1

ДОРНОД АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН ДЭРГЭДЭХ СТАТИСТИКИЙН ХЭЛТЭС

ÄÎÐÍÎÄ АЙМАГ

2016 ОН

2

АГУУЛГА

ОРШИЛ

-Судалгааны зорилго 3

-Онолын хэсэг 3-4

НЭГ. МЭДЭЭЛЛИЙН ЭХ ҮҮСВЭР, ОЙЛГОЛТ ТОДОРХОЙЛОЛТ

1.1 Мэдээллийн эх үүсвэр 4

1.2 Хамрах хүрээ, ангилал 4-5

1.3 Ойлголт тодорхойлолтууд 5-6

ХОЁР. ДОРНОД АЙМГИЙН АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН ТОВЧ ТАНИЛЦУУЛГА

2.1 Эрчим хүч 6

2.2 Зам тээвэр 6-7

2.3 Харилцаа холбоо 7

2.5 Аялал жуулчлал 7- 8

2.5 Аж үйлдвэр 8-9

ГУРАВ. СУДАЛГААНЫ ХЭСЭГ

3.1 Аж үйлдвэрийн нийт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлт, борлуулалт 8-12

3.2 Тээврийн хэрэгслийн тоо 13

3.3 Холбооны газрын болон шуудангийн орлого 13-14

3.4 Нийтийн аж ахуй үйлчилгээ 14-15

3.5 Барилга, их засварын ажлын үзүүлүүлтээс 15-16

3.6 Худалдааны салбарын товч мэдээлэл 16-18

ДӨРӨВ. ДҮГНЭЛТ

-Дүгнэлт 18-19

-Санал 19-20

-Ашиглалан материал 20

3

ОРШИЛ

Судалгаа шинжилгээний ажлын тухай ойлголт: Судалгаа шинжилгээний ажил гэдэг нь янз

бүрийн хүчин зүйл /фактор/-ээс хамааран судалж буй зүйл /обьект/-ийн өөрчлөгдөх шинэ үзэгдэл зүй

тогтлыг илрүүлж тэрхүү зүй тогтлыг цаашид амьдрал практикт ашиглаж болох зорилго бүхий үйл

ажиллагаа юм.

Судалгаа шинжилгээний ажил нь тавьсан зорилт түүнийг шйидвэрлэх арга үр дүнг хэрэглэх

салбараас хамаарч онолын, онол туршилтын, туршилтын, суурь, хавсрал, тухайн, иж бүрэн гэж

ангилагдана.

СУДАЛГААНЫ ЗОРИЛГО

Àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàðûã ýð÷èìòýé õºãæ¿¿ëýõýä íººö áîëîìæèéã õýðõýí àøèãëàõ, óëñ, á¿ñ

íóòãèéí ò¿âøèíä ýçýëæ áóé áàéð ñóóðü, öààøäûí ÷èã õàíäëàãûã òîäîðõîéëîõîä ãîë çîðèëãî

îðøèíî.

Аж үйлдвэр, барилга, үйлчилгээний салбар нь Дорнод аймгийн голлох салбар мөн бөгөөд

цаашид энэ салбаруудын аймгийн ДНБ-д нөлөөлөх нөлөөлөл, хандлагыг нэмэгдүүлэх, өнгөрсөн оны

мөн үеийн гүйцэтгэлтэй харьцуулалт хийх, аймгийн хөгжлийн индексээр эзлэх байр суурийг

энмэгдүүлэх, түүгээр зогсохгүй хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийг мэдээнд бүрэн хамруулах нь цаг

үеийн тулгамдсан асуудлыг нэг болж байна.

ОНОЛ АРГА ЗҮЙ

Аж үйлдвэрийн салбарын үйл ажиллагааг аж ахуйн нэгж, байгууллагын ажиллагчид, зардал,

бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн хэмжээ, борлуулалт, үндсэн хөрнөг болон санхүүгийн үндсэн

үзүүлэлтүүдээр илэрхийлж, аж ахуйн нэгжийн сар, жилийн тайлан, тооллого судалгааны үр дүнгийн

тоон мэдээллийг ашиглан тэдгээрийг нэгтгэн гаргадаг.

Үйлдвэрлэл нь тухайн аж ахуйн нэгжийн зах зээлд болон өөрийн эцсийн хэрэглээнд зориулж

үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүээс бүрдэнэ.

Борлуулалт нь Тайлангийн хугацаанд худалдсан буюу гадагш гүйцэтгэсэн ажил үйлчилгээг

бүтээгдэхүүний борлуулалтыг хэлнэ.

Цахилгаан станц, нүүрсний уурхайн мэдээг үндэслэн цахилгаан, дулаан эрчим хүч, нүүрсний

тэнцлийг жилд нэг удаа нэгтгэн гаргадаг. Үйлдвэрлэсэн, импортлосон цахилгаан эрчим хүч,

нүүрсний хэмжээ, цахилгаан станцын дотоод хэрэглээ, түгээлтийн болон шугамын алдагдал,

4

хувиарлалтыг эдийн засгийн үйл ажиллагааны голлох салбараар ангилж, зөвхөн биет хэмжээгээр

тэнцэлд тусгаж байна.

НЭГ. МЭДЭЭЛЛИЙН ЭХ ҮҮСВЭР ОЙЛГОЛТ ТОДОРХОЙЛОЛТ

1.1 Мэдээллийн эх үүсвэр

Аж үйлдвэрийн үйлдвэрлэлийн индекс тооцоход аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүүний биет

хэмжээ, үйлдвэрлэчийн үнээс гадна индексийн тооцоонд ашиглах жинг тодорхойлох зайлшгүй

шаардлагатай бөгөөд үүнтэй уялдаж мэдээллийн эх үүсвэрий дараах байдлаар бүрдүүлнэ. Үүнд:

Аж үйлдвэрийн салбарын бүтээгдэхүүний биет хэмжээг нэгтгэн гаргах мэдээллийн эх үүсвэр

нь “ Аж үйлдвэрийн салбарын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлтийн сарын мэдээ “ / АҮ-1 / байна.

Үйлдвэрлэгчийн үнийн индекс тооцох мэдээллийн эх үүсвэр нь “Аж үйлдвэрийг салбарын

үйлдвэрлэгчийн үнийн сарын мэдээ” / АҮСҮҮМ-1 / байна.

- Индексийн тооцоонд ашиглах жинг тооцох мэдээллийн эх үүсвэр нь

- Аж ахуйн нэгж, байгууллагын тооллогын дүн

- Бизнес регистрийн сангийн холбогдох үзүүлэлт, аж үйлдвэрийн салбарын жилийн эцсийн

мэдээ / АҮ-7 / байна.

1.2 Хамрах хүрээ , ангилал

Аж үйлдвэрийн үйлдвэрлэлийн индексийн тооцооонд Үнэдсний Статистикийн Хорооны бизнес

регистрийн санд бүртгэлтэй аж үйлдвэрийн салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуй нэгж,

байгууллага хамрагдана.

