ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΣ ΚΑΜΠΟΣ

Δηµιουργία µιας ταυτότητας για την Θεσσαλία

αξιοποιώντας την αρχέγονη υπεροχή του θεσσαλικού τοπίου

1

Δρ. Μαρία Μαρκάτου

- Προισταµένη Πολεοδοµικού Σχεδιασµού- ΔήµοςΛαρισαίων- Εντεταλµένη Διδασκαλίας- Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας- Μέλος Μόνιµης Επιτροπής ΤΤΕ

2

Ενδεικτικές φωτογραφίες.....

3

Περίληψη

Η εργασία προτείνει την δηµιουργία εµπορικής ταυτότηταςγια την Θεσσαλία, µε επίκεντρο τον θεσσαλικό κάµπο.

Ο θεσσαλικός κάµπος είναι αυτό που διαφοροποιεί τηνπεριοχή και την ξεχωρίζει.

Ωστόσο, παρόλη την σηµασία του, δεν θεωρείται κάτισηµαντικό στην αντίληψη του θεσσαλού πολίτη.

Συνεπώς, το ζητούµενο είναι να αποτελέσει ο θεσσαλικόςκάµπος βίωµα.....

..... µέσω της ενσωµάτωσης του θεσσαλικού κάµπου στηνταυτότητα της περιοχής και την ένταξή του στην άυληκληρονοµιά της.

4

Σκοπιµότητα- αφορµή

Bασική πρόκληση:

! Να «αποδόσει» στον θεσσαλικό κάµπο χαρακτηριστικάσήµατος,

! Nα τον «χρησιµοποιήσει» για να οικοδοµήσει µιαταυτότητα εντελώς διαφορετική από την υφιστάµενη (ανυπάρχει;),

! Να τον «αξιοποιήσει» προς µια διαφορετική κατεύθυνσηαπό αυτό που σηµαίνει για τους κατοίκους.

Στο µυαλό των κατοίκων ο θεσσαλικός κάµπος είναι τοπροϊόν του, δηλαδή η παραγωγή του (υλική διάσταση)

Σε αυτή όµως προσθέτουµε την άυλη διάσταση (τοπίο,µακρά ιστορία, ιστορικό- πολιτιστικό σύµβολο)

5

Το βασικό επιχείρηµα

Η σηµασία του θεσσαλικού κάµπου είναι τεράστια:

! Δηµιουργήθηκε πριν χιλιάδες χρόνια και είναι αναλλοίωτοςστο πέρασµα του χρόνου (ιστορική και πολιτιστικήδιάσταση)

! Αποτέλεσε και αποτελεί βασικό παραγωγικό πόρο στηνοικονοµική ανάπτυξη της περιοχής, αλλά και της χώρας(οικονοµική και κοινωνική διάσταση)

! Ανέδειξε το σιτάρι, το βασικότερο αγαθό της διατροφικήςαλυσίδας (ιστορική, οικονοµική, πολιτική, κοινωνικήκαι πολιτιστική διάσταση)

! Συνδέθηκε µε σηµαντικά ιστορικά γεγονότα, εκεί ξεκίνησετο αγροτικό κίνηµα του Μαρίνου Αντύπα (πολιτική καικοινωνική διάσταση)

6

Το βασικό πρόβληµα

Ωστόσο:! Δεν θεωρείται κάτι σηµαντικό στην αντίληψη τουΘεσσαλού πολίτη που να αξίζει ιδιαίτερης προσοχής.

! Συνδέεται µόνο µε την υλική διάσταση (αγροτικό προϊόν).

Εποµένως: Πώς θα αποτελέσει ο Θεσσαλικός κάµπος βίωµαγια να συνειδητοποιήσει ο Θεσσαλός πολίτης (αλλά όχι µόνο)την αξία του,

Προκλήσεις του µέλλοντος:! Κοινωνική αποδοχή,! Ήπια τουριστική ανάπτυξη,! Ένταξη του τοπίου του θεσσαλικού κάµπου στην άυληκληρονοµιά της περιοχής και

! Οικονοµική βιωσιµότητα του όλου εγχειρήµατος. 7

Η υφιστάµενη κατάσταση: Ο θεσσαλικός κάµπος

! Καλλιεργήσιµη έκταση της Θεσσαλίας: 4.999.353 στρ.

! Οι καλλιέργειες που κυριαρχούν είναι οι αροτραίες (το80% περίπου των καλλιεργούµενων εκτάσεων).

! Η καλλιέργεια σκληρού σιταριού υπερτερεί σήµερα σεποσοστό 30%, ακολουθεί το βαµβάκι µε ποσοστό 28%.

! Η διαχρονική εξέλιξη (1978-2010) της καλλιέργειας τουσκληρού σιταριού παρουσιάζει αυξητική τάση µεαντίστοιχη αύξηση της παραγωγής (εξαγώγιµο καιεπιδοτούµενο προϊόν).

