„MAŁE NIE ZAWSZE JEST PIĘKNE,

ZAWSZE POŻYTECZNE”(Hubert Sylwestrzak)

Karolina Topolnicka

Gimnazjum nr 10 z Oddziałami Dwujęzycznymi w Zespole Szkół nr 1 im. Gustawa Morcinka , ul. Wejchertów 20, 43-100 Tychy

2

ZEOLITY W 1756r minerolog Axel Fredrick Cronstedt odkrył, że jeśli podgrzeje się naturalny minerał, STILBIT, traci on swoją wodę. Nowo powstałą grupę minerałów nazwał zeolitami, od greckiego słowa „wrzące kamienie”.Oprócz oddawania wody podczas wrzenia, potrafią one przyjmować ją z powrotem podczas chłodzenia.

Grupa ta liczy około pięćdziesiąt minerałów (tylko 15 występuje pospolicie).

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

3

CHEMIA NIEORGANICZNA

WODORKI

TLENKI

KWASYWODOROTLENKI

SOLE

WĘGLIKI

AZOTKI

GLINOKRZEMIANY

KAOLINY

ZEOLITY

DYSTEN

ANORTYT

MINERAŁY ILASTE

ANDALUZYT

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

KLASYFIKACJA

4

Oddawanie i przyjmowanie wody jest możliwe dzięki ich

budowie.

W strukturze zeolitów występują puste przestrzenie kanaliki, wypełnione

tzw. wodą zeolitową.

To dzięki tym właściwościom służą jako sita molekularne

Dzielą się na 7 grup strukturalnych, w których oznaczają się wszystkie

małą gęstością (ok. 2,2-2,3).

Barwa biała, szara, żółtawa, czerwona;

istnieją też zeolity bezbarwne

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

BUDOWA I WYGLĄD

5

Istnieją zeolity naturalne i syntetyczne.

Zeolity naturalne

powstają podczas procesów hydrotermalnych przemian skał oraz

w środowiskach osadowych.Występują w pustakach i szczelinach

zasadowych skał magmowych (tufy, bazalty, szkło wulkaniczne…).

Zeolity syntetyczne

powstają, są badane i wykorzystywane w laboratoriach na całym świecie (w tym w Polsce), w których tworzy się coraz to nowsze ich odmiany.

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

POWSTAWANIE I WYSTĘPOWANIE

6

WŁÓKNISTE

• natrolit• mezolit• skolecyt• thomsonit• gonnardyt• mordenit• ferrieryt• laumontyt

ZEOLITY

PŁYTKOWE

• heulandyt• klinoptilolit• stilbit

KOSTKOWE

• gismondyt• phillipsyt• harmotom• yugawaralit• gmelinit• chabazyt

Nazwy zeolitów mogą pochodzić od miejsca znalezienia lub nazwiska uczonego, który odkrył dany minerał.

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

PODZIAŁ I PRZYKŁADY KRYTERIUM: POSTAĆ I BUDOWA

7

ZEOLITY WŁÓKNISTENATROLIT

MEZOLITSKOLECYT

THOMSONIT

FERRIERYT

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

8

HEULANDYT STILBIT

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

ZEOLITY PŁYTKOWE

CHARMOTOM GMELINITCHABAZYT

9Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

ZEOLITY KOSTKOWE

10

Zeolity znalazły olbrzymie zastosowanie w różnych dziedzinach nauki.• przemysł chemiczny• mikroelektronika• optyka• medycyna• budownictwo• ochrona środowiska• rolnictwo

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

ZASTOSOWANIE

11

Pełnią ważną funkcję w regulacji poziomu mikroelementów w organizmie.

Wykazują zdolność do usuwania wielu toksycznych substancji

z ustroju takich jak pestycydy, fungicydy, herbicydy, metale ciężkie i inne.