Аж үйлдвэрийн үйлдвэрлэлийн индексийн тооцооонд эдийн бүх төрлийн үйл ажиллаааны

салбарын ангилал болон бүтээгдэхүүн үйлчилээний нэгдлсэн ангиллыг ашиглана. Аж үйлдвэрт

хамрагдах үйл ажиллагаа нь эдийн засийн бүх төрлийн ажиллагааны салбарын ангиллын дагуу уг

салбарт үйлдвэрлэгдэж буй бүтээгдэхүүн нь бүтээдэхүүн, үйлчилээний нэгдсэн ангиллын дагуу тус

тус ангилагдана.

Эдийн засгийн бүх төрлийн ажиллагааны салбарын ангиллын дагуу тухайн салбарт хамрадах

бүтээгдэхүүнийг тодорхойлохдоо дээрх 2 ангиллыг холбосон хүснэгт тухайн салбарт хамрагдах

бүтээгдэхүүнийг тодорхойлохдоо дээрх 2 ангиллыг холбосон хүснэгт /Bribge table /-ийг ашиглана.

Эдийн засийн бүх төрлийн ажиллагааны салбарын аниллын дагуу аж үйлдвэр нь дотроо уул уурхай,

олборлох аж үйлдвэр, боловсруулах аж үйлдвэр, цахилгаан, дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэл, усан

хангамж эсэн 3 салбарт хуваагдана.

5

Уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн салбар нь дотроо 4 дэд салбарт, боловсруулах аж

үйлдвэрийн салбар нь дотроо 21 дэд салбарт, цахилгаан, дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэл, усан

хангамжийн салбар дотроо 2 дэд салбарт мөн ангилагдана.

Энэхүү аниглал нь эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллаааны салбарын ангиллын тухайн

үед хэрэглэдэж буй хувилбарын дауу өөрчлөдөж болно.

2.1 ОЙЛГОЛТ ТОДОРХОЙЛОЛТ

Энэхүү аргачлалд орсон нэр томъёог дараах байдлаар ойлгож хэрэглэнэ.

Бүтээгдэхүүн гэж бусад бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үйлдвэрлэлтэд завсрын хэрэлээний орц

хэлбэрээр, эсвэл хүн амын жцсийн хэрэглээ болж ашиглагдах зорилгоор үйлдвэрлэлийн үр дүнд бий

болсон биет зүйлийг

Нийт үйлдвэрлэлт гэж ААНБ, иргэдийн өөр нэж байгууллагын хэрэглээнд болон эцсийн

хэрэглээнд зориулж үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний нийт хэмжээг

Индекс гэж тухайн үзэгдлийн тодорхой хугацааны өөрчлөлтийг харуулсан харьцангуй

хэмжигдэхүүнийг

Үйлдвэрлэлийн индекс гэж бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнийн өөрчлөлтийн нөлөөллийг

арилгасан, зөвхөн биет хэмжээний өөрчлөлтийг илэрхийлэх үзүүлэлтийг

Үйлдэрлэлийн үнийн индекс гэж ААНБ-ын үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнийн

/үйлдвэрлэгчийн үнээрх/ өөрчлөлтийг илэрхийлэх үзүүлэлтийг

Үйлдвэрлэгчийн үнэ гэж аливаа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, үйлчилгээ явуулахад гарсан

зардал, ашигийг батаасан үйлдвэрийн газрын үнийг

Жин гэж Индексийг тооцоход тухайн цаг хугацаанд өөрчлөлтгүй хэвээрээ байх

хэмжигдэхүүнийг, тухайлбал тодорхой төрлийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлтийн нийт үйлдвэрлэлтэд

эсвэл түүний орлогын нийт орлогод эзлэх хувь хэмжээг

Дефляторын арга гэж үнэ болон биет хэмжээний элементээс бүрдэх хувьсагчаас биет

хэмжээний / тоо хэмжээ болон чанар / элементийг ялгаж тодорхойлох аргыг

Суурь үе гэж үзэгдлийн өөрчлөлтийг судлах зорилгоор сонгож авсан тулгуур үеийг

Тайлант үе гэж өнөөгийн үйл ажиллаааны үр дүнг харуулсан тодорхой хугацааг хлнэ .

Тайлант үе нь сар, улирал, жил байна.

6

ХОЁР.ДОРНОД АЙМГИЙН АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН

САЛБАРЫН ТОВЧ ТАНИЛЦУУЛГА

×îéáàëñàí õîò íü Óëààíáààòàð, Ýðäýнэт, Дарханы дараа орох томоонох хотбөгөөд дэд бүтэц

сайн хөгжсөн àæ ¿éëäâýðèéí òîìîîõîí òºâ юм.

2.1 Ýð÷èì õ¿÷. Äîðíîä аймаг нь дэд бүтэц сайн хөгжсөн аймаг бөгөөд дулаан, цахилгаанû

эрчим хүчний найдвартай эх үүсвэрòýé. ×îéáàëñàí õîò äàõü 36 ìÂò-ûí õ¿÷èí ÷àäàëòàé Äóëààíû

öàõèëãààí ñòàíö æèëäýý 130 ñàÿ êÂò öàõèëãààí, 550 ìÿí ãÊàë äóëààí ¿éëäâýðëýäýã, ºíººäºð õ¿÷èí

÷àäëûíõàà 40 ãàðóé õóâèéã àøèãëàæ áàéíà. Ìàíàé àéìãèéí14 ñóì òºâëºðñºí ýð÷èì õ¿÷íèé ýõ ¿¿ñâýðò

õîëáîãäñîí, 1 ñóìàíä /Ìàòàä/ ñýðãýýãäýõ ýð÷èì õ¿÷íèé òîíîã òºõººðºìæ ñóóðèëóóëñàí, 2 ñóì

/×óëóóíõîðîîò, Õàëõãîë ñóì/ ÎÕÓ, ÁÍÕÀÓ-ààñ ýð÷èì õ¿÷ èìïîðòëîí àâ÷ áàéíà. ×îéáàëñàí õîò íü

төвлөрсөн ус, дулааны хангамжтай.

Öàõèëãààí õýðýãëýýíèé 24.1 õóâèéã àéë ºðõ, 68.1 õóâèéã ¿éëäâýð, àæ àõóéí íýãæ, 7.8 õóâèéã

¿éë÷èëãýýíèé ãàçðóóä ýçýëæ áàéíà. ̺í òóñ àéìàã æèëäýý 600.0 ìÿí.òí í¿¿ðñ ãàðãàõ õ¿÷èí ÷àäàëòàé

Àäóóí÷óëóóíû èë óóðõàéòàé.

2.2 Çàì òýýâýð. ÎÕÓ-тай төмөр замаар холбогдсон. Дотоодын тээвэрт 370 орчим км төмөр

зам ашиглагдаж байна. Энэ замаар Ази, Европын орнуудтай шууд холбогддог бөгөөд цаашдаа

“Түмэн бүс” хөтөлбөрийн хүрээнд Баянтүмэнгийн төмөр замыг БНХАУ-ын Рашаантын чиглэлд 450

гаруй км зам тавьж холбох төслийн урьдчилсан судалгааг Шведийн зөвлөх сангийн санхүүжилтээр

хийгээд байгаа ба БНХАУ-ûí Çàñãèéí ãàçðûí äýìæëýãòýéãýýð Áè÷èãò-Áàðóóí-Óðò-×îéáàëñàíãèéí

÷èãëýëèéí òºìºð çàì áàðèõ àæëûí òåõíèê ýäèéí çàñãèéí ¿íýëãýýã õèéæ áàéíà.

