1

บทสรปผบรหาร รายงาน เรอง กรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไปทสอดคลองตามกรอบ

มาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) เปนผลของการศกษาโดย คณะกรรมการบรหารเครอขายการศกษาทวไปแหงประเทศไทย ซงมมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร ในฐานะประธานเครอขายฯ เปนแกนหลกในการศกษา และไดรบมอบหมายจากส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา โดยมวตถประสงคเพอส ารวจ รวบรวมขอมล และรบฟงความคดเหนจากทกภาคสวนทเกยวของกบการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไปของสถาบนอดมศกษา และจดท ากรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไปทสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) เสนอตอส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา การศกษาเรองนจะเปนขอมลสวนหนงเพอการพจารณาปรบปรงเกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบปรญญาตรของส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาตอไป

2

การศกษาไดด าเนนการตงแตเดอนพฤษภาคม ถง เดอนธนวาคม 2556 และ

มขอบเขตการศกษาครอบคลมประเดนหลกคอ 1) ศกษาววฒนาการ แนวคดของการศกษาทวไป และกรณตวอยางของ

ก า ร จ ด ก า รศ กษ าท ว ไ ป ในหล ก ส ต ร ร ะด บป ร ญญา ตร ข อ งสถาบนอดมศกษาจากตางประเทศและประเทศไทย

2) ส ารวจสถานภาพการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไปของสถาบนอดมศกษาไทยในปจจบน ตามเกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบปรญญาตร พ.ศ. 2548 รวบรวมปญหาและอปสรรคของการจดการดงกลาว

3) จดท ากรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไป เพอเปนแนวทางจดการศกษาใหสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd)

วธการด าเนนงานประกอบดวย การรวบรวมขอมลจากเอกสาร การ

สมภาษณผทรงคณวฒดานการศกษาทวไป การจดสมมนาแลกเปลยนเรยนรเกยวกบแนวคดการจดการศกษาทวไป การรบฟงความคดเหนจากตวแทนผรบผดชอบหลกสตรระดบปรญญาตรกลมทมสภาวชาชพ และไมมสภาวชาชพ การประชมรบฟงความคดเหนตอกรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไปในหลกสตรระดบปรญญาตรจากผแทนสถาบนอดมศกษาในเครอขายแตละภมภาค ไดแก ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลางและภาคตะวนออก และภาคใต

3

ผลจากการด า เนนการด งกลาว ไดขอมลสรป เบ องตนน าเสนอตอผทรงคณวฒซงไดรบแตงตงจากส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา และหลงจากนน คณะกรรมการบรหารเครอขายการศกษาทวไปแหงประเทศไทยไดประมวลขอมลทงจากการศกษาเอกสาร การสมมนา การรบฟงขอคดเหน และขอเสนอแนะจากผทรงคณวฒ มาประมวล วเคราะห จดท ารางกรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไปทสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) นน

ผลการศกษา พบวา การศกษาทวไปทงในตางประเทศและประเทศไทยมววฒนาการมาโดยล าดบ จากการประมวลความคดเหนเกยวกบการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไป ตามเกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบปรญญาตร พ.ศ. 2548 ทใชอยในปจจบน พบวา ยงมความไมชดเจนตอการน าไปปฏบต มากนอยแตกตางกน นบตงแต นยาม โครงสรางและองคประกอบ การจดการเรยนการสอน และการบรหารจดการหมวดวชาศกษาทวไป คณะกรรมการบรหารเครอขายการศกษาทวไปแหงประเทศไทย และคณะท างานฯ ในเรองน ไดศกษาวเคราะห และปรบปรงประเดนดงกลาว รวมทงขยายความใหชดเจนขน และเสนอใหเพมเตมผลการเรยนรของหมวดวชาศกษาทวไป เพอใหสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) ตลอดจนปรบปรงค าอธบายและเพมเตมสวนของการบรหารจดการหมวดวชาศกษาทวไป เพอใหมการด าเนนงานสมฤทธผลตามเปาหมายของหมวดวชาศกษาทวไปทมงเนนผลการเรยนรอยางแทจรง ไดขอสรปแบงออกเปน 8 ดาน ซงประกอบดวย

4

≥30 หนวยกต

MANAGEMENT หนวยงาน/คณะกรรมการระดบสถาบน

CREDIT LEARNING

มคณธรรมจรยธรรมในการด าเนนชวต บนพนฐานปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

มความรอบรอยางกว างขวาง ม โลกท ศ น ก ว า ง ไ ก ล เ ข า ใ จ แ ล ะ เ ห นคณคาของตนเอง ผ อ น ส ง ค ม ศลปวฒนธรรมและธรรมชาต

มทกษะการแสวงหาคว ามร ต ลอดช ว ต เพ อพฒนาตน เอ งอยางตอเนอง

ตระหนกและส านกในความเปนไทย มทกษะการคดแบบ

องครวม 2 3

4

5

1

มจตอาสาและส านกส า ธ า ร ณ ะ เ ป นพลเมองทมคณคาของสงคมไทยและสงคมโลก

6 ใชเทคโนโลยสารสนเทศอยางรเทาทน ใชภาษาในการสอสารอยางมประสทธภาพ 7 8

น าไปสผลการเรยนรทง 8 ดาน

GE OUTCOMES เปนพลเมองทมคณคาของสงคมไทยและสงคมโลก

ULTIMATE GOAL

ความเปนมนษยท

สมบรณ

หมวดวชาศกษาทวไป หมายถง หมวดวชาทเสรมสรางความเปนมนษยทสมบรณ มความร

รอบ รกวาง เขาใจ และเหนคณคาของตนเอง ผอน สงคม ศลปวฒนธรรม และธรรมชาต ใส

ใจตอความเปลยนแปลงของสรรพสง พฒนาตนเองอยางตอเนอง ด าเนนชวตอยางมคณธรรม

พรอมใหความชวยเหลอเพอนมนษย และเปนพลเมองทมคณคาของสงคมไทยและสงคมโลก

กรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไป ทสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd)

5

ผลการศกษาทไดสรปมาขางตนจะเปนขอเสนอแนะเพอการปรบปรงเกณฑมาตรฐานหมวดวชาศกษาทวไป ในเกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบปรญญาตร พ.ศ.2548 ของส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ใหมความเหมาะสมและสอดคลองกบบรบทของประเทศไทย นอกจากน มขอเสนอแนะทส าคญจากผทรงคณวฒดานการศกษาทวไป เพอใหเกดการขบเคลอนหมวดวชาศกษาทวไปในหลกสตรระดบปรญญาตรของสถาบนอดมศกษาไทยอยางเปนรปธรรม และเปนไปตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 สรปไดเปน 2 ประเดนดงตอไปน

1) การพฒนาอาจารยผสอน ใหผสอนเกดความตระหนกและเหนความส าคญของหมวดวชาศกษาทวไป สงเสรมการพฒนาวธการสอน การวดและประเมนผล และใหมการก าหนด KPI (Key Performance Indicator) ของหมวดวชาศกษาทวไป ตลอดจนการสนบสนนใหผเชยวชาญ/ผมประสบการณรวมเปนผสอนหมวดวชาศกษาทวไป เพราะสามารถชประเดนและจดประกายความคดของผเรยนไดด

2) การก ากบดแลของส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ควรมการปรบบทบาทใหมความยดหยนและเสรมสรางการแลกเปลยนเรยนรใหมากขน ตลอดจนมการสรางกลไกและกระบวนการเพอตรวจสอบสถาบนการศกษา และใหความส าคญตอการด าเนนงานเพอน าไปสการรบรองคณภาพ (Accreditation) ทางการศกษา กระตนใหเกดการพฒนาคณภาพควบคไปกบการรบรองมาตรฐานตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษา พ.ศ.2552 (TQF : HEd)

