راميل على يئف

و اونون ايستروکتورو ميفولوژی شوعور

ميف و سيموول. ميفولوژی شوعور آنالييشی - 1.1

دانالپ باشالنغيج شوعور) ميفولوژی(گؤستريردی کی، مارکس. ودورمحصولتاريخی اينکيشافين - ايجتيماعى شوعورميفولوژی داعينی زامان شوعورميفولوژی [35] .ديرکی اينسانالر مؤوجوددور، بئله بير محصول اوالراق دا قاالجاق ر قده، نه دورمحصول ايجتيماعى: ون ايکی فورماسی وارديرشوعورگئنيش معنادا دونياگؤروش کيمی آنالشيالن ميفولوژی . ديربيري دانفورماالرين شوعور ايجتيماعى» دينی« ايبتيدايىده قديم اينسانالری اؤز دونياالری ايله باغاليان ايلک تفکورميفولوژی . شوعورو ميفولوژی تفکورميفولوژی سی و اونالرين لشمهثابيتميفولوژی ايستروکتورالرين - ا ايسه دينیشوعورلرين فورماالشماسی اساس يئر توتور، ميفولوژی تصووری گکئچيردي داسين لری قارشی قووهده قديم اينسانالرين طبيعت فکورتميفولوژی . ديرسی خاص يه چئوريلمه هون قو جمعيتی ايداره ائد ايبتيدايى عوضاينام و سيتاييشلرله، دينی مراسيم و ريتوالالرال موعيندا ايسه قورخو شوعورميفولوژی . باشليجا رول اوينايير حيسىقورخو [127] . دوراولونموش

آنالماق دهسيز، قاتماقاريشيق شکيل اگر خاوسا دونيانی سيستئم. دير سينکرئتيزمتلردن بيری ده يخوصوصا خاص اوالن شوعورميفولوژی بير شئيين ده، سينکرئتيزم دئديکنعادت. ا سالير، بيتکين بير فورما ياراديرنيظامسا، سينکرئتيزم بو دونياگؤروشونو دير طرزی خاص

، اويونو دانطبيعتی اووسون«ميفلرده ده . ووشوقلوق نظرده توتولوراوالن آيريلمازليق، ق وى سجيهسی اوچون ايلک مرحله نين اينکيشافیلری ون اينکيشاف مرحلهشوعورميفولوژی . دورمومکون -ئيریغآييرماق » دانردن، زامانی مکانثی نشعرجه ده ، ائلدنمراسيم و آيين

داسی آيريجا زامان ھره. الر، اينانيشالر و سالر، توتئملر، کولتآلالھاونون ياراتديغی داناولدوغون دهزامان و دؤور ايچين موعينون فورماالشماسی، اساساً، قديم دونيانين شوعوردن سونرا ميفولوژی تفکور ايبتيدايى. ودورمحصولون شوعورلشميش هيئتيشميش، پوخت

سينه رفهعليق دوزومونه باشالماسی ليک، تارازلی ليق، سيستئملی لینيظام -ھارمونيک قورولوشا دانخاوتيک قورولوشون نين سی رهظمن [127] .ائدير تصادوف

ولمت و ظ -ضعيف، ايشيق -اؤلوم، گوجلو -شر، حيات -خئيير . دورليکلر مؤوجود اولموش کسعايبتيدايى اينسانين ياشاديغی دؤورده ده دورماالر ميفولوژی سونرادان اونون ياراتديغی ميفلرده ده بو قارشی. ديرميشياشا دهسين دورماالر کيمی اونون حافيظه ايلک قارشی. س

پروسئسلری اولدوغو کيمی يوخ، نباش وئر داايلک اوللر او، کاينات. دوربلری کيمی تقديم اولونموشطدونياگؤروشون عکس قو نحده، اؤلچوده باش وئر موعينسيزليق کيمی يوخ، امنيظليغی عادی الکين بو قارماقاريشيق. ديردرک ائده بيلميش دهقارماقاريشيق شکيل

فورماالشان شئيلرين مادی دهليق ايچين قارماقاريشيق موعينبئله باشا دوشمک اوالر کی، خاوس . ديرخاوس کيمی قبول ائتمک الزيمخاوسو . سينا دا اويغون گليربوجاقسيز بوشلوق معنا- اوجسوز. ديردئمک» مک اسنه«خاوس يونان سؤزو اولوب، حرفی معناسی . ديراساسيون ايلک تفکورکی، خاوس ميفولوژی ديرلي ھر شئيدن اول قئيد ائديلمه. دا باشا دوشمک اوالر دامعناسين» کوسميک بوشلوق«ھم ده

دولدورولموش فيزيکی سه هبيرينجيسی، بوش و يا نه ايل: باشا دوشموشلر دهخاوسو ايکی شکيل داقديم يونانيستان. ديرقاوراييش فورماسيبوشلوق کيمی باشا دا، خاوس سما و يئر آراسينائوريپيده گؤره. بير شئی، دونيوی حياتين اساسی کيمی لىبوشلوق؛ ايکينجيسی، نه ايسه جان

او، اگر. بوتؤوو يئرلشديرير دهخاوس ائله بير يئردير کی، اؤزون...«: ده خاوسا بئله ايضاح وئريلير»ميفولوژی لوغت«. دوشولوراينسان اوچون ايبتيدايى - خاوس . [196]» دايانماسا، نه تورپاق، نه سو، نه ائلئمئنتلر، نه ده بوتون کوسموس يارانا بيلمزدی دااساسين

. ييب تؤره. يئر، سو، ھاوا، اولدوزالر، گونش و س -باشقا شئيلر دانخاوس دهاونون نظرين. ديرمؤوجود اوالن بير باشالنغيج داگيزلی حالآذربايجان کوسموقونيک . ده آھورامزدا گؤی، تورپاق، اونون آناسی، اود اونون اوغلو، سو ايسه قيزی حساب اولونور دوشونجه ايبتيدايى لی يئر از«، »قاباقالر گؤی يئره ياخين ايدی«کی، ديربو ميفلرده داھا چوخ بو فيکير قاباريق. ثالالر وارديريبئله م ر قدهده کيفايت دهميفلرينگيلقاميش، ائنکيدو و يئرالتی «شومئرلرين . [13]»بيتيشيک ايميش بيری ايله گؤبک-يئرله گؤی بير«، »نه يوخويدو شھئ دهاوزونً لآدو(آدالنديرديقالری پوئمادا گؤستريلير کی، اوللر يئرله گؤی بير اولموشالر » سلطنت ، بير چوخ )تشکيالت قورولوشونون طلبينه اساسا . [182]قالخيب، ائنليل ايسه يئره ائنيب ی آن گؤيلرهآلالھسونرا گؤی دانمؤوجود اولوبالر، آيريالن ر قدهالر يئرين گؤيدن آيريلماسينا آلالھ

دونيا دادقت ائديلسه، خاوس. ودودسوزلوق، سونسوزلوق، مکانسيزليق خاص اولورحسيزليق، نيظامبئله ميفلرده بحث اولونان خاوسا بير آياغا -دانيئر اوزو ده باش. دان باشقا ھئچ کيم يوخويموشآلالھالپ قاواخالر «. ياشايير داياراديجيسی اولماق ايدئياالری دا گيزلين حال

اوندان سورا دا . بيتکيلری جوجردير دانسونرا تورپاخ. يريسونرا ليلی قوروديپ تورپاخ ائلي. يريبی سويو ليل ائلي آلاله. سويوموش .[13]» وئرير حپالچيخ قييريپ اينسانناری يارادير، اونالرا اورو دانپاختور

بيری ايله -بو کئيفيتلر بير. ياراتماق) 2داغيتماق؛ ) 1: ديرينه ايکی کئيفيت خاصمنطيق لىو کيمی، خاوسون داخيگميفدن ده گؤروندوالييجی کوسميک نيظام«ده دهيميز کوسموقونيک ميفگائله مثال گتيردي. ايشتيراک ائدير داده کايناتين فورماالشماسين عالقه لىقلٮقارشي

ون اوبرازالردا عکس تفکورميفولوژی تفکورقاتماقاريشيق .[13]دويولور » سی باشالنغيجال داغيديجی خاوتيک باشالنغيجين موباريزه دهميفولوژی طبيعت. ون ايلکين فورماسينی تشکيل ائديردیتفکوروژی ھم ده ميفول. سی ايدی حيصهبير لىآنالشيق-ئيریغاولونمايان،

داناؤز ايلکين حالين تفکورھم ده ميفولوژی . ده جانالنديرماق مومکون دئييلدیتصوور دهکاراکتئر يارانديقجا دونيانی خاوس شکيل لىايکي دانبير يان. داھا رئال اوبرازالر ياراتماق قيسمت اولوردوه تفکورآرتيق بو . فورماسينا چئوريليردی تفکورساده لىچيخيب داھا آنالشيق

يطان و باشقاالرينی ئگؤز، جين، ش هديو، تپ دنملکلری، پريلری خئييرخاھليغين جارچيسی کيمی اوبرازالشديرير، ديگر طرف- وریح داخيال . لرين سيموولو کيمی ياراديردی قووهايسه شر

اينسانالر اؤز . دوراھميته ماليک اولموش خوصوصى دهمک يملهظرين سوسيال حياتينی تناينسانال دهجمعيت ايبتيدايىميفولوگييا اولدوقالرينی لىحاق دهلرينتصوورحساب ائتميش و ايلکين لىلردن آسي قووهدوشوندوکلرينی اوبرازالشديراراق اؤز حياتالرينی مؤوھومی

دوغان دنلردن آيری حساب ائتمير، اونون تأثيرين قووهيات طرزينی ميفولوژی اودور کی، بيز قديم اينسانالرين ميفولوژی ح. ن ائتميشلرظاورتايا دهاونو قورو سخئماتيک شکيل داالبته، خالق اؤز ميفولوگيياسينی يارادان. سی ساييريق دوشونجه سيستئمينی ده پراکتيک فعاليت نتيجه

، تصويری، لىبو اوبرازالرين داھا جان. ليک وئرير لىغی اوبرازالرا عظمترک ياراتدي ايستيفاده ائد دنسين قووهسؤزون بديعی . قويمورھم ده بو پروسئس تکجه اوبرازين يارانديغی . لردن يئری گلديکجه ايستيفاده اولونور تأثيرلی اولماسی اوچون بديعی ايفاده دنبديعی جھت

. عالمينی اوزه چيخارير لىداخي-قايناقالناراق اوبرازين ميفولوژی دانماتئريالين تفکوردؤورده اولمور، سونراکی دؤورلرده ده يئنی بديعی : اؤزونو گؤسترير دهک ايکی ايستيقامتيل بديعی داقلٮبيز بئله حساب ائديريک کی، ميفولوژی ياراديجي

. ی گؤرونه بيلرل موباحيثه ر قدهبو، بير . ون پوئتيکاسیشوعوردوغان ميفولوژی دانون سونراکی اينکيشافينتفکورميفولوژی -1 دهاونون نظرين. چاليشيب ائتمگهبديعی کئيفيتلری اوال بيلر؟ اينسان دونيانی بديعی فانتازيياسی ايله درک ھانسىون شوعورميفولوژی

ميفولوژی ده ئتمها ليکله، اينسان بو درک بئله. ائديب تصوورگونش اودلو تکردير، او، ايلديريمی سما ايالنی، بولودو نھنگ قوش کيمی لرين سونرادان جيالالناراق تصوورده فورماالشان ايلکين تفکور دهون پوئتيکاسی دئديکشوعورميفولوژی . لنيب هبھر دنمئتافورانين گوجون

يقلتی ثبديعی ھانسى دامثالً، داغ اينامين. فورماالشان پوئتيک کئيفيتلر نظرده توتولور دهاونون اؤزون ر قدهسينه کولتا، اينانجا چئوريلمه داليکله گؤروروک کی، بو حال بئله. و س ديرتادير، داغ اوجاليقآ ، داغ قايينديرگؤرمک اوالر؟ داغ اينسانی شر روحالردان قورويان

.ديراؤزونه خاص اوالن کئيفيت مضمونونليک فورما اولماييب بديعی

بورادا بيز . اؤز پوئتيک حلينی تاپير داياراديجيليغينن ميف ون يوکسک فورماسينی تشکيل ائدشوعورليک ميفولوژی پوئتيک - 2گی اولوب يلليک ميفين فورماجا گؤزل بديعی داميف ياراديجيليغين. کيي لی هون رولونو قئيد ائتمشوعوراوالراق بديعی خوصوصى

. دن ايستيفاده اولونور -.سه و سيللر، موقايبئه، مئتافورا، پارالئتش - دنلرين هواسيطبورادا بديعی ايفاده . ا ھوپورمضمونونسونرادان اونون . جمعيته تقديم ائديلير ايبتيدايىتلری ايله يخوصوصميف بوتون بو

ندهاولونور، بديعی اوبرازالر ايسه مجازی معنادا باشا دوشول تصوورق کيمی يلاصل رئال دهلشديريلميش شکيل ىميفولوژی اوبرازالر ماددرک دهرلی شکيلئحلی، فانتاستيک، ماگيک و س همؤعجوزاونالر مئتافورا و آللئقوريياالر ايله ايفاده اولونمور، بونا گؤره ده ميفلر ھميشه

دااينام واردير، دونيا و دينی حيات بو اينامين اساسين الی ياراداناع يوکسک ده، ديندورميفلرده ھئچ بير دينی سيموول يوخ. اولونورھر شئی دهميف. تيوا ائديرحلری و کولتالری ا همؤعجوزيشتی، اخالقی، ماراقالری، عادتلری، سيرلی عم ده، اؤزون)ا اينامآلالھ(االشير فورمايستروس - لئوی. ديرجانالنديرديغی کيمي دهآييرماميش، ھر شئی اونون نظرين دنچونکی اينسان اؤزونو طبيعت. قاورانيلير دهشکيل حيسى

نين قبيله ايبتيدايىدانيشير و قئيد ائدير کی، دنسين اوخشايان ميفلرين اخالقی نتيجه» همنطيق ايبتيدايى«يندا »ميفولوژی تدقيقاتالر«اؤزونون » ميفين ايستروکتورو«ده او بو باره. [216]لر سيستئمينی، شرطی کودالری، باخيشالرينی عکس ائتديرير ايشاره دهاخالقی اؤزون

.[189] ديرھا گئنيش دانيشميشدا دهسين مقاله

سی نين ايشاره هحاديثاشيانين و يا . لر ايسه سيموول دئييل دير، بوتون ايشاره کی بوتون سيموولالر ايشاره دهيازير کی، ميف لوسئف.ف. آوئريجی قيدا(عکس اولونموش سوبستراتين دهلنديريلميش، بديعی صورت صجه معنا يوخ، جانالنديريلميش، شخ ، سادهديراونالرين معناسي

لر ده سيموول لی، بوتون سؤزلر ايشاره اولماديغی کيمی، بوتون ايشاره دئمه. ديرسي لرين ايفاده هحاديث، درک ائديلميش اشيا و )موحيطين .[189]اوال بيلمير

اؤزونون ياراديليش پرينسيپلرينه ماليک دااسينمی ايستروکتور اسعوموسيموول بو . می ايستروکتورو وارديرعوموھر بير سيموولون بيز : دير فيکيرلری بئله دابؤيوک ميفولوقون ايستروکتور حاقين. ايستروکتور و ياراديلما پرينسيپی سيموولون مودئلينی عمله گتيرير. اولور

. ايستروکتور آنالييشی دا واردير نبيرلشدير دهکباخديق، الکين بو ائلئمئنتلری بير بوتؤولو دانسيمووال اونون معنا ائلئمئنتلری پريزماسينسی ده بوتون بو جور پرئدمئتلرين ھجم درجه داآزالماسی ايله بيرواخت مضمونونپرئدمئتين نائديل دهبيزه اؤيرديب کی، موشاھي منطيقپرئدمئتين ھجمی . »يه هھئچ ن«عادی وارليغا، داھا سونرا دانوارليق لىوارليغا، جان لىجان دان، اينسانسيزدان اينسانانفرامثالً، . آرتير

ايسه مونضمينفينه عاييد اوالجاق، صبو جور چئوريلمه پرئدمئتين چوخلو . دورلر مومکون چئوريلمه دا، چوخلو سايديراولدوقجا گئنيش دهينگلي ائتسک، سيموولون ميفين پوئتيک ه شاميلگگلم هملع فيکيرلری ميفبو . [189]ی ده اولسا ايلکين معناسينی ساخالياجاق يزوج

بوتون بو فيکيرلردن سونرا قناعته گلمک اوالر کی، سيموولون ترکيبينه اونون معناسی، . اويناديغی رولو گؤره بيلريکسی، اونون ايفادهخاريجی -لىويغونلوغا تابع اولماسی، سيموولون داخياقانونا، ياخود قانونا ھانسىتی، ھر يخوصوصلشديريلمه ومومیع

ميف ) سوزولوب گلن دنميفين اؤزون(سيموولون سؤزله ايفاده اولونان ايشاره و معناسی . ديرقورولماسی و بير ده ايستروکتورو داخيلزگونلويو نين دو ايشاره. ديرنين حقيقتله اويغونلوغو داھا دقيق اولمالي ايشاره. ديريلده آسي دنتلرينيخوصوصليق چاالرلی- تصويری نين ديلی

. آ. ديرسي ون، معلوماتين ايشاره ايله عالقهتصوورنين، آنالييشين، هحاديثبورادا ايلکين اساس . ديرپراکتيکادا يوخالنيلمالي ايجتيماعى) 5ليک؛ يانیع) 4متنه اويغونلوق؛ ) 3ق؛ يل معنالی) 2ليک؛ عکس ائتديريجی) 1: کی عالمتلرينی گؤستريردانين آشاغي ايشاره لوسئف.ف

قبول اولونماسی؛ دهيشيلميش شکيلگسينه، د دا سوبيئکتيوجهشوعورون مونونضمنين ايشاره) 7اشيا و يا حقيقتلر نئجه وارسا؛ ) 6فونکسييا؛ ) 13شھادت؛ ) 12ليک؛ نيشکگثابت د-ئيریغ) 11ليق؛ لىاينواريانت) 10يکاس اولونما؛ ععکسينه اين) 9نين سرحدی؛ لشديرمه ىومومع) 8

ده اؤزو ايله دهسيموولون خاريجين. گلن ايرادی معناالردير دنبونالر سيموولون اؤزونون داخيلين. [189]اينفورماسييا ) 14ليک؛ اشياویبئله فورماالردان بيری سيموولون آللئقورييا ايله . بونالر داھا چوخ سيموولون فورماالرينا عاييددير. باغلی اوست قاتالر واردير

سيموولون . بير آللئقورييانی، ياخود تمثيلی سيموول حساب ائديريک ھانسىکی، ھر ديرلي مه البته، ائله باشا دوشولمه. ديرسي عالقهاگر . اولدوغونو گؤروروک دهميف نين يوانين آدام ديلی ايله دانيشماغیئح - تين يخوصوص، تمثيله عاييد يئگانه دهليگی دئديک آللئقوريک

يوانالر، قوشالر و بيتکيلرين ديل آچماسی، ئميفلرده ايسه ح. بيتکی اينسان ديلی ايله دانيشيرسا، بونا تمثيل دئمک اوالريوان و يا ئح دهتمثيل دهکی عالمتلری اؤزونداچماالر ايله باغلی اوالن پروسئسلر موطلق يوخاريآ ميفلرده ديل. ديريلفرق دنکين هيلدثاينسان ديلی ايله دانيشماسی تم

. ديرلي عکس ائتديرمه

تلرين جانسيز اشياالرا يخوصوصاينسانا خاص اوالن دهديرمه دئديکنبيز شخصل. دير يرمهدنبيری ده شخصل دانسيموولون فورماالرينکی ميفلرده بو جيسيملر اينسان کيمی داگونش، آی حاقين. اولونور تصووريعنی جانسيز اشيا کيمی . سينی باشا دوشوروک کؤچورولمه

. يوخودان دورور، حتی اولدوزالر اونالرين اوشاقالری کيمی تصوير اولونوردانيشير، ياتير،

ديرمه فردی سجييه داشيييب آنجاق ندير، آللئقورييا، ياخود شخصلدامی سجييه داشييير، توتاق کی، ميف ده سيموول معناسينعوموسيموول آرديجيلليغا تابع اولماقال ھانسىھر (ديرمه نخئماتيک شخصلسی بيرباشا س لهابديعی ايستروکتور مس دهميف. اؤزگورلوک قازانير موعين

ايسه ديل آچيب دانيشماق ميفين کونکرئت دهليک آللئقوريک. ميفين اؤزونو احاطه ائدير دهديرمه بوتؤولوکنشخصل. ديرايله باغلي) سيراالنما. ايشتيراک ائدير دهدن تمثيل ت وئرمهصيحبير اؤيود، ن، ھئچ ديرسربست حيصهآللئقورييادا بديعی . اؤزونو بوروزه وئرير دهبير يئرينمانا ديل آچيب قھر لىبير جان ھانسى، حتی بئله دئيک کی، ھر دورک يوخيلآيريجا سربست دهسين لهامس حيصهايسه بديعی دهليک آللئقوريک

. دنديرسی بو قبيل لشمه تحلصآتال مقھرمانين داناغيلين» چيل ماديان«مثالً، . ديرت وئرمک حقوقونا ماليکصيحيول گؤسترمک، ناونون قاورانيلماسينا کؤمک دنائستئتيک جھت دهليک ميفين داخيلين ه ماليک دئييل، بو بديعیيگلسربست حيصهده ده بديعی ديرمهنشخصل .[189]ائدير

. اوالر کی، آللئقورييا، تمثيل و س يه يوروتمکضکی فيکيرلره اساسالنيب بئله بير فردايوخاري. اوزه چيخير مسالهبير لىايندی ماراقآيريالراق بديعی ژانر دنميف دهسين سا مرحله ھانسى نين بديعی ياراديجيليغی-اونالر قديم اينسانالرين ميفولوژی. ديرميفلردن يارانميش

ورما گئيينديرير، سونرا محصولونو اولجه اوبرازالشديرير، اونا ايلکين ف شوعورايسه بديعی شوعورميفولوژی . دورفورماسينا دوشموش . چئويرير. يه، گؤروشه، ايناما و س هحاديثيئنه اونا عالوه جيزگيلر داخيل ائتمکله بيتکين

، دا، بديعی ماتئريالين ايفاده اولونماسينداديل نيطقين اوزه چيخماسين. ديرسيموولون باغلی اولدوغو اساس شرطلردن بيری ده ديلدار اولوب معنا ايله بير يئرده هالقعديل، نيطق سسله . ديرسي يئری اوالن شيفاھی فعاليت ساحه خوصوصى دايه چاتديريلماسين ىييج هدينل

نين دا موختليف فورماالری يه چاتديريلماسی ييجی هسيله بديعی ماتئريالين دينل هواسيطشيفاھی نيطقين . ماتئريالين اؤزولونو تشکيل ائدير. کيه اصولوندان ايستيفاده ائدير، ميفين پئرسوناژالرينين ديلی ايله دانيشماغا باشاليير و سحدانيشاندا تمثالً، ناغيلچی ناغيلى . وارديرده ين ماتئريالی نه درجهن هي و يا ميف سؤيله نين اولماسی دا، وضعيته اويغون اوالراق، ناغيلچی سسين تونونون آشاغی و يا يوخاری. [163]لر و ائلئمئنتلر اولور کی، حيصه موعينقورولوش اعتباريله دهچيالرين يازديغی کيمی، ھر بير ميف يقاتتدق. لٮديرآسي دنسين مه منيمسه

ده بيتکين بير ئتمها بيرلشير و نقل دامودئل آنالييشی آلتين دهليک میعوموبوتون بونالر . ون آچيلماسينا خيدمت ائديرمضمونونبونالر دا ميفين ياراتما ميف. [165]ليگی قورويور ليگی و ائکزوتئريک ائزوتئريک دهآرتيريلماسينا کؤمک ائدير، ميف نين یگلي یعفورما کيمی ميفين بدي

دهياراتما پروسئسين بديعی فورما آنالييشی يادا دوشور کی، ميف دهمودئل دئديک دهبو دئديکلريميز آکتيو ايشتيراک ائدير، ميف دهپروسئسين مودئل تکجه ميف. يان موختليف بديعی فورمايا ماليک چوخلو اوخشار ميفلره راست گلمک اوالربيرينی تامامال- بير دهمی مودئلعومو

يارانان ميفلری داگؤز حاقين مثالً، تپه. اؤز خيدمتينی تکليف ائدير داياراتمادا ايشتيراک ائتمير، اونالر سوژئتلرين، موتيولرين ده يارانماسين. دورحبتی يوخؤليک ص ليک، يا دا ايکينجی بورادا بيرينجی. ريانتالری مؤوجوددوردا ايسه واساي ننيل ايسته. مودئل بيردير. گؤتورکسيموول ايسه ميفين نظرده توتدوغو . بيرينه اوخشايير -ن قھرمانالر تيپی پرينسيپجه بير بو ايدئيايا خيدمت ائد. می ايدئيا مؤوجوددورعوموقديم اينسانالرين نين تیيخوصوص، ياخود نين جاوانالشما کئيفيتی دهطبيعت آلمانی قوروماسیمدين حممليک . معنانی عکس ائتديرير لىداخيلی، سيموول وار، بونو تکجه ايفاده ائتمک دئمه. ک اولونماسی و سيمووليک قاورانيلماسی اوچون بلکه ده سبب رولونو اويناييرح دهبئينينمثالً، مليک . دوررک اوبرازلی ميف ياراتماغا نايل اولموش بول ايستيفاده ائد - ه گئندئديکلريميزدن د دااودور کی، ميفچی يوخاري. قاليرديرمه نل الکين بو شخص. ديرمه اوبرازين سيمووليزمينی آچماغا کؤمک ائديرنل بورادا شخص. لنديريلميش اوبرازدير صمد شخحم

بوتون بو دئديکلريميز ميف ديلی آدالنان بير . گؤرونمور دهيلين اؤزونکی، ھمين کئيفيت ميفين و ناغ ديراريميش ر قدهاو دهاوبرازين داخيلينلری واردير؟ يتخوصوص ھانسى نين ميف ديلی. [166]دير ده ی ايله سيخ عالقهمنطيقميف ديلی ايسه ميفين . آنالييشی دا قاباريقالشديرير

