ΓΕΛ ΜΑΤΑΡΑΓΚΑΣ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ 2013-14

ΤΑΞΗ Β΄

«Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ»

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ:

ΣΧΙΣΜΕΝΟΥ ΕΥΘΥΜΙΑ ΠΕ09

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σελ…… 3

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ "ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ"……………………………….5

ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ ………………………...……………..6

Η ΜΕΓΑΛΗ ΥΦΕΣΗ ΤΟΥ 1929 ………………………………………………...6

ΟΙ ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ, (1973-74&1979-80)……………………………...8

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1893 ……………...……………...10

ΠΤΩΧΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟ1932…………………………………………..11

ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ;……………....13

ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ……………………………………………………………...……..18

ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ…………………………………………………………......20

1. αιτίες του φαινομένου……………………………………………………..20

2. συνέπειες του υπερκαταναλωτισμού…………………………………....21

3. τρόποι περιορισμού του φαινομένου…………………………………....23

ΕΡΕΥΝΑ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ………………………………………………………….27

ΕΡΕΥΝΑ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ……………………………………………………….....35

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ………………………………………...39

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ………………………………...…………………………………….41

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ……………...……………………………………………………..47

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η οικονομική κρίση, η οποία αρχικά εκδηλώθηκε το 2008 στις Ηνωμένες Πολιτείες με επίκεντρο τις τραπεζικές επισφάλειες και ειδικότερα την αδυναμία εξυπηρέτησης των στεγαστικών δανείων, σύντομα έλαβε τεράστιες διαστάσεις. Η χρηματοπιστωτική κρίση επεκτάθηκε ταχύτατα στις αναπτυγμένες χώρες και στη συνέχεια σε ολόκληρο τον κόσμο, με δραματικές επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα και τις επιχειρήσεις. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η κρίση μεταφέρθηκε γρήγορα στην πραγματική οικονομία, με αποτέλεσμα την ύφεση και την πτώση της απασχόλησης. Σημαντικοί κλάδοι της οικονομίας επλήγησαν όπως ο τραπεζικός, ο ασφαλιστικός, ο αυτοκινητοβιομηχανικός, ο κτηματομεσιτικός, το εμπόριο κ.α. Η κατάσταση της οικονομικής ύφεσης προσομοιάζει με την οικονομική ύφεση του 1929.Η κρίση σύντομα έγινε εμφανής και στα μεγέθη της Ελληνικής οικονομία. Η αντίδραση των χωρών ήταν άμεση και έλαβαν μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης. Τα μέτρα αυτά, αν και διέφεραν από χώρα σε χώρα, ωστόσο είχαν έναν κοινό στόχο, τη βελτίωση της ρευστότητας, την αύξηση των επενδύσεων με σκοπό την αναθέρμανση της οικονομίας και τη συγκράτηση της απασχόλησης σε σταθερά επίπεδα.

3

«Τι σημαίνει οικονομική κρίση;»

(ορισμός- χαρακτηριστικά)

4

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ "ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ"

Οικονομική κρίση είναι τo φαινόμενο κατά το οποίο μια οικονομία χαρακτηρίζεται από μια διαρκή και αισθητή μείωση της οικονομικής της δραστηριότητας. Σημαντικά μεγέθη της οικονομίας, όπως η απασχόληση, το εθνικό προϊόν, οι τιμές, οι επενδύσεις κ.λπ. μειώνονται. Ο βασικότερος δείκτης οικονομικής δραστηριότητας είναι οι επενδύσεις, οι οποίες, όταν αυξομειώνονται, συμπαρασύρουν μαζί τους και όλα τα υπόλοιπα οικονομικά μεγέθη (Κουφάρης, 2010).

Η οικονομική κρίση αποτελεί τη μία από τις δύο φάσεις των οικονομικών διακυμάνσεων και συγκεκριμένα τη φάση της καθόδου, όταν δηλαδή η οικονομική δραστηριότητα βρίσκεται σε μια συνεχή συρρίκνωση με κατάληξη την ύφεση.

Οι φάσεις του οικονομικού κύκλου

Οι οικονομικές διακυμάνσεις ορίζονται ως οι διαδοχικές αυξομειώσεις

της οικονομικής δραστηριότητας μέσα σε μια οικονομία. Λέγονται αλλιώς και κυκλικές διακυμάνσεις ή οικονομικοί κύκλοι. Οι Άγγλοι αποδίδουν το φαινόμενο με τον όρο «bysiness cycles», ακριβώς για να τονίσουν την ιδιαίτερη βαρύτητα των επενδύσεων στην εξέλιξη του οικονομικού κύκλου. Από πολύχρονες στατιστικές παρατηρήσεις διαπιστώθηκε ότι οι οικονομικοί κύκλοι διαρκούν περίπου από 7 έως 11 χρόνια (European Commission, 2009) Οικονομικές κρίσεις με παρόμοιες επιπτώσεις στην οικονομική και κοινωνική ζωή όπως η σημερινή είχαν εμφανιστεί σε προηγούμενους αιώνες.

5

ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΥΦΕΣΗ

Η μεγάλη ύφεση του 1929

Η "Μεγάλη Ύφεση", όπως χαρακτηρίστηκε στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τους αναλυτές προκλήθηκε μετά από το χρηματιστηριακό κραχ, που ξεκίνησε στις 24 Οκτωβρίου του 1929, τη λεγόμενη Μαύρη Πέμπτη. Το τέρμα της κρίσης στις ΗΠΑ ταυτίστηκε με το έναυσμα της πολεμικής οικονομίας του 2ου παγκοσμίου πολέμου, γύρω στο 1939.

Η αλυσιδωτή κατάρρευση επιχειρήσεων και τραπεζών οδήγησε σε παγκόσμια οικονομική ύφεση. Οι συνέπειες ήταν καταστροφικές. Επηρεάστηκε το διεθνές εμπόριο, καθώς επίσης και τα προσωπικά εισοδήματα, τα έσοδα από φόρους, οι τιμές και τα κέρδη. Η οικονομία πόλεων σε όλο τον κόσμο επλήγη, ιδίως εκείνων που εξαρτιόνταν άμεσα από τη βαριά βιομηχανία. Οι κατασκευές πάγωσαν, οι αγροτο-κτηνοτροφικές εργασίες υποχώρησαν λόγω πτώσης των τιμών στις σοδειές κατά 40% με 60%. Με τη ζήτηση σε διαρκή υποχώρηση, σε συνδυασμό με την έλλειψη εναλλακτικών εργασιών, περιοχές που εξαρτιόνταν από τον πρωτογενή τομέα όπως εκμετάλλευση γης, ορυχείων και ξύλου υπέφεραν ακόμη περισσότερο.

Η μεγάλη κρίση τερματίστηκε σε διαφορετικό χρόνο ανά χώρα. Οι περισσότερες χώρες εφάρμοσαν προγράμματα ανακούφισης και η πολιτική τους ζωή πέρασε αναταραχές, εξωθώντας την ιδεολογία στα άκρα. Σε ορισμένα κράτη, οι απελπισμένοι πολίτες στράφηκαν προς δημαγωγούς εθνικιστές, όπως τον Αδόλφο Χίτλερ, με αποτέλεσμα την έναρξη του 2ου παγκοσμίου πολέμου Η πορεία της κρίσης:

Ενώ μέχρι τότε η αξία των βιομηχανικών μετοχών αυξανόταν συνεχώς, οικονομικοί κύκλοι που φοβούνται μια ξαφνική κάμψη των τιμών των μετοχών, αρχίζουν να τις πωλούν (να τις ρευστοποιούν). Στις 24 Οκτωβρίου 1929 ρευστοποιήθηκαν 13 εκατομμύρια τίτλοι μετοχών. Από εκείνη την ημέρα μεγάλος αριθμός αμερικανών ρευστοποιεί τις μετοχές του για να τοποθετήσει αλλού τα χρήματά του, ελπίζοντας να κερδίσει περισσότερα. Αμέσως η τιμή των μετοχών αρχίζει να πέφτει κατακόρυφα και ένας αληθινός πανικός δημιουργείται στο χρηματιστήριο. Όλοι προσπαθούν να πουλήσουν τις μετοχές τους πριν η τιμή τους πέσει περισσότερο.

Πολλές τράπεζες, που είχαν τοποθετήσει τα χρήματα των πελατών τους σε μετοχές για να αποκομίσουν μεγαλύτερα κέρδη, καταστρέφονται και κηρύσσουν πτώχευση. Άλλες τράπεζες, μπροστά στην οικονομική κρίση, δε δανείζουν πια χρήματα στους πελάτες τους για να αγοράσουν βιομηχανικά προϊόντα και αρνούνται να χρηματοδοτήσουν επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις, δεν μπορούν πια να διαθέσουν τα προϊόντα τους και τα βλέπουν να συσσωρεύονται σε στοκ, αναγκάζονται να ρίξουν τις τιμές. Πολλές

6

χρεοκοπούν. Ακόμη και τα τραστ περιορίζουν την παραγωγή τους. Οι εργάτες απολύονται ή εισπράττουν μειωμένες αμοιβές, πράγμα που επιδεινώνει την οικονομική κρίση, γιατί, με τη σειρά τους, δεν μπορούν να αγοράσουν. Στα μέσα του 1930 ολόκληρη η αμερικανική οικονομία έχει παραλύσει.