6

1 1 หลกการและเหตผล

7

การจดการศกษาหมวดวชาศกษาทวไปในระดบอดมศกษาของประเทศไทย ไดเรมด าเนนการมาเกอบ 4 ทศวรรษ นบตงแตป พ.ศ. 2517 โดยทบวงมหาวทยาลยไดมประกาศ เรอง เกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบปรญญาตร พ.ศ. 2517 ก าหนดใหหลกสตรในระดบปรญญาตรทกหลกสตร ตองมองคประกอบของ “วชาพนฐานทวไป” อยางนอย 30 หนวยกต แตจากการด าเนนงานตามประกาศดงกลาว พบวา ขอบเขต จดมงหมาย และลกษณะรายวชาของกลมวชาพนฐานทวไปยงไมมความชดเจนเพยงพอ ดงนน ทบวงมหาวทยาลย (องคกรในขณะนน) จงไดปรบปรงเกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบปรญญาตรใหม และก าหนดใหใชค าวา “วชาศกษาทวไป” แทน “วชา พนฐานท ว ไป” ( ในป พ .ศ . 2532, 2542) จนในท ส ด ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) กระทรวงศกษาธการ จงก าหนดเกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบปรญญาตร พ.ศ. 2548 ซงเปนเกณฑมาตรฐานหลกสตรทใชอย ณ ปจจบน และใหนยาม โครงสรางและองคประกอบ ของหมวดวชาศกษาทวไปวา

8

“หมวดวชาศกษาทวไป หมายถง วชาทมงพฒนาผเรยนใหมความรอบรอยางกวางขวาง มโลกทศนทกวางไกล มความเขาใจในธรรมชาต ตนเอง ผอน และสงคม เปนผใฝร สามารถคดอยางมเหตผล สามารถใชภาษาในการตดตอสอสารความหมายไดด เปนคนทสมบรณทงรางกายและจตใจ มคณธรรม ตระหนกในคณคาของศลปวฒนธรรมทงของไทยและของประชาคมนานาชาต สามารถน าความรไปใชในการด าเนนชวตและด ารงตนอยในสงคมไดเปนอยางด

สถาบนอดมศกษาอาจจดวชาศกษาทวไปในลกษณะจ าแนกเปนรายวชา หรอลกษณะบรณาการใด ๆ กได โดยผสมผสานเนอหาวชาทครอบคลมสาระของกลมวชาสงคมศาสตร มนษยศาสตร ภาษา และกลมวชาวทยาศาสตรกบคณตศาสตร ในสดสวนทเหมาะสม เพอใหบรรลวตถประสงคของวชาศกษาทวไป โดยใหมจ านวนหนวยกตรวมไมนอยกวา 30 หนวยกต” (ประกาศกระทรวงศกษาธการ เรอง เกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบปรญญาตร พ.ศ. 2548, 25 พฤษภาคม 2548) นอกจากน ตามประกาศกระทรวงศกษาธการ เรอง แนวทางการบรหารเกณฑ

มาตรฐานหลกสตรระดบอดมศกษา พ.ศ. 2548 ซงประกาศอยในราชกจจานเบกษา เลมเดยวกน (25 พฤษภาคม 2548) หนา 25 ขอ 5 ยงไดระบถงการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไปวา

“วชาศกษาทวไป มเจตนารมณเพอเสรมสรางความเปนมนษยทสมบรณ โดยใหศกษารายวชาตาง ๆ จนเกดความซาบซงและสามารถตดตามความกาวหนาในสาขาวชานนไดดวยตนเอง การจดการเรยนการสอนควรจดใหมเนอหาวชาทเบดเสรจในรายวชาเดยว ไมควรมรายวชาตอเนองหรอรายวชาขนสงอก และไมควรน ารายวชาเบองตนหรอรายวชาพนฐานของวชาเฉพาะมาจดเปนวชาศกษาทวไป”

9

จากประกาศขางตน เปนผลใหการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไปในหลกสตรระดบปรญญาตรมความชดเจนมากขน โดยเฉพาะจดมงหมายทเนนใหผเรยนสามารถบรณาการองคความร เชอมโยงกบชวตและวถความเปลยนแปลงในโลกยคปจจบนและอนาคต สมดงเจตนารมณของการศกษาทวไป ซงมใชเพยงการเรยนรขนพนฐาน แตเปนการเตรยมความพรอมเพอบมเพาะใหผเรยนมจตวญญาณของการเรยนรตลอดชวต

ตอมา ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ไดมประกาศ เรอง กรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (Thai Qualifications Framework for Higher Education : TQF : HEd) ขน ดวยความมงหมายจะจดการศกษาทมงเนนผลการเรยนร (Learning Outcomes) ของบณฑต เพอเปนการประกนคณภาพบณฑตทกระดบคณวฒ และสอสารใหสงคม ชมชน รวมทงสถาบนอดมศกษาทงในและตางประเทศไดเขาใจตรงกนและเชอมนถงผลการเรยนรทบณฑ ต ได ร บกา ร พฒนา ว า ม ม าตรฐ านท ส ามารถ เท ยบ เค ย งก น ไ ด ก บสถาบนอดมศกษาทดทงในและตางประเทศ โดยไดก าหนดผลการเรยนรทคาดหวงของบณฑตทมคณวฒระดบปรญญาตรไวอยางนอย 5 ดาน ดงน (ส านกงานคณะกรรมการอดมศกษา, 2552)

1) ดานคณธรรม จรยธรรม (Ethics and Moral) หมายถง การพฒนานสยในการประพฤตอยางมคณธรรม จรยธรรม และดวยความรบผดชอบทงในสวนตนและสวนรวม ความสามารถในการปรบวถชวตในความขดแยงทางคานยม การพฒนานสยและการปฏบตตนตามศลธรรม ทงในเรองสวนตวและสงคม บณฑตทมคณวฒระดบปรญญาตรอยางนอยจะตองสามารถจดการปญหาทางคณธรรม จรยธรรม และวชาชพโดยใชดลยพนจทางคานยม

10

ความรสกของผอน คานยมพนฐาน และจรรยาบรรณวชาชพ แสดงออกซงพฤตกรรมทางดานคณธรรมและจรยธรรม อาท มวนย มความรบผดชอบ ซอสตยสจรต เสยสละ เปนแบบอยางทด เขาใจผอน และเขาใจโลก เปนตน

2) ดานความร (Knowledge) หมายถง ความสามารถในการเขาใจ การนกคดและการน าเสนอขอมล การวเคราะหและจ าแนกขอเทจจรงในหลกการ ทฤษฎ ตลอดจนกระบวนการตาง ๆ และสามารถเรยนรดวยตนเองได บณฑตทมคณวฒระดบปรญญาตรอยางนอยจะตองมองคความรในสาขาวชาอยางกวางขวางและเปนระบบ ตระหนก รหลกการและทฤษฎในองคความรทเกยวของ ส าหรบหลกสตรวชาชพ มความเขาใจเกยวกบความกาวหนาของความรเฉพาะดานในสาขาวชา และตระหนกถงงานวจยในปจจบนทเกยวของกบการแกปญหาและการตอยอดองคความร สวนหลกสตรวชาชพทเนนการปฏบต จะตองตระหนกในธรรมเนยมปฏบต กฎระเบยบ ขอบงคบ ทเปลยนแปลงตามสถานการณ

3) ดานทกษะทางปญญา (Cognitive Skills) หมายถง ความสามารถในการวเคราะหสถานการณและใชความร ความเขาใจในแนวคด หลกการ ทฤษฎ และกระบวนการตาง ๆ ในการคดวเคราะหและการแกปญหา เมอตองเผชญกบสถานการณใหม ๆ ทไมไดคาดคดมากอน บณฑตทมคณวฒระดบปรญญาตรอยางนอยจะตองสามารถคนหาขอเทจจรง ท าความเขาใจและสามารถประเมนขอมลแนวคดและหลกฐานใหม ๆ จากแหลงขอมลทหลากหลาย และใชขอมลทไดในการแกไขปญหาและงานอน ๆ ดวยตนเอง สามารถศกษาปญหาทคอนขาง

11

ซบซอนและเสนอแนะแนวทางในการแกไขไดอยางสรางสรรคโดยค านงถงความรทางภาคทฤษฎ ประสบการณทางภาคปฏบต และผลกระทบจากการตดสนใจ สามารถใชทกษะและความเขาใจอนถองแทในเนอหาสาระทางวชาการและวชาชพ ส าหรบหลกสตรวชาชพ นกศกษาสามารถใชวธการปฏบตงานประจ าและหาแนวทางใหมในการแกไขปญหาไดอยางเหมาะสม

4) ดานทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความรบผดชอบ (Interpersonal Skills and Responsibility) ห ม า ย ถ ง ความสามารถในการท างานเปนกลม การแสดงถงภาวะผน า ความรบผดชอบตอตนเองและสงคม ความสามารถในการวางแผนและรบผดชอบในการเรยนรของตนเอง บณฑตทมคณวฒระดบปรญญาตรอยางนอยจะตองมสวนชวยและเออตอการแกปญหาในกลมไดอยางสรางสรรค ไมวาจะเปนผน าหรอสมาชกของกลม สามารถแสดงออกซงภาวะผน าในสถานการณทไมชดเจนและตองใชนวตกรรมใหม ๆ ในการแกปญหา มความคดรเรมในการวเคราะหปญหาไดอยางเหมาะสมบนพนฐานของตนเองและของกลม รบผดชอบในการเรยนรอยางตอเนอง รวมทงพฒนาตนเองและอาชพ

5) ดานทกษะการวเคราะหเชงตวเลข การสอสาร และการใชเทคโนโลยส า ร ส น เ ท ศ (Numerical Analysis, Communication and Information Technology Skills) หมายถง ความสามารถในการวเคราะหเชงตวเลข ความสามารถในการใชเทคนคทางคณตศาสตรและ

12

สถตความสามารถในการสอสารทงการพด การเขยน และการใชเทคโนโลยสารสนเทศ บณฑตทมคณวฒระดบปรญญาตรอยางนอยจะตองสามารถศกษาและท าความเขาใจในประเดนปญหา สามารถเลอกและประยกตใชเทคนคทางสถตหรอคณตศาสตรทเกยวของอยางเหมาะสมในการศกษาคนควาและเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหา ใชเทคโนโลยสารสนเทศในการเกบรวบรวมขอมล ประมวลผล แปลความหมาย และน าเสนอขอมลสารสนเทศอย างสม า เสมอ สามารถส อ สารไดอย า งมประสทธภาพทงในการพด การเขยน สามารถเลอกใชรปแบบของการน าเสนอทเหมาะสมส าหรบกลมบคคลทแตกตางกนได

ดงนน การจดการศกษาในแตละหลกสตร จงตองก าหนดมาตรฐานผลการเรยนร (Learning Outcomes) และการจดกระบวนการเรยนร (Learning Process) ใหสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต (TQF : HEd) อยางนอย 5 ดานขางตน สงผลใหสถาบนอดมศกษาทกแหงตองปรบเปลยนแนวคดและกระบวนการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไปให เปนไปตามแนวนโยบายดงกลาวดวย

อยางไรกตาม การทส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ก าหนดใหหลกสตรในระดบปรญญาตรทกหลกสตร มองคประกอบของ “วชาศกษาทวไป” อยางนอย 30 หนวยกต จากจ านวนหนวยกตรวมของหลกสตรระดบปรญญาตร ไมนอยกวา 120 หนวยกต และไมเกน 150 หนวยกต รวมทงใหแยกวชาพนฐานของวชาชพออกจากหมวดวชาศกษาทวไปนน ท าใหเกดขอสงเกตวา การจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไปจะมบทบาทในการพฒนาคณลกษณะบณฑตระดบปรญญาตรใหเกดผลการเรยนรทคาดหวงตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต (TQF : HEd) ไดอยางไร

13

ในขณะเดยวกน นบตงแตมการก าหนดนยาม โครงสรางและองคประกอบ และการจดการเรยนการสอนของหมวดวชาศกษาทวไป ในเกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบปรญญาตร พ.ศ. 2548 พบวา ผทเกยวของกบการศกษาทวไปในประเทศไทย นบตงแตระดบผบรหารสถาบนการศกษา อาจารยผสอน และนกศกษา ยงไมตระหนกถงความส าคญและยงมความเขาใจทแตกตางกนในแนวคดอนเปนเปาหมายของวชาศกษาทวไป อกทงยงมความตองการจะปรบเปลยนจ านวนหนวยกต เนอหาวชา และการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไป ใหเหมาะสมสอดคลองกบบรบทของแตละสถาบน สงผลใหรปแบบการบรหารจดการมความแตกตางหลากหลาย

ดวยเหตดงกลาว ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา จงมอบหมายใหคณะกรรมการบรหารเครอขายการศกษาทวไปแหงประเทศไทย ซงมมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรในฐานะประธานเครอขายฯ เปนแกนหลก ด าเนนการรวบรวมขอมลและรบฟงความคดเหนจากทกภาคสวน ทงผบรหารและผปฏบต ทเกยวของกบการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไป ตลอดจนรบฟงความคดเหนจากผทรงคณวฒ เพอจดท ากรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไปทสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) อนประกอบดวย นยาม ผลการเรยนร โครงสรางและองคประกอบ การจดการเรยนการสอน และรปแบบการบรหารจดการของหมวดวชาศกษาทวไป เสนอตอส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ซงผลการศกษาจากรายงานนจะเปนสวนหนงของขอมลเพอพฒนาและปรบปรงเกณฑมาตรฐานหมวดวชาศกษาทวไป ใน เกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบปรญญาตร พ.ศ. 2548 ของส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ใหมความเหมาะสมตอไป

14

2 2 ขอบเขตการศกษา และกระบวนการด าเนนโครงการ

15

โครงการศกษาเพอจดท ากรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไปทสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) ใชระยะเวลาด าเนนการประมาณ 8 เดอน ตงแตเดอนพฤษภาคม ถง เดอนธนวาคม 2556 โดยมขอบเขตการศกษาครอบคลมประเดนหลกดงน

1.1.1 ศกษาววฒนาการของปรชญา แนวคดการศกษาทวไป และกรณตวอยางการจดการศกษาทวไปในหลกสตรระดบปรญญาตร ของสถาบนอดมศกษาจากตางประเทศและประเทศไทย ในสวนทเกยวกบ การจดการเรยนการสอน โครงสรางและองคประกอบ และรปแบบการบรหารจดการ

1.1.2 ส ารวจสถานภาพการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไปของสถาบนอดมศกษาไทยในปจจบน รวมถงปญหาและอปสรรคจากการด าเนนงานทผานมา

1.1.3 จดท ากรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไป เพอเปนแนวทางการจดการศกษาทมงสมาตรฐานผลการเรยนร (Learning Outcomes) และการจดกระบวนการเรยนร (Learning Process) ใหสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) ประกอบดวย นยาม ผลการเรยนร โครงสรางและองคประกอบ การจดการเรยนการสอน และรปแบบการบรหารจดการของหมวดวชาศกษาทวไป

16

กระบวนการด าเนนงานโครงการ คณะกรรมการบรหารเครอขายฯ ไดด าเนนงานเพอจดท ากรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไปทสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) ดวยการรวบรวมขอมลจากเอกสาร สมภาษณผทรงคณวฒดานการศกษาทวไป และจดการสมมนาทบทวน “ปรชญาการศกษาทวไป” คณะกรรมการบรหารเครอขายการศกษาทวไปแหงประเทศไทย ไดมการจดประชมเมอวนท 21 มถนายน 2556 ณ โรงแรม ปรนซ พาเลซ กรงเทพฯ เพอแลกเปลยนเรยนรแนวคดการจดการศกษาทวไป ทบทวนปรชญา เปาหมาย และแนวคดของการศกษาทวไปของสถาบนอดมศกษาไทยในทศวรรษหนา ตลอดจน ส ารวจสถานการณ ปญหา และอปสรรคจากการด าเนนการทผานมา กอนจะประมวลความคดเหนทไดรบ น ามาจดประชมก าหนดโครงสรางหลกสตรและกรอบมาตรฐานผลการเรยนรของหมวดวชาศกษาทวไป เมอวนอาทตยท 30 มถนายน 2556 ณ หอง Dipak. C.Jain Hall ชน 1 อาคารศศนเวศ สถาบนบณฑตบรหารธรกจ ศศนทร แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย กรงเทพฯ จนกระทงไดรางกรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไป

