko‘nikmalarini
shakllantirish.
O‘quvchilarda mustaqil o‘rgangan manbalar va materiallar asosida shaxsiy fikrlarini bayon qilish
sifatlarini rivojlantirish.
Muloqotning yangi holatlarida til bo‘yicha egallagan ko‘nikma va malakalarini tahlil qilish, bir tizimga
solish, taqqoslash, umumlashtirish va ijodkorona qo‘llashni rivojlantirish.
O‘quvchilarning til va kommunikativ muloqot bo‘yicha hozirjavobligini, mustaqil fikrlay olish qobiliyatini
shakllantirish hamda rivojlantirish.
Ingliz tili sohasida egallagan bilim, ko‘nikma va malakalari asosida keyinchalik ish faoliyatida o‘z bilimini
oshirishda mustaqil qo‘llash malakalarini rivojlantirish.
Ingliz tilini o‘qitishning amaliy, ta’limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi maqsadlari nafaqat dars jarayonida,
balki darsdan tashqarida olib boriladigan ish (og‘zaki nutqni o‘rgatish, qo‘shimcha adabiyotlarni o‘qish, turli o‘yinlar
o‘ynash, olimpiada va musobaqalarda qatnashish) larda ham o‘z ifodasini topadi.
Yuqoridagi maqsadlarni amalga oshirish uchun quyidagi uchta vazifani belgilash maqsadga muvofiqdir:
- til o‘qitish bilan bog‘liq bo‘lgan vazifalar;
- til o‘rganish bilan bog‘liq bo‘lgan vazifalar;
- o‘quvchilarning egallagan malaka va ko‘nikmalarini nazorat qilish bilan bog‘liq bo‘lgan vazifalar.
Amaliy maqsadning mohiyati ingliz tilini muloqot vositasi sifatida foydalanishni o‘rgatishdan iborat bo‘lib, u nutq
faoliyatining o‘qish, tinglab tushunish, gapirish va yozuv kabi turlariga xos bo‘lgan ko‘nikmalarni rivojlantirish va
takomillashtirishni taqozo etadi.
3
Po`latov G`aybullo
Xalq ta`limi a`lochisi
Tabiiy fanlar uslubiy
birlashmasi rahbari
Hozirgi paytda zamonaviy pedtexnologiya usullarini o`quv jarayoniga joriy qilishga katta ahamiyat berilib
kelinmoqda, chunki o`quvchilarga o`quv maqsadini shakllantirishda muammoli savollar qo`yish va uni
o`qituvchi yordamida birgalikda ijro etish u yoki bu fanni puxta urganishga yaxshi asos bo`lishi allaqachonlar
ijobiy natijalar bergan. Ayniqsa bu jarayon biologiya fanini o`qitishda o`qituvchidan katta mashuliyat talab
qiladi. Tahlim tizimida mantiqiy, ilmiy, ijodiy fikr yuritishni, qo`yilgan muammoni yechish jarayonida sinf
o`quvchilarini jalb qila bilish pedagogik mahoratni talab qiladi. SHu o`rinda tahlim jarayonida samaradorlikga
erishish uchun, qolaversa o`tilayotgan mavzuning qiziqarliroq qilib o`zlashtirilishida biologiyadan masalalar
yechishning ham ahamiyati katta.
Darsda masalalar yechish jarayonida o`quvchi mavzu mazmuniga chuqurroq kiradi, mavzu va masalada
berilgan topshiriq yuzasidan mulohaza yuritadi. Mahlumki har qanday yangi mavzuda yangi qonuniyatlar,
atamalar, muhim tushunchalar, xotirada qoldirilishi zarur raqamli mahlumotlar bo`ladi. Masala yechish
jarayonida esa bularga takror va takror murojaat qilinadi. Natijada bu tushunchalar o`z-o`zidan o`quvchi
xotirasida muhrlanib qoladi. Eng muhimi bu jarayon qiziqarli o`tadi. Tahlim qiziqarli bo`lgandagina, uning
samarasi yuqori bo`ladi. Quyida ayrim masalalar va ularning javoblarini tavsiya qilamiz.
Masala: Inson bir daqiqada 16 marta nafas oladi. Bir soatda necha marta nafas oladi? bir sutka
davomida-chi?
Tabiiyki, o`quvchi masalani ishlash jarayonida 16 raqamiga takror va takror murojaat qiladi. Bu harakat
16 raqamini uning xotirasida uzoq vaqt saqlanishiga sabab bo`ladi. CHunki mulohaza, shu raqam atrofida
bo`ladi. Tahlim jarayonida mulohaza yuritish, mavzu doirasida hayolan fikrlash, tahlil qilish, hulosa chiqarish,
qaror qabul qilish o`quvchida o`ziga ishonch hissini shakllantiradi. Quyida tanishish va mulohaza yuritish uchun
masalalar tavsiya etiladi:
1-masala: Ko`k kaptar tinch turganda bir daqiqada 26 marta, uchganda esa 400 marta nafas oladi. Nafas
olishdagi bunday farqni qanday tushunish mumkin?
Yechish: Uchayotgan ko`k kaptarda moddalar almashinuvi bir necha marta tezlashadi, buni uning yurak
urishining ham bir necha baravar oshganligidan sezish mumkin.
2-masala: Yomg`ir chuvalchangi bir yilda 250 tonna tuproqni qayta ishlaydi. Bir kunda, bir oyda qancha
tuproqni qayta ishlashi mumkin.
Yechish:
1 kunda – x
69,030
18,20
х tonna
12 oyda – 250 tonna
1 oyda – x
8,2012
1250
х tonna
3-masala. Golland olimi 2 kg li tol ko`chatini 80 kg tuproq solingan bochkaga o`tqazib besh yil
mobaynida yomg`ir suvi yoki distillangan suv bilan sug`organ. Besh yil o`tgach tol 60 kg ga yetib, bochkadagi
tuproq esa 79, 943 kg bo`lib qoldi. Binobarin 5 yil mobaynida tol og`irligi 58 kg ortgach, bochkadagi tuproq
og`irligi esa atigi 57 g kamaydi. Qayd qilingan tajribadagi o`simlikning bo`yiga o`sishi, og`irligining ortishi
nima hisobiga yuz bergan?
Yechish: O`simlikning bo`yiga o`sishi, og`irligining ortishi uning yashil qismlarida bo`ladigan jarayon:
fotosintez-organik moddalarning hosil bo`lishi bilan bog`liq.