Τα μεγάλα βιομηχανικά συγκροτήματα βρήκαν την ευκαιρία και εξαγόρασαν τις μικρότερες επιχειρήσεις που χρεοκόπησαν ή που δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στην κρίση. Το ίδιο συμβαίνει και στον τραπεζικό τομέα.

Τα μεσαία αστικά στρώματα, με τη χρεοκοπία των επιχειρήσεών τους, χάνουν την οικονομική τους υπόσταση και προλεταριοποιούνται. Η οικονομική κρίση αρχίζει να μεταμορφώνεται σε ιδεολογική. Μια δυσπιστία προς το αστικό δημοκρατικό πολίτευμα, τη φιλελεύθερη οικονομία, την κοινωνία της βιομηχανικής ανάπτυξης, αρχίζει να εκδηλώνεται στην Ευρώπη.

Ο φόβος της προλεταριοποίησης σε συνδυασμό με την έλλειψη ιδεολογικού προσανατολισμού, ωθούν τα μικροαστικά στρώματα προς την υποστήριξη εθνικιστικών και ολοκληρωτικών πολιτικών λύσεων, έξω από το πλαίσιο του αστικού δημοκρατικού πολιτεύματος.

Σε χώρες στις οποίες το αστικό δημοκρατικό πολίτευμα δεν έχει ακόμη εδραιωθεί (όπως η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία κ.ά.), η μεγαλοαστική τάξη φοβούμενη τις κοινωνικές συνέπειες της αναταραχής που προέρχεται από τα κατώτερα στρώματα και εκμεταλλευόμενη την ανησυχία των μικροαστών, θα υποστηρίξει ολοκληρωτικές πολιτικές λύσεις για να ξεπεραστεί η οικονομική και κοινωνική κρίση.

7

ΟΙ ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ (1973-1974 & 1979-1980)

Η πρώτη πετρελαϊκή κρίση παρουσιάσθηκε την περίοδο του Αραβο-Ισραηλινού πολέμου του Yom Kippur (1973-1974), όπου σημειώθηκε μεγάλη αύξηση στις τιμές του πετρελαίου, εξαιτίας του πετρελαϊκού εμπάργκο των Αραβικών χωρών απέναντι στις ΗΠΑ και την Ολλανδία. Ταυτόχρονα, μειώθηκε η άντληση και προσφορά πετρελαίου στο πλαίσιο της συμφωνίας του OPEC. Πιο αναλυτικά, με την έναρξη του Αραβο-Ισραηλινού πολέμου, οι ΗΠΑ ξεκίνησαν να εφοδιάζουν το Ισραήλ με πολεμοφόδια. Οι Αραβικές χώρες αντέδρασαν άμεσα και χρησιμοποιώντας το πετρέλαιο ως μέσο διπλωματικής πίεσης, αύξησαν την τιμή (περίπου 70%) και επέβαλλαν πετρελαϊκό εμπάργκο στις χώρες οι οποίες στήριζαν το Ισραήλ. Τα χρόνια μετά το 1971, ο OPEC αναπροσάρμοζε την τιμή του πετρελαίου ανάλογα με τις συναλλαγματικές υποτιμήσεις. Η αύξηση της τιμής το 1973, αποτέλεσε το φυσικό επακόλουθο της λογικής προσαρμογής στις νέες συνθήκες, που δημιουργήθηκαν μετά την αποδέσμευση από τον κανόνα του χρυσού, δηλαδή πλέον, η τιμή εκφραζόταν σε διαφορετικό προϊόν. Ήταν η αρχή μιας μακρόχρονης περιόδου όπου το πετρέλαιο θα όριζε τον νέο πολιτικό χάρτη και οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών του OPEC, ανασχεδίαζαν την ενεργειακή τους πολιτική. Μολονότι η διάρκεια του πετρελαϊκού εμπάργκο ήταν σχετικά σύντομη, (19/10/1973 έως 17/3/1974) καταγράφηκε κατακόρυφη πτώση στα χρηματιστήρια των αναπτυγμένων χωρών, αυξήθηκε η ανεργία και οι τιμές του πετρελαίου ακόμα και μετά το πέρας του εμπάργκο, παρέμειναν υψηλές.

. 8

Η δεύτερη πετρελαϊκή κρίση σημειώθηκε την περίοδο της ισλαμικής Ιρανικής επανάστασης (1979-1980). Η πολιτική αναταραχή στο Ιράν (το οποίο αποτελεί την δεύτερη πετρελαιοπαραγωγό χώρα του OPEC), επηρέασε σημαντικά τον πετρελαϊκό τομέα της χώρας, μειώνοντας την παραγωγή και τις εξαγωγές. Παρά την αύξηση της παραγωγής πετρελαίου από τον OPEC, οι τιμές πήραν την ανιούσα και το πρόβλημα έγινε περισσότερο έντονο, από τον πανικό και την σπασμωδική αντίδραση των αγορών. Αξιοσημείωτο αποτελεί η διακήρυξη του περίφημου «Δόγματος Carter» τον Ιανουάριο του 1980, όπου ενδεχόμενη πετρελαϊκή κρίση για τις ΗΠΑ θα ισοδυναμούσε με πόλεμο. Συνεπώς, οποιαδήποτε απόπειρα παρέμβασης στα συμφέροντα της Αμερικής στην περιοχή του κόλπου, θα ισοδυναμούσε με επίθεση εναντίον της Αμερικής.

Οι δύο πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του '70 οδήγησαν την παγκόσμια οικονομία σε περιόδους ύφεσης, πληθωρισμού και ανεργίας

9

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1893

Από το 1879 μέχρι το 1890 είχαν συναφθεί οκτώ εξωτερικά δάνεια και πέντε εσωτερικά, ενώ παράλληλα ξεσπούσε η σταφιδική κρίση.

Η νέα κυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη, η οποία εξελέγη στις 3 Μαΐου 1892, παρουσιάστηκε στην Βουλή με ένα σκληρό πρόγραμμα περικοπών στις δημόσιες δαπάνες ενώ ταυτόχρονα έλαβε πολλά αντιλαϊκά μέτρα αυστηρής λιτότητας. Στις 15 Ιουλίου 1892 ανακοινώθηκε σχέδιο νόμου που καθιέρωνε "εκπαιδευτικά τέλη" σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Όμως το πιεστικότερο πρόβλημα που αντιμετώπιζε η Ελλάδα τότε ήταν η δημοσιονομική κατάρρευση λόγω των συσσωρευμένων χρεών από τα δάνεια του παρελθόντος. Η λύση ήταν αδύνατο να προέλθει από περικοπές δαπανών καθώς το "άνοιγμα" του Δημοσίου και οι άμεσες ταμειακές δαπάνες για εξόφληση παλαιών δανείων ήταν πολύ μεγάλες. Τα δάνεια τα οποία έληγαν τότε, είχαν χρηματοδοτήσει το φιλόδοξο πρόγραμμα δημοσίων έργων της περιόδου 1880-1890 (σιδηρόδρομος κτλ), τα οποία δρομολογήθηκαν από τον Τρικούπη αλλά δεν απέδωσαν αμέσως έσοδα. Ο Τρικούπης αποφάσισε εκείνη την στιγμή να αναχρηματοδοτήσει τα παλαιά δάνεια σε μια στιγμή που τα Ελληνικά ομόλογα έχαναν συνεχώς σε αξία στα Ευρωπαϊκά χρηματιστήρια. Για τον λόγο αυτό ανάθεσε προσωπικά στον στενότερο συνεργάτη του Γεώργιο Θεοτόκη να αντιπροσωπεύσει την Ελληνική κυβέρνηση στην Αγγλία για την σύναψη ενός νέου δανείου. Από το νέο αυτό δάνειο είχε εξαρτηθεί η εκτέλεση του προϋπολογισμού του Κράτους για το 1893.

Οι Άγγλοι δανειστές όμως έθεταν ιδιαίτερα σκληρούς όρους, λόγω των συσσωρευμένων Ελληνικών χρεών και της αρνητικής πορείας των ομολόγων των προηγούμενων Ελληνικών δανείων. Έτσι οι τόκοι των δανείων αυτών (που απλώς αποπλήρωναν αυτά που έληγαν τότε) έφτανε το 30% της συνολικής αξίας τους! Ένας από τους όρους ήταν να εγκριθεί απευθείας με Βασιλικό διάταγμα, που θα υπέγραφε ο βασιλιάς Γεώργιος. Ο Βασιλιάς Γεώργιος αποφάσισε να μην πάρει πάνω του την ευθύνη ενός αβέβαιου και δυσβάστακτου δανεισμού και δεν υπέγραψε το διάταγμα.

Η Κυβέρνησή του Τρικούπη κήρυξε πτώχευση, η οποία και επέφερε την επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου σε βάρος της Ελλάδας. «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν», φέρεται να ανακοίνωσε στις 10 Δεκέμβρη, το 1893 ο Χαρίλαος Τρικούπης στη Βουλή, αναφερόμενος στην οικονομική κατάσταση του κράτους και την αδυναμία του να αποπληρώσει το δημόσιο χρέος του.. Έκτοτε, η φράση αυτή χρησιμοποιείται για να δηλώσει αποτυχία, τόσο για οικονομικά θέματα όσο και για γενικότερους λόγους.

