با تأکید بر ایران ، آمایش مناطق مرزیgeography.journals.iau-garmsar.ac.ir/article... · 1391/03/02 تاریخ پذیرش مقاله: 1391/07/2 تاریخ

ناریا رب دیکأت اب ،یزرم قطانم شیامآ 1یمان نسح دمحم

نارهت تاقیقحت و مولع دحاو یمالسا دازآ هاگشناد ،یسایس یایفارغج یرتکد

02/03/1391 :هلاقم شریذپ خیرات 2/07/1391 :هلاقم تفایرد خیرات

هدیکچ

-نيب ياهزرم رد روشك ياه ناتسا زا يمين زا شيب يريگرارق و ينالوط ياهزرم دوجو ليلد هب ،ناريا رد يزرم قطانم شيامآ نييبت نمض ،هلاقم نيا فده ،نياربانب .تسا رادروخرب روشك يزيرهمانرب ماظن رد ياهژيو هاگياج زا ،راوجمه ياهروشك اب يللملا

رصانع رگيد اب رصانع نيا طابترا يگنوگچ ،نآ هفلؤم و رصانع تخانش ؛روشك يزيرهمانرب ماظن رد يزرم قطانم شيامآ هاگياج ناشن هلاقم نيا تاعلاطم يريگهجيتن .تسا يزرم قطانم شيامآ هب نتخادرپ ترورض و تيمها تخانش و روشك يزير همانرب ماظن و يزرم قطانم نايم ياهقطنم لداعت مدع تدش ،نينچمه .تسا رگيدكي موزلم و مزال ،يزرم قطانم رد تينما و هعسوت هك دهديم ينماان هب رجنم هك يزرم قطانم رد يگتفاين هعسوت هچ رگا ،رگيد ترابع هب .تسا راذگريثات يلم هعسوت رب ناريا رد يلخاد قطانم تسا هدش ثعاب نونكات يدايز ينيع و ينهذ عناوم اما .دراذگيم روشك لك رد ينماان و يگتفاين هعسوت رب ار دوخ تارثا ،دوشيم -يياضف يزيرهمانرب عون كي هيارا اب و درادرب ار عناوم نيا دراد يعس يزرم قطانم شيامآ .دشاب هتشاد همادا يفنم تاريثات هنوگ نيا

.دشخب ققحت ار يلم يرادياپ و هچراپكي هعسوت ،يدربهار .تينما ،هعسوت ،ياهقطنم لداعت ،يزيرهمانرب ماظن ،يزرم قطانم ،شيامآ :یدیلک ناگژاو

[email protected] (لوئسم هدنسیون) یمان نسح دمحم -1

1391 ناتسمز ،لوا هرامش ،مجنپ لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 174

همدقم عاضوا هب هجوت نودب اهروشک .تسا لقتسم ریغتم كی ،یلم یاه تلود یجراخ راتفر یسررب رد یللملا نیب ماظن

.دشاب هدش عنم ای دنشابن یناهج هعماج لوبق دروم هک دننزب یتامادقا هب تسد دناوت یمن یللملا نیب اب ًالًالومعم اهداضت نیا .دنشابیم عفانم داضت راچد دوخ ناگیاسمه یضعب اب یفلتخم لیًالد هب ًالًالومعم اهروشک

ییاهروشک ًالًالومعم .دننامیم ندروآربرس یارب بسانم طیارش داجیا رظتنم و هدشن لصف و لح اه تموكح رد تارییغت رد روصحم هک ییاهروشک ضوعرد و .دنرادزین یرتشیب یزرم تاشقانم ،دنتسهدنمهرهب هیاسمه یرتشیب دادعت زا هک داضت هزورما هتبلا .دنتسه هنیمزنیارد یرتمک تالضعم دادعت یاراد ،دنراد یرتدودحم هیاسمه دادعت ای ،دنتسه ایرد مصاخت یارب زین یرگید توافتم لیًالد و دوشیمن هقطنم یاهروشک هب اهنآ یكیزیف یاهزرم هب دودحم اهروشک عفانم

.دراددوجو ،دنرادن رگیدكی اب یکرتشم زرم یتح هک روشک دنچ تردق بحاص یاهروشک اب یگشیمه ای یعطقم داضت رد تسا نكمم للم یضعب نیداینب یاه شزرا نینچمه

اب گنج زورب هوقلاب دیدهت یاراد كنیا مه قوف لیًالد عیمج هب انب ناریا یمالسا یروهمج روشک لاثم روطب .دشاب ًالاصوصخ هیلوا عبانم نیمات یارب سراف جیلخ هزوح رد اكیرمآ و برغ عفانم .دشابیم اكیرمآ ًالاصوصخم برغ یایند .دنشاب ساسح هزوح نیا یاهدادیور هب تبسن هک تسا هدومن مهارف اه نآ یارب ار كسمتسم نیا زاگ و تفن یمسیناموا ندمت اب داضت رد و هدننک نارگن برغ رظن زا زین ناریا یمالسا یروهمج ینید و یهلا یاه شزرا نینچمه روشک ود نیب رتسکاخ ریز شتآ ندنام هدنز ای شنت داجیا یارب یمهم لماع زین دوخ نیا اذل ددرگیم یقلت برغ .دشاب یم

یاهروشک ریاس و ناگیاسمه و دوخ نیبام شنت زورب یاههنیمز یاراد مئاد روطب تسا نكمم اهروشک ناسنیدب رارق رظن تقد دروم زین یتینما و یماظن لئاسم رظنم زا یشیامآ یاه حرط هئارا رد تسا مزًال اذل .دنشاب هیاسمه ریغ حوضو هب هوقلاب و لعفلاب نانمشد یاه هسیسد زا لصاح تارطاخم تسا مزًال نیمزرس شیامآ نامدیچ رد ینعی .دریگ .دوش ظاحل ینشور و

چیه ًالابیرقت ،دروخ مقر ناتسلگنا یسایس نًالاعف طسوت هنایمرواخ هزوح یاهروشک یاهزرم هک ریخا یاه هدس رد رد مخز یًال یناوختسا هقطنم یاهروشک یمامت .تسا هدشن یدنبزرم هعزانم زا غراف و رود هب هزوح نیا رد یروشک ًالاصوصخم و قرش كلامم هب تبسن برغ هنارگامعتسا تسایس اب ماگمه ًالاعطق نیا و دنراد ناگیاسمه اب دوخ طباور ریز مادهنا و گنج دعاسم ار اهروشک و هدومن بلس ار یمئاد تابث و حلص ناكما هک یتسایس .تسا هدوب یمالسا .تسا هدومن یكیزیف و یناسنا شزرا اب عبانم و یداصتقا یاهانب

ریذپ بیسآ طاقن نیلوا ،دور دنورا نوچمه یكچوک رهاظ هب هلاسم یارب قارع و ناریا روشک 2دروخرب و مداصت رد مادهنا و هبرض راچد هک زاگ و تفن یاه شیًالاپ ییانب ریز تاسیسات و بونج زیختفن یداصتقا یاه هزوح روشک ود .دندرگ یم

روشک 9 نیب ام صوصخلا یلع )هیروس و قارع ،هیکرت ،ناریا روشک 4 نیب ام نیشن درک هیحان رارقتسا و روضح هدومن مهارف ار دلوم یاه یراذگ هیامرس ناكما مدع و ییارگاو و یزکرم تموكح اب اه تیموق زیتس یاه هنیمز (لوا .تسا

174 ... یزرم قطانم شیامآ

شیامآ رد یتینما و یماظن لماوع نتشاگنا هدیدان هک تخومآ ام هب قارع اب نامروشک گنج هبرجت یفرط زا مهم یاه ناتسا هجوتم اه نایز و ررض نیا هدمع و هدومن دراو روشک داصتقا هب نایز و ررض رادقم هچ نیمزرس .تسا هدوب زرم اب راوجمه

عونت و ایفارغج عونت و ینًالوط رایسب یاهزرم اب ناریا یمالسا یروهمج نوچمه یروشک رد تسا یهیدب ماظن ییورایور نینچمه و دنتسه یسایس و یداصتقا یتابثیب و فعض راچد اه نآ بغا هک هیاسمه یاهروشک رایسب یرما یماظن داعبا نتشاد رظندم اب نیمزرس شیامآ هلئسم هب گنتاگنت هجوت موزل ناریا اب اكیرمآ یرابكتسا .تسا یساسا

دقح و ضغب دروم ریخا هلاس 22 یط دح نیا ات هک دشاب هتشاد دوجو هنایمرواخ رد لقادح یروشک رتمک دیاش ریاس و زاگ و تفن ینغ عبانم نتشاد تلع هب خیرات لوط رد هک یروشک .تسا هدش عقاو یبرغ رگرامعتسا لود رد یتح ریخا یاه هدس یط مییوگب رگا تسین قارغا و ،تسا هدوب نیریاس هناضرغم هاگن دروم یدادادخ یاهدادعتسا .تسا هدید دوخ هب ار قلطم شمارآ زین هلاس 02 هرود كی