! Σταδιακή ενσωµάτωση της ελληνικής γεωργίας στην ΚΑΠ(επίπονη – αντιφατική).

8

Η πρόταση: Δύο επίπεδα (1)

Πρώτο επίπεδο:

Ένταξη του θεσσαλικού κάµπου σε δίκτυα- διαδροµές µεβάση την τριλογία της διατροφικής αλυσίδας (σιτάρι, αµπέλι,ελιά).

Τρεις διαδροµές µε διαφορετική γεωγραφική εµβέλεια καιπροφανώς απαιτήσεις, «Θεσσαλική», «Ελληνική» και«Μεσογειακή» αλλά µε την ίδια λογική.

Για παράδειγµα το «θεσσαλικό» δίκτυο- διαδροµή αποτελείταιαπό τρία τοπιακά κύρια σηµεία ενδιαφέροντος:

! του σιταριού (περιοχή από Λάρισα- Καρδίτσα και Τρίκαλα),! του αµπελιού (περιοχή Ραψάνη µε ονοµασία προέλευσης)! της ελιάς (περιοχή Νότιου Πηλίου). 9

Η πρόταση: Δύο επίπεδα (2)

Δεύτερο επίπεδο:

Ανάπτυξη ενός πάρκου µε δραστηριότητες ήπιου τουρισµού,εκπαίδευσης και έρευνας στην Αβερώφειο Γεωργική Σχολή.

Η τεχνολογία και η ένταξή της στον αγροτικό κύκλοείναι κοµβικά ζητήµατα για την οικονοµικήβιωσιµότητα.

Προϋπόθεση: Δηµιουργία ενός κατάλληλου συνεργατικούκαι αλληλεπιδραστικού περιβάλλοντος.

Η Αβερώφειος Σχολή είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε τονθεσσαλικό κάµπο και το παρελθόν της περιοχής/ χώρας.

Πρόκειται για ένα πολιτικό µνηµείο. 10

Η Αβερώφειος Γεωργική Σχολή

Πρόκειται για ένα νεοκλασικό συγκρότηµακτηρίων, στην δυτική είσοδο της πόλης, τοοποίο περιβάλλεται από πευκόφυτο άλσος.

Η ανέγερση των κτηριακών εγκαταστάσεωντης Σχολής έγινε µε δαπάνη τουκληροδοτήµατος του δωρητή ΓεωργίουΑβέρωφ στις αρχές του 19ου αιώνα καιλειτούργησε ως Μέση Γεωπονική Σχολή µέχριτα µέσα του 20ου αιώνα. Ιδρύθηκε το 1901και λειτούργη¬σε το 1911.

Το συγκρότηµα των κτηρίων της ΑβερώφειουΣχολής µαζί µε τον περιβάλλοντα χώρο τουχαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης και ιστορικόδιατηρητέο µνηµείο διότι πρόκειται για έναπολύ αξιόλογο και αντιπροσωπευτικό δείγµακτηρίων µε εκπαιδευτικό χαρακτήρα, µειδιαίτερα µορφολογικά, αρχιτεκτονικάχαρακτηριστικά και άλλα στοιχεία πουεκφράζουν την εποχή του.

Θεωρείται µοναδικό για την περιοχή καιαναπόσπαστα συνδεδεµένο µε τις µνήµες τωνκατοίκων της.

11

Παράδειγµα: Η θεσσαλική διαδροµή (1)

γγγγγγ

12

Παράδειγµα: Η θεσσαλική διαδροµή (2)

Δρόµος του σιταριού: νοτιοδυτική θεσσαλική γηΔρόµος του κρασιού: κεντρική και βόρεια θεσσαλική γηΔρόµος της ελιάς: νοτιοανατολική θεσσαλική γη

! Η δικτύωση του θεσσαλικού κάµπου γίνεται µεαλληλοσυνδεόµενους κύκλους συγκεκριµένων χωρικώνδιαµορφώσεων και σηµασιών.

! Ορίζεται ως ένα σύνολο αλληλεξαρτώµενων κέντρων πουπεριλαµβάνονται σε µία χωρική ενότητα.

! Τα κέντρα αποτελούν τους κόµβους του δικτύου µεδιαφορετικό µέγεθος και εµβέλεια το καθένα.

! Η έννοια της δικτύωσης περιγράφει τις σχέσειςαλληλεξάρτησης µεταξύ των κέντρων µε στόχο τηνδηµιουργία διαδροµών που θα αναδείξουν την ιδιαίτερηταυτότητα του θεσσαλικού κάµπου.

13

Παράδειγµα: Η θεσσαλική διαδροµή-

Ο δρόµος του σιταριού.......

Νοτιοδυτικά του θεσσαλικού κάµπου απλώνεται η λεκάνητης Λάρισας. Απέραντες εκτάσεις σιτηρών διαµορφώνουνένα πολύχρωµο γραµµικό µοτίβο απαράµµιλης οµορφιάς καιαξίας. Ενας καµβάς από πράσινες και χρυσαφιές πινελιές,λουσµένος από το ελληνικό φως, περιµένει τον περιηγητήνα ζήσει το µεγαλείο του θεσσαλικού τοπίου.