10

ΠΤΩΧΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟ 1932

Το Μάιο του 1932 γίνεται η πτώχευση της Ελλάδας, με την κήρυξη της παύσης πληρωμών από την Κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου, ως αποτέλεσμα της διόγκωσης του εξωτερικού χρέους της χώρας, λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης και της μείωσης των εξαγωγών. Την άνοιξη του 1932 ο Βενιζέλος εγκαταλείπει το «χρυσό κανόνα» και να υποτιμά τη δραχμή. Την πρωτομαγιά του 1932 ανακοινώνει στη Βουλή την πτώχευση της Ελλάδας και την στάση πληρωμών του εξωτερικού χρέους.

Η στάση πληρωμών του χρέους οδήγησε σε μείωση των εξόδων του κράτους, ενώ οι επόμενοι προϋπολογισμοί ήταν σχετικά ισοσκελισμένοι. Η κατάσταση ωστόσο, ήταν δύσκολη για την εργατική τάξη και τους αγρότες. Η αύξηση της ανεργίας και τα φτηνά μεροκάματα που είχε επιβάλει ο Βενιζέλος οδήγησαν την εποχή εκείνη σε δεκάδες απεργίες που κορυφώθηκαν με την αιματοβαμμένη πρωτομαγιά του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Παράλληλα, οι φτωχοί αγρότες που υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές από την οικονομική κρίση έβλεπαν να ενισχύονται τα εισοδήματα των μεγαλογαιοκτημόνων.

Από το 1932 μέχρι το 1936 η πολιτική ζωή χαρακτηρίστηκε από την παρουσία βραχύβιων κυβερνήσεων και στρατιωτικών πραξικοπημάτων. Το αστικό πολιτικό σύστημα δεν μπόρεσε να διαχειριστεί τα οικονομικά προβλήματα. Η επιστροφή του βασιλιά Γεωργίου το 1935 έδωσε το έναυσμα για την άνοδο στην εξουσία του Ιωάννη Μεταξά, που εγκαθίδρυσε τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936. Ο Μεταξάς επανέλαβε την αποπληρωμή του εξωτερικού χρέους και σύναψε νέα ασύμφορα δάνεια από την Αγγλία και τη Γερμανία.

11

«Ποιες είναι οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης;»

12

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Τα τρία τελευταία χρόνια η μεγάλη οικονομική κρίση έχει δραματικές επιπτώσεις στη ζωή των πολιτών και το κοινωνικό σύνολο. Τις επιπτώσεις αυτές θα προσπαθήσουμε να καταγράψουμε.

Μια από τις σημαντικότερες συνέπειες τις οικονομικής κρίσης είναι η ανεργία. Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου της ΓΣΕΕ, για την απασχόληση και ανεργία, πάνω από ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας χάθηκαν την περίοδο 2010- 2013, η ανάκτηση των οποίων είναι αδύνατο να πραγματοποιηθεί τα επόμενα 20 χρόνια.

Πιο αναλυτικά, από την έρευνα εργατικού δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ προκύπτουν τα ακόλουθα δεδομένα (η ανεργία τον Ιούνιο άγγιξε το 27,9%).

• Στους νέους έως 24 ετών το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε στο 58,8% από 54,8% έναν χρόνο πριν και 20% το 2008. Στις ηλικίες μεταξύ 25 και 34 ετών διαμορφώθηκε στο 37,4% (από 32,5%) και στις ηλικίες από 35 έως 44 ετών στο 24% (από 21,3%).

• Η ανεργία στις γυναίκες «αγγίζει» το 32% (από 28,4% τον Ιούνιο του 2012) και παραμένει σε πολύ υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με τους άνδρες (24,9% από 21,9%).

• Στην πρώτη θέση βρίσκεται η Ήπειρος-Δυτική Μακεδονία με 29,7% έναντι 26,5% τον περσινό Ιούνιο.

Ακολουθούν η Μακεδονία-Θράκη (29,5% από 25,4%), η Αττική (27,7% από 24,4%), η Θεσσαλία-Στερεά Ελλάδα (27% από 25,2%) και η Πελοπόννησος-Δυτική Ελλάδα-Ιόνιοι Νήσοι (25,8% από 22,5%).

Εκατοντάδες άνθρωποι χάνουν τη δουλειά τους καθημερινά στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα και βλέπουν ότι δεν μπορούν να έχουν μια αξιοπρεπή ζωή.

Αυτό συμβαίνει περισσότερο στις οικονομικά και κοινωνικά ασθενέστερες ομάδες.

13

Πολλοί από αυτούς καταφεύγουν σε κοινωνικά δίκτυα φροντίδας, έτσι ώστε να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες (π.χ. συσσίτια της εκκλησίας ή των δήμων, κοινωνικά παντοπωλεία, ιατρεία, κοινωνικά φαρμακεία).

Ενώ οι νέοι άνθρωποι μεταναστεύουν στο εξωτερικό, όπου θα επιδιώξουν την πραγμάτωση των στόχων και των ονείρων τους, αφού στη χώρα μας αυτό θεωρείται ανέφικτο.

Έτσι η πατρίδα μας χάνει το πιο πολύτιμο και παραγωγικό κομμάτι της, τους νέους, οι οποίοι ως άριστα εξειδικευμένο προσωπικό, θα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε άλλες χώρες.

Εκτός από τους ανέργους και τους νέους που εγκαταλείπουν τη χώρα αναζητώντας εργασία, όσοι εξακολουθούν να διατηρούν την εργασία τους (ακόμη και με μειωμένες αμοιβές ή με λιγότερο χρόνο απασχόλησης), νοιώθουν μεγάλη ανασφάλεια, αφού μέσα στη ρευστότητα και την αβεβαιότητα της σημερινής κατάστασης μπορούν ανά πάσα στιγμή και οι ίδιοι να μείνουν άνεργοι.

Έρευνες έχουν αποδείξει ότι ο εγκέφαλος του ανθρώπου ενεργοποιεί το άγχος σαν αντίδραση σε κάποια απειλή εναντίον του. Όταν ο άνθρωπος βρίσκεται σε παρατεταμένο άγχος, υπάρχουν σημαντικές αρνητικές επιδράσεις στην σωματική και την ψυχική υγεία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όταν υπάρχει ο κίνδυνος της απόλυσης από την εργασία, η ένταση του άγχους είναι μεγαλύτερη. Το άτομο δεν μπορεί να αντιμετωπίσει

14

αυτή την κατάσταση, δεν μπορεί να την ελέγξει, η λύση του προβλήματος δεν εξαρτάται από αυτό και όσο η «απειλή της απόλυσης» αιωρείται πάνω του, η κατάσταση που βιώνει γίνεται όλο και πιο ψυχοφθόρα. Μπορεί να το οδηγήσει σε παθητικότητα, μελαγχολία, δυσθυμία, κατάθλιψη. Αισθάνεται ότι η αξιοπρέπεια του θίγεται, όπως η αυτοεικόνα του και το κύρος του.

Ο τρόπος ζωής αλλάζει. Ορισμένες οικογένειες μετακομίζουν σε κατοικίες με μικρότερο ενοίκιο και χαμηλότερα έξοδα συντήρησης. Πολλοί νέοι παρατείνουν την παραμονή τους στο σπίτι των γονιών και αναβάλουν τη δημιουργία οικογένειας.

Ένας επαναπροσδιορισμός και μια επαναϊεράρχηση των αναγκών γίνεται απ’ όλους.

Η κρίση οδηγεί ακόμη σε παραβατική συμπεριφορά. Το σύστημα αξιών καταρρέει, αυξάνονται οι κλοπές, η βία και οι ανθρωποκτονίες. Κάποιοι προκειμένου να εξασφαλίσουν τα προς το ζειν δε διστάζουν να προβούν σε εγκληματικές πράξεις.

Η αδυναμία πρόσβασης στην περίθαλψη και τις υπηρεσίες πρόληψης βλάπτουν γενικότερα την υγεία του πολίτη.

Η κρίση μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ψυχική υγεία του ατόμου που τη βιώνει. Οι συναισθηματικές επιπτώσεις της είναι πολλές και σημαντικές όπως:

Φόβος και απόγνωση για την οικονομική κατάρρευση Ανασφάλεια για το παρόν και το μέλλον Αίσθηση προδοσίας και θυμός για όσους την προκάλεσαν Απώλεια εμπιστοσύνης στους θεσμούς Χάσιμο ελπίδας, απελπισία, απογοήτευση Έλλειψη ενδιαφέροντος για τη ζωή Θλίψη και δυστυχία Λύπη, άγχος, κατάθλιψη Διαταραχές ύπνου και όρεξης Έλλειψη ενέργειας Νευρικότητα Καρδιαγγειακά, εφίδρωση, ένταση σωματική, αϋπνίες

Οι διαπροσωπικές σχέσεις κλονίζονται και το άτομο μπορεί να οδηγηθεί ακόμη και στον κοινωνικό αποκλεισμό.

Συχνά κάτω από την αδυναμία διαχείρισης αυτής της κατάστασης μπορεί να φτάσει στην κρίση ταυτότητας, σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, στην κατάθλιψη και την αυτοκτονία.

15

Η οικονομική κρίση οδηγεί σε μια σημαντική αύξηση του ποσοστού των αυτοκτονιών, η οποία σχετίζεται άμεσα με την αύξηση της ανεργίας.

Μελέτες σε 26 χώρες της Ευρώπης βρήκαν ότι για κάθε αύξηση 1% στην ανεργία υπήρχε αύξηση 0,8 % στις αυτοκτονίες κάτω των 65 ετών.