Są stosowane w diagnostyce i terapii wielu chorób nowotworowych, w leczeniu problemów gastrycznych, niewydolności wątroby, hemodializie* i hemoperfuzji** w leczeniu osteoporozy i cukrzycy

Badana jest również możliwość ich stosowania

jako potencjalnych czynników w leczeniu zespołu nadpobudliwości psychoruchowej znanej jako ADHD.

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

ZASTOSOWANIE: MEDYCYNA

*Hemodializa to zabieg leczniczy, w trakcie którego z krwi usuwane są substancje, przede wszystkim produkty przemiany materii oraz nadmiar wody.** Hemoperfuzja to zabieg polegający na pozaustrojowym filtrowaniu krwi pacjenta dzięki substancjom absorbującym.

12

Pochłaniają tetraetyloołów (C2H5)4Pb - trujący związek, składnik gazów spalinowych;

klinoptilolit i mordenit zastosowano do usuwania SO2

ze strumieni gazów i dymów z kominów fabrycznych.

Są stosowane w produkcji katalizatorów.

Zeolity stosowane są także jako

podsypki do kuwet dla psów lub kotów.

Pochłaniają wilgoć oraz

nieprzyjemne zapachy

ekskrementów.

W dziedzinie energii odnawialnej zeolity mogą służyć jako wymienniki ciepła.

Mają swoje zastosowanie w klimatyzacji domów.

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

ZASTOSOWANIE: OCHRONA ŚRODOWISKA

13

Stanowią dodatek paszowy i nawozowy oraz stosowane są w kondycjonerze gleby*.

Stanowią składniki odżywcze dla roślin.

Stosowane jako nośniki pestycydów oraz herbicydów.

Wykorzystuje się je w zapobieganiu eutrofizacji wód stawów rybnych,

a także do aeracji kultur rybnych tlenem

uzyskanym przy separacji z powietrza.

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

ZASTOSOWANIE: ROLNICTWO

* Kondycjoner gleby – to nowoczesny preparat stosowany w ogrodnictwie magazynujący wodę, umożliwiający roślinom jej stopniowe pobieranie w niezbędnej ilości

14

Zalety płynące ze stosowania zeolitów w rolnictwie:

• zapobiegają wypłukiwaniu składników odżywczych z gruntu oraz pozwalają na dłuższe działanie nawozów,

• magazynują wodę, co pozwala roślinom na dostęp do wody,

• poprawiają gospodarkę powietrzną i wodną gleby,

• ułatwia ukorzenienie się roślin w glebie.

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

Są nośnikami katalizatorów

w przemyśle petrochemicznym

Stosowane są do osuszania i oczyszczania

gazów.

Za pomocą klinoptilolitu można odwadniać alkohole

oraz mieszaniny olejowo-freonowe do urządzeń

chłodniczych.

Są stosowane do produkcji proszków do prania, zmniejszają twardość wody.

Proszki zawierają albo fosforany albo zeolity jako środek zmiękczający wodę. Stosowane częściej fosforany zanieczyszczają wodę, poza tym światowe złoża fosforu są na wyczerpaniu.

Są środkiem polerującym

we fluorkowych pastach do zębów.

Stosuje się je w dezaktywacji

odpadów nuklearnych i innych niebezpiecznych

odpadów przemysłowych.

15Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

ZASTOSOWANIE: PRZEMYSŁ CHEMICZNY

!

Wchodzą w skład leku stabilizującego pracę układu trawiennego. 

16

Można je wykorzystać do wyrobu cementu.

Stanowią jeden ze składników produktów wypełniających.

Stosuje się je do produkcji betonu towarowego oraz kostki brukowej.

Służą do produkcji konstrukcji betonowych,

betonów komórkowych oraz żelbetowych.

