Öğretmen Kılavuz Kitabı 2

ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABI 2Konya Büyükşehir Belediyesi Adına

SahibiTahir AKYÜREK

KoordinatörMücahit Sami KÜÇÜKTIĞLI

EditörMuhammet Ali ORAK

Proje EditörüDoç. Dr. Ercan YILMAZ

HazırlayanlarYrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ

Uzm. Rüştü YILDIRIM Uzm. Ahmet Turan KURŞUN

Uzm. Abdurrahman EROL Uzm. Psi. Dan. Demet YILMAZ

Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN

Dr. Gökhan IZGARYrd. Doç. Dr. Yahya ÇIKILI

Dr. Süleyman ASLANTAŞ

Ön Hazırlık A.Yasin CANDAN

Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları No: 240Medeniyet Okulu Serisi:3

ISBN978-605-389-140-6Sertifika No21473

Baskı-CiltERMAN OFSET Yeni Matbaacılar SitesiYayın Cad. No: 12 Karatay / Konya+90 332 342 01 55

Yapım

KÜLTÜR A.Ş.www.konyakultur.com+90 332 352 81 11

Aralık 2014KONYA

DEĞERLER EĞİTİMİÖğretmen Kılavuz Kitabı

2.Bölüm

Önsöz ......................................................................................................................VI

Takdim ..................................................................................................................VIII

Değerler Eğitimi ..................................................................................................... XÜmit ........................................................................................................................... 2Dünyanın Geleceği Nasıl Olacak? .................................................................................................... 2Her Şey Göründüğü Gibi Olmayabilir!? ........................................................................................ 8Ümitli Olmak Güzel Şey ......................................................................................................................16Ümit Metrem ..............................................................................................................................................24Ümit Eder ve Çalışırsak Başarırız ....................................................................................................30Beş Varoluş Boyutu ................................................................................................................................38”Değer”li Atasözleri .................................................................................................................................44Ümitsiz Değiliz, Çünkü Ümit Biziz. .................................................................................................50Sabır ......................................................................................................................... 62Her Gecenin Bir Sabahı Vardır .........................................................................................................62Sabır Ağacı ..................................................................................................................................................71Niçin Sabredelim? ...................................................................................................................................76Değerli Sıram ..............................................................................................................................................83Şair Sabır Demiş .......................................................................................................................................89Sabırsız Olmanın Sonu .........................................................................................................................98Sabır Ağacının Hikâyesi ..................................................................................................................108Sabrın Meyvesi .......................................................................................................................................116

İçindekiler

Doğruluk ............................................................................................................... 126Doğruluk Çiçeğim ................................................................................................................................126Doğruluk İstasyonu .............................................................................................................................133Doğruluk Kartları ...................................................................................................................................140Yalan Defteri ...........................................................................................................................................151Doğruluk Oyunu ...................................................................................................................................156Doğruluktan Vazgeçme ....................................................................................................................160Doğrularımız Eğrilerimiz ................................................................................................................168İki Arkadaş .................................................................................................................................................175Adalet .................................................................................................................... 186Adaleti Sağlayalım ................................................................................................................................186Adalet Dede ............................................................................................................................................193Sevgili Evim – Güzel Okulum Etkinliği ...................................................................................200Adaletli Altı Şapka Altı Düşünce ..................................................................................................207Adaletli Özlü Sözlere Yolculuk .......................................................................................................215Adil Arkadaşlarım Etkinliği .............................................................................................................222Adaletin Simgesi Hz. Ömer .............................................................................................................228Adalet=liktir ..............................................................................................................................................238

TakdimŞehirler kimliklerini tarih içerisindeki misyonlarıyla kazanırlar. Konya bu meyan-

da bir kutlu medeniyetin zirvesidir. Bozkırın ortasında doğan medeniyet hep esrarını koruya gelmiş, bugün de şehirde dolaşırken tarifi edilemeyen bir tat ve haz kendi-ni hissettirir. Konya, başta Hazret-i Mevlâna’nın şehridir… Muhammed Şemseddin Tebrizi’nin, Celaleddin Karatay’ın, Alâeddin Keykubat’ın, Sadreddin Konevi’nin, Hacıveyiszade’nin, Tahir Büyükkörükçü’nün şehridir. Bunların yanı sıra Milli Mücadele-de sayısız kahramanları içerisinden çıkartmış, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün kurdu-ğu Modern Cumhuriyet’in şehridir. Dünden bu güne tarih içerisinde kendine verilen görevleri hakkıyla yerine getiren Konya, günümüz dünya şehirleri arasında da marka şehir olmuştur. Fiziki ve sosyal birçok çalışma yaptık yapıyoruz. Tüm bu çalışmaların yanında Kültürel dünyamıza birçok eseri kazandırdık. ‘Medeniyet Okulu’ Projesi de geçmişle bugünü yeniden buluşturan büyük bir projedir.

Medeniyetimize şöyle dönüp baktığımızda miras aldığımız değerlerin büyüklüğü-nü daha iyi anlayabiliyoruz. Tüm iyiliklerin kaynağı, güzel ahlakın hatimesi Hazret-i Peygamber Efendimiz’in eşsiz örnek hayatını, Hazret-i Ömer’in ‘Adaletini’, Hazret-i Hüseyin’in ‘Sabrını’, Fatih Sultan Mehmed’in ‘Yiğitliğini’, Mimar Sinan’ın ‘Aklını-Zekâsını’, Hazret-i Mevlâna’nın ‘Hoşgörüsünü’, Sultan Mesud’un ‘Öz Güvenini’ bilmemiz gerek-lidir. Medeniyetimizin referans değerlerini yeniden hatırlarken, bunları hayat pratik-lerimizde öncü ve örnek alarak barış ve huzur dolu bir dünyanın temellerini yeniden atabiliriz.

İşte böyle bir amaç ile yola çıkan ‘Medeniyet Okulu’ Projesi dünde kalmış erdem-leri diriltmek, insanımızın özünde var olan güzellikleri yeniden ortaya çıkartmak ga-yesindedir. Bugün modern dünyada unutulmuş kadim medeniyet değerlerimizi bu yeniçağda yeniden parlatmak; bilgelerle, erenlerle yükselen medeniyetin pak baki-yesi üzerinden kazanımlarımızı yeniden değerlendirmek, Yeni Türkiye’de yepyeni bir zihniyet oluşturmak istiyoruz. Medeniyet Okulu birçok paydaşın katkısıyla oluşan ay-dınlık, müreffeh bir gelecek tasavvurudur. Medeniyet okulunda dikilen fideler yarının Yeni Türkiye’sinin kökleri derinde, dalları gökyüzüne ağan çınarları olacaktır. Bilimde, Sanatta, İrfanda mahsul verecek. Yetişmiş değerlerin topluma katılıp bir değer ürete-

bilmelerini, değerler konusunda farkındalık kazanmalarını, ahlaki sorumlulukların ve davranışların pekiştirilmesini her şeyden çok önemsiyoruz. Sadece genç nüfusa değil, yediden yetmişe herkese hitap eden Medeniyet Okulu’nun kuruluşu felsefesi içerisin-de hayat boyu öğrenme amaçlanmıştır.

‘Medeniyet Okulu’ Projesi kapsamında ilk cildini yayına hazırladığımız ‘Öğretmen Kılavuz Kitabı’ içerisinde öğretmenlerimizin işleyeceği ‘Cömertlik’, ‘Hoşgörü’, ‘Sevgi’ ve ‘Doğruluk’ değerleri anlatılıyor. Alanında uzman akademisyen ve bilim adamları tarafından özenle hazırlanmış bu çalışma ‘Medeniyet Okulu’ Projesi kapsamında iş-lenecek konuların kılavuz kitabıdır. Kitabın hazırlanmasında emeği geçen başta Doç. Dr. Ercan YILMAZ’a, diğer değerli hocalara ve masai arkadaşlarıma teşekkür eder, pro-jenin hayırlar getirmesini temenni ederim.

Tahir AKYÜREKKonya Büyükşehir Belediye Başkanı

Önsözİnsanların bir araya gelmesi ile oluşan toplumların, düzen, birlik ve huzur içinde

yaşamasını sağlayan en önemli unsurlardan biri de paylaşılan değerlerdir. Bu değerlerin toplumların oluşmasında ve gelişmesinde bu denli büyük bir öneme sahip olmaları ve toplumsallaşmanın gereği olarak toplum üyelerine sistemli olarak aktarılmaları gerekliliğinden dolayı değer odaklı çalışmalar, gün geçtikçe eğitimcilerin çalışma konularının odağı haline gelmektedir. Eğitimcilerin görev yaptıkları okullar aynı zamanda değerler üzerine kurulmuş yaşama ve öğrenme alanlarıdır. Bu alanlardaki öğrenciler, kendilerinin ve okul çevresinin değerleriyle oluşan bir ortamda eğitimsel yaşantılarını sürdürmeye çalışırlar. Öğrenciler, bu tür ortamlarda girdikleri etkileşim süreçleriyle sahip oldukları değerleri değiştirebilir ya da yeni değerler edinebilirler. Bu doğrultuda öğrencilerin etkileşim içine girdiği okul yaşantıları değerlerin edinmesi ve aktarılması açısından önemli bir yere sahiptir.

Öğretmenler, öğrencilerin eğitimsel amaçlarını gerçekleştirmede ve doğal yeteneklerini ortaya çıkarmada önemli rol oynarlar. Öğretmenlik mesleğinin gereği olarak öğretmenlerin sahip oldukları değerler de büyük önem arz etmektedir. Tabiî ki öğretmenlerin rolleri, sadece öğretim boyutuyla sınırlı değildir. Onların rolleri, tüm okulu ve okulun tüm paydaşlarını kapsamaktadır. Bu sebeple öğretmenler, öğrencileri değer verilecek ve değerler kazandırılacak bireyler olarak görmelidirler. Öğrencilerin sosyal ve kültürel farklılıklarını, becerilerini ve ilgilerini dikkate alarak onların en yüksek düzeyde öğrenmeleri ve gelişmeleri için çaba harcamalıdırlar. Bunun yanında öğrencilerin de geliştirmek istediği kişilik özelliklerini kendi davranışlarında yaşatarak rol model olmalıdırlar. Öğretmenlerin sahip oldukları değerlerin, öğrenci davranışlarını önemli ölçüde etkilediği ile ilgili birçok araştırma bulgusunun literatürde yer alması bu savı desteklemektedir. Kısacası, hem öğretmenlerimizin oluşturduğu eğitimsel çevre hem de onların davranışları, öğrencilerin değerleri kazanmalarında ve bunları günlük yaşamda aktif bir biçimde kullanmalarında önemli bir etkiye sahiptir.

Hazırlamış olduğumuz bu etkinlik kitabında cömertlik, hoşgörü, sevgi, doğruluk, ümitli olma, sabır, dürüstlük ve adalet temalı sekiz değer alanı ve her bir değer alanı için sekiz etkinlik olmak üzere toplam altmış dört etkinlik yer almaktadır. Etkinliklerdeki ana

amaç, mevcut öğretim programları kazanımları ile ilişkili olarak öğrencilere değerleri, değerlerin gerektirdiği davranışları kazandırmak ve kazandırılan bu değerleri öğrencilerin günlük yaşama aktarmalarına yardımcı olmaktır. Etkinlikler eğitimsel çalışmaların olmazsa olmazı olan ‘Yakından Uzağa’, ‘Bilenenden Bilenmeye’ gibi temel ilkeler göz önüne alınarak alan uzmanları tarafından hazırlanmıştır. Bu doğrultuda bazı etkinlikler Konya ilimizin duygu ve manevi dünyasının şekillenmesinde önemli etkiye sahip olan âlim ve düşünürler ile ilişkilendirilerek hazırlanmıştır.

Öğretmenler olarak sizler öğrencilerinizin hem akademik hem duygu dünyalarının gelişimlerinde önemli bir etkiye sahipsiniz. Etkinliklerle dolu bu kitap öğrencilerinize değerleri kazandırmanız için bir kılavuz olup öğrencilerinizin duygu ve değer dünyalarına olumlu katkılar sağlayacaktır. Hazırlanmış olan değerler temalı bu etkinlikleri, 9 ile 13 yaş grubu öğrencilerin yer aldığı tüm gruplarda uygulayabilirsiniz.

Bu kitabın hazırlanmasında büyük emek sarf eden etkinlik yazarları ve çalışma arkadaşlarıma sonsuz şükranlarımı borç bilirim. Bunun yanında kitabın hazırlanması sürecinde destek veren Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanı Mücahit Sami KÜÇÜKTIĞLI’ya ve onun çalışma arkadaşlarına çalışma ekibi olarak teşekkür ederiz. Tabiki en büyük teşekkürü, Konya Büyükşehir Belediyesi’nin Konya’da yer alan çeşitli kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde gerçekleştireceği “Medeniyet Okulu” projesinin mimari ve lideri olan Büyükşehir Belediye Başkanı Tahir AKYÜREK hak etmektedir. Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Tahir AKYÜREK’e çalışma ekibi olarak sonsuz teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Bu kitabın, gelecekte dünyayı daha yaşanabilir hale getirecek olan çocuklarımızı eğiten öğretmenlerimize katkı sağlaması dileği ile…

Doç. Dr. Ercan YILMAZ (Editör)

Değerler Eğitimi“Ne gelir elimizden insan olmaktan başka...”

Değer Nedir?

Değerler bireyin düşünce, tutum, davranış ve yapıtlarında birer ölçüt olarak ortaya çıkarlar ve toplumsal bütünselliğin ayrışmaz bir öğesini oluştururlar.

Değer tanımlarında değerlerle bağlantısı en sık vurgulanan kavramlar;

• inanç ve eğilimler,

• normatif standartlar ve amaçlardır.

Değerler evrensel değerler olarak ana başlıklar halinde gruplandırılmıştır.

Evrensel olarak kabul edilen sosyo-kültürel ve insani değerler şunlardır;

a) Sevgi (merhamet, dostluk, cömertlik, şefkat, doğayı sevme)

b) İç huzur (kanaatkârlık, mutluluk, sabır, kendini kontrol, saygı duyma, sağlıklı yaşam, sebatkârlık)

c) Hakikat (Evrensel sevgi, merak, ayırt etme, kendini analiz etme, tüm hayata ilgi duyma)

d) Doğru Davranış (dürüstlük, cesaret, doğruluk. liderlik, zamanı kullanma, birlik, minnettarlık)

e) Şiddetten Kaçınma (bağışlayıcılık, vatandaşlık, iyimserlik, hoşgörü, paylaşma, doğru sözlülük)

Değerler Eğitimi ve Gerekçesi

Değerler eğitimi bireylerin kendi ahlaki kodlarını geliştirmelerini ve diğer insanların ahlaki kodları ile ilgi-lenmelerini sağlar. Ayrıca değerler eğitimi bireylerin kendi deneyimleri üzerinde düşünüp, bu deneyimlerin anlamları ve örneklerini araştırmalarına yardımcı olur.

Günümüz gençliği şiddet, sosyal problemler, birbirlerine saygı eksikliği gibi istenmeyen davranışlarla karşı karşıya gelmektedir. Bu durumda, birçok ebeveyn ve eğitimci çözümün bir parçası olarak değerlerin öğretimi üzerinde durmaktadır. Buradan yola çıkarak, çocuklara ve gençlere sadece bilmeleri gereken şeyler hakkında eğitim verilmemeli, insan olmak ve bir arada yaşamak konusunda da eğitim verilmelidir. Nitelikli eğitim, insanı bir bütün olarak algılar ve bilişsel alanı olduğu kadar duyuşsal alanı da içeren eğitimi destekler.

Kendisi için belirgin olmayan değerlere sahip olan bireyler amaçlarını, neye taraf ya da karşı olacaklarını, gelecekte ne yapacaklarını bilemezler. Bu nedenle, insanların değerlere sahip olabilmesi onlara verilmiş en değerli potansiyeldir.

Değerler ile ilgili literatüre baktığımızda, farklı yaklaşımların olduğu görülmektedir. Bu yaklaşımlar; (i) De-ğerlerin doğrudan öğretimi yaklaşımı, (ii) Değerleri belirginleştirme yaklaşımı, (iii) Değer analiz yaklaşımı, (iv) Bütüncül yaklaşım, (v) Değerler eğitiminde gizilgüç: örtük programı (vi) Karakter eğitimi biçiminde sıra-lanabilir.

Değerlerden arınmış bir eğitim sitemimizin tam anlamıyla görevini yerine getirdiği söylenemez.

Teknolojik gelişmenin hızı, sosyal gelişmeden fazla olduğu zaman insani değerlerin tehlikede olduğu söylenir. Bu gelişim sürecinde önemli olan manevi değerlerimiz ile maddi değerlerimizin karşılıklı ilişki ağı içinde olmasını sağlamaktır. Eğer bunu gerçekleştirecek olursak, hayatın asıl gayesi olan insani değerlere ulaşma süreci daha kolay olacak ve içinde bulunduğumuz toplumda yaşam standartlarımızı daha sağlam zemin üzerine oturtmuş olacağız.

Değerler öğretiminin en önemli nedeni insanın mutluluğudur. İnsanın mutlu olmasının vazgeçilmez te-mel unsurlarının başında da insanların sağlam bir değerler sistem bütünlüğüne sahip olması gerekir.

Değerlerin Öğretimi ve Öğrenmenin Duyuşsal Alanı

Duyuşsal eğitim; öğrencinin duygu ve ihtiyaçlarını rahatça anlatmasını, kendisine ve başkalarına saygılı davranmasını ve kendini denetleme hedeflerini gerçekleştirmesini sağlamaya çalışır.

Okulun ilk yılları çocukların tutum ve inançlarının geliştiği en önemli dönemdir. Araştırmalar on üç ya-şına kadar insanda oluşan tutum ve değerlerin bu yaştan sonra değişmesinin oldukça güç olduğunu göstermektedir. Bu nedenle ilköğretim çağı, çocukların kendi değer inanışlarını geliştirilmesi için en kritik dönemdir. Öğrencilerde tutum geliştirmek için öğrencilerin tutum objeleri hakkında bilgilendirilmesi ve bu objelerle ilgili olumlu yaşantılar geçirmesi sağlanmalıdır.

Duyuşsal Alanın Sınıflandırması

Duyuşsal alan da bilişsel alan gibi kendi arasında aşamalı olarak sınıflandırılmıştır. Ancak bilişsel alanın bilgi basamağında sayılabilecek bazı öğeler olmadan duyuşsal alandaki davranışlar gerçekleşmeyebilir. Çün-kü bilmediğimiz bir olguya karşı herhangi bir sevgi, nefret, korku vb. gibi duyuşsal bir tepki geliştiremeyiz.

Duyuşsal alan davranışlarının kazanılması için öncelikle bireyin uyarıcıya dikkat etmesi ve onun farkında olması (alma) gerekir. Ardından; dikkat edilen, farkına varılan uyarıcıya karşı istekli olunması ve cevap veril-mesi (tepkide bulunma) davranışı gelir. Uyarıcıya değer verme, hatta başka bir uyarıcıya kıyasla tercih etme, uyarıcıyı içselleştirme (değer verme) durumu gerçekleşir. Daha sonra içselleştirilen değerle ilgili düşüncele-rini sürekli organize etme, örgütleme ve bunlara ilişkin alışkanlık kazanma ve sürdürme (örgütleme) kaza-nımları gerçekleşir. Duyuşsal alanda en üst düzeyde kazanılabilecek davranış, yaşam felsefesi geliştirmek, içselleştirilen değeri yaşam biçimi haline getirmek ve her şeyden üstün saymaktır.