Όμως εκτός από τις αρνητικές συνέπειες υπάρχουν και ορισμένες θετικές όπως μείωση υπερκαταναλωτισμού και ανάπτυξη αξιών, όπως αγάπη, επικοινωνία, κατανόηση, αλληλοβοήθεια, κοινωνική ευαισθησία, ευσυναίσθηση.

Αξίες που οδηγούν στην οργάνωση κοινωνικών δομών και δράσεων με στόχο τη βελτίωση της δύσκολης καθημερινότητας όσων υποφέρουν.

16

«Πώς ορίζεται η κατανάλωση;»

17

ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ

Ο όρος κατανάλωση αναφέρεται στην χρησιμοποίηση αγαθών και υπηρεσιών για την ικανοποίηση ανθρώπινων αναγκών. Αντίστοιχα καταναλωτικά ονομάζονται όλα τα αγαθά που προορίζονται άμεσα για την ικανοποίηση μιας ανάγκης.

Ενώ στην καθημερινή γλώσσα κατανάλωση σημαίνει καταστροφή του αγαθού που καταναλώνεται είτε στιγμιαία (για παράδειγμα η τροφή) είτε βαθμιαία (π.χ. τα ενδύματα), η οικονομική έννοια της κατανάλωσης αφορά μόνο την ικανοποίηση της ανάγκης με ένα αγαθό διαθέσιμο σε περιορισμένη ποσότητα.

Ο καταναλωτής ικανοποιεί τις ανάγκες του με την χρησιμοποίηση των αγαθών. Αυτή η ικανοποίηση, την οποία απολαμβάνει ο καταναλωτής, σε μια ορισμένη χρονική περίοδο από την κατανάλωση ενός αγαθού ονομάζεται χρησιμότητα. Επιδίωξη του καταναλωτή είναι να μεγιστοποιεί τη χρησιμότητα που απολαμβάνει από την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών. Η επιδίωξη της μέγιστης χρησιμότητας αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς του καταναλωτή στην ζήτηση αγαθών.

Στις πρωτόγονες οικονομίες ο καταναλωτής ήταν συγχρόνως και παραγωγός. Καθένας εξασφάλιζε μόνος του όλα, ή σχεδόν όλα τα αγαθά που χρειαζόταν, ενώ οι ανταλλαγές που είχαν την μορφή του αντιπραγματισμού ήταν περιορισμένες.

Η σύγχρονη οικονομία χαρακτηρίζεται από την ειδίκευση και τον καταμερισμό της εργασίας που έχουν ως αποτέλεσμα το άτομο να αφιερώνεται συνήθως σε ένα είδος εργασίας και στην παραγωγή ενός μόνο προϊόντος ή ακόμη κι ενός μέρους κάποιου προϊόντος, ενώ ταυτόχρονα καταναλώνει πολλά προϊόντα, στην παραγωγή των οποίων δεν συμμετέχει. Τα προϊόντα που παράγει γίνονται αντικείμενα ανταλλαγής με την μεσολαβή του χρήματος.

Κάθε άνθρωπος κατέχει ένα χρηματικό εισόδημα, από το οποίο μπορεί να διαθέσει ένα μέρος για την άμεση απόκτηση καταναλωτικών

18

αγαθών και το υπόλοιπο για αποταμίευση. Έτσι την παραπάνω επιδίωξη του καταναλωτή, δηλαδή της μέγιστης ικανοποίησης από την κατανάλωση των αγαθών περιορίζουν δυο παράγοντες, οι οποίοι σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο είναι δεδομένοι: το χρηματικό του εισόδημα και οι τιμές των αγαθών . Με τον όρο χρηματικό εισόδημα εννοούμε ένα συγκεκριμένο αριθμό αριθμητικών μονάδων που μπορεί να διαθέσει για την αγορά αγαθών.

Με τον ορό τιμή ενός αγαθού εννοούμε τον αριθμό των χρηματικών μονάδων που απαιτούνται για την απόκτηση μιας μονάδας από το συγκεκριμένο αγαθό. Επομένως, ο καταναλωτής είναι αναγκασμένος να επιλέξει αυτά τα αγαθά και σε εκείνες τις ποσότητες που του επιτρέπει το εισόδημα του, έτσι ώστε από την κατανάλωση τους να μεγιστοποιεί την χρησιμότητα του. Μια τέτοια συμπεριφορά ονομάζεται ορθολογική συμπεριφορά και ο καταναλωτής ορθολογικός καταναλωτής. Όταν αυτό συμβαίνει ο καταναλωτής βρίσκεται σε ισορροπία. Αυτό σημαίνει ότι, αν δεν υπάρξει καμιά μεταβολή, για παράδειγμα στις προτιμήσεις του, στις τιμές των αγαθών, ή στο εισόδημα του, δεν έχει κανένα λόγω να μεταβάλει την συμπεριφορά του.

Η επιλογή των αγαθών μπορεί να επηρεαστεί στην πράξη από πολλούς ακόμη παράγοντες εκτός του εισοδήματος και της τιμής, όπως η εμπορική διαφήμιση, η συνήθεια, η μίμηση, οι τιμές άλλων παρόμοιων αγαθών (υποκατάστατων).

Προορισμός των υλικών αγαθών είναι η ικανοποίηση βιοτικών αναγκών, όπως είναι η διατροφή, η ένδυση, η στέγαση κ.λ.π. Οι ανάγκες αυτές, άμεσα συνδεδεμένες με την βιολογική υπόσταση του ανθρώπου , εφόσον δεν εκπληρώνονται επαρκώς, εκθέτουν σε κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου και παράλληλα συνοδεύονται από αισθήματα ανασφάλειας και μειονεξίας.

Όσο κι αν η ύλη φαίνεται ασυμβίβαστη με το πνεύμα, τα υλικά αγαθά, με κατάλληλη αξιοποίηση, βοηθούν τον άνθρωπο να αποκτήσει και τα πνευματικά αγαθά, αν αναλογιστούμε ότι ευκολότερα επιδίδεται κάποιος σε πνευματικές ασχολίες, αν είναι απαλλαγμένος από βιοτικές μέριμνες και πολύ περισσότερο, αν έχει την οικονομική άνεση για σπουδές, για ταξίδια, για ενασχόληση με την τέχνη. Ακόμη και η δυνατότητα να βοηθά κάποιους συνανθρώπους του με αγαθοεργίες εξαρτάται από τα υλικά αγαθά που έχει στην διάθεσή του.

Επομένως είναι δύσκολο να τα απορρίψουμε αβασάνιστα . Μπορεί τα υλικά αγαθά από μονά τους να μην κάνουν ευτυχισμένο τον άνθρωπο, τον απαλλάσσουν ωστόσο από την ένδεια και την αγωνία της επιβίωσης, του προσφέρουν εξαιρετικές δυνατότητες και αποτελούν βασική προϋπόθεση για να ευημερήσουν και να ευτυχίσουν πρόσωπα και κοινωνίες.

19

ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ

Ενώ κατανάλωση είναι η αγορά και η χρήση αγαθών και υπηρεσιών προκειμένου να καλυφθούν οι βασικές ανάγκες του ατόμου και να του εξασφαλίσουν κάποια ποιότητα ζωής, καταναλωτισμός είναι η ικανοποίηση που προσφέρει η ίδια η πράξη της κατανάλωσης. Ο καταναλωτισμός είναι όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την τάση της εξίσωσης της προσωπικής ευτυχίας με την απόκτηση υλικών αγαθών και την κατανάλωση Ο καταναλωτισμός δεν έχει σκοπό την κάλυψη βασικών αναγκών, ατομικών ή συλλογικών, αλλά την προβολή αυτού που καταναλώνει, ή την κάλυψη ψυχολογικών κενών. Υπερκατανάλωση είναι η αδιάκοπη τάση και η έντονη επιθυμία του ατόμου να αγοράζει και να καταναλώνει πληθώρα υλικών αγαθών, είτε για να καλύψει άμεσες και πραγματικές του ανάγκες, είτε για να ικανοποιήσει τις περιττές και πλασματικές ανάγκες που του δημιούργησε η ξέφρενη τεχνολογική ανάπτυξη, με στόχο την κοινωνική του προβολή και καταξίωση και την επιδίωξη της ευτυχίας του.

Αιτίες του φαινόμενου:

1. Η αλματώδης τεχνολογική ανάπτυξη, απόρροια της βιομηχανικής επανάστασης, οδήγησε στο «οικονομικό θαύμα» της μεταπολεμικής εποχής. Η έντονη δραστηριότητα και ο εκσυγχρονισμός στο χώρο της παραγωγής, ιδιαίτερα βιομηχανικών προϊόντων, αύξησε την ποσότητά της. Πολλά και νέα προϊόντα κατέκλυσαν τις αγορές, ενισχύοντας την επιθυμία των πολιτών να τα αποκτήσουν και να τα καταναλώσουν.

2. Το καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες καλλιεργεί τον καταναλωτισμό. Η τάση για μεγιστοποίηση του κέρδους των οικονομικά ισχυρών οδηγεί στην υπερπαραγωγή αγαθών, συχνά με περιορισμένη διάρκεια ζωής για να αντικαταστούν σύντομα. Με έντεχνο και δελεαστικό τρόπο προβάλλουν τα νέα προϊόντα, με σκοπό τη γρήγορη απορρόφησή τους από τους καταναλωτές, αδιαφορώντας για τις πραγματικές τους ανάγκες.