Авто замын хувьд аймгийн төв дотроо авто тээврийн үйлчилгээг Тээвэр зохицуулалтын алба

эрхлэн хот хоорондын болон сум хоорондын зорчигч тээврийг зохион байгуулдаг, хот дотор нийтийн

тээвэрт 8 чиглэлд 40 микроавтобус иргэдэд үйлчилж байна. Таксины үйлчилгээг хувийн жижиг

машинтай иргэд үзүүлдэг.

Монгол улсын Засгийн газрын шийдвэрээр Чойбалсан хотын онгоцны буудлыг Буянт-

Ухаангийн олон улсын онгоцны буудлын нөөц буудал болгон өргөтгөл хийж, 2001 онд ашиглалтад

оруулсан. Тус буудал онгоц хөөрч буух 2,8 км 40 м өргөн өндөр даацын бетон зурвас бүхий нийтдээ

112000 м2 талбайтай бөгөөд ОХУ-ын АН-30, ТУ-154, ИЛ-86, АНУ-ын Боинг-727, С-130 зэрэг томоохон

онгоцууд буух, гадаадын жуулчдыг Улаанбаатар хотоор дамжуулалгүй шууд Дорнод аймагт хүлээн

авах боломжтой юм. 2009 îíîîñ ×îéáàëñàí-Õàéëààðûí ÷èãëýëèéí îëîí óëñûí àãààðûí øèíý çàì

íýýãäýæ áàéíà.

7

2.3 Õàðèëöàà õîëáîî: Улаанбаатар хоттой өндөр хурдны шилэн кабель, интернет, утсан ба

үүрэн телефонны үйлчилгээ бүрэн нэвтэрсэн аймаг юм. Àéìãèéí òºâ á¿õ ñóìäàä îрчин үеийн техник

технологиор бүрэн тоноглогдсон Мобиком, Скайтел, Миком, Жи-Мобайл, Юнител компаниудын

салбарууд үүрэн телефон, интернетийн үйлчилгээ явуулж байна. “Цахилгаан холбоо”, “Цацраг трейд”

компаниудын кабелийн телевизүүдээр 24 цагийн турш гадаад дотоодын сувгуудын нэвтрүүлгүүдийг

үзэх боломжоор хангагдсан.

Äîðíîä àéìàãò àøèãò ìàëòìàëûí áàãàã¿é íººöòýé áºãººä 85 îðä, èðýýä¿é á¿õèé 149

èëðýëèéã òîãòîîñîí áàéäàã.Òàìñàãèéí ñàâ ãàçàðò ãàçðûí òîñ , Àäóóí÷óëóóí, ¯õýðò, Õººâºð íóóð, Õººò,

Áàÿíáóëàã çýðýãò õ¿ðýí нүүрс, Цав, Улаан, Мухарт холимог металлын, Цагаанчулуут , Үрлийн овоо,

Òîãîîòûí õºíäèé, ĺ÷ ãîëûí àëòíû, Ìàðäàé, Äîðíîä, Ãóðâàíáóëàãò óðàíû çýðýã àøèãò

ìàëòìàëóóäòàé áàÿëàã íóòàã þì.

2.4 Àÿëàë æóóë÷ëàë: Дорнод аймаг 123,5 мянган хавтгай дөрвөлжин км нутаг дэвсгэртэй,

газарзүйн байршлын хувьд хойд талаараа ОХУлс, зүүн, зүүн өмнөд талаараа БНХАУ-тай, баруун,

баруун урд талаараа Сүхбаатар, баруун талаараа Хэнтий аймагтай хиллэдэг, Ази номхон далайн

орнуудад хамгийн ойр дэд бүтэц, зам тээврийн хувьд харьцангуй сайн аймаг юм. Чойбалсан хот

Улаанбаатар хотоос 665 км алслагдсан, далайн түвшнээс дээш 700 метрт оршдог.

Õөрш зэргэлдээ ОХУ-тай Ульхан Майхан-ВерхныйУльхан, Эрээнцав–Соловьёвск чиглэлээр,

БНХАУ-тай Хавирга-Архашаат, Баянхошуу-Өвдөг, Сүмбэр-Рашаант зэрэг чиглэлээр улирлын болон

байнгын үйл ажиллагаатай хилийн боомттой ó÷èð õèë îð÷ìûí àÿëàë æóóë÷ëàë õºãæ¿¿ëýõ áîëîìæòîé.

2.5 Аж үйлдвэр: ×îéáàëñàí õîò íü Óëààíáààòàð, Ýðäýíýò, Äàðõàíû äàðàà îðîõ òîì õîò, àæ

үйлдвэрийн томоохон төв бөгөөд “Дорнод гурил”, ”Адуунчулуун”, ”ДБЭХС” ХÊ, ”Мах маркет”,

“Онхоодой”, Ò¿øíýý, ”Найнги”, “Àí÷èð”, “ÁÄ” ÕÕÊ, “Жараахайн булаг” ХХÊ зэрэг үйлдвэрийн

ãàçðóóäòàé. ̺í òóс аймагт “Ïетрочайна Дачин Тамсаг Монгол”, “Шинь шинь”, Шанлун”, “ Эмээлт

Майнзи”, “Төв Азийн уран” “Талын жигүүр” “Жараахайн булаг” зэрэг уул уурхай, барилгын материалын

òîìîîõîí òºâ¿¿ä áèé.

1992-2000 îí õ¿ðòýëõ õóãàöààíä àéìãèéí òîìîîõîí ¿éëäâýð¿¿ä áîëîõ Øèíõóé äààâóóíû

¿éëäâýð, Õèâñíèé ¿éëäâýð,Ñèëèêàò òîîñãîíû ¿éëäâýð, íîîñíû ¿éëäâýð, ìàõíû ¿éëäâýð, Ãàíãà õ¿íñ

òðåéä àðõèíû ¿éëäâýð ìàòåðèàë, ò¿¿õèé ýäèéí äóòàãäëààñ áîëæ ¿éë àæèëëàãààãàà çîãñîîñîí áà

ñ¿¿ëèéí ¿åä äàõèí ñýðãýõ øàòàíäàà îðæ áàéãàà.

Çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñãèéí òîãòîëöîîíä øèëæèõ øèëæèëòèéí ýõýí ¿åýñ òºðèéí ºì÷èéí èõýíõ

¿éëäâýðèéí ãàçðóóäûã õóâü÷èëñàí, ñàíõ¿¿ãèéí õ¿íäðýëýýñ øàëòãààëàí çàðèì àæ àõóéí íýãæ¿¿ä ¿éë

8

àæèëëàãàà ÿâóóëàõ áîëîìæã¿é áîëñîí, ¿éë àæèëëàãààíûõàà ÷èãëýëèéã ººð÷èëñºí çýðýã îëîí

àñóóäëóóä ¿éëäâýðëýëèéí ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëñºí.