4
M.N. Boyxonova
Ijtimoiy fanlar uslubiy
birlashmasi rahbari
Agar atrofdagi olamga diqqat bilan nazar solsangiz, o`zingiz, kelgusi hayotingiz uchun
iborat bo`ladigan ko`p narsalarga guvoh bo`lasiz. Oyog`ingiz ostiga qarang – yuzlab,
minglab chumolilar tinim bilmay mehnat qilayotgani – uyasiga zarur narsalarni
tashiyotganini ko`rasiz. Biri qiynalsa, ikkinchisi, uchinchisi yordamga kelayapti,
birortasi chetga chiqib, “qo`l qovushtirib” turgani yo`q. Ular uchun yer ostidagi mana
shu kichkinagina joy vatan hisobiga o`tadi. Shu yerda tinch, osoyishta, xotirjam
yashamoq niyati ularni oyoqqa qalqtirgan, mittigina yuraklariga shijoat, qildek oyoq-qo`llariga g`ayrat baxsh
etgan. Holbuki bular – biz “ongsiz”, “aqlsiz” sanaganimiz qumursqalar, xolos. Holbuki, Siz bilan biz INSON
degan nomni ardoqlamog`imiz lozim.
Bu o`rinda hazrat Navoiyga murojaat etamiz. Ul zot jamiki inson bolalariga xitob qilmoqdalar:
Tuxum yerga kirib chechak bo`ldi,
Qurt jondin kechib ipak bo`ldi.
Lola tuxmicha g`ayrating yo`qmu,
Pilla qurticha himmating yo`qmu?
Aksincha, mehnatni sevmaydigan inson borki, demak, u o`zini ham sevmaydi. Bunday kishilarning
dangasaligi, ishqoymasligi oxir-oqibat beuquv va beburd bo`lib qolishiga sabab bo`ladi. Ayni shunday odamlar
qorin to`yg`azish, kunni bir amallab o`tkazish ilinjida har qanday jinoyatga, tubanlikka qo`l uradilar. Yalqovlik
inson hayotining, kelajagining zavoli, kambag`allikka eltuvchi asosiy yo`ldir. Go`zal va boy hayot kechirmoq
uchun esa bor kuch-imkoniyatni ishga solmoq, hunar o`rganmoq, g`ayrat-shijoat bilan mehnat qilmoq zarur.
Zero, baxt, boylik, obro`-e’tibor, xotirjamlik o`z-o`zidan kelmaydi. Hayotdagi jamiki ro`shnoliklarga inson faqat
o`z aql-u zakovati, mehnati tufayli erishadi. Oilaning moddiy va ma’naviy ahvoli ham mehnat tufayli yuksaladi.
Oila a’zolarining mavqeyi, mahalla-ko`ydagi obro`si, ularga nisbatan o`zgalar munosabati ham qilingan
mehnatning natijalari asosiga quriladi. Bir kun kelib inson olamdan o`tgach, uning mehnati, foydali ishlari
yaxshi so`zlar bilan esga olinadi. Ota-onaning oilada farzandlariga o`rgatgan mehnat saboqlari, kasb-kori
avlodlari uchun bebaho boylik bo`lib qoladi.
Tursunova Humora
8 A sinf o`quvchisi
Zulfiya-sadoqat timsoli.
Nafaqat, o`z she`rlari, balki butun hayoti bilan o`zbek ayolining ma`naviy
qiyofasini namoyon etgan atokdi shoiramiz Zulfiyaxonimni ham men ana shunday
fidoyi insonlar qatoriga qo`shgan bo`lardim. Uning jahon minbarlaridan yangragan
she`rlari Sharq ayolining aqlu zakosi, fazlu kamolining yorqin ifodasi sifatida
millionlab she`riyat muxlislariga odamiylik, muhabbat va sadoqatdan saboq bergan,
desak, mubolag`a bo`lmaydi. Shoira Zulfiyaning sadoqatga to`la hayoti, nurga
yo`g`rilgan ijodini xalqimiz juda qadrlaydi. Shu sabab Zulfiya tavallud topgan 1 mart
yurtimizda har yili o`ziga xos she`riyat bayramiga aylanib ketadi.
(I.Karimov. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch)
O’zbek xalqining sevimli shoirasi, taniqli
jamoat arbobi, xalqaro tinchlik uchun kurash
jarchisi Zulfiya Isroilova 1915 yili Toshkentda
hunarmand oilasida tug‘ilgan. Shoira xotin-qizlar
bilim yurtida o‘qigan vaqtlarida (1931-1934)
adabiy to‘garaklarda she’r mashq qila boshladi.
1935-1938 yillarda O’zbekiston Fanlar
akademiyasining A.S.Pushkin nomidagi Til va
adabiyot instituti aspiranturasida tahsil oldi.
So‘ngra 1938-1948 yillarda Bolalar nashriyotida
muharrir, O’zbekiston Davlat nashriyotida bo‘lim
boshlig’i, 1950-1953 yillarda esa «O’zbekiston
xotin-qizlari” oynomasida bo‘lim boshlig‘i va
nihoyat, 1953-1980 yillarda «Saodat»
oynomasining bosh muharriri bo‘lib ishladi. Zulfiya
17 yoshida yozgan «Hayot varaqlari» (1932) nomli
birinchi she’rlar to‘plami bilan Oydin, Muzayyana
Alaviya, Xosiyatxon Tillaxonovalar safiga kirib
keldi. Yosh shoira poeziyasi zamonaviy, aktual
mavzularga bag`ishlanadi.
Zulfiyaning ijodiy kamolotida o‘zbek
klassiklari, xalq og’zaki ijodiyoti va jahon adabiyoti
an’analarining roli benihoya bo‘ldi. Shoira
«She’rlar» va «Qizlar qo‘shig’i» (1938) kabi poetik
asarlarini ona-Vatan va uning dala, cho‘llarida
mehnat qilayotgan paxtakorlar, mexanik, traktorchi
qizlarning qaynoq hayotlariga bag‘ishlaydi. Ayni
choqda mazkur to‘plamlardagi she’rlar yosh
5
shoiraning she’riy mahorat sirlarini egallayotgan
davrini xarakterlovchi asarlar sifatida ham muhim
edi.