20

3. Καθοριστικός είναι ο ρόλος της διαφήμισης η οποία δημιουργεί νέες ανάγκες, που πριν δεν υπήρχαν. Η ανάπτυξη της εμπορικής διαφήμισης συμβάλλει καθοριστικά στη αύξηση της καταναλωτικής μανίας του σύγχρονου ατόμου. Από την κατανάλωση των αγαθών που προβάλλει, «εξαρτάται» το κύρος και η ευτυχία του. Μυθοποιεί τα καταναλωτικά αγαθά, αποκρύπτοντας σκόπιμα και έντεχνα τα μειονεκτήματά τους, δελεάζει και με τη συχνότητα και ταχύτητα των διαφημιστικών μηνυμάτων και εκμηδενίζει την αντίσταση του καταναλωτή, που σπεύδει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων.

4. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων ενίσχυσε την αγοραστική τους δυνατότητα και τους έστρεψε στην κατάκτηση της υλικής ευημερίας. Μαγνητίστηκαν από την πρωτοφανή αφθονία των καταναλωτικών αγαθών, μετέτρεψαν τις δευτερεύουσες ανάγκες σε ουσιαστικές και επιδόθηκαν στη διαμόρφωση και στην υιοθέτηση ενός πολυτελούς τρόπου ζωής. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής συχνά οδηγούσε στην κατάθλιψη και την ανία. Έτσι, οι ριζικές ανάγκες του ατόμου μένουν ανεκπλήρωτες και το τελευταίο ωθείται στην κάλυψη των ψυχικών του κενών με καταναλωτικά αγαθά.

5. Η ανυπαρξία ανθρωπιστικής παιδείας και η προβολή του υλικού πολιτισμού, αφαιρεί από το σύγχρονο άνθρωπο τη δυνατότητα της ηθικοπνευματικής αναβάθμισης. Δεν κατανοεί τις έννοιες του μέτρου, της λιτότητας, της αυτάρκειας και της οικονομίας.

6. Η προσπάθεια του κοινωνικού συστήματος ν' αποπροσανατολίσει τα άτομα από τα ουσιαστικά τους προβλήματα και τις πραγματικές τους ανάγκες, ώστε να μπορεί αυτό πιο εύκολα ν' αναπαράγεται.

7. Οι πνευματικοί ηγέτες δεν επιχειρούν την ηθικοπνευματική καλλιέργεια και την ορθή διαφώτιση των πολιτών. Έτσι συχνά υπηρετώντας στείρα συντεχνιακά συμφέροντα, προσωπικές φιλοδοξίες, κομματικά συμφέροντα και επιδιώξεις των οικονομικά ισχυρών, ωθούν τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα στον ευδαιμονισμό, τη χρησιμοθηρία και την υποβαθμισμένη ποιοτικά ζωή.

8. Τα οξυμμένα οικονομικά προβλήματα του παρελθόντος, λόγω της οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής εξάρτησης των αδύνατων χωρών από τις αναπτυγμένες χώρες και της άνισης κατανομής του πλούτου, ενίσχυσαν την καταναλωτική μανία του σύγχρονου ανθρώπου στις αναπτυσσόμενες αλλά και τις υποανάπτυκτες κοινωνίες. Η στέρηση βασικών υλικών αγαθών ενισχύει τη φιλόπλουτη τάση και διαμορφώνει τη νεόπλουτη συμπεριφορά και ιδεολογία.

Συνέπειες του Υπερκαταναλωτισμού:

1. Το άτομο γίνεται δέσμιο της καταναλωτικής του μανίας, οδηγείται στην απώλεια της εσωτερικής του ελευθερίας, αλλοτριώνεται από τον εαυτό

21

του, τους συνανθρώπους του, το προϊόν της δημιουργίας του. Η υπερκατανάλωση γίνεται αυτοσκοπός του και η δραστηριότητά του αποτελεί μέσο ικανοποίησής της. Πρόκειται για υποδούλωση αναγκαστική.

2. Αυξάνει το άγχος, η ανασφάλεια και η αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου, που στο κυνήγι των απολαύσεων και της συνεχούς απόκτησης υλικών αγαθών, περιορίζει τον ελεύθερο χρόνο του, υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής του, δεν ψυχαγωγείται αλλά διασκεδάζει ευκαιριακά, χάνει την ψυχική του ηρεμία, θέτει σε κίνδυνο τη σωματική του υγεία, την αυθεντικότητα και το πραγματικό νόημα της ζωής του. Ζει σε μια μόνιμη νευρική υπερένταση και διαρκώς φοβάται μη χάσει αυτά που έχει και θεωρηθεί αποτυχημένος. Κλείνεται ερμητικά στον εαυτό του και περιορίζεται στον κόσμο του, εμποδίζοντας έτσι το “εγώ” να πλησιάσει φιλικά και ανιδιοτελώς το “εσύ”.

3. Ο υπερκαταναλωτισμός αποτρέπει τον άνθρωπο από την ενεργό συμμετοχή στην κοινωνική και πολιτική δραστηριότητα, αφού αποτελεί το μεγαλύτερο κίνδυνο των ελευθεριών. Τον αφυδατώνει πνευματικά, υποβαθμίζει την κριτική του ικανότητα, χειραγωγεί το γούστο του, τον εθίζει στην παθητική αποδοχή μηνυμάτων και ιδεολογιών, τον μετατρέπει σε ετεροκίνητο και ετεροκαθοριζόμενο άτομο, παραμορφώνει τη συνείδησή του. Χάρη στον υλικό αστικό παράδεισο απεμπολεί ο άνθρωπος αξίες, ιδανικά και παραδοσιακές ιδεολογίες, μαζικοποιείται, στερείται κοσμοθεωρίας συγκροτημένης και κάθε ενδιαφέροντος για κάθε μορφή γνήσιας και αυθόρμητης συλλογικότητας. Η υλική του ευημερία δεν συνοδεύεται από αντίστοιχη πνευματική ανάπτυξη και ψυχική ολοκλήρωση.

4. Εξαντλούνται επικίνδυνα οι φυσικοί πόροι και περιορίζονται ανησυχητικά οι πρώτες ύλες με την υπέρμετρη βιομηχανική δραστηριότητα και προκαλούνται τεράστια οικολογικά προβλήματα, που δημιουργούν άμεσο κίνδυνο για τη σωματική, πνευματική και ψυχική ισορροπία του ατόμου. Διαμορφώνονται ασφυκτικές συνθήκες διαβίωσης στα αστικά και τα βιομηχανικά κέντρα και διαγράφουν δυσοίωνες οι προοπτικές για το μέλλον του πλανήτη.

5. Η καταναλωτική μανία επέφερε την ηθική εξαχρείωση, τον αμοραλισμό, τον αδυσώπητο ανταγωνισμό, την ιδιοτέλεια και αύξηση των φαινόμενων κοινωνικής παθογένειας. Η ανυπαρξία ηθικών αξιών, η επιδίωξη του εύκολου κέρδους, η κρίση των διαπροσωπικών σχέσεων, η καταρράκωση των θεσμών συντελούν στην έξαρση των περιθωριακών και αντικοινωνικών φαινόμενων. Τα κοινωνικά υποδείγματα που προωθεί η κοινωνία της αφθονίας είναι βαθιά εγκληματογόνα, διότι συνδέουν την αυτοεκτίμηση και την επιβίωση του ανθρώπου με την ικανότητά του να καταναλώνει και να επιδεικνύεται καταναλώνοντας, επιστρατεύοντας για αυτό το σκοπό θεμιτά ή αθέμιτα μέσα.

22

6. Υπηρετώντας τον καταναλωτισμό το άτομο παρεκκλίνει από τα άφθαρτα πολιτιστικά στοιχεία και τον παραδοσιακό τρόπο ζωής. Δεν απολαμβάνει την τέχνη και τα άλλα πολιτιστικά ερεθίσματα. Απορρίπτει άκριτα αναλλοίωτες παραδοσιακές αξίες, διακατέχεται από ξενομανία, στείρο μιμητισμό και προοδοπληξία, δεν χαρακτηρίζεται από υψηλό εθνικό φρόνημα και δεν διαμορφώνει υγιή πολιτιστική και εθνική συνείδηση. Έτσι συμβάλλει στην απώλεια της εθνικής του ταυτότητας, την εθνική συρρίκνωση και χειραγώγηση από ισχυρότερους οικονομικά και πολιτιστικά λαούς.

7. Εντείνονται με τον καταναλωτισμό οι κοινωνικές και οι οικονομικές ανισότητες. Οι καταναλωτές εξαθλιώνονται οικονομικά αφού επιβαρύνονται με το κόστος της παραγωγής και της διαφήμισης των προϊόντων αλλά και με το ποσοστό κέρδους των μεγιστάνων της παραγωγής και του πλούτου. Έτσι, οι οικονομικά ασθενείς γίνονται ασθενέστεροι και οι οικονομικά ισχυροί πιο ισχυροί.