Duyuşsal alanın aşamalı sınıflamasına göre davranışların nasıl oluştuğunu şu örnekle açıklayabiliriz. Fey-za birinci sınıfına başlamıştır. Okulun ilk günlerinde tüm öğrenciler bir şeyler söylemeye çalışmakta ama öğretmen her defasında “Konuşmak için lütfen parmağınızı kaldırın” demektedir. Feyza’nın da söylemek iste-diği şeyler vardır ve bağırarak söylemeye çalışmasına rağmen öğretmen onun dediklerini dikkate almamak-tadır. Bu arada Ali parmak kaldırmıştır ve öğretmen Ali’ye “Söyle bakalım Aliciğim!” demiştir ve Ali söylemek istediklerini söylemiştir. Feyza bunu görmüştür (alma basamağı) Feyza söylemek istediklerini yine parmak kaldırmadan söylemiş ama öğretmen yine dinlememiştir. Bunun üzerine Feyza parmak kaldırıp bekleme-ye başlamıştır (tepkide bulunma basamağı). Öğretmen Feyza’nın parmağını görmüş ve “Söyle Feyzacığım!” demiştir. Feyza da söylemek istediklerini söylemenin yanısıra öğretmeninden bir de aferin almıştır. Dersler böyle devam ederken artık Feyza sınıfta konuşmak ve söylemek istediklerini öğretmenin dikkat edeceği şe-kilde belirtmek için parmak kaldırmanın gerekli olduğunu bilmektedir. Bir gün okul dönüşü annesine “Sınıf-ta konuşmak için parmak kaldırmak gerekir!” demiştir. Annesi de “Neden parmak kaldırmalısın Feyza?” diye sorunca Feyza “Yoksa öğretmen beni duymaz, parmak kaldırmak önemli, parmak kaldırmadan konuşmama-lıyız” demiştir. (değer verme) Bir gün sınıfta öğretmen de “Çocuklar, sınıfta neden parmak kaldırarak konuş-malıyız?” diye sorunca Feyza “Sınıfta söylediğimizi herkes duysun diye, sınıfta karışıklık oluyor, bundan sonra ben hep parmak kaldırarak konuşacağım” demiştir (değer verme basamağı). Feyza artık parmak kaldırarak konuşmakta, arkadaşlarını da parmak kaldırmaları için uyarmaktadır (örgütleme basamağı). Feyza, annesi, babası ve kardeşi ile birlikte sohbet etmekte iken Feyza’nın söz almak için parmak kaldırdığı görülmüştür (kişileştirme basamağı).

Değerlerin öğrenilmesinde çocuklar bu aşamaları sıra ile kazanarak ilerlerler. Eğitim programlarında de-ğerlerin öğretimine öğrencilerin genel seviyesi dikkate alınarak değer verme düzeyine kadar yer verildiği görülür.

Değerlerin Öğretiminde Yararlanılabilecek Araç ve Teknikler

Değer öğretiminde, aşağıdakiler araç olarak kullanılabilir

• Atasözleri,

• Nasreddin Hoca fıkraları,

• Tarihi olaylar,

• Kültürel miraslarımız,

• Kur’an kıssaları ve hadisler,

• Büyük şahsiyetlerin hayatları,

• Afişler,

• Karikatürler,

• Şiirler,

• Türküler ve şarkılar,

• Hikâyeler,

• 100 temel eser,

• Bilge insanların hayatları veya varsa kendileri,

• Çevredeki kötü örnekler,

• Filmler, belgeseller ve çizgi filmleri, gölge oyunları,

• Çocuk oyunları,

• Mevlana ve Mesnevi Hikâyeleri,

• Masallar,

• Sosyal etkinlikler,

• Spor faaliyetleri,

• Sanat ve estetik çalışmaları,

• İzcilik faaliyetleri.

Kaynaklar

Alport, G.W. (1937). Personality: a psychological interpretation. New York: Holt

Cansever, E. (1987). Nerde antigone. İstanbul, Adam Yayınları.

Dilmaç B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması, Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.

Dilmaç, B. (1999). İlköğretim öğrencilerine insani değerler eğitimi verilmesi ve ahlaki olgunluk ölçeği ile eğitimin sınanması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.

Şirin, A.(1983). Gençlerin değerler sıralaması üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.

1

Ümit

2

Değer AlanıÜmit

Etkinliğin İsmiDünyanın Geleceği Nasıl

Olacak?

3

Etkinlik Kazanımları 1. Kendine, insanlara ve diğer varlıklara saygılı olur.2. Saygı davranışlarının farkına varır.3. Dünyanın mutluluğunda kendi rolünün değerini kavrar.4. Olumlu düşünme ve olumlu davranmayı benimser.

Süre: 40 dk. + 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Kendisi ile çevresindeki gruplar, kurumlar ve sosyal örgütler arasındaki etkileşime örnekler verir.2. Sevmenin ve sevilmenin bir ihtiyaç olduğunu fark eder. 3. Sevginin yaratılmışların hayatlarını sürdürmedeki önemini açıklar.4. Sevginin Allah tarafından insana verilen bir nimet olduğunu örneklerle açıklar. 5. Sevgi ifadesi olan davranışlara örnekler verir. 6. Yaşamdaki her varlığın kendine özgü bir güzelliği olduğunu kabul eder.

4

1. Sınıf daire düzenine geçer.2. Öğretmen sınıftan gönüllü 3-4 öğrenci

seçer. 3. Öğrencileri dairenin ortasına alır ve onlara ‘’DÜNYA’’

olduklarını söyler. 4. Daha sonra tahtaya ‘’dünyanın geleceği nasıl olacak ?‘’ cümlesini

yazar.5. Sırayla her öğrenciden dünyanın geleceğine ilişkin kötü bir tahminde

bulunmalarını ister. 6. Öğrenciler sırayla olumsuz bir görüş bildirirler. (Örneğin: Susuzluk olacak,

savaşlar olacak vs.)7. Her olumsuz görüşte ortadaki öğrencilerin

söylenen fikre uygun olumsuz bir görüntü vermelerini ister. (Örneğin surat asmalarını, omuzlarını düşürmelerini, hasta taklidi yapmalarını vs.) Öğrenciler her cümlede biraz daha kötü duruma gelir ve öğretmenin yönlendirmeleriyle yere çömelmiş/ düşmüş hale gelirler.8. Öğretmen öğrencilere bu görüntüden hoşlanıp hoşlanmadıklarını sorar.

Yerdeki çocuklara da nasıl hissettiklerini sorar. Düşünceler paylaşıldıktan

sonra öğretmen, ‘’Dünya’mız can çekişiyor ve mutsuz, onu nasıl

canlandırabiliriz? Dünyamızın mutlu olması için neler

yapabiliriz?’’ diye sorar.

İşle

yiş: Beyin Fırtınası, Ters Beyin Fırtınası, Soru-Cevap, Aktif Öğrenm

e

5

9. Daha sonra öğrencilerden dünyanın geleceğine ilişkin olumlu bir cümle kurmalarını ister. Her cümlede dairenin içindeki öğrencilerden cümlelerin özelliğine göre olumlu bir davranış göstermelerini ister. Örneğin ayağa kalkmaları, canlanmaları, gülümsemeleri, şarkı söylemeleri gibi.10. Sonra bütün öğrencilere, hangi dünyanın daha güzel göründüğünü sorar ve öğrencilerden daha güzel bir dünya için ne yapabilirim listesi oluşturmalarını ister.11. Öğretmen çocuklara dünyamızın büyük bir ev ve tüm dünya insanlarının bir aile olduğundan bahseder. Dünya barışının artık tüm ülkelerin ortak hedefi olduğunu, savaşsız, refah içinde bir dünyanın hepimizin isteği olduğunu anlatır. dünyanın yaşanabilecek en güzel gezegen olduğunu örneklerle açıklar. Dünyanın daha iyi bir yer olması için çalışan bilim adamlarından ve peygamberlerden örnekler verir.

Gel, gel, ne olursan ol yine gel,İster kafir, ister mecusi,İster puta tapan ol yine gel,Bizim dergahımız, ümitsizlik dergahı değildir,Yüz kere tövbeni bozmuş olsan da yine gel…

Mevlana Celaleddin Rumi

Söz ola kese savaşı,Söz ola kestire başı,Söz ola ağulu aşı,Yağ ile bal ede bir söz. Yunus Emre

En kötü barış, en haklı savaştan daha iyidir. CiceroSavaş insanı mahveden kötülüklerin en önemlisidir. Savaş milletlerin varlığını yok eder; en güzel ülkelerin ziyan olmasına sebep olur; en iyi insanları yok eder ve kötülükleri yüceltir; bir ülkeye her türlü karışıklığı, anarşiyi ve yozlaşmayı getirir. John F. KennedyYurtta barış, dünyada barış. Mustafa Kemal AtatürkBen yalnız barışsever değil bir barış savaşçısıyım. İnsanlar savaşa savaş açmadıkları sürece hiçbir şey savaşları ortadan kaldırmayacaktır. Albert Einstein

İşle

yiş: Beyin Fırtınası, Ters Beyin Fırtınası, Soru-Cevap, Aktif Öğrenm

e

6

Dünya çocuklarının barış ve mutluluk içinde yaşayabilmeleri için yetkili kişilere (başbakan, devlet başkanları vb.) isteklerinizi bildiren bir mektup yazınız.

Ev Görevi

Dünya’da tüm insanlığın sahip olduğu doğal kaynaklar

nelerdir? ………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………..Onları korumak için neler yapmalıyız?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Değerlendirme

7

1.Etkinliğe bütün çocuklar katılmalıdır.2.Öğretmen ipuçları, dönüt, düzeltme ve pekiştireçlerle öğrencileri yönlendirmelidir.3.Bütün öğrencilerden daha iyi bir dünya için çözüm önerileri istenmelidir.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

8

Değer AlanıÜmit

Etkinlik İsmiHer Şey Göründüğü Gibi

Olmayabilir!?

9

Etkinlik kazanımları: 1.Yaptıklarının sonuçlarını tahmin eder.2.Yaptığını ve beklentisini karşılaştırır.

MateryallerEK 1, EK 2, EK 3, kalem, silgi.

Süre: 40 dk.

İlişkilendirilebilecek ders kazanımları1. Kendisinde gördüğü olumlu özellikleri ifade eder.2. Hata yapılabileceğini ve bunun doğal olduğunu fark eder.3. Duygu ve düşüncelerini doğru açıklar.4. Yazmak için hazırlık yapar. Yazma amacını belirler yazma yöntemini belirler.5. Konu dışına çıkmadan yazar. 6. Görgü kurallarına uygun dinler.8. Etkinlikleri yönergelerine uygun doldurur.7. Konuşma amacını belirler ve dinleyicilere söyler.9. Konuşmalarda görgü kurallarına uyar, konuşmalarımızda sözcükleri doğru ve ye-rinde kullanır.10. Güzel söz söyleme ve güzel davranış sergilemeye ümitli olmaya istekli olur.

10

1. Örnek etkinlik (Ek-1) öğret-men tarafından sınıfta okunur.

2. Öğretmen, metinde öğrencinin doğru ve yanlış yap-tığı şeylerin neler olduğunu sorar. Sınıf içi tartışma ile doğru

davranışlar ortaya konur.3. Aşağıdaki sorular öğrencilere yöneltilir.

-Fatih, gemileri karadan yürütmeseydi, İstanbul’un fethi nasıl olurdu? Fetih olabilir miydi?

-Sizce, büyük topların dökülmüş olması fetih beklentilerini artırmış mıdır?4. Bu sorular ile ilgili öğrencilerin duygu ve düşünceleri alınır.

5. Çalışma kâğıdı Ek-2 (Yaptıklarım, Beklentilerim) öğrencilere dağıtılır. Doldurmaları için gerekli süre verilir. 6. Örnekler sınıfta paylaşılır.7. “Ümit ve beklenti, uğrunda yapılan çalışmalarla başarıya ulaşır’’ ifadesi vurgulanır.8. Ders sonunda öğretmen, öğrencilere ev ödevi olarak çalışma kâğıdı

EK-3 (Hayattan beklentiler, bunun için yapılanlar) dağıtılır.

İşleyiş:

Yapılandırmacı 5 E, Tartışma, Soru-Cevap

11

İşleyiş:

Yapılandırmacı 5 E, Tartışma, Soru-Cevap Öğretmen, öğrencileri-

ne evde aile bireylerine sora-rak doldurmaları için çalışma kâğıdı Ek-3 (Hayattan beklen-tiler, bunun için yapılanlar) verir. Ertesi gün öğrencilerin yaptığı bu etkinlik formunu sı-nıfa getirmeleri istenir.İstekli öğrencilerin paylaşım-larının alınacağı belirtilir.

Ev Görevi

1. Öz değerlendirme formu dol-durulur (Ek-4).

Değerlendirme

1. Etkinlik sırasında parmak kaldıran öğrencilere öncelikle söz hakkı verilmelidir. Kaldırmayan öğrenciler zorlanmamalıdır.2. Öğrencilere verilecek çalışma kâğıtlarının fotokopisi önceden çekilmeli, hazır halde bulundurulmalıdır.

Etkinliğin Uygulanmasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

12

Ek- 1Çalışmadan Yüz Beklemek!

Eren, öğretmeni yazılı sonuçlarını okurken sıranın kendine gelmemesi için dua ediyor ve neden çalışmadığını kendisine sorup hayıflanıyordu. Öğretmeni, arkadaşlarına önce sınavdan kaç puan almayı beklediklerini soruyor, ardından da sınav puanlarını söylüyordu. Tahmini doğru olan ve yüksek puan alan arkadaşlarını tebrik etmeyi de ihmal etmiyordu. Sıra Eren’e geldi ve öğretmen sordu:

- Söyle bakalım Eren, kaç puan almayı bekliyorsun?

Eren, arkadaşlarının yüksek puan tahminleri ile aldıkları yüksek puanlardan cesaret alarak:

- Yüz bekliyorum öğretmenim, dedi.

Öğretmen önce elindeki sınav kâğıdına, sonra da Eren’ e bakıp:

- Nasıl olur? Yeterince çalıştın mı? Acaba bir yanlışlık mı yaptım? Diye Eren’e sordu.

Eren:

- Hayır öğretmenim! Neredeyse hiç çalışmadım. Ama kendime güveniyorum ve yüz bekliyorum, diye devam etti.

Öğretmeni Eren’e tebessüm ederek:

- Sınav puanın yirmi dört, Eren unutma ki “ Emeksiz yemek olmaz” ve beklenti duymak ve ümit etmek için zamanında gerekli adımları atmış olmalıydın.

Fakat ümidini hiçbir zaman yitirmemeli, diğer sınavdan iyi almak için çalışmalı ve gayret etmelisin. Ümidini yitirmemen dileği ile senin diğer sınavdan çok iyi puan alacağını ümit ediyorum, dedi.

Süleyman ARSLANTAŞ

13

Ek- 2Çalışma kâğıdı (Yaptıklarım, Beklentilerim)

Hayallerim Bu hayali gerçekleştirmek için hangi adım-ları attım.

.....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

.....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

14

Ek -3Çalışma kâğıdı (Hayattan beklentiler, bunun için yapılanlar).

(EV ÖDEVİ OLARAK VERİLECEK)

En büyük hayali Bu hayali gerçekleştirmek için hangi adımları attı.

Annemin Hayali

.....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

.....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................Babamın Hayali

.....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

.....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................Kardeşimin Hayali

.....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

.....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

15

Ek- 4 ÖZ DEĞERLENDİRME

Bu etkinlikte neler öğrendim?

........................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

Öğrendiğim bu bilgi önemli mi?...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Bu öğrendiklerimi hayatımda nerelerde kullanabilirim?...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

16

Değer AlanıÜmit

Etkinlik İsmiÜmitli Olmak Güzel Şey

17

Etkinlik Kazanımları 1. Hayata ümitle bakmanın önemini kavrar. 2. Ümit edildiğinde sorunların daha kolay çözüleceğine inanır. 3. Ümitle hayata bağlanmanın manevi kazanımlarını fark eder.4. İnsanlara ve olaylara eleştirel bir gözle bakar, duygu ve durum değerlendirmesi yapar.

MateryallerBilgisayar, internet, yansıtıcı, video klip, Ek-1, Ek- 2, A4 kağıdı, kalem, resim kağıdı, boya, masa, sandalye.

Süre: 40 dk. + 40 dk.Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi

1. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder.2. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlar ve yorumlar.3. Duygu ve düşüncelerini ifade eder. 4. Birlikte söyleme ve çalma kurallarına uyar.5. Güzel söz söyleme ve güzel davranış sergilemeye istekli olur. 6. Okuma öncesi, okuma sırası ve sonrasında metinlerle ilgili soruları cevaplandırır.7. Resim ve fotoğrafları yorumlar. 8. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar.9. Görgü kurallarına uygun dinler.10. Farklı durumlara ait duygu ve düşüncelerini ifade eder.

18

1. Öğretmen öğrencilere ümit ve ümitli olmak hakkında sorular sorar.

•Sizceümitgüzelbirşeymidir?•Şuandaençokneyinolmasınıümitediyorsunuz?Sizcebuolabilir mi?

•Ümitettiğinizşeyingerçekolmasıiçinneleryapmalısınız?2. Öğretmen internetten bir video izletir.

3. Öğretmen video klip ve konu hakkında sorular sorar. •Bukısafilmhakkındanedüşünüyorsunuz?

•Sizdeumutlarınızınbufilmdeolduğugibigerçekleşmesiniistermiydiniz?•Sizceşuandabaşkakoşullardayaşayaninsanlarnelerinolmasınıümitediyorlardır?

(Örneğin: Yoksullar, mahkumlar, hastalar, sığınmacılar).4. Öğretmen ‘’İki Hasta’’ başlıklı Ek-2’deki okuma parçasını fotokopi yoluyla çoğaltarak öğrencilere dağıtır. Daha sonra okuma öncesi hazırlık soruları sorar.•Parçanınbaşlığınıokuyun.Sizcebuparçanehakkındaolabilir?•Hastanedekiinsanlarneyiumutederler?

5. Öğretmen önce parçayı kendisi okur, daha sonra öğrencilere sesli okutur. Okuma bittikten sonra sorular sorar.

•Sizcebuhikâyeninanafikrinedir?•Sizolsaydınızbuhikâyeninbaşlığınınasılyazardınız?

İşle

yiş: Tartı

şma, Koşullandırma, Yorum, Beyin Fırtınası, Yaratıcı Drama, Soru-Cevap

19

İşle

yiş: Tartı

şma, Koşullandırma, Yorum, Beyin Fırtınası, Yaratıcı Drama, Soru-Cevap

6. Öğretmen öğrencilerden

kendilerini dışarıyı görüyormuş gibi konuşan hasta yerine koymalarını ister. Daha sonra

gözlerini kapatarak hayal kurmalarını ve hayallerindeki görüntüyü resim olarak çizmelerini ister.

7. Öğretmen öğrencileri üçlü gruplara ayırır. İçlerinden birisi yaşadığı bir sorun ve bu sorunla ilgili umutsuzluk yaşayan birisi rolünü alır. Bir

diğeri arkadaşına ümit vererek onu cesaretlendiren kişi rolünü ve üçüncüsü ise onu ümitsizliğe yönelten kişi rolünü alır. Gönüllü olan gruplar yarattıkları

dramayı sınıfın içinde arkadaşlarının önünde canlandırırlar.8. Öğretmen Ek-3’de verilen bağlantıyı kullanarak, öğrencilere “En güzel umutlar

çocuklardadır “ şarkısını dinletir. Daha sonra bu şarkıyı öğrencilerin öğrenmesini ve solo ve/veya koro halinde söylemelerini sağlar.

20

Ümit ile ilgili önemli şahsiyetlerin sözlerinin araştırılması.

Ev Görevi

1. Öğretmen, öğrencilere ‘Ümitli Olmak Güzel Şey’ adlı sınıfta gerçekleştirilen etkinlikte öğrendiklerini düşünmelerini ister.

2. Öğrencilere aşağıda verilen ifadeleri okuyarak katılıyorlarsa “Evet”, katılmıyorlarsa “Hayır” seçeneğinin altına (X) işareti koymalarını belirtir.

BU ETKİNLİKTE ÖĞRENDİKLERİM Evet Hayır

Ümitli olmak insana yaşama sevinci verir. ( ) ( )

Ümitli olursak çevremizdeki insanlar tarafından dışlanırız. ( ) ( )

Arkadaşlarımızı seçerken iyimser ve gelecekten ümitli insanlar olmalarına önem vermeliyiz. ( ) ( )

Ümitsizlik ve cesaretsizlik bizi tehlikelerden korur. ( ) ( )

Ümitli olan insan hem kendine, hem de çevresine fayda verir. ( ) ( )

Değerlendirme

21

Yaratıcı Drama: Bir hazırlık yapmadan, yazılı bir metin kullanmadan, doğaçlama, öğrencilerin yaşadıkları veya hayal ettikleri durumları bir tiyatro oyunu gibi canlandırdıkları bir etkinliktir. Yaratıcı drama etkinliğinde kostüm, dekor, makyaj gibi öğeler olmak zorunda değildir. Öğretmen tarafından başlatılan etkinlik daha sonra öğrencilerin hayal gücüyle yarattıkları ve canlandırdıkları oyunun sunulmasıyla sonlanır.