Hozirjavob shoiraning urushdan so‘nggi
yillarida yozilgan «Chorjo‘y—Qo‘ngirot» (1947),
«Dalada bir kun» (1948), «Zootexnik qiz» (1952),
«Tong qo‘shig’i» (1953) kabi bir qator she’rlar
turkumi, «Men tongni kuylayman», «Yuragimga
yaqin kishilar» (1958), «Kuylarim sizga» (1965),
«Salom, sizga erkparvar ellar», «O’g‘lim, sira
bo‘lmaydi urush» kabi she’r va to‘plamlarida Vatan
madhi, mehnat jarayonida fidokorlik ko‘rsatayotgan
kishilar hayoti jo‘shib kuylanadi, xunrez urushlarga
la’natlar o‘qiladi.
Uning «So‘roqlaydi shoirni she’rim»
(1960), «Oydin» (1953), «Quyoshli qalam» (1967)
kabi ocherk, poema va dostonlari H. Hakimzoda,
Oybek, Oydin, Hamid Olimjon kabi ustodlarning
yorqin xotiralariga bag’ishlangan. Serqirra ijod
egasi Zulfiya H.Olimjonning «Semurg‘», «Zaynab
va Omon» dostonlari asosida pyesa va opera
librettolar ham yaratdi.
Zulfiya «O’ylar», «Shalola» kabi she’riy
majmualari uchun Hamza nomidagi Respublika
Davlat mukofoti sovrindori bo‘lgan, hind
mavzuidagi she’rlari uchun Javoharlal Neru
nomidagi umumhindiston sovrini, Tinchlik va
do‘stlikni tarannum etuvchi asarlari hamda
taraqqiyparvar Osiyo va Afrika yozuvchilari
harakatidagi faol ishtiroki uchun xalqaro «Nilufar»
mukofotlariga sazovor bo‘lgan.
Uning she’rlari rus, ingliz, nemis, hind,
bolgar, xitoy, arab, fors va boshqa tillarga tarjima
qilingan. Shoira Nekrasov, Lermontov, S.
Shchepachev, V. Inber, Lesya Ukrainka, Edi
Ognesvet, M.Dilboziy, Amrita Pritam asarlarini
o‘zbek tiliga mahorat bilan tarjima qildi.
O'zbekiston xalq shoirasi Zulfiya Isroilova
1996-yil 1-avgustda vafot etdi.
Mohinur
Zulfiya yodi
Yo`q, hali tirikman, umrim boqiydir,
Goh tong shamoli, goh bahor sasida,
Goh yayov kezganda vatanni kuylab,
Yashayman, hayotning hur nafasida.
Toki yashnar ekan ijodiy bog`im,
Toki yashar ekan she’rim ilkingda.
Hali so`nmagaydir hayot chirog`im,
Ha, men yashayapman sening kulgingda.
Yo`q, hali tirikman umrim boqiydir,
Bahorim gul ochgan yerda yashayman,
Shoiram, sen ekkan rayhon isida,
Gar she’r bitsang, o`shal she’rda
yashayman.
Bugun qabrim uzra bo`y cho`zar lola,
Bugun she’rim saqlar manguga yodni.
Demak men tirikman qilmayin nola,
Umrim so`ngigacha kuylay hayotni!
Karimova Muxtasar
8 D sinf o`quvchisi
Mirzo Ulugbek
1394-1449)
Mirzo Ulugbek, the grandson of Amir Temur was born in March 1394 in Sultany, Iran. From his
childhood he was interested in science, though he was mainlygiven military political training. But he was
grown up under the influence of astronomers and mathematicians. And at the age of 17 he was appointed
the governor of Movarounnahr by his father Shakhrukh Mirzo.
Later he deeply acquired such subjects as Arabic, logic, mathematics, astronomy and built his own
school of astronomy between 1417-1420 in Samarkand. By 1429 he had finished building his observatory.
These efforts enabled the sciences as astronomy and mathematics to develop in the region.
Mirzo Ulugbek wrote 4 works which were of great importance from scientific point of view. They are
"Zij" (the astronomic work in Islamic world and consisted of timetables), "Bir daraja sinusini aniqlash" (to
define the first power of sinus), "Risolai Ulug'bek" (the scientific work of Ulugbek) and "To'rt ulusi tarixi" (the
history of four appanages). "Zij" is the most important and famous of them. It's devoted to problems of
chronology, epochs, mathematics, time and mainly to astronomy. It was the perfect scientific work of the
medieval time and was used by many European scientists. The "Zij" of Ulugbek is widely spread in Turkey,
India and some other European countries.
In 1994, by the decree of the president of Uzbekistan, the 600th anniversary of Mirzo Ulugbek was
broadly celebrated.
6
Ahadjon Akbarov
Mohir pedagog,
Geografiya fani
o`qituvchisi
O‘zan deb ataluvchi chuqurlik-da oqayotgan suv oqimi daryo deb ataladi.
O‘zan daryo vodiysining suv oqadigan chuqur qismi. Odatda daryolar doim oqib
turadi. Lekin iqlimi quruq o‘lkalarda issiq, yog‘in kam vaqtlarda goho qurib
qoladigan daryolar ham bor. Ularni vaqtincha qurib qoladigan daryolar deyiladi.
Har bir daryoning boshi va quyar joyi bo‘ladi. Daryo boshlana-digan joy
uning manbai deb ataladi. Sirdaryo va Amudaryo baland tog‘lardagi qor va
muzliklardan boshlanadi. Volga daryosi tekislik-da, ko‘ldan boshlanadi. Daryolar
qayerdan boshlanmasin, ularning irmoqlari bo‘lsa, katta sersuv daryolarga aylanadi.
Irmoqlar deb daryo-ga yon tomondan kelib quyiladigan kichikroq daryolarga
aytiladi. Ko‘pchilik daryolar okean, dengiz, ko‘l yoki boshqa daryolarga kelib
quyiladi.
Daryoning okean, dengiz, ko‘l yoki boshqa daryoga quyiladigan joyi daryoning mansabi deyiladi.
Bosh daryo o‘zining barcha irmoqlari bilan birga daryo sistemasini hosil qiladi
Daryo havzasi va suvayirg‘ich. Yerga shimilishga ulgurmagan va bug‘lanib ketmagan hamma suv
daryolarga oqib tushadi. Barcha suvi bir daryoga oqib
tushadigan quruqlik maydoni daryo havzasi deb ataladi
Amazonka sayyoramizning eng yirik daryosi
Uning uzunligi-(Ukayali daryosi bilan) 6400 km ni
tashkil qiladi
Hamma daryolarning, hatto eng kichik
daryolarning ham o‘z havzasi bo‘ladi. Amazonka havzasi
dunyoda eng katta daryo bo‘lib, uning maydoni 7 mln
km2 dan iborat.
