-- Oryantalist-Tom Reiss.pdf

7/24/2019 -- Oryantalist-Tom Reiss.pdf

1/493

ORYANTALST

RN EA UNCUGU


2/493

TO RESS


3/493

h Nw Yrk Th Wall r]al Nw Yrk ve gazeeee ae ve zene maalee zmata Halen e ve zlaaew ota ao

h Os ov h ss of os L

2005 Tom ReissB an an haa Al Kaa Te Haa Aannn aalaanom Hoean [anom Hoe Ince (ew o) alanom Hoe Phng Gopn maa] anmt

letiim Yaynla 1386 ada Dnya Edebiyat 205ISBN-13: 978-975-050671-0 2009 etiim Yaynck A .1 BASKI 2009, stanbul

DTR Levent CantekKPAK Suat AysuUGU Hsn AbbasDZ Begm GzelDZN zg YdzBASKI v CT Sena Ofsetitros Yolu 2 Matbaacar Sitesi B Bok 6. Kat No 4NB 7-9-11Topkap 34010 stanbu Tel 212613 03 21

letm YalaBinbirdiek Meydan Sokak etiim Han No. 7 Caalou 34122 stanbulTe 212.516 22 606162 Faks 212516 12 58

email ietisim@iletisimcomt web wwwiletisimcomt


4/493

OM REI

rantalist

Tuhaf ve Tehlike DoluBir Haatn Adnlanan Srr

tst ovg the Myste o a tage ad ageous e

EVEN c

C t


5/493

Bana ahat tm rtn olv o uzalara gtmm nglln ]ul

Karlam olmalan dlrdm.


6/493

Ed Notu: Oy yazarnn klland kk di okrn dikkaini ekecek-ir. Olglardan ziyade olaya ve skeyiciii ne karan yaza, bir oyanalisinsevenini okra akaken oryanalis bi edayla yazmakadr Ha b olnca, kiapa sz geen coafyaan sosya ve siyasi zgllklei, lke ariheine ilikin

yorm ve beimlemele eksik ve yankla ierebilmekedir Konsaninopo'n1923'en sona sanb oldn iddia emek gibi .. Yazarn yormarnn Kban Said'in geei ve akcl msamayan ama srara geei ifa eiini iddiaeden siyasa romanizmini harla ok ak Eleie arih armalana hakimoan "aslolan geek deil anlad dsr, Oy nemli lde biimlen-dirmi grnyor Okn eleiel ve mesaeli bir gze okyacan dnerek,Trkiye arihi ile igii yorm ve speklasyonla baa olmak zee kiapaki hibiblme mdahae emedik orijina haiyle brakmay ercih eik.


7/493

d

Teee

G Kurban Said'in zinde

ISIM 1BM DevrimBM Yaban Yahudiler7BM Dou'ya YolculukBM Ka 2BM stanbul, 92 , 6BM Minareler ve pe oraplar.8

SIM

BM man Devrimi207BM B Berlin Duvar 2BM Binbir Trl Alk267BM Weimar Dnemi Medya Yldz287BM Yahudi Oryanalizmi BM Cehenneme Dn


8/493

SIM M Pod By Bir Lom 7M Muoln e Byn Kurbn SdM Poino 4

Kuanma znene Teekke47Sem Kanaka4Dzn48


9/493

Haata 192 nda vda tm br adamn aam knn

zn rdm b aratrma randa gtmz zln kan aam ok ada harka nana tantm. Skn vdoanl aarnn onnda oan b nanlardan bazarnnb r nd dnadan arlm omalarndan znt dorm zkl d Lv ocknda tanm oan BaklMrm Aarbkovn v hm Bak hm d Vnada gr-tm Zha Aaldava Wbrn Lv Nmbamnmacralarn v haatnn na ona rdn okamadan g-m omalarna zorm. An dglarm Jna Gramann d gr. Evlnmdn nck oad Amth Gttrmannolanna Graman gnlnd Naz Amananda dan- oarak am. 190lrd, antanda Brlndk br ktaprgnd bd No ktaba ngltr gm.

ok tklnd b roman ngzc vrn v mrn b-n amlatmaa adaanna ngltrd br hatand ta-ntm. Grd k ar ftn onra konma tn nr-d tamamn abtmt. Ama onnla anad Amanca lanlaabcmz zdm v blc gz kalm br r anbrdnbr ortaa dkd

almam randa gln k lm habrn grktn9


10/493

h bklmodm Bnladan b, Hap Colln'tk dtm Robt Jon'nkd. Ktapla lgl dzgnlnmz hcan v akac tavla hatalanana kada h klmm-

t; kndn kan bolm. D Bln'dk ModDo Mkzndn Pof Ghad Hpp'n lm. n-c Cmht dnmnd aaan Mlmanla zn d-n aatrmala olan Hpp, Lvn Almanadak lgn karn arntla blod. Onnla zaman nd dot oldkv dod kntn k k admz kaanlk mknlanda,a Pa mkl lnd, bbmz Lvl lgl hk-

l anlatp blg d toknda blndk D. Hppn kn-d d gzml v hznl b adamd, ktplan k konl plla toplama dnda on kndn nad konla-dan b d LvEadKbann haatd H gmmzdbk b lgl ktab n zaman btcm oad Soncgmn alaacak kada hzl almam olmaktan bk

znt dom.Bak'dn Vana'a kada bok kntt, az nan baatlma zo konnn zn mmd bana admc old;ktab azdm bonca tl dotlkla kdm, hbn konkvlkl, cmtlkl v fkatl n tk-k dm. Alando Anda, Fad Akhndov, Noma Ba-low, Lla von Ehnfl, Baon Mll von Ehnfl All, Em FmanFrma, Kont Ramonda GatanPatton,Noam Hmont, Pt Ma v Pt Vck zllkl tk-k bolm

Danl Mnak, ktabn azlma v am bonca bandan onna kada bana blgc klavzlk tt. Tna Bnnttndkkat, anla v lg h klmd. Noah Stot bnlc

blg lmdn gd, John Gla bkl kklb konda t v tlknln gmd.

kl d tnlkl tkk tmlm Fabrzo And-a, Ln & Mao Attanao, Fanz Bamfld, Anna Balntt, Dan Boa,Jan Bow, Matn Ent B, Rch Conat, Ro-molo Ecolno, Gogo Fab, Davd Faman, Ncoltta Fla-

towRpol, Lon Fdman, Ingd FlpMll, Dboah


11/493

Gaon, Klaa Glowczwka, Baa Gocholk, Ma Hall,Stphan Hgg, Th KchnMgl, Rngad Klngl, Flx Koch, Walt Lowndahl (ol), Davd Mabbott,

Rchad Mph, Etl Oman, Pt R, Davd Rmnck, Stvn Sand, Kont Fanco Sal, Davd Shn, Yzba Ban Shppad,ohn Spalk, Mlan Thntom, DanlThn, Adam Waton, Dooth Wckndn vant Wgal

Alm, zllkl d ktab azdm ada gtd onz ab v olml dlndml n ml v ban nc btmm n bn klndn kzlam Lc v

Danaa tkk dm.


12/493


13/493

G

Kurban Sai' in zine

Sok b kam abah Vanann da okaklanda k

Kban Sad adnlatmaa z vm b adam gm- gttm. Ftll kadf takm lbl, k k atl b -a adam Sad'n ak oman ' amlamak t-n Ovlook Yanv'nn baka Pt Ma'd. Ma, k-tap konnda ok hacanl konod: Han Vm'nb tablona bakan, lk bata b dngnlk dg g-l nana ama ppktndn m, kllanlan ktan m n-d, baktka dglan zngnl t b oman da bl b . Dvm afnd Kaaa'da g-n b ak hk k bam 197 lnda Almana'da apl-m; tmld tl dll vlml ndn gn -na km, kk b klak olm N va k, azann kml- hb zaman akla kavmam Hk Kban Sad'n

Kafkaa'dak, ptol knt Bak'd dom b azan tak-ma ad old konnda hmkd. Ancak kml onnlada ldlm mllt b a, kml ptol ml-on b babann gzl anatlaa dkn ol, kml aandan ald aa onc tala'da ln Vana kaflnnmdavm azaladan b oldn lod. Kaasann

adl ktabnn kapak toafnda gzml azamz 3


14/493

da br ava gb gnmt; banda kapak zrnd -k zn bo br tnk pato, bnd d hanr vard

Mar', Ovrookanv'n romann grk azara -

g trazda bnan Hnz Barazon ad br avkat grmgttk. Barazon, Krban Sad'n grk kmn bdn, ive Nio'nn n baknda b bgnn r ama grktn,ak had azarn mraarnn avkat oarak ktabn am-anman drdracan dda dord Avkatn bro, brtakm a kadnarn rnd n v pk br maaa -rk otrdkar br dkkann anbandad schuss* d-

nmndn kama mobaarn bnd ob grdk Marhcana kom kt, B c dam dd. Barazon'ngrnt d ak , kambr rt v bk aaka oank tfk br adamd b dht vrc Sok Sava havan bozmord Ktap raara do br kordordan grkodana atk; nanmaz br grt rord. Krban

Sad'n kmn kftmk n zn br odan gdnz, d-d, Brazdan hr anaacaknz. Barazon bz, kanpzanm, ok r v donk gzr oan, zaf, gz br ar-nn bnd b odaa ad, Pardon, b a, dd

Umarm bn mazr grrnz a krgan v knd br konord. Hatam ndn atmakzorndam Uzn r otramorm.

Barazon dordan kona grd ve Nio ad romana'nn baba Baron Omarohf von Ehrnf'n knc Baron Ed Ehrnf von Bodmrhof tarafndan az-m. Baron Ed 1980'rn banda, kocandan p on-ra dnd rn tm hakar La'a gm

Ardndan ortaa hkn dtkck bgr do-

kan br doa kard Yan antamaar, aa ktar votzarn onndan kama Naz karta v gama haara m-hr azar tr. Basm Kiapar' nc dnmnd-k bnzr, 93539 Deuscher Gesamaaog' azarar b-mnd r aan Sad, Krban madd atnda kn br

() Avutuann 1938de Hte taandan Alanaa ola alana lha

n


15/493

dl Ehnfls v. Bodmshof Eld Baons'n takmaad azod.

Naz blgln g h ok ntt. Yan Baons Elf-

d Kban Sad'd ama ndns bn b hknn do ol-dna nanmodm.

Kban Sad'n kmll lglnm knttk n ptol patlamas hakknda b az azmak amacla 1998 bahanda gt-tm Bak'd balamtm. Kntt 1917 Rs Dvm l blkt sank zaman dm ptol patlamas l aam blt-

l ndn glm balamt Bak o Avpal pkblms d Avpa'nn n dodak c olmakla vnnAzbacan'n baknt. an'a aknl v halknn bk b-lmnn Mslman olmas Azbcan'a da gldnaga ndn olo. Knttk n tklc kam bnasnnb cam dl d Mont Calo'dak bk b kmahannn

kopas oldn kfttnzd s b ag baz do.Bak bn ld kat dlojln v dnln tsnd kalma- baam b knt. Adnn Fasa baadyeubde an snzgla dmndn gld slno Gktn d dn-z do zanan ll kapl b amadann cnda klmb knt dnadak n zgl ldn b. Doksan d a-nda zaf b adam bana gnlnd blvada dolalaknkmdan gzl k olmasn d tm alsnn zl aplm plot gzlkln gc lbsll bl taktklan anlatt

Bak' haktmdn nc an b akadam knt vKakasa' b nbz tanmam n hhang b tst hbn-dn daha fdal olacana nand Kban Sadn ve Noadl oman okmam nmt Bl b sn valn d-

mamtm; sonnda 1972 Pockt Books anv basm b kop-asna latm. Kabn kapa bn att. k svglnn spboala aplm sm altnda 'tan alnma szl azldE Kban Sad Ech Sgal' n oksatanla lstsndn kamazsa km kaabl Osa ktap 18 zlda gn b s

1 Kuan a Ai and Ni (ew ok, 1972 oket Book). Tke ak:

li Ni (tan, 2004 vee ana).


16/493

d v ank Cadid* grk karaktrlrl bk br okc kt-ln tklmk zr ndn azlmt Blmlr mkanzma- lr dor harkt ttrn mnatr br dl kadar kad. ThN Yor Tims kp tanmc Kndnz gml br haz-n ortaa karor gb hdornz d azm.

Roman Mlman br gnl Hrtan br kz arandakak v aralarndak lknn zaman ndk glmn anla-tr Ek Azrbacandak kltrl hogr ortamnda rklaalar da gnld ml br lk z kon: Al Han naptaln. Allahtan Avrpadaz. Er Aada olak oktan r-

tnmk zornda kalrdm v n bn grmzn.' Tlm oldm Baknn kararz cora konm dnann n gzlgzlrn bakmama zn vrord.3

Azrbacan tarhn gr lk rala Bk kndrMoollar Omanllar v Acmlr tarafndan l grlm. So-nnda kararz cora konm 182t Rlarn glmlbll br zm lam. Ra'nn arlk dnmnd zldKaaa'a alma at and k Lrmontov Toltov Pkn tarafndan grk br anlatmla romanlatrlm-trAvrpa Bak' Bak Avrpa kftm. Tm dnada ptrol; hm d p on. O zamanlar Bakd b ka-na r altndan karmak n k amaa bl grk ok-m ptrol zd ah glcklr halnd bazn kocaman

gllr oltracak kld ortalktam hatta bazn ptroll gl akarm k Hazar klarndak vlr ham ptrol -lnn altnda kalrm. Srlarla vrl b lr karakol knt k-a zamanda lzlnmkt olan dna ptrol ndtrnn mr-kz haln glm v dna ham ptrol htacnn arndanzlan arz tm balam.4 Eld dln krlarla ortaa aar

Voen Cadide u Opimim (Cne mse) tb steloen.