: کيالرديردابونالر آشاغي

نقل اولونور؛ ) ميفولوژی زامان( دالر کئچميش زامان ثهيحاد دهميف -

حؤکم سورور؛ دهداخيلين مضمونونميفلرده سيخيلميش اينفورماسييا -

؛ »ثبوت اولونور«نين ميفولوژی کؤکلری ثهياشيا و يا حاد -

جھدله قورونور؛ -ليک جد وی هنعنعميفلرده -

ليقال ساداالنير؛ لر آرديجيل هحاديث دهميف -

نين سببی گؤستريلير؛ هحاديثتصوير اولونان دهميف -

لره اينام واردير؛ هحاديثميفولوژی دهميف -

. يزليق ايدئياسی ميفولوژی زامانا اويغون گلير و سسده مکانميف -

دا شوعورلرله ازلی ايفادهاوبر دهليق ميف فاکتالرينين بديعی شکيل بديعی اوبرازلی. ديرليق دا داخيل باشقا ميف ديلينه بديعی اوبرازلی دانبونمی عوموليک فورماالشان بديعی دهشيفاھی نيطق. دوردا عکس اولونان بديعی سيموولشوعور. ديرعکس اولونماسی دئمک داو دانيشيق

ر و ھر بير ياشايي دهسيمووليکا بديعی اوبرازين داخيلين. اؤزونو گؤسترير دهبديعی سيموول ھر بير ميف. دير ليغی سيموولون بديعی اوبرازلیليک، سی، حيسى معلوماتالرا اساسالنان فردی سی، سيموولال باغلی عومومی ايدئيادير، ايکينجی بيرينجی. س ائديليرحيايکی ياشام دهميفايممانئنت ( ديرييتنين اؤز طبيعتينه خاص اوالن داخيلى خوصوص دئمک، سيمووليکا بير شئيين و يا حاديثه. ديريدليک پرينسيپيحوا

لشن اؤز دؤورو ؟ بو، بير چوخ ميفين داخيلينده مادیديربو نه دئمک. ليغی ايله چولغاالشير ليک اونون ايدئيالی ميفده بديعی). تيخوصوص - ماھنيدا نظره چارپديريالن اساس مساله طبيعتين اؤلوب. سينی گؤتورک ماھنی» ساری گلين«مثالً، . ديراوچون گيزلی بير رئالليق

ن گونشين سيماسيندا سوبستانتيولشن مايه ائديين، بو ايشلری ح مه ينی اسيرگهگمؤبيچينه ک -سی ايله باغلی ميفيک گؤروشلرين، اکين ريلمهديی ک مشغوليتيل ىدير؟ قديم اينسانين حياتيندا اکينچ هعومومی ايدئيا ن. ديرنين کئيفيتلرينين قابارديلماسی ايله باغلي سی محصولدارليق ايالھه

نين يارانماسينا سی لشديريلميش محصولدارليق ايالھه ومومیعلرله باغلی اولماسی و ی قووهعبيطدار اوالن تصوورلرين کور هالقعايله تفکورده : ديرنی کئچميش ر بير نئچه مرحله سينه چئوريلنه قده محصولدارليق ايالھه - آيدين گؤرونور کی، ساری گلين اوبرازی .احتياج

نين يارانماسينا سبب ايالھه) ديرليق بو ايدئيالی(ن ديريليب، اينسان کيمی تصوور ائديليب و محصولدارليغين آرتماسينا خيدمت ائداوبرازالشليق اونا خيدمت ائديب کی، فيکيرلرده بئله ميفده ايدئيالی. سی اولماييب دئمک، قديم اينسانين تصوورونده اوللر محصولدارليق ايالھه. اولوب . دورميفولوژی سيموول داماھني ساری گلين بو. نين اولماسينی ثبوت ائتسين يالھهبير ا

؟ ديرميفی، يوخسا سيموولو ايلکين سايماق الزيم. دورسينه حصر اولونموش عالقه لىقيلدئديکلريميز ميف ايله سيموولون قارشي دايوخاريکی تعريفلرده داميف حاقين. اوزاق دوشموش اوالريق دنماھيتين نين مسالهسی حساب ائتسک، ميفی ايلکين سايساق، سيموولو اونون نتيجه

داولو حاقينصئتمه و قاوراما اوا سحياونيوئرسال فورماسی، يارانديغی دؤورون دونيانی ) سينکرئتيک(يد بؤلونمز حون واشوعوراو، . دير مادی-ئيریغن ايدئيا ايسه يفين يارانماسينا خيدمت ائد، مدير ميف مادی. ليمی کيمی ايضاح ائديلير، پوئتيک اويدورما حساب ائديليرعت

لرينين اينسان هحاديثطبيعت . ديريکاسيعلرينين بديعی اين هحاديثاوبرازالشميش طبيعت داونشوعورقديم اينسانين دهسيموول ايدئيا شکليندئفورماسييايا اوغرايير و موعينرک لی گله اير داندودلوغونحم نين ولونماالر اينسان پراکتيکاسیا کسعياراتديغی فانتاستيک دهبئينين

].155 ,154 ,153 ,152: ده باخ بو باره[ميفه چئوريلير -نه »ينيتیعاوبرازين بيرباشا مادی حيسىمی ايدئيا ايله ان عادی عومو«

آنجاق . و حساب ائديرلرمحصولون وعورشاونو کوللئکتيو نليغينی قيمتلنديررک و اوالن ميف ياراديجیمحصولون شوعورميفولوژی دهبی اوالن قديم اينسانالر دا کوللئکتيو شکيليون صاحتفکورودور، چونکی بو محصولون شوعورده کوللئکتيو تفکورميفولوژی بو . لشديريرديلر يوانی دا موقدسئاونالر دا گونشی، تورپاغی، بيتکينی، اودو، سويو، کؤکونو اوندان حساب ائتديکلری ح. ياشاييرديالر

. ده کوللئکتيوه مخصوص ايدی تفکوربو . سيستئمينی عمله گتيريردی تفکورميفولوژی دااولسا دا، ھر حال دهخاوتيک شکيل ننيسبت تفکورقروپودور می مقصدلرينه تابع اوالن اينسانعوموسی اوالن، بيرگه فعاليتين حيصهدئييلير کی، او، جمعيتين بير دهتعريف داکوللئکتيو حاقين

[35] .

کی، ديرائله بير ميللت تاپماق چتين دهتاريخ. سياسی پروسئسلرده عکس اولونور-ايجتيماعىھر بير خالقين تاريخی اونون کئچميش اولدوغو يعنی قبيله و يا (رلر سيستئمی اونون گبو د. رلر اولماسينگد لىی حيکمتگونون سؤيکنديتفکورميللی -اونون سويکؤکونون، ائتنيک

نين رلر سيستئمیگبو د. اؤز يئرينی توتماسينا کؤمک ائدير دهسينه، بيرليکلر ايچريسين اينکيشاف ائتمه دنسونرادان معنوی جھت) نين اطايفيه هايلديريمين ن. لری ايله راستالشير هحاديثاونون اوچون آنالشيلماز اوالن طبيعت دادير؟ اينسان دونيا ايله ايلک تماسين هماھيتی ن

داونشوعورلگوج کيمی قبول ائدير، اؤز ا نين ياراتديغی فؤوق قووهسا ايالھی ھانسىاينسان اونو ايبتيدايىچاخماسينی آنالمايان آختارير، دهسين مهناونا غضبل نين یآلالھياراتديغی سو دهياخود گور ياغيشالرين، گوجلو داشقينالرين سببينی اؤز ايچين. اوبرازالشديرير

اونا . قالير دهمک اوچون اونا سيتاييش ائتمک مجبوريتين تکرار ائتمه دنيئني» سھوينی«گؤرور، اؤز دهقباحتين ھانسىن ھر اؤزونوحتی اؤزونه تلقين ائدير کی، اونون بوتون حياتی اؤز . ليکله، اينسان اؤزونه بوتؤو اينامالر سيستئمينی يارادير بئله. قوربانالر وئرير و س

ليگی عادی-ئيریغکی، اؤز ايلکين دوراينسانين ياشاديغی موحيط ائله اولموش ايبتيدايىميتله، عومو. ايداره اولونور دننالری طرفيآلالھحبت آنجاق قديم اينسانين ايلک ؤر ميفولوگييادا صيعاصوم ر قدهبو واختا . ديرايله اوندا اؤزونه قارشی موناسيبت فورماالشديرميش

ايکينجی طرفی ني پروبلئمين اؤيرنيلمه. ديرگئتميش دنسين ، قبول ائتمهدانقاوراماسين دهشکيل ھانسىنئجه و ، اونودنلرينتصوورميفولوژی ن مادی عالم، طبيعت ده اينسان ياراتماييب، اونو احاطه ائد ايبتيدايىکی، ميفولوژی دونياگؤروشونو تک ديربو دا اوندان عبارت. ده واردير

. ن زامان اونالرين ھئچ بيرينه آزاجيق دا اولسا اوستونلوک وئرمک اولماز بو موناسيبتلری آييرد ائد. ديرايشتيراک ائتميش دهھمين پروسئسه يوروتمک اوالر کی، قديم اينسانين ميفولوژی ضيرک بئله بير فر بو فيکيردن چيخيش ائد. ديرلي هلر نيسبتی ھميشه برابر گؤتورولم قووه

ونو فورماالشديران تفکوراينسانين ايبتيدايىشرايط ايجتيماعى. دورضوی وحدت اولموشوع دان طبيعت آراسين احاطه ائد دونياسی ايله اونوچوخ دانيوانين ياشاييشينئاونون ياشاديغی موحيطی نظره آلساق، اينسانين ايلکين ياشاييش طرزی وحشی ح. ديران واجيب شرطلردن بيري

تصادوفن. ديری اؤيرنميشگسونرا اوندان ايستيفاده ائتم ندنسينی گؤر او، اودون ايستی. ديرعی ساييلماليبو دا طبي. ديرميش هدا فرقلنم. ی اوستون توتورگدادديغينی گؤرورسه، ھر دفعه بئله ائتم لىسونرا لذت ندنونو، بيشگاودون اوستونه دوشدو نين کی ات پارچاسی دهلينا

قديم اينسان ھئچ . [118] ديرليک ده موھوم رول اويناميش یتصادوف دهعت موناسيبتلرينطبي -اينسان دهميتله، آنتيک کئچميشعوموو ايله پرئدمئت آراسيندا شوعوره اونون مؤعجوز. لی گؤرونموشدور همؤعجوزشئيله راستالشاندا بو، اونون اوچون ی بير گدي هگؤرم

و حاديثه و پرئدمئتی اؤز دويغوالری ايله قاوراماغا چاليشميش، گگؤردواو، ايلک دفعه . ديرسينا چئوريلميش فانتاستيک عالقه ياراديجیپرئدمئت . دوره چئوريلميش و نھايت، اوبرازالردا تجسوم اولونموشگلي یعبيطلا دويغودا فؤوق اولدوغو اوچون بو قاوراما طو بسيشوعور

يهيکحو تيعنی اينديکی زامانا . ديرليک ماھيتينی داشيميش يقیسی زامانا اويغون اوالراق حق دا درک ائديلمهشوعورلرين ميفولوژی هحاديثو حقيقت اولموش، دؤوره اويغون بيليک سيستئمينی دابير شئی اؤز زامانين ھانسىبيزيم ميفولوژی آدالنديرديغيميز ھر دهزامانينا نيسبت . ديرتشکيل ائتميش

لری ون ايستروکتور سوييهشوعورميفولوژی -1.2

. تشکيل اولونور دنو آنتروپومورفيزم دن، توتئميزمدن، فئتيشيزمدنون ايستروکتورو آنيميزمشوعورميفولوژی

ميفولوگييانی . باشالييب ائتمگهعصردن جلب اون سککيزينجىنظرينی و کيمی عاليملرين عسی، تدقيقات نؤو ميفولوگييا بير علم ساحه دهاثرين» يئنی علمين اساسالری دامی طبيعتی حاقينعوموميللتلرين «. دوراولموش ويکو.ژن ايتاليان فيلوسوفو تاريخی فورمادا قبول ائد

سی و طبيعتين تابع ائديلمه. 2 سی؛ لشديريلمه طبيعتين جانالنديريلماسی و ايالھی. 1: سينی گؤستريردی درجه 4ويکو اينکيشافين رين اينسانالشديريلماسی و اونالرين آللئقوريک الآلالھ. 4 سی؛ ائديلمهسياسی معنادا شرح -میعوموالرين آلالھ. 3 سی؛ درينلشديريلمه

شوتالند فيلوسوفو آدام فئرگوسون دا بشر تاريخينی وحشيليک، باربارليق و عصرده اون سککيزينجى. سی ايتيريلمهمعناالرينين -آنيموس ( ديرآنالييشينی گتيرميش» آنيميزم ايبتيدايى«ايسه ائتنوقرافييايا تايلور. ائ. [214]بارت اوچ دؤوره بؤلوردو يسيويليزاسييادان ع

بير ھانسىکی ھر دهبونو اؤز داخيلين ندهفيکيرلش دااينسانالر اؤلوم و يوخوگؤرمه حاقين ايبتيدايىسينه گؤره اونون آنيميست نظريه). روح داينی ترک ائده و يا قايينواخت اؤز بد ننيل آدالنديريالن بو سوبستانسييا ايستهلنديرميشلر کی، سونرادان روح هالقعسوبستانسييا ايله

لرينين هحاديثآنالييش، طبيعت دالردن آيريجا مؤوجود اوالن روح حاقينتصووراينسان روحو ايله باغلی اوالن بو . بيلرميشينی اديلين منش دهسين اؤزونون آنيميست نظريه. اشالميشدیسی يارانماغا ب يوانالرين فرقلنديريلمهئجانالنديريلماسی، بيتکيلرين و ح

، ]214[ياييلديغينی گؤسترير دهاوزونون ھر يئرين نيميزمين يئرآ فيو تاريخی ماتئريالالرال آيدينالشديرماغا چاليشان مؤل ائتنوقرافيکدينين ) سينه اينانماق هوالده قوالع جيسيملرين، بوتلرين فؤوقجانسيز (فئتيشيزمی -لری تصووردينی ايبتيدايىآنيميزمله باغلی اوالن ديگر

دا آنيميزمی دينين ايلکين فورماسی، دينين اؤزونو اينسان »کوکيارا. س«. بيريندن آييرمير-رک بونالری بير هيی حساب ائدامنش ].169[سی حساب ائديردی ن بيرينجی صحيفهی اينسانالرين فيکيرلرينی ايسه اونيوئرسال تاريخييسی، ايبتيدا ايلک ايفادهتفکورونون

بو روحالر اونون . ائدير ليقروحالر حؤکمران چوخلو دهاينسانين دونياگؤروشون ايبتيدايىسينه گؤره قديم آنيميست نظريه ون»تايلور. ائ«اونا دهونتصوورقديم اينسانين . اؤز فونکسيياالرينا گؤره اونالری خئييرخاه و بدخاه روحالرا بؤلمک اوالر. حياتينی ايداره ائدير

الری بو روح(متنلری ليقساغ نروحالرا حصر ائديل نگتير ليقحتی اونالر اينسانا ساغالم. خئييرخاه روحالردير نگتير ليقساغالم. ائ« ی ده حياتا کئچيريرلرميشگايچکيلر ايچم موعينقوشموش و اونون و يا اونالرين ساغليغينا ) آلقيشالر - متنلر موقدس نديرنشرفللرده آسقيرماق ساغالمليغا اوالن بو قبيله. ديرتوپالميش دهلری ايچريسين بو روحالرال باغلی اوالن گؤروشلری آفريکا قبيله »تايلور

. روحالری واردير ليقی ساغالمخوصوصاونالر ائله دوشونوبلر کی، اونالری آسقيردان . ديرينی جلب ائتميشديقتموناسيبت کيمی اونون م، ي لی مهديرنمن اونو شرفل«. خسته آدام آسقيراندا ائله دوشونوب کی، اجداد روحو اونو ساغالتماق اوچون اونون قلبينه داخيل اولوب

مولال ]. 214[دئييلير » ساغالم اول«يه ، اونا گؤره ده خستهديرعالمتي ليقآسقيرماق ساغالم. »او، منی آسقيرماغا مجبور ائديب چونکیيا « داموسلمان آسقيران. فيکری آشيالنير» من نه واخت آسقيرديم، ساغالم اول، مولال«ده ده يفهطدينين آدی ايله باغلی اوالن بير لالدرصن

. ديرمک ن اؤز ساغالمليغی اوچون صبير ديلهداآلالھه طيير کی، بو دا بيالواسي هلرينی سؤيل ايفاده» ا شوکور اولسون آلاله«، » آلالهرلی يصبقديم اينسان ائله دوشونموشدور . ديره آييرميشعو آسقيريغی دا خئييرلی، دوشرلی و دوشمز کيمی ايکی نؤوشوعورقديم خالقالرين بديعی

ه گيررسه اونون آسقيريغی ايشينی نآسقيريغی خئييرلی، دوشرلی اولور، بدخاه روح بد داينه داخيل اوالننکی، خئييرخاه روح اونون بد. ديرسي ساغالم اولماق ابدی ياشاماغين نيشانه. دينی معناسی واردير نين سی ايفاده» ساغالم اول« نبو زامان دئييل. ديرجک چتينلشديره

بعضنی دئييل کی، تصادوف. آرزوالييرالر ليقيه ابدی ياشاري دئمکله خسته» ساغالم اول« عبير نؤو. روحالر دا ابدی حؤکم سورورمکله باغلی اوالن گؤروشلر ده اسنه دهخالقالری ايچريسين تورک. سينی ده ايشلديرلر ايفاده» چوخ ياشا«ينه عوض» ساغالم اول«

قارشيسينی نين سی يطانين گيرمهئينه شر روحالرين، شنبد دهني کی دينی اينامالرا خيدمت ائدير، يعنی تورک اوغلو اسنهداحاقين ليقساغالم ].59[ لينی آغزينا آپاريراآلماق اوچون

بابا -ده آذربايجانليالر آتا دهايندينين اؤزون. قديم آذربايجانليالر روحون وارليغينا اينانيرديالر. دا دا راست گلينير»آوئستا«آنيميزمين ايزلرينه اوبانی گزيب دوالشير، -گئجه ائل 10اونالر . سينه اينانيرالر اؤز ائولرينه باش چکمه داآراسين اى-25 - 15روحالرينين مارتين

بو اون نبابا گونو حساب ائديل-جک؟ آتا جک، کيم بيزی يادا ساالجاق، کيم بيزه قوربان وئره يه سوروشورالر کی، گؤرک کيم بيزی تعريفله ].117[ ديردتواوالن م داگون قيشال يازين آراسين

کی، ديرعيبارتلرين ان اساسی اوندان تصووربو . لر وارديرتصوور چوخلوروحالرال باغلی دهتورک خالقالرينين ميفولوژی گؤروشلرينری يموختليف ظاھ -بئله اينانيشالردان بيری ده ايسپيريتيزم . مز هن اسيرگداقديم اينسان ينیگمؤکواخت اؤز ننيل روحالر اؤلمزدير، ايسته

لره گؤره تصووراسکی . لرديرتصوورميستيک دامومکون اولدوغو حاقاصولالرال روحالرال، اؤلولرين روحالری ايله عالقه ياراتماغين . ضولری، جادوگرلر و يا شامانالرديروی سئچيلميش عخوصوصنين گؤيلر طرفيندن عالقه يارادانالر قبيله داروحالرال اينسان آراسين

].214[يازير يته ماليک اولدوقالرينیخوصوصسيبير شامانالرينين بو »تايلور. ائ«

جمعيتين ميفولوگيياسی ايبتيدايىدن فيکيرلشديم کی، من اؤز طرفيم«: ايکی يئره آييريرقديم خالقالرين ميف ياراديجيليغينی »تايلور. ائ«. شيفاھی مئتافوراالر سيويليزاسييانين داھا قديم دؤورونه عاييددير نديريلنگئنيشل دهس اولونان اوخشارليقالرا ايستيناد ائدير و ميفحيرئال و

يازير کی، »تايلور. ائ« رک داھا سونرا سؤزونه داوام ائد. »مه حساب ائديرم بير سؤزله، مادی ميفلری ايلکين، شيفاھی ميفلری تؤرهرک بيزيم اوچون لره چئوريله ن حاصيل اوالراق و بو حکايهداقکی اوخشارليدان ميفلر اينسانال طبيعت آراسين پوئزييانين روحونو تشکيل ائد

موکمل صنعت اثری اولور خصوص، کئچميشدن داھا چوخ اينديکی زامانا مني ينی ايتيرمهگھله ده اؤز اونودولماز حياتينی و گؤزلليائله بير قبيله يوخدور کی، دهتاريخينبشر . دورنلردن ده گؤرمک مومکوتصوورکی دايتينی پرومئتئی حاقينخوصوصميفين بو ]. 214[

سی ايدئياسی آبستراکت اونا گؤره ده اودون پرومئتئی طرفيندن اينسانالرا بخش ائديلمه]. 161، 190[اونالرين اودال تانيشليغی اولماسين دار هالقعالنديريلماسی آنيميزمله اودون جان. پرومئتئی آدينين دا ائتيمولوژی جھتدن اودال باغليليغی يوخدور. تفکورده باشا دوشولمزدير

رک ائديله تصوورجانلی دهيئرين موقدسنين، ائوين اوجاق آدالنان اود روحو ھر بير قبيله. دير همسالاولوب اود روحو ايله باغلی قديم تورکلرين . ديرسي نتيجهبو، تاماميله ماتريارخات دؤورونون . ينه اينانميشالرگليکله اونون ايالھيدن گلدي اوبرازالشديريلميش و بئله

ن دونان قديم تورکلر اودون داسويوق. ايميش دهدن ياری اينسان، ياری تانری شکلين ميفولوژی گؤروشلرينه گؤره، اودو تورکلره اؤيره دانسانی يارادانتانری اي«دئييلير کی، دهده بير آلتای ميفين بو باره. ی اؤيرنميشديلرگسيله ھم ايسينميش، ھم ده يئمک بيشيرم هواسيط

اينسان سويوغا قارشی اؤزونو نئجه . ھاوا دا بو گونلرده چوخ سويوق. من بو اينسانالری ياراتديم، اما چيلپاق ياراتديم: دوشونموشتانری بير گون . اوچ قيزی وارميش ين اولگئنتانری . قوروياجاق؟ ياخشيسی اودور کی، بونالرا بير آتش وئريم کی، ايسينيب ياشاسينالر

گولور و تانرييال دهنقيزالری بونو گؤر. لييرميش هساققالينا ايليشيب سند دهگئدن. تانرينين دا ساققالی چوخ اوزونموش. چؤله چيخيبميشتانری اولگئنين -: اؤزونه دئييرميش- تانری اؤز. رقيزالر تانرينی پوسماغا باشالميشال. تانری ايسه قيزيشيب گئتميش. ارافات ائديرلرظلمی وار؟ آتشی الده ائتمک اوچون سرت بير داشال سرت اغياونالردا ع. يام للیاغيارافات ائتدی، اما من اونالردان عظقيزی منيمله وچا

بيرينه -قيزالر بونو ائشيديب داش و دمير تاپميش و بير. بيرينه وورسونالر و قيغيلجيم چيخارتسينالر- بير دمير تاپماليديرالر کی، بير ].133[دو الده ائتميشلر ووراراق او

يا، اودو قوروماق کيشی باشچی دهدؤورون ليقسينا حواله اولونموشدو، سونرادان پاتريارخات نين قادين باشچی او دؤورده اودو قوروماق قبيله. نين تأثيری ايله زامان کئچديکجه اود تانريالرينا چئوريليردی اود قورويوجوسو اوالن کاھينلر ميفيک دوشونجه. کاھينلره تاپشيريلميشدی

و ديراودون پرومئتئيله باغليليغی شرطي. ی کاراکتئر آالراق آتشگاھالرين يارانماسينا سبب اولوردوعومومھمين اود تانريالرينا سيتاييش ، اودو قادين دير زئوس ايسه پاتريارخاتليغين باشچيسی. دير دار عالقهسی بوتون ميفولوگيياالردا قادين باشالنغيجالری ايله اودون عمله گلمه

نماتريارخاتليغا نيسبت ليقپاتريارخات. دير بورادا اود ھم ده حاکميتين بليرتيسی. يير هساخالماق ايست دهليندن آليب اؤزوناباشالنغيجين ضولرينين اودا موناسيبتی وبرابردير و قبيله ع- ئيریغاينکيشاف داليقپاتريارخات. اودون دا رولو دانيلمازدير دابو يول. دير اينکيشافا مئيللی

ايسه داليقاولدوغو ماتريارخاتو، شاھيدی گين گؤردو يير، الکين پرومئتئی هکيم گوجلودور، اودو اؤز حاکميتينه آلماق ايست. ديرده فرقليليندن آليب ا) پاتريارخاتليغين(ين اونسوز دا مؤوجود اوالن اودو زئوسين گؤرونور، پرومئتئی. اوددان ھامی برابر ايستيفاده ائدير

. ديرده باخيلمالي ی کيمیگکی دؤورون برپا اولونماسينا اوالن آرزوسو، ايستر قدهماتريارخاتليغا قايتارماسينا دا کيشی باشالنغيجينا

سی اوالن آتانين ين نومونهگن، گئريلي نی تمثيل ائد هوبورادا شر قو. ديردا گئنيش ياييلميش موتيولردن بيري دابو، تورک ميفولوگيياسين -موتيو مئتئ بو . سی موھوم يئر توتور ه ساييالن اوغولالر طرفيندن قتله يئتيريلمهودؤور اوچون خئييرخاه قو موعينرفداری، طيئنيليک

زيقموند فرئيد بو . راست گلينير دهدا بو موتيوه گئنيش صورت دادا باش وئرير کی، دونيا ميفولوگيياسين داآتاسی آراسين -تومان، اوغوز خان رک قھرمانالری ائديپ تو. کی قھرمانالرين کئيفيتينه اويغون گلميرداتمه تورک ميفولوگيياسين هبو بنز. موتيوی ائديپ کومپلئکسی آدالنديرير

تورک . سيله اونا آتاسينی اؤلدورمک تلقين ائديلميشدی هواسيطاؤلدورموشدو، قاباقجادان يوخو نتصادوفآتاسينی دا . کيمی جنگاور دئييلدی ].133[ديت، باريشمازليق وار ايدی يض داايسه آتاالر و اوغولالر آراسين داميفولوگيياسين

قاريشميش، کونکرئت بير ائتنوس عمله -بيرينه قايناييب- بير دابيرليکلری اؤز آراالرين طايفاموختليف دهتاريخين سونراکی دؤورلرينمدنيتينه حاضيرميفولوژی تفکور سيستئمی ده او ائتنوسون نن، گئتديکجه داھا چوخ تکميللش واختيله يارانيب اينکيشاف ائد. گتيرميشدی

دينلردن اوولکيلر نظرده موعاصير(يئنی يارانان دين ايله ياناشی دالری آراسينعوضوائتنوسون . مالی اولموشدو ومومينعچئوريلميش و ليملرله عليملر ده اؤز فونکسيياسينی يئرينه يئتيرير، اؤزونون ياشاماق قابيليتينی ثبوت ائتمک اوچون يئنی دينی تع، ميفولوژی ت)توتولور