1. Öğrencilere yaratıcı drama kısa bir şekilde anlatılmalıdır.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

22

Ek-1İKİ HASTA

İki hasta adam aynı hastane odasında kalıyordu. Hastalardan birinin yatağı pencere kenarında, diğerinin yatağı ise duvar yanındaydı. Duvar yanındaki hastanın kaza sonucu beli sakatlandığı için hareket edemiyordu. Sadece tavanı ve hemşirenin yüzünü görebiliyordu. Pencere kenarındaki hasta ise ağır bir akciğer ameliyatı geçirmişti ve akciğerlerindeki suyun boşaltılabilmesi için her gün bir saat oturması gerekiyordu.

Birbirleriyle saatlerce konuşurlardı; eşlerinden, ailelerinden, arkadaşlarından, askerlik anılarından, gittikleri yerlerden, anılarından. Pencerenin yanındaki hasta her öğleden sonra yatağında doğrulduğunda zamanını pencerenin dışındaki gördüğü şeyleri oda arkadaşına anlatarak geçiriyordu. Diğer yataktaki adam ise günde bir saatlik bu dilimde arkadaşının anlattıklarını dinleyerek göremediği güzellikleri gözünde canlandırıyor, heyecanla ona sorular soruyor ve dış dünyada olanlarla kendi hayatını zenginleştiriyor ve mutlu oluyordu.

Pencere güzel bir gölün yanındaki parka bakıyordu. Gölde çocuklar oyuncak gemilerini yüzdürürken ördekler ve kuğular da suyun üzerinde oynuyordu. Gençler rengârenk çiçeklerin arasında kol kola yürüyorlardı ve şehrin silueti uzakta görülebiliyordu. Pencerenin yanındaki adam bunları en ince ayrıntısıyla anlatırken, diğer taraftaki adam gözlerini kapatıp bu hoş manzarayı hayal ediyor ve bir gün bu manzarayı görebilme ümidi onu mutlu ediyordu. Tekrar iyileşmek ve bu güzelliği kendi gözleriyle görmek istiyordu.

Günler, haftalar, aylar geçti. Bir sabah hemşire hastaların odasına banyo suyu getirdiğinde pencerenin yanındaki hastanın ölü bedenini buldu – sessizce ölmüştü. Bu süre içinde ise diğer hasta giderek iyileşmiş, artık zorlanarak da olsa oturacak hale gelmişti. Arkadaşının ölümüne çok üzülen adam uygun olan en kısa zamanda pencerenin yanına taşınmak istediğini belirtti. Hemşire bu isteği yerine getirdi ve hastanın rahat ettiğinden emin olduktan sonra odadan ayrıldı.

Hasta, yavaşça ve acı çekerek dışarıdaki gerçek dünyaya bakmak için dirseğine dayanarak doğruldu. Yatağın yanından pencereye dönmeye çabaladı. Arkadaşının anlattığı güzellikleri görebileceği için çok heyecanlıydı. Pencereden dışarıya baktığında ise büyük bir şok yaşadı. Çünkü karşısında boş bir duvar vardı. Pencere duvara bakıyordu. Arkadaşı onu mutlu etmek için o güzellikler varmış gibi konuşmuş, yatağa mahkûm günlerini bu güzellikleri görme umuduyla geçirmesini sağlamıştı.

23

Ek-2

EN GÜZEL UMUTLAR ÇOCUKLARDADIR

En güzel umutlar çocuklardadır.Sıcaklık çocukların doğasındadır.

Düşer, kalkar, içten güler.Birden coşar sonra yeniden.

Her adım bir coşku sevgi saklıdır.El ele kol kola tutuşarak,

Hoplaya zıplaya koşuşarakGöz göze diz dize konuşarak

En güzel umutlar çocuklardadır.

Kaynaklar(http://www.videoseyret.org/izle/umut-etmek-guzel-seydir.html)Harry Buschman’ın The Man by the Window (Pencerenin Yanındaki Adam) adlı eserinden Türkçeye uyarlanmıştır. http://www.cocuksarkilari.org/en-guzel-umutlar-cocuklardadir-cocuk-sarkisi.html

24

Değer AlanıÜmit

Etkinlik İsmiÜmit Metrem

25

Etkinlik Kazanımları1. Değerleri tanır.2. Değer ifadelerini sınıflandırır.

MateryallerKarton, makas, kalın uçlu boya kalemi.

Süre:40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Duyguları ve düşünceleri arasındaki ilişkiyi fark eder.2. Aile ve çevresindeki millî kültürü yansıtan ögeleri fark eder.

26

1.Öğretmen, harfler ve onların puan değerlerinin bulunduğu Ek-1’i

öğrencilere dağıtır ve gerekli açıklamayla öğrencilerin tablodaki kelimelerin puan değerlerini bulmalarını ister.

2. Öğrenciler puanlamayı bitirdikten sonra en yüksek ve en düşük puan alan değerler hakkında konuşulur. Öğrencilere değerlerin zıttı

olan kelimelerin ilgili değerle aynı puanı ya da daha düşük puan aldıklarını görmelerini sağlar.

3. Bu tespit doğrultusunda iyiliklerin hayatta da her zaman daha fazla değer alacağı, kötü davranışların ise her zaman daha az değer alacağı vurgulanır.

4. Öğretmen öğrencilerden kendi kelimelerini yazmalarını ve puan değerlerini hesaplamalarını ister.

5. Daha sonra öğretmen öğrencilerin ümit değerine ne derece sahip olduklarını görmelerini sağlayacak olan Ek-2’yi öğrencilere dağıtır ve uygular.

6. Ümit metrem etkinlik sonuçları sınıf ortamında tartışılarak etkinlik sonlandırılır.

İşle

yiş

27

İşle

yiş

“Şafaktan önce her yer karanlıktır. Az sonra gün aydınlanır.” sözünü açıklayan bir kompozisyon yazınız.

Ev Görevi

Etkinlikte neler öğrendim?......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Değerlendirme

1. Kelimenin Değerini Bul ve Ümit Metrem etkinliklerinin nasıl yapılacağı öğrencilere anlatılmalıdır. 2. Kelimenin Değerini Bul ve Ümit Metrem etkinlikleri önceden çoğaltılıp hazır halde bulundurulmalıdır.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

28

Ek-1KELİMENİN DEĞERİNİ BUL?

A=1, B=2, C=3, Ç=4, D=5, E=6, F=7, G=8, Ğ=9, H=1, I=2, İ=3, J=4, K=5, L=6, M=7, N=8, O=9, Ö=1,P=2, R=3, S=4, Ş=5, T=6, U=7, Ü=8, V=9, Y=1, Z=1Yönerge: Yukarıda, harfler ve her harfe ait puan değerleri verilmiştir. Örnek etkinlikteki gibi yukarıdaki tablodan yararlanarak aşağıdaki kelimelerin puan değerlerini bulunuz.Örnek:

ÜMİTLİ: 8+7+3+6+6+3=33 puan UMUTSUZ:

ADALETLİ: ADALETSİZ:

DOĞRUCU: YALANCI:

SABIRLI: SABIRSIZ:

SEVGİ DOLU: SEVGİSİZ:

DÜRÜST: SAHTEKAR:

HOŞGÖRÜLÜ: HOŞGÖRÜSÜZ:

CÖMERT: CİMRİ:

29

Ek-2Ümit Metreniz

Sevgili öğrenciler, aşağıdaki tabloda verilen ifadeleri okuyunuz. Okuduktan sonra size uygun olan ifadeyi işaretleyiniz. Puanlarınızı toplayıp ümit metrenizi boyayınız.

Sıra No

Hiç Bana Bakma Ben Değilim Biraz Ben Tam Ben

1 Sıkıntıdan kurtulmak için pek çok yol bulabilirim. 1 2 3 4

2 Büyük bir enerji ile, amaçlarıma ulaş-maya çalışırım. 1 2 3 4

3 Bir problemin birçok çözüm yolu ol-duğuna inanırım 1 2 3 4

4 Önemli şeylere ulaşmak için bir çok yol düşünebilirim. 1 2 3 4

5 Arkadaşlarım pes ettiğinde bile, de-vam edebileceğim yollar bulabilirim. 1 2 3 4

6 Yaşadıklarımla, geleceğe iyi hazırla-nırım. 1 2 3 4

(Akman ve Korkut, 1993 den uyarlanmıştır.)

30

Değer AlanıÜmit

Etkinlik İsmiÜmit Eder ve Çalışırsak

Başarırız

31

Etkinlik Kazanımları 1. Ümitli olmanın önemini kavrar.

2. Ümit edildiğinde başarılı olunabileceğini kavrar.

3. Ümit ile ümitsizlik duygu ve durumlarını karşılaştırır, bunların sonuçlarının neler olabileceğini kavrar.

4. İnsanlara ve olaylara eleştirel bir gözle bakar.

MateryallerEk-1, Ek-2, Ek-3, tahta kalemi, kalem, silgi

Süre: 40 dk + 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlar ve yorumlar.2. Duygu ve düşüncelerini ifade eder. 3. Okuma öncesi, okuma sırası ve sonrasında metinlerle ilgili soruları cevaplar. 4. Resim ve fotoğrafları yorumlar. 5. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar. 6. Görgü kurallarına uygun dinler. 7. Farklı durumlara ait duygu ve düşüncelerini ifade eder. 8. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır.

32

1. Öğretmen öğrencileri ikili gruplara ayırır.

2. Fotoğrafların olduğu Ek-1’i fotokopi yoluyla dağıtarak veya yansıtıcı kullanarak öğrencilere gösterir ve bir dakika bu

resimler hakkında arkadaşları ile tartışmalarını ister.

3. Öğretmen öğrencilere aşağıdaki soruları yöneltir.

•Buresimlerdekiinsanlardanhangisiveyahangileriümitli?Neden?

•Buresimlerdekiinsanlardanhangisiveyahangilerininyerindeolmakisterdiniz?Neden?

•Kimlerdahamutludur?Ümitliinsanlarmıyoksaümitsizinsanlarmı?

•Kimlerdahabaşarılıolur?Ümitliinsanlarmıyoksaümitsizinsanlarmı?

4. Öğretmen Ek-2’de yer alan okuma parçasını sınıfta okur.

5. Öğrencilere parçanın ana fikrini sorar ve görüşlerini alır.

6. Parçanın ana fikrini tespit ettikten sonra şu soruları sorar:

•Çukuradüşenkurbağalarnasıldavrandılar?

İşle

yiş: Beyin Fırtınası, Örnek Olay, Tartışma, Soru-Cevap, Rol Oynama, Yapılandırılm

ış Grid.

33

İşle

yiş: Beyin Fırtınası, Örnek Olay, Tartışma, Soru-Cevap, Rol Oynama, Yapılandırılm

ış Grid.

•Sizcebukurbağalardanbiri amacına ulaşırken neden diğeri

ulaşamadı?

•Sizcebukurbağalardanhangisininyaptığıdoğruydu?

•Sizçukuradüşenkurbağalardanbirisiolsaydınız,neyapardınız?

•Sizçukurundışındakikurbağalardanbirisiolsaydınız,çukurdakiarkadaşınıza ne söylerdiniz?

7. Öğretmen öğrencileri 4’lü gruplara ayırır ve bu hikâyeyi canlandırmalarını ister. Öğrencilerden biri mücadele eden, diğeri ümidini kaybeden, kalan ikisi de

arkadaşlarının ümidini kıran kurbağaları canlandırırlar.

8. Öğretmen öğrencilere ümitli olmanın önemini vurgulamak için Hz. Muhammed (s.a.v)’in ve Hz. Ömer’in sözlerini sınıfta paylaşır:

“Sizden biriniz dua ettiği zaman kabul olunacağı hususunda büyük ümit beslesin. Zira (çünkü) duanızı kabul etmek Allah için kolaydır.” (Hz. Muhammed)

“İnsanı yaşatan ümit, öldüren ise ümitsizliktir.” (Hz. Ömer)

9. Öğretmen öğrencilere ümit ettiği bir veya birkaç şey söyler. (Örnek: “Bir gün hepinizin dürüst, çalışkan, güzel ahlaklı ve başarılı insanlar

olmanızı ümit ediyorum.”) Öğretmen daha sonra öğrencilerin neyi veya neleri ümit ettiklerini sorar.

10. Öğretmen Ek-3’ü kullanarak dersin değerlendirmesini yapar.

34

İçinde ümit kelimesi geçen üç deyimin anlamının bulunması ve her birinin farklı cümlelerde kullanılması istenir.

Ev Görevi

Etkinlikte kullanılan yapılandırılmış grid yönteminin uygulanması ile ilgili öğretmene kısa bilgi:

Yapılandırılmış grid: Alternatif bir değerlendirme tekniği olan yapılandırmacı grid öğrencilerin hem görsel hem de analitik düşünebilmesini sağlar. Öğrencilerin bilgi seviyesini, eksiklerini ve kavram yanılgılarını tespit etmek amacıyla kullanılan bu teknikte, öğrencilerin seviyelerine uygun olarak 9, 12 veya 16 kutucuk hazırlanır. Öğretmen tarafından konu ile ilgili soru veya sorular hazırlanır. Konu ile ilgili kavramlar, resimler, sayılar, tanımlar veya formüller cevap olarak kutucuklara rastgele yerleştirilir. Öğrencilerden bu soruların cevaplarını bulmaları istenir.

1. Etkinlikte kullanılacak yapılandırılmış grid önceden hazır lanmalıdır.

2. Öğrencilere yapılandırılmış grid hakkında bilgi verilmelidir.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

35

Ek-1

36

Ek-2İKİ KURBAĞA

Bir gün bir kurbağa sürüsü ormanda yürürken içlerinden ikisi bir çukura düştü. Diğer bütün kurbağalar çukurun etrafında toplandılar. Çukur bir hayli derindi ve arkadaşlarının zıplayıp dışarı çıkması mümkün gözükmüyordu. Yukarıdaki kurbağalar, boşuna çabalamamalarını söylediler arkadaşlarına:

“Çukur çok derin. Dışarı çıkmanız imkânsız.”Ancak, çukura düşen kurbağalar onların söylediklerine aldırmayıp çukurdan çıkmak

için mücadeleye devam ettiler. Yukarıdakiler ise hâlâ boşuna çırpınıp durmamalarını, ölümün onlar için kurtuluş olduğunu söylüyorlardı.

Sonunda kurbağalardan birisi söylenenlerden etkilendi, kurtulma ümidini kaybetti ve mücadeleyi bıraktı. Diğeri ise çabalamaya devam etti, çünkü içinden bir ses ona başaracağını söylüyordu. Yukarıdakiler de, çırpınınarak daha çok acı çektiğini söylemeyi sürdürdüler.

Ne var ki, çukurda mücadele eden kurbağa yüreğinden gelen sese inandı ve son bir hamle daha yaptı; bu kez daha yükseğe sıçramayı başardı ve çukurdan çıktı. Çünkü bu kurbağa sağırdı. O yüzden, arkadaşlarının ümit kırıcı sözlerine kulak asmamıştı…

Kaynak: Akramulla Syed tarafından tasarlanmış Islamic Moral Stories’den Türkçe’ye uyarlanmıştır. (http://www.ezsoftech.com/stories/encouraging.stories.asp)

37

Ek-3DEĞERLENDİRELİM

Olmasını beklemek. Zannetmiyorum. Çok istiyorum.

İmkansız. İnşallah. Başaracağım.

Ummak. Olsun diye dua etmek. Bir fırın ekmek yemelisin.

Soru 1: Yukarıdaki kutucuklarda yer alan hangi ifadeleri bir şeyi ümit ettiğimiz zaman kullanırız?

....................................................................................................................................................................

Soru 2: Yukarıdaki kutucuklarda yer alan hangi ifadeleri birisinin ümidini kırmak istediğimiz zaman kullanırız?

....................................................................................................................................................................

Soru 3: Yukarıda kutucuklarda yer alan hangi ifadeler “ümit etmek” fiilinin eş veya yakın anlamlısıdır?

....................................................................................................................................................................

Cevaplar:

1. İnşallah; Çok istiyorum; Başaracağım.

2. İmkânsız; Zannetmiyorum; Bir fırın ekmek yemelisin.

3. Olmasını beklemek; Ummak; Olsun diye dua etmek.

38

Değer AlanıÜmit

Etkinlik İsmiBeş Varoluş Boyutu

39

Etkinlik Kazanımları 1.Kendini toplumun bir bireyi olarak görür.2.Çevresindeki konumunun farkında olur.3.Başkaları üzerindeki etkisini ve başkalarının kendisi üzerindeki etkisini fark eder.4.Olumlu ve olumsuz düşüncelerini ayırt eder.5.Konuşma ve davranışlarında olumlu tercihlerde bulunur.

Süre: 40 dk +40 dk.Materyaller: Kronometre, Ek-1

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. İnsanların belli bir amaç çerçevesinde oluşturdukları sosyal örgüt, resmî kurum ve grupları fark eder. 2. Ön bilgi ve yaşantısını kullanarak çevresindeki belli başlı sosyal problemler ya da ihtiyaçlarla grup, kurum ve sosyal örgütleri ilişkilendirir. 3. Kendisi ile çevresindeki gruplar, kurumlar ve sosyal örgütler arasındaki etkileşime örnekler verir. 4. Sesin bir enerji türü olduğunu sezer. 5. Düzensiz ve şiddeti yüksek seslerin, ses kirliliğine (gürültüye) neden olacağını fark eder.6. Gözlemlerinden elde ettiği verileri derleyip işleyerek mekânlardaki ses kirliliği yoğunluğunu gösteren bir model oluşturur ve sunar. 7. Ses kirliliğinin insan ve çevre sağlığına olan olumsuz etkilerini açıklar. 8. Yaşadığı çevredeki ses kirliliğini azaltmak için alınabilecek önlemleri araştırır. 9. Ses kirliliğini azaltmaya yardımcı olan belirli kişisel eylemleri ve ürünleri tanımlar.

40

1. Öğretmen öğrencilerden hayatta başarılı olmuş insanlardan örnek

vermelerini ister. Daha sonra bu insanların kaç gözü, kaç kulağı, kaç burnu olduğunu söylemelerini ister.

Öğretmen bu insanların diğer insanlardan ne farkı olduğunu sorar.

2. Bütün öğrenciler fikirlerini söyledikten sonra tahtaya beş öğrenci çağırır, bir öğrencinin yere çömelmesini ve öne eğilmesini ister.

3. Diğer dört öğrenciden ellerini arkadaşlarının sırtına koymalarını, hafifçe bastırmalarını söyler.

4. Bütün sınıfın aynı anda ve yüksek sesle, yapamazsın, kalkamazsın, beceremezsin gibi olumsuz ifadelerle arkadaşlarının kalkmasını engellemelerini ister.

5. Öğretmen kronometre ile süre tutar ve öğrencinin yerden kalkmasının ne kadar sürede gerçekleştiğini belirler. Daha sonra ortadaki öğrenciye nasıl hissettiğini sorar. 6. Öğrenciden tekrar yere çömelmesini ister. Tekrar diğer çocuklardan ellerini sırtına koymalarını ve arkadaşlarının kalkmasını engellemelerini ister. Bu kez, bütün sınıfın yüksek sesle ona aferin , yapabilirsin, harikasın, sana güveniyoruz gibi ifadelerle destek vermelerini ister.

7. Tekrar süre tutar ve öğrenciye nasıl hissettiğini sorar. 8. Daha sonra tahtaya aşağıdaki 5 varoluş boyutunu yazar ve öğrencilerden

kendisiyle birlikte yüksek sesle tekrar etmelerini ister - Ben varım.

- Ben değerliyim. - Ben sevilmeye layığım.

- Ben güçlüyüm. - Ben başarabilirim.