2 Cstope emnnHpt, A Pssge to e Css The New k Ti-me 28 sn 1971

3 Kbn Ai ad Ni (ew o 2000, Ano Boos) s 64 Robet W o The Ruia Rkefee: The Saga f he Nbe Famiy ad he

Ruia Oi Idu (n, 1976) Ces vn e Leew Oi ad Ga ihe Caucau & Capia (e 2000)

6


17/493

tl maknlr, camr, kmarhanlr v tatrolarla, ot-hchldlrn,* Noblrn v o dnmd ptrol baronar" dadlandrlan dznlrc Mman alnn aad mt-

h br 19. zl knt km. l k, o zamanlarn n ar-kc Mr Babav5 topranda blnan ptro zndn pt-rolc olarak anlma rk dodrd k plaklar b-lp tmn mha tm. Hac Znlabdn Tagv brdprmn ardndan topra ptroll kaplandktan onra zn-gnm; Mman dnann k kz okln aptrm.Kntt bk br naat kargaa aanmaa, Marb araar-

la Gotk tarzda dvaa vlr, Bzan kbblr okoko tarzl kklr an ana dklm balanm. Kndrn ah-kn ozlam brvaar olarak ntln Bolvklr zrlr-n llanana kadar rl halk, kltrl Avrpallar a da modrn Mlmanlar olarak haat rm

Bak ptro lbtt Stalnn B Yllk Planlarnn da nr

kana om, knc Dna Sava randa Htlr d Ba-k ptroll akndan lgnm. l k, tm a fr-n knt l grmk zr rtm. El 192d gnral-lr Htlr Kaaa klnd bk br pata nmlar Bola anlatan br habr lmnd d gtrd gb, Fhe BAK dlmn km v t dz br komtanna, Bak pt-roln l grmzk ava kabdrz," d barm. Ntkm Kafkaadan tk br bl bl ardma armadanStalngradda Altnc Ordnn tamamn fda tm Er brlk az ordlar Bak l grm oalard, Avrpa Aa aranda kpr olan n tratk topraklar dntmlr altna alarak dnann n bk nrj kanaklarndan brn ahp olacakard Arca Sovtr Brl ptroz kaaak

Nazr hr adan ava kazanm alablcklrd Oa za

*) T oe e g lh ve etol e n Almn hud le edn. Fud Ahundov le ln gme B, M 9986 Vn de eeuw Oil and G 7 Dne egn, The Pie The p Ques fo Oi Mon and Powe (ew o

2003), 33-30.

8 Fud Ahundovun h lm v B to oleonu


18/493

fr br ana, Bak rar R cphnd bk br nlg gtrd. ldan ka br r onra Sot lahl kvvtlr Ba-k ptroll kl dpolarla Brln kaplarna daandlar.

19tn onra R zafrn alad akttan dola dl-lndrlmk rn, Azrbacan, km rttalarnn Sbraarldn, ptrol ndtrnn rm brakldngrd 19. zl on zngn ptrol knt blrk grmzdnglnd, ntld Iz v rktc br r dntrld.l k, bgn bl, aknlrnn gzlc trk ttklr Parnl Sa Yaka mahalllrnd dolaorm hn kaplaca-

nz br knt grnmnddr.Bakdk rhbrm, Intrpol n alan ama zamannn o-

n hrnn gzl kalm gmn ortaa karmaa aranrar br gn, Fad Akhndovd Sovt dnmnd bm olan Fad haat bonca trafnda rm braklmmalknlr na dn kap kltr mrak tm; kntn tar-

hn konak konak, v v aratrmaa grm Tmn aldnbrm gb tanor. R apm kltr arabala knt do-larkn, Ek ahplrnn ocklarn tanp tanmadklarnrnmk n b alara grp ktm, dd. Pol oldmn gnllkl hbr blmdklrn ln nanlarnok nml blglr vrblcklrn blorm. Sortrmazanaatn kllanarak nanlarn zaman nd lm bkan-n v babalarndan a da bvnlrndn dnldklr lrhatrlamalarn aladm. Fad, 19. zl romanlarn ant-ran, akc br nglzcl konor, n br r gdczaman l lord Hrmtkr hzmtnz zdn ntor, nk baz acl pol konlarla lglnm grk.

Brlkt Baknn Ortaa rlarn, 19 zl malknlr-

n, Zrdt tapnaklarn v Bibir Gece ndan frlamara bahlrn dolarkn o, rkl olarak v bk br h-canla anlatord: Bradan baknca knd dnam gro-rm; knt kalnn kaln dvarn, kaplarna olm Arapa azlarla ara kalntlarn. abrnt gb okaklarnda dvlr ror blklr o kadar nc k, onlar okamak t

9 Fuad Akundov l yapla gm, Bak, ay 998.


19/493

orm nmd anlr v trt rhbrlrl vrl bo-dr Gn Kz Kl zanor. Klnn ardndan dnz bal-or; hrz, krn, hzrz Hazar Dnz Onn ardnda

da vr l kaalar v allarla l; drgn, dlz, thdl-mz, dnann n gzl manzara "Sldklrnn hpnn e dan alnt oldn

rk tm braz zaman almtKntn hrhang br rndkn hava koklama bl

Fadn romandan br alnta balamana vl olor, kk mparatorlk dnmndk Vana tarz br apnn br za

manlar n cphnd nl komntlrn portrlrnn ald- rd md dlklr var nnd dror, tarhl br olaanlatrm gb nlar lord: Bra Alnn, annda kzn A l brlkt Nno lk kz grd kz okl Bn-dan mnm, nk gr 1918 atmanda klm olan -k Bak R Erkk Lnn ornal kapndan aklak drt

z adm zakta"Btn bnlar hov v Pknn anlatt rlr aplanmaraz db trlardan brndmm gb httrord bana, ama Fadn e a kar dd vg tamamnbaka br ndn daanord Sabahn nd bo Intrpolbnanda otrdmz br gc bana nlar aklad Broman lkm, aaklarmn altnda dran, Sovt tmnngmd dnam kftmm alad B ktap, ptroln alad rh dnmnd Hrtan br kz l Mlman br rkk aranda gn b Romolt hk, Sovt Bakdbrkn zrm kapan olan kfn rtn kp ald.Kltrl v nan amalarla, Do l Bat brltrp n vmodrn br haat aratma gal dol b ntatk dna

hakknda, br dnm bonca Batnn n kanl zl nan-lk d Bolvk Dvrm tarandan kapatlan cnaz rtnkaldran ktaptr b Blor mn, Krban Sad bnm kadrzgm ank. Onz brada, knd hrmd kapal hald aa-acak, brnmn dbndk kdrl ama harka haat grktn hdmck, anlaamaacaktm."

Fadn e taknt Bakd brok k tarafndan 9


20/493


21/493

kt nytl br vrmn tarafndan romana onradan klndn ylyck kadar lr gtm br adamd. Srtrma odandak havann gr rnmm katk olacana dar bll

blrz br mdm vard, ancak Sovyt tarz arkk gr gylr ndk b dazlak kal cdd adamla blmamn oncnda lm, Bakd yaayan hrhang brnn romnda hak ddadblmk n n rblc radan dlllrdn olan btmk blmyn br blg lndn baka br y gmd.

Ktabn bndk nglzc kopyann gr blm d pkaydnlatc dld Krban Sad takma addr v bn klla

nan adamn grk ad konnda km kn br y blmmktdr. Alnda Tatar alldr ama nrd v nal ldnn bn n d baka br blmktdr

Nry gtm ank Krban Sad bn takp dyordBakd kaldm Hyatt gncy Otlnn hdy dkknndaatlan tk nglzc ktap, tnd lklr olan karton kapakl

Douda Ka ve Pero Kapakta br Hazar ptrol ky nnd poz vrm br grp krk apkal ptrolcnn ar torafnn hmn tnd Al v Nnonn yazar, Ead By vparantz nd d Lv Nambam tarafndan yazlmtrklnd b bar vard Krban Sad n olmt pk Azr br dbyat tarafndan yazlm nzd konya yl braklama gtrlmy allyord

Bu ktaptak hkyelern anlats Essad Bey Yahud dnneem ve Lev aussmbaum adn alm br yazardr Br sre sonra Berlne m, oradak Alman entelektel evreyekatlmtr. Otuzlarn banda Vyana'ya tmtr. hayet zel roman Al ve noyu Kurban Sad takma adyla yaym-lamtr. 19de Alman saldrsndan kamaya alrken tutukanmtr. Ardndan talya'ya m, 19 ynda kend-n ayandan vurmu, bu yarann ktlemes sonuunda lmtr 2

10 Orha Veirov le yapla grme Bak Mas 2000 Joh Wa, s, Al ve Nio e York 1996, Overlook Press) s 2 Mortea egah, s Bood d Ol he Oe Peo!eum dus ad

ade Aebaja (Bak 199, s v


22/493

Dor 1920lrn onnda Almanaa g tmdn hmn nc brnn Yahd dnn gmn akl rdrmdmma ndn Ead B ad nc Lv Nambam ardndan da Krban Sad olarak dtrmt? Azrbacann mll roman Nambam adl br tarafndan azlm olablr md? B k mn Krban Sad l n lg vard? e n altbal Azrbacanda Ptrol Endtr vTcart" d. i e nn azarla b ktab azann ank oldklarn dnmk oldka zord.

Drkn romanla ptrol ktab aranda garp bnzrlklr ol

dn rk ttm3 Dlnclrl artokratlarn Hrtanlarla Mlmanlarn bll br gn blp brbrlrn aalaan nktl rlr okklar brnn kazand blrlnnkadar tr nd vp adklar ozan atmalarnn apldk dllolar gb. (Romanda brnc gln dglar orldnda l ant vor Kazanan ok fndm Ek zamanlarda kazanan olrd. O gnlrd anatn tbar kkt.) Romandak anlatm daha kndndn mn olmakla brlkt dvrm nc Azrbacann Oz lkn bnzr ntlhr knd d ok blrgnd Hr knd d var olan hznl ortam ozanlarn attklar klrn Dalk Karabada blnmalar l c glnm. (Dalk Karaba 1990larda krlbr MlmanHrtan nr avanda harap dld n var k

b kz kllanlan lahlar mcaz v tbhlr dld.)

Br gn Tmr B Aarbkovn mrdvn bolndakboalar dklm dan dn kzlar ko l rm braklm malknnd dolarkn Fad bana bnann lk ahplrnn kzlarla Aarbkov alnn (md Aarbl

Sovt onra Azr hkmt hrkn adn Trkltror) on k Sara v Mram l tanmak tp tmdm ord. Br dokan k dr dokan drt alarnda bk kadn Baknn k ptrol mlonrlrndn brnn halnaaan ocklard Br an n onlar brada malknnn

3 Sa Al and Nn 2 s 447 le Essa Bey Bld and Oil n th On

ora 93 s 29297' aatrmas


23/493

tbtl klndn bnd blacamz dndm, amal olmad. Uk baz aabamza bnp g Sovt dnm-n at kaatc b bnaa gldk. Aka mdvnldn a

l kadln daha gnc olan Mamn kk dan g-dk Abla Saa b adanlk v t toz kapl b kt kolatala blkt otm bz bklod. Kadln olaan-t bklktk ktaplkla, amahanl, kll v -mk maala l on k kd b kk v dlmt. O ankgnmlnn tn, k kad d acalkl b tmdngmt Mam olog, Saa Azbacann nd gln O-

taa tahlndn bd.Bnml ockkn ndkl dlld, Almanca v Fan-

zca kontla. Dvmdn nck aamlan anmap, babalann h mllttn v h kmdn nan malknl

n davt ttn anlattla. Acalkl v ok zngn b al-dn (Bakdk dt camnn kn al aptm) olmala-

na amn, toplmal konma g dl, zk v tm da-al b knl ldkln ldl.B n tozl toa opaa gdn l v gc kotm-

l kkl, RollRocla an a n dvl g-tdl. Evlnd h vdn ok ada nann aland-n; zaftld, onlada v hal avgan patld H-tan, Mlman v Yahd alln, kaptalt dznn btnocklann b aaa gldn anlattla H dn nml-, Aabkovn Avpa kltn ok nm vdn ldl. ocklklanda Bak, klkla Bata aplan a-hatl and, lamn v Donn Avpa olaak golam.

Saa, Alman gl nd, kk an ocklaa blk-

t klm b toafn gtk, Babamgnllkl al-d, ama annm hp ockla Avpaa gt, dd," dd.4

B 191t BadnBadnd kld, gzllk amandabnc gldmd. Kadm Mam alam, annm Aman hp bnm daha gzl oldm ldn, ndn Saa b-nc old d omt. Annm nk n ok kk

4 Miiam aa Aakov i yaa gm, May 1998


24/493

n,' d antlad. Glck n gldmzd d n kaza-nrn'. N azk k tk l Brnc Dna Sava patlak vrd,onra da Bolvklr gld v br daha Avrpaa gdmdk "

Aarbkovlar on br rm daha gtrdlr, Bk Sava'narfndk ol partnd klm br grp ftoraf Sarannkmkl parma zlr zrnd gznrkn k kard rm-dk ocklarn ptrol baronlarnn, k ahplrnn v hzmtllrn ocklar; Azr, Ermn, Alman, Franz, , Mlman, Yahd, hp br aradadlar mlrn, mlltlrn,dnlrn v 1920 Kzl Ord'nn tlandan onra onlara n

oldn hatrlamaa altlar: knc rada ngn arblagzl, pmb anakl br kz; arkada, aacn annda Kazak gbgnm Hntl grnml zn bol br ock; z tam grlmn ama bk olalkla Nobl ondan gln, dmlr k k lklnm gl kk, arn br ock. Fo-torafta, nc rann ortanda kp klakl, braz kbrl

ama gzpk v dordan kamraa bakan, kollarn ktahakavtrm, dvrk Lord Fantlro aka grnck kldlklnm, kadf cktl kk br ock daha vard.