داآرتيق اينسانالر کوللئکتيو حال. دیاي لی هاؤز يئرينی دينی گؤروشلره ترک ائتم تفکور، ميفولوژی يقين کی. موباريزه آپاريردیاينسان ]. 168[ياشاماالرينی طلب ائديردی دهی شرايطنسی اينسانالرين داھا مد موختليف صنعت فورماالرينين عمله گلمه. ياشاميرديالر

نديرت هياشاداراق، اؤزونون کئچميشينی عکس ائل داو آرخايک تيپ فورماسينتفکورونون يئنی زامانا اويغون اينکيشافی ميفولوژی شوعورلو شوعوری سيستئملر توپلوسونا نمد-آرتيق بو دؤور اوچون خاراکتئريک ساييالن جھت ميفولوژی. ميفولوژی زامانا چئويريردیاؤز اولوالرينين ياراتديغی ميفولوژی . نسان اؤز ميفولوژی کئچميشينه يئنی زامان آسپئکتيندن ياناشيردیاي. موناسيبتين يارانماسی ايدی

ياغيشی چاغيرماق دهنايل قوراق کئچ دهمثالً، ايندی ده کند يئرلرين. طاعت يوخ، عنعنه کيمی سيتاييش ائديردیيکورانه ا- قاوراييشالرا کورقورولداشارسا، دهليقورباغاالر ساح«. ديرموھوم يئر توتان سيناماالرال باغلي دهبو ايسه ميفولوژی اينامالر ايچريسين. مراسيمی کئچيريلير

يمی ک» ياشيل اوتو يانديرسان ياغيش ياغار«، »لی، ھمين گون ياغيش ياجاغاق قارا آز سو ايچرسه، دئمه - مال«، »ياغيش ياغاجاقھم دينی، ھم ده ميفولوژی داياخود روح حاقين. وی اينانيشالردير عنعنهدن قالما تفکوراينسانالر اوچون ميفولوژی موعاصيرسيناماالر : روح پروبلئمی اوچ جھتدن اؤزونو گؤسترير دهونتفکورجه ده آذربايجان ميفولوژی هتورک، ائل. لری گؤتورکتصوور

ی دونو گئيديريلير، روح اينسان کيمی لروحا جان دهآيری ميفلرده، ناغيل داخيلين-بو زامان آيری. فورمادالنديريلميش صشخ. 1- آچيق داناغيل(ديريلميش نل سونرادان نفس قھرمان داناغيلين» جانتيق«مثالً، . سينا چئوريلير جانالنديريالراق ميفولوژی زامانين ايشتيراکچی

مونو دا ضجانتيق آدينين م. ، جانالنديريلميش روحدور)کی ياريغا قويان کيمی او ديريلير دهيننين بدقھرمانآيدين گؤستريلير کی، داماری . ايشلديلير دهتورک ديللرين دانفس، حيات وئرمک، جان ايسه روح معناسين -تی ). ک(تی -جان : بونو دئيير

اجداد روحو دا بعضن(ی کيمی او دونيادا ياشايان اؤلموش آتا روحونون گاولونان، ياخود ناغيلالردا دئييلدي تصوورزامانسيز، مکانسيز . 2ن گئديرسه، داروح نی باشا دوشولعومومتکجه صؤحبت دهسين بيرينجی. اولونور تصووربئله روح ابدی، مادی . داالينثتيم) ائدير عوضلشميش روحالردان یصوصاولماق اوزره خو» لرعنؤو«. شامان روحو، اجداد روحو، ھامی روحالر، توتئم روحو و س دهايکينجير اوبرازينين الآلالھو يا لالهآکی ايلک ميفولوژی گؤروشلر سونرادان يئتکين دابير شئيی ده قئيد ائدک کی، روحالر حاقين. دانيشيلير . يئتيرک ديقتايکی ميفولوژی روايته - کی بيرداھامی روحالر حاقين]. 228[ ديرموھوم رول اويناميش دايارانماسين

ينی قوروماق اوچون موطلق اونالرا سيغينمالی، گاينسان اؤز خوشبختلي. ھر شئيه قادير اوالن ھامی روحالر ياشايير داائولرين ھاميسين«چيليک سينه حؤرمتسيزليک اوالرسا، اورايا موطلق بدبخت يييهائو -اگر بير ائوده ھامی روحا . ديراونالرا ھئچ واخت بيگانه قالمامالي

. ديرجک جادان گؤيه چکيلهبرکتی با- ائوين بينجک، گله

: ديرلي لی و دئمه آدام موطلق سالم وئرمه نی سالماماق اوچون آستانادان ائوه گيرضسينی نارا يييهائوين

. سين مه همنيم ائويمی سنسيز ائل آلاله. سی يييهسالم آی ائو -

باال ياخين -سينی اونوتماسا، ھميشه اونون آدينی چکسه، اونا اؤز حؤرمتينی بيلديرسه، او ائوه نه قادا يييهايناما گؤره، اينسان اگر اؤز . »اوالجاق برکت اسکيک- بين نائودجک، نه ده او گله

نين لريعوضوله يبرکتی، عا-ه گؤره، ائوين بوتون خئييرتصوور. ايالن ائولرده ياشايان ھامی روحالردان حساب اولونور«: ياخود ].125[» دير دهليناليگی ھمين ايالنين خوشبخت

اؤلونون . الپ قديملردن اؤزونو ياشادير دهاجداد روحونا، واليدئين روحونا، ھامی روحا سج دهسين عايله، ھر بير آذربايجانلی داآذربايجان ايجتيماعىسی اوالن کی ميفله بيرباشا عالقهدابو دا يوخاري. نسيله اؤتورولور-بير وظيفه کيمی نسيلدن موقدسآدينا، روحونا دوز سالماق

بونا تکجه ميفولوژی عالمت، گؤروش دئمک دوزگون اولماز، ھم ده ميللی اؤزونودرکی فورماالشديران کئيفيت آدالنديرماق (فيکير کيمی : ديرلنميش هآتا، بابا، دده اجداد کولتونون نوميناتيو فونکسيياالری کيمی ايشار داون تدقيقاتينفايسماييلو.ح. دير بير ياشانتی) داھا دقيق اوالردی

دؤورونون پاتريارخی، بابا دئقراداسييا اولونموش تانريچی آتا، تانريچی درويش، دده ليقباشچيسی، تانريچي عايجما دهجمعيت ايبتيدايىآتا ].84[ ديرسي اينام داشيييجی، آسکئتيک دير صوفی درويش

الرينين قھرمانبو، داھا چوخ ميف . دؤنمک، رئينکارناسييا) توتئم روحونا(ن روحا داايلکين حالينا قاييتما، يعنی گئری پروسئس، اينسان .3 نده اينسان ايله دؤن چئوريلمه ياددا ساخالياق کی، بو. ت اولونورعسی ايله موشاي يا چئوريلمه جانلی. يه و س اؤز آرزوسو ايله قوشا، بيتکی

کی، ديرمي، ايسترسه ده ميفولوگييادا بو فيکير حاکدهايستر دين. دير عالقه يارادان روحدور، اونون مئتامورفوز حالی داسوبيئکت آراسينرئينکارناسييانين ميفلرده گئنيش ياييلميش بير بو، . کئچير. ا، قوشا و سحئيوانيه، ، فورمادا يئنی عمله گلن بيتکیدهاؤلنين روحو باشقا شکيل

ناغيلالردا داتوک حال - ی بيرفورماسی، ھم ده آز ياييلميش بيرفورماسی دا واردير کی، بونالرا دا تکخوصوص، آنجاق دير فورماسیولونما ا يئنيدن برپا و باشقا ناغيلالردا آنجاق اؤزونه قاييديش،» آغ آتلی اوغالن«، »قورو کلله«، »کسيک باش«. راست گلينير دافورماسين» جک ن يارانان تورپاغا دؤنهداتورپاق«ياشاياراق، سونراکی دينی گؤروشلرده دهسيکلينمحو اولماق - يتی جانالنماق خوصوص

بير کيشی «دير کی، مونو بئلهضبونالردان بيرينين م. ثال گؤسترمک اوالريميفلری م چوخلون لردن بحث ائد بئله چئوريلمه. ديرقالميش. کيشی گئجه ياری گليب ائوينه چاتير. سينه دوشور ائوينه قاييتماسی ايلين آخير چرشنبه ائله اولور کی، اونون اؤز. سفره گئديبميش

سی جهی قدير گئگدي هنين يادينا دوشور کی، بو، قوجاالرين سؤيل کيشی. يليبگآغاج وارسا، ھاميسی يئره ا ر قدهنه داقاپي. گؤزلرينه اينانميرنه اواليدی، بير قوش «: ينه گلنگيرالييب بونو يوخالماق اوچون اورطاونا چاتاجاقسان سؤزلرينی خا نس هبو گئجه نه نيت ائل. اوالجاق

اما اؤز . يه چئوريليب ھاوايا قالخير رچهئن چيخان کيمی او، سدابو سؤزلر آغزين. ايرادی پيچيلدايير-ئيریغسؤزلرينی -» اولوب اوچايديمبوتون قوشالر اؤزلرينه ايستی يئرلر . فيرالنير دهورين هگوندوز اؤز ائوينين ھند-گئجه. ن ھئچ جوره آيريال بيلميرداائويندن، باالالرين ].125[» رچه اؤز يوردونو قويوب ھئچ يئره گئتميرئآختارسا دا، س

]. 43[ ديربونالردان بيری روح توتما ايله باغلي. ياشايير لرتصوورروح ايله باغلی ميفيک گؤروشلر و داآذربايجان تورک ميفولوگيياسينی بوراخماسی اوچون نسی زامانی روحون ھمين بد هحاديث» روح توتماق«ن سينی تشکيل ائد هصميفولوژی دونياگؤروشون بير حي

توکدن دهاوجاق اوستون: ائديرينی بئله تصوير ريتوآلروح توتما نده کئچيريل گؤيچه فايسماييلو .ح. ی مراسيم کئچيريليرخوصوصن آزاد داومون روحونحنی مر ال خسته»قلم چالماق«لشديرير و موعينومونون روحونون توتماسينی ھقونی ھانسی آسيلميش قاشيقال خسته

].،84[ائديرلر

روح توتان دهجی جيلدين -1نون »شکی فولکلورو«. دا راست گلينير داروح توتما ايله باغلی گؤروشلره آذربايجانين ديگر رئگيونالرين، فيالن اؤيه، دهآی کيشی، گئت کن - :شيديردسس ائبير آدام دهنن کئچداليققبيريستان. سی ايله باغلی ميف تصوير اولونور آدامين اؤلمه

. آرواديما دئنه دورماسين گلسين، اونو گؤزدييرم

. سس يئنه گلير. کيشی دوروخور

ساا ديميرم گئت آروادی چاغير؟ کيشی دئيير آروادی نئجه اينانديريم؟ -

کندده . گلير دهاوتو گؤتورور کن. لينه آالن کيمی گؤرور ھر طرف روحال دولودوراکيشی اوتو . يه بير اوت اوزادير ھمين آندا سس کيشیليندن آلماق ااونون دهناوتو گؤر دهلينانين آروادين روحو کيشی. ريي لهگؤز داليقين سنی قبيريستان، ارر کیيييآروادا د. گؤرور آرواد اؤلور

نين اوت کيشی. قول آتير، کيمينله داالشير گؤرونمور-آروادالر گلير، گؤرورلر کی، کيشی ال. سس دوشور. اونالر داالشيرالر. يير هايست ].23[اواليير دهنن دئييرلر کی، ايتلر روح گؤردااو واخت. ايت اونو اودور دهني ايسته ليندن دوشور، آروادين روحو اوتو گؤتورمکا

نووروزقاباغی گونلرده ده آدامالر اؤلن . ديرسينه اوالن اينامالرال باغلي ن باشقا حاال کئچمهداينه، بير حالگبوتون بو ميفلر روحون اؤلمزلي. الرا آخيشير، اونالرين روحالری شاد اولسون دئيه ياسين اوخودورالرليقاوچون قبيريستانياخين آدامالرينين روحالری ايله گؤروشمک

دين . ينه اينانميشديالرگج هقديم اينسانالر بو ديرچليشله باغلی اوالراق اؤز اؤلولرينين ده ديريل نسی فاکتينی گؤر يازدا طبيعتين ديريلمهکی تک سيناماالر و عنعنه داو کيمی، يوخاريگگؤروندو. ديری فاکتی کيمی ايستيفاده ائتميشگج هنين ديريل ايسه بو ايدئيادان قيامت گونو ھامی

نين آناليزی واختی ھر ھانسی مدنيت ائلئمئنتی«، نتايلور دئميشک. ديرقاليغي نين سىفورما تفکورلر ميفدن سونراکی شکلينی آلميش ياد ائتمهاونالرين دهی معلوم اوالرسا، اينکيشاف پروسئسينگسينه کئچدي ون گئج مرحلهتفکوردن دينی ردؤو نليم و عادتلرين ان ائرکعباخيالن ت

ئديجی رول ا لح دهسين لرين عمله گلمهتصوورمدنيت آکتی کيمی سونراکی دينی شوعورميفولوژی ]. 214[» ديريئرينی گؤسترمک الزيملرده ياشايان ان قديم دا ميللتين حافيظه دادينی اؤزونودرکين فورماالشماسين-ميللیلی، بئله بير نتيجه چيخارماق اوالر کی، اويناييرسا، دئمه

چونکی اؤزونو . ون اوزرينه دوشورتفکورسی دينی سياسی دؤورله بيرلشديرمک، عالقه ياراتماق وظيفه- سوسيال موعاصيردؤورونو اونالرين پرئدمئتلری آيری اولسا دا . ودودو چوخ بؤيوکدورحن زاما دائتمه آراسينا ئتمه ايله ميللی اؤزونودرکا ميفولوژی جھتدن درک

للری اساس رول يده اينسان عام ئتمها جمعيت، اؤزونودرک ايبتيدايىده ئتمها دينی درک-ده طبيعت، ميفولوژی ئتمها ميفولوژی درک( ].157؛ 138[، سوبيئکتلری بيردير )اوينايير

نين اجدادی رينا توس دئييرديلر و بو قوشون روحو قبيلهالتورک خالقالری اؤز اونقون. ديردا باغليميفولوگييادا روح پروبلئمی اونقونالرال سيز قوش روحالری کيچيک و اھميت. شامانالر دا بو قوشون دونونا دوشمکله اؤز اجدادالرينين نه اولدوغونو ثبوت ائديرديلر. ساييليردی

دن ايستيفاده اولوناردی، بئله کئچه دهشامانالرين گؤيه قالخما مراسيمين. آز اولوردو دهريسيناوالن شامانالرين حؤرمتی قبيله ايچ حئيوانو داآلتای شامانالرينين گؤيه قالخماسی حاق. دفعه دؤندررديلر کی، تانرينين يانينا اوچا بيلسين 9اوتوردار، دهکی، شامانی ھمين کئچه اوزرين

. ديرداقاتی آشماق 9بو راپورتا گؤره شامان . ديرشامانيزمين اساس پرينسيپلری عکس ائتديريلميش داجی ايلده يازيالن بير راپورت-1840]. 132[بوراکا اوخشايير - ی آتا گکی پيغمبرين ميندي شامانين مينيب گؤيه چيخديغی آتين روحودور، دينی، ايسالمی گؤروشلرده -پورا

دهلر و ياخود دا آنجاق بير قبيله ايچين عايلهياده کيشيلر، زن اؤگل شامانيزمی داھا ديالباھا. الحی يای و اوخدوريس موقدسشامانين ان حئيوانديکلری زامان قوش و يا هکئچميش تورکلرده شامانيزمين ايزلرينه درويشلرين ايست. لنديرير هبير دين کيمی سجي نؤکمو کئچح

رک يشهگائتمک اوچون جيلدلرينی د صؤحبتيميز کيمی، شامانالر دا تانری ايله گبيلدي]. 199[راست گلينير دهلرين شکلينه دوشه بيلمه دهاوزرين. شکيللريندن ده بللی اولوردو حئيوانعکس اولونان قوش و يا دهتين اوزرينعی خلگبو، شامانالرين گئييندي. گؤيه اوچا بيليرديلر

گؤسترمک ينی گج يه هيئتيشی زامان اجدادينا گبونونال شامان قوش دونونو گئيدي. شکلی چکيلميش ليباسين معناسی واردی حئيوانقوش و يا

دورنا یعوسياحمد دين اؤگلين يازديغينا گؤره، الباھا. شکيلدن شکيله دوشمک ميفولوژی آراشديرماالردا مئتامورفوز آدالنير. ييردی هايست ].133[دونونا، حاجی بئکتاش ولی گؤيرچين دونونا، آبدال موسا کئييک دونونا گيره بيليرميش

ثالالردا ايگيدلرين قيزيلقوشا يی مگدين اؤگلين ده گتيرديالباھا. سئوگی دورور دانين اساسين يشمهگدون د داتورک ميفولوگيياسين. کؤنول آدلی بير ايگيد سيلکينيب آتماجا دونونا گيرير - کارا«. دير قيزالرا اوالن سئوگيسیديکلری هسينه سبب اونالرين ايست چئوريلمه

بير قيز قوش اولوب اوچور، تئبئنئ کنديندن کوغا آدلی بير گنج ده دوغان دونونا گيريب قيزی قوواالياراق «؛ »قيزين ائوينين دامينا قونور» آغ قوش«. اليب گليرغرک اوخخايا دا احمد قيزين عشقی ايله موختليف دونا دوشه دانناغيلي» اوخخايال احمد«. و س] 133[» ياخاالييريشمک تکجه قوشالرا چئوريلمکله اولمور، ايالنا، گدون د. يشه بيلمير، اؤلورگن آغ قوش دونونو دداايسه بو سئوگی اولماديغين داناغيلين

اؤلن ايگيدلرين روحالری بير دوغان اولوب، گؤيه «دئييلير کی، دهلرينتورک ميف. سئوگی دورور داين اساسينگقورباغايا دا چئوريلمگؤيه دهرک گؤيرچين جيلدين هينی ترک ائدنده اؤلن آدامين روحو اؤز بد دهی دئييل کی، ايسالم دينی گؤروشلرينتصادوف. »اوچموشدو

پری قيزين دونونو گيزلتمکله اينسان اوغلو پری . پروتوتورک ميفولوژی گؤروشلری دوروردو دهنين کؤکون يشمهگبو دون د. اوچور . بو حرکتينه گؤره جزاالنديريلير داائدير و ناغيلالرين سونون ليقسينه قيسقانج قيزالرين سويا اوالن سئوگی

- ه افسانه و ميفلريميزده ده تئزگيشديرمگايله دون دسيلکينمه يولو . ت اولونورعدوشمک سيلکينمکله موشاي دهيشمک، جيلددن جيلگدون دی اؤزونون اونقونونا، گيشديرمگاينسان دون د. ديربيز قئيد ائتديک کی، دون اسکی تورکلرين قديم اينانيشالری ايله باغلي. تئز راست گلينير

. ميفولوژی گؤروشلرده آدام دونو، ياخود اينسان دونو آدالنان گؤروشلر ده واردير. توتئمينه اوالن ياخينليغينی بوروزه وئرير

ير اليحاضکيمی اي» ملر اژداھاسی دلی دومرول آد«سينی ايفاده» نی دلی دومرول هملر اور آد«کی داداستانالرين» دده قورقود«اؤگل .ب دهونگبو، اؤزلو. ن ياخينليغی قابارديليردان سيلينميش اژداھا ايله دون جھتدن، منشأ باخيميندابو ايفاده ايله دومرولون يادداش]. 133[

سا اژداھا دونونا اؤگل يازير کی، دلی دومرولون نه واخت.ب. دير نين تصديقی لتیصده دومرولون خي دير، ميفولوژی بديعی دوشونجه تشبئه . دير الکين بو، اسکی چاغالر ايله باغلی بديعی ياشانتی. عا ائتميريکيديينی بيز اگبورونه بيلدي

آناسيز بير -دئييلير کی، آتا دهميف. اوسته دوشور - ينه جان آختارماسی موتيوی بير آلتای ميفی ايله اوستضوعدلی دومرولون اؤز جانی . ی گؤستريليرگقايين آغاجينا سيتاييش ائديلدي دهميف. دانيشان بير آت اونا ھديه ائديلير رتينی چکير و تانری طرفيندنحصچوجوق بير آتين

آد وئرمه عادتی . ديرکی تانری وئرميش دهسا، بورادا دا اوغالنين آدينی قايين آغاجی اوزرين اويغورالرين نسلينی قايين آغاجی دوغورموشتانری اونا آد وئرمکله ھم ده . ن اوغالن آدسيز قاليرداجک بير بؤيوک اولماديغين آد وئره .داھا آچيق گؤستريلير نبورادا باشقا ميفلره نيسبت

تانری بو قيزی منه «نين قيزينا ائولنميش، باشقا بيريسی گليب دئميش کی، ینی اوالن بو اوغالن دوشمقھرمانميفين . ليک وئرير موقدسقانونال يووا -دای دا قايقھرمان، ميفين ديرتليوگنج قو ندئي» تانری منه يازميش«. ديرال ووروشماغا باشالميشقھرمانو بو » يازميش

ی گلير و اوغالنين جانينی گنھايت، تانرينين ايکی مل. بو سببدن تانری اونو دا بوسبوتون يوخ ائتمز. ديرن آد آلميشدارموش و تانريقوو کيمی، گگؤروندو]. 133[ن قورتاريرالر مدجانالرينی فدا ائديب اونو اؤلوينه اؤز ضوعکار ملکلر اوغالنين جانی هبو نغم. قورتارير

قازانميش، مضمونعادی دهسين ن معنا کسب ائتسه ده، سونراکی تکامول نتيجهدادوشمک ميفولوژی باخيم ده، جيلددن جيلدگيشمکدون سی، يشمهگچی ايله پالتارينی د يرمانگنين د مزهحکئچل . ديرباسدير ائتمک مقامينا خيدمت ائتميش-له اؤز ياالنينی اؤرتدگيشمکصورتينی

. گؤزونو اونا بوالماسی کوروغلونو آلداتماغا خيدمت ائدير - اوز

کی، ديرائله بير ميللت تاپماق چتين دهتاريخ. سياسی پروسئسلره منجر اولونور-ايجتيماعىھر بير خالقين تاريخی اونون کئچميش اولدوغو دا ياشايان ھر بير ميللتين دابوگونکو تاريخی زامان. رلر اولماسينگی حيکمتلی دگونون سؤيکنديتفکورميللی -ئتنيکاونون سويکؤکونون، ا

تاريخی اينکيشافين ]. 145[لرينی تشکيل ائدير ليک عنعنه ثن واري لری اونون کئچميشينی خاراکتئريزه ائد ی اينکيشاف پيللهگکئچيرديقبيله حيات طرزی منسوب دهی تاريخی تکامول پروسئسينگنين دا کئچيردي آذربايجان خالقی. حياتی ساييليرسی قبيله دؤورو بيرينجی پيلله

دهھمين قبيله حياتی دؤورو ايلک اينسانين دونياگؤروشون. آپاريجی روال ماليک اولموشدور دااولدوغوموز ميللتين يارانيب فورماالشماسينلردن آسيلی اولماسی دويغوسو ايله خاراکتئريزه قووهياراتديغی ايالھی داونشوعورين اؤزونو قع توتماسی، اينسانوطبيعتين اوستون مؤ

شرايط اينسانين ايجتيماعى. ی بيرليک اولموشدورعوضو دان طبيعت آراسين قديم اينسانين ميفولوژی دونياسی ايله اونو احاطه ائد. اولونورلردن تصوورقارماقاريشيق داسی دونيا حاقين ون دا يئتيشمهشوعورميفولوژی . ديربيريونو فورماالشديران ان واجيب شرطلردن شوعور

آرتيق بو . ون فورماالشماسی دؤورونه اويغون گلير کی، بو دا قبيله حياتی دؤورودورتفکورکی دااونون ھارمونيک قورولوشو حاقينلر تصوور موعين دازی فورماالشميش، ايلک اينسانين يارانماسی حاقيناوبرا آلاله - دونيانين ياراديجيسی دهدؤورده ميفولوژی دونياگؤروش

لر تصوور داحاقين آلاله. تاريخی سببلرله باغلی ايدی-ايجتيماعىيارانماسی دا نين سىايدئيا آلالهدا شوعورميفولوژی ]. 184[عمله گلميشدی نين ده اؤز ھر قبيله]. 148[ اولموشدوربيليکلر مؤوجود داحاقين. و سدا توتئملر، کولتالر، اينانيشالر شوعورن اول ميفولوژی دايارانماميش، دهھؤرموزه سج -سينا تانری ليقگونشه، اودا تاپينما، ياخشي. قاداغانالری، تابوالری، اينانجالری وار ايدی نحؤکم سور دهسين اراضی داالر حاقينآلالھلاله و آبو دؤور. گؤروشلرينين اساسينی تشکيل ائديردی ايجتيماعىه ايسه نيفرت قبيله نی اھريمآلالھ، توفان، شر ليققاران

ی سيستئم تفکورلرين ميفولوژی اينکيشاف ائتميش اؤلکه. گؤروشلرين فورماالشماسی دؤورو ايدی دايق حاقينل آلالھلى چوخلرين، تصوور

حؤکم ليق آلالھلى چوخ دهسين نين الپ ايلکين مرحله چاغیگؤسترير کی، بشر .) مثالً، شومئر، بابيل، مصر، يونانيستان، روما و س(بئله اوالن طرزده تورک ]. 171[ ديراؤز عکسينی تاپميش. ين آدی، داشيديغی فونکسييا و سآلالھبو ميفولوگيياالردا ھر بير . دورسورموش

ليغين ايزلرينه، ياخود اونالرين آدالرينا نه اوچون راست گلينمير؟ بو، آلالھلى چوخن اوولکی دؤورلرده داليق تانريچی تک داميفولوگيياسينسی او بيری بلکه ده اونونال ايضاح اولونا بيلر کی، تورک ميفولوژی دوشونجه طرزينين يارانماسی، عمله گلمه. دير همسالچوخ مورکب

الرين آدالری آلالھو بو ليق آلالھلى چوخسا اگر دايالريناوال بيلسين کی، تاريخين ھانسی دوال. ديرميفولوژی سيستئملردن داھا قديم داآنجاق حقيقت بودور کی، تورک خالقالری دا اؤز تاريخی اينکيشافالرين. سا، بيزه معلوم اولمايان سببلردن يادداشالردان سيلينيب اولوب