หลงจากนน จงไดจดการประชมรบฟงความคดเหนจากตวแทนผรบผดชอบหลกสตรระดบปรญญาตรกลมทมสภาวชาชพและไมมสภาวชาชพ ตอรางเกณฑมาตรฐานหมวดวชาศกษาทวไป เมอวนท 2 สงหาคม 2556 ณ โรงแรมเซนจร พารค กรงเทพฯ เพอน าเสนอและรบฟงความคดเหนจากตวแทนผรบผดชอบหลกสตรระดบปรญญาตรในสถาบนอดมศกษาตาง ๆ ทงกลมทมสภาวชาชพและกลมทไมมสภาวชาชพก ากบ และน าขอเสนอแนะทไดมาเพมเตม ปรบปรงแกไขราง ใหมความสมบรณมากยงขน

อยางไรกตาม ในการประชมดงกลาวพบวา ผเขารวมการรบฟงความคดเหนสวนใหญมาจากสถาบนอดมศกษาในภาคกลางโดยเฉพาะกรงเทพมหานครเปนหลก

17

คณะกรรมการบรหารเครอขายฯ จงเหนควรใหมการจดประชมชแจงและรบฟงความคดเหนตอรางกรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไปในหลกสตรระดบปรญญาตรส าหรบสถาบนอดมศกษาไทย : เครอขายแตละภมภาค 4 พนท ประกอบดวย ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลางและภาคตะวนออก และภาคใต เพอเปดโอกาสใหมการรบฟงความคดเหนอยางครอบคลมจากผมสวนไดสวนเสยทเกยวของกบการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไปทงในสวนกลางและสวนภมภาค โดยมไดแบงแยกตวแทนกลมทมสภาวชาชพและกลมทไมมสภาวชาชพก ากบเหมอนกบเวทครงกอนหนา เนองจากพจารณาแลวเหนวา ความคดเหนสวนใหญมความสอดคลองเปนไปในทศทางเดยวกน ไมมความแตกตางกนมากนก นอกจากประเดนเรองของจ านวนหนวยกต ซงทางตวแทนกลมทมสภาวชาชพยงมขอกงวลอย

หล งจากด า เนนการรบ ฟงความคด เห นแตละภมภาคจนเสรจส น คณะกรรมการบรหารเครอขายฯ จงรวบรวมขอมลจนไดขอสรปเบองตน ส าหรบน าเสนอตอผทรงคณวฒพจารณาใหความเหน เมอวนศกรท 11 ตลาคม 2556 ณ ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา และจดประชมคณะกรรมการบรหารเครอขายการศกษาทวไปแหงประเทศไทย เมอวนเสารท 12 ถงวนอาทตยท 13 ตลาคม 2556 ณ โรงแรมคลาสสคคามโอ แอนด เซอรวส อพารตเมนท จงหวดพระนครศรอยธยา เพอประมวลผลจากการรบฟงความคดเหนทงสวนกลางและสวนภมภาค รวมทงขอเสนอแนะทไดรบจากผทรงคณวฒ น ามาปรบปรงและจดท ากรอบแนวคดหมวดวชาศกษาท วไปทสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณ วฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) ใหมความชดเจนและสมบรณมากขน เพอเสนอตอส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

18

3 3 ผลการศกษา กรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไป

19

การประมวลผลสรปจากการศกษา จะแบงออกเปน 3 สวนคอ 3.1) แนวคด

และกรณตวอยางการจดการศกษาทวไป สวนนเปนการน าเสนอถงววฒนาการของปรชญา แนวคดการศกษาทวไป และกรณตวอยางการจดการศกษาทวไปในหลกสตรระดบปรญญาตร ของสถาบนอดมศกษาจากตางประเทศและประเทศไทย ในสวนทเกยวกบ การจดการเรยนการสอน โครงสรางและองคประกอบ และรปแบบการบรหารจดการ 3.2) สถานภาพการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไปของสถาบนอดมศกษาไทย สวนนเปนการน าเสนอผลส ารวจสถานภาพการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไปของสถาบนอดมศกษาไทยในปจจบน รวมถงปญหาและอปสรรคจากการด าเนนงานทผานมา และ 3.3) กรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไปทสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) สวนนเปนการน าเสนอกรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไปทไดจดท าขน เพอเปนแนวทางการจดการศกษาทมงสมาตรฐานผลการเรยนร (Learning Outcomes) และการจดกระบวนการเรยนร (Learning Process) ใหสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) ซงรางกรอบแนวคดดงกลาว ประกอบดวย นยาม ผลการเรยนร โครงสรางและองคประกอบ การจดการเรยนการสอน และรปแบบการบรหารจดการของหมวดวชาศกษาทวไป

20

3.1 แนวคดและกรณตวอยาง

การจดการศกษาทวไป แนวคดของการศกษาทวไป มประวตศาสตรความเปนมาอนยาวนาน และ

ไดมการปรบเปลยนเนอความไปตามการเปลยนแปลงทางดานสงคม ประชากร องคความร และดานอน ๆ แตละยคสมย โดยในทน การศกษาทวไป หมายถง องคความรทเหมาะสมซงจะท าใหนกศกษาในระดบอดมศกษาสามารถเขาใจถงความเปนไปของโลก และสงทพงประสงคในการอยรวมในสงคม ตามบรรทดฐานทถกตงไวในสงคมนน ๆ

การจดการศกษาทวไปไดเรมตนขนเปนครงแรกทประเทศสหรฐอเมรกาในชวงศตวรรษท 19 หลงเกดการปฏวตอตสาหกรรม เปนรปแบบท เรยกวา Thorough Education ซงผเรยนทกคนจะตองใชหลกสตรเดยวกน จากนนจงเกดการเปลยนแปลงในชวงสงครามกลางเมอง (Civil War) ซงเปนจดเรมตนของระบบการเลอกวชาเสร (Free Elective System) ซงเรยกวา Utilitarian Curriculum

การเปลยนแปลงเรมขนอกครงในปลายศตวรรษท 19 เนองจากอทธพลของรปแบบ Research University ท าใหการศกษาในรปแบบมงเนนงานวจยเฉพาะดาน (Research-Oriented Specialized Knowledge) เปนทแพรหลายมากขน กระทงในป ค.ศ. 1901 (พ.ศ. 2444) Yale University ไดเรมตนจดระบบการศกษารปแบบใหม โดยจดใหมวชาภาค หรอวชา Major ขนเปนครงแรก และในชวงเดยวกน โปรแกรมเกยรตนยมกถกแนะน าขนโดย Swarthmore College ซงระบบการศกษาทงสองรปแบบนยงคงใชกนอยจนถงปจจบน เรยกวา Liberal Education

21

การศกษาทวไป ยงคงมการปรบเปลยนรปแบบเรอยมา ท งดวยการไดรบอทธพลจากมนษยนยมหรอความคดหวกาวหนา ซงสงส าคญส าหรบการศกษาทวไป กคอ การปรบเปลยนใหเขากบลกษณะของสงคมทมความเปลยนแปลงอยเสมอตามกาลเวลา และหลงจากมการเปลยนแปลงหลากหลายรปแบบ จงท าใหการศกษาทวไปในปจจบนมลกษณะทเรยกวา Hybrids

อยางไรกตาม อทธพลดานความแตกตางของผเรยนอนเนองมาจากลกษณะของสงคมอตสาหกรรมทมความหลากหลายมากขน และลกษณะของรปแบบการจางงานทแปรเปลยนไป ท าใหเกดรปแบบการเรยนรทเรยกวา การเรยนรตลอดชวต (Life-Long Education) ขน สงผลให ระบบการศกษาทวไป ท ใชกนอยอยางหลากหลายถกปรบเปลยนใหเขาสรปแบบทเหมาะสม โดยเนอหาของการศกษาทวไป ตองสามารถทราบวา ความรในดานใดบางทมความจ าเปนกบผเรยน ทางดานกระบวนการ กตองมความเขาใจถงความจ าเปนนน และในดานของผลจากการเรยน กตองทราบถงสงทคาดหวงจากผเรยนหลงจากไดผานกระบวนการการเรยนร