B kk Lova Nmbam, dd Sara Kz kard dban allap glmd, Bzdn k a kk Yahd broland," dd

Grktn m" d ordm, Ka n kapanda-k m hatrlaarak mnn Lova Lvn adak karl Nmbam oldna mn mnz Tam m bl m

Evt, vt Lova, kk Lova Nmbam ocklarn nzk od hrn zngn adamlarndan brnn ok zk k-k Yahd ol. Annn h tanmad, al b oknlnn tndn glmk n lndn gln apt ok kbar v

kalpl br oland, ok kkkn bl akc br Almanca konrd. Sanrm dad Almand."Fad, Mhtmln Baltk kknl br Almand, o zaman-

lar Baltk Alman va Franz dad ttmak ok agnd," daraa grd. atn torafta ocklarn annda br ft rargn kadn grlord; part n gldklr bll, patl akl gc lblr nd rt bakl k kadn


25/493

Bak' rk , onra ala'da ldn ddk, ddal kadn

Bak' rk dn Lv Nmbam'n, an Ead B'n, a-n Krban Sad'n Avrpa'da v Brlk Dvllr'd n ka-vm br adam; ar'n v Saln'n okaan bogralr-nn aza; haa Nw York v Lo Angl'a amlanan r-ml gazlrd kandal habrlrn kon olm br old-n ok onrala rnckm 9' gml Nw York'agldnd Tme bal am arn Bogra Yaza B

rada Ead B, ar'n Anlalmadn Ban Edo 5 LvNmbam 920'lrd Brln'd aam, Paaklar, Na-bokovlar gb nl rgnlrl brlk dolam, 90'larda Vana, Nw York v Hollwood'n vazglmz k ol-m. N var k, haaakn bl, Alank'n k aranda dah km onn km oldn v ona nal davranacaklarn

blmm. Trok bl olna 9'd rgndkn azdmkpa Km b Ead B d orm.Blnm mkplar, l azmalar, oma'dak pol ar-

vlr, Avra'dak br zl ao v abanc dld-k hr n nl n ahplr aandan ald Hollwo-od Hll'k Ar Dco br malknd apm ararmalar olla, gn zln n karanlk dnmn a nlm brdnaa, Nmbam'n gzml haann labrnn admam Ka r nd Krban Sad'n va Ead B'n kmold orn br ara brakp Lv Nmbamn km-l zrnd drmaa baladm. B onn grk ad, ona dodnda vrln md v almalarm bonca anladm k,arh maala vrmkl lanan b azar alnda rkl

knd km alm br adamd Wmar dnmnnmda ldz, Moln l lklr krm proonl broranal, Bak'd babann malknnd Kplng oka

15 Czs Boghe ee: Essd Bey ees ue W o desood eNew k 1 1 M 1935 s. 19.

16 ev Tok ev Sedov Meku 13 Ey 1931

17 os lesye y ge os Agees 2001


26/493

rak ar kornakl br ocklk grm, hr dam Yahd ol-mana ramn, nanl dhl, Brln'dk hrk Mlmanbr prn oldn lm brd.

Lv Nmbam, br anlamda, 19. v 20. zllarda okgrln ama mdlrd ntlm br tpn ar br rn,an Yahd orantaltt. B olga lk kz Vktora dnmngltr'nd, Wllam Gfrd Palgrav v Bnamn Dra-l gb aml olm on drc tkl allrn gn rkklr-nn Dol kklr"n aramak n ktklar l olclkla-rla tank olorz. Palgrav rnnd, Dol kkn mra-

k on aht v thlkl br haat macrana rklck ka-dar lr gtm 180'lrd T:E Lawrnc'n Ortado'a gl-mndn ll l nc Czvtlr n alt hald (n garp-tr k, 18. zlda alnn krtlmaa alt br m ndn kllanmaa balaarak, Czvtlrn kndn Pdr Cohn" d armalarn tmktm), kndn Mlman

br doktor olarak tantp I Napolon tarafndan dtklnnbr ntrkala Bdv Araplar an tm kkrtmak nArabtan'a glm. Palgrav, an Pdr Cohn, Vahablr Hrtanlatrmaa da alm. Anlar, Lawrnc'nklr kadarok atan nglzc ktapardan br olm.

Yahd orantaltlr Do', gzotk tk' kfdcklr br r olarak dl, trn knd kklrn blacak-lar r olarak grmlrdr; Araplar onlarn kan kardlr-dr Dral'nn dd gb Araplar ata bnm Yahdlrdr.Ancak Dral o dnmd agn olan mrgclk onra- dnclrdn rkl br gr ahptr; Kral Vctora'aHndtan'n mparator olma grktn fldarkn, ak-lnda Do'nn Bat tarafndan dordan hkmt altna

alnma kr oktr. Akn, o Do' ptlatrmaktadr, 18 ssa Beyn Pma Anreaeya mektubu, 22 yl 194119 Wam G Palgave, Tal n Cnal and Ean Aaba (ona

1871 Ayrca bkz Benam Baue, e an Jesu at the orgns of Aasm Wam Gor Pagave" Martn ame e h]h Dc fIlam: Sud n Hn f Bad L (Te Avv 1999 ne

2 Beaconse ontu G (Benamn sae Tand h N Cua

d (ona 877 s 2336


27/493

ndnl d hr k dnann nlrnn hmhal old brmparatork dlr panOranta br Brtana mparatorl Brtana mparatorl olmaldr, nk nglzn pratkakslml organz olacaktr; an zamanda da orantalolmaldr, nk Donn bgs v drnl ntcktr. Donn b ntl s Batllara orada aaan Dolarca, an Yahdlrc anlatacaktr.

Antsmt rg lbtt Yahdrn Avrpa dndan gldklr, Do br rk oldkar nnddr. Osa Yahd orantalstr knd kadm l gmlrn kcakaarak b rg

trsn vrmlrdr Onlar Dodak kap kardlrnnlmlr, slamt d dh tm smtk kltr Bata anlatmaa almlardr. Trmn n dar anlama Yahd orantalstlr Do dnlr, dlr v antropolos konlarndazmandrlar, bna ramn Do aratrmalarnda Yahdrncdd varlkarnn grmzdn glnm omas alas br d

rmdr.*Akadmsnlrn dnda, Lv Nssmbamn apt gbDol kmlk haallr zndn kndlrn kabtm aamasna gm Yahdlr d vardr. Yahd orantastlr, Bdv a da drv knda aptklar zn sahatlrd Yahd omaan r Arap dn adamarndan rk olarak rhsal brdnm nddrlr Sonzmdn ok tklnmlrdr; o

, Flstnd krlacak panSmtk v Mslmanldorltsnda dna grn sahp Yahd dvltndn anadr.

knc Dna Savandan sonra Yahd orantalzm kr tarhn drnlklrn gmlr, Ortadoda Yahdrl Mslmanlar arasnda atmalar ksldk d kkl tarhsl balar kopar. Mslmanlarla Yahdlrn bgn br arada oama

21 Beard es The ProIsamjes" Berard es, slam n Hs dasPp and Ens n h Mdd! Eas Chago 1993) de.

* Edard Sad etkey ktab Oanalzm 9 ve 20 yy sam amaar aaa Yahudere yapm atky dkkate ama; buu ede Syomve emperyame g savar karmakatrmama kaygs oabr: k Yaud oryataster byk br d arak grdker samyete ve sayg kabu ettker Msma dyaya geede ya daha akademk ve taras br ge yada ou rstya akademsyee em oa horgr tutumu terse,

mreerek bakmardr


28/493

malann ndn ok akt. Gmt gnm olmala-nn ndnl ok zakta kalmt; alm tahl antk taandad.

Lv Nmbam'n gzm nd komak bn Dvml Bnc Dna Sava'nn aatt mltcln, dvltz n-anlan kaanlk dnana v Almana'dak Nazzm l knc Dna Sava'nn tmlln atan olalaa nltt. Lv, ba'da, q Almana'da mdana glm ama kl adlaaltnda anlan k dvm aanda km kalmt. Koca m-

paatolkla bka l nd h z bakmadan otadan okolo, nlaca nan haatn kabdo a da Lv gb oadan oaa kap dod.

Lv'n toaan gdmd aklma gln lk , k-mkt olan Avta Macatan mpaatol'ndan vnc ch'tan kap 190'lada Nw Yok'a glm olanbk amcam Lolk old Nd bblnn adad-la Lolk v haatta kalm akadala k b zamanla kkb kntn tln hb kalnlnda b ad dtn dol-dacak kada oktla ocklmn kahamanladla.B nanla nclkl dnc v zklala Manhattan'n Wa-hngton Tpl'ndk klnd kndln zg b dna aatmlad. En vdm ocklk hatalam aanda

Lolk'n g Habbg mpaatol'nda bkn bandangn olala anlatt anla vad; b kalnn olma kbn ok tkld, tlk b b kald v o ldktn ona dna kaanla dmt Lv'n lam dnn mn va'a dd vg, b paa bk amcamn oalzmv Kaz Fanzo bld vg bnztm baladm

Aca, Lolk'n 1920'ld, hkn dna ndn k-mak dncnd old v h n mmkn gndmmkn olanladan b gkltnd akadalala aln azk k hazlkz akalanmlad glck kl aad macala vad. Bk amcam Lolk, 20. zln lk a-n kndnn, akadalann v ok gl old n Boa ddkl aabank'n bandan gn gln maca


29/493

lar olarak anlatrd. Lolek bkbabam Janek' ok ge olmadan Frana'dan kmak n vre nrn rerek gemeler konnda kna etmee alm. Bkbabann br ale-

vard, onlar gerde brakma ala dnmed Oa benmlegeleblr, ale onradan aldrablrd, derd Bk amcamn mzah anla Vana tarz mzahn ken-

dne ha ekl km zaman Marx Braderlernkne benzer aapbozc ntelkte Nazlerden kama hkene dnrd. Bende her fratta, Getapo'nn evnde arama apt rada balkonda aklanan ve btn odalara grp ktklar halde bk

br an eer akalaamadklar kz arkadann hken e-nden anlattrrdm. Kkrdarken bana, Ama blorn, b hde komk br k del, akalam olalard on ldrrler-d, derd.

199 aznda Lolek ldnde, benm n dod Avtra Gala'nn kendne zg kltr le 19 zl on

Vana' da ok old. Alnda onn haatta kalm olma ble br mczed. Habbrg mparatorl 919'da dtn-de Lolek Avtra paaport taorm. Janek'ne kardele an kde dom olmana karn Polona paaport var-m. Bk amcam Lolek'n haatta kalp New York'a gelme, ama bkbabamanek'n 192'de Frana'dan Achwtz'eollanmann nedenlernden br de b olmal.

o Yahd ock gb ben de (hatta Yahd olmaanlarble) br zaman onra ger gdp Nazler enecemz haalle-rle bdm. Lev Nmbam e b haal gerekletrecek mzata br nanm. Bolevkler, Bak' ele gerdklernde o ve baba deve kervanlarla Trktan llerne kamlar Lev daha onra an nmarala Bolevkler atlatp

Avrpa'a gtm, 192 lnda, Omanl mparatorl'nnon gnlernde Berln'dek Omanl bkellnde lamete gem telk daha on ekzne gelmeden aad b olalar maceralarnn henz balangcdr.

Bence genlndek kalarndan ve kmlk detrmelernden daha da neml olan, Levn haat bonca 20. z-

l deololernn ona daat roller reddetm olmadr. B9


30/493

nc Dna Savandan ona Almanadak Yahdln b-k bm aml olmak n ndn gln apaa-kn, Lv tnk abanc olaak otaa kmaktan, zn lb-

l v ala Bln v Vana kaflnd bo gtmk-tn h vazgmm N va k, l ava kml onn-da akln bandan alm. Nw Yokta aaan nn mlo-n alnn anna gdp ktlma fatn tka tka ka-m, Avpada kalma lm Vanann Nazlc -gal dlmndn ona kat Kz Akadan, ank knd-n on ok dck gln ngn okan gap b

km vam gb, h vakt kabtmdn n t Avpannmkzn dnm

Lv otz ana gln kada o laaa n kavm, b bd b baapt olmak z, on alt ktap amla-m Ama onn gk dha ok nl kmln kndnnkm olmandad 192 lnda lmn kada Lv t

kodamanla hp at, tpk makl baloda b hz gb,ctk hl v dll ktdan mkzn kada aklaHm komnt hm d Naz bak altnda kaan Lv ka

ba kvvt ka haal gcl ap O hm b Yahd,hm b Dol, hm d b Almand bnan tm da-dan tktnp katgoz dlm dddn mhalf b bnn nd v bnladan bn dln ok amak na mmt Dbd v batan kac b kd, amah d land gb b doandc dld dook bHodnd dnlb blk, k v dn mllnn dam cza kada kn old b dnmd o k v dnc kaftlnd dolaaak hk at

Lv, aatmalam anda katon ktlaa, g dolaplana v ma kmcln tklm zaman v an kalntla-la, k vak nlala vm dodmaa balad Dt lakn b bonca, pk ok aatmac taafndan pndlm ama gzldn kam zdn zla z mktb otaa kadm Bldklam aanda amlanmam b

ka ktabn azmaa (b Kaka ntz, b zm tah3


31/493

v WaldorfAtora l kanpdrnn Park Avndak vnd gn br romann k bm); gnnd Almanaa lkgld rada tanm old Brln br nf arkadann an-arnn lazmalar v n nml, Lvn kndn anatt vlm dndkn azd gz kam alt dftr kondankona ataan, avrk ama aam konnda n nt blgvrn knd mkrokobk l aza azlm dftrlr vard

El akn br rdr rk dmn mktplar, Mlanodndak br vlada gn na kt. Bnla, Moln dnmnd alon davtlr apm oan Pma Andra l Lv ara

nda dan zla br zaman bonca rdrlm, oldk-a garp, bazn batan karacak kadar tklc azmalar-dan olor. Haran od Ead B ad azarn taladaa z, kt kan hataln aaltacak lalardan oknbr kld klp kaldn dan Pma, h dnmdn onamktp azm Lvn monarzm konnda kndn ha g-

rlr v Staln Ra hakkndak nt dolaa ktaparn bnn Pma, ona knd oldn frk tmdn Kr-ban Sadn ktaplarn nrm Sava zndn b paraz,ok hata v talan gz ponc v hapnd ttmaktaolan b adama Pma para oam

199 l 192 llar aranda Lvn haatta kalman ala-an Pmadr Ea nml d ntktl br ak lkndnn azmalar and Lvn tamamn kabtm o-d d dna l on baant omtr. Alnda Pma dan az Lv kadar ornlar olan br kadndr; Lv ona hr nanlatr, ama br tr grk kmln m cart d-mz Araarnda Ezra Pond gb Amrkallarn, a da km za-man Rapallodak vanda kalan Moln alndn nan

larn old, nd gln t v Naz adn vrn v a-hpl apan ar Alman ar talan br aldn gln glbr kadndr Pma.

Pma, Lv namna Mon v azar dotna lndn gn ardm apacana z vrn, Lvn Mr Ezra d ad

2 Pma Adeae, ekma ad Essad Bey" (Yaymamam Essad Bey e Pma

Adeae Mekupamaa s s 23


32/493

an bsn mkpla aza. 22 Hazan 92 ahlok gap b mkpa Lv Pmaa bk b hcanla -

Sonunda devlet ben brdenbre hatrlad hafta nde yalnza hafta nde yenden para aaam eer hl hayat-taysam tab nk her eye ramen yaamak styorum Ebette sava ksa sre nde bz kazanaaz ve ondan sonrabr yere tmeden mutaka sz zyaret edeem baka trls olmaz afer ne heyean ver br deneym olaak23

Mkpak bz Naz Almanas.