سی معلوم اوالن بو آدسيز، الکين وظيفه دايفولوگيياسينثال دا سانکی تورک مييميز بير مگج هگتير داآشاغي. پوليتئيزم دؤورونو کئچيرميشلری احمد حجو عصر سيا - 10 دهاثرين» ونون قايناقالریتفکورآذربايجان ميفيک «سئيدوف . م. پروف. تانريالرين اولماسينی ثبوت ائدير

معلومات دااونالردا قيش، يای، آت، سو، گئجه، گوندوز، اؤلوم، يئر تانريالری حاقين ناوالرک داتورکلری آراسين فدالنين وولقابويو -ابن ].113[ينی يازير گوئردي

او يازير . ديرئوين بيرفيکری داھا ماراقليي نبی.آ. ده پروف اوولکی دؤورلرده تانرينين رولو بارهن داليغين یچقبول اولونموش تورک تکتانريوموز گگؤردو داکولتالر باشقا خالقالرين پانتئونون - اميلر حبو . اميلر حياتا کئچيريرحينی يئرده ياراتديغی گچيلي هکی، گؤی تانرينين ايدار

سينی ليغين مودئل دوشونجه لالھلیآ تک داتئنقری ايلک باخيش آلالهباش داتورک پانتئونون]. 101[رين فونکسيياسينی داشييير الآلالھاوالن کولتالر دهسين سوييه آلاله - اميلرحسيلسيله دهينگلي عچونکی اونون تاب. سينی فورماالشديرا بيلمير شجرهياراتسا دا، او، پانتئون

چيليک تانرينين بعضی »ايه« داآذربايجان ميفولوگيياسين. بو سيستئم گؤی تانری طرفيندن ايداره اولونور. ی مؤوجوددورسيستئم دهاصلين امی پروبلئمينیحايه، کولت، فئي نبی.آ. پروف. ر ائديروسی کيمی تظاھ لشمه عسی، ياخود اوندا جم اونا وئريلمه فونکسيياالرينين

سی کيمی سی کيمی، بو فورمادا حياتا کئچيريلمه پرينسيپلرينه اويغون گلمه ليق آلالھلى چوخاوالن خصوصليغين اؤزونه م تکتانريچی ].101[ايضاح ائدير

ی تشکيل سيستئمليگی، بوتؤو لی شاخه ن تورک ميفولوگيياسی اؤزونون چوخ سينی تشکيل ائد هصآيريلماز حي نين سىدونيا ميفولوگييانين الپ کؤکو بشر چاغی نين سىتورک ميفولوگييا. سيستئميندن، دونياگؤروشوندن سئچيلير تفکورسی ايله باشقا خالقالرين ميفولوژی ائتمه

ن داھا گئنيش داو باشقا خالقالرين جوغرافی مکانينتفکورياييلما آرئالينا گؤره ده تورک ميفولوژی . دؤورلرينه گئديب چيخير ايبتيدايىالرينين کؤکو اتورک طايف نلرينی، ديگر طرفی آوروپانی بوروي بير اوجو سيبير، قافقاز، آنادولو، اورتا آسييا اؤلکه. ينی احاطه ائديرضارا

ی يئرلی ميفولوژی دوشونجه طرزينه قايناييب قاريشاراق گميفولوگيياسينی گتيرميش، اويغون گلدي - بر بوراالرا اؤز مدنيتينی اؤزو ايله برابو نه ايله باغلی اولموشدور؟ تورک ميفولوگيياسی ھر شئيدن اول . ديروموز تورک ميفولوژی سيستئمينه چئوريلميشگايندی باشا دوشدو

دن ھميشه ليق تکتانريچیتانری ايدئياسی، . دير لی وارليق تانریعاونون ياراتديغی ان تفکوراينسان . ديرسئچيلميشليگی ايله ترقیماؤز چيليغی ده تورک تانری ليغا قارشی موباريزه آلالھلى چوخلرده قاريشديغی اؤلکه-قايناييب. قع توتموشدورواوستون مؤ داالريناتورک طايف

مايه اولوندوغونو يدونيانين بير تانری طرفيندن ياراديلماسينی، اينسانالرين تانری طرفيندن ياراديليب حم ايدئولوگييا اولموش، يحاکلره گؤره ايلک اينسانی تصوورميفولوژی . قارا خان يادا دوشور دهندئي ليق یچتکتانري داتورک ميفولوگيياسين. ديرالرا تلقين ائتميششوعور

. اوغلو اولگئنی اوتوردوب داجی قات-16اؤزو، داجی قات-17. ديره او ياراتميشگؤيلری د. دير يارادان دا قارا خان

دونيانين دهبو ميف. دير يرده ده يئری، گؤيو، آيی، گونشی، سويو، داغالری، تورپاغی يارادان قارا خانطکی اسادادونيانين ياراديلماسی حاقيناؤلومو کيمه «. تانرينين ياراتديغی اينسانالر ھله اؤلومون نه اولدوغونو بيلميرديلر. لی سورولور تانری طرفيندن ياراديلماسی فيکری اير

جبراييل اؤلومو . تيقاد آزاالرعا- ديريم آرتيب، آجليق باشالنار، اينام. جبراييال دئيير کی، سن يئره اؤلوم آپارماليسان آلاله دهميفين» وئرک؟. دی جبراييل اؤلومو سوالرا وئرمک ايسته. لر ھارای سالدی دی، بوالقالر ھؤنکوردو، شالله داغالر تيتره. دی داغالرا وئرمک ايسته

ائتدی، جبراييل اؤلومو آغاجالرا تکليف . ديلر غيانا گلدی، سوالر فوواره ووردو، ياشاماق اوچون ايجازه ايستهوطگؤللر، دنيزلر، درياالر ی کی، بونالرسيز دونيا خدجبراييل با. بير آنداجا سارالدی ديلر، يارپاقالریگدی، باشالرينی گؤيلرين آياقالرينا ا دهدی، اينيلداآغاجالر سيزيل

ؤلومو او اونالرين ھئچ بيرينه اؤلوم ياراشمير، بيرينين ا. يوخدور نتانری درگاھينا گئتدی، دئدی اؤلومو گؤتور. سيز قاالجاق ياراشيقتانری دئدی اؤلومو اينسانالرا وئر، اينسانالر . سيز يئتيم کيمی آرادا قاليب يييهبيرينين ده اؤلومو اوالجاق، اؤلومو کيمه وئرک؟ اؤلوم

].28[اؤلومو اونالرا وئر . جکلر هبيرينه قصد ائد-جکلر، بير اونالر اؤلدوره. ساخالياجاق، دونيانی تارازدا ساخالياجاق

ايسالم . اولموشدور داالريناقديملردن تورک طايف ليقتانری ايدئياسی، تکتانري. دير لی وارليق تانریعای ان گونون يئتيشه بيلديتفکوراينسان ائله تکجه ھؤرموز و . يستر فورمادا تشکول تاپميشدیا يستر، پيسا دا ياخشی داالرينازراييل کيمی ملکلری تورک طايفعنين جبراييل، دينیو شر سيموولو کيمی قبول ليقخئييرخاھ دهياخود اولگئن، ائرليک کيمی تانريالر اوغوز تورکلرين. ديری يادا سالماق کيفايتناھريم

تانری . يئر، گؤی، آی و گونش يوخ ايدی. دئييلير کی، اولجه سو وار ايدی دهيرينطکی تورک اسادادونيانين ياراديلماسی حاقين. ديرائديلميش . وار ايدی) کيشی(ه بير ايل) کودای(

چيخاريب سويو دالغاالنديردی کيشی روزگر. تانری ھئچ بير شئی دوشونموردو. اوچوردوالر دهبونالر قارا قاز شکلينه گيريب سو اوزرينبوغوالجاق دهسو ايچين. ن بؤيوک اولدوغونو ساندی و سويون ايچينه باش ووردودابو کيشی اؤزونون تانري. و تانرينين اوزونه سو سپدی

: تانری بئله بويوردو. او دا سويون اوزرينه قالخدی. دئدی) يوخاری چيخ(تانری . دئيه باغيرماغا باشالدی) تانری، منه يارديم ائت(اولدو؛ ان تانری، سويا دال، اوراد. اوتوردوالر دهتانری ايله کيشی داشين اوزرين. سويون ديبيندن بير داش چيخدی! ساغالم بير داش اولسون

بير . لينه تورپاق آلدیااؤزوم اوچون ده بير تورپاق چيخاريم دئيه دوشوندو، ايکی . کيشی سويا دالدی. يه دئدیبيرتورپاق چيخارت، کيشیيئر قاتی عمله . تانری تورپاغی سپدی. يا تورپاغی وئردیتانری. ييردی هکی تورپاغی آغزينا سوخدو، اؤزو ده تورپاق ياراتماق ايست دهليناکی داتانری، آغزين. دی ن کؤمک ايستهداتانري. جک اولدو هکيشی بوغولدو و اؤل. ه باشالدیگکی تورپاق دا بؤيومدانين آغزين کيشی. لدیگ

سنه . تانری اونا دئدی کی، سن منه فناليق ائتدين. لر عمله گلدی کيچيک تپه-کی تورپاغی آتدی، کيچيکداکيشی آغزين. تورپاغی آت، دئدیمن گئرچک . جکلر گؤره ليقجکلر، آيدين اونالر گونشی گؤره. نلر ايسه تميز اوالجاقالر طاعت ائديمنه ا. نلر فنا اوالجاقالر ائدطاعت يا

و کيمی، گگؤروندو]. 139[لر سنين خالقين اولسون ني گوناھالرينی مندن گيزله. کوربوستان آدينی آلميشام؛ سنين آدين ايسه ائرليک اولسونی گنين تبليغ ائتدي ی اوبرازالر ايسالم دينیاساطيرطبيعی کی، بئله . نوم ائديليرنطرفيندن ياراديلماسی ايدئياسی تر آلالهانين دوني يردهطاسا

يميز بو و يا گتقديم ائتدي. اوبرازينين فورماالشماسينا يارديم ائديردی آلالهيد حده واتفکورکی فيکيرلره اويغون گلير، دابؤيوک يارادان حاقين. ن ياراديلماسی ايدیدن و يا گيلداطرفيندن تورپاق آلالهيتی اورادا ايلک اينسانين خوصوصديگر آنتروپوقونيک ميفلرين اساس

ينی کوسموسال امنش نين سىسی اولوب، ايلک اينسانين يارانما حيصهآنتروپوقونيک ميفلر ده کوسموقونيک ميفلرين آيريلماز ترکيب اوبرازی آلالهکی قئيد ائدک کی، ميفلرده. اولونوردو تصوورلشديريلير، جانلی آنيميست آلاله - بئله ميفلرده ياراديجی .باغالييردیحتی اونالر يا بيرباشا، يا دا روح . يردینليگی ايله فرقل طليگی و بسي ايبتيدايىن اؤز دای بؤيوک يارادانگدينلرين تبليغ ائتدي موعاصير

بو داھا چوخ اکيز . ياراديجی کيمی چيخيش ائديرلر يه گيريب اينسان عالقه دهشکلين) سيله هواسيطکولتالر . ده ديو، گونش و س بعضن(بئله ميفلرده اوشاغين بيری آتادان، . ديريئتيرميش ديقتياييالن بو جور ميفلره داايشتئرنبئرق سيبير خالقالری آراسين.ی.ل. ميفلرينه عاييددير

ن، ديودن، گونشدن داالری دا روحقھرمانيب، تاپديق کيمی ناغيل طلوطن، شاھزاده مو -جئيران، جاليی(ايسه ايالھيدن عمله گلير ديگری ].217) [لردن ماياالنميش و دوغولموش اوشاقالردير لقووها فؤوق. و س

ی اوچون ھميشه بوتون دينلر گاوالن ميفلر اؤز ايدئياسينا اويغون گلدي دان ياراتماسی حاقينداين ايلک اينسانی گيلدن، ياخود پالچيقآلالھليک، بوتپرست(لر تصووردونيا خالقالرينين دين تاريخينه نظر يئتيرسک گؤرريک کی، فئتيشيست . ديرائديلميش ذطرفيندن اخ

نين دينی گؤروشلری حساب طايفاميفولوژی گؤروشلری او . ديرسينی تشکيل ائتميش حيصهاو دينلرين آيريلماز .) و س ليق آلالھلى چوخاو ) ليک بوتپرست(لر تصووردونيانين بوتون خالقالرينين دين تاريخينه نظر يئتيرسک، گؤرريک کی، فئتيشيست . نلر يانيلميرالر ائد

آنيميزم و فئتيشيزم اؤز دهلرين نکيشاف مرحلهدينی اينامالرين، عادتلرين سونراکی اي- ميفولوژی. سينی تشکيل ائدير حيصهدينلرين آيريلماز دهدين موعاصير]. 158[لری تشکيل ائديرلر اساس مرحله دهه ترک ائدير و بونالر دينين تاريخينگفونکسيياسينی جادوگرلي ايجتيماعى

ايجتيماعىيازير کی، دين فکارئتو.ا.س. ده مؤوجود ايدی دهدينلرين طايفاقبيله و دهمؤوجود اوالن ايستروکتورالر پريميتيو شکيلقورولوشون فاکتی کيمی ايجتيماعىدودالشماييب، بو و يا باشقا حفئراسی ايله ميورات سصلر ھئچ واخت فردی تتصووردينی . دير هحاديث

يارانير دار عالقهتام باشا چاتماسی ايله نين سىپروسئ تفکورميفولوژی دهجک ايدئولوژی فورما کيمی اينسان بئينين دين گله. ائدير تظاھور]218.[

دادا ايلک اينسانين ياراديليشی حاقين داتورک ميفولوگيياسين]. سی ، بقره سوره92[ ديرگؤره، تانری اينسانی اؤزونه بنزر ياراتميش ناآقورياراديليش ]. 133[ی کيمی اولوگ تينليگ و يا اوستونکی يالنگوکالردان ايدی گم اسکی تورکلرين دئدي آد. ماراقلی فيکيرلر چوخدور

ن قادين رمزی کيمی اذيتلره دوچار ائد- می عذاب لی، ايالنين سؤزونه باخيب اؤزونو و آد ووا ايسه ضعيف ايرادهحلی، م ايراده آد دهميفلرينزيلرينی و ن سونرا يئر اوزونه گؤندرميش، روداتانری اونالری جنتدن چيخارديق. ووا اخالق سيموولو ايديلرحم و آد. تصوير ائديلير

ابدی ياشاماق دهووا جنتح. سی اؤزوندن اول گلير دئييرلر روزی دهاونا گؤره ده دونيايا اوشاق گلن. ياشاماق ايمکانالرينی دا وئرميشدیچونکی قادين ايله کيشی ابدی حيات . ميشدی همی ده جزادان قورتارا بيلم اونون بو قباحتی تک اؤزونو يوخ، آد. قانونونو پوزموشدو

ن دانين قابيرغاسين قادين آيريجا اوالراق کيشيدن سونرا، ھم ده کيشی. بيريندن آيريلماز ووجود ايديلر- بير دهسين نونالری چرچيوهقا . ياراديلميشدی

آدينی وئرميشديلر اوغلی - لره ايسه يالنگيکني جه يالنگيک، اوندان تؤره يه ايسه ائله بئله کيشی. آنام دئييرديلر-بيزيم اجدادالريميز بو قادينا آی. ايميش دهن اول اونون روحو گؤيلرده تانری ايله بيرليکدان ياراديلماميشداتورک ميفولوژی دونياگؤروشونه گؤره اينسان پالچيق]. 133[

ونو نظره گاونون چيلپاق، پالتارسيز اولدوغونو، سونرادان انجير يارپاغينا بوروندو دااجدادالريميز ايلک اينسانا يالينجيق آدينی قويان . آليرديالر

. پروف. نوم اولونورن، جان باغيشاليان کيمی ترنجان آالن يوخ، جان وئر دااو، بوي. اوبرازی ياراديليب آلالهدا دابويون» دلی دومرول«الکين ]. 71[مخرجينه اويوشور ليق کی دلی سؤزو واليدئينلريندن گلن بير عالمت کيمی دليقانلیداکی، دلی دومرول يازير يئف حاجى. ط

. سينی گؤروروک بير نئچه مرحله نين سى دلی دومرولون اينيسياسييادان کئچمه دابيز بوي. دلی ائپيتئتی يوخدور دااونون واليدئينلرينين آدين

. تأثيرلی بوياالرال وئريلير دهبو متن .الشماغا گليرعحااللی ايله ويدا دهديک هيير، اونالر جانالرينی وئرم هن جان ايستداآناسين- او، اولجه آتابو، قديم تورک . مير هسينی ايست نين اونون يئرينه جانينی وئرمه االلیحدومرول ايسه . يير هحااللی اؤز جانينی دومروال قوربان ائتمک ايست

بو . »!قورسان، ايکيميزين جانون بيلله قوغول! آليرسان، ايکيميزين جانون بيلله آلغيل«: ا يالواريرآلالھدلی دومرول . دير اخالقی آلاله يئف حاجى. ط. پروف. بورادا اينيسياسييا پروسئسی قاپانير. ايل عؤمور وئرير 140سينه اونالرين ھره. ائشيدير آلالهيالواريشی

زراييلين ايسالمين تأثيری ايله عين ده او اولدوغونو، نين، اؤلدورن انری اولدوغونو، جان وئرکی تداليغين اوبرازينين تورک تکتانريچیبو داونشوعوراونون . ديرتعاال - آلاله، جان آالن ندلی دومرول بيلميردی کی، جان وئر]. 71[سونرادان بويا داخيل اولدوغونو يازير

]. 71[سی ده گؤسترير عت ائتمهيراجودئيه م» گؤرکلو تانری«يا تعاال- آلالهاونون دهبونو متن. ن تورک تانريسی اولوب نی ايجرا ائد وظيفه . ديرتاريخی زامان نين عينی اولدوغونو گؤسترآلالھتانری ايله داونشوعوربو، ھم ده اورتا عصر

. ديرمک چتين داھا اول فونکسيونال اولدوغونو سؤيله نين سىاونالرين ھان نلريندن بحث ائدرک مرحلهون ايستروکتور شوعورميفولوژی ده تانری ايدئياسی دا، اونون قاورانماسی اونون فيکرينجه، ميفيک دوشونجه]. 214[آنيميزمی ان قديم مرحله حساب ائدير »تايلور. ائ «

سينی آيين و اينامالرا، آنيميستيک نظريه تايلورون. ائ ايسه »مانقاردت. و«آلمان ميفولوقو . ديريدانا گلميشئم دادا آنيميزمين سونونن ده، سونرا ايسه اونالری احاطه ائد بيری ايله عالقه - لر بير عنعنه-اونون فيکرينه گؤره، عادت. کولتالرا اساساً اينکيشاف ائتديردی

و نين سى هحاديثاسکی اينسانالر ھر بير طبيعت دهسين مرحله موعيننين ؤورخالق ادبياتیايلک د«]. 214[ ديرلي موحيطه گؤره اؤيرنيلمه» ديربير روح گؤرموش، آتا روحالری آيری بير کاتئقورييا کيمی ياراتميش و روحالرين شرفينه قوربانالر کسميش دااشيانين آرخاسين

]214[.

ايلک اينانجا گؤره «: رک يازيردی لشديره ومومیعون اساسی حساب ائدير، فيکرينی تصووراو، آغاج روحونا اوالن اينامی آنيميستيک آغاجين حياتی ايله باغلی اوالن باشقا روحالرين مؤوجود اولدوغو داآغاج يالنيز مئشه روحالرينين ياشاديغی يئر دئييل، عينی زامان

.]214[» يئردير

دن سونرا ماوغوزالردا آنتروپومورفيز. دير، آنتروپومورفيزم خاصميفولوژی گؤروشلره آنيميزم، فئتيشيزم، توتئميزم، پوليتئيزم ايبتيدايىرب غايسماييلوو يازير کی، .ح دوکتورو. ع.ف. ديرتانری آنالييشی فورماالشميش - دا گؤی آدامی اوبرازی شوعورميفولوژی

گئديب ر قده) تئنقير(شومئرلره ) گؤی آدامی، تانری - ائر -تئنق( دهسين آنالييشی اوغوزالردا ان آزی آد سوييه ليق اوغوزالرينين تانريچیکی داليکله، تورک اينسانی آشاغي بئله .دير سيزليگی فاکتی بو آدين تورکلرده ياشاماسی فاکتی بو اينامين مؤوجودلوغونون فاصيله. چيخير

:ولموشدورسی ا دونياگؤروشلرين داشيييجی

I . ؛)توتئميزم، آنيميزم، پوليتئيزم(ميفولوژی گؤروشلر

II . ؛)ووفوصشامانيزم، خالق ت(آنيميست گؤروشلر

III . دينی گؤروشلر؛IV .صوفی گؤروشلر؛

V . 84[ريقتلری طصوفی.[

سونرا، نين سىاول، ھان نين سىاونالردان ھانالکين . آنيميزم، فئتيشيزم و توتئميزمه دينين قديم فورماالری کيمی باخير» توکارئف.آ.س«بو گؤروشلر ]. 218[ين چتين اولدوغونو دئيير گم هقطعی فيکير سؤيل داياخود آنيميزمين فئتيشيزمدن، توتئميزمين آنيميزمدن يارانديغی حاق

داماگييا حاقين دانين سونون فئتيشيزمين اينکيشافی. ديرده اينکيشافی ماگييا ايله باغلي فئتيشيزمين يوکسک درجه. ينی احاطه ائديرضارا موعين. ماگييادا بدخاه روحالردان ايستيفاده اولونور نرر يئتيرض. ررلی و خئييرلیض: ماگييا ايکيلی کاراکتئرده اولور. لر عمله گليرتصوور

بنيداش شھرينين «. داھا چوخ راست گلينير ررلی ماگييايا ناغيلالرداض .لر باشليجا رول اويناييرتصوورماگييادا آنيميستيک و فئتيشيست الری ايسه خئييرلی قھرمان. کی چوبوقال آدامالری داشا دؤندرير دهليناايله، يا دا یگمؤنين ک قووهجادوگر قادين شر داناغيلين» سيرری

لر ايله خسته کؤمگىبورادا خئييرخاه روحالرين . دير اليجه ماگيياسیعماگييانين ايکينجی بير قولو دا مو خئييرلی. ماگييا فالکتدن قورتارير . ساغالديلير

کيمی تعليم، اينسانالرين فعاليتينی ساھماناليان ايلک دينی گؤروش و نجمعيتين قورولوشونا تأثير گؤستر ايبتيدايىماگييانی »فرئيزئر. ج« عيبارتياشلی آدامالردان دانين حياتين ن اوزاقالشديغی دؤورلرده قبيلهداليکدن، باربارليق او يازير کی، قديم اينسانالرين وحشی. قيمتلنديرير

جه آزاد هن تزداباربارليق. دن قوجاالر فعاليت گؤستريردی و اونالری اينسانالرا اؤيره نماگييانين اويغون طلبلرينی بيل -قبيله شوراسی بو عادت، اينانج و گؤروشلر . دينی گؤروشلرين، اينانجالرين قولونا چئوريليردی ايبتيدايى دای آلتينسئحراولموش اينسانالر ماگييانين

ماگييادا اساس عالمت يوکسک . لالرينا دا گلميردیاغيائتمک ھئچ ع ضوعکم يئر ائديردی کی، اونو باشقاسی ايله حمؤ ر قدهاؤزونه او ه گه، مراسيملر کئچيرمگلره اينانجين اولماسی ايدی کی، قديم اينسان تانريسينی يومشالتماق اوچون يالوارماغا، قوربان کسم قووه عالى

قئيد ائديردی »فرئيزئر. ج« .واختالردا دا ماگييانين گوجوندن ايستيفاده ائتميشلر نيت چکذن اداليقاينسانالر قوراق]. 228[باشالييردی کی کی، اونالر ياغيش ياغديرماق اوچون جادوگرلره اوز توتور، اونالردان خاھيش ائديرديلر کی، ياغيش ياغماسی اوچون گؤيلرده

ده دهجينگيل-ده دهکی سو دولو قابالری جينگيل دهلری دؤوره ووراراق اللرينعوضوبو زامان جادوگرلر و قبيله . عاالر ائتسينلروالرا دآلالھ ].228[لری اوخوياراق رقص ائدرديلر مراسيم نغمه

نين بو اينام اولماسايدی، او، قبيله. ه اينانيردیگجادوگرين صنعتی اؤز کؤکلری ايله ميستيک ايناما باغلی ايدی و او، اؤزو ده جادوگرليين ريتوآلسی يتينه گلمهضعجادوگرين، شامانين ائکستاز و دهسين ين ايجرا ائديلمهريتوآل. رول اوينايا بيلمزدی آپاريجی دااتينحيسوسيال . اتی اؤزونه اينانديرا بيلسينعن چيخارير کی، جاماداپسيخولوگيياسينی اونا گؤره حال داخيلىاو، اؤزونون . دير طلبی نين سىسيمووليکا

-بو پرئدمئتلرين ھر بيری اؤز. پرئدمئتلر واردير چوخلونی آشکار ائتمک اوچون ايستيفاده ائتديکلری هحاديثجادوگرلر و يا شامانالرين ]. 215[» تاپيجيالر بونالردان اونا گؤره ايستيفاده ائديرلر کی، سيرلی شئيلری گؤرسونلر«. بير سيمووليک معنا داشييير دهونگاؤزلو

. ردين سينه ايشاره ائد نين آشکار ائديلمه هحاديث نباش وئر» سيموول« دهينظرتاپيجيالرين ن-جادوگر

ايل ائوده سوبای قالماسی، 7اوتوران قيزين دهمثالً، ايستولون کونجون. ن قيداالنيرداماگييا و جادوگرليک اينام. ن آيريلمازديرداماگييا ايناماينامالر ماگييا . مک و س گؤروشمه دامک، قاپی آغزين سؤيله عالطس گوندن قاچماق، يوخويا اينانماق، اله و کارتا باخيب حو ن مس رقحن

سينه عاييد اينام يه گيره بيلمه اينسانين روحالرال جينسی عالقه. يه داھا چوخ يئر وئريلير ماگييادا روحالرال عالقه. ديراوچون اساس منبعماتئريالالر چوخلوسينه عاييد ه عالقهايل» سما قادينی«شامانين دهسيبير تورکلرين) الرال بيرباشا اولمايان اينتيم عالقهآلالھروحالر و (

عادی -ئيریغن يارانان آنورمال اينسانالرين دان توتئميک اينکارناسييا، دوغوشدايه اوالن اينام روحال جينسی عالقه]. 218[ ديرتوپالنميش ]. 218[لر يارانير تصوور دالر، اکيزلرين دوغولماسی حاق يتلری، ائروتيک يوخوگؤرمهخوصوص