İşle

yiş: Anlatım, Soru Cevap, Beyin Fırtınası, Gösterip Yaptırm

a

41

İşle

yiş: Anlatım, Soru Cevap, Beyin Fırtınası, Gösterip Yaptırm

a

- Hata yapmayan insan var mıdır? - Hata yaptığınız zaman neler yapıyorsunuz?- Hatanızın sorumluluğunu aldığınız ve almadığınız durumlara ilişkin anne, baba ve arkadaşlarınızla konuşunuz. En az iki örnek olayı yazarak sınıftaki arkadaşlarınızla paylaşınız.

Ev Görevi

1. Yunus Peygamber

hakkında ne biliyorsunuz?

2. Gözlerinizi kapatın kendinizi karanlık, dar, ıslak, kötü kokulu

bir ortamda üstelik hareket halinde hayal edin.

3. Ne kadar bu durumda kalabilirsiniz?4. Böyle bir durumda ne yaparsınız?

Değerlendirme

42

1. Etkinliğe bütün öğrenciler katılmalıdır.2. Öğrenciler arkadaşlarının sırtına bastırmaları süresince dikkatli olmaları konusunda uyarılmalıdır.3. Sınıfta çıkabilecek gürültü için önceden okul yönetimi bilgilendirilmeli, dersin bölünmemesi için önlem alınmalı ve öğrenciler uyarılmalıdır.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

43

EK-1YUNUS PEYGAMBER

Yunus Suresi, adını bu peygamberden almıştır ve hikayenin ayrıntıları hakkında Saffat suresinde bilgi verilmektedir. Hz. Yunus Ninova halkına gönderilen peygamberdir ve azaptan kurtulan tek halk Ninova halkıdır. Azap yaklaşmaktayken tövbe etmişler ve tövbeleri Allah tarafından kabul edilerek affedilmişlerdir. Halkına peygamber olarak gönderilen Hz. Yunus, 33 yıl onları Allah’ın dinine davet etmiş, kendisine bu süre içerisinde sadece iki kişi inanmıştır. Bu durum kendisinin canını sıkmış, Allah’ın izni olmadan toplumundan ayrılıp Akdeniz’e kadar giderek bir gemiye binmiştir. Hz. Yunus’un bindiği gemi denizin ortasına geldiğinde fırtına çıkar, gemidekiler orada günahkâr birinin olduğunu, O’nu denize atarak fırtınadan kurtulacaklarını düşünürler. Hz.Yunus onlarla tartışmaya girer. Çekilen kur’a Yunus peygambere çıktığı için denize atarlar ve (Saffat 141-146) O’nu büyük bir balık yutar. Yunus hatasını anlayıp balığın karnında dua eder ve duası kabul edilir.’’ Ama balığın karnında bizi andı, tespih etti, biz de onu hasta bir halde ağaçsız, boş bir yere attık ve üzerine kabak türünden bir ağaç bitirdik.” (Saffat 145- 148) Yunus peygamber iyileşir tekrar kavmine döndürülür ve 100 bin kişi O’na inanır.

Yunus peygamber balığın karnındayken yalnız yardımsız sahipsiz ve ölümle burun burunaydı. Her yer ıslak, karanlık ve kötü kokuluydu. Üstelik balık hareket halindeydi. Yani tek kelime ile arzda kaybolmuştu. Yunus peygamberle ilgili ayetler bize bir insanın yeryüzünde bulunabileceği en karanlık, en zor, en tehlikeli ve en imkânsız durumu anlatmaktadır. Ama o durumda Yunus halinden şikâyet etmemiş, hatasını anlamış Allah’a yönelerek af dilemiştir.’’ Allah’ım senden başka ilah yoktur, seni tenzih ederim, ben kendime zulmettim ve zalimlerden oldum,’’ diyerek dua etmiştir.

En umutsuz en çaresiz zamanlarda vazgeçmemeyi, yaptığı hataların ve yanlışların sorumluluğunu alarak bir daha yapmamak üzere af dilemeyi Yunus peygamberin hikâyesi çok güzel anlatmaktadır.

44

Değer AlanıÜmit

Etkinlik Adı”Değer”li Atasözleri

45

Etkinlik Kazanımları1. Değerler ve kültürel öğeler arasında ilişkiler kurar.2. Ümit ile ilgili atasözü ve deyimleri öğrenir.

MateryallerKarton, makas, boya kalemi, Ek-1, Ek-2

Süre: 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi

1. Aile ve çevresindeki millî kültürü yansıtan ögeleri fark eder.

2. Allah’ın yarattıklarını sevdiğine dair örnekler verir.

3. Dini ifadelerin günlük konuşmalarımızda nerede ve nasıl kullanıldığını fark eder.

46

1. Öğretmen Ek-1’de verilen atasözlerini tahtaya yazar.

2. Öğretmen tahtaya yazılan atasözlerinin her birinin ne anlama geldiğini büyük grup tartışma tekniği ile öğrencilere

buldurmaya çalışır.

3. Atasözlerinin ortak özelliklerinin ümit değerine vurgu yaptığını açıklar.

4. Öğretmen öğrencilere Ek-2’de verilen karışık sözcüklerden anlamlı cümleler oluşturma etkinliği yaptırır

İşle

yiş: Tartış

ma

47

İşle

yiş: Tartış

ma Öğrencilerden “Her gecenin bir sabahı vardır” atasözünün ne anlama geldiğini aile bireyleri ile tartışmaları istenir

Ev Görevi

Öğrencilerden ümit değerinin zihinlerinde yaptığı çağrışımları defterine yazmalarını ister.

Değerlendirme

48

Ek-1ÜMİTLE İLGİLİ ATASÖZLERİ

•Umutfakirinekmeğidir.

•Azkork,çokumutet;azye,çokçiğne;azhomurdan,çoknefesal;azkonuş,çokanlat;aznefret et, çok sev ve en güzel şeyler seninle olsun.

•Allahgümüşkapıyıkaparsaaltınkapıyıaçar

•Gündoğmadannelerdoğar

•Çıkmadıkcandanumutkesilmez

•Yaşamınolduğuyerdeumutvardır

•Sağlığıyerindeolanınumuduvardırveumuduolan,herşeyesahiptir

•Umut,ensonkaybedilenşeydi

49

DOĞRU CÜMLELER OLUŞTURURUM

Aşağıda karışık olan kelimeleri sıraya koyarak anlamlı tümceler haline getiriniz.

Örnek: yapılmış şey sayesinde Dünyada her, umut yapılmıştır.

(Dünyada yapılmış her şey, umut sayesinde yapılmıştır. )

sorunların her umut zaman gelebilir üstesinden

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

umuduyla adamın değerlendiririz zihnini bir

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

olmasaydı kırılırdı umut kalpler

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

gelişmesi gereklidir sevgi gibidir için umut cesaret

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

50

Değer AlanıÜmit

Etkinlik İsmiÜmitsiz Değiliz, Çünkü

Ümit Biziz.

51

Etkinlik Kazanımları 1. Millî, manevî, kültürel ve ahlaki değerlerin önemini kavrar.2. Ümitli olmanın önemini kavrar.3. Ümitli olmanın ve ümit vermenin manevi olarak önemini kavrar.

4. Geleceğe ümitle bakar.

Materyaller Ek-1, Ek-2, tahta kalemi, kalem, silgi, A4 kâğıdı, zarf.

Süre: 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Yaşanmış olaylardan ve görsel materyallerden yola çıkarak Millî Mücadele sürecinde yakın çevresini ve Türkiye’yi betimler.2. Duygu ve düşüncelerini ifade eder. 3. Okuma öncesi, okuma sırası ve sonrasında metinlerle ilgili soruları cevaplandırır.4. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlar ve yorumlar.5. Resim ve fotoğrafları yorumlar. 6. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar. 7. Görgü kurallarına uygun dinler. 8. Farklı durumlara ait duygu ve düşüncelerini ifade eder. 9. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır.

52

•ÖğretmenöğrencilereÇanakkale Savaşı hakkında neler

bildiklerini sorar:•ÇanakkaleSavaşınezaman,nerede,kimlerarasındaolmuştur?

•ÇanakkaleSavaşıbizimiçinnedenönemlidir?•Öğretmen,üzerindeÇanakkaleSavaşı’naaitresimlerveMehmetAkif

Ersoy’un yazdığı Çanakkale Şehitlerine isimli şiirden alınmış dizelerin olduğu Ek-1’i sınıfa dağıtır.

•Dizeleriokurveöğrencilerindeokumalarınısağlar.•Öğretmenşiirhakkındaçeşitlisorularsorar:•Sizcebuşiirdekihilalneyitemsilediyor?•SizcebuşiirdekiMehmetçikhangiümitlecanınıverdi?•BuşiirdekiMehmetçiğinumudubizolabilirmiyiz?

•Sizcebugünbutopraklardaşehitlerimizsayesindehayatınısürdürengençlerveçocuklar olarak sorumluluklarımız nelerdir?

•Öğretmen,İstiklalMarşı’nınsekizincikıtasıvebilinmeyenkelimelerinolduğuEk-2’yi dağıtır.

•Öğrencileriikiveyaüçerligruplaraayırırvebudizeleridüzyazıyaçevirmelerini ister.•Öğretmendizelerindüzyazıyaçevrilmişhalinitahtayayazarve

başlık olarak ECDADIMIZDAN MEKTUP VAR yazar. (Ek-2)•Öğrencilerdenbumektubacevapyazmalarınıister

ve şöyle açıklamalarda bulunur:

İşle

yiş: Beyin Fırtınası, Örnek Olay, Tartışma, Yorum, Soru-Cevap, Yaratıcı Dram

a,

53

İşle

yiş: Beyin Fırtınası, Örnek Olay, Tartışma, Yorum, Soru-Cevap, Yaratıcı Dram

a,

“Sevgili öğrenciler, bu toprakların düşman eline geçmemesi dileği

ve ümidi ile canlarını vermiş olan şehitlerimize bir mektup yazın ve onların bu ümidini boşa çıkarmamak için neler

yapacağınızı anlatın. Siz nasıl bir vatan ümit ediyorsunuz? Bu ümidiniz için neler yapıyorsunuz ve neler yapmayı planlıyorsunuz? Anlatın.”

•Öğretmenecdadınyazdığımektubuokurveöğrencilerdekendimektuplarınıokuyarak diyalog temelli bir yaratıcı drama etkinliği düzenler.

•ÖğretmenKonya’nınönemlimanevîşahsiyetlerindenTahirBüyükkörükçühakkındabilgi verir.

54

Sınıfta grup olarak yazılan “ECDADA MEKTUP VAR” etkinliğinin evde aile bireyleri ile genişletilip, temize çekilmesi ve zarf içinde öğretmene teslimi.

Ev Görevi

Değerlendirme

Aşağıdaki değerlendirme tablosunu dikkatlice okuyun ve bu etkinlik ile ilgili olarak kendinize yıldız verin.Ben bu etkinlikte kendimi aşağıda tabloda yer alan hususlarda a) Beğendim: b) Fena değildim. Daha iyi olabilirdim: c) Beğenmedim: A B C

Çanakkale Savaşı hakkında önemli bilgiler öğrendim.“Çanakkale Şehitlerine” isimli şiirden alınan kıtayı anladım. Etkinlikteki yeni kelimelerin anlamını öğrendim.

Şehitlerimizin bizden ne umduklarını anladım.İstiklal Marşımız’ın ümit ettiği vatanı korumam gerektiğini anladım.Ümit içinde yaşamanın manevi olarak önemini kavradım.

55

•Öğretmenşiirlerdegeçenveöğrencileringünlükhayatlarındapekkarşılaşmadığı kelimeleri tam olarak anlamalarını sağlamalıdır. Bu kelimeleri cümle içinde kullanarak ve öğrencilere kullandırarak kelimelerin anlamlarının öğrenilip öğrenilmediğini kontrol etmelidir.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

56

Ek-1

ÇANAKKALE ŞEHİTLERİNE………………..

Vurulup tertemiz alnından, uzanmış yatıyor,Bir hilal uğruna ya Rab, ne güneşler batıyor!

Ey, bu toprak için toprağa düşmüş asker,Gökten ecdat inerek öpse o pak alnı değer.

…………………..Bilinmeyen kelimeler:Ecdat: Geçmişteki büyükler; atalarPak: Temiz

57

Ek-2

İSTİKLAL MARŞI (8. kıta)

Ruhumun senden İlahi, şudur ancak emeli:Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli.Bu ezanlar, ki şahadetleri dinin temeli,Ebedi, yurdumun üstünde benim inlemeli.

Bilinmeyen Kelimeler:

İlahi: Allah, ilahEmel: Arzu, ümit, istekMabet: İbadet edilen yer camii, mescit Namahrem: Yabancı, el, (buradaki anlamı düşman)Şahadet: Tanıklık, bir ülke uğruna şehit olmakEbedi: Sonsuza kadar

ECDADIMIZDAN MEKTUP VAR

Allah’ım, ruhumun senden dileği, sana duam şudur: İbadethanelerimize (camilerimize, mescitlerimize) yabancıların eli değmesin. Tanıklıkları dinimin temeli olan bu ezanlar yurdumun üzerinde sonsuza kadar okunsun.

Tahir Büyükkörükçü“Her zerrenin Allah diyen ahengini duy da,

Milyarla dilin andığı Sübhân’a gönül ver.”

1925’te Konya’da Dünya’ya gelmiştir. 1965 yı-lında Konya Müftüsü olan Tahir Büyükkörükçü Hoca, yedi yıla yakın devam eden müftülük döne-minden sonra kendi arzusu ile tekrar kısa bir süre vaizliğe dönmüştür ve 1973 yılında emekliye ayrıl-mıştır. Vaizleriyle fikirlerini etkili bir şekilde akta-ran bir düşünürdür. 1960-1970’li yıllarda Adana, Ankara, Kayseri, Malatya, Maraş, gibi şehirlere ver-diği vaizlerle büyük kitleleri etkilemiştir.

Dinleyicilerine ve insanlara daima ümit aşılamaya çalışmıştır. Dinleyicilerine “Hocalar cemaatini korkutmaz, eğer korkutursa Allah korkutur, hocalar ümit verir.” sözleri bunu kanıtlamaktadır. Aynı vatan toprakları üzerinde yaşayan insanlara her zaman ümit aşılamaya çalışmıştır. Tahir Büyükkörükçü Hoca, vatan sevgisinin imanın bir gereği olduğuna inanırdı. Dinleyicilerine şu şekilde seslenirdi: “Arşımız bir, Allah’ımız bir, kitabımız bir, Peygamberimiz bir, canı-mız bir, kanımız bir, gayemiz bir, davamız bir, ecdadımız bir, tarihimiz bir, gele-ceğe birlikte bakıyoruz. Bu ihtilafın, bu tefrikanın adı ne?”

Tahir Büyükkörükçü Hoca, geleceğin bugünlerden daha güzel olacağına yü-rekten inanmıştır. Her zaman, “Her şeyin daha iyi olacağına kaniim inşallah…” demiştir. Geleceğe ümitle bakan Tahir Büyükkörükçü Hoca, gençlere güvenirdi.

Bunu en büyük kanıtı şu sözleridir: “Rabbime milyarlarca hamd ediyorum; fark-lıyız, neden mi? İmanlı, inançlı, Hakk’a inanan bir nesil geliyor.’

Tahir Büyükkörükçü Hoca, tevazu sahibi gönül insanıydı. “Rabbim bana ku-lum desin, Resulullah da kölem desin. Dünyada benim için en büyük rütbe bu-dur.” sözleri onun tevazuunun göstergesidir.

Basılmış eserleri şunlardır:• Mevlana ve Mesnevi Gözüyle Peygamber Efendimiz• Müslüman Peygamberini Tanımalısın• İslam’da Edeb• Hakîkî Vechesiyle Mevlâna ve Mesnevî• Mübarek Ramazan ve oruç

M.Nihat MALKOÇ, N. M. (2014) “Sultân’ül Vaizin” Tahir Büyükkörükçü’nün Ardından, http://www.tefekkurdergisi.com/TefekkurYazi-Sultanul_Vaizin_Tahir_Buyukkorukcunun_Ardindan-651145.htmlALKOÇ

http://tr.wikipedia.org/wiki/Tahir_Büyükkörükçü

61

Sabır

62

Değer AlanıSabır

Etkinlik İsmiHer Gecenin Bir Sabahı

Vardır

63

Etkinlik Kazanımları 1. Millî, manevî, kültürel ve ahlakî değerlerin önemini kavrar.2. Sabırlı olmanın tanımını yapar.3. Sabırlı olmayı açıklayabilir, sabırlı olmak ile ilgili örnekler verebilir.4. Sabırlı olmanın önemini kavrar.5. Sabırlı olmaya istekli olur. 6. Etrafındaki insanlara sabırlı olmaya davet etmede istekli olur.

Materyaller Ek-1, fon kartonu, tahta kalemi, kalem, silgi, Ek-2

Süre: 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Hz. Muhammed’in çocukluk ve gençlik yıllarındaki davranışlarını kendi hayatıyla ilişkilendirir.2. Duygu ve düşüncelerini ifade eder3. Okuma öncesi, okuma sırası ve sonrasında metinlerle ilgili soruları cevaplandırır.4. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar. 5. Görgü kurallarına uygun dinler.6. Farklı durumlara ait duygu ve düşüncelerini ifade eder. 7. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır.

64

•Öğretmenöğrencilerepeygamberler hakkında bazı sorular

sorar.•Hz.Muhammed’inhayatınasılgeçti?Çokzenginmiydi?Sarayı var mıydı?

•Hz.Eyüppeygamberhakkındanebiliyorsunuz?•Hz.Yusufpeygamberinhayatıhakkındabilgisahibiolanınızvarmı?

•Sizcepeygamberlerçokrahatbirhayatyaşamışlarmıdır?•Öğretmenbuüçpeygamberinhayatıhakkındabilgilerinolduğumetniönce

kendisi okur ve daha sonra öğrencilerin okumasını sağlar (Ek-1).Öğretmen aşağıdaki soruları sorar:•Sizcebupeygamberlerinortaknoktalarınelerdir?•Buparçadaherikipeygamberiçin“tümsıkıntılarasabretti” deniliyor. Sizce sabretti

ne demek? Bu peygamberler sabrettiklerine göre nasıl bir duygu, düşünce ve davranış sergilemişlerdir? Sabreden insan ne yapar, ne yapmaz?

•Kendihayatınızlabupeygamberlerinhayatınıkarşılaştırdığınızzamannasılfarklargörüyorsunuz?

•Sizdesabırlıbirinsanmısınız?•Sabırlıolmaknedenönemlidir?

•Öğretmenöğrencilerdenkarışıksıradaverilmişkelimeleridoğrusıraya koyarak sabretmek kelimesinin anlamını bulmalarını

ister.

İşle

yiş:

Beyin fırtınası, Örnek Olay, Tartışma, Soru-Cevap

65

İşle

yiş:

Beyin fırtınası, Örnek Olay, Tartışma, Soru-Cevap

Örneğin:beklemek / acı/ geçmesini /gibi /yoksulluk /

üzücü /şikayet etmeden / hastalık/ gibi/durumların

Cevap: •Acı,hastalık,yoksullukgibiüzücüdurumlarıngeçmesinişikâyet

etmeden beklemek.•Şikâyetetmeden,acı,hastalık,yoksullukgibiüzücüdurumlarıngeçmesini

beklemek.•Öğretmensınıfıikiligruplaraayırır.Hergrubasabırileilgiliatasözleriveya

hadislerden oluşmuş cümlelerin yarısının olduğu kâğıt parçalarını verir ve grupların sınıfın içinde dolaşarak ellerindeki yarım cümlenin diğer yarısının hangi grupta olduğunu bulmaya çalışmasını ister. Tamamlanan cümleler sınıfa okunur ve tahtaya yazılır. (Ek-2)

Örneğin:

Grup 1’in elindeki cümle parçası: “Sabreden derviş, ……………” olur. Grup 8’in elindeki kağıtta ise “ ………………… muradına ermiş.” yazar. Öğrenciler

sınıf içinde gezerek cümlelerini tamamlarlar. Daha sonra gruplar cümleyi tam olarak tüm sınıfa okurlar.