زا دعب و یمالسا بالقنا زا لبق نارود رد یلم هعسوت یاه همانرب یارجا و یزیر همانرب براجت ،اضف نیا مغریلع اما مدع دیدشت بجوم ،اه یریگ میمصت یناكم جیاتن و ییاضف دعب هب شرگن مدع و یهجوت مک هک تساهداد ناشن ،نآ هلئسم نیا .تسا هدز نماد تدش هب قطانم حطس رد ار یداصتقا و یعامتجا یاه یرباربان و هتشگ یا هقطنم ،لداعت ،هعسوت داعبا زا یكی .تسا هدش دوخ یبسن یاه تیزم و هعسوت یاه تیلباق اب بسانتم قطانم هعسوت مدع تابجوم و صاخ طیارش رد یتایح تاسیسات زا عافد یگنوگچ و تسیز طیحم ظفح هلمج زا نآ نوگانوگ بناوج هب هجوت .تسا ینارحب

101 /801491 هرامش داهنشیپ هب انب و 98 /6/8 خروم هسلج رد ناریزو تایه هبوصم 1 هدام ساسا رب نیاربانب یساسا نوناق متشه و یس و دصكی لصا دانتسا هب و روشک یزیر همانرب و تیریدم نامزاس 98 /22/7 خروم

نیرتمهم زا « یا هقطنم لداعت و نیمزرس یگچراپكی و تدحو ،یعافد و یتینما تاظحالم » ،ناریا یمالسا یروهمج .دشاب یم نیمزرس شیامآ بوصم لوصا

یعافد و یطیحم تاظحالم ،نیمزرس شیامآ یزیر همانرب خیرات رد ،عوضوم تیمها و تیساسح مغریلع هنافساتم یگدیشاپ مه زا و یتینما بقاوع دناوت یم هجیتن هک .تسا هدشن عقاو یدج هجوت دروم و هتفرگ رارق هیشاح رد رارق دیدهت دروم دیدش ار یلم رادتقا و تردق و هدوب فلتخم داعبا رد ینیمزرس و ییایفارغج یگچراپكی و تدحو .دهد

رب هوالع یزرم قطانم ،ییاضف راتخاس رظن زا .دنرادروخرب یاهژیو تیمها زا یزرم قطانم شیامآ نیب نیا رد دیدشت ثعاب عومجم رد هک دنشاب یم یزرم قطانم صاخ یدبلاک یاه یگژیو یاراد ،زکرم زا یرود یگژیو و حوطس رد ییاضف راتخاس هنوگ ره هجیتن رد و دنوش یم اه نآ یگتفاین هعسوت هجیتن رد و ییاضف یگتسسگ مانب یا هدیدپ زا یرادروخرب مزلتسم ،یحاون رگید و یزرم یاهاضف نیب طابترا رد هژیوب فلتخم یاه سایقم و یماظن و یعافد دعب هنیمز رد هک ییاه هغدغد و تیساسح هب انب فلتخم یاهروشک هزورما نیاربانب .تسا تیزکرم .دننکیم یا هژیو هجوت یزرم قطانم شیامآ یاه ثحب هب دنراد دوخ نیمزرس یتینما


قیقحت شور صوصخ نیا رد یرظن ینابم و نیمزرس شیامآ لوصا ادتبا یلیلحت و یفیصوت قیقحت شور زا ام شهوژپ نیا رد

یسررب نمض و هدومن تشادرب صوصخ نیا رد یرظن ینابم زا هدافتسا اب ار یزرم شیامآ لوصا سپس و هعلاطم ار .میتفای تسد ناریا یزرم قطانم شیامآ رد بوچراچ كی هب ناریا .ا.ج نوماریپ رد شنت عبانم ناریا رد نیمزرس شیامآ

اب یشرازگ رد نارهت هاگشناد یعامتجا تاقیقحت و تاعلاطم هسسوم رد 2491 لاس رخاوا رد نیمزرس شیامآ ركف زا دعب .(2 :4891 ،قیفوت)دشحرطم روشک ینارمع تسایس نوماریپ یتاكن و نارهت تیعمج شیازفا هلئسم ناونع رد هجدوب و همانرب نامزاس یا هقطنم یزیرهمانرب رتفد طسوت یمالسا نیمزرس شیامآ هیاپ حرط زین یمالسابالقنا

رد.تفای راشتنا 4691 ناتسبات رد زین لوا هلحرم تاعلاطم یدنب عمج و هصالخ و دش رشتنم دلج 6 رد 2691 لاس رب هک تسا یحرط نیمزرس شیامآ هیاپ حرط»:تسا هدمآ هنوگنیا نیمزرس شیامآ دروم رد تاعلاطم نیا تسخن دلج (63 :نامه).«دنکیم یراذگ هیاپ ار یلم یاضف یهدنامزاس هعسوت یلک یاه تسایس و اه فده بوچراچ

هعسوت رد تلادع هلمج زا یمالسا بالقنا فادها و اه نامرآ اب یلک تریاغم لیلدب نیمزرس شیامآ تاعلاطم حرط یعامتجا تلادع رب ینتبم ناریا یمالسا یروهمج یساسا نوناق .دنام یقاب توكسم 46 لاس زا یعون هب قطانم رب بلاغ ركفت اما .دیبلط یم دوب بالقنا زا لبق هچنآ زا توافتم الماک یوحنب ار اضف یهدناماس ركفت نیا.تسا یزیر همانرب و تیریدم نامزاس)تقو هجوب و همانرب ترازو طسوت هک ناریا یمالسا نیمزرس شیامآ هیاپ حرط تاعلاطم تفلاخم اب نیمزرس شیامآ دنور همادا و اتسار رد المع و یراد هیامرس ركفت دیدرگ نیودت 4691 لاس رد (یلعف .دشهدرپس یشومارف هب لاس 81 دودح یط المع و دشعقاو روشک یسایس تاماقم

.(4891:71 ،یدزییلپاپ)تسایعامتجا تلادع تیاعر یمالسایروهمج یساسانوناق رب مکاح ركفت یلصا فده مورحم قطانم نارمع و هعسوت تهج رد نیلوئسم یوس زا هدش ارجا یاه تسایس یارجا مغریلع اه لاس نیا یط رد تلادع هدیجنس و تسرد یارجا ،قطانم نیا هعسوت یهدناماس تهج نیاربانب .دیسرن بولطم هجیتن هب اه تسایس نیا رد نیمزرس شیامآ یلم طباوض ،ییارگ زکرمت هلاسم یارب ییوج هراچ و هدنام بقع قطانم هب هجوت ،یعامتجا

.تسا یعافد و یتینما تاظحالم نآ رد دوجوم طباوض زا یكی هک .تفرگ رارق ناریزو تایه بیوصت دروم 6/8/98 یمالسا بالقنا زا سپ ناریا یتینما تاظحالم

هک دش حرطم یلم تینما هصرع رد ینیون یاهروتکاف و اه صخاش ،یمالسا یروهمج ماظن رارقتسا اب یلک روط هب و یتاذ اه توافت نیا اما ،دنا هدوب توافتم یمالسا بالقنا زا سپ فلتخم یاههرود رد اه صخاش نیا دنچ ره یمالسا بالقنا یزوریپ زا سپ تًالوحت هصرع رد هک هچنآ زا .تسا یدامن و یلكش عون زا رتشیب و هدوبن یرهوج لصا نوچ یمیهافم هب هک یشخب :دومنمیسقت شخب ود هب ار دیدج ماظن رد یلمتینما ینابم ناوتیم ،تساهتشذگ دیاب نیاربانب .ددرگیمرب تموكح یدمآراک هب هک رگید شخب و ددرگیمرب ...و تیمکاح ،ماظن تیدوجوم ،مالسا .دادرارق هجوت دروم اه هرود نیا رد یلم تینما رد لصا كی ناونع هب ار تموكح یدمآراک


نیمزرس شیامآ حرط یتینما فادها نآ یاه درواتسد ظفح و نآ موادت و یمالسا بالقنا زا یرادساپ -فلا

روشک عفانم و یلم تیمکاح و یضرا تیمامت ،لالقتسا ،ناریا یمالسا یروهمج ماظن زا عافد و ظفح -ب روشک یاهزرم زا جراخ رد یلم عفانم نیمات و ظفح -ت

مدرم ینوناق و یقوقح و یزرم و یمومع شیاسآ نیمات و یمومع تینما و مظن رارقتسا و ظفح -ث نیمزرس شیامآ حرط یتینما یاه تسایس اهتصرف زا یریگ هرهب و تادیدهت رب رثوم ییوگخساپ و یگدنرادزاب روظنم هب یماظتنا ،یعافد رادتقا شیازفا -1

یلم عفانم و فادها نیمات و

تادیدهت عون و هزادنا اب بسانتم حلسم یاهورین ییایفارغج عیزوت و ینامزاس لیمكت و دوبهب -2