Qo‘shni daryolar havzalarini bir-biridan ajratib
turadigan che-gara suvayirg‘ich deyiladi. Suvayirg‘ichlar
tog‘larning qirralariga, te-kisliklarda esa balandroq
joylarga to‘g‘ri keladi.
Tog‘ va tekislik daryolari. Tog‘ daryolari
tekislik daryolariga qaraganda juda tez oqadi. Vodiylari tor va chuqur bo‘ladi. Ko‘p daryolar tog‘lardan
boshlanib, tekislikka oqib chiqadi va tekislik daryosiga aylanadi. Bunday daryolarga Sirdaryo, Amudaryo va
Zaraf-shon daryolarini misol qilib ko‘rsatish mumkin. Sirdaryo Tyanshan tog‘larida 6000 m balandlikdan
boshlanadi. Tog‘lar orasidagi chuqur daralarda hayqirib oqadi. Tekislikka chiqqanidan keyin keng o‘zanda
yoyilib, sekin oqadi. Daryolar tog‘larda yemirib oqizib kelgan tog‘ jinslari tekislikda cho‘kib, cho‘kindi jinslarni
hosil qiladi. Daryolar suvidan cho‘kindi jinslarning cho‘kish qonuniyatini birinchi bo‘lib Abu Rayhon Beruniy
aniqlagan.
Daryolar suvi baland joylardan otilib tushib, sharsharalar hosil qiladi. Dunyodagi eng baland
sharshara Janubiy Amerikada, Churun daryosidagi
Anxel sharsharasi. Uning balandligi 1054 m. Lekin
suvi ko‘p emas. Eng sersuv sharsharalardan biri
Shimoliy Amerikadagi Niagara sharsharasidir. Bu
sharshara 51 m balandlikdan otilib tushadi. Yana bir
katta sharshara Afrikadagi Viktoriya sharsharasi Unda
suv 120 m balanddan otilib tushadi.
Daryolarga suv qayerdan keladi? Daryolar
yomg‘ir, qor, muz suv-lari, buloqlar suvilardan
to‘yinadi. Baland tog‘lardan boshlanadigan daryolar
tog‘lardagi muzliklar suvi bilan to‘yinadi. Ular yozda
sersuv bo‘ladi. Amudaryo bilan Zarafshon daryosi ana
shunday daryolar hisoblanadi. Ba'zi daryolarga
yomg‘ir suvi ham, qor suvi ham, yer osti suvlari ham
tushadi. Sunday daryolarni aralash to‘yinuvchi
daryolar deyiladi. Sirdaryo shunday daryolar sirasiga
kiracli.Daryolar qadim zamonlardan kishilarni
chuchuk suv bilan ta'min-laydigan asosiy manba
bo‘lib kelgan. Suvdan yaxshiroq foydalanish uchun daryolarga suv omborlari quriladi, kanal va ariqlar qazib
qurnq yerlarga suv chiqariladi.
Suvni iflos qilmasdan, tejab-tergab foydalanish har birimizning muqaddas burchimiz hisoblanadi. Buni
aslo unutmaylik.
7
Akmaljon Toshboyev
Jismoniy tarbiya o`qituvchisi, Boks bo`yicha bir
qator musobaqalar g`olibi
Badantarbiya mashqlarini bajarayotgan vaqtda
avvalo yengil mashqlardan foydalaning, xech
qachon xaddan tashqari kuch sarflamang. Ertalab
uyqudan turgan zaxoti odamning xarakatsizlikdan
faollikka o'tishi qiyin bo'ladi. Misol uchun
televizorni qo'yganimizdan keyin uning normal
ishlagunicha qandaydir vaqt o'tadi. Lampasi qizishi
kerak. Odam esa eng nozik mexanizmga qaraganda
ham ancha murakkab to'zilgan. Uyqu paytida
organizmning barcha hayotiy funksiyalar: nafas, qon
aylanish susayadi, nerv sistemasi qattiq
tormozlanadi. Shu sababli, aqliy va jismoniy mehnat
qobiliyati birdan asli xoliga kelmaydi, balki asta-
syokin uyqu zanjiridan ozod bo'la olmaydi. Masalan
ish paytida oyoq charchasa, so'zish, eshkak eshish,
velosiped minish lozim,shunda oyoq muskullari
mustahkamlanadi va yurakka qon oqib kelishi
yaxshilanadi. O'tirib ishlaganda ko'p xarakat qilmoq
kerak, bunda yongil atletika bilan shug'ullanish yoki
sport o'yinlari o'ynagan makul nerv sistemaning
ancha-muncha zo'riqish bilan boglik bo'lgan
xollarda tabiat bag'rida sayohatlarga chiqish
odamning asabini tinchlantiradi. Shuning uchun ham
tajribadan kelib chiqqan holda zavod, fabrika va
korxonalarda fizkultura minutlari o'tkaziladi va qon
aylanish,muskullarni chigalini yozish mashqlari
beriladi, bu deganki mehnat bilan birga badantarbiya
mashqlarini uzluksiz holda olib borilsa o'sha
korxonada ish unumi rivojlanib odamlari sog'lom
bo'ladi.
Amaliy mashqlar jismoniy tarbiya bo'yicha
o'tkaziladigan mashg'ulotlarning barcha qismlariga
mahsus jismoniy mashqlar bilan muntazam
shug'ullanib borsa, maqsadga muvofiq ovqatlansa,
sog'lom turmush tarzida yashasa uning tanasining
guzalligi va puxtaligi doimo ortib boradi, yoki
aksincha odam o'zini kuzatib
bormasa,cheksa,alkogol ichimliklar ichsa, uning
organizmi so'lib boradi. Shunday ekan talabalar
uchun asosan jismoniy tarbiyada yurish, yugurish,
xarakatga keltirish mashqlari ularni sog'ligini
tiklashda katta ahamiyatga ega.