66

Sınıfta okunan Hz. Muhammed (s.a.v) ve Hz. Eyüp hakkındaki metine benzer şekilde Hz. Yusuf (a.s) ve Hz. Eyüp (a.s.)’ın hayatlarında yaşadıkları sıkıntıları anlatan bir metin yazdırılır

Ev Görevi

1. Öğretmen, öğrencilere ‘Her Gecenin Bir Sabahı Vardır’ adlı sınıfta gerçekleştirilen etkinlikte öğrendiklerini düşünmelerini ister.2. Öğrencilere aşağıda verilen ifadeleri okuyarak katılıyorlarsa “Evet”, katılmıyorlarsa “Hayır” seçeneğinin altına (X) işareti koymalarını belirtir.

BU ETKİNLİKTE ÖĞRENDİKLERİM Evet HayırPeygamberler sabrı tavsiye etmişlerdir. ( ) ( )Sabırlı olmak yaşanan acılara, yoksulluğa, hastalıklara ve sıkıntılara şikâyet etmeden katlanmaktır. ( ) ( )

Peygamberler yaşadıkları her türlü zorluğa göğüs germişlerdir. ( ) ( )

Sabırlı olmak atalarımızın sevmediği bir şeydir. ( ) ( )Sabırlı olan insan bir gün yaşadığı zorlukların sona ereceği ümidini taşır. ( ) ( )

Değerlendirme

67

Eşini Bul - Tamamlama Tekniği:

•Butekniktegörselveyayazılıtambirparçaortadanikiyebölünerek farklı öğrenci veya öğrenci gruplarına dağıtılır ve öğrencilerden sınıfın içinde dolaşarak ellerindeki yarım parçayı tamamlayacak diğer parçayı bulmaları istenir.

•Öğretmenatasözleriileilgilikâğıtlarıdersegelmedenöncekeserek hazırlamalıdır ve etkinlik sırasında bazı sorularla öğrencilerin parçaları birleştirmelerine yardımcı olmalıdır. (Bir kağıt parçasını kesen öğretmen resmi)

•Ortakveyabenzerkelimelervarmı?

•Sizceelinizdekiyarımcümleninöznesi/yüklemineolabilir?

•Öğretmenöğrencileribütünetkinliğibitirmedeaceleciolmamalarıve tüm grupları karşılaştırmaları konusunda uyarmalıdır.

•Öğretmenpeygamberlerinhayatıilebilgiverirkenokulunteknolojik imkânları yeterliyse kısa video ve filmler izletebilir.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

68

Ek-1HZ. MUHAMMED(S.AV.) ‘İN SABRI

“Sabır imanın yarısıdır”buyuran Rasulullah (sav) Efendimiz’in mübarek şahsiyeti ve

hayatının bütün yönleri bizlere en güzel örnektir. Peygamberimiz (sav) bütün insanlara

rahmet olarak gönderilmiştir. Peygamberin (sav)’in sabrını incelediğimizde insanın

sabra muhtaç olduğunu görürüz. Allah’ın Resulü yurdundan çıkarılmış. Çocukları, eşi,

amcası, amca oğulları ölmüş. Savaşta mağlup olmuş, kendisiyle alay edilmiş, başına

gelen musibetlerden ötürü düşmanları sevinmiş, hastalanmış, yaralanmış, acıkmış ve

susamıştır. Peygamberimiz bütün bu zorlukları sabır ve metanetle karşılamıştır.

Yüce Allah Peygamberimize ve onunla beraber olan Müslümanlara sık sık

sabırlı olmalarını ve asla ümitsizliğe kapılmamalarını öğütler:

“Ey İman edenler, sabretmek ve namaz kılmakla Allah’tan yardım dileyin;

çünkü Allah sabredenlerle beraberdir.” (Bakara 153)

“Cesaretinizi yitirmeyin ve üzülmeyin; eğer gerçekten inanıyorsanız, mutlaka

insanların en üstünü olursunuz.” (Âl-i İmran 139)

http://www.fetvalar.com/sorularla-cevabi-2615.htmlhttp://www.dinibil.com/default.asp?L=TR&mid=1187

69

HZ. EYÜP’ÜN HAYATI

• Önceleri çok zengin, sağlıklı ve güçlüydü.

• Hayatı sonra giderek kötüleşti.

• Bütün malını, mülkünü, hayvanlarını, topraklarını ve parasını kaybetti.

• Evi yıkıldı ve çocuklarının hepsi öldü. Sadece karısı kurtuldu.

• Çok ağır hastalandı. Bütün vücudu yaralar içinde kaldı.

• Vücudundaki yaralar diline ve kalbine kadar ulaştı.

Yaşadığı tüm sıkıntılara rağmen hiçbir gün ümidini kaybetmemiş, sürekli sabretmiş ve Allah’a tevekkül etmiştir.

70

Ek-2EŞİNİ BUL TAMAMLA

Eşini bul-tamamla tekniği uygulanırken ikiye kesilerek dağıtılacak özlü sözler

Sabır acıdır.......................................................... ...................................... ama meyvesi tatlıdır.

Sabrın sonu ...................................................................................... selamettir (sıkıntılardan

kurtuluştur).

Sabırlı kuş ........................................................... ................... bütün kuşlardan daha iyi uçar.

Sabır güzeldir ................................................... .................... fakat yoksullarda olursa daha

güzeldir.

Sabreden derviş .............................................. .............................................. muradına ermiş.

Sabırla yenen koruk (olmamış ekşi üzüm) ...... ........................................................... helva olur.

Sabırsızlık bir ağaçtır ...................................... ..................................... meyvesi pişmanlıktır.

Sabreyle işine ................................................... ........................................ hayır gelsin başına.

Oruç sabrın yarısıdır ....................................... ............................... sabır da imanın yarısıdır.

Sabretmeyen insan ........................................ ........................................ ne kadar da fakirdir.

Ey, iman edenler, ............................................. .................................. sabredin, sabretmekte

birbirinizle yarış edin.

71

Değer AlanıSabır

Etkinliğin İsmiSabır Ağacı

72

Etkinlik Kazanımları1. Güzel davranışlarının farkında olur. 2. Güzel davranışlara sahip olmaya özenir.3. İyi alışkanlıklar kazanmayı benimser.

Materyaller Renkli fon kağıtları, renkli kalemler, öğrenci sayısı kadar zarf, makas, cetvel, yapıştırıcılar, her öğrencinin fotoğrafı

Süre: 40+40 dk., 10 gün boyunca her dersin ilk birkaç dakikası

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Sevginin dostluk ve kardeşlik bakımından önemini irdeler. 2. İslam’da sevgi ve barışın önemini örnekleri ile açıklar. 3. Dostça ve kardeşçe yaşamaya özen gösterir. 4. Kendisinde gördüğü olumlu özellikleri ifade eder. 5. Okula ilişkin duygularındaki değişimi sorgular.6. Yapmaktan hoşlandıklarını ve hoşlanmadıklarını ifade eder.

73

Hazırlık soruları :•Annenizinvebabanızınsahipolduğugüzel

alışkanlıklar nelerdir?•Sizehangigüzelalışkanlıklarıkazandırmayaçalışıyorlar?

•Öğretmenlerinizhangigüzelalışkanlıklarıkazanmanızıistiyor?•Sizbualışkanlıklarıkazanmakistermisiniz?

1. Öğretmen ve öğrenciler birlikte karton üzerine çok büyük bir ağaç resmi çizerler.

2. Çizdikleri ağacı kenarlarından keserler. 3. Sınıfın bir duvarına boydan boya yapıştırırlar, pano üzerine asarlar veya üç boyutlu bir ağaç da tasarlayabilirler. 4. Her çocuk için bir büyük elma resmi çizerler, kenarlarından keserler, elmaları 10-15 eşit parçaya bölerler.

5. Bölünmüş elmaların her birini bir zarf içine yerleştirirler. Her öğrencinin ismi bir zarf üzerine yazılır.

6. Ağacın dallarına her öğrenci kendi resmini asar, resimler bütün dallara dağılır.

7. Her sabah derse başlayınca öğretmen öğrencilere arkadaşlarının güzel davranışlarını sorar.

8. Öğrenciler arkadaşlarının güzel bir davranışını söyler. Rica etti, teşekkür etti, ödevime

yardım etti,

İşle

yiş:

Anlatım, Gösterip Yaptırma, Gösteri, Soru Cevap, Beyin Fırtınası, İstasyon

74

soruma cevap verdi, temiz giyindi,

ellerini yıkıyor, güzel konuşuyor gibi.9. Öğretmen güzel davranışı olan öğrenciye bir elma

parçası verir, öğrenci arkadaşlarının beğendiği davranışı yazar. Gülümsedim, rica ettim, teşekkür ettim gibi.

10. Sonra bu elma parçasını fotoğrafının altına asar.11. Her gün dersin ilk birkaç dakikası bu iş için ayrılır. 2-3 hafta sonra ağaç

elmalarla dolar, her öğrenci elmasını tamamlar.

75

Çevrenizdeki insanlarla sabırlı olup olmadıkları, hangi durumlarda sabırlı veya sabırsız davrandıkları konusunda konuşunuz. Sabrın ne olduğu ve ne işe yaradığı konusunda düşüncelerinizi yazınız ve arkadaşlarınızla paylaşınız.

Ev Görevi

Değerlendirme

1.Etkinliğe bütün öğrenciler katılmalıdır. 2.Öğretmen ipuçları, dönüt, düzeltme ve pekiştireçlerle öğrencileri yönlendirmelidir.3.Etkinlik sabırla gerçekleştirilmelidir.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

•Buetkinliktenneleröğrendik?•Hangidavranışlarınızarkadaşlarınıztarafındanseviliyor?•Budavranışlarısürdürebilmekiçinnelereihtiyacınızvar?•Sınıfımızdakiarkadaşlarımızıngüzelalışkanlıklarınısayalım.•Güzelalışkanlıkkazanmakiçinnelereihtiyacımızvar?•Sabırlıdavranmakvedavranmamakarasındakifarksizcenedir?

76

Değer AlanıSabır

Etkinlik İsmiNiçin Sabredelim?

77

Etkinlik Kazanımlar: 1. Sabrederken dikkate aldığı sebepleri kavrar.

2. Sabır değerine hangi düzeyde sahip olduğunu anlar.

3. Değerlerimizi kabul ederken kendisini etkileyen durumları fark eder.

MateryallerKısa Hikâye

Süre: 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi

1. Başkalarının duygu ve düşüncelerini saygı ile karşılar.

2. Kendinin ve başkalarının hata yapabileceğini kabul eder, bunu hoşgörüyle karşılar.

3. Kendisine ve çevresine saygılı davranır (Gürültü yapmaz, çevresine zarar vermez, başkalarının hakkını çiğnemez).

78

1. Öğretmen öğrencilere Ek-1’deki hikâyeyi okur ya da dağıtarak

okumalarını ister.2. Hikâye okunup anlatılarak tam olarak anlaşılması

sağlanır.3. Öğretmen öğrencilere “Bu durumda siz Cemil’e yardımcı

olacaksınız. Cemil’e kimin görüşünü dikkate almasını ve nasıl davranmasını önerirsiniz?

Niçin?” sorusunu yöneltir. Öğrencilerin tercihlerinin gerekçesini açıklamalarını ister.

Kohlberg’in aşamalarına ilişkin cevaplar•Cemil,Mertyüzündenevedönüştegeç

kalmamak ve böylece babasını kızdırmamak için arkadaşlığına son vermelidir. (I. Dönem)

•Cemil,Mert’inannesininkendisineçoksevdiği bir oyuncak alacağı için Mert ile arkadaşlığına devam etmelidir. (II. Dönem)

•CemilmahallesindekikomşularınınkendisinitakdiretmeleriiçinMertilearkadaşlığına devam etmelidir. (III. Dönem)

•Cemilannesiningörüşünüdikkatealmalı,kurallarauygundavranmakvediğer arkadaşlarının kendisini sevmesi için Mert ile arkadaşlığına devam

etmelidir. (IV. Dönem)•CemildahamutlubirmahalleveçevreoluşturmakiçinMertile

arkadaşlığına devam etmelidir. (V. Dönem)•Cemilinsanhakları,eşitlikvedemokrasiiçinMert

ile arkadaşlığına devam etmelidir. (VI. Dönem)

İşle

yiş

79

İşle

yiş

Ek-1’deki hikayeyi aile büyüklerinize okuyunuz ve aile bireylerinizin Cemil’e ne tavsiye ettiğini sorunuz. Görüşlerini aşağıya yazınız.

Babam .............................................................................................................. tavsiye ediyor.

Çünkü .............................................................................................................................................

Annem .............................................................................................................. tavsiye ediyor.

Çünkü .............................................................................................................................................

Ablam/abim .................................................................................................. tavsiye ediyor.

Çünkü .............................................................................................................................................

Ev Görevi

80

ÖĞRENCİ DÜZEYİ BELİRLEME TABLOSU

Gelenek Öncesi Düzey Geleneksel Düzey Gelenek Ötesi Düzey

1.Dönem: Ceza ve İtaat

2.Dönem: Çıkara dayalı alış-veriş

3.Dönem: Kişiler arası uyum

4.Dönem: Kanun ve düzen

5.Dönem: Sosyal anlaşma

6.Dönem:Evr.Ahlaki ilkeler

ÖĞRENCİNİN TERCİH ETTİĞİ MADDE NUMARASI

1 2 3 4 5 6

Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı

Öğr. Adı Soyadı Öğr. Adı Soyadı

Değerlendirme

81

ÖĞRETMEN BİLGİ NOTU: Öğrencilerin kendi görüşlerine ilişkin gerekçelerinin açıklandığı anda öğretmen hangi öğrencinin açıklamasının Kohlberg’in hangi aşamasına girdiğini aşağıdaki tabloyu kullanarak belirleyebilir. Böylece öğrencinin ahlaki gelişim açısından hangi düzeyde olduğu tespit edilmiş olur. İlkokul düzeyinde duyuşsal alanda kazandırılabilecek hedefler değer verme basamağından yukarı çıkamaz. Çünkü örgütleme ve kişilik basamakları kişide ancak 30 yaşından sonra oluşabiliyor. Bu sebeple ilköğretim programlarında duyuşsal alanla ilgili hedefler genellikle değer verme basamağına kadar yazılmıştır. Bu nedenle cevaplarla ilgili beklenti bu düzeyde değerlendirilmelidir.Kohlberg’in aşamalarına ilişkin göstergeler1. Kişi cezadan kaçındığı için kurallara uyar. 2. Ödüle ulaşmak için kurallara uyar. 3. İyi çocuk evresinde olup başkalarının onayını almak için kurallara uyar. 4. Otoriteye, sosyal kurallara ve kanunlara karşı suçluluk ve dışlanma kaygısından dolayı kurallara uyar.5. Davranışlarına insanlığın ortak mutluğu için gerekli olan değerler yön verir.6. Davranışlarına insan hakları, eşitlik, demokrasi, özgürlük gibi evrensel ilkeler yön verir.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

82

Ek-1CEMİL İLE MERT

Cemil ile Mert hem mahalleden çocukluk arkadaşı hem de sınıf arkadaşıdır. Mert ile Cemil okula yürüyerek birlikte gidip gelmekte, teneffüslerde de birlikte oynamaktadırlar. Ancak Mert biraz hareketli ve davranışlarına dikkat etmeyen bir çocuktur. Bazı günler beslenmesini unutmakta, Cemil’den beslenmesini kendisi ile paylaşmasını istemektedir. Bazı günler ödevini kendisi uğraşmadan Mert’ten almak istemektedir. Bazen de Mert gereksiz yere yolu uzatmakta ve bu yüzden Cemil eve geç kalmaktadır. Özellikle bu durumlarda babası Cemil’e kızmaktadır. Mert okula giderken de bazı dikkatsiz hareketler yapmaktadır. Okulda ve okul dışında pek çok konuda Cemil, Mert’e katlanmak zorunda kalmaktadır. Artık Mert, Cemil’i çok zor durumda bırakmakta ve hayatından bezdirmektedir. Cemil bu arkadaşlığa son vermeye karar vermek üzeredir. Ancak çevresindekilerin bu konuda pek çok görüşü onu etkilemektedir. Okula gidiş-geliş ile ilgili Mert’in annesi Cemil ile özellikle görüşmekte ve Mert’e sahip olmasını istemekte, eğer bunu yaparsa kendisine çok sevdiği bir oyuncak alacağını ifade etmektedir. Bu durum ile ilgili olarak diğer komşuları da Cemil’e:

“Aferin sana, Sen uslu çocuksun, Mert’in yaptıklarına kızmadan onunla arkadaş olmaya devam et.” demektedir.

Cemil’in Annesi de Cemil’den Mert ile arkadaşlık yapmasına devam etmesini istemektedir ve arkadaşlığa devam etmenin kurallara uymak için gerekli olduğunu ve eğer arkadaşlığını sürdürmezse diğer arkadaşları tarafından kendisinin daha az sevileceğini söylemektedir.

Hatta bir gün öğretmen de zorluklar karşısında sabretmek hakkında bir konuşma yapmış ve daha mutlu bir mahalle ve çevre için yakınımızdaki insanların davranışlarına sabretmek gerektiğini belirtmiştir. Hatta öğretmen insan hakları, eşitlik ve demokrasi için insanlara sabretmemiz gerekebileceğini söylemiştir. Artık Cemil bir karar vermek zorundadır.

Yazan: Ahmet KURNAZ

83

Değer AlanıSabır

Etkinlik İsmiDeğerli Sıram

84

Etkinlik Kazanımları 1. Özlü sözlerden hareketle sabrın anlamını daha iyi kavrayabilme.

2. Sabır ile ilgili diğer arkadaşlarının görüşlerini anlayabilme.

3. Sabır değerine bir kişilik özelliği olacak düzeyde sahip olma ile ilgili örnekler verebilme.

Materyaller : Ek-1

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi

1. Metinde verilen ipuçlarından hareketle karşılaştığı yeni kelimelerin anlamlarını tahmin eder.

2. Din hakkında bilgi sahibi olmanın önemli olduğunu fark eder.

3. Okuma öncesi, okuma sırası ve sonrasında metinlerle ilgili soruları cevaplandırır.

4. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlar ve yorumlar.

5. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar.

6. Sesli okumada vurgu ve tonlamalara dikkat eder.

7. Seviyelerine uygun şiirleri doğal bir sesle okur.

85

1. Öğretmen, öğrenciler sınıfa gelmeden her bir öğrencinin sırasına sabır

ile ilgili özlü sözleri bir zarf içinde bırakır. (Ek-1)

2. Öğrenciler sınıfa gelip sıralarına oturduklarında her öğrencinin zarfını açmasını ve zarfın içindeki sözün anlamını beş dakika

düşünmesini ister.

3. Daha sonra öğrencilerden sözlerini sınıfa okumaları, sözün kime ait olduğunu söylemeleri ve sözün anlamını açıklamaları istenir.

4. Öğretmen öğrencilerle aşağıdaki soruların cevaplarını tartıştırarak dersi işler.

A

•Çevrenizdekiinsanlarınsabırlıdavrandığınıdüşündüğünüzbirolayaörnekveriniz.

•Sizesabırlıdavranıldığıbirdurumhatırlıyormusunuz?

•Sabırsızdavranışlarınsonundayaşanılansorunlarnelerolabilir?

•Sıraarkadaşınsüreklieşyalarınıizinsizalıyor,neyapardın?

B

•Öğretmeninizbuhaftaenazüçarkadaşınızasabırlıdavranmanızı istedi, arkadaşlarınızın hangi

davranışlarına sabırlı davranabilirsiniz?

İşle

yiş: Aktif

Öğrenme, Yaratıcı Drama

86

•Arkadaşlarınızınhangidavranışlarına tahammül edemezsiniz ve

sabırsız davranırsınız?

•Sınıfınızdabir“sabırtakımı”kurulduğundabutakımdayeralmakister misiniz? Neden?

•Okuldasabırlıdavranışlarıyaygınlaştırmakiçinçalışmakistermisiniz?Neden?

•Okuldabirarkadaşınızınsabırlıdavranmasınısağlamayaçalışırmısınız?Nasıl?

C

•Öğretmen,öğrencilerieşleştirirvebirbirlerinesabırileilgilibeşcümledenoluşanbirkonuşma yapmalarını ister.

•Öğretmen,öğrencilerdensınıfarkadaşlarınasorarakkendisininsabırsızbirdavranışına örnek vermelerini ister?

D

•Niçinsabırlıolmalıyız?

E

•Sensabırlıbirinsanolarakhayatınboyuncaneleryapmak isterdin?