Κέντρο 1: Αγιος ΓεώργιοςΜικρός αγροτικός οικισµός του δήµου Κιλελέρ στην καρδιάτου θεσσαλικού κάµπου, περιστοιχίζεται από ατέλειωτεςσπαρµένες εκτάσεις σιτηρών.Φιδωτοί αγροτικοί δρόμοι διασχίζουν τα χωράφια και ενώνουν τονοικισμό με τα υπόλοιπα χωριά δημιουργώντας διαδρομέςξεχωριστής ομορφιάς.

Κέντρο 2: ΚρανώναςΗ ονοµασία προέρχεται από την αρχαία πόλη Κραννώνα,ένα από τα ισχυρότερα µέλη της Θεσσαλικής νοµισµατικήςένωσης που ιδρύθηκε γύρω στο 470 π.Χ. Η θέση πέντεπροϊστορικών οικισµών, µε στρώµατα της Χαλκοκρατίας καιτων ιστορικών χρόνων (κλασικών, ελληνιστικών,βυζαντινών) και πλούσια ευρήµατα, έχουν εντοπιστεί στηνπερίµετρο του χωριού και αποτελούν κηρυγµένοαρχαιολογικό χώρο µεγάλης αρχαιολογικής και ιστορικήςαξίας.

Κέντρο 3: ΙτέαΗ Ιτέα είναι κωµόπολη του νοµού Καρδίτσας και βρίσκεταιστη βορειανατολική πλευρά του νοµού. Επί Τουρκοκρατίαςονοµαζόταν Κουτσαρί, που θα πει µεγάλο χωριό, δεδοµένουότι κατοικούνταν από πολλούς Τούρκους Κονιάρηδες, οιοποίοι πριν την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881 τοεγκατέλειψαν. Η Ιτέα επηρέαζε τα γύρω χωριά πολιτιστικάκαι οι κάτοικοι ήταν πολυτάξιδοι έµποροι.

14

!

Παράδειγµα: Η θεσσαλική διαδροµή-

Ο δρόµος του κρασιού.......

Κέντρο 4: ΒούναιναΤα Βούναινα είναι ένα µικρό χωριό που ανήκει στον δήµοΚιλελέρ. Εδώ τα τελευταία χρόνια οινοποιούνται καποια κρασιάπου έχουν ταρακουνήσει την ελληνική, αλλά και διεθνή αγορά.

Κέντρο 5: ΤύρναβοςΟ Δήµος Τυρνάβου αποτελεί το κέντρο µιας µεγάλης επίπεδηςενδοχώρας στη Θεσσαλία, που εκτείνεται από τον Πηνειό ποταµόως τους πρόποδες της Μελούνας και από την ορεινή Ελασσόνα ωςτις παρυφές της πόλης της Λάρισας, Πρόκειται για µια περιοχή πουσυνδυάζει δυναµικές καλλιέργειες αµπελιού, µε την παράλληληαξιοποίηση και προώθηση, µέσω της µεταποιητικής βιοτεχνίας καιβιοµηχανίας, των παγκοσµίως γνωστών παραγώγων τους, όπωςτσίπουρο, ούζο και κρασί Τυρνάβου. Ο αγροτικός οινοποιητικόςσυνεταιρισµός Τυρνάβου ιδρύθηκε το 1961 από αγρότεςαµπελοκαλλιεργητές της περιοχής µε σκοπό τη διασφάλιση καιαξιοποίηση της παραγωγής τους.

Κέντρο 6: ΡαψάνηΗ Ραψάνη βρίσκεται στους πρόποδες του Κάτω Ολύµπου, επάνωαπό την γραφική κοιλάδα των Τεµπών, µε πανοραµική θέα στοΑιγαίο Πέλαγος. Ιδρύθηκε ενδεχοµένως τον 10ο αι. από τηνσυνένωση χωριών µε το όνοµα Ολυµπιάδες. Πρόκειται για έναιστορικό οικισµό για τον οποίο οι γραπτές πηγές ξεκινούν από τον15ο αιώνα. Η Ραψάνη είναι γνωστή για την παραγωγή κρασιού καιτσίπουρου. Εδώ βρίσκεται το Μουσείο Οίνου και Αµπέλου Ραψάνηςπου λειτουργεί από το 2012 (διαθέτει αίθουσα που διαµορφώνεταιγια γευσιγνώστες και εξωτερικό πέτρινο θεατράκι 100 ατόµων).Παρουσιάζει την ιστορία της αµπελοκαλλιέργειας και τηςοινοποίησης στη περιοχή της Ραψάνης από τον 17ο - 18ο αιώναέως τις µέρες µας. Ο στόχος του µουσείου είναι η ανάδειξη τηςτοπικής ιστορίας της Ραψάνης που συνδέεται τους τελευταίουςτρείς αιώνες αλληλένδετα µε την καλλιέργεια του αµπελιού καιτην παραγωγή του περίφηµου ραψανιώτικου µπρούσκου.