ทงน การควบคมคณภาพของการศกษาทวไป แบงออกไดเปน 2 ลกษณะ ลกษณะแรกคอ มาจากความคาดหวงของสถาบนการศกษาทจดการศกษาทวไปเพอพฒนาคณภาพของตนเองใหสงขน และอกลกษณะหนงคอ การใหการยอมรบจากองคกรต าง ๆ ซ งจะท าการตรวจสอบท ง ในระดบภาควชา และในระดบสถาบนการศกษา โดยมาตรฐานขอ 2.2 ของ The Western Association of Schools and Colleges ระบถงใจความส าคญของการศกษาทวไปวา จะตองบรณาการความรเพอใหบณฑตมความพรอมในการท างาน และด าเนนชวตอยรวมในสงคม

ในสวนของ กรณตวอยางการจดการศกษาทวไป แบงออกเปน ตวอยางการจดการศกษาทวไปของตางประเทศ ไดแก ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศจน

22

ประเทศญปน ประเทศไตหวน ประเทศมาเลเซย และตวอยางการจดการศกษาทวไปของประเทศไทย ซงประกอบดวย กลมมหาวทยาลยในก ากบของรฐ/ในสงกดของรฐ กลมมหาวทยาลยราชภฏ กลมมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล และกลมมหาวทยาลยเอกชน โดยสามารถสรปภาพรวมของการจดการศกษาทวไปไดดงน

การจดการเรยนการสอน มประเดนทควรพจารณาคอ 1) การน าประวตศาสตรมาอางองเขากบสงคมยคใหมเพอใหผเรยนเขาใจถงการเปลยนแปลงในอดต และเตรยมความพรอมใหกบผ เรยนในการเผชญหนากบการเปลยนแปลงทางสงคมทจะเกดขนในอนาคต 2) การเนนใหการศกษาทวไปเปนวชาท มความทนสมย เทาทนกบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของสงคม และเปนไปในลกษณะเพอใหผเรยนลดภาระและความเครยดลง 3) การเนนการรวมตวระหวางสาขาวชาตาง ๆ ทเชอมโยงระหวางธรรมเนยมปฏบตกบสงทเปนสมยใหม และระหวางโลกาภวตนกบภมภาค ซงสงเสรมใหนกศกษามความสามารถในการเรยนรดานวฒนธรรม ขยายมมมองดานโลกาภวตน และปลกฝงใหเกดนสยของการเรยนรตลอดชวต

โครงสรางและองคประกอบ มประเดนทควรพจารณาคอ 1) มการแบงหมวดหม/ กลมวชา/ องคประกอบ (Component) เพอใหการจดการศกษาครอบคลมสาระ/ ทกษะทส าคญตามเปาประสงคของแตละมหาวทยาลย หรอตามกรอบมาตรฐานคณวฒของประเทศนน ๆ 2) การก าหนดจ านวนหนวยกตของสถาบนอดมศกษาในตางประเทศมความแตกตางหลากหลายขนอย กบบรบทของแตละสถาบน ขณะทสถาบนอดมศกษาในประเทศไทย มการก าหนดเกณฑมาตรฐานจาก

23

ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาซงเปนหนวยงานกลางของประเทศ

รปแบบการบรหารจดการ มประเดนทควรพจารณาคอ 1) การจดการเกยวกบการศกษาทวไปตองมาจากผทเกยวของ ทงระดบสงจนถงระดบลาง และระดบลางสระดบสง (Top Down and Bottom Up) ชวยกนสนบสนนใหการจดการนเปนนโยบายของสถาบนใหส าเรจ 2) การทสถาบนอดมศกษามความเปนเอกเทศ มระบบ-ระเบยบ และการด าเนนงานเปนของตนเอง ท าใหการสรางเครอขายระหวางสถาบนท าไดล าบาก 3) การมคณะกรรมการ หรอหนวยงาน/ ศนยการจดการศกษาทวไป ทดแลรบผดชอบการพฒนาคณลกษณะทพงประสงคของบณฑต และเพมขดความสามารถในการแขงขนของการศกษาทวไป ทงทางดานการปรบปรง พฒนา การสอนใหทนสมย และการจดการเพอควบคมคณภาพของการศกษาทวไป

ทงน ผลการศกษาเกยวกบแนวคดและกรณตวอยางการจดการศกษาทวไป

จะน ามาเปนขอมลสนบสนนส าหรบการจดท ากรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไปทสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) ตอไป

24

3.2 สถานภาพการจดการเรยนการสอน

หมวดวชาศกษาทวไป

ของสถาบนอดมศกษาไทย บรบทของโลกท เปลยนแปลงไป มสวนส าคญในการก ากบใหการจด

การศกษาทวไป ตองเปลยนแปลงไปตามความเหมาะสมของบรบทโลก เพราะเปาหมายส าคญของการศกษาทวไปคอ การท าใหมนษยเปนคนดและเปนมนษยทสมบรณ สามารถด ารงชวตอยทามกลางสภาพสงคมทมความเปลยนแปลงตลอดเวลา แนวทางการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไปใหเกดสมฤทธผลทมงหวง จงขนอยกบปจจยหลกส าคญคอ การสรางความเขาใจตอแนวคดของการศกษาทวไป โดยพนธกจของการอดมศกษากบการพฒนาการเรยนรในทศวรรษหนา มสงส าคญทตองด าเนนการหลายประการ อาท

การจดกลมวชาตองมความสอดคลองกบสภาพการณปจจบน เปดพนทใหองคกรวชาชพไดเขามาหารอเพอชวยกนหาแนวทางผสมผสานระหวางวชาชพกบวชาศกษาทวไป

การประเมนผลการจดการเรยนการสอน ควรใชวธการทหลากหลาย เพอใหเกดกระบวนการพฒนาทงดานของผเรยนและผสอน

การจดการศกษาทวไปใหเกดผลการขบเคลอนอยางเปนรปธรรม ควรมการจดตงหนวยงานกลาง หรอจดพนทใหคนไดมาท างานรวมกน

ทงน ปจจยชวดความส าเรจ (Key Success Factors) ของการจดการศกษาทวไป ทส าคญมอย 2 ระดบ ไดแก ระดบสงคมคอ การสรางสงคมสนตสข ซงเปน

25

เปาหมายสงสด และระดบของบณฑตคอ การทบณฑตสามารถวางแผนชวต ประกอบสมมาอาชพ และมชวตทสมดล

อยางไรกตาม ทผานมา การจดการศกษาหมวดวชาศกษาทวไป มประเดนทเปนปญหาและอปสรรคส าคญซงตองเรงด าเนนการแกไขเพอใหบรรลเปาประสงคในการพฒนาคณลกษณะบณฑตระดบปรญญาตรใหเกดผลการเรยนรทคาดหวงตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต (TQF : HEd) ดงตอไปน

1) ปญหาระดบนโยบายเกยวกบการศกษาทวไปซงยงไมมทศทางหรอประเดนรวมทชดเจน และไมสามารถสรางบณฑตใหตรงตามความตองการของผประกอบการได

2) ปญหาการจดการเรยนการสอนทยงไมสอดคลองกบแนวคดการศกษาทวไป ซงมองคประกอบทส าคญ 4 ดานหลกคอ (1) ผสอน (2) ผเรยน (3) วธการสอน และ (4) บรบท/บรรยากาศการจดการเรยนการสอน

3) ปญหาการบรหารจดการทยงขาดการสนบสนนจากผบรหารระดบสงซงมองเหนความส าคญของการจดการศกษาหมวดวชาศกษาทวไป

4) ปญหาการประเมนและการประกนคณภาพการศกษาของหมวดวชาศกษาทวไป ตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต (TQF : HEd) ซงสงผลใหหมวดวชาศกษาทวไป ควรมกรอบมาตรฐานผลการเรยนรเปนของตนเอง เพราะการจดการเรยนการสอนมลกษณะตางจากหมวดวชาเฉพาะ