Bg bn b gap oaa pno, b hknn zn skn anm nanla a an l hala. Lch-na Kasn gm gm Baons Ehn bnaanb b, Kban Sa ol n sn baons , o

baonn k . mk nc baons, b k gn sabahaka saa , anan anap bn kann klnn bn bnan avana kaa a a vak v oaan lol bz gb b oaa g Daha gn b saa g-mmmzn nn kann Amansa kmpanas aanan sahnlnck b ock opa azo v bnn n h gn,gc as anp amaa balo olmas

Bk Dvl s P Vck ok lgn b -ln sona gm Babas Gog Svs Vck, LvnNw Yok"an, bazn bk az azka Holanaabk Kaz Whmn vn gm b akaa.Has, gaz aansnn n gn gmclnn, mh-mn Hl gm apm k Amka gazc v

nak b Amansv oan Vck4 b nsann hm Naz hm ahsv oabcn spa ck b kampana baa-acak kaa l gm hm H hm SgmnF gb nsanlaa kn sbm ama sonna

23 ss Bey Aeey ekuu 22 aa 194224 Geoge Syvese Veek e he Gea osve Amn Mnhly

15 10 19233


33/493

Naz ajan olarak hapdlm br Vrck gb aaal v -lklrl dol tplr bnc dnmn karmaan tml d-or l k nd gln Amrkan drglrndn br 91 -lnda kadronda Lv Nmbam Lonard Wool JophGbbl v Thoma Mann'n oldn lp rklam apa-blor.

Szn tmm grkn br daha var. Krban Sadnlm dnd azd gzml dtrlr bana vrn knd d br o kadar gzml olan br kadn. tala'dan Lv'nmzarnn (tpk apka gm za br adam grnmn

d tpnd mrmr arla baz br tn) blndPotano'dan n dnmtm. Vana'a braz mzca daola Lv'n on dtr v anc Thr Krchnr' bl-mak zr br zart daha apmaktadm. B hanm Lvn190'lardak Avtral anclarnn Ar atand vYahd vrnlr kamak zornda kaldklarnda rkt on

t br drn atn almtBrln'd kontm Almana'da lam zman br banaKrchnr'n hl Vana'da otrdn on koca Mgl'nnoad tadn ama gm hakknda hrhang bl g-rmk konnda ok tkz oldn lmt.

Baan Mgl'nn ad tln rhbrnd okt bn d k anvnn old adr gttm v kapdak ltnn n tpnd

Mgl azn hmn altnda da 90'larda knd adn vrd- Thr Krchnr Vrlag logon grdm Zl almamakn kndm tttm v otl dnp lglndm tk n EadB adl br azar oldn kndndn onnla va rlrl lgl hrhang br blg dnp dnmcm oran dkkatl br mktp azdm otl grvll adrn gndrdm Yr-

m dakka onra bn lobd kahv rkn br grvl Fa Th-r Mgl ml brnn bn tlna tdn ld En r-m Almancamla on akam mn davt ttm.

Baan Mgl'nn kk ama crtkr br z vard Dok-an alt andad ama ok daha gn gtrord. Yazar-larndan ank zn llar ncndn rnclrn hatrla-an br rtmnm gb bahord. o Yahdm

33


34/493

haktan hmn sonra Vanadan kamlar ama anv kl daha b azarlarn ktaplarndan para kazanmaa dvam t-m Baan Mgl gdnlrl lgl olarak garp br kl ko-

nor hatta azarlardan br hakknda Tk klm tmdn lrn bnm zrm karak kp gtt" dord.5Baan Mglnn hafzas frldak gb dnm balam-

t. Smalar azmalarn dnn paralar v slamalarbr br hatrlap anlatma srdrd. Arada 19tn sonraAkadak ock drnklrn apt balardan da sz tt. Srkl an nakarat nlor Bn kt br dlm kt-

lk apmadm nsanlar krtardm l ok nsana ardm t-tm k hr lrl lglndm ac knlr grm daana-mordm" dord. Ns k kaan ahd azalarn arka-larnda braktklar hr l lglnmk gb ar br grv bztkrar Essad konsna gtrmktd.

Sona Baan Mgl'nn gmt anvnn os olan da

rsn kadar dk. e Nodan kontkbl gr-ktn n sr" v bana Krban Sad adla azd t-k ktab (Der der Nch o der Lebe erd) adl ro-man okp okmadm sord. H dmadm sldm.

Krnazca bakt v kalkp baka br odaa gtt. nc banaabal krkndn br palto daha gstrcn dndmdaha nc tl modllrdn pc gstrmt ama lnd krdll balanm dr kapl alt kk dftr dmtl dnd nm kop krdl zd v Ell ldan b-r bnlar kmcmd saklorm. Satp br srvt apablr-dm ama bn gzl br dlm h kt br nsan dlmdl m" dd

Kaln kahvrng drdn kapa olan lk dftr lm al-

dm Sararmaa balam krlgan lk safda ock azsnabnzr br kld Krban Sad"; smn altnda Der derh o der Lebe erd Ak Hakknda Hbr Blm-n Adam onn altnda s oman. Brnc Ktap" azldSakar br karalamala azlm lk satrn ksk ssl v Al-manca olarak okdm

25 heese Mgle le yaplan gme, Viyana ubat 3


35/493

A; yaamdan, lmden, akan, sadakaten ve vazfeden da-ha ldr26

Ko mekkeple azlm atla zlodm, lk atn

hemen altnda ktabn makadn aklaan b metn e alod B ktap edeb b ee olaak taalanmad. md,lmle ka kaa oldm b anda aamma gee dnkolaak b gz atmak amacnam Netm, olabldnce dt b bmde onna geldm gap haatm aza dkmek."

Baan Mgle, Ead Ben kendne b alt defte, an oneen, Potanoa on gmee gttnde vedn ledBnla amlamam temt, amlam oladm b evet edndm, ama apmadm. Okamadm da, ekt acatank olmak kokn olacakt, o nedenle hb e apmadandeftele akladm. teenz alp okablnz"

Daenn blnd ek bnadan ktm O gece Vana Opea Balo vad, nanla balo gle nde, amaabalaan kan altnda ala halnde mee alolad.Deftele lanamala n gme aladm. Lev efteleneden Baan Mglee vemt O neden bana vemt Oa-ma dndmde kendm ataa attm ve lk defte atm.

Kk mav elaz, dank ve mknz b hke anla

tod

26 urba Sa, D Mann d Hht n d Lib Vtand yaymamam el

yamas), I 3A3B.

3


36/493


37/493

KISIM 1


38/493


39/493


40/493

totaltr krallarn gtrrk kan dvrmlr kar glmtr.v, dvrmc a dnm alaan glr hp kntnln dt, bn br dllk larak hatrlar

Hakn yz bdenbe asld Bu ask suatada he tdenmelunluk ve hayvanlk, nsan doasnn zn ved en b-yk kasvet duyusu okunabyodu Sank yzn haeket blmle daha ne zola bask altnda tutulmu da atkeek zkene kavuup kasvet duyulana, hayvanle ve h delene bnmt. Bolevzm nsan yzle

nn asmasyla bald2

Bak n katlarnda v Nmbamn dom znratlanmor N d T, Kv, Oda va Zrhtk doalarda br kat var. v haatnn lk llarna dar amladok ada blgnn brnd, 191 tarhl br Brln gaztn-d, alnda hbr rd domadn dl gtrr

eede dodum? Valma kn soun te bu souyla ba-yo. ou kmse doduu evn ya da yen adn bl; yaamnn e b evesnde duyusa anaa kapdnda o ye veya ev zyaet ede. Ee bu tden anlaa kaplm olsaydm, ekspes tenn b kompatmann zyaet etmem eekeektus demyolann k ev sasnda annem tenle us dev

mlenn bulunduu h'ten alemzn otuduu Bak'yeelken, Avupa e Asya aasnda ye aan us stepenn oasnda domuum. Doduum n a uslaa anayasal dzen vaat eden b aklama yapm. Bakye eldmz nse kent devm aleveyle ete katlamayla sam haldeym Ben babama b yem kab nde etebmle, o da bakma bkte ben da atmak stem. te va oluumbyle baa. Babam petol endstsnde nde elen b sanay; annemse adkal b devmyd.3

2 uban Sad Der M e Nht v er Lee Ver aymanmam elyamas, 2A21B

3 Essad Bey ebensufe von heue: de Geschchte menes ebens De Lte-

rhe Welt , no 5 1931) s 3


41/493

B dom hknd d grld gb Lv haatn bmlndrn tarhl aaklanmann tam ortana br mrkgb nm Al v kklrl lgl baka brok anlatmnda

da b tml olglara r vror.*Thana ramn b hk bk htmall dor olma-l Lvn lmanadak mrbb Alc Schltnn d arala-rnda old km baka kanaklar da an lr lmkt.Baan Schlt 190larda mr bonca bakt ocn ka-pana ktrld r talaa gdp br manatra kapanddnmd Lv l lgl anlarn nclkl v ttz br kld ka-

lm alm Karmak aamnn olalarn anlaml br bmokma ormllla azlm grn d ortaa kan blg haal krkl aratacak ld ka. 198 lnda ldnd manatr aknndak okllar mzarlna gmld nkndndn daha arntl blg almak da mmkn dl.

Lvn l ktab Dod K ve Pero kl tarhn Kaf

kaa tarhn balaan tml mtlr hakknda blg vrorLv b ktapta baba Abaham Bakdk hrk gb banda Dollara zg kon drndn apka lnd ambrdnbr tph"4 zlrl kntn czavnn nnd dolarknrmdor. Lvn baka br rd azd gb babann Trkv Acm ollar gb ank tnl hatlar n gln ptrolkntnn toplmal haatnda glnklr aatablm br o-lnn vakr orgn ama lm hazr z fd" vardr.Ktapta baba annn (kara gzl ok gn br kadn Bolvk Partnn br ") a hkml olarak grdmparatorlk czavndn karor v vlnp on harmnkator Lvn ann vlndktn onra vn darn lgrp harm dator

*) ouu g meyaa gele olaylar ev' haya boyua ala myoraa hag g ouua em el Bae tarh Em olara veryorbae e em sou veya asm ba yor; babas em em ama e emolamam Baa br arl a ese uslar ulla Jlyeavm le moer Gregorye tavm arasa o br g r olmasr Ya ev hem em hem e asm'a omu olablr Hatta br yere oum g e Yor'ta br hata boyua utla sylyor

4 Essa Bey Bl n Ol n he Orent ora s


42/493

Abraham Nssmbamn Acm v Trk kanndan Msman br so a da Avrpa kkn Yahd'dn baka hrhang br omas, Lv'n trch tt br taha Ba-ba Nssmbam Tfls't, s darsndk Kakasann rsmbakntnd, 2 Astos 187't dom. (O dom bg-s var) As Kafkasaa, Yahd Yrm Bgs'ndk b-k mrkzrdn Kv va Odssa'dan gm Aknaz Ya-hdrndn. O dnmd pk o mparatorn bakarrn kama bcrms d, s Yahdrnn YrmBgs'ndn baka br rd amaarna a da sahat t

mrn zn oktr. Yahd Yrm Bgs, 1772, 179 v179 arnda Bk Katrna tarafndan g kanarak -hak dmsn kadar sk Poona Mtr Topnn5Bars, Ltvana v Bat Ukraa toprakarndan o-maktadr.* haktan sonra monarca Ortodoks v KatokSav'n an sra, akak arm mon Yahd gnn s

mparator'nn tbaas han gr. Poona toprakarnnfthn kadar s mparator'nda hmn h Yahd ok-tr. mparatork rk tnk v dn kknrdn gn ka-abak nsna knn Yahdr nas ba dcn b-mz. sann Yahd sorna rsm zm, onar -n Poona tarasnda ttmak or Bc tarhtk n bkgtto, n s" Yahdrn barndran bk br cora ha-pshan aratmtr. Yrm Bgs dnn toprakar ta-radr, ktkarn v baka konomk sornarn agn odantsmt br rdr.6

5 W ue Linon The mv Aucr l he u (New Yo98 ), s 344350

Rusy usy ve Avustuy nn sn op iei ie yn use 90'd Lehen Fnsdn esen zdn etenee dm ve i nys ts hzmndn son oony'nnpnmsy sonunm e Kten oony'nn demoi dneeinn t esi"ni e eme mine nde edeKtein'nn u zm yn oony'nn tdn Amn doudn d Rusodunn smsy pnms 939 sons dnemn sysni Hite-tin ptnn 8 yzyd i povsd

6 Dvd Vi A Peple Apr: Theew Eurpe 1 91939 (Oxd 999

s 82


43/493

Rua, o dne zaen zerernde hke kuraad radka dnel nanlar kedr. Halknn bk br bl,an "Ek nanlar Orodok neclern ble kaarna kar gelen apknlar olarak kabul eekedr. "Ek nanlar, 17. zda Ru kle rellern Ru Orodok ugulaaarna aknarak n enen kk dekklere be kar ge, ala onlara aran e ahe nanankken dnclerdr. Sz konuu deklkern nha kurulularn glerecen dndkler n e elenerdr k, arn "Deccal alalana kar bk anlar kardk

lar gb, bnerce dr dr kendn akarak geleer proeo er (Le doduunda 13 lon kadar oduklar ahn edlor).

Ru halknn br baka bl e a reddeden, alnzcaEk Ah zleen, cuareern eb gn ap k Yahud delern de erne geren "uda Hrandr Ju

daleenler ana ak olga Bou Mnzelernn de deele Ru Orodokn reoraona uraacak kadar glen, geecek z l bounca gerek Yahudler rahaz edecek br epke neden oluardr. ar I. an, onar Mokoaa dae ende . zn on on l bounca Judaler ara erknnda le ok e dere baarlardr k, gelenekelcler bu el durdurak n az

nan akklar da cezala ugulalardr. Orodok dnadalar da, bn bu "Judalee apknnn balaclar olarak grdkler Yahudern aroz edle n arar raz eee allardr. Aroz zn, 100ern orandakar. 700ern onunda Yahud Yerle Blge ele gerldnde e bu nedenle paraorluka ek br Yahud okur.