ماسی فئتيشيزمه ديرسيموولالش دهلرينی اؤز بئينين قووهده اينسانين طبيعتين دوشونجه نائرک. اينکيشافی فئتيشيزمی دوغورور آنيميزمينگتيريب چيخاريردی ) سينه يتلرينی بيرلشديريب اينامين يوکسک درجهخوصوصآيری اشيا و جانليالرين بوتون -آلالھليغين، آيری ايبتيدايى(اساس اوالن فئتيشين دهفئتيشيزم. سايديقالری اشيادان ايستيفاده ائديرلر موقدسقديم اينسانالر شر روحالردان قورونماق اوچون ]. 101[

توپپوز، مونجوق، پاپاق، اوزوک، دهفئتيش کيمی ايستيفاده اولونان اشياالر ايچين دهفولکلور متنلرين. ديرلی گوجه ماليک اولماسيسئحر . اليب گلمک اوچون الزيم اولورغه نا دوشمقھرمان. ره و سکاسا، چوبوق، سوف

فئتيشيزم، اساساً، قديم ]. 225[ ديردئيه يازيلميش» لرديرتصوورکی شکلی فئتيشيست هميفولوژينين ان اؤنج« دافلسفه ائنسيکلوپئديياسين. ، اووچولوق و سليقطبيعتله ايلک تانيش. لرديرتصوور دااوزه قالديغی دؤورله باغلی معلوماتالری حاقين- اينسانالرين طبيعتله اوز

اونالرين . لرينين دوشرلی اولماسينا اينامی ياراديردیعوضو حئيوان، نين سىنين، قوش قانادينين، يومورتا آغاج بوداغی ليقصنعتلرله ياخين نين سىبيز ناغيلالردا قوش يومورتا. ولو ايدیحصون مشوعورلر ميفولوژی تصوور دايتين اولماسی حاقخوصوصلی همؤعجوز دهداخيليننين توتئم کؤمگىفئتيشين اينسانا بايات. ف). ناغيلی» ايکی قارداش«(نين ياشاماسينی گؤروروک سی اينامی دؤولت وئرمه - وار

توتئمه داسين یاما فئتيشلرين ھئچ ده ھام. گؤرونور، ايلک فئتيشلر توتئمله باغلی اولموشدور]. 132[سيله اولدوغونو گؤسترير هواسيط . گؤرونمور ليقباغلي

ميفولوژی دونيادا خئيير و . ديرليکلرين اولماسی ايله فورماالشماغا باشالميش ل عکسآدو دهلر ميفولوژی دونيا مودئلينتصوورفئتيشيست . گؤرموشلر دهحلينی فئتيشه مجبور ائتميش، پروبلئمين گ، حيات و اؤلوم پروبلئملری قديم اينسانالری دوشونمليقشر، ايشيق و قاران

يشديرمک گسيله حياتينی د هواسيطفئتيشين قھرمان ني اولور، اونو اله کئچيرمک ايسته اليندهناغيلالردا چوخ زامان فئتيشلر ديولرين دهسين آيريلماسی نتيجهروحون فئتيشدن . لی ائديرسئحرلی، همؤعجوز، بو روح اونو ديرفئتيشلر روحا ماليک دهقديم اينسانين نظرين. يير ايسته

گؤروشلر ايبتيدايى داحاقين. داغ، آغاج، سو، يئر، مئشه روحالری و س -ده ھامی روحالر او اؤز گوجونو ايتيرير و ميفولوژی دوشونجهروحالری کيمی . روحالر اورمان، داغ، سو، يئر و س دهسين لی گوجون فئتيشدن آيريلماسی نتيجهسئحرين فيکرينجه، بايات. ف. عمله گلير

].132[موستقيل ياشاما حقوقونو الده ائديرلر

. اينسانال آغاج، داش، داغ، مئشه، سو، اود و س دهآنيميزم. توتئميزم اؤز ايدئولوژی کؤکلرينی آنيميزم و آنتروپومورفيزمدن گؤتوروراجداد کولتونون تايلور توتئميزمى. ائ. د فيکيرلر وارديريبيرينه ض-دا بير داتئميزم حاقينتو. روحی جھتدن بير باغالنتی واردير داآراسين

ه فرئيزئر. ج. سی حساب ائدير حيصهن سوسيال قروپون اؤزل بير ايسه اونو قبيله قورولوشونو تشکيل ائد فرئيزئر. جاساسی حساب ائدير، توتئميزم بير کوللئکتيوين اؤز ].132[لر تبليغ اولونور تصوور دانين کئچميشی حاقين قبيلهگؤره توتئميزم ايله باغلی آيين و مراسيملرده

. ليک پرينسيپی يوخدور فردی دهتوتئميزم. سؤيکنير» سينه وملوق عالقهھقو«اوالن ال حئيوانی گکؤکونه، سويونا ياخين بيلدي

ورونو گؤسترير کی، اونالردان اوچونجوسو بيزيم صونع 4توتئميزمين داآفريکا، آمئريکا و آوروپا خالقالرينين اينانجالرينبايات . فسينه اينام، اينسان ايله مه ن تؤرهداحئيوانسينه، اينسانين ا چئوريلمهحئيواناينسانين «مثالً، او، . لره اويغون گلير همسالاوالن بعضی داتدقيقات

داتورک خالقالرين« ].132[نی گؤسترير »ياشاماسی اينانجی دهين بيرليکحئيوانيه اينانج، اينسان ايله کی جينسی عالقهداآراسين حئيوانو حقوقی طرفی واردير و بو سيستئمين ياشاماسی اوچون بو ايجتيماعىآنجاق ھر بير سيستئمين . نير هتوتئميزمين مؤوجود اولدوغو سؤيل

آدينين توتئمله طايفاسی، قبيله و بيرينجی). جونو قئيد ائتديک-3ورون اولماسينی اساس گتيرير، عونص 4او، ( ديرشرطلرين اولماسی شرطشين بير شکلينی داشيديغی يا سيتايحئيوانلرين آيری قبيله-سی، اتين، قيدانين ياساق اولماسی؛ دؤردونجوسو، آيری باغليليغی؛ ايکينجی

.»آدالر

: لی سورور نين اولماماسينی دئيير، يئنه آلتی شرط اير توتئميزمين تورک ياشامی ايله باغليليغی بايات. فاوال -بو شرطلر اوال

مؤوجود ليقآتا خاقان داخالقالرين ، تورکدای حالگلرينی خاراکتئريزه ائتديتصوورکی اينسانالرين دهدؤورون ليقتوتئميزم آنا خاقان. 1 . اولموشدور

. ديراؤزل مولکيت رول اويناميش دا، تورک خالقالريندامولکيت اورتاقليغی اولدوغو حال دهليک توتئمچیقبيله دينی اوالن . 2

. قان اقرباليغی مؤوجود اولموشدور داالرينطايفا، تورک دابيری ايله سويداش ساييلديغی حال-عينی بير توتئمه باغلی اوالنالر بير. 3

. مؤوجوددور حئيوانخالقالرينين کولت سايديغی بير ، اکثر تورکدالردن ھر بيرينين توتئمی مؤوجود اولدوغو حال و قبيله طايفا. 4

نين آيری عايلهھرفردين، ھر داخالقالرن ، تورکداالردان ھرفرد توتئمين آدينی داشيديغی حالطايفاو قبيله و گتوتئميزمين حؤکم سوردو. 5 . بير بير آدی واردير

ينه اينانج مؤوجود اولموش، آتا گ، اسکی تورکلرده روحون اؤلمزليداروحون وارليغينا و کئچميش دونيايا اينانيلماديغی حال دهليک توتئمچی. 6 ].132[ ديرروحالری آيری بير کاتئقورييا کيمی يارانميش و روحالرين شرفينه قوربانالر کسيلميش

. سنيھات نيرون، الزسلو راسونيی، مان توران، ثوع. ديرسی ھله اؤز حلينی تاپماميش همسالتوتئم دايتله، تورک ميفولوگيياسينعوموم ].137[لی سورموشلر ين وارليغينی ايرگلي بوالی، اؤزکان ايزگی تورکلرده توتئمچی ھايرى

ده اينسان و آنتروپومورفيزم ميفولوژی دوشونجه. دير آنتروپومورفيزمسی سی، ھم ده سونونجو مرحله ون ديگر مرحلهشوعورميفولوژی ده اينسانا بو مرحله. ديرسي قوشاليغی، قوووشوغو کيمی دوشونولمه دهسين طبيعتين، اونون پرئدمئتلرينين عينی ميفولوژی بيرليک چرچيوه

اينسان دا طبيعتين . يله طبيعتين ماکروکوسمو برابرلشيريتلر طبيعتين اوزرينه کؤچورولور، اينسانين ميکروکوسمو اخوصوصخاص اوالن دهسين لرينی ده ميفولوژی دوشونجه هحاديثاينسان طبيعت ايبتيدايىن درک ائد دهاؤزونو ميفولوژی صورت. ودورعوضوبير

لرين همسالبوتون بو . بيلير و س طبيعت ده آغاليا، گوله بيلير، داغالر، آغاجالر اينسان کيمی دانيشا دهاونون نظرين. قلوبالالشديريردیبونا اويغون اوالراق «. روح اولماسينی قبول ائديردی دهينه اينانان اينسان ھر شئيگلي روحون موقدس. روحون وارليغی دايانيردی دهکؤکون

، آيين اوغالن و گونون قيز دهمثالً، قيشين قوجا قاری شکلين(جه ده طبيعی ايستيخيياالر هميفلرده و مراسيملرده نينکی روحالر، ائلدوشونولموش، اينسانا خاص دهاينسان بيچيمين) اولونماسی کيمی تصوورکيمی . گؤيچک بير قيز و س-نين واختيله گؤزل گؤرونوشلو، الله ].37[» دوربوتون وارليالرا، طبيعت اشياالرينا دا عاييد اولونموش نجانسيز، بيلين- يتلر جانلیخوصوصاوالن بير سيرا

ميفلرده، . آشکار ائديلير دااولونماسين تصووراينسان کيمی جانلىيتی ده زوومورف وارليقالرين خوصوصبير آنتروپومورفيزمينبو . الر دانيشماق قابيليتينه ماليک اولورحئيوانبوتون ندئمک اوالر کی، توتئم ساييال بيل. لرده قورد اينسانا دؤنه بيلير و عکسينه افسانه

. ده اولدوغونو گؤسترير لی عالقهليقبيری ايله قارشي- لرين بير رحلهفاکت ايسه م

، ن، کدرلنه بيلنداغالر دانيشا بيل دهميف. ايستيفاده اولونموشدور دهيتلريندن ميفين پوئتيک ديلينخوصوصآنتروپومورفيزمين بير سيرا ديرمه، نشخصل. بو دا ميفين تأثير گوجونو آرتيران عامل اولموشدور. چکير ديقتميفولوگئملر کيمی نيول گؤستره بيل چيبآديل الر حئيوان

. ايستيفاده اولونان بديعی سيموولالردير دهلر، مئتافوراالر ميف آللئقورييا، موباليغه

آنيميزم، . ياسيياديرآنيميزم، توتئميزم، آنتروپومورفيزم و فئتيشيزمين فولکلوردا تيپيک فورماسی اينکارناسييا، رئينکارناسييا و اينيس . نيرالکسمه ايله تامام سی ايسه فولکلوردا قوربان موتيوی و قوربان توتئميزم، آنتروپومورفيزم و فئتيشيزمين سون نتيجه

. ديرسی اينکارناسييا، رئينکارناسييا و اينيسياسييا پروبلئملري لردن بيری، بلکه ده بيرينجی همسالآز اؤيرنيلميش داآذربايجان فولکلورونبونا گؤره ده پروبلئمه . ه توتئميزم دايانيرطبيالواسي دهچونکی بو پروبلئمين کؤکون. ديرپروبلئمه عاييد باخيشالر موختليف داليقفولکلورشوناسی عوضويله بيری ا-سی اؤيرنيلسه ده، اونالرين بير فولکلور متنلری ايله عالقه داليقآيري-بو پروبلئمين آيری. کسب ائدير ليقياناشما آکتوال

ی بعضی گين احاطه ائتديسمک بو پروسئناؤير دهتک دئييل، بيرليک- البوکی پروبلئمی تکح. ديرميش هتدقيقينه فيکير وئريلم دهوحدت

نئجه عکس نين سى هحاديثمثالً، فولکلوردا اينکارناسييا . سينی آسانالشديرا بيلر لی تدقيق ائديلمه يلهسلرين، مثالً، توتئميزمين سيل همسالچونکی اينکارناسييا اؤزونون عکس پروسئسی ايله بيرباشا . دی نتيجه وئرمزيسی ج کومپلئکس ياناشمادان کناردا اؤيرنيلمه نين سىاولونما. ئدرلرين الده اولونماسينا کؤمک ا تدقيق ائتمک ميفولوگييا اوچون موھوم نتيجه دانی عينی واخت هحاديثاونا گؤره ده بو ايکی . ديرباغلي

. ديريتلرينه ماليکخوصوصاينيسياسييا ايسه رئينکارناسييادان سونراکی مرحله اولوب گئنيش تدقيق

-جی -12. ولا.راميزدان ائ( دهتوتئميزمين ايسه آلت پالئوليت دؤورون. ديری توتئميزمله بيرباشا باغليپروسئساينکارناسييا و رئينکارناسييا فولکلور اوچون آنی اوالن .).و ب توکارئف. ا. س، خايتون. ائ. د، تولستوف. پ. س(ييرلر هسؤيل يارانديغينی) يلليکلرا جو مين-10

توتئميزمين . نين ياشاديغی گئولوژی دؤوردور آلت پالئوليت دؤورو قديم اينسان نسلی. يلليکلرله اؤلچولورا دؤور تاريخ اوچون مينه طاينکارناسييا دا بيالواسي. ديری چاغالرال باغليگدي هن آييرا بيلمداحئيواناولوب اؤزونو باغلی يارانماسی دا قديم اينسانالرين ماغارا حياتی

لرينين ن بو دؤوره عاييد ماتئريالالر قديم آسييا، آفريکا، آوسترالييا، قوينئيا و اوکئانييا قبيلهداتوتئميزمله ايليشگيلی اولدوغونو حئيوانده اينکارناسييا اولونموش توتئم دهآذربايجان فولکلور متنلرين. سی زامانی آشکار اولونموشدور اؤيرنيلمه نين سىائتنوقرافييا

]. 46[اولونور تصوورن ياری اينسان، ياری قوش کيمی داخن -ندا مورغی»جومشودون ناغيلیمليک «مثالً، . قوشالرا راست گلينيردير کی، اونا حئيوانفيکرينجه، توتئم او .) و ب مئلئتينسکى . ائ، ايسپئنسئر، تايلور. ائ.،فرئيزئر. ج(توتئميزمله مشغول اوالنالرين

رک اونو دئمک اوالر کی، قديم اينسان اؤز روحونون اوندا بو فيکری اينکيشاف ائتديره. ديرداحئيواننين روحو ھمين سيتاييش ائد ].194[ائدير تصوور) حئيوانی اينسان، باشی نبد( دهاينسان شکلين) یحئيوان(يندن توتئمی گاولدوغونو گومان ائتدي

ناغيل و داستانالردا . ديراميلر کيمی يئر آلميشحن ائد ليقاً ناغيلالردا قوشالر زوومورف، خئييرخاھخوصوص، داآذربايجان ميفولوگيياسينالرين گئنئتيک قھرمانقوشالرال داداستانالرين» دده قورقود- کيتابی«. ن ميفيک اوبرازالردير الرين سويکؤکونو تعيين ائدقھرمانقوشالر آغ سونقور قوشو «يرالنماسی، قازان خانين طخا داالينثيازير کی، قيزين، قادينين قوش تيم يئف ولی.اى. ن پروف لرينی تعيين ائد عالقه ].123[اولماسينی گؤسترير قوش نين سىسی اونالرين آنا طرفدن تمثيلچي دئمه» بير کؤکوم وار دهينکائرک

اوزوندن قيز، ليقيا، اوتانجاقح موعينلرده ياخود افسانه. رک قيز جيلدينه دوشه بيلير پری قوشالر دا اينکارناسييا ائد داآذربايجان ناغيلالرين . رک گؤيرچينه و باشقا قوشالرا چئوريله بيليرلر ه قادين رئينکارناسييا ائد

ياييلميش دهاراضي موعين دهلردير، سوبيئکتی ايسه کوللئکتيو ايچينتصوورتوتئميزمين اوبيئکتی توتئم اجدادی و اونونال باغلی اوالن . ديراينسان نسلي

رک يشهگدا دام ظسی ايله توتئميک ني عمله گتيرمه طايفارک نين يوخ اولماسی و يا بيرلشه قبيله. ديرتوتئميزم قبيله قورولوشو ايله باغلي ليققھرمانالری، قھرماننين طايفا]. 217[لر فورماالشير تصوور دالری حاقينموقدسنين طايفاھامی روحالر، . اجداد کولتونا کئچير

اجداد نين کولتو قبيله قورولوشونون داغيلماسی ايله، توتئم ياراديجی قھرمانکی، ديرقئيد ائتمک الزيم. يشيرگباخيشالر د دافئنومئنی حاقين. س. ه باشالييرگتيقادين آرتديغی دؤورده اينکيشاف ائتمعالرا اآلالھيئنی کولت ميفولوژی . سی ايله يارانان بير کولتدور کئچمهديجييه هتؤراو بو تئرمينه اويغون . ينی يازيرگسؤزونه اويغون گلدي» مته گئدنحر«سؤزونون » قھرمان«ده يازيلميش کيتابه دهان ديلينيون فکارئ - تو. ا

له اوغوز دا بو اي عينی(باشچيسی حساب ائدير نين سى لرين سوالله وی اجداد، اصيلزاده هتيپينه ھئراکلی ياخين سايير، اونو افسان قھرمانسييانين رولونو قئيد ائدير اينيسيياقبيله کولتو کيمی نتوتئميزمين و ائرک نن دانيشارکداليک فورماسين ثاو، دينين واري ]. 217[ )جوردور

]218.[

بوتون تورک خالقالری دا . نی تشکيل ائدير بؤيوک بير مرحله داپروبلئمين شرحينه کئچمزدن اول قئيد ائدک کی، توتئميزم خالقالرين حياتيناً قوردا موناسيبت، اونون توتئم، يوخسا ياراديجی، خوصوصتوتئمه ياناشمادا، . کئچميشلر دهشکيل خوصوصنی اؤزلرينه م بو مرحله

. ديرلره گتيريب چيخارميش هحيظموال موعيندئميورق اولماسی

دهی اوغوز خانين شخصيتينگی الزيم بيليريک کی، بوز قوردون عاييد ائديلديگدن قيساجا اونو دئم لره موناسيبت بيلديرمه هحيظبو موالتک اوغوز خان دئييل، چينگيز خانين، دهتاريخ. دير حئيوانبورادا ھم قورد، ھم ده اؤکوز اجداد . ی جلب ائديرديقتاؤکوزون ده رولو لرده چينگيز خان، اوغوز خان و باشقا شخصيتلرين حياتی ايله باغلی افسانه. نيلير هالرين دوردوغو سؤيلحئيواناجداد دهتئيمورون دا کؤکون

ين قھرمانسی و ائتمه تظاھور دهشکلين حئيوانلرده ايشيغين بو افسانه. ديرداسی گؤزه چارپماق عالقهالرال حئيواناونالرين اجداد : ناالنديريرعسينی بئله م ائنمه دهشکلين عاعقوردون شو داداستانين» اوغوز کاغان« فيئ ىنب.آ. پروف. يرالديليرطايشتيراکی خا دادوغولماسين

دااالری آلتينعفونکسيياسينی يوخ، برق ووران گونش شو ليققوردون تانريچي داقورد راستالشماسيناينسان و - ده تصووربو، ميفولوژی «محض . دير، اونو اؤزو اوچون دوشرلی حساب ائدير لی، قورد اوغوز اوچون فئتيش دئمه]. 101[» دير سيلوئتين سيمووليزمی نگؤرون

ميشدن اول تورک هاوغوز خانين دونيايا گليشينی ايزلم. گؤرونور دابو داستانن سونرا قوردون توتئم اولماسی فونکسيياسی دافئتيش اوالنبيزه بئله گلير کی، دئميورقلوق قوردون قازانديغی ايکينجی . ديرقوردون دئميورقلوغونا نظر سالماق الزيم داسويونون يارانماسين

نين سىطايفاآشينا ده بير افسانه. يتی وارديرخوصوصقوروماق توتئمين ده اؤزونونکونو . دير مه فونکسييادير و توتئميک اجداددان تؤره

دان ساغ قاالن اللری، آياقالری کسيلميش بير طايفاده بو افسانه. اساس سبب قوردون اجداد اولماسی گؤستريلير داچوخاليب آرتماسينسی و مهناوشاغين دوغولماسی، باشقا قادينالرال ائول 10سی و بو قورددان اوشاغين ديشی قورد طرفيندن آپاريليب ماغارادا بسلنيلمه

کيمی حئيوانا، اجدادا ياخينالشديرير، او دا اؤزونو حئيوانسی اونو ده اوشاغين اللرينين، آياقالرينين کسيلمه افسانه. نيلير هياييلماسی سؤيلقوردون ماوی اولماسی ايله اجداد اوشاغين گؤی تورک ليقياخينييش، هاوالن جيسمانی بنز دااوشاقال قورد آراسين دابئله اوالن. س ائديرحي

و ) سی همساللی اولماسی اينسانين کوسموس منشأ(ھر ايکيسی ماوی گؤيدن گلمه حساب ائديلير . داھا چوخ اوزه چيخير دااولماسی آراسينرک ايکی ديجی ايله بيرلشه هايکينجی بير تؤر دهنسي ، الکين اوغوزون دونيايا گلمهديربو اوشاق ھله اوغوز دئييل. ليک قازانير موقدساوالن بورتئ چينو دهيننکؤک عايلهچينگيز خانين . سيندن سؤز آچير مهنين ائولحئيوان ايکی رووخ. پ. ژ. ليغين باشالنغيجينی قويور اجدادلی

]. 142[ی چکير ديقتسی کيمی ليغين نومونه رک ايکی اجدادلی بيرلشه) چينگيز خانين آناسی(ايله وحشی ديشی کئييک اوالن کوا مارال ايزديواجين باش توتماسينا قديم دان کئييک آراسين ن قوردال يئری تمثيل ائد سی گؤيو تمثيل ائد مهنده يئر ايله گؤيون ائول اسکی دوشونجه

تورپاغين سيموولو کيمی ) کئييک(قورد ماوی و بوز اولدوغونا گؤره گؤيو، مارال ايسه . تورکلری، مونقولالری اينانديرميشدی دهسين گلمهاوغوزون دونيايا ) اينک(قورد و اؤکوز . ديرداقالماق دهاوغوز خانين دا تاريخی کئچميشين ليق ايکی اجدادلی. دوشونولوردو

داعينی زامان) عاعشو(ايشيق . دير یپروسئسسی، اينکارناسييا ايشيغين قورد شکلينه دوشمه نی چکديقتلرده بو افسانه. ديرايشتيراک ائتميشولو حصون متفکور ايبتيدايىاولونماسی تصوورتوتئمين بو جور . رک اوغوزون دونيايا گليشينه سبب اولور روحدور و قوردا چئوريله

:لرينی بئله تصوير ائدير مرحله توتئميزمين تولستوف. پ. س. ديرباغلياوالن توتئم اجدادال

توتئم اجدادی؛. 1

چيخيش ائدير؛ دام رولونھوقوتوتئم . 2

].231[ ديری اينانجيعومومم دئييل، کوللئکتيوين وھقوتوتئم اجداد، . 3

رک ی اؤزوموزه بورج بيليريک کی، آدامجيلالرال باغلی اوالن ميفلرده آنجاق قادينالر باشالرينا قورد دريسی کئچيرهگبو فاکتی دا دئملی سورمک يه ايرضبئله بير فر. سيله اؤز توتئمينه چئوريله بيلير هواسيطبيزه معلومدور کی، اينسان محض دری . قورد جيلدينه دوشورلر

قورد«. ن چيخاريب، چونکی توتئم اؤزوندن حساب اولونانا بئله موناسيبت گؤسترميرداوردو توتئم اولماقاوالر کی، محض آدامجيلالر ققورددان آلديغی -ن دااؤز قووتينی دئميورقون قھرمان. موباريزه گئدير داال آدامجيل آراسينقھرماندان دوغوالن -قورد داناغيلين» وغلوا

بئله گلير کی، قوردون توتئم اولماسی آرخايک ميفلرده ده اونودولموشدور، بو متنلرده قوردون بيزه]. 24[اوچون آدامجيال قاليب گلير . آنجاق آدامجيلالرال باغلی ميفلردن اونون توتئم اولماسينی گؤرمک، ايستروکتوردا يئرينی برپا ائتمک مومکوندور. دئميورقلوغو قورونور

زالخا دوققوز آی قوردالرال گزير، آدام . قورد دريسينی اونون اوستونه آتير داخانزالخا باشی آچيق چؤله چي دهميفين» قورد زالخا«. ين شاھيدی اولوروقپروسئسده بو دهميفين» قورد آرواد«]. 21[ن سونرا آداما چئوريلير داايتلر اونون دريسينی ييرتان. پارچاالييب يئيير

ن سونرا قادينين دايه دانيشماسين نی کيشی هحاديثقوناغين بو . يير ايستهرچاالماق رک پا ائوينه قوناق گلن کيشينی قادين قورد جيلدينه دوشهدن اينسانا مميفلرده توتئ. نی دری يارادير عالقه دابو ميفلرده اينسانال توتئم آراسين]. 20[ن چيخير داليققورد دونو يانديريلير، قادين آدامجيل

. لی اولورالر چئوريلمک اوچون قادينالر اينکارناسييادان کئچمه

. گؤرور دهقديم اينسان اؤز توتئميک اجدادينی اينسانا چئوريلميش، ياخود اؤزونه اوخشار شکيل. يه اويغون گلير اينکارناسييا بيرينجی مرحلهاينسان ايستروکتور دهبو موستوي. ديرعيبارتن داتجسوم اولونموش روح دهده اينکارناسييانين ايستروکتور مودئلی توتئم بيرينجی مرحله

دئييل، باشقا دهو کيمی، روح اينسانين اؤزونگبورادا دوشونولدو). سی لی عالقهليقاينسان قارشي - روح -توتئميک اجداد (مودئلی تاماماليير سی، روحون ه کئچمهندن باشقا بدنروحون بير بد. دير و سدادير، باليق دهدئييل، گؤيرچين دهمثالً، ديوين جانی اؤزون. سوبستانسييادادير