روشک زا عافد و تینما رارقتسا رد یمدرم یاهورین مهس و روضح هب هژیو هجوت -9

نیمزرس شیامآ حرط رد یتینما-یعافد تاضحالم نداد رارق انب -4

نیمزرس شیامآ لوصا اب بسانتم یتینما یاه صخاش هدیدرگ تینما ثحابم و تاعلاطم هصرع رد ینیون یاه صخاش حرط بجوم للملا نیب ماظن یراج تًالوحت

،یداصتقا ،یماظن داعبا .میتسه هجاوم یتینما هدمع دعب راهچ اب هزورما "لدنام تربار" هدیقع هب هلمجنآ زا.تسا رد ریخا تًالوحت رثا رد ،تارییغت نیرتشیب دهاش هناگراهچ داعبا نیا ،یگنهرف-یسایس داعبا و یطیحم عبانم

هب نانچ ینوگانوگ یاه هار زا روبزم داعبا و تسا یتنس ریغ و یتنس یاراد دعب ره .دنا هدوب ناهج یتینما بوچراچ نیا رد نینچمه .(4331:444،لدنام)درک ادج مه زا ناوت یم یتخس هب یموهفم ظاحل زا هک دنتسه طوبرم رگیدكی فادها رد هدش داجیا لوحت هب هجوت اب هک دنرواب نیا رب "نمدیرف سنرًال" نوچمه دیدج نازادرپ هیرظن رثکا اتسار و یگنهرف و یعامتجا،یداصتقا لماوع یسررب یوسب ،تادیدهت یتنس میهافم هب نتخادرپ یاجب دیاب للملا نیب تینما و دقن نمض زین "نیناریاو" ای و درک یریگ تهج یتینما تادیدهت هعسوت و یریگ لكش رب نآ یاهدمایپ و یطیحم اب تینما موهفم ددجم فیرعت یارب یششوک عون ره هک دیامنیم دیکات هتكن نیا رب ،تینما یتنس میهافم یسررب

یاهورین و نارگیزاب هلیسوب هک یداعبا .دشابیم هجاوم یگنهرف و یطیحم ،یداصتقا داعبا نتخاس صخشم ترورض .(3331:66نیناریاو)دنا هتفرگ رارق ریثات تحت یناهج و یلم ارف ،یلم ،یلمورف

دربراک هدنام بقع و تسد رود قطانم رد هک یعافد-یتینما یاهصخاش ناونع هب ار لیذ دراوم ناوتیم نیاربانب :درمشرب ،دومن هجوت اه نادب دیاب و هتشاد

عافد و هلباقم تهج تردق بسک و یلم تینما رد هدنام بقع و تسد رود قطانم تینما شقن هب هجوت موزل -1 یلخاد یاه یریذپ بیسآ و یجراخ تادیدهت ربارب رد یلم یاهزرم زا

تسد رود قطانم تینما رب راذگریثات و رثوم نوگانوگ رصانع و لماوع نایم یراگزاس و قباطت یرارقرب موزل -2 قطانم نیا یناكم و ینامز هنانیب عقاو تایضتقم اب


یانب میسقت بوچراچ رد تسدرود قطانم تینما رب رثوم هنارگن عماج و نوگانوگ داعبا کرد و تخانش -9 یناهج و یلمارف و یلم ،یا هقطنم و یلحم حوطس

رد راذگریثات و نیرفآ شقن لماوع زا كی ره یبسن مهس نییعت رانک رد یلم یاه تلود شقن هب هجوت -4 تسد رود قطانم یتینما یزیر همانرب هنوگ ره رد یماظن تردق بسک ...و یسایس ،یداصتقا یاه هصرع

یموق و یبهذم یگنهرف،یدبلاک ریغ و یكیزیف ریغ لماوع رانک رد یدبلاک،یكیزیف لماوع تخانش رب دیکات -2 .تسد رود قطانم یتینما تاضحالم نییعت رد ...و

هقطنم یداصتقا هریجنز لیمكت -6

.هقطنم طاقن یمامت رب یتاعالطا رتچ شرتسگ -7

.هقطنم رد مزًال یتینما و یماظتنا یاهورین رارقتسا و لیمكت -8

زرم موهفم

ییایفارغج و یگنهرف ،یراجت ،یداصتقا ،یسایس نوگانوگ یاههصرع رد هک تسا یمیهافم هلمج زا زرم

دننام ؛دوریم راک هب ینهذ ای و ،اهروشک یمسر یاهزرم دننام ینیع موهفم ود هب زرم .دنکیم ادیپ یتوافتم یاهدربراک ;Jones & Wild, 1994; Hansen, 1978) دشاب یوق ای و فیعض ؛هتسب ،زاب دناوتیم هک .یتدیقع یاهزرم

Buchanan, 1998 8691،یتزع). لامعا ةدودحم ،یلم رادتقا رگناشن ؛زرم ،درس گنج نارود نایاپ ات ًالادودح و شیپ ههد دنچ ات و هتشذگ رد

نیمزرس هک تسا یطخ ناونع هب زرم نوچ ،نیا رب نوزفا .دوب یجراخ تازواجت زا یلم تینما ظفح و تیمکاح هب ینوماریپ یجراخ قطانم و دوشیم یزکرم ،یلخاد قطانم ؛دزاسیم ادج جراخ زا ار نآ و دنکیم دودحم ار روشک ار ینوماریپ قطانم تایصوصخ یزرم قطانم ،ینوماریپ قطانم ندشهدیشک هیشاح هب و اوزنا دنیارف رد .دیآیم باسح .دیآیم باسح هب ینوماریپ قطانم ،دشاب روشک كی زکرم زا رود یزرم قطانم هک یطیارش رد ،نیاربانب .دنکیم ادیپ .تسا ینوماریپ قطانم رد یگتفاین هعسوت و ینماان هدیدپ ود یقالت لحم یزرم قطانم ،نیاربانب

نتشادرب و اهروشک نایم داحتا رظن زا ،درکدهاوخادیپ ای و هدرکادیپ مكی و تسیب نرق رد ناهج هک یطیارش اب یزیرهمانرب و ییایفارغج ،یسایس مولع نادنمشیدنا طسوت اه شسرپ نیا ،داحتا نیا ربارب رد یكیزیف و ینهذ عناوم هتشذگ زا رتگنرمک اهزرم هكنیا ای و دنامیم رادیاپ یلم یاه تموكح تلود متسیس ایآ هک دوش یم حرطم یاهقطنم هب و ،تسا زورب لاح رد ناهج قطانم زا یرایسب رد ندش یناهج ربارب رد هک یلمعلاسكع طیارش ایآ ؟دوشیم

هب یزرم قطانم ایآ و ؟دزاسیم رثأتم ار یزرم قطانم ،دنکیم ادیپ دومن یگنهرف و یموق یاه عازن و یریگرد تروص .(68 :8891 ،لسناک و نوتفاه ؛671 :7891 ،یوراه)؟دنامیم یقاب تروص نیمه

یزرم قطانم شیامآ موهفم

بوچراچ رد ،یزرم قطانم یاهزاین زا ،عافد و تینما اب ار هعسوت هک تسا یزیرهمانرب یعون یزرم قطانم شیامآ رد هک دنکیم یفرعم یزرم قطانم هعسوت یارب یراكهار و دهدیم دنویپ رگیدكی هب ،دنراد یزرم قطانم هک یطیارش .(41 :0891 ؛32 :3791 ،بیلدنع)دوشیم رگیدكی موزلم و مزًال هعسوت و تینما نآ


یملع یژولودتم و یرظن یاههیاپ رب دوخ اما ،تسا یزیرهمانرب نف عون كی یزرم قطانم شیامآ هچرگ ،نیاربانب نامأوت ار تینما ای و هعسوت عناوم ،یزرم قطانم یاه یگژیو و طیارش ریسفت و لیلحت نمض هک تسا یكتم یصاخ رب ار یزرم قطانم رد تینما و هعسوت فادها ات دهدیم هیارا یاهچراپكی یاه لحهار اهنآ یارب و هتفرگ رظن رد ار "یزرم قطانم شیامآ" و ییاضف - یدربهار یزیرهمانرب یعون ار "شیامآ" ناوتیم نیاربانب .دزاس قبطنم رگیدكی .تسناد ،اهروشک یزرم یاهاضف رد یدربهار یزیرهمانرب یعون تینما و هعسوت اب هطبار رد مکاح یاهشرگن

نیا .تسا یزرم قطانم رد تینما رتسب رد هعسوت ماجنا هب لیاق شرگن نیا :هعسوت رب تینما مدقت هب لیاق شرگن همه هعسوت ناكما ،دریگن لكش تینما هک ینامز ات و دریگ یم لكش تینما رتسب رد هعسوت هک تسا لیاق شرگن

عبانم زکرمت و یتیعمج مکارت نتشاد اب روشک نیا .دشاب یم قارع یركفت نینچ زا یزراب هنومن .درادن دوجو هبناج یزرم قطانم تینما هب ار تسخن تیولوا ،دوخ یقرش زرم شوحو لوح رد اه ندمت زیتس یخیرات قباوس و یتفن .دهد یم