Τρόποι περιορισμού του φαινόμενου

1. Ύψιστο χρέος της πολιτείας αποτελεί η δημιουργία υποδομής που θα καθιστά πραγματοποιήσιμο ένα πνευματικό πολιτισμό. Η παροχή σύγχρονης και πολύπλευρης εκπαίδευσης, η πολυδιάστατη, έγκυρη και αντικειμενική πληροφόρηση, η επιστροφή στις πολιτιστικές ρίζες και η άντληση αναλλοίωτων ριζών και ιδανικών θα απαγκιστρώσουν το σύγχρονο άνθρωπο από τα γρανάζια του καταναλωτισμού, ακόρεστου ευδαιμονισμού και της χρησιμοθηρίας. Τα άτομα θα αποκτήσουν υψηλή κριτική ικανότητα, αίσθημα ευθύνης και αίσθηση του μέτρου και θα συμβάλλουν στη διαμόρφωση υγιών κοινωνικών προτύπων.

2. Να κατανοήσουν πως κύριο μέλημά τους πρέπει να είναι η ηθικοπνευματική του ολοκλήρωση. Να επαναπροσδιορίσουν τους στόχους τους, να προτάξουν τον άνθρωπο και να αντιδρούν σε κάθε αποπροσανατολιστική τάση, διαφυλάσσοντας έτσι την ηθική, πνευματική και εθνική τους ελευθερία.

3. Να ενισχυθεί ο θεσμός της οικογένειας και να αποτελέσει θεσμό σφυρηλάτησης ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Να ελέγχει τα πάθη και να χαλιναγωγεί τις ορμές των νεαρών μελών, να διδάσκει την εγκράτεια, τη λιτότητα και τον αυτοέλεγχο, να προβάλλει τις αξίες της φιλίας, του σεβασμού, της συλλογικότητας, του μέτρου..

4. Να περιορίσουν τα άτομα το χρόνο καθήλωσής τους στα τηλεοπτικοακουστικά μέσα και να επιδιώξουν μεγαλύτερη προσέγγιση προς το συνάνθρωπό τους. Να καλλιεργήσουν τις κοινωνικές αρετές, να αποκτήσουν συλλογικό πνεύμα, να υιοθετούν το διάλογο για να επιλύσουν τα προβλήματά τους, να αγωνιστούν για τον περιορισμό των κοινωνικών προβλημάτων, να συμμετέχουν σε ομάδες κοινωνικής δράσης,

23

πνευματικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις και να συμμετέχουν με πραγματικό ενδιαφέρον ενεργά στην πολιτική ζωή του τόπου. Να αποκτήσουν αισθητική αγωγή, να αξιοποιήσουν τα καλλιτεχνικά τους ενδιαφέροντα και τα ταλέντα τους και να δώσουν άλλους προσανατολισμούς στην κοινωνία. Έτσι, θα περιοριστούν τα καταναλωτικά και υλιστικά πρότυπα και θα αντικατασταθούν από πνευματικά, ικανά να τους οδηγήσουν στην πραγματική ευτυχία.

5. Να περιοριστούν οι πολιτικοί και οικονομικοί ανταγωνισμοί και οι ηγέτες των οικονομικά ισχυρών κρατικών να σκύψουν με ευαισθησία και υπευθυνότητα στα προβλήματα των οικονομικά ανίσχυρων λαών. Να επιχειρηθεί η ισόρροπη ανάπτυξη όλων, η ίση κατανοεί του πλούτου και ο περιορισμός της περιττής κατανάλωσης στις εκβιομηχανισμένες χώρες. Η παραγωγή να κατευθύνεται σε τομείς οπού οι υφιστάμενες πραγματικές ανάγκες δεν έχουν ικανοποιηθεί παρά σε τομείς οπού θα δημιουργηθούν τεχνητές ανάγκες. Να δοθεί έμφαση στην παραγωγή προϊόντων που αποτελούν βάση για την ανάπτυξη της εσωτερικής δημιουργικότητας και δραστηριότητας του ατόμου. Να επιδιωχθεί όχι η μέγιστη αλλά η αρίστη κατανάλωση .

6. Με την εγκαθίδρυση δημοκρατικών καθεστώτων οι πολίτες θα έχουν τη δυνατότητα να απολαμβάνουν ίσων ευκαιριών και δικαιωμάτων. Με τη συμμετοχή τους σε μαζικούς κοινωνικούς φορείς, την άσκηση των δικαιωμάτων της εργασίας, της παιδείας, της ελευθερίας θα κατανοήσουν τους κινδύνους της παραπληροφόρησης και του υπερκαταναλωτισμού. Η πολιτεία θα επιχειρήσει το μετασχηματισμό, τον έλεγχο και τη βελτίωση των διαφημιστικών διαδικασιών και θα επιβάλει στους παράγοντές της το σεβασμό προς τον καταναλωτή. Η Δημοκρατία θα συμβάλλει στην πνευματική αφύπνιση των λαών, που θα οδηγήσει στην αποδέσμευση από τα καταναλωτικά μοντέλα.

7. Οι πνευματικοί ηγέτες οφείλουν να διαφωτίσουν τους νέους ανθρώπους, σχετικά με τους κινδύνους του υπερκαταναλωτισμού και να τους στρέψουν προς ευγενή ενδιαφέροντα και άλλους τρόπους ζωής. Να τονίσουν την αξία της ύπαρξης και ανανέωσης του πολιτισμού και της παράδοσης και να απομακρύνουν τα άτομα και τους λαούς από την ξενομανία, το μιμητισμό και την προσήλωση στα υλιστικά πρότυπα των ανεπτυγμένων χωρών.

8. Τα άτομα και τις κυβερνήσεις των κρατών να επιχειρήσουν την εναλλακτική κοινωνία της φειδωλής κατανάλωσης, για να εξασφαλίσουν μεγαλύτερες προϋποθέσεις της ανεξαρτησίας τους.

24

«Τι χαρακτήριζε την κατανάλωση μας, πριν την

οικονομική κρίση;

Πώς επηρεάζεται η κατανάλωση σήμερα από την

οικονομική κρίση;»

25

«Η ΕΡΕΥΝΑ ΜΑΣ»

26

ΕΡΕΥΝΑ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ

Σε έρευνα που πραγματοποιήσαμε σε δείγμα εκατό μαθητών του Γυμνασίου και Λυκείου Ματαράγκας και διαπιστώσαμε τα εξής:

1) Στο ερώτημα «Έχει μειωθεί το χαρτζιλίκι σας» Πολύ απάντησε το 22% του δείγματος Λίγο απάντησε το 46% του δείγματος Καθόλου απάντησε το 32% του δείγματος 2) Στο ερώτημα «οι γονείς σας μπορούν να ανταπεξέλθουν στα μηνιαία έξοδα όπως την κρίση;» Ναι απάντησε 56% του δείγματος Όχι απάντησε το 44% του δείγματος 3) Στο ερώτημα «Στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που ακολουθούν σημειώστε αν καταναλώνετε περισσότερο, λιγότερο ή το ίδιο σε σχέση με 2-3 χρόνια πριν» Α) Είδη διατροφής: Περισσότερο απάντησε το 18% του δείγματος Λιγότερο απάντησε το 20% του δείγματος Το ίδιο απάντησε το 62% του δείγματος Β)Είδη ένδυσης-υπόδησης Περισσότερο απάντησε το 12% του δείγματος Λιγότερο απάντησε το 48% του δείγματος Το ίδιο απάντησε το 40% του δείγματος Γ) Εφημερίδες-Περιοδικά Περισσότερο απάντησε το 10% του δείγματος Λιγότερο απάντησε το 66% του δείγματος Το ίδιο απάντησε το 24% του δείγματος Δ) Διαδίκτυο Περισσότερο απάντησε το 38% του δείγματος Λιγότερο απάντησε το 26% του δείγματος Το ίδιο απάντησε το 36% του δείγματος Ε)Εκδρομές-Ταξίδια Περισσότερο απάντησε το 34% του δείγματος Λιγότερο απάντησε το 28% του δείγματος Το ίδιο απάντησε το 38% του δείγματος

27

Στ) Έξοδοι-Διασκέδαση Περισσότερο απάντησε το 10% του δείγματος Λιγότερο απάντησε το 26% του δείγματος Το ίδιο απάντησε το 64% του δείγματος Ζ) Εξωσχολικές δραστηριότητες(πχ Σπορ, χόμπι) Περισσότερο απάντησε το 30% του δείγματος Λιγότερο απάντησε το 36% του δείγματος Το ίδιο απάντησε το 34% του δείγματος 5) Στο ερώτημα «Συνεχίζετε να κάνετε σχεδία για το μέλλον» Ναι απάντησε το 87% του δείγματος Όχι απάντησε το 13% του δείγματος 6) Στο ερώτημα «Αντιμετωπίζετε την οικονομική κρίση με αισιοδοξία» Πολύ απάντησε το 38% του δείγματος Λίγο απάντησε το 30% του δείγματος Καθόλου απάντησε το 32% του δείγματος 7)Στο ερώτημα «Σκέφτεστε να αναζητήσετε εργασία στο εξωτερικό Ναι απάντησε το 62% του δείγματος Όχι απάντησε το 38% του δείγματος

28

Έχει μειωθεί το χαρτζιλίκι σας;

22%

46%

32%

ΠολύΛίγοΚαθόλου

Οι γονείς σας μπορούν να ανταπεξέλθουν στα μηνιαία έξοδα;

56%

44%

0%

ΝαιΌχι

29

Οι αγορές σας έχουν μειωθεί;