Yurish: -bu koordinasiya jixatidan murakkab,
inson hayotida muhim ahamiyatga ega bo'lgan
avtomatlashgan ko'nikmadir. Yurishda talabalarning
butun muskullari xarakatga keladi, bu esa yurak-
tomir va nafas olish sistemalari ishini
rag'batlantiradi. Talabalar bilan xarakatga
keltiradigan mashg'ulotlarda odatda sport turlaridan
yurish. Odatdagi yurish oyoq uchlarida yurish,
tovonda yurish, tovonlarning ichki va tashqi
tomonlari bilan yurish, tizzaga qo'llarni tirab yurish,
engashib yurish, bukilib yurish, sonlarni yuqoriga
ko'tarib yurish, yarim cho'qqayib yurish, yon
tomonga qadam tashlab yurish, oldinga va yon
tomonga oyoqlarni chalkashlab sakrab sakrab qadam
tashlab yurish.
Yugurish:- xarakat strukturasi jixatidan
yurishga o'xshaydi, bir oz uning xarakatlarida
uchish fazasi bor, yurishda esa bu faza yo'q yugurish
yurishga qaraganda jushqinroq, mana shu jushqinlik
tayanch xarakat apparatiga, yurak-tomir va nafas
olish sistemasiga samarali tasir ko'rsatishni
belgilaydi.
Shohruhbek Qosimov
6 a sinf o`quvchisi Nega biz yerning aylanishini sezmaymiz?
Odamlar bundan bir necha asr muqaddam, Yer tek turadi, Quyosh, Oy va yulduzlar uning atrofida aylanadi, deb
o`ylashgan. Nega shunday deb o`ylashganini tushunish uncha qiyin emas. Bir qarashda hozir ham shunday tuyuladi. Hech kim Yer
aylanishini sezmagan. Nega Yer aylansa, uning ustidagi narsalar, okeanlardagi suvlar to`kilib, sochilib ketmaydi?
Odamlar bundan bir necha asr muqaddam, Yer tek turadi, Quyosh, Oy va yulduzlar uning atrofida aylanadi, deb
o`ylashgan. Nega shunday deb o`ylashganini tushunish uncha qiyin emas. Bir qarashda hozir ham shunday tuyuladi. Hech kim Yer
aylanishini sezmagan. Nega Yer aylansa, uning ustidagi narsalar, okeanlardagi suvlar to`kilib, sochilib ketmaydi?
Endilikda biz Yer ikki yo`nalishda aylanayotganini yaxshi bilamiz. U Quyosh atrofida aylanishi bilan birga o`z o`qi
atrofida ham aylanadi. Nega biz buni sezmaymiz, degan savolga kelsak, biz ham Yer yuzasi bilan birga aylanamiz. Bizni va
okeanlardagi suvlarni gravitatsiya, Yerning tortish kuchi tutib turadi.
Yerning aylanishi biz kuzatadigan va sezadigan ko`pgina narsalarda ko`rinadi. Yer aylangani uchun ham tun bilan kun
almashadi. Agar u aylanmaganida, uning Quyoshga qaragan tomonida abadiy kunduz, orqa tomonida esa abadiy tun hukm surgan
bo`lar edi. Yerning har bir nuqtasi 24 soat ichida dastlab Quyosh nuri tushadigan tomonda, so`ngra qorong`i tomonda bo`ladi.
Yerning biz «sezmaydigan», ammo hayotimizni o`zgartiradigan yana bir muhim harakati Quyosh atrofida aylanishidir.
Aynan shu harakat yil fasllari almashuviga sabab bo`ladi, tevarak-atrof har faslda o`zgaradi. Quyosh atrofidagi sayohat 365,25 kun,
ya'ni bir yil davom etadi. Yil esa tarix, har birimizning hayotimiz va hokozolar o`lchovidir.
Fasllar almashuvi Yer o`qining qiyaligi bilan bog’liq. Yer o`qining ekliptika (Quyoshning ko`z bilan ko`rish mumkin
bo`lgan yillik harakati sodir bo`ladigan katta sfera aylanasi)ga nisbatan qiyaligi 66 gradusdir. Har bir qutb yarim yil davomida
Quyoshga, yana yarim yilda esa undan teskari tomonga qiyalagan bo`ladi. Shuning uchun yerning shimoliy qismiga yarim yil
davomida Quyosh nuri ko`proq, keyingi yarim yilda esa ozroq tushadi. Quyosh nuri ko`proq tushgan vaqt kamroq tushgan vaqt
yilning eng sovuq fasllari bo`ladi.
8
Rahimova Nodiraxon
7 b sinf o`quvchisi
8 mart bayramida
Qo`shiq aytmang shamollarga siz,
Baxt ulashing ayollarga siz.
Yaxshi tilak so`zlang kamida,
8-mart bayramida.
Oching tarix kitoblarini,
Biling ayol zahmatlarini.
Tabrik ayting siz ayollarga,
8-mart bayramida.
Vatan
Vatanni sev, vatan deb yasha,
Vatan bilan sen gullab yashna.
Vatan uchun sen joningni bersang,
Shu ham kamdir bu vatan uchun!
Abdurahmonova Shoira
6 a sinf o`quvchisi
Bahor
Bahor keldi o`lkamga,
Gullarin bilan birga.
Hamma yoqni qoplovchi,
Ranglarin bilan birga.
Darahtlarning shohida
Ochilar turli gullar.
Dehqonlarning bog`ida
Sayraydi sho`x bulbullar.
Yoqubjonov O`rozali
9 A sinf o`quvchisi
O`zbekiston, O`zbekiston!
Gulzorlarga burkanib,
Dunyoga dong`in solib.
Yigirma uchga kirib,
Hammani xursand qilib.
Ulg`aymoqda O`zbekiston,
O`zbekiston, O`zbekiston!
Hamma yog`i bog`-u , bo`ston,
Dunyoga dong`i doston.
Hirmoni zo`r paxta-yu, don,
Yoshlari zo`r mardu maydon.
G`ayratli xalq bo`ldi shodon,
O`zbekiston, O`zbekiston!
Keksalari duoda har dam,
Yoshlari bilimda har dam.
Butun dunyo bermoqsa tan,
Keljagi porloq vatan,
O`zbekiston, O`zbekiston!
Mirzaabdullayev Hurshidbek.
7 b sinf o`quvchisi
O`zbekiston
Bog`u rog`da gullar yashnar,
Jannat makon deb bulbul sayrar.
Maysalar yerlarda sayrar,
Samoda qushlar uchar.