Maonluk gb Yahud nan e lkeler udaz) de k zelkle Ru Maonlar abaa kabul edp apnaklarna "o

ame H. Bllingn, The he e: epeive Hi f ui u!ue (New Yrk, )

Abraham Aher, ui: Sh Hi (Ox ) . ; Bilngn,The he e, 6

Gege , A Hi fui (NewHaven 6) . 6; H.H. Ben

an, e. Hi f he]ewih Pepe (Cambrge, Ma., 6 .3


44/493

hen eee baladkan onra bu k brbrlerne benzeee balar Rua n zlala ehlkel e bulac alakadr.

Ruann regelen dnel bunllar ekllern en Yahud nuu hzla dnre arzularn pekrr181 de ar . Alekandrn bzza kend rall HranlarDernen kurdua daudaz karnda Napolonu enekek baarna ulaaaz Yahud Yerle Blgene nrkouu olan erlerde Yahud olaan erlerle acrler Judalee areler geree balarlar. Ruada dn o d

nede dah lene babo e abuk alelenr haldedr kAlekandr 182e aradenze ap br eaha randa ldnde brok Ru onun gereken ledn Fedor uzch adla lke gzlce dolaan ahe a olduunu dda eee balar. 19. zl "abanc unurla an Yahudlerle ba eek n he ar he de derc uhallernn

apklar enrkac planlarla geer. Zaan nde enrkalarndde er daha da arar 1820de zgr dncel br oluolan on Pee Yahudlere k Aada baz br dele ere kle halnde oraa gelern nerr. Yzl onuna gelndnde e on k arn ba dana olanonanne Pobedonoe Ruann Yahud orununune brlerle zle gereknden z edecekr: Yahudlern e br g eel e br Hranlaal e brde lkan leldr arn pol Ohrana he Proocol o heElder o Zo (Son Lderlernn Prookoller) de anlan ahe br belge dzenler belge zde Yahudlern kreel br derle her e ele gere plandr. Baarzla uraan 190Der randa Ruann her ernde dna aran

br Yahud k gereklerlr Billingn, The n n the e, Benan, e, A H the]ewh Pepe, Rber C. William, ung un Eur Khn n n Tr (Malaba,

6 a Vial, A Pepe Ap, . Flra mn e Bae Ln Bku Bker Steet: The Mem

Smn (Lna, )


45/493

akaa opraklar ok gen olan bu ane paraorluka nadr ahalardan brdr. Yahudler burada aznlklar nde kad, kad olduklar n de renlen br aznlkr aaaa, M.S. 70'e knc Tapnakn klandanonra alardr. Azerbacan, Ace opraklarnn laearandan ehedle randa Baknn kuzendek dalk blgee gel Babll rgnlern ocuklarnn aad lke oluur. Ruann Yahud olaan udaler ble, buraa n, ranAzer nrndak ah oranlk opraklara erlelerdr. aaann bk blne hke

olan Mlan hanlarn gznde Yahudler, apa ad geen Halk olduklar n Zerd e der pagan kalerden brderece kek br konudadrlar.

Akenaz Yahudler, 19. zl bounca aradenzde brka gn ren olculuklar aparak Yerle Blge'ndenakaaa gelee dea ederler. Glern hz, 870ler

dek perol palaandan onra arar. Le'n bkbabannYerle Blgenden Tl'e 180lerde ea 180larda, babann e Ten Bake 1890'larn banda gel ola ok uheel Ale genn bu bl hakknda Lebr e leor, ancak Abraha Nubau, pk perol zengn olu baka br Akenaz Yahud olan Op Benenon gb, Bak gzne ker olal. Benenonunkz Flora, 1880'lerdek ellnn heen ardndan babann Yerle Blgende aaan alenden arldn lor: "Baban 19 zlda her Ru gencnn roank ralarn leen uzak aaa'la lgl olulu dnceler ard.Aa o pek roank br deld, kklernden koparak bu denl uzaa genn neden daha ok daarlarndak kuarbaz

kand.5Flora Benenon, Le le an oplual erede bbr kadn. Mloner olan Benenon e Nubau aleler zaen nrl br Yahud nu olan kene bk olalkla brbrlern anorlard Abraha Nubau'un Bakde heperol kuular ardr he de perol koonculuu apa

5 oomon ve Ltvino Bku Bker Sree


46/493

rak ere ahb oluur Benenonlar e Bak perol aende Ruann en zengn alelernden br olulardr. le k 92de S. Peerburgda arn aran gren br alkne an allar. Flora, alenn S.Peerburgdak Yahudlere zg lk Fh (Hauruz) bara kulaalarn, en an ln onunda el enk gruplardan klerle brlke kald Noel parnden ok rkl eklde harlor Aka zer her e hazrd, ba uaz der hzeler de alp annen odana grd, lern brdklern e e erk edeceklern led. Annee Sz br Hran ocuun kann erken

bz eek er apaaz, Yarn dnecez, ded.6 Ruparaorluunun ek kenlerle Baknn rk buradadr.Yerle Blgende olun, baka erlerde olun, eer kadarpara olan br Yahud arn paraorluunda ed her erde aaableke, buna karn alnzca Kafkaada Yahudolann leken unualekedr Kakaadak en kozo

pol, en hogrl er e Azerbacann baken Bakdr.Azer aen Faradr. Ank alardan ber heen her aacn kdlnden ale alana neden olan perol e doalgaz bolluu Azerbacan Ace lkenn Mlanlk nce dn olan Zerdln erkez halne gerr nanolunun bld bn dnler alnda bu blgede kendne br erbuluur. Roa, hl Hranlar ldrorken, Azerbacan nrnda er alan Eren e Grc krallklar re olarakHranl een lk lkeler oluur. Mlan ordular,ekznc zlda Arabandan kp kuzee alaa baladklarnda Azerbacanda aaan k baz Hranlar, Zerdler e paganlarn br bl Muhaede nan

a eler. lae blgedek dn kargaana bk lde on err Bundan z l nra hal alelerFlnden rldklernde Azerbacan dalarn kendlerne ur edn, krallklar kurulardr 20. zl bana kadar da anropologlar aracak eklde arlklarn koruulardr Ace lkene kou gelen klrle Azerbacan, n

6 Age 6


47/493

hae ran e brke resen Msan oan ek ke hane ger ke soar Pegaber'n kuzen e daadoan A'e kadar daanan kusa ehere nanakadr. Aze

r hanar, Aceere skka hkeer, 17 zdan barense hanedann bana Azerer ger.Bgedek Rus eks, 9 z banda ark orduar

nn akasa' eheeere aor. Azerer, ran'n u ucu ere baarn koparp "Arupa ouorar. 1922'deBak'den Pars'e gep Banne ahasa anarn azoan UEBanu Asaduaea, "anak Msan ae

snde kadnarn anzca gsere, ceherere, Pars eMoskoa'dan anan obaara e kuara ( oan babas, opranda pero buundukan sonra oner ou) gendkern sor. "ko, k e eser haaar, srek n en, bn gn dedkodu apan, "gre br ukua poker onaan kadnar ocukuunun ge

19. z sonu Bak'snn gene haasn braz aa br ekde e zeor

Kurana re kumar yasakr Bakde se herkes k oynarbyk mkarda paa el derr esm olarak yasaklanma-m olan voka ve konyak b ser kler Peyamern haram sayd arabn yern almr nsan surenn karl-

mas resmedlmes] ayn eklde yasakr oraflarase mer yaar Mslmanlar park manzaralar ya da ka-ln dkml perdelern nnde yandan nden srekl foraf ekrler 8

ABD'de peroe daa gee, 180'erde Pennsana'daaan k kuua baar osa Bak'de k z dr pe

ro ardr. Bak pero, Zerd apnakarn uuuruur Marco Poo, ken pek ou acrernn en ne konakaa er oarak anakadr. Ancak akak k z bounca srek akaka oan bu sah an, baarda Baknanarnn erkez ap oan Zerderden baka kse

Bae, (Pa 95), 39

8 Age 9-92


48/493

heecanlandrar. lee, br der br kek, aee apan nze gruplar, a Hndandan kalkp alnzca bzalelerle belenerek haalarnn nuna kadar ae kalelerndeurak n buraa gellerdr Ha perl, kenn adecebrka bn aknnn ge kanadr, u ne pra zehrleen, nanlar perlle krlene prak araak urunaAzerbacann eplerne, dalarna e aban ranlarna ren ulu aurdan baka br e deldr Gereken de bakahbr lkede bu kadar kk br zlnde bu denl el kl blge kur.

Hazarn ula ble zendek perl unluu arnda klkla ale alr. Bakde geen cukluk anlarn azan br gen, Buharlar brden palap gece adnlar,ale dalgala luurdu, dr. Perl, 19. zla kadar allarak kcakar lac larak kullanl, aalc zellkler lduuna nanl. Baz aka kableler e perl kual bradde kabul eder, apnr. Buharn, Bk ara ebadankruduu ble dnlru.

18 0lerde afkaaa ap eahae Alexandre Dua, efane lahrlarnn zgr ruhuna e ceareneahp zaan d Azerbacan halkna hare eder. Gnlne Bake gre, Oraan en gl kalene zak gbbr ed, de az. Bn bunlar, arhen ka br re

nra deee balaacakr. 19. zln randa perlden aplan gaza, kandllerde kullanlan balna ann ern alr e Adnlaa a balar Gaza brdenbre dnann en kel rn lur Rckefeller le Sandard Ol raa karan g Bak kanakldr.

Bakde perl kuularna pnar ad erlr daha nce grl

e bklke e kuee kuulardr bunlar Ya Here e Aln Pazar gb lakaplar lan kanaklar, denelenee

9 Dan rgn The Pze The Epc Quesfr Ol M d Pwer (Nw rk23) . 25-32, 5758

2 Smn v Ltvn, Bku Bker Sree . 2.2 rgn, The Prze 2, 222 Axand Dma, Adveure uc (Wtrt 975) 4


49/493

en kk brer perol olkan gbdrler Perol, Bak ahllern aha boar, Hazar kla ahap e kanak andan apl perol kelelernn ounluundan gelez. le k bazerlerde aklaan geler kdan rk edlez. Hazran 1873ealan lk kuuda, ahpler dene alna alana kadar perolndr a bounca haaa krd, on lonlarca arl perolnopraa ak lenor Brka a nde bu ek kuudan kanperol, ala erle br e, k l onra ble kuudan hlouz an kalnlka e br buuk ere uzunlukak br kolonhalnde perol krara kaa dea edoru

190e gelndnde Bak, dna perolnn arn arzeder hale gelerek hzla ulularara br kene dnor. Rular, Grcler, Oeallar e dnann dr br anndan gelenler, erl Azer halkn nunu ka be ka aor 18 le 1910llar aranda Baknn nu Londra, Par e New Yorkan daha hzl br oranda ar kadedor. k on l bonca perol

endrn elnde uan Nobel kardeler, Uzakdounun perolalebn karlaablek n anker karan ca edor e lkankerlern ugun br eklde, Zoroer (Zerd) olarak adlandrorlar. Alenn ahp olaca deaa ere, Azer perolle aplor, ancak kardelerden Aledn dna keee onun daha nl olan alor.

Her e perolc eller, Yahudler, Lehler e Erenler ark blgede aleedr, ancak Nobel e Rohchld gb bk abanc gruplan hkeler uzun ror. 19zln onunda anker e ren a erel perolclern elne geer Perol baronlar denlen ke he kllernhe de eodal olularn arandan kar opra kazan herken bu an ardr. (Nobeller bu en baronlar e kk

recler her raa an allar. Bakdek ar kalana gre Abraha Nubau 1913e Bk Saan heenncende elerl br alerle kuularnn bk blnNobellere a.)

2 Rbt W Tf The uss eelles The Sg he Nbe Fmi heu Oi ut Stand 976), 78

24 Ag.e 56.9


50/493

Yen pero lyonerler, Baky kc br ara ken olakan karp dnyadak en gze la en Dou leBann y ynlern breren br vrn yapaya kararl brer ayreverdre. zellkle kendlern kenn elcer olarak gren Mlan pero baronar, erveerye gerl kau er yapak konuunda orululuk hederler. Avrupaya byk urlar dzenleyp orada grdker alkne, ze ve opera bnalarnn kopyalarn na eek zere arlar uarar. Baky oryanal gelernde del okdenal Baya zg geleceke derleey arzu eeke

drler. Baz Azer Mlanlar, kadnlarn el olalarndan ya da oralka, re bnalarda boy gerelernden rahaz ola da, Baknn Dou le Ba arandak br kavakola ayende, nanlar yen odalara ve delere hazrlkdrlar.

Dodge y, Oraa Bada, endryel Pburgh ve 9.

yzy Par gb uadler olan yzyl onu Bak, Bannbyk uygarlk debdebenn dnyaya yayaca hlyana Brnc Dnya Sava ke vuradan nce na edl onbyk kenr. 5 Oaan zengnlern yan ra ok yokul olanlarn da yaad, gaz abalaryla elenlarn, deve kervanlaryla br der br kek Zerd kelern br aada eza ouurduklar br yerdr Bak Yzy berken kenn lgn, aalarla dolu arh gderek olgunlaaya baar Avrupann ah Dou kapyken, dnyann en bykperol zengn ken halne gelr O dne anlaan br nglz,"Sank uzak bada br Aerkan kenndeynz gb Hereyde br yenk hava var, ayn kanl canl ora Herke okl, dye yaz6

Ancak 190e bn Ruya br kan gne dner, paaorluk lk devrn yapakadr Huzuruzluk, ore kyarndan S Peerburgun Nevky Propekne kadar yayr25 Audy AadMiadi Baku: Tanfmain f Muim Twn" Mical

F Hamn d. The n Lte mpel u Blmingn, nd. 986) iind . 28

26 E.A. Bayy Hdg un Au Amen The e ue A he

Blkn Thugh Tuk he uu n Acem Lnda, 96), . 55


51/493

Bak de bundan nabn alr. Der ou derde olduu gb arhn en kanllarndan br olan aa elaken deberabernde gerecekr. arn dananlar 904e kadar

derc gerl azalak n braz olun aaneerlk alaak e ore ahllernn ok gerekn duulan kereene ulaak aacla br RuJapon Saa kara e kazanlacak hzl br zaern haaln kurulardr. Oa Rular a anlala enlge urarlar. Uzakdoudak bu elake ar Uzakdou halklarndan brne kk ka kuruklu aunlar dordu Ru paraorluunun krlganln e can ekeke olduunu gerr Yz bnlerce akerl Ru donanann neredee aa Japon lou arandan barlr. Yllardr reke olan arn bakndan e ol ell edhen bunalan halk aa kaplarnnekle br l nde anlara e enk ezle balar lkegenel br enkaza dnr

Yar ara ken Ru orduu anlar baracak konuda deldr. Deaa arlk donanann Japonlar arandanbarlaan ek lou nl aradenz Floudur. Poemki adl uhee aa genn denzcler 90 Baharnda anedp kouanlarn ldrrler. aradenz e Hazar Denz erende kau dzen le kr. Manurann buz epelernde e ore aradanda ralzlerle ldrlenok ada Ru aan lclln an l Rua lernekadar alan derc aalar e en aen garnan zn gzler nne err her k de ode kleeldde aralarndan doacak dehen habercdr

Len doduu l zleen ene aklak bn al z de

2 Oland igs Peple Trged: The ui evuti 9924 Nwk 996) s 68 Asc, ui s. 3637

28 Aktaan W Bc Lincn, Wr' Drk Shdw The ui Bere he Gre-t Wr (Nw k 983), s 236

() RsJan Sava'nda, malyzll binc knin bika saat nd ldbilci glmt; sldki askin zin mn bidn ldck mktada daga dalga kn yad. Hm gaztcili m d gna aknla aan Mkdn Sava'ndan kamas gkn ds, sadc din aak kalacak n Elis The Sil Hit the Mchie Gu

Nw k 975) s 6568]


52/493

le gel elece a ldl a da aalan k bu,an anaaal ef z le de kznn balandan ona oluu. Len ocukluu bounca e elele o denl adanla k, bok Ru gazee paaolukopaklanda a uka e bobalaa onucunda lenlen lene e edkle ala alaakad Decdde le dnl e k dde bbne ka. Tahle,bu kla hken planland gne kalaala da,ekuplandan da anlald zee, den b Yahud enka olduuna, klan onlala cadelee ad ola

cana e halkn "gelenekel deelen deekleecene nanan Nkola e dananla, olanlaa alk uulad. alkl dde e aaklanala bblenden beleneked. an 17 Ekde anaaa lann zleen k hafa nde aklak ed z planl k geeklel.