15

Παράδειγµα: Η θεσσαλική διαδροµή-

Ο δρόµος της ελιάς.......

Κέντρο 7: ΑλµυρόςΗ Ιστορία του Αλµυρού ξεκινά από την αρχαία πόλη Άλο (10 χλµαπό τον Αλµυρό). Η Άλος ήταν σηµαντική και πολυάνθρωπη πόληγνωστή για το λιµάνι της και το ρόλο της στους Περσικούςπολέµους. Κατά το Μεσαίωνα, αναπτύχθηκε η πόλη των ΔύοΑλµυρών, λίγο βορειότερα της θέσης της ελληνιστικής Άλου. Μετάτη βυζαντινή εποχή, για λόγους κυρίως πειρατικών επιδροµών, ηπόλη χτίστηκε στη σηµερινή θέση.

Κέντρο 8: ΑργαλαστήΗ Αργαλαστή είναι ένα κεφαλοχώρι του νοτίου Πηλίου. Αποτελείτο διοικητικό και εµπορικό κέντρο των χωριών της νότιας άκρηςτης χερσονήσου της Μαγνησίας. Ήδη από την περίοδο τηςτουρκοκρατίας η Αργαλαστή αναπτύχθηκε γρήγορα χάρη στηγεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία και τη βιοτεχνία τουµεταξιού. Η Αργαλαστή διαθέτει πολλά αρχοντικά, εξαιρετικάδείγµατα της αισθητικής της εποχής εκείνης, αρκετά καλντερίµιακαι µια δροσερή πλακόστρωτη πλατεία µε καφενεία, ταβερνούλεςκαι τσιπουράδικα. Στην πλατεία ξεχωρίζει το καµπαναριό τωνΑποστόλων Πέτρου και Παύλου µε ύψος 28 µέτρων φτιαγµένοαπό ντόπιο µάρµαρο το 1912, έργο του αρχιτέκτονα Περπινιάν.

Κέντρο 9: ΤρίκεριΤο Τρίκερι, στην είσοδο του Παγασητικού, είναι ένα γραφικότατοπηλιορείτικο χωριό µε εξαιρετική θέα στον Παγασητικό καιπλακόστρωτα δροµάκια. Η αρχιτεκτονική του θυµίζει περισσότερονησί και η ρυµοτοµία του µε τα στενά δροµάκια σε ένα σύνολοκύκλων και καθέτων εξυπηρετούσε τα παλαιότερα χρόνιααµυντικούς σκοπούς.Το Τρίκερι είναι χτισµένο στην κορυφή σχεδόν του Τισσαίουόρους. Είναι χωριό ναυτικών που ασχολήθηκε και µε τησπογγαλιεία και γνώρισε δόξες αλλά και δυστυχίες. Το αρχικόΤρίκερι βρισκόταν στο οµώνυµο νησάκι, αλλά οι κάτοικοί του µετις επιθέσεις των πειρατών στα τέλη του 16ου αιώνα έφτιαξαν τοννέο οικισµό πάνω στο βουνό στα 450 υψόµετρο. Δεν είναι τυχαίοπου όλο το χωριό είναι κτισµένο µε µορφή κάστρου και απόµακριά φαίνεται εξαιρετικά εντυπωσιακό.

16

Παράδειγµα: Η Ελληνική διαδροµή (1)

17

Παράδειγµα: Η ελληνική διαδροµή-

Ο δρόµος του σιταριού.......Θεσσαλία

Κάµποι, απέραντοι κάµποι, µέχρις εκεί που φτάνει το µάτι,κι έπειτα κι άλλοι, κι άλλοι, µέχρι να καταλάβει και ο πιοανυποψίαστος επισκέπτης πως ετούτη η γη είναι στ’αληθινά ευλογηµένη. Ο θεσσαλικός κάµπος, ο µεγαλύτεροςστη χώρα µας, χωρίζεται από µια χαµηλή οροσειρά στηδυτική πεδιάδα των Τρικάλων και στην ανατολική πεδιάδατης Λάρισας, και προσφέρει στον παρατηρητή, που τηναποκαλύπτει µία τέλεια, σχεδόν, επιπεδότητα.

Κέντρο 1: Λάρισα4

48

Κέντρο 2: Τρίκαλα

4

Κέντρο 3: Φάρσαλα

4

18

!