Äîðíîä àéìàãò æèæèã äóíä, ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýýã ýð÷èìòýé õºãæ¿¿ëæ áàéíà. Õºäºëìºð

õàëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé õýëòñèéí øèíýýð àæëûí áàéð áèé áîëãîõ çîðèëòûí õ¿ðýýíä õóâèàðàà õºäºëìºð

ýðõëýã÷ íàðò õºðºí㺠îðóóëàëòààð î¸äîë, òàëõ íàðèéí áîîâ, ìàõ ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýë,

õóâöàñ çàõèàëãà çàñâàð, ãóòàë çàñâàð çýðýã æèæèã äóíä ¿éëäâýð¿¿ä áîëîí ÕÀÀÍ, ÕÀÑ áàíê áîëîí

Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà, õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîî çýðýãòýé õàìòðàí àæèëëàæ ¿éë

àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà.

ÕÕÊ-óóä áàíø, áóóç, õýð÷ñýí ãóðèë, ìàõ ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿í, цэвэр ус, жүүс,талх нарийн боов,

öýâýð íîîñîí õºíæëèéã èðãýä õºäºëìºð÷äèéí ýðýëò õýðýãöýýíä íèéö¿¿ëýí ñàâëàí õóäàëäààëæ

áàéãàà íü ¿éëäâýðëýëèéã íýìýãä¿¿ëæ áàéíà.

Õóäàëäàà àæ ¿éëäâýðèéí òàíõèìààñ çîõèîí áàéãóóëæ áàéãàà ¿çýñãýëýí õóäàëäàà íü

á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëèéã íýìýãä¿¿ëýõýä à÷ õîëáîãäëîî ºãºõººñ ãàäíà õºðø çýðãýëäýý

îðíóóäòàéãàà õàìòðàí àæèëëàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà.

ГУРАВ.СУДАЛГААНЫ ХЭСЭГ

3.1 Аж үйлдвэрийн үйлдвэрлэл ба борлуулалт

Àæ ¿éëäâýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëò áîðëóóëàëòûã ¿éëäâýðëýëèéí òºð뺺ð àâ÷ ¿çýõýä

í¿¿ðñ îëáîðëîëò ºíãºðñºí æèëýýñ 21.2 õóâèàð, öàõèëãààí, дулааны ýð÷èì õ¿÷ 58.9 хувиар өсч,

õ¿íñíèé ¿éëäâýðëýë 14.8 хувиар буурсан áàéíà. Хүснэгт№1

АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮН ҮЙЛДВЭРЛЭЛ / МЯН.ТӨГ /

он Үйлдвэрлэлт / оноор /

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Нүүрс олборлолт 774320 1162192.6 1299566 1504462 2054672 2465881 2903504 3130845.2 3987510.1 4827548 5424169.4 6010373 7282040.4

Хүнсний бүтээгдэхүүн 2762282.1 1007784.7 1108777.3 2303835.2 6551795.5 4927358.1 3727934 3061398.9 5168130 6818598.2 8312592.3 11477631 9772429

алт олборлолт 724600.7 3392900 9800000 10682033 6975007 - -

Цахилгаан, дулааны эрчим хүч 2947959.9 3338426.2 3977663.9 4302645.3 5534350.3 6564524.2 7231034 9539958.1 11907122.3 14359678.3 19676992.2 24223417 38480709,2

Хөнгөн үйлдвэрлэл 642733.4 749446.1 17544 17616.6 66620.5 43534.2 49609.6 58055.6 50955.3 353889.4 203173.8 284714 166345

Дүн 7127295.4 6257849.6 6403551.2 8128559.1 14207438.3 14001297.5 14636682.3 19183157.8 30913717.7 37041746.9 40591934.7 41996135 55701524

9

АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮН БОРЛУУЛАЛТ / МЯН.ТӨГ /

Борлуулалт / оноор /

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Нүүрс олборлолт 1299566.0 1504462 2054672 2465881 2903504 3130845.2 3987510.1 4827548 5424169.4 6010373.2 7282040.4

Хүнсний бүтээгдэхүүн 1254496.4 2114992.4 6376538.7 4276366.7 3649591.8 3124601.8 4875700.2 6384993.6 8278777.3 11353725.9 9166548.8

алт олборлолт 724600.7 3392928.4 9799984.2 10682033 6971007 - -

Цахилгаан эрчим хүч 3724474.8 4109021.4 5390567.8 5795372.3 7133944.6 8867330 10274772.6 14704492.9 18596645.5 23669238.6 36146287.9

Хөнгөн үйлдвэрлэл 17544.0 17616.6 66620.5 43534.2 47309.6 57624 50955.3 352544.4 120555.8 284714 166345.0

Дүн 10020556.0 7746092.4 13888399 12581154.2 14458950.7 18573329.4 28988922.4 36951611.9 39391155 41318051.7 52761222.1

Íèéò ¿éëäâýðëýëò íü ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé áèåò õýìæýý áîëîí íýãæèéí ¿íèéí ¿ðæâýð

áàéäàã òóë íèéò ¿éëäâýðëýëòèéí ºñºëò íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé áèåò õýìæýýíèé áîëîí ¿íèéí ºñºëòèéã

õî¸óëàíã àãóóëñàí áàéäàã. Èéìýýñ ýäèéí çàñãèéí àëèâàà íýã òîîöîî ñóäàëãààíä íèéò ¿éëäâýðëýëòèéí

áîäèò ºñºëòèéã õàðóóëàõûí òóëä íèéò ¿éëäâýðëýëòèéã çýðýãö¿¿ëýõ ¿íýýð ¿íýëäýã.

Зураг№1

Нүүрс олборлолт

Хүнсний бүтээгдэхүүн

Алт, цайр,тугалга олборлолт

Цахилгаан эрчим хүч

Хөнгөн үйлдвэрлэл

4,827,548.0

6,818,598.2

10,682,033.0

14,359,678.3

353,889.4

5,424,169.4

8,312,592.3

6,975,007.0

19,676,992.2

203,173.8

6,010,373.2

11,477,631.3

-

24,223,416.8

284,714.0

7282040.4

9772429

0

38480709.2

166345

аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлт /мян.төг/

2013 2014 2015 2016

10

Зураг №2

Нүүр олборлолт, тайлант оноор, мянган төгрөг

Нүүрс олборлолт сүүлийн 9 жилийн хугацаанд тогтмол өссөн үзүүлэлтэй байсан

байна. 2015 оны нийт нүүрс үйлдвэрлэлтийг 2016 онтой харьцуулвал 21.2 хувиар өссөн

үзүүлэлтэй байна. Дорнод аймгийн хувьд Хэнтий, Сүхбаатар аймгийн зарим сумдыг

нүүрмээр хангахаас гадна, Дорнод аймгийн цахилгаан станцыг нүүрсээр ханган ажилладаг.