He den eka, hadu, obaz e e, lke nndak bu kapal blgee, ok ele aa eden Bake neked. Bolekle en haekelen nane edeblek n oldan aldp banka e haznele oala an azakla eadan uup anla baaa alla

Ouz be l ona, Le l aanda ekl an elehalaacak "Doduu gn okaklan Aupa az kaldlanda kan akodu. Ele alele nded, uzun e

lel kk alana bn azakla eh uaak gele.Ru paaoluunun fakl blgelende okaklada akankan Yahud kanken, Bakde, Len "douuda de "halad kann ou Een kand. Eenle zlladAzebacandak enk kan b paa olaak gece bae eh nde aa ek elede Yahudlen ap ca

e e efeclk len led en zengn peol baonlann bazla Eend. Ancak dengele bozulunca, bu a

29 Anna iman Thu Sh K u Terrrm u 194191Prncton, 199 s 21.

0 Fgs, A Pepe Trge 971 AtstadMrad Baku s 0112 Sad, Der M 7B


53/493

naici aznlk artan krizden ziadesile etkilenen kesi lurGen bir Ereni kznn, Aren Ohaniann kk bir kzken bandan geenleri anlatt arpc hatralar Dunun

Aerikan Dergisi, da alanr.* Ohanian, Lein dduu l Bak skaklarnn sahne lduu kn srulusulan azaklarn isan gnlerinden snra dzeni salaak zere kente arldklarn anlatr (Lee haile lan annesi debu nedenle siree gnderili, Bake dnerken bir trenkpartannda ahsur kaltr.)

Binlere l sokaklarda yatyor Hristiyan ve Mslman mearlklar dolup tayordu. Cesetlerin kokusu dayanlmazdHer yerde divane lerle ouklarn arayan kadnlar ryen eset kmelerini ortadan kaldrmaya alan erkekler rlyordu

Koridorda bir uakla karlatk. ar halka anayasa ver-di dedi. erin dudaklar beni etkilemiti. Herkes istedii-

ni yapmakta r Bu nedenle bu nedenle Kaaklar mahalleyi yakyorlar. Btn ehir alevler iindeydi yanan kuyularynden petrolle kaplanm Haar Denii'nin dalalar ejderha ibi alev pskrtyordu

Yeniliden sonra arn usyaya verdii anayasay Kaaklarite byle kutladlar.33

Dri nihaet deneti altna alndnda, ksa bir sre iin delsa, arlarn tkratik, hantal iparatrluu kendini enileebilecek gibi grnr. Ne ar ki, 190 katlialar e kargaas Bi

*) 920'll 0lada yaymlanm lan Ai (Aya yllada D l ilgiliabl byk b lgi dyan alkn aln gidn nmli dgildn bidi Dgi zamann nd gln yazalann Jn D Pa Bal Dklaayn ncnd ln nn l alm b mn kz gib adan nanlan yan a ngiliz bykliln Hnl dvimclin Omanl kdalann v S anayicln in d y vmkdi Ai bi yandan D"nn mank b cazib laak nlmana kakda blnknbi yandan da yanal Ba myalzmnin klkl v n yalma gkii zn mankl makall naak yanalzmin bakc v dmanca bi m gilmk lmadn gmi

Amn Oanan T Danc Samaka" Ai 22 n. 5 (May 1922

44 963


54/493

rnc Dna Saa elaketle daha da kselecektr. arlk rej gn be gn basky artr. Blneen kayplar arasnda Hazarkysnda er alan aa ne apaca kestrleeen ok etnste

kaptalst br dnao da ard k orada "herkes uut doludur.lk balarda en derc anne portresn gster nkend trajk aa ale ndek dnasnn kn sgleek adna zdn dnt e'n babas annesn arlk hapshanesnden kararak aholasna ol aacaktohuu ekt. Babasnn Mslan br solu olduu tasaur taaen br uduraken annesn br derc olarakgsteresnn altnda br gereklk attn keett. Hatta an ede brbrlerle h uuaan bu k kutbun petrol baronu le br konstn arl e alt ea ed andaken annesnn 1911 ea 1912'de henz rlerndekenlnn neden olablr.

e'n ayla olduu ale tarhlernde babas her zaankara Asal solardan gele erk sahb br Mslan olarak zlken annesnn grn karakter a da ale ge sank br dercnn bu trden klere htac okugb nadren dle getrltr. Yalnzca kkrtc e braz daabartl br bde annesnn solu br Rus aleden geld

n ne srer. Yan Berta Sluzk bu s 1930larda st pols dosalarnda er alor o kader gnnde babas onu cezaenden karana kadar zl rzgrlara kapl dkn br kadndr Derc alkanlklar olsa da gnahsz solu br gee sahp gen br kadn. e'n lnden sonra alan arntl br l lannda annesnn bu gen eceres le er alor "Sluzk slales Rus solu alelerne daanr a

lenn ba ara asl'n saraynda grel Boar Sluzk'dr .an'n ktdar srasnda Sluzk alesnn br esnn bonuurulutur. Sluzk sou Rus Hanedanlk Arasnn nctab'nda er alaktadr.

4 aml VaccaMazzaa, Mammd E'ad By Sctt Malman dll'zbagan Cacac" Ead By'n lm lan, Oee Me 22 n 10

(1942 44


55/493

Le, annen bu kadar arnl oarak hbr zaan aree (en azndan o aacnn k ara n de " kuak ncen kapaan Ar aalara ahp oduunu kanla

an belgeler5 gere n zorlanana kadar). Haa annene dar anlalarnda ank blerek berzkler ekleBabann ge hakkndaa azarlk karer bounca e"Doudan geen proeonel ada olarak akd edld llarda ble, hep el dekkler ap aallar anla.Ne ar k, Berln e ana'da llarca brlke aarlarken babaa an oan akn arkadalar bu aalklara nana, baba Nubau'un bozkrdan gelen eodal br lkahb oadn grler. alaar randa, bu zarada an halen haaa olan klern zn buldu Man oadnn grnnden aka bell oduunu edler

Len annene dar br e bulaaaca korkuula

ze dek zered. end ea Le'n onun hakknda br e azp azadn h ke harlaordu Enarc olana, der kapl al deerde, dank deharanda, kend n br anla olan herke hakknda re auruu bnlerce kee olduu hade, anne hakknda buz gb ek br clee er ered "Anne ben dn

aa gerd ben n ap ek e budu6 Deerlerdekendne ac eren der nanlar e gee, ha kele de ola arnl enlerle anllard. Aa eer bouncaannene dar alnzca haae br ank ezlordu.

onula lgl eerl blg edneeecee karar erdralarda ralden brnn bana ulaaa aln rend.Le hakknda azd br akalenn The 'da a

anandan llar onra br ben ara aa bundan haber oa; o k onra i e 'nun ral anclarna bauru, onar da New York'ak ajann adn erer. Bu kez ben heen bulduar e Le Nubau'unkuzennn bana uaaa an edler

5 Essad Byn vann n'y yad mku Eyl 198.

6 Sad Der Mann 4B


56/493

L Nimbm bir kzei mi rd? Bunun a aradk , oka e araaz br olduu erakla bekleeebalad. Sonunda, olduka ll br dlle azl br epoa geld. Meku

un ahb, "Le Nubauun (Aad Be,

uan Sad) ackl hke anen ble lor] le lglendn, nk on on ldr ap ale arhararalarranda Len, a da alenn ona ded eklle, "Loann,bkannenn kuzen olduunu rendn azordu. Benle lk kurann neden olarak da Len alana haran okuu br olarak, alele lgl "gz perden

kaldrable olal bulunduunu dle gerordu. zellkle de "Len annenn o daha ekz andaken nharkonuunda e dr l bounca el kald lan han hakknda blg ordu.

Heen an erd, ardndan da ralde aaan bu adala uzun br elen gre ap.

An Le Nubaudan bahezden en olakn lk baa ona New Yorkerdak akalede olaan hbrblg ered. en, arlerdek belgelerde grolduu anne adn "Bera Sluk (Le bu ad alan a da alana hbr aznda geror) leed. Sluzkn alenn gen kendlnden anlaaa balanca an kden baheze karar erd.19. zln onunda bk ezeler Taara e Sophe, balarnda onradan Nubau adl Bakl br lonerle elen olan korkuuz ablalar Bera le Belaruan Bake geller. Yan Len anne Yahud. Ru oluu olak brana, pk baba gb Yahud Yerle Blgenden gel Akenaz Yahud.

Brdenbre re neleee bala. Le, r bounca annenn Yahudln en akn arkadalarnn annda ble nafzca redde. Arkadalar onun babana afe Mlan ounun br udura olduunu blekedler,aa oralka olaan annenn he Hran br Ru oluu he de br kon ola konuuna pek dokunaalard. Eekl br blada olan raldek kuzene, alenn

6


57/493

gen kadak perodk ablo kenlnde arar e Le'n annenn Bak'e, Bearu'ak Pero adl okoku br kden geldn ordu. Ale ad olan Suzkn,

Bera'nn babann aalarnn ourduu Pero'e ell kloere eaedek Sluzk kennden geleke. Bera'nnanne he ana he baba arandan Yahud'. (Annennkzlk oad Raner Slutzkn'den onra atz adl brle dahaeen.)

Le ou zaan, dze lere ble rk konuar hakkndak grlern dle ger Yahud orununun rk e kae balarnn karak e ok nl olduu akalar'da geerll oladn ler (Le bunu e belrorH naz aka halklar Yahuderden baz eeralr, bazen dualarnda Ek Ah'en br kele kullanrlar, bazen len kocann kardele elk gb Yahud gelenekern erne gerrler. aka haklar aranda Yahudlere ha

z p de ok agndr.) Ne ar k, Yere Blge'ndengelen Yahud br anne, reddedleez br gerekr, bu zdenberara edleldr Baba e herkee Mlan br lk ahb arkadalara e Yahud br ada olarak anabrd Le de bu e benzer eler ana e azr. Her eeraen Le'n anne Slutzklu a Ru olak zorundad. Son

arnda Le'n Bera n Yahud olaan br ge araa abalar ddeenr. lne aklarken kendn dneen herkee Ar rkan geldn ne rr. 1942'de PaAndreae'e le azar

Eve, nsanarn annemn Yahud olduuna nanmas n brsr neden var Soyu artk var olmayan br yerden, Slutzk'tan

elyor Slutzk hkmdarlarna usada Slutzk denr Kara Vassl zamannda ble o toprakla onlara att. KendlerMoskovadan elm soylu kmselerd tebaalarn topraklarnda yaayan nsanlar oluturuyordu Yksul halkn eskden soyad yoktu yan Slutzk tebas ale smleryle del, lk adlaryla, rnen van, Slutzk ser, ya da usa van Sluzkn ola

37 a Bey The Twelve Secets f the aucasus 6.


58/493

rak arlrlard ek br Slutzk ales vardr ama aralarndatvanyal ve Yahudlern de olduu ok sayda Slutzkn olablr Ben de brkan anyorum8

ra kuzenden Berann ae e kker hakknda Lenbdkernden daha za e renebrd. Ne ar k, ekuparnda da de gerd zere, baba e akn akrabaar Berahakknda konuak eezer. (Hbr e been daha gereken. Herhang br e ee n bann en ednde Berann kz karde Soa, br kerende Le'e be

de) Bu kuzen ben, Len ocukuunun buank uarnda geznede pek de br rehber oad onradan oraakan, baka br akraba e anrd. Bu k, Nazerden kaakn ka br re aaa ge dnda, r bounca Pareaa, 1923 douu zar br har oan Noa Heronu.Noa h ana aa Bera onun eze ouordu. Anne, an Berann kzkarde Taara, Le akndan anoru.

Haa Noa on andaken Lee Pare karaar Lenh geedn ed. endnden Berann gehakknda anzca ee baz bger aabd.

Ba Heron e k konuazda Bera e kz kardennBearuan Bake babaar d n gedkern rendanneer ekrar een aa onara bakaa, an e

kaar. Berann nhar en de ed. Nedenn kea oarak boru o zaanar aee aaaka oananne, Berann derc dnceer oduunu, ede kaga kn e. (Le, Paa Bakdek eernd nnene a derc ekupar buduunu er.) Noa ePare buuuuuzda, annenn ona Berann a ereknhar en edn de gerd.

Ae Lee nhar konuunda hep korkun br kaza, okzc gb akaaar ap. Nadren de oa Bera hakknda

8 Essad Bey'n Pma Andeae'ya yazd mek 7 bat 942.9 Essad Bey'n Pma Andeae'ya yazd mekt 6 Hazan 94 .40 Noam Heont le yaan gme Pas Temmz 200.4 Essad Bey'in Pma Andeae'ya yazd mekt 26 asm 940.