O`lkalar ichra jannatmakon,
O`zbekiston, O`zbekiston!
O`zbek xalqi mehnatkash xalq,
Bir biriga mehmondo`st xalq.
Ayollari xurlar ichra nur,
Bir –biriga mehribondir ul.
O`lkalar ichra jannatmakon,
O`zbekiston, O`zbekiston!
9
Isoqova Nilufarxon
8 d sinf o`quvchisi
Iqtidorli rassom, bo`sh
vaqtlarida se`rlar mashq
qilib turadi.
Bahor ifori
Bahor tarovati g`uncha husnida,
Mayin sabolarga roz etgan damlar.
Bizning hur mustaqil vatanimizga
Yarashib turadi ajib bayramlar.
Orzular ro`yobi sumalak qilib,
Men unga tosh yig`ay sof niyat qilib
Navro`z nashidasin olib kel sabo.
Yangrasin yurtimga yarashgan navo.
Axmadjanova Muxtasarxon
8 d sinf o`quvchisi
Otam
Siz mening tuganmas baxtim davlatim
Olamda yagonam, sizsiz davlatim.
Tilagim otajon yuz yoshdan o`ting,
Faqatgina o`zingiz mening borlig`im.
Ota ko`zingizga nur bo`lay o`zim,
Dunyo, dunyo gavharu, dur bo`lay o`zim.
Meni duo qilib turing ortimdan,
Bilimlar koniga nur bo`lay o`zim.
Istagim otajon hajga yuborish,
Onam bilan sizdan duolar olish.
Hassaga suyanmang ota hech qachon,
Hassa o`rnida sizga suyanchiq bo`lish.
Normirzayeva Marhabo
7 a sinf o`quvchisi.
Onajonlar bayrami
8-martga ham
Juda oz kun qolibdi.
Hali bayram bo`lmasdan
Do`stim sovg`a olbdi.
Juda ham hayron bo`lib,
Bozor tomon boraman.
Eng zo`r sovg`a bormi deb?
Do`konlardan so`rayman.
Do`konchilar ba’zisi,
Ha, qizim bor deyishar.
Ular tomon borsam men,
Guldastalar berishar.
Guldastani olib men,
Uyim tomon shoshaman.
Onamni tabriklayman,
Qo`llariga gul tutib,
Sog`-omonlik tilayman.
Mahmudov Doniyorbek
5 a sinf o`quvchisi
O`zbekiston vatanim
Sen bizlarga onasan,
Tug`ilgan makonimsan.
Bizlar uchun yagonasan.
O`zbekiston vatanim
Dunyoda durdonasan,
Go`zaldirsan hamisha.
Nechun chiroylisan?
O`zbekiston vatanim
Mening ota makonim.
Jasur o`g`lonlaring bor
Munis ayollaring bor.
Jonkuyar askarlaring bor,
O`zbekiston vatanim
Mening Ona yurtim!
Xolmirzayev Ulug`bek
5 a sinf o`quvchisi
Onajonlarga rahmat!
O`zi yemay yedirib,
O`zi ichmay ichirib,
Kiyinmasdan kiydirgan,
Onajonlarga rahmat!
Onajonlar bor bo`lsin,
Sog`u salomat yursin.
Ilohim yuzga kirsin,
Mehribonlarga rahmat!
10
Dehqanova
Mohitobon.
7 b sinf o`quvchisi
Anvar bilan Sobir
Hikoya
Anvar bilan Sobir bir maktabda o`qushar edi. Anvar juda odobli,
aqlli bola edi. Sobir esa odobsiz, yerga ursa ko`kka sapchiydigan bola edi.
Anvar bir kuni avtobusdan tushmoqchi bo`lgan og`ir yukli ayolni ko`rib
qolibdi va darrov unga yordam berdi. O`sha ayol Anvarning yelkasiga qoqib “Barakalla o`g`lim,
tarbiya bergan ota-onangga rahmat” debdi. Ertasiga esa o`sha ayol Sobirdan yuklarini ko`tarib
yuborishni so`radi. Sobir esa xuddi bu gapni eshitmaganday indamay avtobusdan tushib ketaveribdi.
Ertasiga Anvar bilan Sobir avtobusga o`tirishdi. Avtobusga hassaga suyangan bir keksa odam chiqdi.
Anvar buni ko`rib xaligi odamga joy bo`shatibdi. “Keling otaxon, o`tiring” deya o`rnidan turdi. Buni
ko`rgan Sobir o`z-o`zidan uyalib ketdi va u ham o`rnidan turib salom berdi. Keyinchalik Sobir hamma
qilgan ishlaridan afsuslandi va a’lochi, aqlli, odobli bo`lishga so`z berdi.
Ana ko`rdinglarmi bolalar, kattaga hurmat bilan, kichikka izzat bilan muomalada bo`lishni.
Shuning uchun ham xalqimiz “Kattaga hurmat, kichikka izzat” deb bejizga aytmagan.
Ulug`xo`jayeva Muazzamxon
7 A sinf o`quvchisi
O`zingizni bilasizmi?
Odam boshida 125 mingga yaqin soch tolasi bor. Har kuni o`rtacha 45-60 ta tola to`kilib, yangi sochlar chiqadi.
Kishining butun umti davomida 1,5 mln ga yaqin soch tolasi to`kiladi va shunchasi o`sib chiqadi.
Salkam 4 oylik umri davomida eritrositlar (qizil qon tanachalari) 1600 km ga yaqin masofani bosib o`tadi.
Inson miyasi 10 mlrd nerv to`qimasidan tashkil topgan bo`lib, 86 mln informatsiya birligini eslab qolish
qobiliyatiga ega.
Umri mobaynida inson 40 tonna ovqat iste’mol qiladi va nafas olish natijasida 380 m3 hajmda xavo oladi.
Bosh miyada har sekundda 100 mingga yaqin kimyoviy reaksiya yuz beradi. Miya sezgi organlari qabul qilgan
axborotning 1 foizinigina qayta ishlaydi xolos.
Sabaraliyeva Sug`diyona
7 a sinf o`quvchisi
Jonivorlar o`rtacha qancha umr ko`rishadi?