87

Aile büyüklerinizden sabır ile ilgili bir özlü söz söylemelerini isteyiniz.

......................................................................................................................................................................

Sabır ile ilgili üç atasözü bulunuz ve birkaç cümle ile açıklayınız.

.................................................................................................................................................................

Ev Görevi

88

Ek-1SABIR İLE İLGİLİ SÖZLER

1. Sabır, kurtuluşun anahtarıdır. (MEVLANA) 2. Sabretmeyi bilmiyorsan baştan kaybetmişsindir. (ŞENER ŞENTÜRK) 4. Hoşlanmadığına sabretmedikçe, hoşlandığını ele geçiremezsin. (Hz. İSA) 5. Sabırlı bir adamın öfkesinden sakınınız. (La ROCHEFOUCAULD) 6. Sabrın en büyüğü, Allah’ın emir ve yasaklarına karşı sabretmektir. (KA’BÜI-AHBAR) 7. Sabır güzeldir, fakat yoksullarda olursa daha da güzel olur. (Hz. MUHAMMED s.a.v)8. Şükürle sabır birer binek hayvanı olsalardı, hangisine daha önce bineceğimi

kestiremezdim. (Hz. ÖMER)9. Bedende baş ne ise, imanda da sabır aynıdır. Başsız beden olmayacağı gibi,

sabırsız da iman olmaz. (Hz. ALİ)10. Çıkacağım merdivene sabrı merdiven yaparım. (MEVLANA)11. İnsanlarda riyanın karışmayacağı, hakiki tek vasıf sabırdır. (ABDÜLAZİZ BEKKİNE)12. Sabır, hiç yüzü ekşitmeden acıyı yudum yudum içine sindirmendir. (CÜNEYT

BAĞDADİ)13. Sabır bütün belaları gönül rahatlığıyla karşılamaktır. (EBU SAİD ARABİ)14. Sabrın alameti şikâyeti terk, musibet ve sıkıntıları gizlemektir. (ABDULLAH ARAZ) 15. Sevinç kapısının anahtarı sabırdır. (W.JACOBS) 16. Sabırlı kuş, bütün kuşlardan daha iyi uçar. (MEVLANA) 17. Sabır, umut etmek sanatıdır. (VAUVENARGUES) 18. Sabır ve zamandan kuvvetli bir şey yok: Her şeyi bunlar yapar. (TOLSTOY) 19. Sabrı olmayanlar ne kadar fakirdirler. (SHAKESPEARE)

20. Sabır önceleri insana zehir gibi görünür, fakat bunu huy edinirsen bal olur. (SADİ)

89

Değer AlanıSabır

Etkinlik İsmiŞair Sabır Demiş

90

Etkinlik Kazanımları 1. Sabırlı olmanın önemini kavrar.

2. Millî, manevî, kültürel ve ahlakî değerlerin önemini kavrar.

3. Sabırlı olmanın tanımını yapar.

4. Sabırlı olmayı açıklar, sabırlı olmak ile ilgili örnekler verir.

5. Sabırlı olmaya istekli olur.

Materyaller Ek-1,Ek-2 , tahta kalemi, kalem, silgi.

Süre: 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Metinde verilen ipuçlarından hareketle karşılaştığı yeni kelimelerin anlamlarını tahmin eder.2. Din hakkında bilgi sahibi olmanın önemli olduğunu fark eder.3. Okuma öncesi, okuma sırası ve sonrasında metinlerle ilgili soruları cevaplandırır. 4. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlar ve yorumlar.5. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar. 6. Sesli okumada vurgu ve tonlamalara dikkat eder.7. Seviyelerine uygun şiirleri doğal bir sesle okur.8. Farklı durumlara ait duygu ve düşüncelerini ifade eder.

91

•ÖğretmenöğrencilereNecipFazıl Kısakürek’i tanıyıp tanımadıklarını

sorar.•ÖğretmenNecipFazılKısakürekhakkındakısabirbilgiverir:

1904 yılında İstanbul’da doğdu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Devlet Konservatuarı

ve İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’nde öğretmenlik, çeşitli gazete ve dergilerde yazarlık yaptı. Hece ölçüsüyle

şiirler yazmış olan Necip Fazıl Kısakürek mükemmel bir dil ve güçlü bir tekniğe sahipti. İnsanın evrendeki yerine, iç alemin gizli duygularına felsefi bir bakış açısıyla yaklaştı ve çok önemli eserler yazdı. Necip Fazıl Kısakürek 25 Mayıs 1983’de İstanbul’da öldü.

•Öğretmensınıfı5’erkişilikgruplaraayırır.HergrubaEk-1’deyeralan şiiri fotokopi ile çoğaltarak dağıtır.

•Öğretmenşiirisesliokur.Dahasonraöğrencilerdengrupolarakşiiri birlikte okuyarak anlamaya çalışmalarını ister. Öğretmen

bilinmeyen kelimelerin anlamlarını vermez.

İşle

yiş: Beyin Fırtınası, İşbirliğine Dayalı Öğrenme, Tartışma, Soru-Cevap

92

•Öğretmen Ek-2’yi fotokopi yoluyla çoğaltarak yine gruplara dağıtır

ve alıştırma 1’i yapmalarını ister.

•Öğretmen, alıştırma 1’in cevaplarını verir.

•Öğretmen, öğrencilerden alıştırma 2’yi yapmalarını ister.

•Öğretmen, alıştırma 2’nin cevaplarını verir.

•Öğretmen şiir hakkında öğrencilere sorular sorar:- Şaire göre neden başımıza gelen sıkıntılara sabretmeliyiz?- Sizce şair sabrı tarif ederken neden onun daracık bir yol olduğunu söylüyor?- Sizce sabretmek neden önemlidir?- Bu şiiri sevdiniz mi? Neden?

•Öğretmen gruptaki her bir öğrencinin bir kıtayı ezberlemesini ister ve hazır oldukları zaman öğrenciler şiiri grup olarak sınıfın huzurunda okurlar.

93

Sınıfta çalışılan şiirin her kıtasının birkaç cümleyle düz cümleye çevrilmesi istenir.

Ev Görevi

1. Öğretmen, öğrencilere “Şair Sabır Demiş” adlı sınıfta gerçekleştirilen etkinlikte öğrendiklerini düşünmelerini ister.

2. Öğrencilere aşağıda verilen ifadeleri okuyarak katılıyorlarsa “Evet”, katılmıyorlarsa “Hayır” seçeneğinin altına (X) işareti koymalarını belirtir.

BU ETKİNLİKTE ÖĞRENDİKLERİM Evet Hayır

Necip Fazıl Kısakürek hakkında bilgi sahibi oldum. ( ) ( )

Farklı şekilde ifade edilen cümleleri anlayabildim. ( ) ( )

Roman okuma çalışması yaptık. ( ) ( )

Kelimelerin eş anlamlarını sözlüğe bakmadan metni dikkatlice okuyarak bulabildim. ( ) ( )

Sabretmenin dinimize göre önemli bir davranış olduğunu kavradım. ( ) ( )

Değerlendirme

94

Alıştırma 1’in cevap anahtarı şöyledir:a- Sabır incecik (daracık) bir yoldur.Sabır, incecik sırat b- Bu öyle apaçık bir sırdır ki. (Bu öyle gizlenemez bir sırdır ki)Bir sır ki aşikâre c- Sabır her şeyin Allah’tan geldiğini bilerek, isyan etmemektir.Sabır Hakka tevekkül.d- Kurtuluş mu? Kurtuluş O’ndadır (Allah’tadır).Felah mı, O’nda felah e- Bela (büyük sıkıntılar) sana eziyet etsin.Bela sana kahretsin f- Dağların zirveleri (en yüksek noktaları) yer ile aynı seviyeye iner (dağ gibi aşılması zor engeller kolayca aşılır). Yerle bir olur doruk g- Sen belaya ( o büyük sıkıntılara) uyma. (Sen belaya isyan etme). Sen belaya selam et.h- Sabır hayra işarettir.Sabır hayra alamet.

2) Alıştırma 2’nin cevap anahtarı şöyledir:Alamet: İşaret, belirti Koruk: Olmamış üzümDoruk: Zirve, en yüksek nokta Aşikâr: Apaçık, gizlenemezFelah: Kurtuluş Buyruk: EmirŞikâr: Av Tevekkül: Her şeyin Allah’tan geldiğini bilmek, Allah’a isyan

etmemekSırat: Yol İtimat: Güvenmek

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

95

Sabrın sonu selamet,

Sabır hayra alamet.

Bela sana kahretsin;

Sen belaya selam et.

Felah mı, O’nda felah,

Silah mı, O’nda silah.

Sen de kim oluyorsun?

Asıl sabreden Allah.

Sabır, incecik sırat;

Murat içinde murat.

Sabır Hakka tevekkül.

Sabır Hakka itimat.

Sabırla pişer koruk,

Yerle bir olur doruk.

Sabır, sabır ve sabır,

İşte Kur’anda buyruk!

Bir sır ki aşikare,

Avcı yenik şikare.

Yalnız, yalnız sabırda

Çaresizliğe çare…

Necip Fazıl Kısakürek

Ek-1

SABIR

96

Ek-2

ALIŞTIRMA 1:Yönerge: Aşağıdaki cümleler şiirdeki hangi dizelerin eş anlamlısıdır? Şiirdeki

bulduğunuz bu dizeleri aşağıdaki cümlelerin altındaki boşluklara yazın.

a) Sabır incecik (daracık) bir yoldur....................................................................................................................................................................b) Bu öyle apaçık bir sırdır ki. (Bu öyle gizlenemez bir sırdır ki)....................................................................................................................................................................c) Sabır her şeyin Allah’tan geldiğini bilerek, isyan etmemektir....................................................................................................................................................................d) Kurtuluş mu? Kurtuluş O’ndadır (Allah’tadır)....................................................................................................................................................................e) Bela (büyük sıkıntılar) sana eziyet etsin....................................................................................................................................................................f ) Dağların zirveleri (en yüksek noktaları) yere iner (dağ gibi aşılması zor engeller kolayca aşılır). ...................................................................................................................................................................g) Sen belaya ( o büyük sıkıntılara) uyma. ...................................................................................................................................................................h) Sabır hayra işarettir....................................................................................................................................................................

97

ALIŞTIRMA 2

Yönerge: Aşağıdaki kelimelerin eş anlamlılarını bularak karşılarına yazınız.

Alamet: ....................................................................................................................

Koruk: .....................................................................................................................

Doruk: ......................................................................................................................

Aşikâr: ......................................................................................................................

Felah: .......................................................................................................................

Buyruk: ....................................................................................................................

Şikâr: ........................................................................................................................

Tevekkül: .................................................................................................................

Sırat: .........................................................................................................................

İtimat: ......................................................................................................................

98

Değer AlanıSabır

Etkinlik İsmiSabırsız Olmanın Sonu

99

Etkinlik Kazanımları 1. Sabırlı olmanın önemini kavrar. 2. Sabırlı olunmadığında olumsuz sonuçların yaşanabileceğini kavrar.3. Sabırla ilgili önemli şahsiyetlerin özelliklerini açıklar.

4. Sabırlı ve sabırsız davranışları ayırt eder.

MateryallerEk-1, fon kartonu, tahta kalemi, kalem, silgi

Süre: 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi

1. Duygu ve düşüncelerini ifade eder. 2. Yazmak için hazırlık yapar. Yazma amacını belirler. Yazma yöntemini belirler. 3. Konu dışına çıkmadan yazar. 4. Formları yönergelerine uygun doldurur. 5. Görgü kurallarına uygun dinler.6. Konuşma amacını belirler ve dinleyicilere söyler. 7. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır.8. Dinin ahlaklı olmayı gerektirdiğini fark eder.9. Güzel söz söyleme ve güzel davranış sergilemeye istekli olur. 10. Konuşmalarda görgü kurallarına uyar, Konuşmalarda sözcükleri doğru ve yerinde kullanır.

100

1. Öğretmen okuma parçasını (Ek-1)’i sınıfta okur.

2. Öğrencilere okuma parçasının ana fikrini sorar. Öğrenci paylaşımları alınır.

3. Ortak bir ana fikir belirlendikten sonra öğretmen aşağıdaki soruları sorarak grup etkileşimini başlatır.

•GeziyegittiklerindeÖmerveAhmetnasıldavrandılar?

•ÖmerveAhmet’inyaptığıdavranışdoğrumudur?

•Sınıf,ÖmerveAhmet’inkendilerineyaptığıbudavranışkarşısındanehissetmiştir?

•ÖmerveAhmetyaptıklarıdavranışınyanlışolduğunuanladığıandaneleryaptı? Neler hissetti?

•SizÖmerveAhmet’inyerindeolsaydınıznehissederdiniz?

4. Öğretmen öğrencilere sabırlı olmanın önemini vurgulamak için Şems Tebrizi’nin sabır ile ilgili söylediği sözleri sınıfta paylaşır.

“Dünya sabırla döner. Çünkü Güneşin de Ay’ın da zamana ihtiyacı vardır”. ‘Şems-i Tebrizi’

İşle

yiş: Kartopu, Kavram Haritası, Beyin Fırtınası, Tartışma, Soru-Cevap

101

İşle

yiş: Kartopu, Kavram Haritası, Beyin Fırtınası, Tartışma, Soru-Cevap

“Su sabrın simgesi, istiridyenin yurdudur.

Su olmasaydı inci de olmazdı. Sabırlı ol ki istiridye gibi inciler yapasın”. ‘Şemş-i Tebrizi’

5. Öğretmen öğrencilerden sabır içeren davranışları düşünmelerini ister. Sonra öğretmen şu örneği verir. “Servis

sırası beklerken birisi önüme geçer ama ben sabrederim”.

6. Daha sonra sınıfı 2’şerli gruplara ayırır. Sabır içeren davranışları kendi aralarında tartışmalarını ister.

7. Öğretmen daha sonra öğrencileri 4’erli gruplara ayırır ve sabır içeren davranışları kendi aralarında tartışmalarını ister.

8. Öğretmen son aşamada 8’erli gruplar halinde öğrencilerin sabır içeren davranışları kendi aralarında tartışmalarını ister.

9. Ortaya çıkan fikirleri bu 8’erli grupların yazmasını ve sınıfa açıklamalarını ister.

10. Öğretmen bu 8’erli gruplara sabırlı olmak ile ilgili kavram haritası hazırlayacaklarını söyler. Her grup, grup başkanı

seçer ve o kişi kavram haritasının yazıcısı görevini üstlenir. Gruplara birer

102

fon kartonu ve tahta kalemi

verir. Öğrencilere kağıdın tam ortasına büyük harflerle “SABIRLI OLMAK” ifadesini yazmalarını

söyler.

11. Kavram Haritasını aşağıdaki sorulara verecekleri cevaplarla oluşturmalarını sağlar.

•Sabıriçerendavranışlarnelerdir?(Biröncekiçalışmadayapmışolduklarımaddeler)

•Sabırlıinsanlarınözelliklerinelerdir?

•Sabırlıolmakiçinneleryapmalıyız?

•Sabırlıolduğumuzdanelerolur?

•Sabırlıolmadığımızdanelerolur?

12. Kavram haritası bitirildiğinde grup başkanının hazırladıkları kavram haritasını sınıfla paylaşması sağlanır.

13.Öğretmen hazırlanan kavram haritalarını sınıfta değer panosuna asar.

14. Öğretmen sabırlı olmanın önemini vurgular.

103

Sabır ile ilgili önemli şahsiyetlerin sözlerinin araştırılması.

Ev Görevi

1. Öğretmen, öğrencilerden ‘’Sabırsız Olmanın Sonu’’ adlı etkinlikte öğrendiklerini düşünmelerini ister.

2. Öğrencilere aşağıda verilen ifadeleri okuyarak katılıyorlarsa “Evet”, katılmıyorlarsa “Hayır” seçeneğinin altına (X) işareti koymalarını belirtir.

Evet Hayır

Sabırlı olmak hem dini açıdan hem de insani açıdan önemlidir. ( ) ( )

Sabırlı olursak çevremizdeki insanlar tarafından sevilir takdir ediliriz. ( ) ( )

Sabırlı olmazsak çevremizdeki insanlar tarafından dışlanırız. ( ) ( )

Sabırlı olmazsak hem iyi insan olmayız, hem de karşımızdaki kişileri üzeriz. ( ) ( )

Sabırlı olan insan uzun vadede kazanır. ( ) ( )

Değerlendirme

104

Kartopu: Verilen bir problemi önce öğrencinin tek başına düşünmesi, daha sonra iki öğrencinin bir araya gelerek görüşlerini tartışmaları, dörtlü grupta bu görüşlerin karşılaştırılması, sekizli gruplarda da aynı konunun tartışılıp karara varılması, son aşamada grupların görüşlerinin sınıfa sunulması ile sürecin tamamlanmasıdır.

Kavram Haritası: Kavramlar, alt kavramlar ve kavramlar arası ilişkileri düzenleyen ve sunan bir araçtır. Bir konuyla ilgili kavramların isimlerinin genelden özele doğru birbirleriyle ilişkilerine göre şematik olarak gösterimleridir.

1. Etkinlikte kullanılacak fon kartonu ve tahta kalemi önceden hazırlanmalıdır.

2. Öğrencilere kartopu ve kavram haritası kısa bir şekilde anlatılmalıdır.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

105

Ek-1SABIRSIZ OLMANIN SONU

_ Ayşe Öğretmen, okuttuğu 4-A sınıfını, ildeki ilkokullar arası bilgi yarışmasında dereceye girmesi halinde, ödül olarak Türkiye’de ilk olan ve yeni açılan Konya Bilim Merkezine götüreceğine söz vermişti.

_ Bilgi yarışmasının yapılacağı gün gelmiş çatmıştı. Yarışmayı kazandıklarında öğretmenlerinin Bilim Merkezi’ne götürme düşüncesi tüm sınıfı çok heyecanlandırıyordu. Bilgi Yarışmasının sonuçları açıklanmıştı. 4. sınıflarda Ayşe Öğretmenin sınıfı birinci olmuştu.

Tüm sınıf sonucu duyunca:

_ YAŞASINNN! ödülü hak ettik. Öğretmenimiz bizi Bilim Merkezi’ne götürecek diye sınıfta hep bir ağızdan bağırmaya başladı.

Ayşe Öğretmen:

_Tüm sınıfı ve emeği geçen öğrencileri göstermiş oldukları başarıdan dolayı tebrik etti. Geziye götüreceği günü söyledi.

_ Haftaya çarşamba günü Bilim Merkezine gidilecekti. Ayşe öğretmen haftaya kadar, Bilim Merkezi’nde yapılan çalışmalar ile ilgili sınıfına araştırması için görev verdi. Çünkü oraya gittiklerinde öğrencilerinin ön bilgiye sahip olması onlar için faydalı olacaktı.

_ Gezi günü gelmiş çatmıştı. Sınıftan bilime çok meraklı olan Ömer ve Ahmet’de ise ayrı bir heyecan vardı. Ömer ve Ahmet Bilim Merkezini hayal ediyorlardı. Nasıl bir

106

yerdi? Ne gibi deneyler yapılıyordu? Bu düşünce onların heyecanını bir kat daha artırdı.

_ Gezi günü Ayşe öğretmen sabah sınıfa girdiğinde sınıfın heyecanını görünce, oradaki olası yaşanması kötü durumları engellemek için gezinin kuralları ile ilgili sınıfa bilgi verdi. Orada gürültü yapmamalarını, sırayla ilerleyip bakmalarını, söz dinlemelerini, yapılan deneylere izinsiz dokunmamalarını söyledi.

4-A sınıfı öğretmenlerinin sözlerini dikkatlice dinledi ve kurallara uyacaklarına söz verdi.

Ayşe Öğretmen:

_Şimdi sessizce ve sırayla okuldan çıkacağız ve okul servisine bineceğiz, dedi.

_ Sınıf yavaşça ve sessizce okuldan çıktı ve okul servisine bindi. Servis hareket etmişti. Öğrenciler çok sevinçli ve heyecanlıydı. Bir an önce gitmek istiyorlardı.

107

_ Konya Bilim Merkezi’ne varmışlardı. Sırayla ve sessizce servisten indiler. Ayşe Öğretmen’in arkasından ilerlediler. Kapıda onları görevli karşılamıştı.