5) ปญหาบทบาทการก ากบดแลของส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

6) ปญหาและขอเสนอแนะตอเกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบปรญญาตร พ.ศ. 2548 ประกอบดวย

26

นยามของหมวดวชาศกษาทวไป ควรขยายความใหชดเจน เพอใหเหนวาสงทก าหนดไวในนยาม จะเกดผลสมฤทธในทางปฏบต และสอดรบกบขอก าหนดตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต (TQF : HEd) อยางไร รวมทงควรปรบนยามใหสอดคลองกบสถานการณปจจบนและอนาคต ตลอดจนการเนนใหเหนถงการพฒนามนษยทสมบรณมากยงขน

โครงสรางและองคประกอบของหมวดวชาศกษาทวไป ม 2 ประเดนคอ 1) จ านวนหนวยกต ซงมปญหาในกลมของหลกสตรทมสภาวชาชพก ากบ ทตองการน าเอาหมวดวชาศกษาทวไปออกไปจากหลกสตร เนองจากมองวา วชาศกษาทวไปสามารถน าไปแทรกในเนอหาวชาตาง ๆ ของรายวชาชพได และ 2) การจดรายวชา การใชค าหลวม ๆ ท าใหเกดปญหาความเขาใจไมตรงกน ขณะทการระบกลมวชา กท าใหขาดความยดหยน

การจดการเรยนการสอนของหมวดวชาศกษาทวไป สวนใหญเหนดวยกบแนวทางการจดการเรยนการสอนของหมวดวชาศกษาทวไปทก าหนดไวในเกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบปรญญาตร พ.ศ. 2548

27

จากผลการส ารวจสถานภาพการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไปของสถาบนอดมศกษาไทยขางตน ประกอบกบแนวทางนโยบายของส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ทตองการใหการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไปมบทบาทในการพฒนาคณลกษณะบณฑตระดบปรญญาตรใหเกดผลการเรยนรทคาดหวง จงน ามาสการจดท ากรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไป เพอเปนแนวทางการจดการศกษาทมงสมาตรฐานผลการเรยนร (Learning Outcomes) และการจดกระบวนการเรยนร (Learning Process) ทสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd)

28

3.3 กรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไป

ทสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒ

ระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552

(TQF : HEd) รางกรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไป ฉบบรบฟงความคดเหน ยงคง

ใจความหลกตามกรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไป ฉบบทใชอยในปจจบน ซงระบรายละเอยดอยในเกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบปรญญาตร พ.ศ. 2548 และ แนวทางการบรหารเกณฑมาตรฐานหลกสตรระดบอดมศกษา พ.ศ. 2548 แตไดมการอธบายขยายความบางสวนใหชดเจนขน ดวยการเพมเตมหมวดของผลการเรยนรเขามา เพอใหสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต (TQF : HEd) และปรบแกเนอหาบางสวนทยงเปนปญหาในทางปฏบต รวมทงเพมเตมสวนของการบรหารจดการหมวดวชาศกษาทวไป เพอใหการด าเนนการเกดสมฤทธผลตามเปาหมายของหมวดวชาศกษาทวไปทมงเนนผลการเรยนรอยางแทจรง

29

คณะกรรมการบรหารเครอขายฯ ไดประมวลผลจากการศกษาเอกสาร การสมมนา การรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะจากผทรงคณวฒ จนไดกรอบแนวคดหมวดวชาศกษาท วไปทสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณ วฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) ประกอบดวย 5 หมวด คอ

หมวดท 1 นยามของหมวดวชาศกษาทวไป หมวดท 2 ผลการเรยนรของหมวดวชาศกษาทวไป หมวดท 3 โครงสรางและองคประกอบของหมวดวชาศกษาทวไป หมวดท 4 การจดการเรยนการสอนของหมวดวชาศกษาทวไป หมวดท 5 รปแบบการบรหารจดการของหมวดวชาศกษาทวไป

30

กรอบแนวคดหมวดวชาศกษาทวไป ทสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต

พ.ศ. 2552 (TQF : HEd)

หมวดท 1 นยามของหมวดวชาศกษาทวไป หมวดวชาศกษาทวไป หมายถง หมวดวชาทเสรมสรางความเปนมนษยท

สมบรณ มความรรอบ รกวาง เขาใจ และเหนคณคาของตนเอง ผ อน สงคม ศลปวฒนธรรม และธรรมชาต ใสใจตอความเปลยนแปลงของสรรพสง พฒนาตนเองอยางตอเนอง ด าเนนชวตอยางมคณธรรม พรอมใหความชวยเหลอเพอนมนษย และเปนพลเมองทมคณคาของสงคมไทยและสงคมโลก

หมวดท 2 ผลการเรยนรของหมวดวชาศกษาทวไป* สถาบนอดมศกษาจะตองจดองคประกอบของหมวดวชาศกษาทวไป ให

ครอบคลมผลการเรยนรของหมวดวชาศกษาทวไป 8 ดาน และสอดคลองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาระดบปรญญาตร ดงน

1) มคณธรรมจรยธรรมในการด าเนนชวต บนพนฐานปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยง มความรความเขาใจในความหมายและแนวปฏบตทชดเจนของหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และสามารถประยกตใช เพอน าไปสการพงพาตนเอง และชวยเหลอผอน สามารถแสดงออกซงพฤตกรรมทางดานคณธรรม จรยธรรม และความพอเพยง เปนแบบอยางทดได

31

2) ตระหนกและส านกในความเปนไทย สามารถอธบายถงคณคาและความส าคญของเอกลกษณทดงามของไทย

โดยเฉพาะในเรองศลปวฒนธรรม การใชภาษา การแตงกาย และกรยามารยาทอนดงาม รวมทงคณธรรมความกตญญกตเวท มความภมใจในภมปญญาทองถน ตองการอนรกษและสบทอดใหคงอยสบไป

3) มความรอบรอยางกวางขวาง มโลกทศนกวางไกล เขาใจและเหนคณคาของตนเอง ผอน สงคม ศลปวฒนธรรมและธรรมชาต

มความรความเขาใจเกยวกบทมา แนวคดและองคความรของศาสตรหลกสากล อนน าไปสความเขาใจในตนเอง มนษยในฐานะปจเจก สงคม ธรรมชาต และปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขนในโลกและจกรวาล เพอประโยชนในการด าเนนชวตอยางร เทาทน สรางสรรคสงทดงามและรกษาไวอยางรคณคา และมวสยทศน เคารพและเหนคณคาของความเหมอนและความตางของสงมชวตและไมมชวต ซงสามารถอยรวมกนไดอยางสอดคลองเมออยในสภาวะแหงดลยภาพทยอมรบไดของหนสวนนน ๆ

4) มทกษะการแสวงหาความรตลอดชวต เพอพฒนาตนเองอยางตอเนอง ทกษะส าคญของการเรยนรตลอดชวตคอความสามารถในการประเมนตนเอง

และก าหนดเปาหมายทตองการพฒนา ซงอาจเปนการเรยนเพอร เรยนเพอท าได เรยนเพออยรวมกบบคคลอน และเรยนรเพอพฒนาตนเองทงรางกาย จตใจ ความเฉลยวฉลาด ความออนไหว ความมสนทรยะ และมตทางจตวญญาณ (Learning to be) สวนความสามารถทจะชวยใหบรรลเปาหมายคอทกษะการวางแผน และด าเนนการแสวงหาขอมลความรจากแหลงและวธการทหลากหลายทงในและนอกระบบสถาบนการศกษา

32

5) มทกษะการคดแบบองครวม (5.1) สามารถคดเชอมโยงความสมพนธของสงตาง ๆ ในเชงเหตผล รวมทง

เชอมโยงกระบวนการคดแบบตาง ๆ เพอแกไขปญหาไดอยางรอบดานและมประสทธภาพ (5.2) สามารถเลอกวธคดพจารณาทเหมาะสมตอประเดนปญหาหนง ๆ ไมวาจะดวยการคดวเคราะห สงเคราะห แสดงการประเมนขอมลเพอชใหเหนความนาเชอถอและใหขอสรปอนจะน าไปสการตดสนใจทถกตองเหมาะสม (5.3) สามารถศกษาปญหาทมความซบซอนและสามารถใหแนวทางแกปญหาทสรางสรรคได (5.4) สามารถใชทกษะการคดพฒนาใหเกดเปนปญญา โดยมล าดบการคดจาก Discerning (Cognitive) ส Respecting (Affective) ส Engaging (Active) แ ล ะ ท ส ด ค อ Transforming (Reflective) ผลของการคดคอ การเปลยนแปลงตนเอง