68%

32%

0%

ΝαιΌχι

Στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που ακολουθούν σημειώστε αν καταναλώνετε περισσότερο, λιγότερο ή το ίδιο σε σχέση με 2-3 χρόνια πριν:

Είδη διατροφής

18%

20%62%

Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

30

Είδη ένδυσης-υπόδησης

12%

48%

40% ΠερισσότεροΛιγότεροΤο ίδιο

INTERNET

38%

26%

36%ΠερισότεροΛιγότεροΤο Ίδιο

31

Εκδρομές - Ταξίδια

34%

28%

38%ΠερισσότεροΛιγότεροΤο ίδιο

Έξοδοι - Ταξίδια

10%

26%

64%

ΠερισσότεροΛιγότεροΤο ίδιο

32

Συνεχίζετε να κάνετε σχέδια για το μέλλον;

87%

13% 0%

ΝαιΌχι

Εξωσχολικές δραστηριότητες [π.χ. σπορ,χόμπι]

30%

36%

34% Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

33

Αντιμετωπίζετε την οικονομική κρίση με αισιοδοξία;

38%

30%

32%

ΠολύΛίγοΚαθόλου

Σκέφτεστε να αναζητήσετε εργασία στο μέλλον στο εξωτερικό;

62%

38%

0%

ΝαιΌχι

34

ΕΡΕΥΝΑ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ

Σε έρευνα που πραγματοποιήσαμε σε δείγμα εκατό ενηλίκων της περιοχής διαπιστώσαμε τα εξής:

1) Στην ερώτηση «Επηρεαστήκατε προσωπικά από την κρίση;» Ναι, απάντησε το 100% του δείγματος.

2) Στην ερώτηση «Πως σας επηρεάζει η κρίση;» α) ψυχολογικά, απάντησε το 22% του δείγματος. β) ψυχοσωματικά, απάντησε το 12% του δείγματος. γ) συναισθηματικά, απάντησε το 6% του δείγματος. δ) οικονομικά, απάντησε το 62% του δείγματος. ε) όλα τα παραπάνω, απάντησε το 24% του δείγματος.

3) Στην ερώτηση «Μειώσατε τις δαπάνες το προηγούμενο ή τρέχον έτος;» Ναι, απάντησε το 92% του δείγματος. Όχι, απάντησε το 8% του δείγματος.

4) Στην ερώτηση «Αν ναι γιατί;» α) υπολογίζω ότι θα έχω μικρότερο εισόδημα στο μέλλον, απάντησε το 10% του δείγματος. β) έχει ήδη μειωθεί το εισόδημά μου, απάντησε το 100% του δείγματος. γ) έχετε χάσει τη δουλειά μου, απάντησε το 20% του δείγματος. δ) πιστεύω ότι κάποιο μέλος της οικογένειας θα χάσει τη δουλειά του στο άμεσο μέλλον, απάντησε το 6% του δείγματος. 5) Στην ερώτηση «Στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που ακολουθούν σημειώστε αν καταναλώνετε περισσότερο, λιγότερο, ή το ίδιο σε σχέση με 2-3 χρόνια πριν.

Ψωμί Περισσότερο, απάντησε το 6% του δείγματος. Λιγότερο, απάντησε το 8% του δείγματος. Το ίδιο, απάντησε το 86% του δείγματος.

35

Ψάρι Περισσότερο, απάντησε το 0% του δείγματος. Λιγότερο, απάντησε το 56% του δείγματος. Το ίδιο, απάντησε το 44% του δείγματος. Κρέας Περισσότερο, απάντησε το 6% του δείγματος. Λιγότερο, απάντησε το 40% του δείγματος. Το ίδιο, απάντησε το 54% του δείγματος. Όσπρια Περισσότερο, απάντησε το 24% του δείγματος. Λιγότερο, απάντησε το 10% του δείγματος. Το ίδιο, απάντησε το 66% του δείγματος. Τσιγάρα Περισσότερο, απάντησε το 8% του δείγματος. Λιγότερο, απάντησε το 66% του δείγματος. Το ίδιο, απάντησε το 26% του δείγματος. Εφημερίδες Περισσότερο, απάντησε το 4% του δείγματος. Λιγότερο, απάντησε το 76% του δείγματος. Το ίδιο, απάντησε το 20% του δείγματος. Ένδυση –υπόδηση Περισσότερο, απάντησε το 0% του δείγματος. Λιγότερο, απάντησε το 72% του δείγματος. Το ίδιο, απάντησε το 28% του δείγματος. Αυτοκίνητο Περισσότερο, απάντησε το 4% του δείγματος. Λιγότερο, απάντησε το 70% του δείγματος. Το ίδιο, απάντησε το 26% του δείγματος.

36

Μέσα Μαζικής Μεταφοράς Περισσότερο, απάντησε το 26% του δείγματος. Λιγότερο, απάντησε το 28% του δείγματος. Το ίδιο, απάντησε το 46% του δείγματος. Έξοδα για διασκέδαση Περισσότερο, απάντησε το 10% του δείγματος. Λιγότερο, απάντησε το 84% του δείγματος. Το ίδιο, απάντησε το 6% του δείγματος. Εκδρομές-ταξίδια Περισσότερο, απάντησε το 14% του δείγματος. Λιγότερο, απάντησε το 74% του δείγματος. Το ίδιο, απάντησε το 12% του δείγματος. Διαδίκτυο Περισσότερο, απάντησε το 16% του δείγματος. Λιγότερο, απάντησε το 32% του δείγματος. Το ίδιο, απάντησε το 52% του δείγματος. 6. Αγοράζετε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας τώρα σε σχέση με πριν; Περισσότερο, απάντησε το 44% του δείγματος. Λιγότερο, απάντησε το 26% του δείγματος. Το ίδιο, απάντησε το 22% του δείγματος. 7.Η οικονομική κρίση σας επηρεάζει στη δουλειά σας; Ναι, απάντησε το 88% του δείγματος. Όχι, απάντησε το 12% του δείγματος. 8.Αν ναι με ποιο τρόπο; α)Έμεινα χωρίς δουλειά, απάντησε το 20% του δείγματος. β)Δουλεύω λιγότερο, απάντησε το 16% του δείγματος. γ)Αμείβομαι λιγότερο για τον ίδιο χρόνο δουλειάς, απάντησε το 64% του δείγματος. δ)Αναγκάστηκα να αλλάξω επάγγελμα, απάντησε το 0% του δείγματος.

37

9.Έχετε σκεφτεί να αναζητήσετε εργασία στο εξωτερικό; Ναι, απάντησε το 38% του δείγματος. Όχι, απάντησε το 62% του δείγματος. 10.Σε τι πιστεύετε ότι οφείλεται η οικονομική κρίση; α) πολιτική ανικανότητα δεκαετιών, απάντησε το 62% του δείγματος. β) πολιτική διαφθορά, απάντησε το 36% του δείγματος. γ) παγκόσμια οικονομική κρίση, απάντησε το 6% του δείγματος. δ) συμμετοχή τη Ελλάδας στο €, απάντησε το 12% του δείγματος. ε) λάθος οικονομική πολιτική, απάντησε το 28% του δείγματος. στ) φοροδιαφυγή, απάντησε το 20% του δείγματος. ζ) άλλοι παράγοντες, απάντησε το 6% του δείγματος. 11.Πιστεύετε ότι η οικονομική κρίση θα διαρκέσει για αρκετό καιρό ακόμη; Ναι, απάντησε το 100% του δείγματος. Όχι, απάντησε το 0% του δείγματος. Στην ερώτηση « Με ποιο τρόπο νομίζετε πως μπορεί να ξεπεραστεί η οικονομική;» πήραμε τις εξής απαντήσεις :

- Εφαρμογή νομιμότητας, απάντησε το 2 % του δείγματος. - Κίνητρα από την πολιτεία για ανάπτυξη, απάντησε το 4% του

δείγματος. - Αλλαγή τρόπου σκέψης και νοοτροπίας, απάντησε το 8% του

δείγματος. - Δεν θα ξεπεραστεί, απάντησε το 2% του δείγματος. - Ανάπτυξη πρωτογενή τομέα, απάντησε το 16% του δείγματος. - Επιστροφή στη δραχμή, απάντησε το 2% του δείγματος. - Περισσότερη δουλειά, απάντησε το 2% του δείγματος. - Μείωση μισθών των πολιτικών και αλλαγή της Βουλής, απάντησε το

2% του δείγματος. - Αλλαγή πολιτικής, απάντησε το 18% του δείγματος. - Μείωση δαπανών και σπατάλης, οικονομική λιτότητα, απάντησε το 6%

του δείγματος. - Μείωση διαφθοράς, απάντησε το 4% του δείγματος. - Αντιμετώπιση φοροδιαφυγής, απάντησε το 11% του δείγματος. - Επενδύσεις, απάντησε το 4% του δείγματος. - Έξοδο από το μνημόνιο, απάντησε το 2% του δείγματος. - Φιλανθρωπία, απάντησε το 2% του δείγματος.

38

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ

Η οικονομική κρίση επηρεάζει σημαντικά την κατανάλωση. Περισσότερο επηρεάζει την κατανάλωση των ενηλίκων. Η κρίση όμως επηρεάζει και τους νέους.

- Το 22 % των εφήβων που συμμετείχαν στην έρευνα έχει υποστεί μείωση στο χαρτζιλίκι του μεγαλύτερη από 40 %, το 46% έχει υποστεί μικρότερη μείωση (μέχρι 40%),ενώ 32% των εφήβων εξακολουθεί και παίρνει το ίδιο χαρτζιλίκι.