-“Hoş geldiniz” dedi. Hangi okuldan geldiklerini sordu. Bunun ardından Bilim Merkezi’ni tüm sınıfa gezdirmeye başladı.

_ Sınıf deneylerin yapıldığı yere geldi. Ömer ve Ahmet sıranın biraz arkasındaydı. Yapılan deneyi bir an önce görmek için sabırsızca arkadaşlarını iteleyip, arkadaşlarının önlerine geçmeye çalıştılar ve düştüler. Hem kendi canlarını hem onların canlarını acıttılar, hem de görevlinin yaptığı deneyin üstüne düştüler. Tüm deney malzemeleri yere düştü ve hepsi kırıldı.

Ayşe Öğretmen şaşkınlık ve mahcubiyet içinde donakalmıştı. Bir müddet ne diyeceğini bilemedi.

Ayşe Öğretmen Ömer ve Ahmet’e:

_ “Sıranızı beklemediniz. Bu yüzden düştünüz, arkadaşlarınızın canlarını acıttınız ve zarar verdiniz” dedi.

Ömer ve Ahmet büyük bir pişmanlık içinde arkadaşlarından, öğretmenden ve görevliden özür diledi. Bir daha sabırsızca davranışlar sergilememeye söz verdiler. Bilim Merkezi’ni gezdikten sonra okullarına geri döndüler.

Yazar: Demet YILMAZ

108

Değer AlanıSabır

Etkinlik İsmiSabır Ağacının Hikâyesi

109

Etkinlik Kazanımları 1. Sabırlı olmanın önemini kavrar.

2. Millî, manevî, kültürel ve ahlaki değerlerin önemini kavrar.

3. Sabırlı olmayı açıklar, sabırlı olmak ile ilgili örnekler verir.

4. Sabırlı olmaya istekli olur.

MateryallerEk-1, A4 kağıdı, makas, yapıştırıcı, tahta kalemi, kalem, silgi.

Süre: 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi

1. Doğaya ve nesnelere ilişkin çeşitli bakış açılarının farkına varır.

2. Çevresinde bir yaşam alanında canlıları ve bu canlıların içinde bulunduğu şartları gözlemler ve kaydeder.

3. Okuma öncesi, okuma sırası ve sonrasında metinlerle ilgili soruları cevaplandırır.

4. Metnin giriş, gelişme ve sonuç bölümleri hakkında tahminlerde bulunur.

5. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlar ve yorumlar.

6. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar.

7. Sesli okumada vurgu ve tonlamalara dikkat eder.

110

1) Öğretmen öğrencilere ağaçlar hakkında sorular sorar.

a) Ağaçları sever misiniz?b) Hangi ağaçları biliyorsunuz?

c) Sizce bütün ağaçlar aynı şekilde mi büyür?d) Sizce ağaçlar kaç yıl yaşar?

2) Öğretmen ağaçlar hakkında sorduğu sorular hakkında temel bilgiler verir.3) Öğretmen Ek-1’de yer alan metne giriş olarak okuma öncesi sorularla öğrencileri

hazırlar:•Bambudiyebirkelimeduydunuzmu?(öğrencilereyardımetmekiçin“bambusehpa,

bambu koltuk vs. örneklerle yardım edilebilir).•Pekâlâ,bambuağacıdiyebirağaçduydunuzmu?•SizceTürkiye’deyetişiyormu?

4) Öğretmen bambu ağacı hakkında bilgilerin olacağı bir metin okuyacaklarını söyler ve fotokopi yoluyla çoğalttığı Ek-1’i dağıtır.

5) Öğretmen metni sesli okur ve öğrencilerin sessiz okumasını sağlar. Daha sonra bu metnin yazılış sırasında bir hata olup olmadığını sorar ve

daha sonra kendisi de bu metindeki paragrafların yerinin yanlış olduğunu söyler.

İşle

yiş: Beyin Fırtınası, İşbirliğine Dayalı Öğrenme, Tartışma, Soru-Cevap

111

İşle

yiş: Beyin Fırtınası, İşbirliğine Dayalı Öğrenme, Tartışma, Soru-Cevap

6) Öğretmen öğrencileri iki veya üçlü gruplara ayırır ve öğrencilerden

metindeki paragrafları keserek doğru sıraya koymalarını ister.

7) Öğretmen doğru sıralamayı bulan grupların kestikleri paragrafları bir A4 kâğıdı üzerine yapıştırmalarını ister.

8) Öğretmen öğrencilere sesli okuma yaptırır. 9) Öğretmen okuma sonrası sorular sorar:

•Bambuağacınınkalınlığıveyüksekliğinekadarolabilmektedir?•Bambuağacıkaçyılyaşayabilir?•Bambuağacınerelerdeyetişir?Sizcebuyerlerinortaközelliğinedir?Bulunduklarıkıta

mı? Yüzölçümleri mi? İklimleri mi?•Sizcebambuağacıyetiştirmekkolaymıdır?•Sizbambuağacıyetiştirmekistermiydiniz?Neden?•Sizcebambuyetiştirmekiçininsanlarneleriyapmalı,neleriyapmamalıdır?

112

Bambu ağacı yetiştiren bir çiftçi olduğunuzu hayal edin. Bambu yetiştirme sürecinizi anlatan bir kompozisyon yazın. Bu kompozisyonu yazarken aşağıdaki sorular size yardımcı olabilir:•Nedenbambuağacıyetiştirmekistediniz?Nedenbuağacıseçtiniz?

Beklentileriniz nelerdi?•Ağacınasılbüyüttünüz(Tohumlama,sulama,gübrelemeyaptınızmı?)•Nekadarzamansonrafilizverdi?Busüredesiznelerhissettiniz?•Yetiştirdiğinizağaçlaneyapmayıdüşünüyorsunuz?•Buncayılbekleyip,böylefaydalıveuzunömürlübirağacasahipolmaknasıl

bir duygu?•Busüreçsizesabırlıolmayıöğrettimi?•Başkalarınadasabırlıolmayıtavsiyeedermisiniz?Neden?

Ev Görevi

113

1. Öğretmen, öğrencilere “Sabır Ağacının Hikâyesi” etkinliğinden sonra öğrendiklerini düşünmelerini ister.

2. Öğrencilere aşağıda verilen ifadeleri okuyarak katılıyorlarsa “Evet”, katılmıyorlarsa “Hayır” seçeneğinin altına (X) işareti koymalarını belirtir.

BU ETKİNLİKTE ÖĞRENDİKLERİM Evet Hayır

Bambu ağacı hakkında bilgi sahibi oldum. ( ) ( )

Bir metin yazılırken giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinde neler olması gerektiğine dikkat ettim.

( ) ( )

Bahçeye ağaç diktik. ( ) ( )

Sabırlı olmanın ne demek olduğunu bir hikâye ile kavradım. ( ) ( )

Bütün ağaçların kendiliğinden yetiştiğini öğrendim. ( ) ( )

Değerlendirme

114

•Öğrencilerağaçlarvedoğahakkındabilgisahibiolmayabilirler.Bunedenle dersin başında varsa yakın çevredeki ağaçları göstererek, yoksa çeşitli görsellerden faydalanarak öğrenciler konuya hazırlanmalıdır.

•Öğrencilerparagraflarıdoğrusırayakoyarkenbazıipuçlarınadikkatleri çekilmelidir. Örneğin:

(1. Paragraf, 1. Satır): “İşte bu anlattığım hikâye……” (Sizce bir paragraf bu cümleyle başlayabilir mi? Anlattığım hikayesi dediğine göre bu nerede olmalıdır?)

(2. paragraf, 1. Satır) : “… ayrıca … olarak bilinir.” ( Ne zaman “ayrıca” deriz? Bu ifade kullanıldığına göre bundan önce nasıl bilindiğinin anlatması gerekmez mi?)

1) Ek-1 de yer alan metnin paragraflarının doğru sıralaması şöyle olmalıdır:

4. Paragraf (Giriş)

2. Paragraf (Gelişme)

3. Paragraf (Gelişme)

1. Paragraf (Sonuç)

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

115

Ek-1SABIR AĞACI

İşte bu anlattığım hikâye yüzünden bambu ağacı sabrın simgesidir. Yıllarca hiç büyümeyen bu güzel ağaç öyle hızla büyür, öyle sağlam, öyle dayanıklı ve öyle uzun ömürlü olur ki, sabırla çalışan çiftçiler, emeklerinin karşılığını fazlasıyla alırlar. Keşke bütün insanlar bambu ağacı yetiştiren çiftçiler gibi olabilse. Ben kendi adıma bundan sonra sabırlı olmaya çalışacağım. Sabrın sonunda ulaşacağım güzellikleri düşünerek hareket edeceğim.

Bambu ağacı ayrıca Hint kamışı olarak da bilinir. Yaprakları şerit şeklindedir; genç bambuların yaprakları gövdeden, yaşlı bambularda ise dallardan çıkar. 1000’den fazla bambu çeşidi vardır. Bambu ağacı çok uzun ömürlüdür. 120 yıla kadar yaşayan bambular vardır. Çok fazla çeşidi olan, çok uzun yaşayan, çok sert ve dayanıklı olan ve yüzlerce, binlerce farklı malzeme üretiminde kullanılan bu ağaç gerçek bir hazinedir.

Peki, siz bambu ağacı nasıl yetişir bilir misiniz? Bu mucize ağaçın diğer ağaçlardan yetişme şekli farklıdır. Diğer ağaçlar genellikle toprağa ekildikten sonra yavaş yavaş büyürler. Büyüme hızları ağacın cinsine göre değişir. Ama bambu ağacı farklıdır. Bambu ağacı toprağa tohum olarak ekilir, sulanır, gübrelenir, aradan bir yıl geçer ama hiçbir filiz vermez. Aynı işlem ikinci yıl da yapılır ama yine hiçbir gelişme görülmez. Çiftçiler sabırla toprağı sulamaya devam ederler ama toprakta hiçbir değişiklik olmaz. Böylece üçüncü, dördüncü ve beşinci yıl da biter. Çiftçiler bu süre boyunca sürekli su vermeye devam ederler. Beşinci yılın sonunda bu ağaç filiz verir altı hafta içinde hızla yirmi yedi metreye ulaşır. Beş yıl boyunca sadece santimetrelerle ölçülen ağaç bir buçuk ay içinde 27 metreye ulaşır. Sizce de ilginç değil mi?

Bugün bambu ağacının hikâyesini okuyacağız. Bambu ağacı çok sert ve sağlam bir ağaçtır. Asya, Güney ve Kuzey Amerika ve Afrika’da bulunur. Kalınlığı 80 santimetre ve uzunluğu 38 metreye kadar ulaşabilir. Bambu ağacının meyveleri yenebilir ve bu ağaç inşaat yapımında, mobilya, kâğıt, kumaş ve müzik aletlerinde ve daha pek çok alanda kullanılır. İkinci Dünya Savaşı’nda Japonya’ya atılan atom bombalarının ardından hayatta kalabilen tek ağaç bambu ağacı olmuştur. Hem görünümü güzel hem de çok dayanıklı olduğu için, bugün Amerika’da zemin kaplamalarının %60’ını bambu parke oluşturmaktadır.

116

Değer AlanıSabır

Etkinlik İsmiSabrın Meyvesi

117

Etkinlik Kazanımları1. Sabırlı ve sabırsız davranışların neler olduğunun farkına varır.2. Sabırlı davranmanın kendisine kazandıracağı olumlu özellikleri anlar.

MateryallerEk-1, kâğıt, kalem, boya kalemleri.

Süre: 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi

1. Kendinde gördüğü olumlu özellikleri ifade eder.2. Formları yönergelerine uygun doldurur.3. Yazmak için hazırlık yapar.4. Mantıksal bütünlük içinde yazar.

118

1. Öğretmen, sınıfta öğrencilere sabırlı davranmanın ne demek

olduğunu bilen var mı? diye sorar. Öğrencilerden sabırlı ve sabırsız davranışlara örnekler vermelerini ister.

2. Öğrencilerden, kendi hayatlarında en çok beğendikleri özellikleri sorulur. Sabırlı olmakla ilgili örnek verilmemesi durumunda

sabırlı olmayla ilgili özelliklerini düşünmeleri söylenir. Sınıfta paylaşılır.3. Ekteki, etkinlik öğrencilere dağıtılır ve yönergeye uygun olarak doldurulması

istenir. (Ek-1)Not: Öğrencilerden defterlerine her iki resimde gösterilen ağaç gibi iki ağaç

çizmeleri ve bu ağaçlardan birinin meyvelerini etkinlikte bulunan kişilerden sabırlı olanları kırmızı renge, diğerine sabırsız olanları mavi renge boyamalarını isteyiniz.

İşle

yiş: Yaratıcı Yazma, Soru-Cevap

119

İşle

yiş: Yaratıcı Yazma, Soru-Cevap

Öğretmen öğrencilerden evlerinde “Sabırlı Olmanın Faydaları, Sabırsız Olmanın Zararları” konulu bir yazı yazmalarını ister. Bir sonraki derste sınıfta paylaşılacağını ve sınıf değer panosuna asılacağını söyler.

Ev Görevi

Öğretmen tahtaya aşağıdaki cümleleri yazar. Tahtaya yazdıklarını öğrencilerin de defterlerine yazmalarını ister ve her bir cümlenin doğru olup olmadığını “Katılıyorum” ve “Katılmıyorum” seçeneklerini işaretleyerek belirtmelerini ister.

Durum Katılıyorum. Katılmıyorum.

Kazanan hep sabırlı davranandır. ( ) ( )Sıkıntılı olduğumuz anlarda sabretmeliyiz. ( ) ( )Bazen olayları zamana bırakmalıyız. ( ) ( )Hedefimize ulaşmak için aceleci olmalıyız. ( ) ( )Bugün olmadığı için üzüldüğümüz bir olaya yarın olmadığı için sevinebiliriz. ( ) ( )

Sabırlı insan aynı zamanda kalbi zengin insandır. ( ) ( )Öfkemize her zaman hakim olmalıyız. ( ) ( )Bütün sıkıntılarımızda sabırlı davranmalıyız. ( ) ( )

Değerlendirme

120

1. Etkinlik uygulanırken zorlanan öğrencilere yardımcı olunmalıdır. 2. Öğrencilerin etkinlikleri doldururken anlamadığı yerlerde sizin için çizilen örnek ağaçlara bakarak yardımcı olunmalıdır.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

121

EK-1“Sabır acıdır ama meyvesi tatlıdır.”

SadiSABRIN MEYVESİ

Sevgili çocuklar aşağıda sabırlı olma ve sabırsız olma ile ilgili bazı davranış örnekleri verilmiştir. Bu cümlelerde adı geçen kişilerin davranışlarına göre her bir cümlenin yanında bulunan boşluğa sabırlı ve sabırsız diye yazmanızı istiyoruz. Etkinliğimizi tamamladıktan sonra resim defterimize yan taraftaki resme benzer iki ağaç resmi çizelim. Ağacımızın biri sabırlıların diğeri sabırsızların ağacı olacak. Sabırlı özelliklere sahip kişilerin isimlerini sabırlılar ağacına, sabırlı olmayan özelliklere sahip kişilerin isimlerini sabırsızların ağacına yazalım. Sabırlı ağaçtaki meyveleri kırmızıya, sabırsız ağaçtaki meyveleri mavi renge boyayalım. Sizce hangi ağacın meyveleri daha güzel oldu.

Ethem: Arabayı çok hızlı kullanırdı. Gitmek istediği yere bir an evvel varmak isterdi....Çiğdem: Hastalandığı zaman Allah’a dua eder, iyileşmeyi beklerdi.....................................Eren: Sinirlendiği zamanlarda kendine hakim olmaya çalışırdı .............................................Serpil: Çok hırslıydı. Çok çalışmadan bir an evvel zengin olmak istiyordu .......................Ahmet: Arkadaşını dikkatle dinler, sözünü kesmezdi ................................................................Selim: Her şey hemen olsun isterdi. Bu yüzden istediği bisiklete hemen sahip olmak istiyor, babasına bu konuda sürekli baskı yapıyordu ................................................................Filiz: Haline hep şükreder, hepsinden önemlisi sağlık derdi. ..................................................Mehmet: Ödevlerini bitirmek için acele ediyordu. Bu yüzden ödevlerini gelişigüzel yapıyordu. ..................................................................................................................................................Metin: Kantinde alışveriş yaparken sırasını bekler, arkadaşlarının önüne geçmeye çalışmazdı ..................................................................................................................................................Esra: Karşıdan karşıya geçerken arabaların geçmesini beklemez, hayatını tehlikeye atardı ...........................................................................................................................................................

ŞEMS-İ TEBRİZİTebriz’de 1185 yılında dünyaya ge-

len Şems-i Tebrizi’nin asıl ismi Mevlana Muhammed’dir. Daha küçük yaşlarda manevi ilimleri tahsilde gös-terdiği ka-biliyetle dikkat çeken Şems, din ilimleri tahsilinden sonra, genç yaşlarında kendi-ni geliştirmek için diyar diyar dolaşmıştır. Bu gezginliğinden dolayı kendisine uçan Şemseddin anlamına gelen “Şemseddin Perende” denilmiştir. Şemseddin-i Teb-rizi, devamlı bir arayış içerisinde olmuş, bu arayışı sırasında Hz. Mevlana’yı ara-yıp bulmuştur. Dünyaya, kılık ve kıyafete önem vermeyen Şems, Mevlana ile üç- üç buçuk yıl süren beraberliği neticesin-

de onun hayatında yeni ufukların açılmasına vesile olmuştur. Şems, diyar diyar gezip, sohbetine dayanabilecek, kendisini olgunlaştıracak bir şeyh, bir mürşit aramıştır. Konuştuğu kişileri imtihan etmiş, ancak kimse onu tatmin etmemiştir. Karşılaştığı bütün şeyhleri kendine mürit yapıp, arayışına devam etmiştir. En sonunda Mevlana’yı bulmuştur.

Şems, Mevlana ile buluşmadan önceki serüvenine ilişkin söyle der:“Şeyh bulma isteğiyle Tebriz’den çıktım ama bulamadım. Gerçi âlem bos de-

ğil, belki bir şeyh vardır. Hatta derler ki filan şeyh, müridinin haberi olmadan

ona hırka giydirirmiş, saltanat ihsan edermiş. Böylesine de rastlamadım. Kaldı ki böyle şeyh denilen kimselerin durağıyla, şeyhlik arasında yüz bin yıllık yol vardır. Ancak sonunda Mevlânâ’yı bu sıfatta buldum.”

Şems’in sohbetlerinden ve sözlerinden derlenen, tasavvufi görüşlerini, Mev-lana ile diyaloglarını, diğer sofiler hakkındaki kanaatlerini içeren eser özellikle Şems’in düşüncelerinin tespitinde önemli bir kaynaktır.

Şems sabrıyla ünlüdür. Sabır değerine ilişkin görüşlerini şu şekilde ifade et-miştir.

“Sabırsızsın, oysa bütün mahlûkat sabrın ipliğiyle birbirine bağlıdır. Dünya sabırla döner. Çünkü Güneş’in de, Ay’ın da, zamana ihtiyacı vardır. Sabırlı ol. Büyük sırlara ermek için, sabır denizinde yüzmeyi öğrenmelisin. Çünkü sırlar, sabır denizinin dibinde saklıdır. Uyum güzelliktir, uyum, suyun özelliğidir. Su sabrın simgesi, istiridyenin yurdudur.”

“ Su olmasaydı inci de olmazdı. Sabırlı ol ki, istiridye gibi inciler yapasın.”“Sabretmek öylece durup beklemek değil, ileri görüşlü olmak demektir. Di-

kene bakıp gülü, geceye bakıp gündüzü tahayyül edebilmektir. Allah âşıkları, sabrı gülbeşeker gibi, tatlı tatlı emer ve hazmeder. Ve bilirler ki, gökteki Ay’ın, hilâlden dolunaya varması için zaman gerekir.”

125

Doğruluk

126

Değer AlanıDoğruluk

Etkinlik İsmi

Doğruluk Çiçeğim

127

Etkinlik Kazanımları 1.Doğruluğun ne olduğunu kavrar.2.Doğru olan davranışları ayırt eder. 3. İnsan ilişkilerinde doğru olmanın önemini kavrar.