6) มจตอาสาและส านกสาธารณะ เปนพลเมองทมคณคาของสงคมไทยและสงคมโลก

การมจตอาสา คอ การมความเอาใจใส กระตอรอรนทจะเขามามสวนรวมในการพฒนา/แกปญหาสวนรวม/ชมชน/สงคม ซงแสดงออกในรปของการกระท าทมงประโยชนสขแกผอนบนพนฐานของความตงใจด เจตนาด และเปนไปตามความสมครใจของตนโดยไมมการบงคบ

ส านกสาธารณะ หมายถง การทบคคลตระหนกถงความส าคญและเหนคณคาของการแบงปน ดแล เอาใจใส รกษาสมบตตาง ๆ ทเปนของสวนรวม และไมน ามาเปนของสวนตน

การเปนพลเมองทมคณคาของสงคมไทยและสงคมโลก คอ การทบคคลสามารถเปนทพงของตนเองและของสงคมไทยและสงคมโลกได ใฝร มวสยทศนกวางไกล เขาใจและยอมรบความเปลยนแปลงของสงคม และวทยาการตางๆ พรอมปฏบตตนไดอยางเหมาะสมตามสถานภาพและบทบาททางสงคม ณ เวลานนดวย

33

ความกลาหาญ บนพนฐานคณธรรม ความรบผดชอบ รวมทงเขาใจ ยอมรบ และตระหนกในคณคาและความเทาเทยมในศกดศรของความเปนมนษย และวฒนธรรมทแตกตาง พรอมปฏบตตอกนดวยความเคารพ ยตธรรม และเสมอภาค

7) ใชเทคโนโลยสารสนเทศอยางรเทาทน สามารถใชเทคโนโลยสารสนเทศ ในการพฒนาปญญาความร ดานตาง ๆ

และเพอการสอสารไดอยางมประสทธภาพ สบคนขอมล คดกรอง รวบรวม วเคราะห และน าเสนอขอคนพบไดอยางเหมาะสมและซอสตย

8) ใชภาษาในการสอสารอยางมประสทธภาพ สามารถสอสารไดอยางมประสทธภาพ ทงในการพด การฟง การอาน การเขยน และเลอกใชรปแบบการน าเสนอทเหมาะสมส าหรบกลมบคคลทแตกตางกนได

หมวดท 3 จ านวนหนวยกตของหมวดวชาศกษาทวไป จ านวนหนวยกตของหมวดวชาศกษาทวไปไมนอยกวา 30 หนวยกตในระบบ

ทวภาค

หมวดท 4 การจดการเรยนการสอนของหมวดวชาศกษาทวไป การจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไป สามารถด าเนนการในลกษณะใด ๆ ทน าไปสผลการเรยนร 8 ดาน ของหมวดวชาศกษาทวไป (หมวดท 2) ทงนใหครอบคลมสาระดานสงคมศาสตร มนษยศาสตร วทยาศาสตรและคณตศาสตร และภาษาในสดสวนทเหมาะสม

การจดการเรยนการสอนควรจดใหมเนอหาวชาทเบดเสรจในรายวชาเดยว ไมควรมรายวชาตอเนองหรอรายวชาขนสงอก และไมควรน ารายวชาเบองตนหรอรายวชาพนฐานของวชาเฉพาะมาเปน/แทนวชาศกษาทวไปในหลกสตรนน ๆ

34

หมวดท 5 รปแบบการบรหารจดการของหมวดวชาศกษาทวไป การบรหารจดการหมวดวชาศกษาทวไป ก าหนดใหสถาบนอดมศกษาม

หนวยงานหรอคณะกรรมการระดบสถาบนทเกยวของ ท าหนาทก ากบดแล และประกนคณภาพการจดการเรยนการสอนใหเปนไปตามนยามและผลการเรยนรของหมวดวชาศกษาทวไป

35

ความสมพนธระหวางผลการเรยนรหมวดวชาศกษาทวไป*กบกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd)

TQF คณธรรม จรยธรรม

ความร ทกษะทางปญญา

ทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความรบผดชอบ

ทกษะการวเคราะหเชงตวเลข การ

สอสาร และการใชเทคโนโลยสารสนเทศ

GE Outcomes ม ค ณ ธ ร ร มจรยธรรมในการด า เนน ชว ต บนพ น ฐ านปร ชญาเศรษฐกจพอเพยง

ม ค ว า ม ร อ บ ร อ ย า งกวางขวาง ม โลกทศนกวางไกล เขาใจและเหนคณคาของตนเอง ผอน สงคม ศลปวฒนธรรมและธรรมชาต

ม ท ก ษ ะ ก า รแสวงหาความรตลอดชวต เพอพ ฒ น า ต น เ อ งอยางตอเนอง

มจตอาสาและส านกสาธารณะ เปนพลเมองท ม ค ณ ค า ข อ งสงคมไทยและสงคมโลก

ใ ช เ ท ค โ น โ ล ยสารสนเทศอยางรเทาทน

ต ร ะ ห น ก แ ล ะส านกในความเปนไทย

มทกษะการคดแบบองครวม

ใชภาษาในการสอสารอยางมประสทธภาพ

36

4 4 ขอเสนอแนะ จากผทรงคณวฒดานการศกษาทวไป

37

ผทรงคณวฒดานการศกษาทวไป ไดใหขอเสนอแนะเพมเตมตอการขบเคลอนหมวดวชาศกษาทวไปในหลกสตรระดบปรญญาตรของสถาบนอดมศกษาไทย เพอใหเกดการด าเนนงานอยางเปนรปธรรม ซงประกอบดวย 2 ประเดนหลกคอ การพฒนาอาจารยผสอน และการปรบบทบาทในการก ากบดแลของส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา โดยมรายละเอยดดงน

38

ขอเสนอแนะตอการพฒนาอาจารยผสอน วธการสอน : การจดท าคมอเพอเปนแนวปฏบตในการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไป

เครอขายการศกษาทวไปแหงประเทศไทยควรท าหนาทเปนเวทเพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรวธการสอนทด ชวยปรบใหเกดมมมองใหม ๆ ในการจดการเรยนการสอนวชาศกษาทวไป เพราะเชอวา เครอขายฯ ม Best Practice ซงเปนแหลงทรพยากรการเรยนรทดอย หรออาจจะท าคมอจากสงทไดทดลองท าออกมา เพอสรางแรงบนดาลใจใหแกสถาบนอน ๆ รวมทงท าหนาทคอยใหความชวยเหลอ ผานการท างานในรปของเครอขาย เพอใหกตกาทท าออกมาเกดจากความเขาใจบรบทของแตละสถาบนการศกษาอยางแทจรง

การวดและประเมนผลเพอพฒนาวธการสอน

เครอขายการศกษาทวไปแหงประเทศไทย ควรจะคดเรองวธการวดและ

ประเมนผล วาหลงจากจดการเรยนการสอนวชาศกษาทวไปแลว ไดมองเหนความเปลยนแปลงอะไรเกดขนบาง และจะน าไปสการพฒนาวธการสอนทดไดอยางไร ซงผทรงคณวฒมขอเสนอแนะวา อยากจะใหทดลองท าการศกษาเปนแบบคขนาน (Parallel Development) แลวน าผลทไดมาแลกเปลยนเรยนรกน โดย

39

1) การสอนเนอหาภาคบงคบ วดผลดวยการก าหนดเปน KPI (Key Performance indicator)

2) การสอนเนอหาทมความยดหยน โดยใชวธการจงใจและการแขงขน วดผลดวยการท า R2R (Routine to Research) เพอดวา เมอน าไปทดลองปฏบตแลว กระบวนการไหนดทสด เปนการท าไปเรยนรไปตลอดเวลา