Зураг №3

Гол нэрийн бүтээгдэхүүнүүд, оноор, мянган төгрөгөөр

Зураг 1,2,3 зурагнаас хархад с¿¿ëèéí æèë¿¿äýä àñàð õóðäàöòàé ºñ÷ áàéãàà ñàëáàð áîë í¿¿ðñ

îëáîðëîõ àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàð þì. 2016 îíû áàéäëààð óóë óóðõàé, îëáîðëîõ àæ ¿éëäâýðèéí

ñàëáàðò 7282.0 сая òºãðºãíèé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýýä áàéãàà íü 2015 îíûõîîñ 1271.7 сая

òºãðºãººð áóþó 21.2 хувиар ºñººä áàéíà. Зураг №4

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

1504462 2054672

2465881 2903504

3130845.2 3987510.1

4827548 5424169.4

6010373.2

7282040.4

4827548

6818598.2

14359678.3

353889.4

5424169.4

8312592.3

19676992.2

203173.8

6010373.2

11477631.3

24223416.8

284714

7282040.4

9772429

38480709.2

166345

Нүүрс олборлолт

Хүнсний бүтээгдэхүүн

Цахилгаан эрчим хүч

Хөнгөн үйлдвэрлэл

2016 2015 2014 2013

11

Цахилгаан эрчим хүч

Зураг№5

Хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, мянган төгрөгөөр

Дорнод аймаг нь зүүн бүсийн хөгжлийн тулгуур төв бөгөөд үйлвэрлэл, үйлчилгээ нилээн сайн

хөгжсөн аймгийн нэг юм. Сүүлийн жилүүдэд жижиг дунд үйлдвэрлэл тэр дундаа хүнсний үйлдвэрлэл

нилээн газар авч байна. Хүснэгт №2

Гол нэр төрлийнбүтээгдэхүүн

Үзүүлэлт Хэмжих

нэгж 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Гурил тн 5080.3 2487.3 4853 6124.7 5744 7320.8 5757.5

Талх тн 810.1 1105.5 1050.9 1137.1 1429 1107.8 1077.2

Хивэг тн 1738 771 1688.4 2358 2252 2784.5 2280.1

Нарийн боов тн 24.6 9.5 13.1 47.8 86.5 124.7 177

Сүүн бүт-н тн 38.5 17.1 28.9 38.5 48.7 72.1 97.6

Цэвэр ус мян.л 37.3 581.5 749.7 714.1 928.3 1218.2 1218.6

Банш, бууз тн 2.5 5.8 7.2 4.8 13.5 7 20.8

Архи мян.л 22.9 22.3 19.8 7.5 8 6.3 5.7

Дарс мян.л 4.8 13.7 1.2 8.1 10.4 10.3 6.8

4109021.4 5390567.8 5795372.3 7133944.6 8867330 10274772.6 14704492.9

18596645.5 23669238.6

36146287.9

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

2114992.4

6376538.7

4276366.7 3649591.8 3124601.8

4875700.2 6384993.6

8278777.3

11353725.9

9166548.8

12

Гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүнийг авч үзвэл:

Үзүүлэлтийг нэр төрлөөр нь авч үзвэл Гурил, Талх, Хивэг, Архи, Дарснаас бусад нэр төрөл

æèëýýñ æèëä ºññºí үзүүлэлттэй áàéíà.

Зураг № 6

Хүнсний бүтээгдэхүүн, биет хэмжээгээ

Зураг №7

Архи, дарс үйлдвэрлэлт, биет хэмжээгээр

Архи, дарсны үйлдвэрлэлтийг авч үзэхэд архины үйлдвэрлэлт жилээс жилд буурч байгаа

бөгөөд өмнөх онтой харицуулхад 0.6 мян,л-ээр буурсан хандлага харагдаж байгаа ба харин дарсны

үйлдвэрлэлт 2011 онтой харьцуулахад 6.9 мян.л-ээр буурсан ба өмнөх онтой харьцуулж үзэхэд 3.5

мян.л-ээр буурсан хандлага харагдаж байна.

Гурил- тн

талх-тн

хивэг-тн

нарийн боов-тн

сүүн бүт-н-мян.л

цэвэр ус-мян.л

банш бууз-тн

архи-мян.л

дарс-мян.л

4853

1050.9

1688.4

13.1

28.9

749.7

7.2

19.8

1.2

6124.7

1137.1

2358

47.8

38.5

714.1

4.8

7.5

8.1

5744

1429

2252

86.5

48.7

928.3

13.5

8

10.4

7320.8

1107.8

2784.5

124.7

72.1

1218.2

7

6.3

10.3

5757.5

1077.2

2280.1

177

97.6

1218.6

20.8

5.7

6.8

2012 2013 2014 2015 2016

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

22.9

22.3

19.8

6.3

8

6.3

5.7

4.8

13.7

1.2

8.1

10.4

10.3

6.8

архи-мян.л дарс-мян.л

13

Хүснэгт № 3

3.2 АЙМГИЙН ХЭМЖЭЭНИЙ ТЭЭВРИЙН ХЭРЭГСЛИЙН ТОО

1997 2000 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

тээврийн хэрэгслийн

тоо

1185 1457 3049 3566 3716 4636 5263 5961 6385 7971

Зураг №8

Зураг №8 –аас харахад аймгийн хэмжээгээр тээврийн хэрэгслийн тоо жил бүр ихэссээр байгаа

нь харагдаж байна.

3.3 ХОЛБООНЫ БОЛОН ШУУДАН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ОРЛОГО

Õîëáîîíû ãàçðûí îðëîãî 2010 оíîîñ 2014 îí õ¿ðòýë îðëîãî жилээс жилд өсч байгаа

боловч өнгөрсөн 2015 оноос буурсан байна. Îðëîãûí èõýíõ õóâü õ¿í àìààñ олж байгаа ба 2016 оныг

2015 онтой харьцуулахад 133.5 сая.төгрөгөөр буурсан харин телефон цэгийн тоо 79-өөр буурсан

харагдаж байгаа нь ихэнх айлууд кабелиар мэдээ мэдээлэл авдаг болсонтой холбоотой.

Хүснэгт № 4

1185 1457 3049 3566 3716

4636 5263 5961 6385 7971

1997 2000 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Үзүүлэлтүүд 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Холбооны газар: Тарифын орлого Сая.төг 329 365.8 386.8 384.6 458.5 452.2 432.2

Үүнээс: Хүн амаас Сая.төг 148.1 168.5 158.7 133.3 196 213.7 80.2

Телефон цэг Тоо 1277 1094 1042 958 887 766 687

Мэдээлэл холбооны сүлжээ ххк Сая.төг 101.7 123.8 109.7 132.5 110.1 144.8 167.3

Шуудан тасаг: Орлого бүгд Сая.төг 55.6 63.8 71.6 79 71.2 67.5 56.6

Үүнээс: Шуудан тээвэр Сая.төг 17.6 17.3 21.4 24.9 17.2 13.3 8.9

Хэвлэл Сая.төг 15 19.4 21.6 22 19.5 12.5 8.5

Бусад орлого Сая.төг 23 27.1 28.6 32.1 34.5 41.7 39.2

Зорчигч тээвэр мян.хүн 1.7 2.8 5.6 5.2 4 1.3 0.6

Зорчигч эргэлт мян.хүн.км 100.8 160.3 569.5 450.9 458.3 268.3 130.04

АЙСВН ХХК

Ачаа тээвэрийн орлого Сая.төг 16.1 38.1 48.7 58.4 61.5 74.5 86.2

Зорчигч тээвэр мян.хүн 7.8 18.2 19.6 24 33.7 31.2 34.8

Зорчигч эргэлт мян.хүн.км 5104.3 11939.2 12921.2 15717.1 19483 20498 22809

14

Øóóäàí үйлчилгээний гàçðûí îðëîãî хэдийгээр өмнөх оноосоо буурсан боловч

бусад орлого өссөн байна. Îðëîãûг дотор нь ангилж үзэхэд ихэнх хувийг бусад îðëîãî ýçýëæ

áàéíà.