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

ZASTOSOWANIE: BUDOWNICTWO

17

Zalety płynące z zastosowania zeolitów w budownictwie:• zwiększenie wytrzymałości betonu,

• zwiększenie odporności na mróz oraz inne czynniki pogodowe,

• zwiększenie wytrzymałości na zginanie i ściskanie,

• zwiększenie odporności na siarczany,

• zwiększenie właściwości stabilizujących,

• wprowadzenie oszczędności finansowych,

• obniżenie nasiąkliwości,

• łatwe zastosowanie,

• produkt o długiej dacie przydatności (wg zaleceń producenta).

Zespół Szkół nr 1 w Tychach, Karolina Topolnicka

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Karolina Topolnicka

Gimnazjum nr 10 z Oddziałami Dwujęzycznymi w Zespole Szkół nr 1 im. Gustawa Morcinka , ul. Wejchertów 20, 43-100 Tychy

19

BIBLIOGRAFIA:zdjęcia:http://img1.etsystatic.com/002/0/6556142/il_570xN.469111923_j6mu.jpghttp://img1.etsystatic.com/002/0/6556142/il_570xN.469111923_j6mu.jpghttp://saltrivercollectables.com/images/Calcite,Stilbite&Heulandite-248g.jpgahttp://saltrivercollectables.com/images/Calcite,Stilbite&Heulandite-248g.jpgahttp://www.laboratoria.xtech.pl/MainLibrary/55x800x600x54841x0/zeolite-png.jpeghttp://www.laboratoria.xtech.pl/MainLibrary/55x800x600x54841x0/zeolite-png.jpeghttp://www.minfind.com/mfthumbs/800_600_1475725532504358bfc2fc3.JPGhttp://www.bzg.pl/sites/www.bzg.pl.new/files/bzg-2009-03/art_bolkowski_zrownowazone_budownictwo01.jpghttp://greene.pl/wp-content/uploads/2010/12/srodowisko_min.jpghttp://on4.pl/userfiles/image/20.jpghttp://www.arsoptica.pl/img/okulary-tlo.jpghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9a/Natrolit%2C_Gracza_2Polska.jpghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1e/Mesolite-179614.jpghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Scol%C3%A9cite.jpg/800px-Scol%C3%A9cite.jpghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5a/Thomsonit_Burnt_Cabin_Creek%2C_Wheeler_Co.%2C_Oregon%2C_2USA.jpghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Ferrierite-Na-sea74a.jpg/673px-Ferrierite-Na-sea74a.jpghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/36/Heulandite-Ca-228513.jpghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Stilbite.jpg/533px-Stilbite.jpghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00/Harmotome-187662.jpghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Gmelinite.jpg/778px-Gmelinite.jpghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7a/Chabazite-36869.jpghttp://www.focus.pl/tag/medycynahttp://budinfor.pl/images/3.jpghttp://us.123rf.com/400wm/400/400/donatas1205/donatas12051204/donatas1205120400035/13013043-stolarstwo-budownictwo-kolaz-narzedzia-metalowe.jpghttp://us.123rf.com/400wm/400/400/donatas1205/donatas12051204/donatas1205120400035/13013043-stolarstwo-budownictwo-kolaz-narzedzia-metalowe.jpghttp://www.sitpchemcieszyn.pl/i/logo_SITPChem.jpghttp://zstu.tg.edu.pl/images/stories/ekologia.jpghttp://rolnictwoprecyzyjne.com.pl/wp-content/uploads/oferta/schemat_uprawa.jpg

Informacje:* Wymiana informacji (ustnie i mailowo) z pracownikiem WNoZ UŚ w Sosnowcu1992, Gormaz G. G., Casanovas J. J., Atlas mineralogii, Wyd. Wiedza i Życie http://zeolites.blog.onet.pl/2004/08/30/zastosowanie-zeolitow/http://pl.wikipedia.org/wiki/Zeolithttp://www.lenntech.pl/zeolity.htmhttp://sok.riksarkivet.se/sbl/Presentation.aspx?id=15693http://nefrologia.mp.pl/choroby/chorobyudoroslych/show.html?id=53430