یزرم قطانم رد تینما داجیا هنوگره هک تسا نیا هب لیاق شرگن نیا :تینما رب هعسوت مدقت هب لیاق شرگن یگتفاین هعسوت هک تسا راوتسا هدیقع نیا رب هاگدید نیا .تسا قطانم یگتفای هعسوت و هعسوت طیارش دوبهب هب طونم .دومن زکرمت قطانم نیا هعسوت یور رب دیاب ادتبا اهزرم رد تینما ققحت یارب ساسا نیا رب .تسا ینماان یلصا لماع

زا دنترابع هدمع روط هب هک .دنتسه یصاخ یاه یگژیو یاراد ،دنتسه هاگدید نیا هب دقتعم هک ییاه مظن و اه روشک زین یرتًالاب هنارس دمآرد زا و .دنتسه دوخ راوجمه یاهروشک ریاس زا رت هتفای هعسوت ًالًالومعم اهروشک نیا :هكنیا هعسوت جیاتن اذل و دنتسه ییاهدمآ رد حطس نینچ دقاف نآ راوجمه یاهروشک ،لباقم رد و .دنشاب یم رادروخرب اب ییاهروشک نینچ اذل و .ددرگ یم رت هتفای هعسوت روشک دراو اهزرم قیرط زا ینما ان هارمه هب اه روشک نآ یگتفاین نیا رد یا هعسوت یداصتقا هژیو تاررقم یرارقرب و راوجمه روشک اب یتینما -یا هعسوت یا هیشاح دنبرمک داجیا یعس قطانم نیا رد .دننک یم یریگولج دوخ روشک هب هتفای هعسوت رتمک روشک داحآ موجه و ینماان خوسر زا ،دنبرمک نامه رد هیاسمه روشکراک یایوج یاهورین و دریگ تروص یلیهست تاررقم اب تراجت و لاغتشا داجیا دوش یم

هعسوت ثعاب دوخ و هتفای هعسوت هقطنم نیا نامز رذگ رد و .دنزادرپب دمآ رد بسک و یداصتقا تیلاعف هب هزوح .رتمولیک 0019 زا شیب ینًالوط زرم اب دنتسه كیزكم و اكیرمآ ییاهروشک نینچ هنومن .ددرگ یم اهزرم رد تینما

.تسا تینماو هعسوت گنسمه طابترا رب بلاغ هدیقع ،شرگن نیا رد :تینماو هعسوت لباقتم كرد هب لیاق شرگن رگیدكی هب كیدزن و لباقتم کرد یاراد هک تسا یروشک ود هژیو شرگن نیا .دنرادن ناحجر یرگید رب مادكچیه و اب یزرم لاعف رایسب طابترا ،ینیمزرس هقطنم ندوب كچوک ًالًالومعم ییاهروشک نینچ یاه یگژیو زا .دنشاب یم لود ییاهروشک نینچ هلمج زا .دشاب یم رگیدكی هب زرم فرط ود مدرم تایح لباقتم یگتسباو و هیاسمه یاهروشک .دنشاب یم اپورا هیداحتا وضع

دوجو هعسوت و تینما زا لباقتم کرد شرگن نیا رد :لمع هصرع رد تینما و هعسوت كیكفت هب لیاق شرگن یاه یگژیو نیرتمهم زا .دنلوغشم دوخ راک هب هعسوت و تینما هزوح ود زا كی ره نازیر همانرب و نیلوئسم و درادن


و روشک قطانم نیب ییاضف یاهدنویپ فعض و نیمزرس هنهپ یگدرتسگ :زا دنترابع یشرگن نینچ اب ییاهروشک رد عقاو عبانم هب روشک یگتسباو مدع ،نیمزرس یگدرتسگ لیلد هب هیاسمه روشک اب فعض نیمه دوجو روط نیمه .(131 :0891 ،بیلدنع)یزرم قطانم هدافتسا رد یلحم و یلم عبات یاه هاگتسد و یزکرم تلود ییاناوت مدع ،زرم فلتخم یاههاگدید زا زرم یطابنتسا موهفم

رلاتسیرک هیرظن رگیدكی اب یزکرم یاه ناكم ذوفن یاه هزوح عطاقت لحم رد لخادتم تروص هب یدنبزرم بتارم هلسلس یعون -1

.دراد دوجو یاه یراذگ هیامرس و تامدخ تفایرد یزکرم یاه ناكم ذوفن یاه هزوح ،یدنبزرم و ییادج هدننک نییعت لماع -2

.تسا نآ هب طوبرم .دوش یم هتسویپ قطانم یبتارم هلسلس ییاضف ماظن رد فاكش و لسگ داجیا ثعاب ینیمز یاهزرم -9 رتشیب تاناكما ای و دنرتكیدزن زکرم مادک هب هک نیا )دنوشیم رادروخرب باختنا تلصخ یعون زا یزرم طاقن -4

.(دننکیم تفایرد نوماریپ -زکرم هیرظن هاگدید

هک ارچ ،دنریگیم رارق لماک یهجوت یب دروم ًالًالوا زکرم زا رود و ینوماریپ قطانم رد ندش عقاو لیلدب اهزرم -1 دوجوم عبانم ،لقادح ،یهجوتیب نیا لیلدب ًالایناث .تسا زکرم هب كیدزن قطانم زا رت مک اه نآ عبانم زا یرادرب هرهب ناكما .دنبای یم لیامت نآ هب رت كیدزن قطانم ای یزکرم قطانم یوس هب قطانم نیا

نیب عفانم داضت ،(اهزرم )نآ ینوماریپ زکارم طاقن نیرترود و ،هقطنم ره زکرم نیب دایز رایسب توافت لیلد هب -2 .دوش یم دیدشت یزرم طاقن و زکرم

نیع رد و ینهذ یزرم طخ كی عقاو رد ،هقطنم زکرم رد یرادرب هرهب لباق عبانم همه زکرمت رب دیکات لیلد هب -9 .تساصیخشتلباق و فافش یزرم طخ ،تهجنیدب .دوشیم میسرت نوماریپ و زکرم نایم سمل لباق لاح

قطانم رد یگتفای هعسوت تعرس ،هقطنم زکرم زا یزرم قطانم یدنم هرهب و یریذپ ریثات رد ریخات لیلد هب -4 .دریگیم تروص یدنک هب یزرم یضارا یربراک هیرظن هاگدید

هب یدیرجت و ینهذ تلاح ،تسا یداصتقا هفرص و دوس لصا هک مکاح لصا رب اكتا اب هیرظن نیا رد ،زرم موهفم ار زرم موهفم ،تسا هدوب فرص یداصتقا هیرظن كی دوخ هئارا یادتبا رد ،هیرظن نیا هكنیا لیلد هب .دریگیم دوخ :دراددوجو هاگدید نیا زا زرم موهفم لیلحترد یساسا هتكن ود .دنکیم فیرعت و لیلحت دوخ یداصتقا هاگدیدزا

.«نارگید» و «ام» نابز و عفانم نیب زرم ،رگید ترابع هب ،نایز و دوس نیب ینهذ زرم نییعت -1 اوخمه هک ییاهنآ و ناوخمه ام عفانم اب هک یهورگ نیب رت عیسو سایقم كی رد دیدج یدنب زرم عون كی -2

.دنک یم داجیا ،دنتسین


دشر بطق هیرظن هاگدید ذوفن هزوح قیرط زا ار یدنبزرم زا یبتارم هلسلس ،بطق ره هک تسا موهفم نیا هب هعسوت ندوب یبطقرب دیکات -1

هطیح ،دشر بطق توق نازیم هب ساسا نیا رب .دزاسیم صخشم یپردیپ جاوما تروص هب دوخ ییایفارغج هطیح و .دوشیمرواجمروشک هب دشربطق تاریثات روبع عنام اهزرم اما ،دباییمشرتسگزین اهیدنبزرم نیا

.دسر یم اجنآ هب دشر بطق هعسوت تاریثات عاعش هک تسا یطاقن نیرت رود ،دشر بطق هیرظن موهفم رد زرم -2 تفایرد ار دشر بطق یا هعسوت تاعشعشت زا یدنم هرهب نیرت مک هک دوش یم قالطا یا هقطنم هب ،زرم ساسا نیا رب .دنور یم رامش هب رت هدنام بقع و رت هتفاین هعسوت ،رت مورحم یقطانم بلغا یزرم قطانم ،تهج نیا هب ،دنک یم

مزلتسم یتعنص نالک یراذگ هیامرس و تسا یكتم یتعنص هژیوب یداصتقا هعسوترب هیرظن نیا ساسا هک اجنآ زا -9 هعسوت قیرط زا اهزرم هعسوت اذل ،تسا مهارف یزکرم و ینایم قطانم رد هدمع روطب هک تسیا هژیو طیارش دوجو زا یرادرب هرهب رد یناوتان ،یکرمگ عناوم نوچ یلماوع .دریگ یم تروص یرتمک ریثات و ینامز ریخات اب دشر بطق نآ دننام و روشک ود یاه رازاب نیب قیفلت مدع ،اهزرم طسوت روشک ود نیب یطابترا یاه هار لاصتا عطق ،یعیبط عناوم .دنشاب رثوم دنناوت یم رما نیا رد زین دشر زکرم هیرظن هاگدید