Παράδειγµα: Η ελληνική διαδροµή-

Ο δρόµος του κρασιού.......Μακεδονία

Κέντρο 4: Διαδροµή του Κρασιού της Γουµένισσας και τηςΠέλλας

Οι αµπελώνες της Γουµένισσας απλώνονται στις ανατολικέςπλαγιές του όρους Πάικο και σε λόφους µε απαλές κλίσεις στανότια της πόλης, σε υψόµετρο 150-250 µέτρων. Ο βαρδάρηςφυσά όλες τις εποχές του χρόνου. Τα αµπέλια έχουν φυτευτεί µεΞινόµαυρο και Νεγκόσκα, ένα ντόπιο ερυθρό σταφύλι, σεαναλογία 3:1 περίπου κι από τη συνοινοποίησή τους παράγονταιοι οίνοι µε την ένδειξη Ο.Π.Α.Π. Γουµένισσα. Στα υψώµατα τωνΓιαννιτσών, στην καρδιά της Πελλαίας χώρας, το αµπέλικαλλιεργείται από τους αρχαίους χρόνους. Σ’ αυτό το οικοσύστηµαοι γηγενείς ποικιλίες Ροδίτης, Ξινόµαυρο όπως και οι ευγενείςChardonnay, Sauvignon Blanc, Ugnie Blanc, Merlotκαλλιεργούνται για την παραγωγή των Τοπικών Οίνων Πέλλας.

Κέντρο 5: Διαδροµή του Κρασιού του Διονύσου

Στις νοτιοανατολικές παρυφές του Παγγαίου, τα αµπέλια δέχονταιτη δροσερή αύρα του Στρυµονικού κόλπου. Εδώ, οι οινοποιοίεπέλεξαν να φυτέψουν κοσµοπολίτικες ποικιλίες: SauvignonBlanc, Chardonnay, Semillon, Ugnie Blanc, Cabernet Sauvignon,Merlot, Syrah και ελληνικές: Ροδίτη, Ασύρτικο, Ληµνιό,Αγιωργίτικο. Τα κρασιά κυκλοφορούν ως Τοπικοί Οίνοι Παγγαίου.Στη Δράµα, οι αµπελώνες είναι φυτεµένοι µε ποικιλίες, λευκές καιερυθρές, κυρίως γαλλικές: Ροδίτης, Ασύρτικο, Sauvignon blanc,Semillon, Ugnie Βlanc και Ληµνιό, Cabernet Sauvignon, CabernetFranc, Merlot. Ετσι παράγονται οι Τοπικοί Οίνοι Δράµας. Τααµπέλια στη Μαρώνεια, καλλιεργούνται σε ήπιους λόφους,έχοντας πίσω τους το Όρος Ίσµαρο. Από τα σταφύλια τουςπαράγονται οι Ισµαρικοί Τοπικοί Οίνοι.

19

Παράδειγµα: Η ελληνική διαδροµή-

Ο δρόµος του κρασιού.......Μακεδονία

Κέντρο 6: Διαδροµή του Κρασιού της Χαλκιδικής

Στην κεντρική Χαλκιδική τα σταφύλια που καλλιεργούνται είναιτα λευκά: Ροδίτης και Sauvignon Blanc για την παραγωγή τουλευκού Τοπικού Οίνου Χαλκιδικής. Από τα: Ξινόµαυρο καιCabernet Sauvignon παράγεται ο ερυθρός Τοπικός ΟίνοςΧαλκιδικής. Στις ηλιόλουστες πλαγιές του όρους Μελίτωνα,ευνοείται η παραγωγή εκλεκτών κρασιών. Έτσι από το Ληµνιό,µια παλιά ελληνική ποικιλία και τις γαλλικές Cabernet Sauvignonκαι Cabernet Franc, γεννιέται ο ερυθρός, Ο.Π.Α.Π. Πλαγιές τουΜελίτωνα. Με την ίδια Ονοµασία Προέλευσης παράγεται και έναλευκό κρασί, από τον πετυχηµένο γάµο των λευκών σταφυλιώνΑσύρτικο, Ροδίτης και Αθήρι. Ενώ η Μαλαγουζιά και το Syrahαποτελούν τη βάση των λευκών και ερυθρών αντίστοιχα,Τοπικών Οίνων Σιθωνίας. Σε όλα σχεδόν τα Αγιορείτικαµοναστήρια υπάρχει µια µακρόχρονη παράδοση στην τέχνη τηςαµπελουργίας και της παραγωγής κρασιού. Σήµερα, σε αρκετά,ζούµε την αναβίωσή της. Στα αµπέλια τους καλλιεργείται µιαµεγάλη γκάµα σταφυλιών: τα λευκά Ροδίτης, Αθήρι, Ασύρτικο,Sauvignon Blanc και τα ερυθρά Ληµνιό, Ξινόµαυρο, CabernetSauvignon και Grenache Rouge. Σ’ αυτή την ευλογηµένη λωρίδαγης µε το ήπιο κλίµα, την επαρκέστατη ηλιοφάνεια, τη βουνίσιαδροσιά και την πελαγίσια υγρασία παράγονται οι ΑγιορείτικοιΤοπικοί Οίνοι. Κασσάνδρα, Σιθωνία και Άθως. Οι Δρόµοι τουκρασιού µας προτείνουν εναλλακτικό ταξίδι στις τρείςχερσονήσους, γεµάτο επισκέψεις σε αµπελώνες και γευστικέςδοκιµές κρασιών.