Зураг №9

ШУУДАН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ГАЗРЫН ОРЛОГО, САЯ ТӨГРӨГ

3.4 НИЙТИЙН АЖ АХУЙ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ БОРЛУУЛАЛТ БА ОРЛОГО

Äîðíîä ÍÀÀ ÕÕÊ-íû нийт îðëîãûã 2016 îíûã 2015 îíòîé õàðüöóóëàõàä 15.2 сая.төгрөгөөр буурсан,

óñ áîðëóóëàëò 21.8 сая.төгрөгөөр, ¿¿íýýñ õ¿í àìä áîðëóóëàëò 4.5 сая.төгрөгөөр тус тус өссөн

харагдаж байна. Хүснэгт № 5

Үзүүлэлтүүд Гүйцэтгэл /мян.төг/

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

НААҮ-ний орлого бүгд

/сая.төг/ 411.2 531.4 424.7 431.6 423.6 506.6 577 743.1 750.9 631 782.1 1148 1199 1471 1916.4 2711.2 2696

Ус борлуулалт 147 170.1 165.6 146.7 166.3 219.3 260.6 295.6 348.8 281.7 370.7 536.4 546 626.6 729.4 1003.1 1024.9

Үүүнээс хүн амд борлуулсан 98 126.4 72.8 79.7 78.6 107 150.3 144.5 194.8 151.5 192.4 286 303.5 351.3 423.2 629.6 634.1

Аж ахуйн нэгжид 49 43.7 92.8 67 87.7 112.3 110.3 151.1 154 130.2 178.3 250.4 242.5 275.3 306.2 373.5 390.8

Сувагжуулалт 49 82.7 124.5 144.5 156.1 191.7 231.1 311.2 309.5 260.9 340.6 494.6 498.8 573.2 672.6 915.9 923.7

Халаалт 96 116.4 129.3 135.6 109.8 101.6 55 100.3 72.2 80.5 77.4 107.7 115.5 135.1 181.1 262.3 247.3

Халуун ус 38.1 70.7 40 49.5 41.9 51.8 72.4 132.2 87.9 76.5 92.3 141.8 152.2 178 224.4 345.4 325.9

Хог хаягдал бусад орлого 32.1 47.8 17 20.1 27.3 26.9 38.7 70.5 47.2 40.8 49.3 75.7 81.3 95.1 119.8 184.5 173.9

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

17.6

17.3

21.4

24.9

17.2

13.3

8.9

15

19.4

21.6

22

19.5

12.5

8.5

23

27.1

28.6

32.1

34.5

41.7

39.2

Үүнээс: Шуудан тээвэр Хэвлэл Бусад орлого

15

Ус борлуулалтын орлогын өсөлт нь сүүлийн үед орон сууц барих ажил эрчимтэй явагдаж

иргэд амьдралын нөхцлөө сайжруулан орон сууцанд орсонтой холбоотой. Үүнтэй уялдан

сувагжуулалтын хэмжээ нэмэгдсэн байна. Зураг№10

3.5 ДОРНОД АЙМГИЙН БАРИЛГА, ИХ ЗАСВАРЫН АЖЛЫН ҮЗҮҮЛЭЛТЭЭС

Дорнод аймгийн хэмжээнд улсын болон орон нутгийн хөрөнгө оруулалт, төсөл хөтөлбөрийн

хэмжээнд 2016 онд нийт 20 гаруй аж ахуй нэгж байгууллага 38.9 тэрбум төгрөгийн барилга угсралт, их

засварын ажил хийж гүйцэтгэсэн байна.

2016 оны жилийн эцсийн байдлаар аймгийн хэмжээнд нийт баригдсан орон сууцны барилгыг

төрлөөр нь авч үзвэл угсармал, тоосгон, блокон хийцтэйгээр баригдсан байна. Нийт баригдсан орон

сууц болон эрчим хүч, зам, шугам шүлжээ, сургууль соёл, үйлчилгээний барилга байгууламж болон

их засварын ажлуудыг Дорнод аймгийн барилгын аж ахуйн нэгжүүд хийж гүйцэтгэсэн.

ААН-үүдийн гүйцэтгэлээр нь авч үзвэл Чойбалсан констракшн ХХÊ, Сүхжин ХХÊ, Баянтүмэн

Өргөө ХХÊ-ууд хамгийн өндөр гүйцэтгэлтэй байгаа бол Дорнод автозам ХÊ, авто агро ХХÊ нь замын

засварын ажлуудыг хийж гүйцэтгэж байна.

Зураг №11

Дотоод барилгын байгууллагын гүйцэтгэсэн барилга, их засварын ажил, сая төгрөгөөр

219.3 260.6 295.6

348.8 281.7

370.7 536.4

546 626.6

729.4 1003.1 1024.9

191.7 231.1

311.2 309.5

260.9 340.6

494.6 498.8

573.2 672.6

915.9 923.7

2005

2007

2009

2011

2013

2015

Ус борлуулалт Сувагжуулалт

15230

59238.5 65447.6

41738.5 38940.5

2012 2013 2014 2015 2016

16

Дотоодын барилгын байгууллагын гүйцэтгэсэн барилга угсралт, их засварын ажлын гүйцэтгэл

энэ онд 2012 оноос 2.6 дахин өссөн үзүүлэлттэй гарсан байна. 2014 оныг 2013 онтой харьцуулвал

10.5 хувиар өссөн гүйцэтгэлтэй байгаа бол сүүлийн 2 жилд эдийн засгийн хямралтай холбоотойгоор

барилгын салбар уналтанд орж байна. 2015 оныг 2014 онтой харьцуулвал 36.2 хувиар буурсан

үзүүлэлттэй байгаа бол 2016 онд мөн өмнөх оноос 6.7 хувиар буурсан байна. Манай аймгийн хувьд

дэд бүтэц сайн хөгжсөн аймгуудын нэг бөгөөд орон сууцны барилгын тоо сүүлийн жилүүдэд

хурдастай хөгжиж байна. 2016 оны байдлаар инженерийн барилга байгууламжийн ажил хамгийн

өндөр гүйцэтгэлтэй байна. Зураг №12

Барилга угсралт, их засварын ажил, аймгаар, барилгын төрлөөр, улирлаар, өссөн дүнгээр

Зах зээлийн хөгжлийн эхэн үед барилгын салбарын үйл ажиллагаа зогсонги байдалд орсон

байсан. Барилгын томоохон үйлдвэр, аж ахуйн газрууд задарч хувьд шилжсэн. Материаллаг бааз нь

хувьчлагдан задарсан өөрөөр хэлбэл эмх замбараагүй байдалд орсны улмаас барилгын салбар

уналтад орсон. Сүүлийн жилүүдэд улс, орон нутгийн төсвөөр барилга барих үйл ажиллагаа

харьцангуй багассан.