42 Noam Heont le yalan gme Pas Temmz 200.


59/493

konuukanda rek rl, kapal, he anda brakc eer enoru. rnen Soa Lee, Doru olanap. Baka eene oku. Aa zaan bunun br haa oduu

nu gerd Daha zan leee ana, de. Baka brzaana aara, Pare alaarak, Alnda ulu olan k kar, en e baban de akla Elbee bn bunlar Lederekedr, ne anaa geldklern anaaaz Paa azd ekuplarda da kn bell zellke daha a ed andaken ulu oarak grle ona ok rap er.

Bera, Bakdek derc harekee er a oabr d?Onu parapara eden bu adaka kle d? Bk olalka le. Yahud Yere Blge 19 zlda he erkekhe de kadn derclern geene ugun br oradr1900lerde Bera geldnde Bakde de brka ldr dercbr hcre ecuur. enn dre brn oluuran e proear

a olaa ok a pero ern kend anana ekee alan Menek e Boek gruplar brbrlerle cadeleeekedrler. Len Paa azd ekuplarn brnde ze br e de oduka arpc. 1940 e 1941 aranda azdok ada ekupa Le, Pockerbge, an opura, ada genellkle Senerc de bahe oeph Sane kredor. O zaanlar ad Joeph ugal olan, aa ounluklaoba le bnen San, 1907den baren, r ed andaken Bakde erlekr (ocukken gerd ek haalnedenle gereken z opurdur)* zaan cezaende,4 Essad Byn Pma Andraya yazd mkt, 6 Hazran 19444 Tckr Sli a lui s 105*) Staln gnlk yllana at kaytlar rtbas tmtr (Brk kaynaa gr ka

ryrn arn gzl ls tkla Orana'da balam lmas saysnd bnyam lmas mmkn ba akma adn Alksandr azbg'nn yazd,1840'larda akasya'da gn br ak v ntkam rman lan B Kii adlkatan ald blnmktdr Hayal br karaman lan ba, Rs galclrkar savaan mramtsz br Rbn Hd'dr Rmanda bl bl rc valylrn rmantk glnklr l gzml akaslara zg da kannlar anlatlmaktadr Lv d Blvklrdn kaarkn bnlar rnk almtr Brbrlryltzat yllara gtmlrn ramn, Essad By d, Staln d saldrgan dnyayakar gln syanclarla valylrn mskn larak grdklr b dalk bl

gnn lyal rmantklndn k tknm lmallar9


60/493

aa ounlukla yeralnda olak zere 1912ye kadar bu kene yaar. 1899da papaz olana br yl kala Tlek lahya Senernden al, Grcandak derc harekee

kalr. Byyen Bolek harekee add kaynak bulakaacyla zorla "kaularay banka e hazne oygunlarn rgleeyle (ennn de onaylad br akkr) n kazanr.5 Bu dnede hareken baka br nel n kayna a zengnlerden alnan balardr.

e annenn "Senercye yard en anlar, haa 1940 arhl br ekupa Salnn ona "Annen gee ba

na k k yardc oldu, dedn yazacakr6 Ayn ekupa"opur bzle yaarken anne hakknda bana ok ey yledeklnde uha br cle de ar. Bu, uheelen 1920lernBaknde, e le babann canlarn kurarak n kenenkaalarndan, Salnn de zaer kazan Boleklerle ger gelenden ka zaan nce oluur e, dere ank

lk e ola konuunu abaryor olablr ? Bunu blekkn del Aa Pann dnen koullarn ayrnlaryla anlaan yor olablr. e, brok yerde Salnn anne le babann karlaanda e aralarnda geenlerde rol olduunu a edyor. Bera, Bakye geldnde henz hareke nde nel br olayan Saln le ayn yaa olal Salnne para olan bryle elen br epazan araypbulak n her rl neden ard

Yne de klrl, reh nde yaayan Nubau alen oba ugalyle ayn ree koyak olduka zor. O dnede Saln akall, aorl, gelecen lan olduuna nand Eperano ukunu br ekya le dogak, radkal br renc aranda alnan br adadr. Ancak aralarnda en azndan

yle br ba olablecen kee a br akalende, yr yl onra Paya yazd ekuplarda kulland ayn kel

45 inan, hu Sh Ki s 112-11546 ssad Byin ima Andra'ya yazd mk 26 kim 194047 dward s Smi, he ug Sti he Erly ers Eusve evu-

(NwYrk 1967 s 58 Alx dng, Sti the Shpig the Sv-

et i (Nw Yk, 1986 s. 676


61/493

elele e "Anne cehelen aaak Baknn o zaank elekk dae d an le blke Salnn aad kon abaana al adda bulunuodu do. Bu cle en az al kee okudu. an hakkndaaaa apald. nce bu n Ru Denn nel klenden b ennn he akn akada he akb olu eond anle b lg olaaacan dnd Oaan nand an Salnle blke 97den nce Bakdeknde gelen Bolekleden bd. Alan Mooeheadn The Ri Rolio (Ru De) adl kabna ge an

fe haya yaayanlarn mkemmel r rneyd. Yeklleronu y br mhends olarak blyordu; oysa o el alanlara mdahale em zl br Bolevk aaryd Yasad brmabaa leyor sempazan lberallerden para opluyor ajanlar us snrndan eryor ek oarak da errsler nbomba mal edyordu.

Yan an le Saln Bakde an le apakadlaBununla blke Salnn Baknn peol kooncuunaulaa kn delken "k gl blgl kll kuuuz al e ok eklec5 an ok ee planlad Abaha Nubauun aka oana kolalkla ouablen b adad Geeken fe b haa.5 Beann geek

kl oaa kkan ona baka b k olu bulaaolan aa aa anlaaa bala Ede kan kagala kk kade Taaa halodu ocann a alnda onun ahna alan b aboajc olduu anlal.Bea a ee gecek denl b keden nal b e olduunu blodu aa dneblod. (Noa "o

kun ac ekodu de)548 Ead By Ead By: l nd Bt m On" D Tgeuh no 5 (190)

1959 Aan Moorad, The un elutn (Nw Yok, 958 7950 Tmoty Edwad O'Conno The Engne elutn LB Kn n the

Blhek 10192 (Boudr Colo, 1992) 651 Age, 7.

52 Noam Hrmont il yaan grm Pari Tmmz 2006


62/493

Ln dncr s ok ak Yazaarnda annsnn"su dn , "o zaan bunu grdn h da dndn sor.5 "Baban daha az osa da b

n, haatz zhrd. 5 Mktuparnda annsn duduu Stan kadrr "k, , hr dnad.55 L, 193d Stan hakknda az k bogrardn brn aar. tap oksatanar stsn grr at ba"Br Fanatn arrdr.

Br annnn rat drc harkt nsup br kadn oasoduka oaand, ancak rk zaan rr karatrdnda, 1900rn Rus paratoruunda pk d anaazd Yz btrkn Rusann n rabt grn drc partsnn ddt ans kanad oan Topusa Dr n Mcad rgtnn nrds t br kadnardan ouaktadr. Gn kadnar boba app patatakta, sukast panap

grktrkt, natkkt, kndrn da td praszkta rkkr t odukarn gstrktdrr.56Bu kadnar, 1878 nda St. Ptrsburg pos nn kar

sna kp drc br rnc aptkarn protsto toan ra Zasuk kndrn rnk aaktadrar.5 Dr rcacar gb kurua grn Zasuk, sras gnc antasndan

kk br tabanca karp tra at t baa posn ar araa. Daas srasnda jr, dr grzdn g, sadrsn harkt grn "kat dugusunu gz

nnd buundurarak onu susuz buu Baan Zasuk, rnc daak atas rn rd n urutur. Zasuk, bc dt tkrnn hd anasnn ugun oduunu dnn, ddn ana saon brarnn kahra

an han gr

53 Essad Beyin Pima Andeae'ya yazd mekt, 16 Hazian 1941.54 Essad Beyin Pima Andeae'ya yazd mekt 18 Mays 1941.55 Essad Bey'in Pima Andeaeya yazd mekt, 24 Hazian 1941.56 eiman, Thu Sht K s. 12-1357 Edwad anksaw The Shw the Winte Pe: Dt t evutn 25

9 (New k 1976 252255

6


63/493

Buadak oun, Baan Zaulk e oldalann Ru andek en lbeal kee ka dde ugula olalad. Onun jl b akeee kala da zaen a Alekandn Ru adale en lbealle ola aende geekle. dde olula ookae on eeedeeen e gen b elpazeden deek bulu olan adkalolcu guplan "cadele, lbeal elan bozulanda da baal olu. dde anllann kalee baadkla ek a, ldlenden l nce balad nel e alala nedenle "zglk a adn al olan

lec kda Alekandd. Alekand, 3 Ma 18de, Abaa ncolnden k l

nce, Ru eene zglk een belge zalaaak klel kald. Elbee Aekan cuue le Ru ooka aanda zolaa b kalaa aplaal ancak zglk a gen opaklann ka guplan ddel a

alala ed edld b dnede lken kuaakn a klelk olaak adlandlan bu dzene on e.Ruada kleln kaldla nndek aeke 80ledn be ad ad leleeked. Tugenen een denan olduklan anla Acnn Nolar adl kab RuannTom Amcann d. Seee, nel olulan anlaaadkla b eklde dnekedle. Gen on Leo

Tolo bunu kend een aza edp ledkle opa onlaa aaa alnda anla. See onun zglk ekln eddeekle kalaz, ble b kn kendne ble e bbde ka kala. "nala ben le kelendd k, kend deneleeez ale geld, de azo gelecen nl Ru aza. Adndan a Alekanda needee ek b

ekup gndep ef konuunun ok elkel olablecenbldo: "aee dalak zeez. an aen kkleee ek b ulu el ee, onanda epz alele ndekalacaz.58

To!oun klle, douan kazanl kolek b akolaak gdkle opaklan neden an alala geekn

5 Aktaan Cankhaw, The Shw the Wte Ple 167.63


64/493

anlaaakadrlar. lelerden rkl olarak erler erg erpakere gderler 19. zl oralarnda ahp olduklar karok az da ola oprak ahb olablekedrler. Ruada unan ahb olularn Arupadak gb lke ra olula

geen bk opraklar our. Bada ge eklle eodalhak e kllkler de geler Bada kller eendlerne adkr eendler daha ukardak eendlere onlarda krallarna adkrlar. Ru paraorluunda e kurucuuandan bu ana her en ahb ek br kdr o da ardrDer herke olu olun rahp a da er olun br kapr u

runa kpeklere alablen krbalanablen paraorluk allardr. ou da bu lelere aruz kalr. 790larn banda Frana kral gone gderken para

ore aerna nanln kuruluu n kendne ha grlern ugulaaa gerr der engellee abala zellkle olulara el haklar err. Ruada daha nce ar ea areden baka h ke hak ahb deldr dolalabu bk br lerlee adnlan br l opluun oluaa balaa anlana gelekedr. Ru olular krbalanakan ergden e ke uuklaalardan kurululardr hbr olu ark hak ahplernden oluan br jr nnde ahkee edleden canndan alndan ea unanndan olaacakr Ancak ahp olduklar en haklar kulla

nan olular kllerne gderek daha zla kle uaele apaa balarlar. aerna dnende Ru olular kuar borlarn karlaak genelelerde alrak gb nedenlerle erlern kend aralarnda a da ak pazarlarda alpaarlar. Pukn gb k Ru olular aplan kalaaa ddele kar lara da Arupallar le klelk kar

Rular bu duruu Aerkann kle pazarlarna benzelerdr1830larda br Ru oluunun bar ahp olduu "can

larn ala llekedr Ancak Ru olular Arupann allerne benzeek arzuula nanlar opraklarna

59 Richad Pies u Uer he O egme (ewYk 1974, s 50 eeyHsking u Peple Empre (Cambdge Mass 1997 s 198200.

6


65/493

bal klan bu oda ge dzenlernden gderek uanaa kendlern ulu heee balarlar. lele onere hareke zgrleken onra erlere kk oprakparalar aak a da arc olalarna zn erek dncendedr. Ne ar k erler olularn kendlerne herhang bre aaa haklar olduunu kabullenezler. Zaen ereraranda br e organk oalz dzen rekedr Yereldare an rlk hane halknn bklne e hacnagre oprak zernde ala hakk anakadr. (nl anar Pren ropokn gb baz rercular oalz krler

n kend alelernn ahp olduklar erlern konal lklern lklererek oluurulardr.) Serer ade ar zgrlklern erd K Baba da doal olarak oprak nek haklarn anal de dnekedrler oprakz zgrlk nee araacakr? Bu oru rknn onular okkc oluur.