20

!

Παράδειγµα: Η ελληνική διαδροµή-

Ο δρόµος της ελιάς.......Πελοπόνησσος

21

Η γη της Πελοποννήσου θα µπορούσε να ονοµαστεί ένας απέραντος, αιώνιος ελαιώνας.Με εύκρατο κλίµα, µακριά καλοκαίρια, εντυπωσιακή ηλιοφάνεια και τη θάλασσα να τηναγκαλιάζει δεν είναι τυχαίο που η χερσόνησος φηµίζεται τόσο για τις βρώσιµες ελιέςόσο και για τα εξαιρετικής ποιότητας ελαιόλαδα. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότιπολλά από τα προϊόντα της είναι κορυφαία στην κατηγορία τους, σε παγκόσµιο επίπεδο.

!

Παράδειγµα: Η ελληνική διαδροµή-

Ο δρόµος της ελιάς.......Πελοπόνησσος

Κέντρο 7: ΜεσσηνίαΟ νοµός Μεσσηνίας βρίσκεται στις παρυφές του Ταΰγετου. Τοκλίµα που επικρατεί είναι εύκρατο µεσογειακό µε ζεστούςχειµώνες και ήπια καλοκαίρια. Η Μεσσηνία στο µεγαλύτεροποσοστό της είναι ορεινή και ηµιορεινή. Παραταύτα ο κάµπος τηςείναι ιδανικός για την καλλιέργεια της ελιάς και συγκεκριµένα τωνποικιλιών Καλαµών και Κορωνέικη. Ετησίως από τους συνολικήπαραγωγή της Πελοποννήσου, η Μεσσηνία έχει τον µεγαλύτεροαριθµό ελαιόδεντρων (13.545.000) και παράγει 2.500 τόνουςεπιτραπέζιας ελιάς. Ανάµεσά τους και η παγκόσµιου φήµης ελιάΚαλαµών, µια από τις καλύτερες βρώσιµες ελιές.

Κέντρο 8: Λακωνία Τη Λακωνία καλύπτουν δύο ορεινοί όγκοι, οΤαΰγετος και ο Πάρνωνας, βουνά κατάφυτα από δάση. Από αυτάτα δύο βουνά δηµιουργείται µια ρηξιγενής λεκάνη, και ανάµεσάτους τοποθετείται η πεδιάδα του Ευρώτα. Το κλίµα είναιµεσογειακό µε ήπιους χειµώνες στα πεδινά και πιο δριµείς σταορεινά. Οι ελιές που αντέχουν και καλλιεργούνται εδώ είναι ηΑθηνολιά, η Ασπρολιά κι η Κορωνέικη. Στον νοµό υπάρχουν13.000.000 ελαιόδεντρα και 16.000 οικογένειες που ασχολούνταιµε την παραγωγή του καρπού. Η βρώσιµη ελιά που παράγεται εδώείναι 100% Καλαµών.

Κέντρο 9: ΗλείαΒρίσκεται στην δυτική Πελοπόννησο και το έδαφος είναι βασικάπεδινό µε την πεδιάδα της Ηλείας να αποτελεί την µεγαλύτερη τηςΠελοποννήσου. Βορειοανατολικά υψώνεται ο Ερύµανθος. Τοκλίµα είναι θαλάσσιο µεσογειακό µε ήπιους χειµώνες και δροσεράκαλοκαίρια από την επιρροή της θάλασσας. Η θερµοκρασία σπάνιαπέφτει υπό του µηδενός, συνθήκη που βοηθά στην καλλιέργειατης ελιάς. Η περιοχή της Ολυµπίας συγκεκριµένα διαθέτει 260.000στρέµµατα ελαιοκαλλιέργειας και παράγει 15.000 τόνουςελαιόλαδο. Συνολικά ο νοµός Ηλείας έχει 1.015.265 στρέµµαταπου καλλιεργούνται ελιές αλλά και κηπευτικά

22

Παράδειγµα: Η Μεσογειακή διαδροµή (1)

23

Παράδειγµα: Η Μεσογειακή διαδροµή (1)

Δρόµος του σιταριού: ΕλλάδαΔρόµος του κρασιού: ΙταλίαΔρόµος της ελιάς: Ισπανία

Τέλος θα δηµιουργήσουµε δίκτυα περιηγητικών διαδροµών.....

.....περνώντας από τη χωρική ενότητα της Ελλάδας στην ευρύτερηχωρική ενότητα της Μεσογείου συνδέοντας.....

.....τους ελληνικούς δρόµους του σιταριού στη Θεσσαλία

.....µε τους ιταλικούς δρόµους του κρασιού στην Τοσκάνη, τοΒένετο και τη Λοµβαρδία,

.....και τους ισπανικούς δρόµους της ελιάς στην Ανδαλουσία, τηΒαλένθια και την Καταλονία.