3.6 ХУДАЛДААНЫ САЛБАРЫН ТОВЧ МЭДЭЭЛЭЛ

Манай аймгийн хувьд УБ хоттой 656 км-т зассан замаар холбогдсон, урд, хойд талаараа

хилийн боомт газруудтай ойр, төвийн эрчим хүчинд бүх сум холбогдсон зэрэг худалдаа,үйлчилгээ

эрхлэгчдэд боломжтой орчин бүрдсэн онцлогтой. Дээрх мэдээллээс харахад худалдаа, үйлчилгээ

эрхэлж буй аж ахуйн нэгжүүдээс гадна албан секторт ажиллагсадын хувьд дийлэнх нь худалдаа

эрхлэгчид байдаг.

Дорнод аймгийн бөөний болон жижиглэн худалдааны нийт борлуулалтыг 21 аймгаар

харьцуулан авч үзвэл манай аймгийн хувьд борлуулалтын хэмжээгээрээ улсын хэмжээнд 8 дугаарт

байна.

17

Зураг №13

Бөөний болон жижиглэн худалдааны нийт борлуулалт, оны үнээр, аймгаар

Худалдааг эрхлэх хэлбэрээр нь авч үзвэл: 80.0 гаруй хувь нь жижиглэнгийн, 20.0 хувь

нь бөөний худалдаа эзэлж байгаагаас харахад сүүлийн жилүүдэд бөөний цэг, салбарууд бий болсон

байна. Хүнсний бараа татан авалтыг 40.0 орчим хувийг УБхотоос татдаг. Гутал, хувцас зэрэг барааны

80.0 орчим хувийг БНХАУ-аас татан авалт хийдэг байна. Дорнод аймаг нь зүүн хөгжлийн тулгуур төв

хот юм. Аймгийн хувьд мал олонтой, малын гаралтай түүхий эдийн үнэ УБ хотын ханштай бараг ижил

байдаг зэргээс шалтгаалж хүн амын худалдан авах чадвар сайн байдаг нь худалдаа эрхлэгчдэд

таатай байдлыг бий болгож байдаг.

Албан бус худалдаа эрхлэгчид төвлөрсөн захад худалдаа хийдэг. Ийм учраас худалдаа

эрхлэгчдийн ажиллах нөхцөл харьцангуй сайн бөгөөд цаашид гадуур ил задгай худалдаа эрхлэдэг

иргэдийг битүү зах барьж өргөжүүлэхэд анхаарах нь зүйтэй байна. Дорнод аймгийн худалдааны

салбарын борлуулалтыг авч үзвэл 2016 оны 4 дүгээр улиралд хамгийн их өсөлттэй байгаа нь

дараагийн графикаас харагдаж байна.

Зураг №14

Бөөний болон жижиглэн худалдааны нийт борлуулалт, оны үнээр,сая төг

0.0 20,000.0 40,000.0 60,000.0 80,000.0

100,000.0 120,000.0 140,000.0

18

Аймгийн хувьд мал олонтой, малын гаралтай түүхий эдийн үнэ УБ хотын ханштай бараг ижил

байдаг зэргээс шалтгаалж хүн амын худалдан авах чадвар сайн байдаг нь худалдаа эрхлэгчдэд

таатай байдлыг бий болгож байдаг.

Албан бус худалдаа эрхлэгчид төвлөрсөн захад худалдаа хийдэг. Ийм учраас худалдаа

эрхлэгчдийн ажиллах нөхцөл харьцангуй сайн бөгөөд цаашид гадуур ил задгай худалдаа эрхлэдэг

иргэдийг битүү зах барьж өргөжүүлэхэд анхаарах нь зүйтэй байна.

Худалдаа, үйлчилгээний нэгдсэн тохилог төвүүдийг барьж, байгуулахад аж ахуйн нэгж,

худалдаа эрхлэгчид өөрсдөө санаачилга гаргаж аймгийн бодлого чиглэлд санал өгч

төлөвлөлтөд оруулах зэргээр худалдаа, үйлчилгээ эрхлэх орчноо сайжруулахад анхаарах

шаардлагатай байна.

Үéë÷èëãýýíèé ñàëáàð. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä Ẻíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà, ãýð àõóéí

áàðààíû çàñâàðëàõ ¿éë÷èëãýý, òýýâýð, àãóóëàõûí àæ àõóé, õîëáîî, ñàíõ¿¿ãèéí ã¿éëãýý õèéõ

¿éë àæèëëàãàà, ¿ë õºäëºõ õºðºíãº, ò¿ðýýñ, áèçíåñèéí áóñàä ¿éë àæèëëàãààíû ñàëáàðò ºñºëò

ãàð÷ áàéíà. ¯éë÷èëãýýíèé ñàëáàð ºðãºæèí õºãæèæ áàéãàà õýäèé ÷ ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàð,

õ¿ðòýýìæ øààðäëàãûí ò¿âøèíä õ¿ðýýã¿é, ¿éë÷èëãýýíèé ¿íý ºíäºð õýâýýð áàéíà. ̺í

¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàðò ãàäààä, äîòîîäûí õºðºí㺠îðóóëàëòûã íýìýãä¿¿ëýõ, àæèëëàõ îð÷èí

íºõöëèéã ñàéæðóóëàõ ÷èãëýëýýð èõ ç¿éë õèéõ øààðäëàãàòàé.

Дүгнэлт

Àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàð áîë Äîðíîä àéìãèéí ýäèéí çàñãèéí òýðã¿¿ëýõ ñàëáàðóóäûí íýã

áàéõ ¸ñòîé. Åð àëèâàà óëñ îðíû ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí õ¿ðñýí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõäîî

ÄÍÁ-íèé ºñºëò, íýã õ¿íä íîãäîõ ÄÍÁ-èé õýìæýýãýýð òîäîðõîéëîõîîñ ãàäíà óëñ îðíû ýäèéí

çàñàã äàõü àæ ¿éëäâýðæèëòèéí ò¿âøèíã íèëýýä ãîë ¿ç¿¿ëýëò áîëãîí àâäàã.

Дорнод аймгийн òóõàéä ãàäàãøàà áîëîâñðóóëàëòã¿éãýýð ãàðãàæ áàéãàà ò¿¿õèé ýä, àøèãò

ìàëòìàëóóäàà /Ïåòðîäàé÷èí òàìñàã, Ýìýýëò ìàéíç, Øàíëóí,/ äîòîîääîî áîëîâñðóóëàëò õèéí

ýöñèéí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëãîí ãàðãàõ, ãàäíààñ îðóóëæ èðæ áóé ºðãºí õýðýãëýýíèé ç¿éëñýý

äîòîîääîî ¿éëäâýðëýäýã áîëîõ òàëààð îðîí íóòãèéí ç¿ãýýñ øèéäâýðòýé áîäëîãî,

çîõèöóóëàëò õýðýãòýé áàéíà. Ìàíàé àéìãèéí àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàð ºñºëòòýé дүн харагдаж

áàéãàà áîëîâ÷, ºñºëòèéí õóðäàö õàðüöàíãóé óäààí ãàíö óóë óóðõàé, ýð÷èì õ¿÷ ¿éëäâýðëýëä

òóëãóóðëàñàí øèíæòýé áàéíà.