شهاک زرم و زکرم نیب داضت و .دوش یم رت قیقر زین زرم ،دشر زکرم هب دشر بطق موهفم ندش رت قیقر اب -1 .دبای یم

بانتجا لخادت و طالتخا ،هجیتن رد و هدش ددعتم زکارم نیا ذوفن هزوح یاهزرم ،دشر زکارم دادعت لیلدب -2 مک یزرم ریغ و یزرم قطانم یگتفای هعسوت نیب هلصاف تیاهن رد و دوش یم اهزرم نیا ندش قیقر ثعاب اهنآ ریذپان .ددرگ یم

ینعی) ددرگ یم رت قیقر زین نآ رثا و دبای یم شهاک دشر بطق ات نآ هلصاف هب تبسن دشر زکرم ات زرم هلصاف -9 نیا یگدنام بقع و یگتفاین هعسوت ،تیمورحم شهاک ثعاب رگید ترابع هب ای ،(رتمک یگدنام بقع و تیمورحم .دش دهاوخ قطانم

هعسوت تهج نیدب ،درادن زکرم و ینایم قطانم هب صاصتخا هیرظن نیا رد فرص یراذگ هیامرس هكنیا لیلد هب -4 .دریذپ یم ریثات دشر بطق هیرظن هب تبسن رتشیب ریثات و رت نوزف ینامز تعرس اب دشر زکارم نسناه یرظن یاههاگدید

،سیوس و هسنارف ،ناملآ یاهروشک یاهزرم رد یاهدرتسگ ینادیم تاعلاطم ماجنا زا سپ ،8731لاس رد نسناه زلین «رلاتسیرک» یزکرم ناكم یاه هیرظن ساسارب ار اه نآ و داد رارق هجوتدروم یرتشیب تقداب ار یزرم قطانم یاه یگژیو یاه هتفای ساسا رب ات تشگزاب قوف هدش دای یاه هیرظن هب نسناه ،نآ زا سپ .درک لیلحت و هیزجت «ورپ»دشر بطق و .دهد رارق حیحصت و دقن دروم ار اهنآ ،دوخ دیدج

،مرادناژ ،شول ،رلاتسیرک هاگدید زا اه نآ لیلحت و یزرم قطانم یفنم و تبثم تاكن هب دوخ تاعلاطم رد نسناه ،دنروصت لباق تابث اب یسایس یاهزرم رانک رد هک ار اهزرم تبثم تاكن وا هاگن زا .دزادرپ یم ورپ و نابروا ،لیودوب


رد و -دننک یم ادیپ رواجم روشک رد یذوفن عاعش هک - یزرم یگنهرف و یراجت یاه تیلاعف هعسوت زا تسا ترابع نكمم یزرم قطانم رد :دیوگیم «شول» زا لقن هب ،وا نینچمه .درامشیم رب ضراوع تفایرد زا لصاح یاهدمآ .دشاب رتدنمدوس ،یزکرم تلود تایلام زا رارف لیلد هب یراذگ هیامرس تسا

یاه یگژیو ءزج یزکرمریغ و یزکرم قطانم نیب یاهقطنم لداعتمدع ،دشر بطقهیرظن قبط هک دیوگیم وا- قطانم رد هک درادیم راهظا شول زا طابنتسا اب نانچمه و دیآیمباسحهب هعسوت دنیآرف و قطانمنیا ریذپانییادج .دننکادیپروهظ یاهژیوتالكشم ،یداصتقافادها و یسایسفادها نیب یناوخمهان لیلدهب تسانكمم یزرم

:زا دنترابع نسناه هاگدید زا یزرم قطانم یاه یگژیو و یلک لوصا .یللملا نیب تراجت هب طوبرم عناوم -1 .یگنهرف توافت ای یداصتقا دشر خرن فالتخا هطساو هب نآ ندومن دودحم و ناگیاسمه اب تاطابترا عطق -2 .یماظن تامجاهت و تادیدهت رطخ -9 رثا رد هک نآ ییاضف راتخاس رد یگتسسگ قیرط زا قطانم نیا ییاضف نامزاس تحارج و یگدید بیسآ -4

.دوش یم داجیا یكیزیف یاهزرم ،قطانم نیا ،تسا یقاب تایصوصخ نیا هک یمادام ،تسا قطانم نیا تایصوصخ زج تیمورحم هكنیا لیلد هب -2

.دنام دنهاوخ ینوماریپ و هتفاین هعسوت ،مورحم دلیاو و زنوج یرظن یاههاگدید

هراپ ود نیشیپ زرم رد یراتخاس ـ ییاضف تارییغت لیلحت رد ار دوخ یقیقحت هلاقم 2دلیاو روویرت و 1زنوج پیلیف .(Jonse & Trevor, 1994:259-273)دنتشون یزرم عناوم نتشادرب و زرم یرارقرب زا سپ ناملآ

ندوب یا هیشاح نیا .دنوش یم هتخانش هتفاین هعسوت و یا هیشاح قطانم ناونعب یزرم قطانم ،دلیاو و زنوج هدیقع هب و تاناكما زا یرایسب ،ندوب یزرم هدیدپ دوخ اما ،دشاب یزرم قطانم ییایفارغج طیارش لولعم دناوت یم هچرگ .دزاس یم لحمضم ار هقطنم نآ یاه تیلباق

زا ،دننک یم نیمأت ار ییاضف موادت و دنلصتم رگیدكیهب هک ییاهاضف ،روشک ود نیب زرم یرارقرب اب دندقتعم نانآ .(Ibid)تسا یحاون نیا یگدنامبقع تلع ،ندوبیا هیشاح نیا .دنوش یم یا هیشاح و دنلسگ یم رگیدكی

:دنریگ رارق هجوت دروم دیاب لوصا نیا یزرم قطانم هعسوت یزیر همانرب یارب ،دلیاو و زنوج دیاقع ساسا رب .زرم رد اهنآ تاریثأت و اهریغتم عونت و یگدرتسگ ،یگدیچیپ کرد ـ1 .اهزرم هعسوت یاه تخاسریز و طیارش نیمأت موزل ـ2 .جراخ و لخاد اب تاطابترا شرتسگ و اوزنا زا جورخ ترورض ـ9 .زکرم اب زرم یگتسویپ موزل ـ4 .هعسوت هب یبایتسد و تیدودحم زا یروف جورخ تهج قطانم نیا زا هژیو یاه ینابیتشپ و تیامح موزل ـ2

1 . Philip N. Jones. 2 . Trevor Wild.


یزرم قطانم شیامآ یرظن بوچراچ لوصا :ددرگیمهئارا حرشنیدب یناهج تاعلاطم رد یرظنثحابم هیاپرب یزرم قطانمشیامآ یرظن بوچراچ لوصا و نیرتهدنامبقع ،لیلدنیمههب ؛دنشابیم یزکرم قطانم زا ینوماریپ قطانم نیرترود یزرم قطانم هكنآ تسخن

نیرترود ات دشر زکرم تیروحم اب و یبتارمهلسلس جاوما لكش هب هعسوت .دنتسه قطانم نیا نیرتمورحم ماظن كی نورد رد نآ مزًال یاهتخاسریز نیمات اب یزرم قطانم هعسوت نینچمه .دباییم شرتسگ (اهزرم)یحاون .تسا رسیم ،هدش یحارط هچراپ كی و مجسنم ییاضف

قطانم صاخ یدبلاک یاه یگژیو یاراد ،زکرم زا یرود یگژیو رب هوالع یزرم قطانم ،ییاضف راتخاس رظن زا هجیتن رد و دنوش یم اه نآ یگتفاین هعسوت هجیتن رد و ییاضف یگتسسگ دیدشت ثعاب عومجم رد هک دنشاب یم یزرم مزلتسم ،یحاون رگید و یزرم یاهاضف نیب طابترا رد هژیوب فلتخم یاه سایقم و حوطس رد ییاضف راتخاس هنوگ ره .تسا تیزکرم مانب یا هدیدپ زا یرادروخرب

ماظن و راتخاس كی طباور نیا هک تسارارقرب یطباور یزرم قطانم رد تیلاعف و تیعمج ،ییایفارغج لماوع نیب قطانم نیب لیاح یكیزیف و ینهذ یاهزرم ،یا هقطنم لداعت دوجو نازیم هب نینچمه .دنهدیملیكشت ار ییاضف زورب و روهظ اهزرم نیا ،قطانم نیا نیب لداعت دوجو مدع تروص رد و دنوش یم رتقیقر ینوماریپ قطانم و یزکرم اب هعسوت یبتارم هلسلس عیزوت قیرط زا ییاضف و یا هقطنم لداعت مدع هدیدپ عفر تسناد دیاب .دنبای یم یرتشیب کرد مزلتسم یزرم قطانم شیامآ و هعسوت و دوش یم رسیم یزرم قطانم ای «نوماریپ» بناج هب «تیزکرم» تیروحم رب طرفم دیکات ییوس زا .دشابیم قطانم نیا رد لیخد عونتم داعبا و یا هقطنم لداعت ،یدبلاک ،ییاضف یاهیگدیچیپ قطانم شیادیپ ،هجیتن رد و ،ییاضف و یا هقطنم لداعت مدع ثعاب ییاضف ای یا هعسوت یزیر همانرب رد زکرمت هلوقم .(14 :0891،بیلدنع)دوشیمینوماریپ قطانم و یزکرم