24

Παράδειγµα: Η µεσογειακή διαδροµή-

Ο δρόµος του σιταριού.......Ελλάδα

Κέντρο 1: Θεσσαλία: Αβερώφειος Γεωργική Σχολή

Η Αβερώφειος Γεωργική Σχολή βρίσκεται στα δυτικά τηςΛάρισας σε µια τεράστια έκταση 40 περίπου στρεµµάτων. Ηιστορία της αρχίζει το 1901, µετά την απόφαση τηςπολιτείας να αξιοποιήσει τη σπουδαία χρηµατική δωρεά τουΓεωργίου Αβέρωφ προς το ελληνικό δηµόσιο, µε σκοπό τηνσύσταση γεωργικού σχολείου. Η επιλογή της Λάρισας ωςτόπος λειτουργίας της σχολής ήταν επιθυµία του δωρητή,αλλά σηµαντικό ρόλο έπαιξε και η γεωγραφική της θέσηστο κέντρο της τεράστιας θεσσαλικής πεδιάδας. Η σχολήείχε ως σκοπό να µορφώσει και να καταρτίσει γεωπόνουςκαι από την άποψη αυτή θεωρείται ότι υπήρξε το πρώτοΓεωπονικό Πανεπιστήµιο της χώρας. Ως καταλληλότεροςχώρος εγκατάστασης της επελέγη µια περιοχή του κτήµατος«Ακ-Σεράι», η οποία προερχόταν από τα κτήµατα τουΣτεφάνοβικ που είχαν περιέλθει στο κράτος µε πολύχαµηλό τίµηµα. Το 1903 η περιοχή παραχωρήθηκε από τοΥπουργείο Οικονοµικών και τον Ιούνιο του 1908 άρχισαν οιεργασίες κατασκευής των κτιρίων, τα βασικότερα τωνοποίων παραδόθηκαν τον Αύγουστο του 1911. Για τηνκατασκευή των κτιριακών εγκαταστάσεωνχρησιµοποιήθηκαν τα καλύτερα υλικά, αφού το γενναίοκληροδότηµα του Γεωργίου Αβέρωφ επέτρεπε κάτι τέτοιο.Τρεις µήνες αργότερα λειτούργησε επίσηµα η Σχολή.

25

Παράδειγµα: Η µεσογειακή διαδροµή-

Ο δρόµος του κρασιού.......Ιταλία

Κέντρο 2- ΤοσκάνηΑπό όλες τις αµπελουργικές περιοχές της Ιταλίας, καµία δεν είναιτόσο γνωστή όσο η περιοχή της Τοσκάνης. Με το ροµαντικό τοπίοτων κυµατιστών λόφων, των επαρχιακών δρόµων και τωνγραφικών χωριών, είναι ο παράδεισος του εραστή του κρασιού.Από τα λευκά ξηρά έως τα βαθιά κόκκινα, µια µεγάλη ποσότητακρασιού της Τοσκάνης αναγνωρίζεται ως DOC και DOCG, τακορυφαία επίπεδα ιταλικού κρασιού. Η ποικιλία σταφυλιώνSangiovese ανθίζει στην Τοσκάνη. Παρόλο που ο αριθµός τωνονοµάτων (ανάλογα µε την υποπεριοχή) ποικίλλει, η ποικιλία αυτήχρησιµοποιείται στην παραγωγή ευρέος φάσµατος ιταλικώνκρασιών - συµπεριλαµβανοµένου του Chianti.

Κέντρο 3: Βένετο Στη βορειοανατολική Ιταλία, η περιοχήκρασιού του Veneto είναι µία από τις σηµαντικότερες ιταλικέςαµπελουργικές περιοχές. Αν και δεν είναι τόσο µεγάλη, αυτή ηπεριοχή είναι διάσηµη για την παραγωγή περισσότερου κρασιούαπό ό, τι η υπόλοιπη χώρα. Παράγει πολλά είδη κρασιών απόπολλές διαφορετικές ποικιλίες σταφυλιών. Οι πιο γνωστέςονοµασίες είναι το Prosecco, ο αφρώδης οίνος πουπαρασκευάζεται από το σταφύλι Glera. Το Soave, ένα λευκό κρασίαπό σταφύλια Garganega και Valpolicella, κόκκινα κρασιά απόµείγµα βασισµένο στα σταφύλια Corvina και µεγάλη ποικιλία απόελαφριά, αρωµατικά κρασιά έως πολύ βαθιά κρασιά Amarone.