Οι παραπάνω μειώσεις είναι αναμενόμενες αφού, από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι οι γονείς του 44% των εφήβων του δείγματος δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στα μηνιαία έξοδα όπως πριν την κρίση.

Το 66% των εφήβων μείωσε τις αγορές, ενώ το ποσοστό αυτό στους ενήλικες φτάνει στο 92%.

Τα είδη διατροφής έχουν τη μικρότερη μείωση (16% καταναλώνει λιγότερα από πριν). Οι καταναλωτές όμως επιλέγουν περισσότερο τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας ως ένα τρόπο για να μειώσουν τις δαπάνες για τις αγορές τους από τα σούπερ-μάρκετ.

Τη μεγαλύτερη μείωση έχει υποστεί η ζήτηση των εφημερίδων - περιοδικών. Έτσι το 66% των εφήβων τα αγοράζει λιγότερο από πριν ενώ το 76% των ενηλίκων μείωσε την αγορά εφημερίδων – περιοδικών.

Χαμένη επίσης από την κρίση είναι η ένδυση - υπόδηση, όπου το 48% των νέων αγοράζει λιγότερο, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους ενήλικες είναι 72%. Στους εφήβους 12% αγοράζει περισσότερο ενώ στους ενήλικες κανείς δεν δήλωσε αύξηση στην αγορά ειδών ένδυσης – υπόδησης.

Στους ενήλικες 38% έχει σκεφτεί να αναζητήσει εργασία στο εξωτερικό, αφού 20% έμειναν χωρίς δουλειά και 64% αμείβεται λιγότερο για τον ίδιο χρόνο εργασίας, ενώ το 72% όσων εργάζονται ακόμη ανησυχεί μήπως χάσει την δουλεία του λόγω κρίσης και το 100% των ενηλίκων πιστεύει ότι η κρίση θα διαρκέσει για αρκετό καιρό ακόμη.

Σχετικά την αντιμετώπιση της κρίσης

Το 18% θεωρεί ότι πρέπει να γίνει αλλαγή της πολιτικής, 8% ότι πρέπει να αλλάξει ο τρόπος σκέψης και η νοοτροπία του Έλληνα και επίσης 8% πιστεύει ότι μπορεί να γίνει μέσω της ανάπτυξης του πρωτογενούς τομέα, ενώ πρέπει να γίνει πάταξη της φοροδιαφυγής (6%), της διαφθοράς (4%), μείωση των δαπανών, της σπατάλης (6%), επιστροφή στη δραχμή (2%), έξοδος από το μνημόνιο (2%), επενδύσεις και ανάπτυξη (4%).

39

- Το 28% των εφήβων μείωσε τις δαπάνες για εκδρομές και ταξίδια, ενώ στους ενήλικες το 74%.

- Το 64% των εφήβων εξακολουθεί να ξοδεύει για διασκέδαση όπως και πριν, ενώ μόλις 6% των ενηλίκων κάνει το ίδιο. Το 26% των εφήβων και το 84% των ενηλίκων μείωσαν τις παραπάνω δαπάνες. Η πλειοψηφία των ενηλίκων δήλωσε ότι προτιμά πλέον να περνά τον ελεύθερο χρόνο με την οικογένειά τους ή τους φίλους τους στο σπίτι, παρά εκτός, αφού η έξοδος απαιτεί χρήματα.

- Μείωση παρατηρείται και στις εξωσχολικές αθλητικές δραστηριότητες των εφήβων ( μείωση δαπάνης από το 36%).

- Ενθαρρυντικό στοιχείο που προέκυψε από την έρευνα είναι ότι 88% των νέων κάνει σχέδια για το μέλλον και συνολικά 68% των εφήβων αντιμετωπίζει τη κρίση με λίγη ή πολύ αισιοδοξία, όμως το 62% σκέφτεται να αναζητήσει εργασία στο εξωτερικό.

40

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΓΕΛ ΜΑΤΑΡΑΓΚΑΣ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ:2013-2014

ΤΑΞΗ:Β΄

PROJECT: «Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ»

Ερωτηματολόγιο Εφήβων:

Φύλο: Αγόρι Κορίτσι

1. Έχει μειωθεί το χαρτζιλίκι σας ; Πολύ Λίγο Καθόλου

2. Οι γονείς σας μπορούν να ανταπεξέλθουν στα μηνιαία έξοδα όπως πριν την κρίση (νερό, ρεύμα, φροντιστήρια);

Ναι Όχι

3. Οι αγορές σας έχουν μειωθεί; Ναι Όχι

4. Στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που ακολουθούν σημειώστε αν καταναλώνετε περισσότερο, λιγότερο ή το ίδιο σε σχέση με 2-3 χρόνια πριν :

α) είδη διατροφής

Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

β) είδη ένδυσης – υπόδησης

Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

γ) εφημερίδες - περιοδικά

Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο 41

δ) Internet

Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

ε) εκδρομές – ταξίδια

Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

στ) έξοδοι – διασκέδαση

Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

ζ) εξωσχολικές δραστηριότητες (π.χ. σπορ, χόμπι)

Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

5. Συνεχίζετε να κάνετε σχέδια για το μέλλον;

Ναι Όχι

6. Αντιμετωπίζετε την οικονομική κρίση με αισιοδοξία;

Πολύ Λίγο Καθόλου

7. Σκέφτεστε να αναζητήσετε εργασία στο μέλλον στο εξωτερικό;

Ναι Όχι

42

ΓΕΛ ΜΑΤΑΡΑΓΚΑΣ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ:2013-2014

ΤΑΞΗ:Β΄

PROJECT: «Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ»

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

1. Επηρεαστήκατε προσωπικά από την κρίση;

Ναι Όχι

2.Πως σας επηρεάζει η κρίση;

α) ψυχολογικά

β) ψυχοσωματικά

γ) συναισθηματικά

δ) οικονομικά

ε) τίποτα από τα παραπάνω

3.Μειώσατε τις δαπάνες το προηγούμενο ή τρέχον έτος;

Ναι Όχι

4.Αν ναι γιατί:

α) υπολογίζετε ότι θα έχετε μικρότερο εισόδημα στο μέλλον;

β) έχει ήδη μειωθεί το εισόδημά σας;

γ) έχετε χάσει τη δουλειά σας;

δ) πιστεύετε ότι κάποιο μέλος της οικογένειας θα χάσει την δουλειά του στο άμεσο μέλλον;

43

5.Στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που ακολουθούν σημειώστε αν καταναλώνετε περισσότερο, λιγότερο, ή το ίδιο σε σχέση με 2-3 χρόνια πριν.

• Ψωμί Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

• Ψάρι Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

• Κρέας Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

• Όσπρια Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

• Τσιγάρα Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

• Εφημερίδες Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

• Ένδυση-υπόδηση Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

• Αυτοκίνητο Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

• Μέσα Μαζικής Μεταφοράς Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

44

• Έξοδα για διασκέδαση Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

• Εκδρομές-ταξίδια Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

• Διαδίκτυο Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

5. Αγοράζετε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας τώρα σε σχέση με πριν;

Περισσότερο Λιγότερο Το ίδιο

6.Η οικονομική κρίση σας επηρεάζει στη δουλειά σας;

Ναι Όχι

7.Αν ναι με ποιό τρόπο;

α) έμεινα χωρίς δουλειά

β) δουλεύω λιγότερο

γ) αμείβομαι λιγότερο για τον ίδιο χρόνο δουλείας

δ) αναγκάστηκα να αλλάξω επάγγελμα.

8.Ανησυχείτε μήπως χάσετε την δουλειά σας λόγω της οικονομικής κρίσης;

Ναι Όχι

9.Έχετε σκεφτεί να αναζητήσετε εργασία στο εξωτερικό;

Ναι Όχι

45

10.Σε τι πιστεύετε ότι οφείλεται η οικονομική κρίση;

α) πολιτική ανικανότητα δεκαετιών

β) πολιτική διαφθορά

γ) παγκόσμια οικονομική κρίση

δ) συμμετοχή τη Ελλάδας στο €

ε) λάθος οικονομική πολιτική

στ) φοροδιαφυγή

ζ) άλλοι παράγοντες

11.Πιστεύετε ότι η οικονομική κρίση θα διαρκέσει για αρκετό καιρό ακόμη;

Ναι Όχι

12.Με ποιο τρόπο νομίζετε πως μπορεί να ξεπεραστεί η οικονομική κρίση;

46

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Καζάκος, Πάνος (2001), Από τον ατελή εκσυγχρονισμό στην κρίση, Αθήνα,

Εκδόσεις Πατάκη.

Κονδύλης, Θάνος (2009), Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η Ελλάδα (1928-1932),

Αθήνα, Εκδόσεις Ίαμβος.

Λυγερός, Σταύρος ( 2011), Από την κλεπτοκρατία στη χρεοκοπία, Αθήνα,

Εκδόσεις Πατάκη.

Ρέππας, Π.Α. (1988), Οικονομική ανάπτυξη :Οι θεωρίες των Κλασσικών,

εκδόσεις Παπαζήση

Ρωμαίος, Γιώργος (2010), Η Ελλάδα των δανείων και των χρεοκοπιών,

Αθήνα, Εκδόσεις Πατάκη.

www.inka.gr

www.synigoroskatanaloti.gr

www.statistics.gr

47