لرده اونون کؤکلری يئرالتی دونيايا اوزانير، تصووردونيا آغاجی ايله باغلی . ديرايله باغلي) کوسموس(دن يئره قاييتماسی دونيا آغاجی يئنیسی، يعنی اؤلنين روحونون آخان سو دا حياتين يئنيدن دؤور ائتمه»آوئستا«. سی يئرله گؤيو بيرلشديرير، بوداقالری کوسموسا ياييلير گؤوده

ياغيش سويو دا دؤور . ديرياغيش سويو يومالي نقئيد اولونور کی، اؤلنی حؤکم. تصوير اولونور) اينکارناسييا(سی يه کئچمه ايله بيتکیلر قديم اينسانالرين تصووربو . ديرسينه تکان وئرميش يدن گؤيرمهسينه، يئن نين توخومالرينين يئره تؤکولوب بيتمه رک حيات آغاجی هائد

بورادا حيات و اؤلوم . ه خيدمت ائديرگيرمدنکملحنی مؤ لرينين آغاجا اجدادالر دونياسی ايله عالقهتصوورشيفاھی داحيات و اؤلوم حاقين ].160[اؤلومدن حيات دوغور، حيات اؤلومو دوغورور دابيرينه قارشی اوالن-بير

ن داياشين 14سی، اوشاغين اوشاغا چئوريله بيلمه دهنينطاساس اوالن روحون آنا ب داين دوغولماسينقھرمانگئنيش معنادا اينکارناسييا اينکارناسييانی . پروسئسلرينی احاطه ائدير. سی، پادشاه کيمی باشينا تاج قويماسی مراسيمينه داخيل اولماسی و س ليک دؤورونه کئچمهنارگسی اينکارناسييانين نيسبی نين پادشاه سئچيلمه هناغيلالردا قوش اوچورما، جاوان شاھزاد. معنادا و نيسبی معنادا گؤتورمک اوالررف يص

قوربانالر ايله نعاالر، کسيلود-آلقيش يعنی اوشاغاقالمانين اولیاولی، نين ىپروسئساينکارناسييا . ديرسينه يؤنلنميش اوالراق قبول ائديلمهالزيم » نی مه تؤرهندؤلل«ی گتورک خالقالرينين کئچيردي. ديرين دوغولوشو ايله باغليقھرمانی اوالراق خوصوصبو ايسه . ائديلير دهموشاھي

ی ناغيلالردا آلما يئمکله پروسئسی حال کيمی اينکارناسييا خوصوصرف معنادا، يعنی يص. ديرسی ايله ايليشگيلي اوالن يئمکلرين يئييلمه

. ی ماغارا، آغاج کوغوشو و سعاينکارناسييانين منب. ديجی رولونا کئچير هن تؤرداپادشاه و آروادی قيسير حالين نآلمانی يئي. باش وئرير . اونا گؤره ده ماغارادا اوشاق دوغولور، آغاج اوشاق دوغور و س. يئرلردير

بير پروسئس اولدوغونو عيبارتدن ناراق اينکارناسييانين اوچ مرحلهالساليميزده اوالن افسانه، ميف، ناغيل و ائپوس سوژئتلرينه اسا : دوشونوروک

اينکارناسييا؛ نيسبی صيرف و. 1

ياری اينسان کيمی دوغولما، سونرادان اينسانا چئوريلمه؛ - توتئم آنادان ياری. 2

.). سی و س قيزا، اوغالنا چئوريلمه) ايالنين، آغاجين(گؤيرچينلرين (سی توتئمين بيرباشا اينسانا چئوريلمه. 3

: اينکارناسييانين ايکی تيپينه راست گلينير دهفولکلور متنلرين

ينسان دوغولما، سونرادان اينسانا چئوريلمه؛ ا ياری –توتئم آنادان ياری. 1

.). سی و س گؤيرچينلرين قيزا، اوغالنا چئوريلمه(سی توتئمين بيرباشا اينسانا چئوريلمه. 2

چونکی . بو، باش وئرمير دهونعاينکارناسييانين بيرينجی نؤو. اينسانا چئوريله بيلير) توتئم( حئيوان دهاينکارناسييانين ايکينجی تيپيندير، اؤزو اؤزونو تکراراليا بيلمير، اؤزونو ياراتماق اوچون او، شکلی داتاتوسونينسان توتئم اؤزو ياراديجی ايسا ئيوان، ياریح ياری

محض اينکارناسييا دا . ديرفورماالشمالي وزلوا کيمی بيرتوتئم دهدئفورماسييايا اوغراميش شکيل. ديرلي يتلريندن بيرينی ايتيرمهخوصوص . ن سونرا باشالييردابون

بو . ی، رئينکارناسييانين باشالديغی دؤوردورگاولوندوغو ايکينجی مرحله اينکارناسييانين سونا يئتدي تصوورم کيمی ھوقوتوتئمين بيرينجی مرحله اوچون آبستراکسييا موھوم . مؤوجود اولماسی دوشونولور دهده روحون کنار سوبستانسييادا دئييل، اينسانين داخيلين مرحله

ه گتيرمک تصوورتوتئمی ) اينکارناسييا(ده بيرينجی مرحله. ليک اوستونلوک تشکيل ائدير ده کونکرئت عالمت ايديسه، ايکينجی مرحله) ده ايکينجی مرحله(آنجاق رئينکارناسييادا . دير بو دا موجرد پروسئس. اوچون قديم اينسانا اونون فورماسينی دوشونمک الزيم گليردی

. سی و س قالری، باشی، گؤودهو اولدوغو کيمی قبول اولونور، آيا ديرنتوتئم باشا دوشول

توتئم ايشتيراک ائدير - سو -اينسان دهدير، مودئل ، توتئمه دؤنمه ايستروکتورجا ساده)یپروسئسرئينکارناسييا (بونا گؤره ده توتئمه قاييديش ناغيلالردا ان چوخ . قتی اؤلوم ده دئمک مومکوندورو، بونا موديرعيبارتدن رئينکارناسييادا پروسئس چئوريلمه). دير هواسيطسو، بوالق (

ور، بيرينجی مرحله ايله دقتی اؤلوم يوخوده مو يرينجی مرحله، بديرماراقلي. سيله رئينکارناسييا حدينی کئچيرلر هواسيطکئچللر بوالق قتی و يا دايمی اؤلوم ونی ايسه مو کی عالقهدانی توتئم يارادير، ايکينجی مرحله ايله اوچونجو مرحله آراسين عالقه داايکينجی مرحله آراسين

پروف. و.و. لشديرير عيننين شرطلرينی مو اولماسی اوچونجو مرحله دار عالقهقتی اؤلومله ورئينکارناسييانين مو. حياتا کئچيريرنی باغلی ھر ھانسی چئوريلمه ايسه رئينکارناسييا ايله نئکليودوف. ى.سسی کيمی، نی روحون چئوريلمه رئينکارناسييا زامانی چئوريلمه

جئيرانين «ھر ايکی عاليمين شرحيندن بو نتيجه چيخير کی، ]. 208[روحون موختليف وارليقالردا عکس اولونماسی کيمی شرح ائدير ].62[سی يولو ايله دوغولور نيلمه هعکس اولونان روحون منيمس داجئيران قھرمانندا »ناغيلی

. دير ديريلمه-نين اساس موتيوی جيسمانی اولمايان اؤلوبسياسيياايني. ديررئينکارناسييادان فرقلی اوالراق داھا گئنيش آنالييشاينيسياسييا ه گديريلم -دا قاورانيلير و اؤلوبشوعورديريلمه شرطی کاراکتئر داشييير، اينيسياسييادا ايسه بو پروسئس -رئينکارناسييادا اؤلوب

. ياخينالشير

دده - کيتابی«. بير تيپدن باشقا تيپه کئچير قھرماناينيسياسييادا . ديرسي هحاديث ريتوآلديريلمه آکتينی ايستروکتورالشديران - اينيسياسييا اؤلوب داليک ياشين يئتکينجه ده بوغاج هائل. اونا آد قويولماسينا سبب اولور) داياشين 14(سی گؤسترمه ليققھرمانين ک هبئير داداستانالرين» قورقود

رف ي، يعنی صداسی حاقين ی زامانی اؤلمهپروسئسالرين اينيسياسييا قھرمانبو داداستان. بوغانی باسديغينا گؤره اينيسياسييادان کئچيرالرا، اينکارناسييا قھرمانديريلمه -بورادان بئله نتيجه چيخارماق اوالر کی، اينيسياسييا و اؤلوب. ھئچ نه دئييلمير داسی حاقين ديريلمه-اؤلوب

. دير و قوشالرا عاييد پروسئس حئيوان - رئينکارناسييا توتئمه و

» مدحمليک م«مثالً، . ائتمک چتين اولور موعينه ياخينالشير، حتی اونالرين سرحدلرينی گديريلم-ی اؤلوبپروسئسسييا اينيسييا بعضنمد او دونيايا گئتمکله حديريلمه يوخدور، آنجاق مليک م- اؤلوب صيرفبورادا . او دونيايا گئديب قاييتمالی اولور قھرمان داناغيليناساس شرط دهسين سييادان کئچمهاينيسييااونون . گؤروروک دهتيپين قھرمانن سونرا اونو داندااورادان قايي. يندن کئچيرپروسئسسييا اينيسييا

اگر او دا قارداشالری کيمی ياتسايدی، او دونيايا گئده . يوخو قاداغان اولونور داناغيلين» مدحمليک م«. دير ميفولوژی تانريالرال باغليليغی . سييا ايله باغلی موتيولر چوخدوراينيسييا داآذربايجان فولکلورون. بيلمزدی

. الييرحاضير، بيری او بيری اوچون زمين دير ھر اوچو اينکيشافا مئيللی. معلومدورنين سرحدلری ليکله، ھر اوچ مرحله بئلهسی داوام سييا مرحلهاينيسييان باشالياراق داسی باشاليير، رئينکارناسييانين سونون قورتارديغی يئرده رئينکارناسييا مرحله اينکارناسييانين

اينکارناسييا و رئينکارناسييا بيرباشا توتئميزمله باغلی . قوربانکسمه ايله باشا چاتير يقی سونلوغو ايسه قوربان وطلرين من بو مرحله. ائديردؤورلرده ده نتوتئم روحونا قوربان وئرمک الپ ائرک( ناويناديغی رول اونا کسيل دان ھر بير توتئمين قديم اينسانين حياتيندااولدوغون

. لنير يمظقوربانال تن]) 214[اولموشدور

نين کؤکلری چوخ وئرمه قوربان، قوربان. توروی يئر تخوصوصدا قوربان داخالقالرينين دينی، ميفولوژی و سوسيال حياتينتورک ی معنا اجدادالريميزين ميفولوژی گؤروشلری ايله سيخ باغلی گين ايفاده ائتديريتوآلائراميزدان اوولکی دؤورلره گئديب چيخان بو . ديرقديم

ه گلي بو موختليف. ديرچئشيدلي و چوخمضمونقوربانين اوبيئکتلری، فورماالری، دهخالقالرينين ميفولوژی گؤروشلرينتورک . اولموشدورمک، اونالرين غضبينی يومشالتماقال ی ميفولوژی تانريالری عزيزلهگباخماياراق، قوربانين سوسيال ماھيتی قديم تورکون سيتاييش ائتدي

ايلکين دؤورلرده اينسانالرين دهله نظر يئتيرديکديقت. اولموشدور عيبارتالر تشکيل ائتمکدن يتوآلری خوصوصايلگيلی اولوب اونالرا نين سرحدی ايله قوربانين بورادا ھديه. چونکی اونالر بونو کؤنوللو ياپيرديالر. سينی ھديه ده آدالنديرماق اوالر تانريالرا قوربان وئريلمه

، تانريالرا قوربان مجبوری کی فرقلر عمله گلميشداالکين سونراکی دؤورلرده ھديه ايله قوربان آراسين. بيرينه ياخينالشير-سرحدی بير . ديرداقالماق دابونون اوچون ده قوربان اؤز سوسيال تيپينه گؤره ھم کؤنوللو، ھم ده مجبوری اوالراق خالق آراسين. ديرکاراکتئر داشيميش

بونو تاريخی فاکتالر و .ديرسوسيال تيپينی نظره آلساق، کئچميش زامانالردا قوربان اؤز آرخئتيپينه گؤره ده اينديکيندن خئيلی فرقلنميشه گجسدلری دوشونم حئيوانلرين قبيرلريندن تاپيالن اينسان و آدی قاالن مشھور سرکرده دهتاريخ. آرخئولوژی قازينتيالر دا ثبوت ائديرن آخيرينجی ني قديم ھونالردا دفن مراسيمی. ديرباسديريالنالر اونا قوربان رولونو اويناميش دهاساس وئرير کی، سرکرده ايله بيرليک

خيدمتچيلرين، دهآتتيالنين قبرينين اوستون رووخ. پ. ژ. اولموشدور عيبارتقولالر، آتالر و قويونالردان نسی اؤلنين خيدمتينه کسيل مرحله» ونوگاونالر طرفيندن جننته گؤتورولدو«آتالرين نگؤمول دهابن فدالن اوغوزالرال بيرليک. ينی قئيد ائديرگالرين کسيلديحئيوانآت و باشقا

اؤلنين ياخينالری و اقرباسی آداک اوالراق بير قويون باشی ايله بير آت باشی سونارالر و بو باشالر دهآيريجا جنازه گونون. ديريازميشاساساً اسيرلری و قولالری . دا قوربان ائديرديلرالر قوربان ائديلمکله برابر آدامالری حئيوان دهمزار اوستون. سالالنيردی دهمزارين اوستونبير خيدمتکارينی، بير سئييسينی،سينی، ن بيرينی، يارديمچیدانين قادينالرين ن سونرا باشچیدااونالری بوغدوق«ايسکيتلر . اؤلدوروردولر. گؤمرلردی دهآلتون آراباالرال بيرليکن گئری قاالن قيسميندن بير بؤلومونو دان سونرا آتالری، مالالرينداسينی بوغدوق بير خبرچی

].142[» ھونالردا و تورکلرده مزارا يوز و مين قادين و خيدمتچی گؤمولوردو

بو عادت اوغوزالردا دا وار . سی ايدی سان کيمی وئريلمهحنين کسيليب ا الشديران ديگر موھوم عادت اؤلنين آتی ی سيموولن هقوربانکسماونالر . کی پاياالرا سانجيرديالر دهسان کيمی يئيير، باشينی، آياقالرينی، دريسينی قبرين اوستونحکسيب اتينی ااؤلن اوغوزون آتينی . ايدی

داداستانالرين» دده قورقود- کيتابی«]. 67[جک ايله گئده کؤمگىدن سونرا اؤلو جنته بو آتين نسان وئريلحگومان ائديرديلر کی، آت ادريسينه حئيواناؤلونو . معلوماتالر وئريلير داسی حاقين سی، اؤزونون ايسه آتين دريسينه بوکولمه وئريلمهسان حنين کسيليب ا ين آتیکبئير

تانری بو قوربانی قبول ائتسه، اؤلونون او . کاراکتئری داشيييردی ريتوآلسی ين ميفولوژی تانريالرا قوربان وئريلمهحئيوانبوکمک، او . سی آسان اوالرميش دونيايا گئتمه

نين طايفا. ھر ھانسی بير نسنه باشا دوشولور نيه کسيل يا و يا سرکرده یچينه گؤره باشعمؤوق داخيلىايفاطآنجاق دهبورادا قوربان دئديکقوربان دار و محدود معنادا باشا نبونا گؤره ده آنتيک زامانالردا کسيل. راقين اولماسی معلوم دئييلطمطلرينه بئله بير عوضوباشقا

. ديرن سونرا باش وئرميشدايل قوربانينعنيميزجه، ايسماظسی، کسب ائتمه مضموناونون سوسيال . دوشولور

اؤزونون ماگيک کئيفيتلرينی ) سی اوچون آتين او دونيادا صاحبينه خيدمت ائتمه(بونو دا قئيد ائتمک يئرينه دوشر کی، قبره آتين قويولماسی ].208[ينا باغيشالنيلماسی موتيوينی قوربانکسمه ايله باغاليير قھرماننين ناغيل آتی قبير پروپ. ى. و. يئتيريرناغيلالردا دا يئرينه

قوربانکسمه . رولو آيدين گؤرونور داقوربانين اؤلونون روحونون او دونيايا آپاريلماسين نکسيل دهقوربانکسمه ايله باغلی ميفولوژی گؤروشقديم اينسانالرين ميفولوژی . لری يئييلير حيصه موعينقوربانين نکسيل. سی مقصدينی گودور نيلمه هاؤلونون روحونون منيمس داعينی زامانيازير کی، فسگروع.ا. ديربو ايسه توتئميزم ايله باغلي. اولونورموش تصوور دهشکلين حئيواناينسانين روحو ھر ھانسی بير داونشوعور

].62[» ينی، اتينی، ياغينی يئمکله توتئمين روحونو اؤز اوغلونا کئچيريرگاور اونونندا نيسه »جئيرانين ناغيلی«

قوربان آدينين معناسی ) جی عصر- 8ائراميزدان اول (پالئولوژی دؤورلرده نائرک. دا موختليف اولموشدورتاريخاً قوربانين فورماالری بو دؤور اينسانالرين ميفولوژی تانريالرا . اولموشدورو ايله باغلی مضمونجک يالواريشالرين ميفولوژی روحالرا و تانريالرا ائديله

کی دينی روايتلر ده دای حاقينگج ها قوربان کسآلالھيبراھيم پيغمبرين اوغلو اوالجاقسا، اونو حتی ا. ديرسی ايله خاراکتئريک قوربان وئرمهباش تيرينين قويولماسی زامانی دهنتزه ائو تيکيل. ديرسی ده بونونال باغلي تنھا آغاجالرا و آغاج روحونا قوربان کسيلمه. بو ايناما سؤيکنيرتوتئمين، -ايضاح ائدير کی، کسيلميش آغاج بئله زئلئنين. ک. دعادتی بو . قوربانين قانينی باش تيرينه سورتورلر نکسيل. قوربان کسيلير

نائوه گلير و کسيل نآغاج روحو تيکيل. سی، آدامالرا زيان وورماماسی اوچون اونون شرفينه قوربان کسيلير مه آغاج روحونون اينجيمه) سو روحونا(گؤله دهسين رفهعيازين گليشی دهسيبيرين قديم ائتنوسالرينين بعضيلرين ر قدهحتی ياخين واختالرا ]. 198[ن يئيير داقوربان

کی جينسی داآراسين آلالهايشتئرنبئرق گؤستريرلر کی، اينسانال .و ل فرئيزئر. ج. اولموشدورسی عادتی جاوان قيزالرين قوربان وئريلمه. ولدارليق آنالييشالرينا ياخينالشيردیحصو م» آداخالنما« ليقبيچين قاباغی بئله قوربان-اکين. ائديرولدارليغا خيدمت حصم ليقياخين

و » آداخالنما«. وئريليردی» فهحتؤ«قيزالر چايا ليق، بونا گؤره ده قوربانديردارليق نيل، قانق، ائوفرات کيمی چايالردان آسيليمحصولنين دا ايالنا کی، کيچيک باجی دورقيساجا دئمک مومکون. وسيال پروسئسدن کئچميشدیبؤيوک س دهسين دارليق تورک دوشونجهمحصول

سی ده بو موتيوله عينی ريلمهياخود او بيری ناغيلالردا شاھزاده قيزالرين اژداھايا يئم کيمی وئ. سی بونا خيدمت ائدير وئريلمه» فهحتؤ«اوتورموش اژداھايا قيزالرين داونو سو، چای باشينتظاھورش اولوب ساده نا قوربان وئرمه مورکب آناليييآلالھسويا، سو . ديرندکؤک

. سی ايله تاماماليير قوربان وئريلمه

نووروزال » گونشه قوربان آپارما«او قئيد ائدير کی، . ن دانيشيليرداقوربان نايسه گونشه وئريل دهين توپالديغی متنلرين بيرينفئي نبی.آ. پروفآت، دوه، کل و قويونو گونشه قوربان وئرمک اوچون -الری حئيوانآخير چرشنبه گونو آدامالر موختليف . ديربيري باغلی ان قديم آيينلردن

ايکی نفرله قوربانی تونقال طرفه دادن آشاغی دوشوب گونش دوغماغا باشاليان سونرا تپه. تونقال قاالييرالر دهنين اوستون بير تپه دورھون. ت ائديرعبالتا اونو موشاي اليندهگئدن جيلووو توتور، آرخادا گئدن ايسه داقاباق. ، او بيری آرخادا گئديرداآدامالردان بيری قاباق. آپاريرالر

. دؤوره ووروب خورال اوخويورالر دارافينيه يويوروب، تونقالين اط آدامالر تپه. الر اودا آتيليرحئيوان دااالری دوغوالنعگونشين ايلک شون کؤسؤو گؤتوروب دان سونرا آدامالر تونقالداگونش دوغوب قورتاران. ليگی تعريفلنير لرده گونشين بؤيوکلويو، عظمتی، رحملی بو نغمه

مضموننا گؤره رئليکت آرخايک ميفلره اوخشايان بو متن اؤزونون ايستروکتورو]. 95[ائولرينه گلير، کؤسؤوو اوجاقالرينا آتيرالر بو مراسيمين معناسی اودور کی، گونش تورپاغا برکت . ديراھميتلي ر قدهيرت دوغوراجاق ئبئله بير متنين يادداشالردا ياشاماسی ح. داشييير

. يه بيليريک ده ايزله دهمراسيمين» گونشی دعوت«ی گين قئيد ائتديعبدولالن. مگونشه اوالن اينامی . گتيرسين، ائلده، اوبادا بوللوق اولسون ].156، 43[نلر گونشين ايشيغينی گوزگويه سالير و تورپاغا ساری چئويريرلر ايشتيراک ائد دهمراسيم

موقدسھر بير تانرينين ]. 197[ ديرحئيواننی قاپايان تانريالرين ياراتديقالری چئوره موقدسقوربان نالردا کسيلريتوآلمراسيملرده و کيمی اؤکوز ليقيقين اونالرا قوربان(ی اؤکوز حئيوانی اؤکوز، تورکلرده اوغوزون حئيوانصرليلرده اوسيريسين يم .اولموشدوری حئيوان

. سينه يارديم ائديرميش يھوديلرده، بابيللرده، شومئرلرده بوالقالرين، چايين صاحبی ائا تورپاغين محصول وئرمه. اولموشدور) کسيليرميشسی نين قوربان کيمی گتيريلمه دا کئچی داناغيلين» ايکی يولداش«. اونون شرفينه کئچی کسيليرميش. ايميش سی داغ کئچيسی نين نيشانه-ائا

دوستو پادشاه قيزينا بيلديرير کی، بيزيم يئرده کئچينی . يير هنين قوالغينی ديشل کئچی قھرمانايرونيک «. ايله باغلی ماراقلی فاکت وارديرقئيد ائديردی کی، کئچی دهلرينصؤحبتشيفاھی فکيموح.م. پروف. بئله ائديرلر داپيره قوربان آپارانچوخ زامان ]. 62[» بئله کسيرلر

. آنجاق بييرديرلرلی اولدوغو اوچون اونو کسمير، يطانال عالقهئقوربان کسيلمير، او، ش

ماگيک حرکتلر، ميستيک -ين کومپونئنتلری ريتوآلدن سونرا نيئت ھد يئرينهع. نيرالين سونو قوربان کسمک ايله تامامريتوآلميفولوژی حساب موقدسسيله هواسيطقوربانکسمه قوربان ايله، اونون . سونرا قوربان گتيريلير، اوچ دفعه فيرالديلير و کسيلير. سؤزلر دئييلير

. عالقه ياراتماغا خيدمت ائدير داين آراسيننائديل

مثالً، سويا قوربان . اولونموش واختالری وار ايدی موعين نين سىنين ايجرا اولونما قوربانکسمه داقديم زامانالردان بری تورک خالقالريناودور کی، ياز . رر ووروردوضباغاتا، اکينه - بئله سوالر باغ. يازباشی سئللرين، سوالرين آرتديغی دؤورله باغلی ايدی نسی عادت کسيلمه. پ. ژ. يردینبيريندن فرقل - نين واختالری دا بير قوربانکسمه داانين موختليف خالقالريندوني. قوربان کسمک عادت حالينی آليردی دهنگير

، ھر آيين بيرينجی داجو آی ديشين- 9جی و -6رک يازيردی کی، اونالر قديم موغولالرين قوربانکسمه ايله باغلی تقويمينه نظر يئتيره رووخ-3جی، -2لرله قوربان کسيرديلر، يئنه آيين گؤيه، دونيايا، اونلو داغالرا، بؤيوک چايالرا، اجدادين روحونا، کئييکين روحونا دفعه دهگونون

. قوربانالر کسيليردی ليقاويغورالردا يازليق قوربانالر، قيش. شئيلره قوربان کسيرديلر موقدس نبو دئييل ر قدهجی گونه - 12جو، تا شرفينه چوخ نين سىگؤی تانري دهگونلوک دؤنمين 10نين اورتاداکی ايلين بئشينجی آيی. ھونالردا بؤيوک قوربانالرين تاريخی ده بللی ايدی

].142[باشالنيردی داايون آراسين 11مای ايله 13بئشينجی آی ) قديم تورکلرده(توکيوالردا . قويون و آتالر قوربان ائديليردی داساي

قوربان دهللرينياونالر ماغاراالردا، گورسولو چايالرين ساح. يئرلر وار ايدی موقدسی گقوربانالرين کسيلدي داقديم تورکلرين زامانينق کلييا . س. کی کؤرپولرده قوربانالر کسيلردی دهايسه چايالرين اوزرين داتامير نھرينه توپالشار، ديگر تورک بويالرين. کسرديلر

تانرييا تيرام کيمی، گؤیحنين گؤيه ا تورک خاقانی دهو مونقولوستانين مرکزين دهنين ساحلين ايشتورنی شرقی تورکلرده يازقاباغی تامير چايی

ی آلالھگؤی داربی تورکلرده، خزر خاقانليغينغ دهجی ايللرين-80جی عصرين -7ايسه کاقانکايتوکلو ، مويسئیآت و قويونالرين ].179[سينی قئيد ائدير تئنقريخانين شرفينه آتالرين قوربان کسيلمه

يه آييرماق، حيصهسی ايله کسمک، بوغماق، ايکی ربهضقيلينج . ی موختليف اصولالرال اؤلدوروردولرحئيوان نقوربان ائديل دهکئچميشاورا . آخماماسی اوچون يارانين آلتينا بؤيوک تاس قويولوردوقانين يئره . سی وورماقال قوربان ائديرديلر ربهضين يانينا بيچاق حئيوان

لر ربهضين باشينا حئيوانلر وورماق ايدی، حتی ربهضا اؤلدوروجو حئيوانده بير عادت ده ئتمها قوربان. ييغيالن قانی گؤيه آتارديالرلينی ا... بير ياريق آچاراق دان کؤکسونون سول يانينيحئيوانشامان بؤيوک بير بيچاقال «تونقوسالردا . وورماقال اونو قوربان ائديرديلر