ناگیاسمه و ناریا ییایفارغج شنت عبانم عونریثات تحت اه تلود یلم تینما عقاو رد .دوشیم هتخانش یلم یاقب ساسا ،اه تلود نایم ییاضف طباور هزورما

یورگ رد یدودح ات یاهقطنم تینما هک اجنآ زا تروص ره هب و تسایاهقطنم تینما رب طلسم كیژتارتسا یاضف .تسا ینوماریپ یاه هقطنم ای هقطنم رب مکاح یتینما یاضف

42 و لقتسم روشک21 اب ناریا،تسا ناهج رد هیاسمه راددروکر هیسور ویتاردف زا سپ و نیچ هارمه هب ناریا رتمک رد و دنتسه راک هظفاحم یاهمیژر ای یتسیراتیلیم یاه ماظن یاراد ای اهروشک نیا تیرثکا .تسا راوجمه تلود یاهتلم ـ تلود زونه عقاو رد و دناهدومن دشر رًالاس مدرم یاهداهن و یسارکومد یاههصخاش اه نآ زا یروشک .دناهتفرگن جضن ناریا فارطا رد یعقاو

،دشاب یاهقطنم نیب یگتسبمه و حلص نوناک ناونع هب دناوتیم دوخ یروحم و یزکرم تیعقوم زا هدافتسا اب ناریا و دناهدروآ مهارف ار اههرجاشم شیازفا هنیمز اهنت ،ناریا راوجمه یاه تلود و اهروشک ددعت هک تسا یلاح رد نیا .تساهدوب اهروشک نیا یرادیاپ ان لیلد هب نیا


9یرچلاکوئژ ای و 2كیژتارتساوئژ ،كیتیلپوئژ،1یكیمونوکاوئژ هبنج دناوتیم اهروشک نیب شنت ییایفارغج عبانم تیكلام رس رب فالتخا ،اه هناخدور یایلع شخب زا هدرتسگ تشادرب ،بآ میسقت ناكم رد رظن فالتخا .دشابهتشاد دازآ یاه بآ هب یكشخ رد روصحم یاه تلود یسرتسد قح و هراق تالف یاههدودحم ،یتفن یاه نادیم و اه هریزج .تسا كیمونوکاوئژ لئاسم رامش رد هیاسمه روشک زا روبع قیرط زا

هورگ كی ینیمزرس شرتسگ ،ییاوه یتح و ینیمز ،ییایرد یاهزرم دروم رد نوگانوگ و رادهنماد هنیرید تافالتخا لئاسم رامش رد راوجمه روشک رد تلم كی زا یشخب یتیعمج و ینیمزرس دادتما و یللملانیب زرم یوس ود رد یموق .دنیآیم رامش هب هرجاشم كیتیلپ وئژ

زا تیامح و یشزرا ماظن ندنارتسگ ای و یگنهرف یاه شزرا رودص یارب شالت ،هنایارگیلم و یموق هنیرید تباقر .(4 :3791 ،روپ یمیرک)تساهدركلمع و اه تیلاعف زا یشخب هیاسمه روشک رد ناشیشک مه

هرجاشم عبنم عون هس ره قارع روشک اب هطباررد (كیمونوکوئژ و كیتیلپوئژ ،رچلاکوئژ) هرجاشم عبانم نایم زا رد دناوتیم دارکا هلئسم ای و دشاب كیمونوکوئژ هرجاشم عبنم كی دناوتیم اهدوریایلع زا تشادرب ًالالثم دراددوجو دناوتیم برع مسیلانویسان رب ینتبم هنایارگیلم و یموق هنیریدتباقر نینچمه دوشحرطم یكیتیلپوئژ هرجاشم بلاغ .دوش حرطم رچلاکوئژ بلاقرد

یژرنا لاقتنا ریسم ،زاقفق و یزکرم یایسآ یاهرازاب نتفرگ تسدب یارب یداصتقا تباقر: هلمج زا یاهقطنم تباقر و ناریا نیب شنت عبانم هلمجزا دناوتیم ...و یگنهرف ثحابم ،هتفای لالقتسا هزات یاهروشک یاهروشک نیب رد ذوفن و دنام دهاوخ یقاب هیکرت و ناریا نیب هشقانم دروم و مهم عبنم كی ینیب شیپ لباق یاهدنیآ ات درک هلئسم اما .دشاب هیکرت .یراكمه و یگنهامه زاتمم عبنم سكع رب ای و

نیا زا یخرب ،درب مان نارحب یاه نوناک ناونع هب اه نآ زا ناوتیم هک دنراد دوجو یرایسب قطانم سراف جیلخ رد عبانم ،نایبوب ،یناریا ریازج ،دور دنورا ،ییایرد یاهزرم ،یطیحمتسیز لئاسم ،یبهذم یاهفاكش :زا دنترابع قطانم91،ینادلو)دنتسه نارحب یاه نوناک هدمع هک ...و یتینما توافتم یاه هاگدید ،یژرنا 77: 11).

ناریا هیلع یلقتسم دیدهت اهروشک نیا،دنتسه اج رب اپ برع نیشن ریماو یهاشداپ یاه ماظن هک یماگنهات اما رود دناوتیم ارگداینب ای ارگ یلم یاه یروهمج ینیزگیاج و اه ماظن نیا طوقس سكعرب ،دش دنهاوخن بوسحم

.(92 :2791،هداز دهتجم)دشاب هتشاد هارمه هب هبناج ود هرجاشم و شنت زا یدیدج توافتم یاهتهج لیلد هب و ،تسا هدوبن دیدهت دروم یقرش بونج یاهزرم قیرط زا یخیرات هرود چیه رد ناریا

یگدنکارپ اما .تسا هدوب ناریا یارب یخیرات روحم نیرتنما ییاضف یاه یگتسسگ ،كیتیلپوئژ ضراعت مدع ،دیدهت شنت ییایفارغج عبانم هلمج زا دناوتیم ...و یزکرم یایسآ رد تباقر ،ناتسکاپ یاهتسه تردق ،روشک ود رد اه چولب .دشاب روشک ود نیب

1 Geo Economic 2 Geopolitic & Geostrategic 3 Geoculture


ماگنه زا ار روشکود طباور لماع نیمه ،دنتسه مه یكیتیلپوئژ یاه لمكم ،ناتسنمکرت و ناریا نیمزرس یاضف یگتسباو ،ناتسنمکرت اب ناریا نمکرت موق یگتسویپ و دادتما .تسا هداد رارق یقطنم یریسم رد ناتسنمکرت لالقتسا نتفرگرارق طیارش ...و رزخ ییایرد یقوقح میژر ،دازآ یاهبآ هب ناتسنمکرت یسرتسد مدع ،ناریا بآ هب ناتسنمکرت .دنشابیم اراد ار روشک ود نیب شنت عبانم ناونعب



یاه نارحب زورب ثعاب راب21نونکات و دوشیمبوسحم ناریا و ناتسناغفا نیب اه شلاچ نیرتمهم زا یكی دنمریه نآ لصفولح یارب تیمكح لوبق ایو میقتسمو هبناج ود تارکاذمراب 72 و تساهدش روشک ود نیب كیتاملپید

...و ناغفا ناگدنهانپ ،ردخمداوم ،یاهقرف یاهتیامح ،اه چولب ،یكشخرد ناتسناغفا ندوبطاحم .تساهتفریذپتروص .تسا روشک ود نیب شنت عبانم رگیدزا

نیا ییایفارغج تیعقوم تلع هب دیاش نیا و تساهتشاد ناریا اب یكیدزن ةطبار هک تسا ییاهروشک زا ناتسنمرا و هوقلاب تروصب ییاهشنت نایم نیا رد اما .دیآیمباسحهب یكشخ رد روصحم یاهروشک رامش رد هک تساروشک ینید فالتخا و ناریا لخاد یاه نابز ینمرا ،دحاو ناتسنمرا داجیا یارب ناتسنمرا یاعدا هلمج زا دراد دوجو فیفخ .(مالسا و تیحیسم) روشک ود نیب

میژر .تساهتفاین زورب لاجم ینشور هب ناجیابرذآ یروهمج هزادنا هب اجک چیه رد ییارگیلم هبل ود ریشمش اما زین ...و رزخ یایرد زا یتفن جارختسا نینچمه و یربعم یاه تباقر ،ناتسنمرا هب ناریا یكیدزن ،رزخ یایرد یقوقح .دنتسه ناجیابرذآ یروهمج و ناریا روشک ود نیب شنت عبانم ناریا رد یزرم قطانم شیامآ