Quyon 26 -yil G`oz 90 -yil
Qo`y 12 -yil Qarqara 6 -yil
Mushuk 13 -yil Ilon 40 -yil
It 15 -yil Baliqchi qush 45 -yil
Echki 15 -yil Zuluk 25 -yil
Sigir 25 -yil Bulbul 16 -yil
Ot 30 -yil Maymun 14 -yil
Tuya 40 -yil Toshbaqa 700 -yil
To`tiqush 100 -yil
11
Mahmudova Malikaxon
7 B sinf o`quvchisi Matematikaga oid qiziqarli ma`lumotlar.
Raqamlarning asosi
Ulug` hind olimlari jahon fani va madaniyatining rivojiga ulkan hissa qo`shganlar. Ularning
boshqa ishlarini qo`yib turib, birgina kashfiyotlari -keyinchalik boshqa xalqlar uchun ham
“o`zlariniki” bo`lib qolgan raqamlarni ihtiro etishgani har qanday tahsinga loyiq.
Zamonlar o`tishi bilan bu raqamlarning ko`rinishi bir muncha o`zgartirib, silliqlangan. Ammo
zamonaviy olimlar raqamlarni ihtiro qilgan kishilarning qanday mezonlarga rioya qilishganini
aniqlashdi.
Raqamlar qiymati doim ular shaklidagi burchaklar soniga muvofiq kelar ekan. Masalan 1 da
bitta, 2 da ikkita va hokazo.
Umidjon Sobirov
9 A sinf o`quvchisi MANTIQIY SAVOLLAR
1. To`rtburchak shaklidagi xonaning har bir burchagida bittadan mushuk o`tiribdi. Har bir mushuk
qarshisida uchtadan mushuk o`tiribdi. Xonada nechta mushuk bor?
2. Poyezdlarda “Stop kran” qizil rangda bo`ladi. Samolyotlarda “Stop kran” qaysi rangda bo`ladi?
3. Bir qariyadan necha yoshdaligini so`rashganda , u 100 yoz va bir necha oylik ekanini, lekin
tug`ilgan kunlari 25 ta ekanini aytdi. Shunday bo`lishi mumkinmi?
4. Ikki sayohatchi bir vaqtda daryo qirg`og`iga kelishdi. Qirg`oqda qayiq bo`lib u faqat bir kishini
ko`tarishi mumkin. Sayohatchilar suzishni bilmasdilar. Lekin sayohatchilar eson-omon qayiqda
daryodan o`tib olishdi. Buni ular qanday amalga oshirishgan?
5. Arifmetik amallar yordamida uchta 5 bilan 2 ni hosil qiling.
Jo`raboyev Bahromjon
8 D sinf o`quvchisi
Matematik topishmoq.
Kunlardan bir kuni podshoh quyidagi masala bilan xalqqa murojaat etibdi va katta mukofot
vada qilibdi:
“Men uchta idishda marvarid saqlar edim. Katta o`g`limga birinchi idishdagi marvaridlarning yarmini,
o`rtancha o`g`limga ikkinchi idishdagi marvaridlarning uchdan bir qismini, kichik o`g`limga esa
uchinchi qismini sovg`a qildim. So`ngra katta qizimga birinchi idishdagi marvaridlarning eng yaxsi
to`rtasini, o`rtancha qizimga esa ikkinchi idishdagi marvaridlardan oltitasini, kichik qizimga uchinchi
idishdagi marvaridlardan faqat ikkitasini hadya qildim. Shunda birinchi idishda 38 ta, ikkinchi idishda
12 ta, uhcinchi idishda esa 19 ta marvarid qoldi. Har bir idishda men qanchadan marvarid saqlagan
ekanman? “
12
Abdullayev Mansurbek
9 a sinf o`quvchisi Biologiya fanidan qiziqarli savollar
1. Yil davomida besh marta tuhum ochadigan qush?
2. Yoz davomida bitta yapaloqqush nechtagacha kalamush va sichqonlarni yeydi?
3. D vitamini yetishmasligi natijasida bolalarda qanday kasallik yuzaga keladi?
4. Odam organizmida eng katta bez?
5. Cho`llarda gipsga boy qatlamlarda o`sadigan o`simliklar?
6. Odamda nerv tolasining kasalligi nima deb ataladi?
7. Qaysi suvo`t suv yuzasida baqato`nini hosil qiladi?
8. Qaysi suvo`t uzunligi bo`yicha birinchi o`rinda turadi?
9. O`pka tashqi tomondan qanday parda bilan o`ralgan?
10. Sanoatda yod, brom qaysi o`simliklardan olinadi?
Dadaboyev Bahtiyor
7 a sinf o`quvchisi
Qiziqarli kimyo
1. Yer po`stining 98 foizini 8 ta element : O, Si, Al, Fe, Ca, Na, K, Mn tashkil etadi.
2. Olma, behi, anorda olma kislotasi ko`p miqdorda uchraydi.
3. Tarkibi va kimyoviy xossalari o’xshash bo’lib, bir-biridan CH2 atomlar guruhi bilan farq
qiluvchi moddalar gomologlar deb ataladi.
4. Sanoatda vodorod olish uchun metanni suv bug`i bilan konversiyalanadi.
5. Shisha tarkibida 11.7 % CaO bo’ladi.
Rustamova Ziroatxon
Qiziqarli mantiqiy savollar
Mehmonlar.
Siz uyingizda uxlab yotibsiz. Habar bermay uyingizga do`stlaringiz mehmonga kelishdi.
Uyingizda dasturxonga qo`yish uchun konservalangan murabbo, bankada asal, sharbat,
pishloq va non bor. Mehmonlar eshik qo`ng`irog`ini chalishgach, siz birinchi bo`lib nimani
ochasiz?
Bir fermada 17 ta qo`y bor. Kasallik sababli qo`ylarning to`qqiz nafari qattiq kasallandi,
qolganlari esa o`ldi. Fermada nechta qo`y qoldi?
Ketma-ketlikning keyingi hadini toping: 891-684-479-366-?
13
Ahmadaliyev Sherzod
9 sinf o`quvchisi
Informatika fanidan murakkab test
1. Dasturlash tili qanday guruhlarga ajratiladi?
A)Quyi darajali, oliy darajali, past darajali B) Quyi darajali, o’rta darajali, yuqori darajali.
C) Quyi darajali, ommaviy, umumiy. D) translyator, assembler, mnemokod.