ی تاختا گده جمد بعضندن سونرا دريسينی سويور، اتی پارچاالييرديالر، نی اؤلدورحئيوان]. 142[» ينی اورادان چيخارتدیگسوخدو و اور . ن سونرا اونو سويماغا، پارچاالماغا باشاليارديالرداديرکدن آسان

يشير گنين روحونو د ين روحو ايله خستهحئيوانقامالمادا شامان او دونيانين شر روحالرينی قوربانکسمه عادتی ايله قوواراق کسيلميش گئنيش دااؤلنين روحونون يوال سالينماسينا حصر اولونموش مراسيمين اوچونجو گونو شامان او دونيايا گئدير و آمور اطرافين]. 193[

يولونو ) نين سىاؤلولر دونيا(نين »بونی«ی خادو اينسانالرا ايلک شامانی وئريب و قھرمانميف : کی ميفی دانيشيرداياييالن اوچ گونش حاقينن سونرا اينسانالر داسينی تشکيل ائديب، اينسانالری يئرده يئرلشديريب، بون اونون اوچون آچيب و روحالرين دوزگون دؤور ائتمه

].193[ه محکوم اولوبالر گو اؤزلری ده اؤلم گونشلری اؤلدوروبلر» آرتيق«

لی سئحرقامالمانين بو سينتاقماتيک ايستروکتورو ھم - سی، اونو گئری قايتارماسی نين روحو اوچون گئتمه شامانين او دونيايا خستهسوژئتلرين سئرين ائپيک -قرين.ا.پحتی . ائپوسالرينين سوژئتلرينين قورولوشونا اويغون گلير ليققھرمانناغيلالرين، ميفلرين، ھم ده

ار آروادين «و » اوغورالنميش آروادين گئری قايتاريلماسی«، »سی آروادين الده ائديلمه« -کی توتوشدورولماسينا دهلی جدولين موقايسه ].193[لی تحليلينه کؤمک ائدير موتيولرينين موقايسه» داتويون

دئيه » خوش گلدين، اوغلوم، نه گتيردين؟«اولگئن اوندان داتانری اولگئنه ياخينالشان. شامان اولگئنه، ياخود ائرليکه قوربان آپاريريوخسا، اونا اوالن . ديرقوربانی قبول ائتديرمک سی بو شامانين اساس وظيفه. جاواب وئرير -، »آت گتيرديم، اولو آتا«شامان دا . سوروشور ].142[قوربان قبول ائديلديکدن سونرا قوربان صاحبی و شامان راضی قالير . اعتبار ايتر

بئله فيکير يوروتمک اوالر کی، قوربانين . کسب ائدير ليقی آکتوالخوصوصگؤروشلری ليق شامانچی دهسين نين اؤيرنيلمه یريتوآلقوربان عليھينه نين سى اسکی شامان بلکه ده اينسانين قوربان وئريلمه. اولموشدورشامانيزمين بؤيوک اھميتی داسوسيال رولونون آچيلماسين

شامانالرين رووخ. پ. ژ. ياراتميشتيرسينه شرايط ائديلمه عوضالرال حئيوان. چيخاراق، قوربانين آت، دوه، قويون، قوچ، کئچی و سجی آيين بيرينجی گونوندن سونرا موغول سوبايالرينا اتی، -12ھر ايل «: نلره قاتيلماسينی بئله شرح ائدير اودال باغلی تؤره) مونقول(

يانالرينا شامانالری آلماالری دابير دليک آچماالری سيراسين داياکماق اوچون تورپاق دهايسپيرتلی ايچکيلرله و قيسراق سودو ايله بيرليک ].142[» قوربانالر کسردیؤکمدارين ايسمينی موغولجا چاغيرير و حشامان اؤلو . امری وئريليردی

سی اولماق نين داوامچی بابا صنعتی-داھا دوغروسو، قديم تورکلر آتا. موھوم يئر توتور داين حياتينني قوربان دميرچی اولماق ايستهتئلئوتالردان توپالديغی ماتئريالالرا گؤره دميرچی اولماق آلکسئيئفين.ا.ن. لی ايديلر نه قوربان کسمه مايه ائدياو صنعتی حديلرسه، يير ايستهيلليک ا يا اوچ باخسی -ن کيدای مايه ائديليگی ح دميرچی. شامان چاغيرير کی، مراسيمی ايجرا ائتسين) دهنليکله کئچ صنعت نسيل( ني ايسته

گؤتوروب او ) روحونو(بئله اؤکوزو تاپير، شامان اؤکوزون قوتونو ني دميرچی اولماق ايسته. ديربان وئرمک الزيمقارا اؤکوز قورمه، ائله ائله گسن اونا د. مگتيرميش) قوربان(ن بئريک دانی تاپير و قوتو اونا وئرير، دئيير کی، من سنه او آدام باخسی - دونيايا ائنير، کيدای

اورک . نين اوستونه قويوب آغير چکيجله ازيرلرداينی زينگينی و بؤيرگن سونرا اؤکوزون اوردانداشامان گئری قايي. کی، دميرچی اولسونده ربهضده ازيلرسه، اورتاباب، اوچونجو ربهضياخشی دميرچی اوال بيلر، ايکينجی نده ازيلرسه، قوربان کس ربهضو بؤيرک بيرينجی

].202[ازيلرسه پيس دميرچی اوالجاق

سه آرزوالماق قوربانين کيچيک يی هاورتا عصرلرده سونقو آدالنان کيچيک پايالرين آتشه ياپيلماسی، قويون قويروغونو اودا آتاراق ندن حيصه موعين داکی فرق اونالرين بوتؤو و ياخود تام، عينی زامانداسونقو ايله قوربانين آراسين. اولموشدورن بيری دافورماالرينکی ياغلی قويون قويروغونو دهديز چؤکور، اللرين داسين جی عصرده گنج قيزالر ائولنمزدن اول اودون قارشی- 17. ديردااولماسين عيبارت

. سينه، اونون خوشبخت اولماسينا کؤمک ائتسين ين معناسی او ايميش کی، اود تانريسی گنج قيزين اره گئتمهريتوآلبو . اودا آتيرديالر» ديرسي آنا يؤنه سرپيلمه 4سونقونون آلديغی ان اؤزگون شکيللردن بيری قيميز و قيسراق سودونون تورپاق اوزرينه، آتين اوزرينه و «اؤلولره دامارت آيين. دئيرلردی» بو دا سنين پايين اولسون«ير کاسايا دولدوروب گؤيه آتار و قيرغيزالر ايچديکلری قيميزالری ب]. 141[

پای چيخيالراق . ، پول و سداسه تاخيل، بوغر قدهباشينا نه آدام نموختليف دينی بايرامالردا ھر ائود. پايالر دا سونقو اولور نوئريل . سی ده سونقو کيمی يوزوال بيلر کاسيبالرا، مسجيدلره وئريلمه

او آدام اؤزوندن . دئييرلر» ديليمه پای چيخيب«ونه گدو نديلين اوستونه دوش داخالق آراسين دهنن قاالن پايی يئيداکيمينسه قيسمتينی، قاباغينديله . بو سؤزلر اوچ دفعه تکرار اولونور. دئيير، او دا اوچ دفعه يانا توپور، دئيير» ون دوشوبگديليمه دو«عت ائديب يراجوه مگکيچي

اوچ دفعه . ديله پای چيخمانی دا قوربان مراسيمی ايله باغلی اوالن پروسئس حساب ائتمک اوالر. اؤزونه يوخ اولور-چيخان پای اؤز . يرونون آچيلماسی تابويا اوالن اينامی عکس ائتديرگتوپورمکله دو

ده ميفولوژی دهکؤکون نين سى کيمی کئچيريلمه ريتوآلدؤورده قوربانين موعاصير. دير ه کيمی ايستروکتورو سادهحاديثقوربانين سوسيال ، ديربو نيتلر موختليف(ھد ائدير کی، نيتلری ع. ھد ائديرعسی اوچون اينسانالر ھر ھانسی بير نيتين يئرينه يئتيريلمه. اينام دايانير

ی يئر ده گقوربانين کسيلدي. جکلر يئرينه يئتسه، قوربان کسه.) ليکلرين ساغالماسی و س مه، خسته ن اوشاق ديلهداسونسوزلوق، تانري . ديرموختليف

نيتين يئرينه . سه، ائوده بيچاغين ايتی طرفی گؤيه دورور اگر نيت يئرينه يئتيريلمه. او، پيرلرده، مسجيدلرده و باشقا يئرلرده يئرينه يئتيريليرن بورادا داآلالھی يانان چوبان گن اوردايرالديلير کی، سوسوزلوقطخا دهسين بير آذربايجان افسانه. لر وئرير سی پيس نتيجه مه يئتيريلمه

ن بوالق داضاسی ايله اونون آياغی آلتينينين رتعاال- آلاله. د ائديرعينی وگج هقويون قوربان کس دهعوضين. بوالغين اولماسينی ريجا ائديرچوبان و يمیکچيخان ن دابو سؤز آغزين. ن بيت چيخاراراق دئيير کی، بو دا سنين قوربانينداينه ياخاسينضوعچوبان قويون . آخير

].125[سوروسو داشا دؤنور

اساساً ايکی . گؤردوکلرينی عبير چوخ نؤو نين سى قوربان کسيلمه دابيز يوخاري. ديرو اونون ماھيتی و مقصديندن آسيليمضمونقوربانين ميشدن اول هقوربانی کسم: ديرکيالر داخيلداآشاغي) ونامضمون(قوربانين سئمانتيکاسينا . مجبوری و کؤنوللو - ائتديک دهفورماسينی موشاھي

انينی يئره عاالر ائتمک، قوربانين قوگئتمک، قوربانی تميز يئرده کسمک، قوربانين قبول اولونماسی اوچون د) اماماح(قوربان سويونا ين آراسينا قوياراق قبيريستانليغا گالوا بيشيريب دورمحاؤلولرين روحو اوچون دا، قوربان بايرامين)دن ايستيفاده ائديرلرنگل(آخيتماماق

. ن پای چيخماق و سدااسينعضين يئددی احئيوانآپارماق، يئددی قونشويا پای وئرمک،

ن اوولکی دؤورلرده ده مؤوجود اولموش، اجدادالريميز قوربان کسمکله دااو، ايسالم. ديرقديم ر قدهقوربانين تاريخی بشريتين تاريخی يشسه ده، اونون گد مضمونکی دادؤورده ايسه قوربانين ايستروکتورون موعاصير. ميشلر هالرين غضبيندن قورونماق ايستآلالھ

او، آنيميزم، فئتيشيزم، . ديراولدوغو کيمی ساکرال قالميش کی عالقهداال سوبيئکت و اوبيئکت آراسينحئيوان ليقسئمانتيکاسی، قوربانن ده ايشتيراک ائد ديريلمه -قوربان اؤلوب. ديرمين ائتميشاده اؤزونون تام اينکيشافينی ت ديريلمه-رک اؤلوب لريندن کئچه توتئميزم مرحله

دان امری ايله اوغلونو قوربان تعاال- آلالهسی ائوينه گلن قوناغين ياراسينی ساغالتماق اوچون يييهائو دهميفين» قونشو«. دير هواسيطتيپيک عا اوخويوب اونالرين باالسينی ودرويش ده د. ديريه تؤکور، آروادی ايله بيرگه درويشين ياراسينا تؤکوب ساغال کسير، قانينی نيمچه

].21[ديريلدير

نين حياتا ديريلمه-قوربانين يئری توتئميزم ايله ايلگيلی اوالن اؤلوب داامظه فيکير وئرسک، بو نينين کوسميک دوزومون دونيا مودئلی . ديردادا قالماقشوعورتوتئم اوالراق ميفولوژی حئيوانھر بير نکسيل داليقآيري-آيری. اوزه چيخير دهينپروسئسسی کئچيريلمه

لری ايله کوسموس عوضوقوربانين فونکسيياسی قبيله . دير فئراسیيعالقه يارادان رئال فعاليت س داتوتئم ده اينسانال کوسموس آراسين- ام کيمی بيرظکوسميک ني ننی بيرلشدير بو چئوره قھرماناينسان، کوسموس، آغاج، داغ، توتئم و . ديرعيبارتن داعالقه ياراتماق داآراسين

. دير ريتوآلقوربانکسمه ايسه بونالرين ھر بيری اوچون آيريجا دوشونولموش . بيرينی تاماماليير

. گتيريردی ليقنين قانونالری ايله ياشايان قديم اينسانين روحونا راحت قوربان مراسيمی ميفولوژی دوشونجه نيلدقبول ائماگيک آکت کيمی . ينی دوشونوردوگج هامينی ساخاليا بيلظن کوسموسون ني اينسان اؤزونو شر روحالردان قوروياجاغينی، اونو احاطه ائد نقوربان وئر . لرينين ايشتيراکی ايله حياتا کئچيريليردی و اونيوئرسال کاراکتئر داشيييردیعوضوچاغالردا قوربانوئرمه مراسيمی قبيله ايبتيدايى

ن آسار، يا دااونالر بو سوموکلری بير توربايا ييغيب آغاج. اونون سوموکلرينی سينديرماز، ايتلره وئرمزديلر نقديم تورکلر قوربانی کسرک ].37[اکين واختی تورپاغا سپيلردی . ساخالناردی ر قدهبو سوموکلر اکينه . دا تورپاغا باسديرارديالر

قوچونو ليقايناما گؤره ھر ھانسی بير آدام بيرينين قوربان. ديردابو گون ده ياشاماق داالرال باغلی اينامالر خالق آراسينحئيوان ليققوربانيميز کيمی، گدئدي دای يئری تانيماسی دا، يوخاريگج هين کسيلحئيوان ليققوربان. ديرلي لی، يا دا ايتمه ی اؤلمهحئيواناوغورالسا، اونون اوچ

اوغلو . دئييلير کی، اوزون ياسين آدلی بير کيشی اوغلونا اينک قوربان دئيير دهينس افسانه» اؤيسوز پيری«. اوالراق قالير ررھله سياونالر ناراحات اولورالر کی، اينک . دن چيخيرنليااينک آدامالرين دان خئيلی آراليدايول. ی اوجاغا گتيريرگقاييديب گلن کيمی کيشی اين

الری کسيرلر، اورادا حئيواندوغرودان دا اينک اوجاغا گئدير، ھاردا . جک ياسين کيشی دئيير کی، او دوز اوجاغا گئده. جک قاچيب گئده

سونرا يئنه . اوچ دفعه فيرالنير دااوجاغا گليب اونون اطرافين. قوچ اللريندن چيخير. سالمان کيشی ده اوجاغا قوچ گتيريرميش. دايانير ). ديرتوپالميش قوربانوف. طلری بو افسانه(يئرده دايانير نالر کسيلحئيوان

- کوسا دازاقاتاال رايونون) بايرام آخشامی(ن بير گون اول دابايرام. قوربان بايرامی ايله باغلی موختليف عادتلر ده واردير داخالق آراسين) دير دک-12تئزدن ساعت حوبصقوربانين کسيلمه واختی نعادت(قوربان کسيلديکدن سونرا داجبراييل رايونون. کوسا مراسيمی کئچيريلير

. ين آراسينا قويولوب اؤلولره پای چيخيليرگالوا بيشيريلير، دورمح

کی، توتئمدن قوربانا دوغرو اوزانان پروسئس، کولتا آنجاق گومان ائتمک اوالر . ديرسؤز دئمک چتين داقوربانين تاريخی حاقينجک دن کسيله سی ايله اونون اؤزونون زور ايشلتمه ين قوربان سئچيلمهحئيوانکی ساکرال عالقه، داآراسين ليقال قوربانآلالھچئوريلمک،

. دير هحاديثن کنار دادن اوزاق، ايدراکتفکورسی بو واختادک آچيلماسی مومکون اولمايان يئره گلمه

ی کيمی، گدئييلدي دايوخاري. عکس ائتديرير دهيتلرينی اؤزونخوصوصنين فيزيولوژی ديريلمه- نين سوسيال ايستروکتورو اؤلوب قوربانکسمهسی سی، اينسانين اؤزونو اونالردان آسيلی حساب ائتمه اوالراق باشا دوشولمه جانلىنين ن ھر بير مرحله کوسموسو تشکيل ائد

ه بير زامانالر قبيله و طده ايجرا اولونان مراسيم بيالواسي ھم ده قوربانکسمه. ديرلر اوچون واجيب ائتميش نی ھمين مرحله قوربانکسمه نله فيکير وئرسک، گؤرريک کی، کسيلديقت. تيوا ائديرحسينی ا ن کسيلمهالريحئيوانرول اويناميش موعينتوتئم کيمی داالرين حياتينطايفا

ائله متنلر ده واردير کی، بونالر دا ايت داالکين آذربايجان فولکلورون. ديرعيبارتالردان حئيوانی گحساب ائتدي موقدسقوربانالر توپلومون ی گالرين توتئميزمين تشکول ائتديحئيوانسی متنلرده قاباريق دئييل، ھمين زوومورف اونالرين توتئم اوال بيلمه. ديرو قورد ايله باغلي

. ديرميش هچاغالرداکی رولو ھله اؤيرنيلم ايبتيدايى

ايتله باغلی دافولکلورشوناسليغينآذربايجان . ييک هلی سورمک فيکريند لريميزی اير هحيظاؤز موال دهبونو نظره آليب پروبلئمين شرحينقديم . ديرداياشاماق داايته اوالن اينام دونيانين بير چوخ خالقالرينين ميفولوگيياسين. ميش اوالراق قالير هميفولوژی گؤروشلر ھله اؤيرنيلم

ييادا ايسه ايتله باغلی گؤروشلر داھا بيزيم ميفولوگ. معلوماتالرا راست گليريک دابو حاق داصر، يونان و باشقا خالقالرين ميفولوگيياسينيم ر قدهسؤز دئمک بير دان بو گؤروش حاقدابوددا، داغينيق اولدوغون- لر آددا ميفلر، افسانه دايندن و بو حاقگقديم قاتالری عکس ائتديردي

. ديرچتين

صرليلر اؤز اينانجالرينی آنوبيس آدلی تانرينين يش اولموش، حتی قديم ميصرده ايته بؤيوک سيتايييميز کيمی، قديم دؤورلرده مگقئيد ائتديلی گليب کی، دونيانين بو دا اوندان اير. لشديريليب ينیعيش قوردا اوالن اينانجال يايته اوالن سيتا داعينی زامان. لشديرميشلر بوت داالينثتيم

صرليلردن يونانالر دا گؤتورموش و يبو اينامی م. سايميشالرصرليلر ده ايت و قوردو بير جينسدن ياولدوغو کيمی، م دابير چوخ خالقالرينسينی سوکراتين ايته اوالن اينامينی، اونون ايته آند ايچمه داديالوقون» قورقی«پالتون . اولموشدورايته اوالن اينام اساس اينانجالردان بيری

چيسی، دونيانين ايداره ليقغو کيمی، آنوبيس اؤلومدن سونراکی قاران؟ معلوم اولدوديرسی نه ايله باغلي سوکراتين ايته آند ايچمه. قئيد ائديره چاليشيردی گايته، ياخود آنوبيسه آند ايچمکله سوکرات اؤلومدن سونراکی حياتينی، عذابالرينی يونگوللشديرم. قورويوجوسو ساييليردی

تصووراوالن قارا رنگلی چاققال و يا ايت کيمی داچيسی، اوزانميش حال مايهيده آنوبيسين اؤلولرين ح»ميفولوژی لوغت«]. 52[ ].196[چکير ديقتسی ده لشديريلمه ينیعايله تآاوپواولونان تصوور دهآنوبيسين قورد شکلين. اولوندوغو يازيلير

آنجاق . دوراوخشار اوالن معبود يوخ صيرفآنوبيسه دادئيه بيلريک کی، تورک خالقالرينين ميفولوگيياسين نآراشديرماالريميزا رغمسی کيمی قئيد يتلرينين داشيييجیخوصوصدونيانين قورويوجوسو، يونانالردا اوالن کئربئرين ليقده آنوبيس قاران»ميفولوژی لوغت«

باراک آدلی قورخونج بير ايت -ايت دهسينی، يعنی اؤلولر دونياسينی قوروماسينی تورک ميفولوژی متنلرين اونون بو وظيفه ].196[ اولونورکی، ديرحئيوانوی بير هافسان –دين اؤگله گؤره، باراک، کوماييک الباھا. دونيانين قورويوجوسودور ليقيعنی او دا قاران. حياتا کئچيرير

نگؤسترير کی، باراک آدی وئريل داوغلو آراشديرماالرينا کاميل ولی نريمان. پروف ].134[ جانينی اوندان قورتارا بيلمز جانلىھئچ بير قيرغيزالر دا جينس ايته . رک گؤيه چيخيرديالر شامانالر باراک آدلی ايته مينه. ساييردی موقدسی شومئرلر گاوزون توکلو جايداق کؤپ

نده باراک اوزون توکلو، جايناقالری اوزون اوالن، جلد و ايتی سيچراييشلی جينس ايت »وگقديم تورک سؤزلو«]. 124[باراک دئييرديلر باراک - ايکی يومورتا قويورموش، بيريندن ايت دادئييلير کی، آغبابا آدلی بير قارتال قوجاالن دهلرين خالق افسانه ].170[ کيمی تقديم ائديلير

ن دااونالرين توتئملری قوش. دن بحث اولونور باراک آدلی بير قبيله- دا ايت داداستانين» اوغوز کاغان« ].124[ آدلی کؤپک چيخيرميش . تؤرميش بير کؤپک ايميش

سی باراک اؤلکه- قيل دهدونيا ايله ايشيقلی دونيانين سرحدين ليقباراکين قورودوغو قاران-سينه گؤره، ايت»اوغوزنامه«دينين ده الرشيد ليقھئراکلين قاران دااگر بيز يونان ميفولوگيياسين. يير ايستهيه ھوجوم ائديب اونو اؤزونه تابع ائتمک اوغوز کاغان بو اؤلکه. يئرلشير

سک، اوندا تورک ميفولوژی گؤروشونون تأثيری کيمی قبول ائت] 219[دونيايا سفرينی و بو زامان کئربئر آدلی ايتله قارشيالشماسينی . ينی، ووروشدوغونو تخمين ائده بيلريکگاوزه گلدي- باراکال اوز- اوغوز خانين دا ايت

داقورد معناسين» بؤره« دهقديم تورک ديلين. سؤزونون ائتيمولوگيياسی اھميت کسب ائدير» باراک«ن دالر باخيمينندئييل دايوخاريبو آد باشا داآلينان دهن قئيدامتن يادداش(دير ده ده قوردون آدی قارا باراک افسانهکی داحاقين» قارا ايت ايله بنک«. ديرايشلنميشاليميزده مؤوجود اوالن باشقا ). يندن قاراباليق کيمی قئيد اولونسا دا، اونو قارا باراک کيمی قبول ائتمک دوزگون اوالردیگدي هدوشولم

. ديرايشلنميش داو کيمی، بورادا دا باراک ايت معناسينگسيندن ده گؤروندو»اوغوزنامه«دينين الرشيد. ديرمتنلرده ايسه قارا باراک ايتين آدي ندئييل» بورتو«ن آدينا دابارقوزين بورياتالرين پوتانينين. ق قوردلئفسکى. ا. و مو؟دورتصادوفسی عينی آدين ھم ايته، ھم ده قوردا دئييلمه

نو بورياتالر سما »بورتو«ده وئنئرانين قويونالرينين قورويوجوسو اوالن بو ھمين افسانه. آلديغينی يازير دهنی قئي کی افسانهداايتين حاقينبير چوخ . سيندن يارانان آددير داشييان ايکی آدين بيرلشمه مضمونباراک عينی - بيزه ائله گلير کی، ايت]. 167[ايتی آدالنديريرديالر

ده افسانه. ده بونون شاھيدی اولوروق دهائله طرفيميزدن توپالنان متن. علمی ادبياتالردا دا ايتله قوردون عينی جينسدن اولدوغو گؤستريليرايت گليب قوردا دئيير کی، . لنير ايتين باالالری خسته. داداش-داياشاييرميش، ايت داغ دهت حيهقورد . وم ايميشھقودئييلير کی، ايتله قورد

نتد حيهقورد اينانير، . ، باالالريم ساغاالن کيمی يئنه داغا چيخارامياشاياقتده حيهدی، بير ھفته بيز سنين يئرين ايستيدی، باالالريم خسته ... باالالرين ساغالدووو... دن سونرا گلير ايته دئيير کی، اووو چيخيب داغا گئدير، بير ھفته

... دن سونرا گلير سوروشور کی، باالالرين ساغالدووو يئنه بير ھفته. قورد داغا قاييدير. ايت ده جاواب وئرير کی، يوخ، يوخ، ھاو، ھاوو دهافسانه شکی رايونونون بيدئييز کندين(دئيه ھورور و ھئچ واخت اينسانالری ترک ائتمير » يوخ، يوخ، ھاو، ھاو« داايت ايسه جاوابين

). جی ايل توللودلو-1926مدووا، حی تامارا مصطفی قيزی مني سؤيله. ديراونا ياخين کندلرده ياييلميش

ده عالوه ائتمک سينی سی ايله موباريزهطايفاميفولوژی فاکتا اوغوز خاقانين قيل باراک ننی گؤستر کی موباريزهداايتله قوردون آراسين. پ. ژسينی بحث ائتمه» سيندن الر اؤلکهليقی، فقط قادينالرين گؤزل اولدوغو بير قارانگدي هکؤپکلره بنز... ائرککلرين«دينين الرشيد. اوالرمازونکاالرال آ رووخون. پ. ژ ].142[ آدالنديرير » ليغی قادينالر کرال«نی ، بو اؤلکهآمازونکاالرين حياتی ايله موقاييسه ائدير رووخ

. ديرتاريخدن ده معلوم اولدوغو کيمی، آمازونکاالرين وطنی قافقاز داغالرينين اتکلري. باغلی بو فيکری سھودير

باراک - ده ايت»اوغوزنامه«. فرقلر واردير موعينن داقديم اجداديميزين اينانجی باخيمين داباراکال باراک آراسين-ايت داتورک ميفولوگيياسيننين ده دئييلير کی، بو قبيله»اوغوزنامه«. کيمی تصوير اولونور حئيواندوران بير دانين سويکؤکونون باشالنغيجين دئميورق کيمی، قبيله

يتلی صخا ديليميزده اوالن ايدبار سؤزونون ده معناسی چيرکين، پيس اولوب ايت. رکيشيلری قارا رنگلی، چيرکين اوزلو و ايته اوخشاييرال . آدامالرا دئييلير