19

Äîðíîä àéìãèéí õºãæëèéí 2021 îí õ¿ðòëýõ ÀËÑÛÍ ÕÀÐÀÀ íü õ¿íèé õºãæèëä

òóëãóóðëàí ýäèéí çàñãèéã ýð÷èìòýé õºãæ¿¿ëæ, õ¿í àìûí àìüäðàëûí ò¿âøèíã òóóøòàé

äýýøë¿¿ëýí, Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóäûã õýðýãæ¿¿ëæ, Ìîíãîë Óëñûí ç¿¿í á¿ñèéí

õºãæëèéí òàòàõ õ¿÷, ýäèéí çàñãèéí òºâ áàéõàä îðøèíî.

Öààøèä õèë îð÷ìûí ãàäààä õàðèëöààíû áîëîìæòîé áàéäàë, çàì òýýâýð õºãæèæ

áîëîõ áàéäàë, áîëîâñðóóëàõ àæ ¿éëäâýð õºãæ¿¿ëýõ, ýêîëîãèéí öýâýð á¿òýýãäýõ¿¿í

¿éëäâýðëýí óóë óóðõàéí àðâèí íººö, æèæèã äóíä ¿éëäâýð õºãæ¿¿ëýõýä àøèãëàæ áîëîõ

áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí áàãàã¿é íººöèéã àøèãëàí õºãæ¿¿ëýõ íü á¿ñ íóòãèéí õºãæèëä

ìàíëàéëàõ ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ áîëîìæ Äîðíîä àéìàãò áàéãàà áèëýý.

“Дорнод” үйлдвэрлэл технологийн паркийг байгуулж ашигт малтмал олборлох,

áîëîâñðóóëàõ, ìàëûí ãàðàëòàé ò¿¿õèé ýäèéã áîëîâñðóóëæ ýöñèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ,

õ¿íñíèé íîãîî, ñ¿¿, öàãààí èäýý áîëîâñðóóëàõ, áàðèëãûí ìàòåðèàëûí ¿éëäâýðëýëèéã

õºãæ¿¿ëýõ çàìààð àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàðò ºíäºð ºñºëòèéã áèé áîëãîõ, áýë÷ýýðèéí ìàë àæ

àõóéãààñ ýð÷èìæñýí ôåðìåðèéí àæ àõóé, óñàëãààòàé ãàçàð òàðèàëàíã ýð÷èìòýé õºãæ¿¿ëýõ

÷èãëýëèéã áàðèìòëàõ øààðäëàãàòàé.

Îðëîãûã íü òîäîðõîéëîõ áîëîìæã¿é àæèë ¿éë÷èëãýý ýðõýëæ áàéãàà èðãýäèéã àëü

áîëîõ ÕÕÊ, ÁÁÍ, ÇÁÍ –ä õàìðóóëæ ºãâºë àéìãèéí ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýýíä õóâü íýìýð

оруулах нь дамжиггүй билээ.

Æèæèã äóíä ¿éëäâýðèéã äýìæèõ òºñëèéí çýýëýíä îëîí õ¿íèéã õàìðóóëàõàä îðîí

íóòàãòàà õýðýãòýé ¿íäýñíèé ¿éëäâýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëò íýìýãäýæ , ìºí øèíýýð

áèé áîëñîí àæëûí áàéðíû çàõèàëãûã îðîí íóòãèéí ò¿âøèíä ¿íäýñëýë ñàéòàé ãàðãàæ

çàõèàëàõ, àëü áîëîõ àéìãèéíõàà èðãýäèéã øàò äàðààëан ажилд зуучлан àæëûí áàéðòàé

áîëãîõ àñóóäàë íýí òýðã¿¿íèé çîðèëòûí íýã áàéõ ¸ñòîé. Энэхүү зорилтыг аймгийн

хөдөлмөрийн хэлтэс цаг үеэ олсон зээлүүдийг олгож явангуях шинээр байгуулагдсан аж

ахуйн нэгж , ТББ, хоршоодыг дэмжих бодлого баримталж байгаа нь талархууштай.

ÑÀÍÀË

Àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãûã àíõ áàéãóóëàõäàà õºðºí㺠ñàíõ¿¿ãèéí òàëûã íü ñàéí

õàðæ áàéãóóëàõ íü ç¿éòýé áîëîâ óó. Ó÷èð íü áàãà õºðºí㺺ð áàéãóóëààä íýã æèëèéí äàðàà

20

¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõ õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðã¿é áîëîõ , áóñàä øàëòãààíààð ò¿ð çîãññîí àæ

àõóéí íýãæèéí òîî íýìýãäýæ áàéãààä áîäëîãûí çîõèöóóëàëò õèéõ.

Àéìàãò áàéãóóëàãäñàí õèðíýý ººð íóòàã äýâñãýðò àìüäàð÷ ñòàòèñòèêèéí ìýäýý òàéëàí

àâàõ ¿åä õàÿã íü òîäîðõîé áóñ, îëäîõã¿é, ñóðàãã¿é áîëîõ áàéäàë íü ìýäýýíèé èðö

õàìðàëòàíä íºëººëäºã ó÷èð ìýäýýëëèéí ÷àíàðò ñºðºã òàë ¿ç¿¿ëæ áàéãààã áàãàñãàõ ,

ìýäýýëëèéí ñàõèëãà áàòûã ñàéæðóóëàõ

ÀÀÍ-èéã 1.5 æèëýýñ äýýø õóãàöààãààð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëààã¿é òîõèîëäîëä àëáàí

¸ñîîð òàòàí áóóëãàх õóóëèéã дэс дараатай õýðýãæ¿¿ëýõ

Àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãóóä íü òîâëîñîí íÿáî áàéõã¿é çàõèðàë íü ººðºº ãàðãàäàã

ãýõ áîëîâ÷ ýíý íü ÍÁÁ-èéí òóõàé õóóëü çºð÷èí àíõàí øàòíû á¿ðòãýë õàíãàëòã¿é õºòºëäºã,

îðëîãîî íóóõûí òóëä ìýäýí áóäëèõ, ìºí á¿ðòãýëèéí ñòàíäàðò àëäàãäàõ ñºðºã ¿ð äàãàâàð

¿¿ñãýæ áàéãàà áîëçîøã¿é äóòàãäëûã àðèëãàõ зэрэг саналуудыг тавьж байна.

Àøèãëàñàí ìàòåðèàë

1. Àéìãèéí ýäèéí çàñàã íèéãìèéí áàéäëûí òàíèëöóóëãà 2000-2016 îí

2. Ìîíãîë óëñûí ñòàòèñòèêèéí ýìõòãýë¿¿ä 2016 îí

3. Àéìãèéí Çàñàã äàðãûí ¿éë àæèëëàãààíû 2014-2016 оíû ìºðèéí õºòºëáºð

ДОРНОД АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН ДЭРГЭДЭХ

СТАТИСТИÊИЙН ХЭЛТЭС