،1دنلمیر ای هیشاح ورملق :دومن میسقت حرش نیدب كیژتارتساوئژ ورملق هس هب ناوت یم ار ناریا یایفارغج یاضف ورملق و دراد قیبطن ناریا تالف ینوماریپ تلكسارب یترابع هب و عفترم هقطنمرب هک 2دنلدیم ای هنایم نیمزرس ورملق .(22 :1891،هداز یچاخوچ) 9دنلتراه اب یزکرم نیمزرس

:دنوشیممیسقت یلک هتسد راهچ هب ،دراد دوجو اه شترا نامزاس رد هک یماظن یاهدحاو ًالًالوصا رگید یوس زا ًالًالوصا هک دیلوتو یژولونكت یاهدحاو ،ینابیتشپ یاهدحاو .دنریگ یم رارق فص رد هک یمزر و یتایلمع یاه دحاو .(0891 ،بیلدنع)داتس و یهدنامرف یاه دحاو ،دنیآ یم باسح هب اهدحاو نیا زج مه یماظن عیانص

هب هزوح نیا رد هعلاطم ،روشک ره رد یزرم قطانم شیامآ اب طبترم تاقیقحت و تاعلاطم تیمها و اه تیساسح رثا رد قطانم نیا تینما لرتنک تردق شهاک هجیتن رد و یزیخنارحب ،یریذپبیسآ هب رظن-ناریا هژیو طیارش لیلد ریثات نازیم شیازفا ببس هب نآ هبناج همه یاه یشیدنا هراچ موزل و وس كی زا یماظن و یتینما یمیاد تادیدهت دوجو .تسا یرایسب تیساسح و تیمها یاراد -رگید یوس زا ناریا یمالسا یروهمج یلم تینما رد قطانم نیا یراذگ :تساریز حرش هب ناریا یاهزرم هژیو طیارش

عونت و ددعت و قطانم نیا رد روشک یاه ناتسا زا یمین نتفرگ رارق ،ییایفارغج عونت و اهزرم نیرت ینًالوط دوجو - ...و ،یداصتقا ،یسایس لماک تابث داجیا رد فعض اب یتابث یب راچد اه نآ بلغا هک (روشک21)هیاسمه یاهروشک .دراد لابند هب ار اهنآ یاهزرم لماک لرتنک نادقف مرجًال هک دنشاب یم

1 . Rimland. 2 . Midland. 3 . Heartland.


ریز دوبمک هارمه هب یزرم قطانم زا یخرب رد کرحتم یاه تیعمج دوجو ،نآ یگدنکارپ و تیعمج مک مکارت - رباربان و لداعتمان تیعضو و دیدش یگتفاین هعسوت و تیمورحم ،یداصتقا یاه ناینب فعض و هعسوت یاه تخاس .یزکرم قطانم اب قطانم نیا..یگنهرف ،یداصتقا

یخرب رد یجراخ یاه تردق هب هتسباو یسایس یاهراتخاس دوجو و یزرم قطانم رد عونتم یاه تیموق دوجو - .رواجم یاهروشک زا

.قطانم نیا رد یلمنالک یاههیامرس نتخادنا رطخهب و تینما تهج یونعم و یدام نیگنس یاههنیزه لیمحت - .قطانم نیا رد دمآراک و گنهامه یریگ میمصت و یزیر همانرب ماظن نادقف - رب ،رگید یوس زا یزرم قطانم شیامآ هبناج همه و زکرمتم تاقیقحت و تاعلاطم ءالخ و وس كی زا قوف دراوم

لیاوا رد روشک شیامآ نیشیپ یاه حرط زا كی چیه هک دنامن هتفگان .تسا هدوزفا تاعلاطم نیا تیساسح و تیمها هک نیا مغرهب -(موس هبرجت)8791 لاس و (مود هبرجت) 2691 لاس ،(ناریا رد نیمزرسشیامآ لواهبرجت)0291 ههد رمانیا .تساهدیسرن روشک یمسر و ینوناق عجارم بیوصت هب -دریگ یمرارق دانتسا و هدافتسادروم یراج هیور ناونع یهاگ و مهبم ،نوگانوگ میهافمرد ،هتشذگ ههدهس لوط رد هتفرگتروص یاه شالت دوجو اب هک دراد نآزا تیاكح نآ یدربراک و یرظن میهافم و فیراعت رد مزًال قافو نانچمه ،هدشهئارا نارظنبحاص یوس زا هک شیامآ داضتم رد هدننکنییعت هاگیاج ندوب اراد مغر هب-ار یراذگریثات نیرتمک یتینما و یعافد تاعوضوم هژیو هب و هتشادندوجو .(0891 ،بیلدنع)دنا هداد صاصتخا دوخ هب -اه حرط نیا

:دادرارق رظندم یزرم قطانم شیامآ اب هطبار رد ار ریز یاه یگژیو و تایصوصخ ناوتیم یلک روط هب

زکرم زا یرود (1 ییایفارغج یاوزنا (2 یداصتقا تًالدابم قنور :ب.ندوب یا هیشاح و یگتفاین هعسوت :فلا رثارب تنوكس یرادیاپان (9 یزرم تًالدابت (4 یگنهرف یاه توافت (2 یجراخ تادیدهت (6

.(96 :1891 ،مدقم هدازیچاخوچ)یمتسیس تیدض (7 یریگهجیتن و یدنب عمج

هک ،صاخ یاه یگژیو زا یرادروخرب لیلد هب و ،هدش حرطم ثحابم و هدش ماجنا تاعلاطم ساسا رب یلک روط هب همانرب رد نآ هب نتخادرپ ،تساروشک هب تبسن یجراخ و یلخاد یاهطیحم اب یزرم قطانم سامت اه یگژیو مها زا-یم صاخ یلجت یزرم قطانم شیامآ رد تینما و هعسوت دنویپ ور نیا زا .دراد ترورض یاهقطنم ةعسوت و شیامآ .دوشیم نایامن ،رگیدكی رب ود نیا شنکاو و شنک لباقتم طابترا تروص هب و .دبای

رگیدكی موزلم و مزًال یزرمقطانمشیامآ رد هعسوت و تینما هک دهدیمناشن هطبار نیا رد هدشماجنا تاعلاطم و .درک رارقرب اجنآ رد ار تینما هكنیا رگم ،دیشخب ققحت ناوتیمن یزرم قطانم رد ار هعسوت ،رگید ترابع هب .تسا .دنکادیپ هعسوت قطانم نیا هكنیارگم ،تخاس ققحم یزرم قطانم رد ناوتیمن ار تینما سكعلاب


لداعت مدع ،دنراد یزرم قطانم رد یگدیچیپ و عونت هک فلتخم یاهروشک رد یبرجت و یرظن تاعلاطم ساسا رب قطانم و یزرم قطانم نایم یاهقطنم لداعت مدع نیا .تسا راكشآ رایسب یزکرم قطانم و یزرم قطانم نایم یاهقطنم هعسوت تکرح ،لداعت مدع نیا ،وس كی زا .دراذگیم یاج رب دوخ زا قطانم نآ ةعسوت دنور رب یفنم ریثأت ود یزکرم یوس زا و دهدیم رارق نآ هار رس یرایسب عناوم و دزاسیم هجاوم لكشم اب ،نآ یلک موهفم رد ،ار یزرم قطانم رد تاریثأت نیا .دهدیم یمومع شرتسگ ،هعسوت مدع لیلد هب مه و یزرم قطانم تیعقوم لیلد هب مه ار ینماان ،رگید دننکیم داجیا ییاه شنکاو و شنک زا یاهعومجم و طبترم رگیدكی هب ،یاهریجنز تروص هب تینما و هعسوت لباقتم زا معا یزیرهمانرب عون ره رد ،ور نیا زا .دهدیم رارق دوخ ریثأت تحت ار یزرم قطانم رادیاپ ةعسوت ةرهوج هک-هب یزرم قطانم شیامآ یاه نوتس ناونع هب تینما و هعسوت ؛یزرم قطانم شیامآ هژیو هب و یزرم قطانم هعسوت

نوتس ناونع هب نیمزرس شیامآ همانرب و هعسوت دنیارف لک رد رگیدكی رب ود نیا تاریثأت نینچمه .دنیآیم باسح .دوشیم هدرمشرب یزرم قطانم شیامآ تارقف

رد اه نآ هعسوت یاههمانرب روشک لک رد یزرم قطانم تیعقوم تیمها کرد و یزرم قطانم هب یهاگدید نینچ اب رارق هجوت دروم دیاب هک دوشیم حرطم یزرم قطانم شیامآ رد یلوصا ،روشک هعسوت شیامآ یاههمانرب بوچراچ :دریگ

.دنتسه روشک لک زا ییازجا یزرم قطانم •

.تسا نآ جراخ اب روشک لخاد نایم طابترا لصفم و ًالول یزرم قطانم •

.دوش یم لقتنم روشک لک هب نآ راثآ ،دوشیم یزرم قطانم هجوتم هک یدیدهت ره •

هعسوت یزرم قطانم ناوتیمن اریز ،رگیدكی زا روشک كی یزرمریغ قطانم و یزرم قطانم هعسوت كیكفت مدع • .سكع رب و ،هتفای هعسوت یروشک لاح نیع رد و تشاد یاهتفاین