อาจารยผสอนวชาศกษาทวไป

การขบเคลอนหมวดวชาศกษาทวไปในหลกสตรระดบปรญญาตร ไดผานระยะท 1 ซงเปนขนตอนของการสรางการยอมรบมาแลว ขนตอจากนคอ การปฏบตวา จะท าอยางไรใหทกคนมองเหนความส าคญ ตรงนถอเปนเรองททาทาย ดงนนการท าใหอาจารยในมหาวทยาลยเกดความตระหนก (Awareness) และเหนความส าคญของหมวดวชาศกษาทวไปนาจะเปนธงส าหรบการขบเคลอนในระยะตอจากน และถามองตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 (TQF : HEd) ไมใชเฉพาะอาจารยผสอนศกษาทวไปเทานนทตองรและเขาใจศกษาทวไป แตอาจารยทกคนในมหาวทยาลยจะตองร เขาใจ และชวยกนผลกดนเพอใหเกดผลสมฤทธตามทมงหวง

นอกจากน อาจารยผสอนวชาศกษาทวไป หากเปนผเชยวชาญ (Expert) ไมวาสอนเรองอะไรกสามารถเชอมโยงเขามาส วชาศกษาทวไปไดทงสน เพราะความเปนผเชยวชาญจะชวยจดประกายในตวผเรยน ท าใหเขาเกดความคดความอานขนมา และคนกลมนสามารถถายทอดความรเรองทเขาใจยาก ลกซง ลงมาในระดบทมนษยธรรมดารเรองและเขาใจได ดงนนจงควรใหความส าคญกบการคดเลอกอาจารยเขามาสอนวชาศกษาทวไป เพอเพมคณภาพในการจดการเรยนการสอน

40

ขอเสนอแนะตอบทบาทการก ากบดแลของ

ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา การปรบบทบาทใหมความยดหยนเพอเออตอการแลกเปลยนเรยนร

ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา นาจะเปดโอกาสใหผปฏบตใน

สถาบนอดมศกษามความยดหยน (Flexibility) ในการจดการเรยนการสอน และเปลยนบทบาทมาเปนการสรางการแลกเปลยนเรยนรใหมากขน ซงเรองของความยดหยนนาจะเปนหวใจในการท างานของส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาในระยะตอจากน เกณฑทก าหนดควรจะเปนเพยงแคแนวทางและเปาหมายสดทายทตองการ ไมผกมด (Rigid) มากกวาเดม ใหเปนอสระของแตละสถาบนอดมศกษาทจะน าไปปฏบต (Implement) และสรางทกษะความร ความเชยวชาญ (Expertise) รวมทงแกปญหาของตนเอง

การสรางกลไกการตรวจสอบสถาบนการศกษา

ทผานมา ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษามไดตดตามประเมนผล

การด าเนนงานเทาทควร รบทราบจากการรายงานเทานน ซงถาใหอสระมากเกนไปกอาจมผ ใชชองวางไปในทางท ผด (Abuse) ดงนนหากมการรบรองคณภาพ (Accreditation) ทางการศกษา กนาจะเปนแนวทางทด สวนการรบรองดานภาษา อาจมการตงหนวยงานกลางขนมาท าหนาทใหการรบรองมาตรฐาน ทงในเรองของภาษา หรอ Generic Skill เปนตน

41

สวนของการวดและประเมนผลนน เปนอ านาจหนาทของส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.) ทจะตรวจสอบการศกษาทกระดบ โ ดยก าหนด ให ม ร ะ เบ ยบ เ พ อการปฏ บ ต และ เป น เ คร อ งม อหน งท ช ว ยสถาบนอดมศกษาได และท าใหแตละสถาบนหนมาใสใจเรองของศกษาทวไปอยางจรงจง

ทงน ผทรงคณวฒเสนอแนะใหทดลองใชกระบวนการแบบการพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล (Hospital Accreditation) ซงเปนกลไกกระตนใหเกดการพฒนาคณภาพ ควบคไปกบการแลกเปลยนเรยนรและการรบรองมาตรฐาน โดยอาจจดใหมการตรวจเยยมทกหนวยในสถาบนการศกษา และน าตวอยางของผทประสบความส าเรจมาแลกเปลยนเรยนรกน รวมทงถอดบทเรยนมหาวทยาลยทมความสขในการจดการเรยนการสอนหมวดวชาศกษาทวไป เพอน าเสนอใหทอน ๆ ไดมองเหนภาพรวมของการพฒนาบณฑต

42

รายชอคณะกรรมการบรหารเครอขายการศกษาทวไปแหงประเทศไทย

1. เลขาธการคณะกรรมการการอดมศกษาหรอผแทน ทปรกษาเครอขายฯ 2. ผชวยศาสตราจารย ดร. ม.ร.ว.กลยา ตงศภทย ทปรกษาเครอขายฯ 3. รองศาสตราจารย ดร.บณฑต ทพากร ประธานกรรมการ 4. รองศาสตราจารย สภาพ ณ นคร รองประธานกรรมการคนท 1 5. รองศาสตราจารย ดร.ศรเพญ ศภพทยากล รองประธานกรรมการคนท 2 6. ศาสตราจารย ดร.ไพฑรย สนลารตน กรรมการผทรงคณวฒ 7. รองศาสตราจารย ดร.วรรณดา สจรต กรรมการผทรงคณวฒ 8. ผชวยศาสตราจารย กตตภม มประดษฐ กรรมการผทรงคณวฒ 9. พระศรคมภรญาณ (สมจนต สมมาปญโญ) รศ.ดร. กรรมการผทรงคณวฒ 10. ผแทนเครอขายภาคเหนอตอนบน (มหาวทยาลยเชยงใหม) กรรมการ รองศาสตราจารยอษณย ค าประกอบ 11. ผแทนเครอขายภาคเหนอตอนลาง (มหาวทยาลยนเรศวร) กรรมการ ผชวยศาสตราจารย นพ.ศรเกษม ศรลกษณ 12. ผแทนเครอขายภาคอสานตอนบน (มหาวทยาลยขอนแกน) กรรมการ ผชวยศาสตราจารย ดร.เดนพงษ สดภกด 13. ผแทนเครอขายภาคอสานตอนลาง (มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร) กรรมการ ดร.เทพทว โชควศน 14. ผแทนเครอขายภาคกลางตอนบน (จฬาลงกรณมหาวทยาลย) กรรมการ ผชวยศาสตราจารย ดร.วระพนธ รงสวจตรประภา

43

15. ผแทนเครอขายภาคกลางตอนลาง (มหาวทยาลยสยาม) กรรมการ ผชวยศาสตราจารย ดร.ชลลดา มงคลวนช 16. ผแทนเครอขายภาคตะวนออก (มหาวทยาลยบรพา) กรรมการ รองศาสตราจารย ดร.ยวด รอดจากภย 17. ผแทนเครอขายภาคใตตอนบน (มหาวทยาลยวลยลกษณ) กรรมการ อาจารยสรพร สมบรณบรณะ 18. ผแทนเครอขายภาคใตตอนลาง (มหาวทยาลยสงขลานครนทร) กรรมการ รองศาสตราจารย ดร.วนด สทธรงษ 19. ผชวยศาสตราจารย ดร.ศศธร สวรรณเทพ เลขาธการ 20. อาจารย ภคน อปถมภ ผชวยเลขาธการ 21. นางวนทนา เจรญราษฎร ผชวยเลขาธการ

44

รายชอคณะผจดท า 1. อาจารยวรงค ถาวระ มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร 2. อาจารยสทธพงษ เรองจนทร มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร 3. อาจารยปาณเลศ ศรวงศ มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร 4. ผชวยศาสตราจารย ดร.พรเลศ อาภานทต มหาวทยาลยราชภฏพระนคร 5. ผชวยศาสตราจารย ดร.มนสนนท หตถศกด มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 6. อาจารยพสทธ พวงนาค มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม 7. นายอภรมย อาทตยตง มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร 8. นางสาวพนดา วสธาพทกษ มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร 9. นางสาวชมพนท สวนกระตาย นกวจยอสระ