کی اينامالرا قاريشميش و اويغون ميف دايندن قوپاراق قورد و ايت حاقينگلي ينعباراک سؤزو ايلکين مو دهياخين دؤورلرين نتاريخين نيسبتقئيد ائدک کی، بو . دورده تصوير اولونموش»اوغوزنامه«سی يئنه بئله متنلرين ان گرکلی. وشدوراولملرين ايستروکتورونا داخيل و افسانه

گؤستريلير . ده وئريلير بيری ايله عالقه-ن ميفولوگئملر بير گؤتورولور، ايشتيراک ائد دهلر کونکرئت موحيط هحاديثتصوير اولونان دهمتنالرين حئيواناگر اوغلوم اوالرسا، دوغوالن زامان بوتون «انديغا ييغميش، صالرين ديلينی حئيوانکی، دومان خانين آتاسی اوو زامانی

کيلری سودا ياخاالييب اونا ايچيرميشلر، بو سببدن ده انديغين ايچيندهصيتينه عمل ائديب صآدلی و» سی اوچون اونا وئررسينيز ديلينی بيلمه، تکجه قوردالرين اؤز دورونو وئرمک فيکريميز يوخمضمونمتنين بوتون .الرين ديللرينی بيليرميشحئيواندومان خان بوتون

. يئمکلر گتيريليب سوفره سالينديغی زامان قوجا بير قوردون اوالماسی ائشيديلدی«: کی دانيشيقالرينی اولدوغو کيمی وئريريکداآراالرينئيف کی، آرتيق من حچوخ «: قورد دئييردی. ينی ده آنالدیگدي هيندن بو قوردون نه سؤيلگالرين ديلينی بيلديحئيواندومان خان بوتون

قوجا . »اگر يئتيشسم بئله اونو توتا بيلميرم؛ حتی توتسام دا پارچااليا بيلميرم. قوجالميشام، اووالريمين آرخاسينجا قاچيب اونا يئتيشه بيلميرمسه، بيزيم قودرتيميز واردير، اگر ھر گنج نگوجسوزساگر سن ياشلی و «: وئردی کيمی اوچ گنج قورد بئله جاواب نقوردون سؤزو بيت

ن ايستيفاده ائديب توی اوچون دابون. دتلی بير فيرتينا اوالجاقيو ش ليقبو گئجه دومان، قاران. ری وارگيا يارديم ائتمزسه، اونون نه د ياشلیقوردالرين بو دانيشيغينی ائشيدن دومان . »ييک هقويروقالرينی و قارينالرينی پارچاالييب سنه وئرج نين سىالرين ھاميحئيوانگتيريلميش

ونا خانين ايتی قارا باراک دئيير کی، اگر پادشاه منه ايستی بير ياغلی قويروق وئرسه، سيزلردن ھئچ بيرينيز بير قوزويا بئله ال اوزاديب ا . ی بير قويروق آتيرلدن ياغين ايچينگاوالن يئم حاضيرو ائشيديب ايته دومان خان بون. صاحب اوال بيلمزسينيز

کولک اسير، يا يوخ؟ جاواب وئريرلر کی، ھاوا کولکلی و سون دهکيالردان سوروشور کی، باخين، چؤلداگئجه دومان خان اويانيب يانينن سونرا ايتی و داکولک کسيب ياغيش دايانديق سحر. دومان خان قوردالرين دوغرو دئديکلرينی آنالدی. درجه قورخونج ياغيش ياغير

دورماديغينی بيلمک اوچون ھر طرفی آختارماغی امر - دوروب دهدومان خان قارا باراکين سؤزونون اوستون. قويونالری آختارديالرتکجه بير يولو داقوردالر اولدوغو حال داگؤردولر کی، گئجه ايکن قويونالر قوردالردان ھورکوب قارا باراکال برابر آرخاالرين. ائتدی

قارا باراک قوردالرال ووروشموش، کئچيدين آغزينی توتاراق قوردالرين قويونالرا ھوجومونا . گئتميشلر دهاوالن آغلی آدلی بير کئچيسينی ردالرين ھامیال آتينی مينيب اورايا گئتدی؛ دورومو گؤردو و قوح، اؤزو دردهنديک هدومان خان بونو اؤير. اولموشدورانگل

].111[دوردوغونا تاماميله ايناندی دهبو ايتين ده سؤزونون اوستون. اؤلدوردو

بو . بورادا قوردالرين و ايتين اينسان کيمی دانيشماسی تصوير ائديلير. ديرآللئقورييادان گئنيش ايستيفاده ائديلميش دهو کيمی، متنگگؤروندو، »کيچيک باجی«. ديرشرايط ياراتميش عدانيشماسينا بير نؤو دهن پئرسوناژالرين اينسان ديلين ايشتيراک ائدموتيو سونرادان ناغيلالريميزدا

آللئقورييادان ايستيفاده ائديلمکله سوژئت داناغيلالرين» مرد و نامرد«، »ين تاجيرين ناغيلیئسوح«، »تاجير اوغلو«، »تومار پھلوان« : قورد دئدی« داناغيلين» غلووا تاجير«. ديرلشديريلميش ی آرخايکطخ

. گؤزلرينه سورتردی، گؤزلری ايشيقالناردی نين سىنين آغلی اولسايدی، سنين گؤزلريوی چيخاريب آتا اگر سنين صاحبی -

: ايت ده قوردا دئدی

ينه سارماشان نقيزينين بدنين ھان پادشاھیاصفييدی، ياغووی اريديب ا هکس منيم صاحبيم يوخودا اولماسايدی سنی اؤلدوروب، باشيوی - ,58 ;6][» ايالن اوندان رد اولوب، قيز شفا تاپايدی. ايالنين اوزونه چيرپايدی

قديم دابو موناسيبتلرين اساسين. کی موناسيبتلری عکس ائتديريرداآراسين قھرمانليک ايت، قورد و و ناغيلالردا آللئقوريک ده افسانه ].162[رولونو اوينايير بديعی پريوم دهسين لرين باشا دوشولمه هحاديثکی دهليک سوژئت آللئقوريک. گؤروشلر دايانير ايبتيدايى

ندا دا راست »ين ناغيلیگ هبن«بوراداکی سوژئته . ياشادير دهو ايته اوالن اينامی اؤزون ديرکی افسانه اولدوقجا قديمداقارا باراک حاقين. ه اساس وئريرگين اؤز ايلکين تيپينه ياخينالشماسينی و بلکه ده اونون اؤزو اولدوغونو دئمگ هبن دااوخشارليغی ناغيلسوژئت . گليريکو دئييم فرقی ليقھانسی ياخين داک آراسين هباراکال بن. سينی گؤروروک مهنی فرقليزوبيريندن ج-ايکی ايت آدينين بير داده و ناغيل افسانه

باراک و باراک - ايت. ديرن جھتسی تورک ديللرينه خاص اوال يشمهگبو سس د. دير دهسين مهنلعوضن سس -ر واردير؟ بيرينجی فرق لر ايسه يئرلی کولوريته کی افسانهداک حاقين هبن. ده تصوير ائديلير»اوغوزنامه«گؤروشو کيمی نين سى کی گؤروشلر قيپچاق قبيلهداحاقين

قارا ايتله «حتی . دورو کيمی، بورادا اساسلی فرق يوخگگؤروندو. دونياگؤروشونو عکس ائتديريراويغون اوالراق قديم اوغوزالرين بير چوبان وارميش، اونون بير قارا ايتی، قارا ايتين ده دهده دئييلير کی، کئچميش افسانه. س اولونورحين داده بو، ياخين آدلی افسانه» ک هبنيين اوالن چوبانين گئجه ياريسی ئن آرخداساريقويونالر . ه تاپشيريب ياتارميشگ ايتله بنهچوبان سورولری قارا . ک آدلی باالسی هبن

قوزو ھورکوپ -قويون. يئره بوز پارچاسی دوشردی نقيش واختی، سويوخ، توپورس. سی داراشير دسته) قاراباليق(سوروسونه جاناوار سينی ياراالدی، سورا جاناواررار ايکی - قارا ايت جاناوارين بير. نه اونناری ايپه ياووخ گتيرمه اولموردو سی بير طرفه داغيليتدی ديه ھره

ه گمؤچوبان بيلميردی ک. ی اويولوردوگن اورکي نچوبانين ھئله بيلرس دهني دهايت زينگيل. دا ھوجوم چکيپ قارا ايتی اؤلومجول ياراالدی : ی ھبله چاغيردیگ هسيز چوبان وفالی دوستو بن الجع. ياتميشدی، خوردن خوری يوخويدو داک آرخاج هبن. کيمی چاغيرسين

! قارا ايت قانا دوشدو ! قويروغو يانا دوشدو

! ک، گل يئتيش هآمان، بن ! ايشيم يامانا دوشدو

ونو اؤلدورور، قاالنی قاچير جانينی گاؤلدوردو. جاناواررارا باسيلير نبير گوجوين. ائشيدير کين آناسی قانا دوشوپبنک يوخودان آييليپ سورولری ييغيپ چوباننان . ه باخيپ جانينی تاپشيريرگ قارا ايت باشينی قالديريپ بنه. ياراسينی يااليير اولويور نين سىک آنا هبن. قوتارير

ياتيپ اوزونو داچوبانين آياغی آلتين. چمبر قويروغونو بولويور. ه چوبانين يانينا گليرگک اؤز قوچاقليغينی گؤسترم هبن. ک آرخاجا تپير هبناوغوز رايونو، باش : ني سؤيله(» االل اولسونحآسالنيمسان، «: ين باشينی تومارريييپ دئييرگ هچوبان دا بن. ھونون آياغينا سورتور

). جو ايل توللودلو-1929اوغلو، عتداشاغيل کندی ساکينی احمد سا

اوخشار داالينثين تيمگ هبن. رالديرطيقارا ايت قارا باراکی خا. ده قيپچاق و اوغوز دونياگؤروشلرينين چولغاالشديغينی گؤروروک بو افسانهيازير کی، روس کنيازی داويد قوردولوفسکى . ا. و. ميفولوژی گؤروشون اوغوز دوشونجه طرزينه اويغون اوالراق ايزلری برپا اولونور

اگر . دن آراالناراق قورد کيمی اوالييردی وشدن اول گئجه دوشرگهگنين موتفيقی کيمی ووروشان قيپچاق کنيازی بونياک دؤ وولينسکی داک آدين هبونياک آدينين ائتيمولوگيياسينی بن]. 167[ينه اينانيردی گج هاليب گلغ دهوشگديلر، دؤي هقوردالر اونون سسينه سس وئرس

لرده چينگيز خانين و آتتيالنين اجدادينين قوردال کی، ميف و افسانه دورآنجاق او دا معلوم. ديرفيکير يوروتمک چتين داآختارماق، بو حاق . دير دهباغلی اولدوغو گؤستريلمک) ييرلر هايتله ده باغلی اولدوغونو سؤيل(

» ائل چلنگی«نين ترتيبچيسی اولدوقالری بباسلیعا.اىين و فيئ ىلضعفر.ت. ديرياييلميشک اوبرازی گئنيش هبن داآذربايجان فولکلورون فيئ ضعلىفر.ت. ی يئر توتورخوصوص داک ايشتيراکچيالرين آراسين هچوبان و بن داخالق اويونون» لرگيک سای بيئلعسالم « داتوپلوسون

چوبانين ديلی داخالق اويونون نقئيد ائدک کی، آدی چکيل. آدالنيرميش» کچی هبن«بوتون ايشتيراکچيالر داقئيد ائدير کی، بو خالق اويونونينيت عری ايله عش» ک هچوبان و بن«ندا »آذربايجان فولکلورو آنتولوگيياسی«ی گون ترتيب ائتديفچاغيرماالر اھليمان آخوندو نايله وئريل

].20[تشکيل ائدير

ک آدينا ايکينجی معنا هلرده بن يميز افسانهگيله قئيد ائتديخوصوصير سيرا متنلرده، آذربايجان فولکلورونون قديم دؤورلرينه عاييد ب. دير دهک آدی دئفورماسييايا اوغراياراق، خاللی کيمی ايشتيراک ائتمک هبنالکين سونراکی افسانه و روايتلرده . قازانمادان راست گلينير

موعاصير نآدلی نيسبت» خاللی«. ديرداق دوستو کيمی قالماقيقالماق شرطيله بو افسانه و روايتلرده ده خاللی چوبانين صاد نقيسم مضمون- تابسدی گؤزل. او دا آغانين چوبانينا کؤنول وئرميشدی. نين تابسدی آدلی بير اؤوالدی واردی بير وارلی کيشی: دير و بئلهمضمونروايتين

او، . چوبانين خاللی آدلی قوردباسار بير ايتی ده واردی. بيرينه ياراشيرديالر- جاواننار بير. بوخونلو ايدی- بويلوگؤيچک، چوبان ن سورويه دااونون قورخوسون. قوردالرين قورخودان اورکلری قوپوردو دانين سسی چيخان خاللی. ن آليردیداقوردالرين ايگينی الپ اوزاق

ی تگی توگچوبانين وئردي. تک ايدی دابير گون يئنه ياالخ واختی آغانين قيزی آالچيخ. دوشه بيلميردیياخين دورقول-قوش، اوغرو-قوردميشدی، دوغرودان دا هقيز سھو ائتم. ی چالماغا باشالدیگسونرا توت. دويوف توفنگی قوجاغينا گؤتوردو گبيردن ياد بير اي. اللشديريردی

چوبان . ين سسينه خاللی اؤزونو آالچيغين يانينا يئتيردیگتوت. ديلريير ايستهقويون دا آپارماق 6-5. آدام تابسدينی قاچيرماغا گلميشدی 6 - 5نين چوبان خاللی. دا زورال قاچيف جاننارينی قوتارديالر اونالر. دی هائل نپر-نخاللی اوغروالری پر ر قدهاؤزونو آالچيغا چاتديرانا

100يباد بابا، عی ني سؤيله(چوبان اونو بوراخان کيمی او، ايلديريم کيمی سورونون يانينا جومدو . بوينونو قوجاخالدی، اما ايت دارتيندی ). صميمی.سی، اورود کندی، توپاليانی ت بؤلگه) قاراکيلسه(ياش، سيسيان

زی و يا باشقا رنگلرده خالالرال ک آدلی ايتلرين دريسی قيرمي هبيزه تانيش اوالن بن. ديری اولماميشتصادوفين خاللی آدالنماسی ھئچ ده گ هبنکی، بو دا باراک آدينی داشييان اولموشدورک آدينی داشييان بو ايتلر ده آريق، جايداق، اوزون ديرناقلی، توکلری اوزون هبن. اؤرتولودور

. قورولوشونا اويغون گلير نميفولوژی ايت تيپلرينين بد

ی قوردباسار جينسدن خوصوصک هلر اونو گؤسترير کی، ايستر باراک، ايسترسه ده بن نتيجهيميز گليکله، آپارديغيميز تدقيقات و گلدي بئله . دؤورلرده ياشاميشدير موعينقوردال باغلی ميفولوژی آرخايزمی ساخالميش، اينانج تيپی کيمی دهاولوب اؤزون

سينی آذربايجان ائپيک فولکلور متنلری همسالو اونون ايستروکتورو ورعيل بويو آپاريلميش تدقيقات بيزه ميفولوژی شوصليکله، ف بئلهسی پارچاالناراق ھم ده فولکلورا آراشديرما گؤستردی کی، تورک ميفولوژی دوشونجه. ه ايمکان وئردیگنظردن کئچيرم دااساسين

-نين آيری يدلری، اونون اينکيشافیحيستروکتور والرينين ا نين موختليف سوييه بو يولال ميفولوژی دوشونجه. ترانسفورماسيياالر ائتميشدير - ھمين پروبلئمين دهلرين حيصهتدقيقاتين نؤوبتی دهسين بو دا اؤز نؤوبه. يدلرينه چئوريلميشديرحلری فولکلورون ايستروکتور وا آيری مرحله

علمی اساسالرينی - مئتودولوژی، پراکتيک- نظری نين سى اؤيرنيلمه نين سى همسالائپيک ترانسفورماسيياالری نين سىتورک ميفولوگييا .تشکيل ائدير

İSTİFADƏ EDİLMİŞ ƏDƏBİYYAT 6. Allah yıxan evi qızlar tikər (ilk dəfə nəşr olunan nağıllarımız). Bakı: Yazıçı, 1994, 304 s. 13. Azərbaycan mifoloji mətnləri. Bakı: Elm, 1988, 196 s. 20. Azərbaycan folkloru antologiyası. I kitab. Bakı: Azərbaycan SSR EA Nəşriyyatı, 1968, 289 s. 21.Azərbaycan folkloru antologiyası. Naxçıvan folkloru. I cild / Tərtib edənlər T.Fərzəliyev, M.Qasımlı. Elmi redaktoru İ.Abbasov. Bakı:

Sabah, 1994, 388 s. 23.Azərbaycan folkloru antologiyası. Şəki folkloru. IV kitab. 1-ci cild. Bakı: Səda, 2000, 498 s. 24.Azərbaycan folkloru antologiyası. Ağbaba folkloru. VIII kitab. Bakı: Səda, 2003, 476 s. 28. Azərbaycan folkloru antologiyası. Zəngəzur folkloru. XII kitab. Bakı: Səda, 2005, 464 s. 35. Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. Bakı: Maarif, 1989, 540 s. 37. Bəydili C. Türk mifoloji sözlüyü. Bakı: Elm, 2003, 418 s. 43. Bəhlul Abdulla Azərbaycan mərasim folkloru. Bakı: Qismət, 2005, 208 s. 46. Biri var idi, biri yox idi... (Azərbaycan nağılları). Bakı: Gənclik, 1976, 267 s. 52. Çobanoğlu Şahvələd. Sokrat, Bakı: Asiya, 2002, 120 s. 58. Əliyev R.M. Azərbaycan nağıllarında mifik görüşlər. Bakı: Elm, 1992, 118 s. 59. Əliyev R.M. Mifoloji şüurun bədii spesifikası. Bakı: Qartal, 2001, 100 s. 62. Əsgərov Ə. Azərbaycan sehrli nağıllarında qəhrəman (səciyyəsi və mənşəyi). Fil. elm. nam. ... dis. Bakı, 1992, 144 s. 67. Faruq Sümər. Oğuzlar. Bakı: Yazıçı, 1992, 432 s. 71. Hacıyev T. Azərbaycanın qədim onomastikasına dair / Azərbaycan filologiyası məsələləri. Bakı: Elm, 1984, s.125- 136. 84. İsmayılov H. Aşıq yaradıcılığı: mənşəyi və inkişaf mərhələləri. Bakı: Elm, 2002, 311 s. 92. Qurani-Kərim. Bakı, 1992, 714 s. 95. Mərasimlər, adətlər, alqışlar... / Toplama, müqəddimə və qeydlər A.Nəbiyevindir. Bakı: Gənclik, 1993, 352 101. Nəbiyev A. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı. I hissə / Ali məktəblər üçün dərslik. Bakı: Turan, 2002, 680 s. 111. Rəşidəddin. Oğuznamə. Bakı: Milli Elmlər Ensiklopediyası, 2003, 108 s. 113. Seyidov M. Azərbaycan xalqının soykökünü düşünərkən. Bakı: Yazıçı, 1989,496 s. 117. Şükürov A. Mifologiya. 6-cı kitab. Qədim türk mifologiyası. Bakı: Elm, 1997, 232 s. 123. Vəliyev İ. Azərbaycan mifik təfəkküründə sehrli quşlar // «Dədə Qorqud» jurnalı, 2005, N 1, s.42 - 53. 124.Vəliyev K. Elin yaddaşı dilin yaddaşı. Bakı: Gənclik, 1987, 280 s. 125. Vətən qürbətdə qaldı (Göyçə mahalından toplanmış folklor örnəkləri). I kitab. Bakı: Yazıçı, 1993, 544 s. 127. Zeynalov İ. Mifoloji təfəkkürün formaları // Azərbaycan təbiəti, 1994, N 1, s.31 -34.

Türk dilində 132.Bayat F. Mitolojiye giriş. Çorum: KaraM, 2005, 150 s. 133.Bahaeddin Ögel. Türk mitolojisi (Kaynakları ve açıqlamaları ilə destanlar). I cild, Ankara: Türktarih qurumu, 1989, 644 s. 134.Bahaeddin Ögel. Türk mitolojisi, II cild, Ankara: Türk tarih qurumu, 1995, 610 s. 137. Kalafat Y. Doğu Anadolu’da eski türk inanclarının izleri. 4-cü baskı. Ankara: Babil Yayınçılık, 2005, 284 s. 138.Kafesoğlu İ. Türk Milli Kültürü. İstanbul, 1989, 537 s. 139. Murat Uraz. Türk mitolojisi. İstanbul, 1967, 267 s. 141.Roux J.P. Türklerin ve moğolların eski dini. İstanbul, 1998. Birinci baskı. İstanbul, 1994, 303 s. 142.Roux J.P. Orta Asya’da kutsal bitkiler ve hayvanlar. İstanbul: Kabalcı yayınevi, 2005, 440 s. Rus dilində 145.Azadovskiy M.K. İstoriə russkoyfolğkloristiki. M.: Uçpedqiz, 1958, 479 s. 148.Arxaiçeskiy ritual v folğklornıx i ranneliteraturnıx pamətnikax. M.: Nauka, 1988, 335 s. 152.Bayburin A.K. Kosmiçeskaə modelğ / Svod gtnoqrafiçeskix ponətiy i terminov, vıp.4. M.: Nauka, 1991, s.61 - 63. 153.Bayburin A.K. Mif / Svod gtnoqrafiçeskix ponətiy i terminov, vıp.4. M.: Nauka, 1991, s.75-78. 154.Bayburin A.K. Mifoloqiçeskoe soznanie / Svod gtnoqrafiçeskix ponətiy i terminov, vıp.4. M.: Nauka, 1991, s.78 - 80. 155.Bayburin A.K. Mifoloqiə / Svod gtnoqrafiçeskix ponətiy i terminov, vıp.4. M.: Nauka, 1991, s.80-83. 156.Baxlul Abdulla. Azerbaydjanskiy obrədovıy folğklor i eqo pogtika. Baku: Glm, 1990, 218 s. 157.Beylis V.A. Tradiüiə v sovremennıx kulğturaxAfriki. M.: Nauka, 1986, 246 s. 158.Birlayn Dj.F. Parallelğnaə mifoloqiə. M.: Kron-press, 1997, 336 s. 160.Veleükaə N.N. Əzıçeskaə simvolika slavənskix arxaiçeskix ritualov. M.: Nauka, 1978, 240 s. 161.Veyman R. İstoriə literaturı i mifoloqiə. M.: Proqress, 1975, 344 s. 162.Qadjiev A. Pogtika sovremennoy prozı. Voprosı mifoloqiçeskoqo i folğk- lornoqo qenezisa. Baku: Mutardjim, 1997, 204 s. 163.Qaüak V.M. Skazoçnik i eqo tekst (krazvitiö gksperimentalğnoqo naprav- leniə v folğkloristike) / Problemı folğklora. M.: Nauka, 1975,

s.47 - 59. 165.Qerxardt M. İskusstvo povestvovanie. M.: Nauka, 1984, 455 s. 166.Qolosovker Ə.G. Loqika mifa. M.: Nauka, 1987, 217 s. 167.QordlevskiyV.A. İzb. soç. II tom. M.: Vostoçnoy literaturı, 1961, 558 s. 168.QureviçA.Ə. Kateqorii srednevekovoy kulğturı. M.: Nauka, 1984, 350 s. 169.Djuzeppe Kokkğəra. İstoriə folğkloristiki v Evrope. M.: İnostrannoy literaturı, 1960, 689 s. 170.Drevnetörkskiyslovarğ, Leninqrad: Nauka, 1969, 676 s. 171.DömezilğJ. Skifı i nartı. M.: Nauka, 1990, 229 s. 179.Kləştornıy S.Q. Mifoloqiçeskie söjetı v drevnetörkskix pamətnikax / Törkoloqiçeskiysbornik 1977. M.: 182.Kramer S.N. İstoriə naçinaetsə v Şumere. M.: Nauka, 1965, 256 s. 184.Kgmpbell D. Maski boqa: sozidatelğnaə mifoloqiə. T. 1. Pervaə kniqa. M.: Zolotoy Vek, 1997, 332 s. 189.Losev A.F. Problema simvola i realistiçeskoe iskusstvo. M.: İskusstvo, 1976, 367 s. 190.Lösğen Levi-Brölğ. Sverxestestvennoe v pervobıtnom mışlenii. M.: Pedaqoqika-Press, 1994, 604 s. 193.Meletinskiy E.M. Mif i istoriçeskaə pogtika folğklora / Folğklor pogtiçeskaə sistema. M.: Nauka, 1977, s.25 -42. 194.Meletinskiy E.M. Pogtika mifa. M.: Vostoçnaə literatura, 2000, 407 s. 196.Mifoloqiçeskiy slovarğ. M.: Sovetskaə gnüiklopediə, 1991, 736 s. 197.Mifı, kulğtı, obrədı narodovzarubejnoy Azii. M.: Nauka, 1986, 256 s. 198.Mix. Lifşiü. Mifoloqiə drevnəə i sovremennaə. M.: İskusstva, 1980, 583 s. 199.MixaylovT.M. Burətskiy şamanizm. Novosibirsk: Nauka, 1987, 288 s. 202.Novik E.S. Obrəd i folğklor v sibirskom şamanizme (opıt sopostavleniə struktur). M.: Nauka, 1984, 304 s. 208.Propp V.Ə. İstoriçeskie korni volşebnoy skazki. L., izd. Leninqradskoqo universiteta, 1986, 365 s. 214.Taylor G.B. Pervobıtnaə kulğtura. M.: Politizdat, 1989, 574 s. 215.TgrnerV. Simvol i ritual. M.: Nauka, 1983, 277 s. 216.Tokarev S.A. Rannie formı reliqii i ix razvitie. M.: Nauka, 1964, 399 s. 217.Tokarev S.A. Rannie formı reliqii. M.: Politizdat, 1990, 622 s. 218.Tokarev S.A. Reliqiə v istorii narodov mira. M.: Politizdat, 1976, 575 s. 219.Tronskiy İ.M. İstoriə antiçnoy literaturı. Leninqrad: Uçpedqiz, 1947, 496 s. 225.Filosofskaə gnüiklopediə. 2-oy tom. M.: Sovetskaə gnüiklopediə, 1962, 575 s. 228.Frgzer Dj.Dj. Zolotoy vetvi. M.: izd. «Politiçeskoy literaturı», 1986, 703 s. 231.Xaytun D.E. Totemizm, eqo suhnostğ i proisxojdenie. Stalinabad, 1958, 152 s.