یلم تینما و هعسوت و یزرم قطانم رد تینما و هعسوت نایم هیوس ود و میقتسم هطبار دوجو •

نتشاد ،یزرم قطانم شیامآ یاههمانرب رد رگیدكی هب هعسوت و تینما دنویپ تیمها کرد و ساسا نیا رب

قطانم رد رادیاپ ةعسوت فیرعت رد ،نیاربانب .دزاسیم یرورض ار یزرم قطانم رد تینما و هعسوت هب دیدج یدركیور یعافد یرادیاپ ،یرادیاپ صخاش ندوب اراد و هعسوت نوگانوگ رصانع رب هوالع ،نآ شیامآ یاههمانرب رد ای و یزرم یماگنه یزرم قطانم یاهاضف رد رادیاپ هعسوت ،رگید ترابع هب .دراد ترورض زین یزرم قطانم شیامآ یاههمانرب رد .دنشاب رادروخرب تیلاعف و تنوكس یارب یفاک تینما زا اهاضف نآ هک دنکیم ادیپ ققحت

هیوس ود دیاب ،دریگیم تروص یزرم قطانم شیامآ بوچراچ رد هک یزرم قطانم رادیاپ ةعسوت هب هاگن ،ور نیا زا قطانم رد عافد و تینما هب .دوش هاگن ،دزاسیم رادیاپ ار نآ هک یعافد دید زا هعسوت هب دیاب هک روط نامه ؛دشاب یاههمانرب قیرط زا یزرم قطانم رد عافد و تینما ققحت هک ینعم نیدب ؛درک هاگن هعسوت هاگدید زا دیاب زین یزرم .دریگیم تروص یاهعسوت

دوخ زا عافد اب هک دنرادیاپ یقطانم مییوگب میناوتیم ،مینک هصالخ ار هیوسدنچ تاطابترا نیا میهاوخب هچنانچ و یلک طوطخ میسرت دنیارف رد .دنرادیاپ ةعسوت یاراد هک دننک عافد دوخ زا دنناوت یم یقطانم و ،دننامیم رادیاپ

هب .مینیب یم هعسوت داعبا رد ار عافد و ،مینک یم ینعم یعافد ار هعسوت وس كی زا یزرم قطانم شیامآ بوچراچ


گنهامه یاههویش زا یزرم قطانم رد یعافد تامادقا رد و ،مینکیم هدافتسا هعسوت رازبا زا ،عافد یارب ،رگید ترابع .میربیم هرهب رادیاپ ةعسوت اب

فیرعت هیارا نآ ةمزًال هک دشاب عافد و تینما اب هعسوت یتشآ ماگ نیتسخن ،نما و رادیاپ هعسوت هار رد تکرح یارب .تسا "عافد لباق ةعسوت" و "نما ةعسوت" زین و "یاهعسوت عافد" و "یاهعسوت تینما" زا یکرتشم

یدوبهب تهج رد قطانم نیا ییاضف و یناسنا تاناكما ةیلک زا بولطم یرادربهرهب ،یزرم قطانم شیامآ ،نیاربانب و نیمزرس ،ناسنا رادیاپ ییاضف بولطم یهدنامزاس یرظن ینابم نییبت لابند هب هعماج یونعم و یدام عضو

ققحت و نیمزرس شیامآ حرط بوچراچ رد قطانم نیا یاه یگژیو هب هجوت اب یزرم قطانم رد یناسنا یاه تیلاعف .تسا یلم تینما و هعسوت عبانم .نارهت :رون مایپ هاگشناد تراشتنا ،یاهیحان یزیرهمانرب یاه شور و لوصا .(2791)نیسح ،شیاسآ

همانلصف ،نیمزرس شیامآ و یژولوئدیا رد هفسلف دربراک ،هعسوت و یعامتجا تلادع .(4891)نیسح دمحم ،یدزی یلپاپ

.47 هرامش ،ییایفارغج تاقیقحت

.نارهت :یرامعم و یزاسرهش تاقیقحت و تاعلاطم زکرم ،یناهجهبرجت و نیمزرسشیامآ ،(4891)زوریف ،قیفوت

.ناهیک تاراشتنا ،سراف جیلخ رد نارحب یاه نوناک.(1791)رغصا ،ینادلو یرفعج .(ع)نیسح ماما هاگشناد تاراشتنا ینیمزرس عافد و شیامآ شیامه تًالاقم هعومجم .1891 .رقاب دمحم ،مدقم هداز یچاخوچ .تمس تاراشتنا .یسایس یایفارغج رد دیدج یاه قفا .(9891)ینایواک اضر دمحم و اضر دمحم ،این ظفاح

و تاعلاطم زکرم یشیورد داهرف همجرت ،گنج زورب یاههنیمز و للع -مجاهت یاههشیر ،(1891)نارگیدو فا .ید ،تنوراد .یمالسا بالقنا نارادساپ هاپس گنج تاقیقحت

.دزی هاگشناد تاراشتنا .یاهقطنم یزیرهمانرب و همانرب یاه لدم ،اههیرظن ،اه بتكم ،(9891)...اتمارک ،یرایز .نیمزرس شیامآ و یاهقطنم یزیرهمانرب رتفد ،(2691)ناریا رد یاهقطنم یزیرهمانرب هقباس .هجدوب و همانرب نامزاس تاراشتنا .یاهقطنم هعسوت یزیرهمانرب ینابم ،(3791)یفارص

.م.ن ییایفارغج نامزاس لوا دلج ،راوجمه یاهروشک یماظن یایفارغج ،(8791)ییحیدیس ،یوفص

.گنجیلاعهرود ،ناریایمالسایروهمج یزرمقطانمشیامآ لوصا و هیاپ هیرظن ،(0891)اضریلع ،بیلدنع

هرامش ،هفص ،ناریا یارب ییاه سرد و ناملآ ةراپود یزرم قطانم شیامآ یاههبرجت ،(3791)فیرش ،فوطم و اضریلع ،بیلدنع .نارهت یتشهب دیهش هاگشناد ؛32

،مشش لاس ،یدربهار تاعلاطم همانلصف ،هعسوت ییایفارغج لیلحت اب نآ هطبار و نیمزرسشیامآ موهفم ،(2891)ناریا ،یزاغ .موس هرامش

.نارهت یهاگشناد داهج تاراشتنا ،ناگیاسمه و ناریا ،(3791)هللا دی ؛روپ یمیرک

.ناریا ییایفارغج نمجنا ،ناریا یروشک تامیسقت رب یاهمدقم ،(1891)هللادی روپ یمیرک

.نارهت ،یدربهار تاعلاطم هدكشهوژپ همجرت ،یلم تینما ریغتم هرهچ ،(3791)تربار ،لدنام


روما ترازو یلمللانیب و یسایس تاعلاطمرتفد ،سرافجیلخ كیتیلپوئژ هقطنم رد اهزرم و اهروشک ،(2791)زوریپ ،هدازدهتجم .هجراخ

.نارهت هاگشناد تاراشتنا ،نیمزرس شیامآ هدولاش ،(1891)دیجم ،مودخم

.روشک یزیرهمانرب و تیریدم نامزاس رادیاپ هعسوت و شیامآ رتفد ،(9891)نیمزرس شیامآ تاعلاطم .(ع)نیسحماما هاگشناد ،نیمزرس شیامآ رد یماظن ریغ و یماظن عافد هاگیاج ،(1891)یفطصم ،ینموم .ناهیک تاراشتنا ،سراف جیلخ رد نارحب یاه نوناک ،(7791)رغصا ،ینادلو

،مود پاچ ،مدقم یماوقا فراع همجرت .رادیاپ ةعسوت و ییاضف یاهدربهار ،قطانم ،(8891)دیوید ،لسناک و ماهارگ ،نوتفاه .نارهت :شخرذآ تاراشتنا

.نارهت :نارتخا رشن ،مدقم یماوقا فراع همجرت ،هیامرس ندش یرهش ،(7891)دیوید ،یوراهBuchanan, Ruth)1998), Border Regions: NAFTA, Regulatory Restructuring, and the Politics

of Place; in Global Legal Studies Journal; II, 2, Buchanan. Hansen, Niles H. (ed.)(1978), Border Regions: A Critique of Spatial Theory and an European

Case Study;Human Settlement Systems: International Perspectives on Structure Change and public Policy. Ballinger

Jones, Phillip,n. and Wild, Trevor(1994), Opening the Frontier: Recent Spatial Impacts in the Former Inner-German Border Zone; Regional Studies, Vol. 28.3.

Documents

با تأکید بر ایران ، آمایش مناطق مرزیgeography.journals.iau-garmsar.ac.ir/article... · 1391/03/02 تاریخ پذیرش مقاله: 1391/07/2 تاریخ