Κέντρο 4- ΛοµβαρδίαΗ Λοµβαρδία είναι µια από τις µεγαλύτερες από τις ιταλικέςαµπελουργικές περιοχές. Ωστόσο, παράγει µόνο δύο διάσηµακρασιά, τα οποία είναι αφρώδη: το Franciacorta και τοLambrusco. Μία από τις πιο διάσηµες υποπεριφέρειες τηςΛοµβαρδίας είναι η περιοχή Λουγκάνα, η οποία διασχίζει τηγραµµή µεταξύ Λοµβαρδίας και Βένετου. Τα κρασιά της Luganaείναι ιδιαίτερα καλής ποιότητας, χάρη στο γεγονός ότι οιαµπελώνες περιβάλλουν τη λίµνη Garda, η οποία µετριάζει τηθερµοκρασία. Η περιοχή είναι γνωστή για τα κρασιά Soave,Bardolino και Valpolicella. 26

Παράδειγµα: Η µεσογειακή διαδροµή-

Ο δρόµος της ελιάς.......Ισπανία

Κέντρο 5: ΑνδαλουσίαΗ περιφέρεια της Ανδαλουσίας καταλαµβάνει το νότιο τρίτο τηςισπανικής χερσονήσου και παράγει περίπου το 75% του συνολικούελαιολάδου που παράγεται στην Ισπανία. Η κοινότητα τηςΑνδαλουσίας αποτελείται από οκτώ επαρχίες, από ανατολικά προςδυτικά: Αλµερία, Γρανάδα, Jaén, Κόρδοβα, Μάλαγα, Σεβίλλη,Κάντιθ και Ουέλβα. Η παραγωγή ελαιολάδου επεκτείνεται σεολόκληρη την περιοχή, ενώ επικεντρώνεται κυρίως στις επαρχίεςJaén και Córdoba. Είναι ενδιαφέρον ότι η επαρχία Jaén παράγειπερισσότερο ελαιόλαδο από ό, τι όλη η Ελλάδα. Τα είδη ελιών πουκαλλιεργούνται στην Ανδαλουσία για την παραγωγή ελαιόλαδουείναι: Picual, Hojiblanca, Lechín, Verdial και Picudo.

Κέντρο 6: ΒαλένθιαΗ Βαλένθια και άλλες περιοχές, όπως η Αραγονία, παράγουν,ανάλογα µε το έτος, περίπου το 1% του ισπανικού ελαιολάδου.Μικρότερα ποσοστά ελαιολάδου παράγονται επίσης στη Ναβάρακαι τη Λα Ριόχα. Οι προαναφερόµενες περιοχές παραγωγήςαντιστοιχούν στη λεκάνη του ποταµού Ebro, καθώς και στιςκεντρικές περιοχές των µεσογειακών ακτών. Οι τύποι ελιών πουκαλλιεργούνται σε αυτές τις περιοχές είναι οι Blanqueta, Fraga,Empeltre και Arbequina.

Κέντρο 7: ΚαταλονίαΗ Καταλανική Κοινότητα καταλαµβάνει τη βορειοανατολική γωνίατης χερσονήσου και παράγει περίπου το 4% του συνολικούελαιολάδου που παράγεται στην Ισπανία. Η Καταλονία αποτελείταιαπό τέσσερις επαρχίες: τη Χιρόνα (Girona), τη Βαρκελώνη, τηΛέριδα (Lleida) και την Ταραγόνα. Το γενικό κλίµα είναι µέτριο,κοινό σε µια µεσογειακή περιοχή, αλλά µε κάποιες αντιθέσεις. Ηπαραγωγή ελαιολάδου εκτείνεται σε ολόκληρη τη δυτική περιοχή,που συνορεύει µε την Αραγονία. Οι τύποι ελιών πουκαλλιεργούνται στην Καταλονία για την παραγωγή πετρελαίουείναι οι Fraga, Empeltre και Arbequina.

27

Συµπεράσµατα (1)

Με δεδοµένο το συγκριτικό πλεονέκτηµα του θεσσαλικούκάµπου, δηλαδή τη γεωγραφική του θέση στο κέντροτης χώρας....

.....και την πολλαπλή και πολύ-επίπεδη σηµασία του,δίνεται έµφαση πλέον στην περαιτέρω ανάδειξή του και στηνπροβολή του εντός και εκτός Ελλάδας.

Παρουσιάστηκε η δυναµική του και η δυνατότητά του νααποτελέσει βασικό συστατικό της «εµπορικής»ταυτότητας της περιοχής της Θεσσαλίας.....

Ιδιαιτερότητα- Καινοτοµία της πρότασης: Η εστίασηστο αγροτικό τοπίο

28

Συµπεράσµατα (2)

H πρόταση προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει τηνσχέση του ανθρώπου µε τη γη.

Ο άνθρωπος είναι απόλυτα και άρρηκτα συνδεδεµένοςµε τη γη: από κυνηγός και συλλέκτης εξελίχθηκε σεκαλλιεργητή και αγρότη (διαδικασία που σφυρηλάτησε τηνσύνδεσή του µε τη γη).

Με παρόµοιο τρόπο, καθώς εξελίσσονταν οι κοινωνίες,µεταβάλλονταν και τα πρότυπα ανάπτυξης της γης.

Η τοπική ιστορία οφείλει να «παίξει» ένα σηµαντικό ρόλοστην λήψη των αποφάσεων, αλλά πρωτίστως στονµελλοντικό σχεδιασµό της περιοχής.

29

Σας ευχαριστούµε......

30