2. Paskal dasturlash tili qachon va kim tomonidan yaratilgan?
A)1969-y, Nikalas Virt. B) 1964-y, Tomas Kurts C) 1958-y, Jon Kemeni. D) 1832-y, Ada Lavleys
3. Dasturlash tilining tugallangan biror amalini berish uchun mo’ljallangan ko’rsatmasi nima deyiladi?
A)Ifoda B) O’zgaruvchilar C) Operator D) Konstanta
4. Paskal dasturlash tilida qanday miqdorlar ishlatiladi?
A)O’zgarmas, o’zgaruvchi va jadval ko’rinishidagi miqdorlar B) O’zgarmas, standart va arifmetik miqdorlar.
C) O’zgaruvchi, haqiqiy va satrli miqdorlar. D) Bir o’lchovli, ikki o’lchovli va ko’p o’lchovli.
5. Satrli o’zgaruvchilarni tavsiflash uchun qaysi ko’rsatma qo’llaniladi?
A)Real B) Boolea C) Char D) String.
6. Paskal dasturlash tilida jadvallar bilan ishlash uchun … tushunchasi kiritilgan.
A)Identifikator B) Indeks C) Massiv D) Satr
7. Sqrt (x) funksiyasining vazifasi nima?
A)x ning kvadrat ildiz B) x ning kvadrati C) x ning absolyut qiymati D) x ning kasr qismi.
8. a5sinx+6 ifoda Paskal tilida qanday yoziladi?
A)exp(5*ln(a))*sin(x)+6. B) sqr(a*ln(a))*sinx+6 C) int(5*abs(a))*sin(x+6) D) sqrt(a+sin(x)+6).
9. O’zlashtirish operatorini ko’rsating.
A)readln B) writeln C) := D) end.
10. Ma’lumotlarni ekranga chiqarish operatorini ko’rsating.
A)readln B) writeln C) := D) run.
Abdujabborova Mohigul
5 b sinf o`quvchisi
Matematik krosvord
H Bo`yiga: A) 870*706=
A I H)100000-43535=
B D I) 1412*435=
Eniga: A) 12*5303=
B) 820820: 9020=
D) 143412:7248=
E F E) 50381:81=
F)460312:652=
Usmonov Zafarjon
5 a sinf o`quvchisi
Zoologik boshqotirma
2
↓
4
↓
6
↓
←1 ←3 1.Chumchuqsimonlar oilasiga kiruvchi qush
2.Pardaqanotlilar turkumiga kiruvchi hasaharot
3.Mo`ynasi uchun ovlanadigan xayvon.
4.Yirik sut emizuvchi xayvon.
5. Yirtqich qush.
6.Mushuksimonlar oilasiga mansub xayvon.
5→
Mahamadjanov Maqsadjon
7 A sinf o`quvchisi
Poytaxtlar uzra sayohat
V Vatikanning poytaxti
A Qozog`istonning
poytaxti
R Marokashning
poytaxti
S Poytaxti Qohira...
H Turkmanistonning
poytaxti
A Rossiyaning poytaxti
V Avstriyaning poytaxti
A Turkiyaning poytaxti
14
Muxtasarxon Erkinova
8 D sinf o`quvchisi
Mohir pazanda
Yaxshi so`z bamisoli nurga o`hshaydi. Sizga biror inson yoqimli so`z
aytsa ko`nglingiz go`yo Eyfel minorasidek ko`tariladi. Ayrim insonlar esa
ba`zi tushunmovchiliklarni, o`zlariga qilingan yomonliklarni dillariga
tugib qo`yishadi va vaqti kelsa hisoblashishni ham rejalashtirib
qo`yishadi. Lekin bu yaxshi emas. Siz bunday dilhiraliklarni
ko`nglingizdan chiqarib tashlang. Axir komil inson ko`nglida va o`yida
yomonlik bo`lmaydi-ku. Taomlarni mazali tayyorlash uchun ham dil pok
bo`lishi lozim. Eng avvalo yaxshi niyatlar bilan ishga kirishing va
quyidagi shirinlikni taomnomangizga kiriting:
“Shirin quyoshchalar”
Bu pechenyeni boshqalardan asosiy farqi tarkibidagi quyultirilgan sut
masallig`idir. Shuning uchun ham u o`ziga hos mazali ta’mga ega.
Kaloriyasi baland bo`lgani uchun nihoyatda to`yimli bo`ladi. Ustini
ta’bingizga yoqqan yong`oqlar bilan bezashingiz mumkin. Pechenyeni
tayyorlash ham juda oson.
MASALLIQLAR:
200 gr sariyog` (yoki margarin)
1 st shakar
200 gr quyultirilgan sut
3st un
1 choy qoshiq razrixlitel
1 chimdim tuz
yong`oq (ta’bga ko`ra)
vanilin
TAYYORLANISHI:
1. Sariyog` va shakarni yaxshilab aralashtirib olinadi.
2. Aralashmaga quyultirilgan sut va vanilin qo`shib aralashtiriladi.
3. Elangan un va razrixlitelni qo`shib xamir qoriladi.
4. Xamirdan yong`oq kattaligida zuvalachalar yasab, ustidan oxista bosib rasmdagidek shaklga keltiriladi
5. Xamir ustiga yong`oq qo`yib chiqib, sovutgichda 30 daqiqa qoldiriladi.
6. 180 darajagacha qizdirilgan duxovkada 10-12 daqiqa pishirib olinadi.
Qo`shimcha:
- Pechenyelar pishish jarayonida biroz yoyilib kengayadi, shuning uchun listga terayotganda har birisini
atrofida 3 sm dan joy qoldirish kerak.
- Pishgan pechenye juda mayin bo`lgani uchun, avval xona xaroratida sovutib olib so`ngra listdan ko`tarib
olishni maslaxat beramiz.
Pechenye tayyor. Yoqimli ishtaxa!
15
5 a Abdullayeva Malohat
7 b Mirzaabdullayev Hurshidbek
5 a sinf Abduramatova Zilola
5 a sinf Ibragimova Shodiyabegim
8 a sinf Qosimov Abdusamad
16
7 a sinf Abduqahharov Shahboz
7 a sinf Mamadaliyev Sirojiddin
7 a Karimjanova Iroda
7 b Ergashev Samandar
6 b sinf Sobirov Azizbek
7 b sinf Abdullajonova Muhtasar
Isaqova Nilufar 8 d sinf
“Umid” umidlarning porloq oshyoni,
Nurli kelajakning ayni o`zidir!
“Umid” muxlislarning eng qadrdoni,
“Umid” ijodkorning ko`ngil so`zidir!