80lerde aha kan ar . Alekandr lken baan aa odernze eee azldr.6 Serere zgrlk erennan ra der kurularda da rerlar apa. Sanr kaldrarak ban proerlk e akadek alalar zerndek dele denene on ererek nereler Ru ordularn br e aker klelk dzenne okan r be llk ecbur hze kaldrarak orduu gzl dele ahkeelernnerne kaua ak jrl ahkeeler kurarak adl e e

nler. zgrlk ar Ru Yahudlernn aa koullarndada bk leeler gereklerr6 833e Yahud YerleBlge'nde dou olan Paulne Wengero BkannennAnlar adl kabnda kendnn e alenn . Alekandr"al lon kl opraa bal olakan e Yahud

le zncrlernden kurardnda ne kadar lendklernanlaakadr. ar Ru kenlernn kaplarn anda Yahud genlern nerelerde Arupa arz e gre arzular karlanr. Bu harka adnlana dnende Yahudler

60 W Br Lo, The mvs Autcts ll he usss Nw ok,981) 575580; Ar ussi 01 16

6 BSao d A Hs the]ewsh Peple 8206


66/493

lkede gzel analarn kelende bln gelenderol allardr.6

O gnlerdek erl enden harlaak, bunu zleen

korkun dne anlaablek n nel glasnos "aklkkele a o zaan ca edlr.Alekandr dnende baz uhalf ekn ocuklar ner

elerdek en zgrlkler ke kullanarak gderek ddelenen klr kar rglenelere kalrlar urgene, Ba-balar ve Oullar roannda al kuann genlerne lerde agnlaacak en br kelele "nhl adn akar. Dn noka 1874'n "del az olan olalarda Ru rencler Halka Doru6 ad erlen br harekele okullar radan karrlar. ller gb, onlara zenerek gnp ellerndekullana ble bledkler ar alelerle erkek rencler ulu krz glek e arana alarla, kadnlara bol beaz unk ah eek e ka alarla ehrlerden kr

lara doru rrler.6 Yz l onrann ppler gb opraka ala, alar ar ee ahl ek apa planlarlar. Oa "Halk grnlernden kukulanp rencler erel pole hbar eder genler aknla der. llern kendlern reddeenden ok aralanlardr gern ger ehrlere dnerek dzen baka ollarla araa karar errler.(e konula lgl olarak "Ru nhlzne zg barbar glere brn Franz Der deal, nflardan S. Peerburglu genler ekle, de azacakr.)65 Halkn radeadl err br rg oluururlar.66

62 Paline Wengero Memoirs oa randmother" The Gle Trt ewsh

Le Thught Este Eurpe Lcy Dawidowiz ed ew ork 1967 s6

6 iges Peples Trge s 6-7.64 Hosking uss, s 4956 Daha ayrnl bir tartma iin bkz ranco Ven

tri ts evlut: Hst the Ppulst Slst Mvemets N-eteeth Cetu uss ev rancis Haske Chicgo 98 s. 469506

65 Essad Bey Nhls : Prser the Purple ew ork 197 s 5466 Bkz eoge Vernadsky ve diereri ed Sure Bk r uss Hst rm

Erl Tmes t 191 7 clt ew Haven 1972 s. 66466


67/493

e, annenn gen derp onu d br arokraa dnr, Bera Suzn'e Hakn rade errernnen n oan Soa Perokaa'a an ge akr

r. Soa pk anne gb hdde dou gen b kadndr. Hakn rade e, en, annenn de dh oduunu dda e Soa Dercern haberc br rgr. Aa e'n anne harekee kaan ounuu Yahud e oku kadnardanbrken, Soa Perokaa kak br 19. z Ru derc

dr Ynec nan, aa nndan ouu, nna knbeeen br zengn ocuu.6

enn6 de dh brok dercnn baba gb, Soa'nnbaba da kk e nde geen br aeden, opuda ne er oan br adadr.* Haa radka br renc grubu oanCehenne'n eernden br arandan 18da ara kar gerekeren uka gr randa S. Peerburg'un geneadr e bu oadan onra grene on err. Br z

onrann Baader Menho ea z ugaar err gb,Soa da ne doduu nec nan, babandan, ordudan,haa oda oan erkekern hbr e apap rek konuaarndan nee eder.6 ua oduuna nand dde eeer aende aana kan dkn, der oun eekedr. Dercer, zgrk arn ap rerarn Rua

r rehaee okacandan endedrer. Onar opuun a gb gerenden, onunda da krandan anadrar.

67 Lnn The mv, 445; Cankaw, The Shw he Wier Ple, 26 266, 269

68 Ead By ei (Iaya 197) . Dm Vkgnv, ei: N Big-rph (Nw k, 1994) 89.

* Svy a ba b y adn gd znm vmk n Lnn'n

gmn amad Vadm y Uanv 1900 ynda kandnda kndn ak ab a b ann y aak kaydm Lv d198'd yazd Lnn bygand knkn R ann k knma az an ai b k kad" dy yaza Lnn'n annnnbaba ab vaz dm ad b dkd (mndn naLnn'n kz kad San ann ad aaan anam Stan'dn anmzm avaa yaa aa dny bn akaman m.N va k b bg gzn anak kmnzmn ykmandan na aydna kav.) Lnn'n baba aandan byk dd b

69 Lnn The mv 446


68/493

188 lnda Sofa arn lk Sara'dan kp kene apaca geznn gzerghn ele geren be klk err grubun lderdr arn geece okaklarn brnn alna nel

kazp dna erlere dnekedrler ar'n araba zerndeken oka haaa uuracaklardr; o radaokaka bulunan zlerce olaa da, onlarca nann le lerne gelr, nk blece ale alacak nhl br deronlara ok kn grnekedr Terrler okak zernde br gr ka kralarlar; alndan nel kazaa balarlar, paraan olarak da okaa bakan odada br penrc dk

kan aarlar Gn geldnde Sofa ele apacak arkadalarna erlern alalarn e oka uuraa hazrlanalarn ereder

Ne ar k, on dakkada ar gzerghn dernce alarren nel kaza alalar boa kar Sofa, oukkanl breklde B plann ugulaaa koar Halkn rade'nn boba

apc Nkola en br el boba ca er k kke nroglernle doldurulu eal br op Sofa u oraklarna arn arabann nne geelern e ellerndek palaclarla aldralarn are eder lk err korkup kaar,knc, on dokuz anda br olan, heden ararak arnarabann arka arafna abe eden e k azak' aralaan,kalabalk nde duran br frnc ran da ldren bobaaar Ola bu kadarla beblecekken Alekandr, baka br aracagee n aplan alaralar dleep aldrganlazleek, arallara oral erek aacla kanla kaplankarlar nde ree balar nc br uka kalabalararak arn dbne kadar okulup boban aar Palaala brlke kend de lr Alekandr korualarna okaka l

ek eedn, kendn lk Sara'a grelern leecek nefe ancak bulurAlekandr, Halkn rade'nn onu ere k gn, arhn

gdan dereblecek, Rua' nrl da ola anaaal d

70 1 Ma 188de olana The mv 6 Venu evlut 709-720; ankhaw The Shw he Wter Ple 270-27de anal

makad6


69/493

zene kauuracak br dz aal rer e kanun dzenleee za ar. Saldrnn nden geen brka aan ardndan da lr. Yerne geen I. Alekandr'n babann ka

lne epk rkc olur, babann refrlarnn aan brka gn nde erne err. Halkn rade hkele aeke zalaak n ak br ekup gnderr, br dz alepe bulunur ardan opluu heen dnre enr.I. Alekandr e anlaak br ara, rgn elernakalar Sofa Perokaa eken bn knn nnde alr.Sonranda ar aban errler de, lberaller de an

gzeekzn barak zere harcar. ld gn babannzalad reforlarn erne pole e en kurulan erel gzl erlere nrz ek eren br dz aa gerr. Rua arka anala br pol dele oluur

. Alekandr'n kaledle, Rua'da a rer lern le ndrr. Terrz e der, II. Alekandr'n

bak dnende br, erne geen olu k kaderl II.Nkola'nn duarz nendee palar. Sofa Perokaa'nn bobalar, Halkn rade'nn ferann "a brkalkaa ol aak uulandan ok daha gen anladaerne gerede baarl olur. Onun oukkanl rar e brka p nroglernle grlen ele, dolal br eklde, gelecek zlda on lonlarca nann alkan lene egulag'larda can erene ol aacakr

En azndan Le ble dnekedr. r bounca da"ean e akl alaz an fkrn gelrr. 93'e azde okaan kaplarndan br olan on ar Nkola'nn bogra, bkbabann kaledld gnle balar. Alekandr'nkalnden onra arl alenn karanlk, kukularla dolu br

ola grdn azan Le, "olaan gzellke gzler, nce uzular e zarf, kk eller olan bu zaf olan Ru halknn ek hkdarnn orunu, paraor Hazreler Grandk are Nkola Alekandro dnadan kopuk ardan

7 Lnoln The Romano 6-7 ankhaw, The Shadow of he Wne Pa-lae 27-271

72 ad Nhola 53


70/493

ok, br uuklu gb yaaakadr, der. Soya'nn gl planlarnn baarya ulaandan ncek yllarda ble, arlk alenn ehenne, l e Halkn rade gb gruplarn pe pe

e dzenledkler aldrlardan kl pay kurulduklarn, "paraorluk alenn ldrle korkuuyla her yabancdan, herarden, her uakan phelendklern, araydan dar herad aklarnda br elakele karlaklarn anlar Hbr eknlk gere olan Nkolann baka rl ok kuru olacak olan byogrann en arpc bller, e'n genaren bykbabann kalnn zernde yara pkolo

jk ekler e alenn hayana kaeden err yllarn anla arlardr

nsan serseme evren olay yznden kolann en akl,sarayn dnda yalnza bombalarn komplolarn ve lmnolduuna nanmaya balam. Bykbabasna kar dzenle-nen kendsnn de ya blnle ank olduu enrkalar elbee

ouk ruhunda ve zhnnde sr dolu zler brakaak5

Bu arlar olduka arpc, nk anlalan Nkola del,e Nubau'un kend alnda e grnrde dokuz dle erl, ulularara n kazan br byogra yazr,aa kapa rl bde kend porren zekedr.endn Yahud br lcden gerl br Mlan yazare aceracya dnrdnde ble, alnda Nkola le kendarandak benzerlkler dernlerekedr. 1940a Pa'ya"ar le ben karakerlerz ayn. Ben de ola pk onungb yapard, dye yazyor.6

Sya derler konuunda karak zleeleryle n-l olan e, br anlada der kend alendek elklerle

e bunun korkun onularyla lklendrerek yorular "baba, perol endrnn nde gelen paronlarndan branneye radkal br derc. errzn e rcann op

7 Age .7 Age, . 9.7 Age . .

76 Ead Bey'in ma Andeae'ya yazd mekt Mat 90.


71/493

uu ke rked arda doan e, bu arh kkend paraan knde anr. Doduu dnen opua kouar onu he ok korunak he de korkuara ak kr Karaaa baad k andan baren degee hep ze duuur.


72/493


73/493

M 2

Yaban Yahuiler

Le en ek ooanda aka kaelele poz e ola

ak glo zende ekl le k beaz b unk palobanda baz ana ak bk beaz b kk kalpak ellenden bn kalana kou dele b bnc kbacn lgzce uuo. B k l ona 1913ek Noel pande gece olan akal kbl Faunleo ak ene, da aala gb gn olan bu gen ekek gel e kagz bhaada Yed andan zla olaaz

Da aala gb gn ola da Len ek bana edenkana hb zaan zn ele 190 le 1917 dele aandak dnede Bakde aaan zengn alele ekl kala e gap ehdd alndadla Boeklen eSoal Declen ad kokua az kk e g elk eeked Bunla lke olaak anaz a da o

alzn kaanlk oulan benelee de kendleneakkla leden al aalann e olduu aka bel ld l n l zl Fek Bl TeBecleaa ahn Anaeanajcla "aulaala e d

Anna Geman The Anachiss and he Obsce Exemists Anna Gemaned Russa Ude the ast Tsa Opposto ad Sueso 187191 7 Oxd,

999 nde . 94-1103


74/493

er a err bler akaa'da ekden ber agn olanol kee gelene le haranlanr.* (Nan 907'de el rglere enup errler adece ek br kk kene ell

adan ldrler.) Blgee genelde Bolekler hkdr ancak bazen e Haal Dehe Grubu gb oal deokra hzp gruplar da bo gerekedr.

l aanda azd deerlerde Le Bak'dek haale anlaor

Babm o zaman mlyonerd tpk Amerka'nn vah bats g-

b bzm kentmz de bu mlyonlardan pay almak n savaan ekya ve soygunulardan gelmyordu. ouu kar-lan annebabalarn dndakler n ouk karmak sradanbr olayd. Bu nedenle prens alelernde ble Avpada olmayan br ouk koruma ve yettrme tarz gelmeye balad.4

Nubaularn ale dou Aadullaeler ble br o

cuk kara ola aa. Banne Aadullaea, bkbabann Bak'de k kez karldn e her eernde bk paralar karlnda brakldn anlaor.5 Le'n baka br ocuk korua e ere arz6 le kae, ahende lahlan korualar e bakclar olakzn dar kaoroluudur

* Le'in Stain biyogasinde gelecein Soye idei oacak gen deimcininKafkasya'da yaaken gas eylemeinin yan sa etnik iddete maz kaabilecek oanlaa ana yamak gibi baka uzmank aanla olduunu da eniyoz. ein Emeni ka isyanan k bi bgede Emenilee biadamn yollay beli bi cet kanda aieleini kouabiecekeini bidiimi. Elbete dnya deimine ba" ale etmek de dzenli gelei aasnda ye alyo. Kimse Koba ugaii ie tes dmey gze alamad iin iadamann da bundan kanmala ek mmkn deil. Alice Schulte anlan

da Le'in babasnn da hemen hekes gibi kounmak iin aa dediiden szediyo. ogaphe Ead yaymlanmam el yazmala s. 1.) Anna Geiman Thou Shalt Kl! Revolutona eom n Rua 189191 7

nceon 993) s. -3.3 Age, s 4.4 Kuban Said De Mann de Nht von de ebe Vetand yaymlanmam e

yazmala) 9A. anineJou Cauaen ais 194) 939.

6 Said De Mann


75/493

At bnmey renrken uak arkamdan koard, drdns de ata bnm ve slahlanm halde, kasvetl, sava suratyla pemden at srerd Yanmzdan eenler durup ba-na lmserlerd Ben sevdkler n lmsedklern dnr, ben de onlara lmserdm Meer ben hor rdklern lmsyorlarm Sonradan nsanlarn brbrlerne m-rebbyemn, arbal br Alman oan Ale'n, atmn arkasndan kuyruunu tutarak kotuunu anlattklar rendm md zmde anlandrdmda ben de erkez kyatl busolun ouu hor ryorum, nk btn bu malkne ve

etrafndak araz petrol parasyla meydana etrlmtBr ouun doktorlar ve korumalar arasnda haps hayat

yaamas samalktan ok br traedyd. Evdek merdvenler-den ble kamazdm, st kata hadm br uak tard ben

"reenler, uakar e ouncaklarla arl, arkadaz Le'n he bu alllk, anl konulan br kap

haal ehnden onra ce ar, baba dar kandan ce edelenee bala. Annenn lndenonra Alan br rebbe uulu. Baan Schule, Le'e ee ee analk e, olaan n kl, brok lkede ren haa bounca penden h arla. Le, k ad Ace olan dadn Al de aroru. Baan Schule, ere

ndek der ocuklar dr anda balad halde, Le'n ekzne kadar okula gedn, zel reenlerden der aldn lor.

Le'n edek e annenden kala deaa kphanenn ardla rdrl. Le, Tek br k ble kaplara dokuna. Ben okua rendken onra kphanenn anaharn ald e her ed okuaa balade ben rahaz eezd. Baba kphanenn bana ra kaldn, ed apablece lerd, dor. Annenden kalan ek en "kapar, kaplar,

Documents

-- Oryantalist-Tom Reiss.pdf