MateryallerEk-1, Ek-2, kalem, silgi, makas, boyama kalemleri

Süre: 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. İslam Dini hakkında bilgi sahibi olmanın, önemli olduğunu fark eder. 2. İslam Dini’nin ahlaklı olmayı gerektirdiğini fark eder. 3. Duygu ve düşüncelerini ifade eder. 4. Konu dışına çıkmadan yazar. 5. Formları yönergelerine uygun doldurur.

128

1. Öğretmen tahtaya ‘doğruluk’ kelimesini yazar.

2. Öğrencilerle doğruluğun ne olduğu tartışılır.3. Öğrenciler doğruluk ile ilgili bildiklerini sınıfta paylaşırlar.

4. Öğretmen, öğrencilere insanların niçin doğruluktan vazgeçerek yanlış davranışlar yaptıklarını sorar.

5. Öğrencilerden aldığı cevapları, Balık Kılçığı yöntemine (Ek-1) göre tahtaya yazar.

6. Öğrencilerin tartışmaları sağlanır.

7. Öğretmen doğruluğun önemini anlatır. Doğruluk ile özdeşleşen Hadimi Hazretleri’nden örnekler verir.

Hâdimî Hazretleri ‘’Allah-ü Teâlâ’nın razı olmadığı şeylerden uzuvlarını koruyarak, kalbini aydınlat. Bütün gayretini harcayarak ve bütün gücünü sarf

ederek onun en üst makamını elde etmeye, ihtimam göstermeye çalış. Bu konuda dikkatli ol ve sıkı sıkıya ona bağlan”.

Sözlerini de sınıfla paylaşarak bu konuda öğrencilerin yorumlarını alır.

8. Öğrencilere ev ödevi olarak Ek-2 kağıdını dağıtır.

İşle

yiş: Balık

Kılçığı, Tartışma

129

İşle

yiş: Balık

Kılçığı, Tartışma

Öğretmen öğrencilerine evde doldurmaları için Ek-2 çalışma kağıdını verir. Boynu bükük çiçeğe, doğru olmayan davranışları, diğer çiçeğe doğru davranışları yazmalarını ister.

Yazım işlemleri bittikten sonra doğru davranışları içeren çiçekleri kırmızı, turuncu, pembe renge boyamalarını, doğru davranışları içermeyen boynu bükük çiçekleri siyah ve gri renge boyamalarını söyler.

Boyama işi bitince, bu çiçekleri kesmelerini sınıfta iki bölüm şeklinde oluşturulan (doğru davranışlar ve doğru olmayan davranışlar) değerler eğitimi panosuna asmalarını sağlar.

Ev Görevi

1.Öğretmen,

öğrencilere bunların dışında kendilerinin

okulda ve sosyal çevrede yaşamış oldukları doğru olmayan

davranışlar ile ilgili örnek olayları düşünmelerini ister.

2. Öğrenci paylaşımları alınır.3. Doğruluğun önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.

Değerlendirme

130

Balık Kılçığı Yöntemi: Bilinen bir problemin muhtemel nedenlerini belirlemek ve göstermek için kullanılan bir tekniktir. Önce problem belirlenir. Nedenler üretilir. Balık kılçığı diyagramı oluşturulur. Oklar çizilir ve okların üzerine ana nedenler yazılır. Ana nedenlere de oklar çizilerek bu nedenlerin detayları açıklanır.

1. Balık kılçığı tekniği uygulanırken etkinlik sırasında parmak kaldıran öğrencilere söz hakkı verilmelidir. Kaldırmayan öğrenciler zorlanmamalıdır.

2. Her öğrencinin söylediği şeyler zaman zaman alakasız olsa da özgüveni sarsılmamalı, öğretmen düzelterek balık kılçığına yazmalıdır.

3. Öğrencilere verilecek çalışma kağıtlarının fotokopisi önceden çekilmeli, hazır halde bulundurulmalıdır.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

131

Ek-1BALIK KILÇIĞI DİYAGRAMI

İnsan niçin doğru olmaktan vazgeçer?

132

EK 2DOĞRULUK ÇİÇEĞİ

Doğru olan davranışlar

Doğru olmayan davranışlar

133

Değer AlanıDoğruluk

Etkinlik İsmiDoğruluk İstasyonu

134

Etkinlik Kazanımları 1.Doğru olmanın önemini kavrar.

2.Doğru olan davranışları ayırt eder.

MateryallerSlogan, öykü ve afiş için fon kağıdı, kalem, silgi, tahta kalemi

Süre: 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi

1. Yazmak için hazırlık yapar. Yazma amacını belirler. Yazma yöntemini belirler.

2. Dikkatini okuduğuna yoğunlaştırır.

3. Duygu ve düşüncelerini ifade eder.

4. Konu dışına çıkmadan yazar.

5. Görgü kurallarına uygun dinler.

6. Formları yönergelerine uygun doldurur.

7. Duygularını ve düşüncelerini ifade eder.

8. Güzel söz söyleme ve güzel davranış sergilemeye istekli olur.

135

1. Öğretmen “Doğru olan insanların nasıl davrandıkları” ile ilgili

konu belirler.

2. Öğretmen sınıfı 3 gruba-istasyona ayırır.

3. Her istasyondan sorumlu bir şef seçer.

4. Birinci grubu afiş istasyonu, ikinci grubu öykü istasyonu, üçüncü grubu

slogan istasyonu olarak belirler.

5. Öğretmen, öğrencilere işleyiş hakkında bilgi verir. Her grubun istasyonunun içeriği kapsamında 10 dakika hazırlık yapmalarını ister.

Yani konu kapsamında öykü istasyonundaki öğrencilerden öykü hazırlamalarını, slogan istasyonundaki öğrencilerden slogan

hazırlamalarını ve afiş istasyonundaki öğrencilerden afiş hazırlamaları istenir.

6. Öğretmen, daha sonra öğrencilerin diğer istasyondaki öğrencilerle yer

İşle

yiş:

İsta

syon

Yönte

mi, Zihin Haritası, Tartışma, Beyin Fırtınası, Yapılandırılm

ış Grid

136

değiştirmelerini, yer değiştirdiği istasyonda görevi kapsamında diğer arkadaşlarının yaptıkları

çalışmaları geliştirmelerini ister. Öykü istasyonundaki öğrenciler slogan istasyonuna geçer. Arkadaşlarının slogan çalışmalarını bıraktıkları

yerden devam ettirmeye çalışırlar.

Aynı şeyi slogan grubundaki öğrenciler geldikleri afiş istasyonunda yaparlar. Daha sonraki tekrar yer değiştirirler ve arkadaşlarının yaptıkları çalışmaları geliştirmeye

çalışırlar. Her bir istasyonda öğrenciler 10’ar dakika çalışırlar.

7. Etkinliğin bitmesiyle ortaya çıkan ürünler grup liderlerine sundurulur.

8. Öğretmen, daha sonra öykü istasyonun hazırlamış olduğu ürünün birer fotokopisini slogan ve afiş istasyonundaki öğrencilere verir. Grup olarak öykü istasyonunun

yapmış oldukları öyküden, öykü, slogan ve afiş istasyonundaki öğrencilerden zihin haritası oluşturmalarını ister.

9. Öğretmen, öğrencilere zihin haritasını nasıl oluşturacakları ile ilgili bilgi verir. Zihin haritası yapmaları için öğrencilere birer fon kağıdı

verir. Öyküde geçen konunun ana bölümlerini, özet bilgileri düşünmelerini ister.

137

Sayfanın tam ortasına konunun ana fikri yazılır, resim veya şekil ile

desteklenerek yerleştirilir.

Metinde geçen kelime grupları anlamlı bir şekilde gruplanır ve sıralanır.

Belirlenen özet ve anahtar kelimeler ile ana fikir bir doğruyla birleştirilir.

Öğretmen bu öykünün ana fikrini sorar (Doğruluk).

Öğretmen doğru insanların nasıl davrandıklarını öyküden çıkarmalarını ister. Öğretmen zihin haritasını yapmaları için öğrencilere süre verir. Zorlandıkları noktada yardım eder.

10. Ortaya çıkan ürünler; slogan, afiş, öyküler ve oluşturulan zihin haritaları sınıf panosunda sergilenir.

138

Öğretmen, öğrencilerden eve gittiklerinde ev halkının doğru olan ve olmayan davranışlarını gözlemlemelerini, bunları not almaları ister.

Ev Görevi

Değerlendirme

1.Öğretmen öğrencilere yapılandırılmış grid yöntemini uygular.Aşağıdaki tabloyu öğrencilerin defterlerine yapmalarını ve aşağıdaki iki soruyu cevaplamalarını ister. 1. Aşağıdaki kutucuklardan hangileri doğru davranışları içerir?2. Aşağıdaki kutucuklardan hangileri yanlış davranışları içerir?Yapılandırılmış Grid Tablosu

Alay etmek (1) Riyakar olmak (2) Yardım etmek (3)

Sorumluluk sahibi olmak (4) Doğru sözlü olmak (5) Kınamak (6)

Bencil olmak (7) Adaletli olmak (8) Hile yapmak (9)

•1.soruiçinseçilmesigerekenyanlışkutucuklar:1,2,6,7,9•2.soruiçinseçilmesigerekendoğrukutucuklar:3,4,5,8

2. Öğrencilerden, paylaşmak isteyenlere söz hakkı verir. 3. Kendisi de doğru ve yanlış cevapları tekrarlayarak etkinlik sonlandırılır.

139

İstasyon yönteminin: Bütün sınıfın her aşamaya katkı sağlaması yoluyla bir önceki grubun yaptıklarını ileriye götürmeyi öğreten öğrenci merkezli bir yöntemdir. Yöntem uygulanırken ilk yapılacak iş, konu belirlenmesidir.

Zihin haritası yöntemi: Bir konuyla ilgili kavram ve düşünceleri harita oluşturacak şekilde anlamlı hale getirmek amacıyla yapılır.

1. Etkinlikte kullanılacak fon kartonu ve tahta kalemi önceden hazırlanmalıdır.

2. Öğrencilere istasyon tekniği ve zihin haritası kısa bir şekilde anlatılmalıdır.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

140

Değer AlanıDoğruluk

Etkinlik İsmiDoğruluk Kartları

141

Etkinlik Kazanımları 1.Doğruluğun ne olduğunu açıklar.

2.Doğru olan davranışları ayırt eder.

3. Doğru olmayan davranışları ayırt eder.

4. İnsan ilişkilerinde doğru olmanın önemini kavrar.

5. Dinimizde doğru olmanın yerini kavrar.

MateryallerDoğruluk kartları, Ek-1, Ek-2, Ek-3, kalem, silgi.

Süre: 40 dkDerslerin Kazanımlarıyla İlişkisi

1. Din hakkında bilgi sahibi olmanın önemli olduğunu fark eder.2. Dinin ahlaklı olmayı gerektirdiğini fark eder.3. Duygu ve düşüncelerini ifade eder. 4. Konu dışına çıkmadan yazar. 5. Formları yönergelerine uygun doldurur.

142

1. Öğretmen önceden hazırlamış olduğu doğruluk kartlarını öğrencilerin sıralarına birer tane

dağıtır.

2. Sırayla kartı alan öğrenci, üzerindeki yazıyı sesli olarak okur.

3. Okuduğu bu cümlenin doğru olup olmadığı, sırasıyla sınıfta tartışılır.

4. Gerekçeleri de açıklandıktan sonra sınıfça karara bağlanır.

5. Etkinliğin sonunda öğrencilerin doldurmaları için Ek-3 öğrenci öz-değerlendirme formunu verir

6. Öğretmen öğrencilere ev ödevi olarak Ek-1 ve Ek-2 çalışma kağıdını dağıtır.

İşle

yiş: Doğru mu Yanlış mı Yöntemi, Tartışma

143

İşle

yiş: Doğru mu Yanlış mı Yöntemi, Tartışma

Öğretmen, öğrencilerine evde doldurmaları için Ek-1 çalışma kağıdı verir. Çalışma kağıdının bulmacasında J,F,Z harflerini metinden atmalarını, ortaya çıkan metni, altındaki kutucuğa yazmalarını ister. Bulmaca ile ilgili soruları cevaplamalarını söyler.

Ek-2 Çalışma kâğıdının bulmacasında ise, J,F,Ç harflerini metinden atmalarını ortaya çıkan metni altındaki kutucuğa yazmalarını ister.

Ev Görevi

1. Öğretmen öğrencilerine EK-3’de

belirtilen öz-değerlendirme formunu çoğaltarak dağıtır.

Öğrencilerinden cevaplandırmasını ister.

2. Öğretmen, öğrencilerden etkinlikteki maddelerin dışında kendilerinin okulda ve sosyal çevrede yaşamış oldukları doğru olmayan davranışlar ile ilgili örnek olayları düşünmelerini ister. 3. Öğrenci paylaşımları alınır.4. Doğruluğun önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.

Değerlendirme

144

Doğru mu Yanlış mı Yöntemi: Doğruluk konusu ile ilgili, bir dizi doğru ve yanlış ifadelerin yer aldığı kartlar sınıfa dağıtılır, kartı alan öğrenci, ifadenin doğru olup olmadığını gerekçeleri ile açıkladıktan sonra, sınıfça tartışılıp karara bağlanır.

1. Etkinlikte kullanılacak kartlar önceden hazırlanmalıdır.

2. Öğrencilere verilecek çalışma kâğıtlarının fotokopisi önceden çekilmeli, hazır halde bulundurulmalıdır.

3. Etkinlik sırasında parmak kaldıran öğrencilere söz hakkı verilmelidir. Kaldırmayan öğrenciler zorlanmamalıdır.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

145

Ek-1DOĞRULUK BULMACASI I

Yönerge: 1. Sevgili öğrenciler aşağıdaki metinde bir şifre gizlidir. Bu metinde J, F, Z harflerini metinden atalım. Ortaya çıkan metni aşağıya yazalım.

AJLİ İLFE AZYŞE OJKUFL BZAHJÇEFSİZNDJE TFARTZIŞJMIFŞLZARJDFIR. AZLJİ AFYZŞE’YJE VFURZMUJŞ VE KFAÇZMIJŞTFIR. AZYJŞE AFĞLZAJMAFYZA BAJŞLFAMZIŞJTIFR. BZU OJLFAYZI GJÖRFEZN MJEHFMZET İJSE ÖFĞRZETJMEFNZE HJABFER VZERJMFEK İZÇJİN KFOŞMZUŞJTUFR. ÖZĞRJETFMZENJE GFÖRZDÜJKLFERZİNJİN TFERZSİJNFİ SZÖJYLFEMZİŞ YJAFNİ YZAJLFAN AZTMJIŞFTZIR. AJYFŞE’NZİN AJLFİ’YZE VJURFDUZĞJUFNZU SJÖFYZLEJMFİŞZTİJR.

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

146

• Ali’nin yaptığı davranış doğru mudur?

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

• Mehmet’in öğretmene haber verirken yaptığı davranış doğru mudur?

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….

• Siz olsaydınız böyle bir durumda nasıl davranırdınız?

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….

147

Ek -2DOĞRULUK BULMACASI II

Yönerge: Sevgili öğrenciler; aşağıdaki metinde bir şifre gizlidir. Bu metinde J,Ç,F harflerini metinden atalım. Ortaya çıkan metni aşağıya yazalım.

AJLÇLFAHJ’IN İÇNSFANJLAÇRA YFAPJMÇASFINJI TÇAVFSİJYÇE EFTJTİÇĞİ, İFNSJAÇNLFIĞJA VE TÇOPFLJUMÇUN YAFRAJRÇINFA OLJAÇN DFAVJRÇANFIŞLJAÇRA GFÜJZÇEFL YJAÇNİ “DFOĞJRU DAÇVRFANJIŞ” DÇENFİR. DJOĞÇRU DFAVJRAÇNFIŞ DJEYÇİNCFE AJKLÇIMFIZA KJÖTÇÜ SFÖJZLÇEFR SJÖYÇLEFMJEÇMFEK, DJOÇĞRFU KJONÇUŞMFAK, SJÖZÇÜNFDE DJUÇRUFP DJOĞÇRFU SÖJZLÇÜ OFLMJAK İÇNSFANLJAÇRA YFARJDÇIM EFTMJEK, SÇABFIRJLI VÇE HOFŞGJÖRÇÜLFÜ OJLMÇAK, CFÖMJERÇT OFLMJAK, SÇAYFGILJI OÇLMAFK, TJEMÇİZLFİĞE DJİKÇKAFT EJTMÇFEK, GJİÇBİ ÖFZEJLLİÇKLFER GJEFLİÇR. İJŞTFE BÇÜTJÜN BFU VE SÇAJYAFMADÇIĞJIMFIZ BÇİR SJÜRFÜ GÇÜZJEL VFE DÇOĞRJU DFAVRÇANJIŞLFAR YÇAPJILFDIÇĞINDJA, HFEM KÇİŞİJYE SFEVÇAP KJAZFANDÇIRJIR HFEÇM DJE İFNSÇANLJIĞFA YÇARJAFRLÇIDJIR.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

148

DOĞRULUK BULMACALARI I-II’nin CEVAPLARI1.Cevap

Ali ile Ayşe okul bahçesinde tartışmışlardır. Ali Ayşe’ye vurmuş ve kaçmıştır. Ayşe ağlamaya başlamıştır. Bu olayı gören Mehmet ise öğretmene haber vermek için koşmuştur. Öğretmene gördüklerinin tersini söylemiş yani yalan atmıştır. Ayşe’nin Ali’ye vurduğunu söylemiştir.

2. CevapAllah’ın insanlara yapmasını tavsiye ettiği, insanlığa ve toplumun yararına olan davranışlara güzel yani “Doğru Davranış” denir. Doğru davranış deyince aklımıza kötü sözler söylememek, doğru konuşmak, sözünde durup doğru sözlü olmak, insanlara yardım etmek, sabırlı ve hoşgörülü olmak, cömert olmak, saygılı olmak, temizliğe dikkat etmek gibi özellikler gelir. İşte bütün bu ve sayamadığımız bir sürü güzel ve doğru davranışlar yapıldığında, hem kişiye sevap kazandırır, hem de insanlığa fayda sağlar.

149

Ek -3

ÖĞRENCİ ÖZ–DEĞERLENDİRME FORMU

Yönerge: Sevgili öğrenciler, dolduracağınız bu formun amacı; sınıfta uygulanan etkinliğe ilişkin duygu ve düşüncelerinizi anlamaktır. Aşağıdaki listede okuduğunuz her bir ifadeye katılıyorsanız “Evet” seçeneğinin altına, kısmen katılıyorsanız “Kısmen” seçeneğinin altına, katılmıyorsanız “Hayır” seçeneğinin altına (X) işareti koyunuz.

Evet Kısmen Hayır

1 Doğruluk kartları etkinliğinin amacını anladım. ( ) ( ) ( )

2 Öğretmen etkinliği uygularken arkadaşlarımın duygu ve düşüncelerine saygılı davrandım. ( ) ( ) ( )

3 Etkinlik sürecine, duygu ve düşüncelerimi belirterek katkıda bulundum. ( ) ( ) ( )

4 Etkinlik sonunda yapılan tartışmalara katkıda bulundum. ( ) ( ) ( )

5 Etkinlikteki kazanımların hayatımızdaki yerini anladım. ( ) ( ) ( )

6 Etkinlikte öğrendiklerimi günlük hayatımda kullanmayı düşünüyorum. ( ) ( ) ( )

150

DOĞRULUK KARTLARI

HER ZAMAN KENDİ İSTEDİĞİM OLSUN

İSTERİM.

İZİNSİZ ARKADAŞIMIN EŞYALARINI KULLANIRIM.

ANNEMİN ARKADAŞININ ÇANTASINI KARIŞTIRIRIM.

OKUL EŞYALARINA ZARAR VERİRİM.

YEMEKLERDEN SONRA ANNEME “ELİNE SAĞLIK

ANNECİĞİM DERİM.”

BİLGİLERİMİ HERKESLE PAYLAŞIRIM.

SABAH OKULA GELİNCE HERKESE GÜNAYDIN

DERİM.

SINIF ARKADAŞLARIMLA ALAY EDER, ONLARA İSİM

TAKARIM.KANTİNDE HERKESİN

ÖNÜNE GEÇMEYE ÇALIŞIRIM.

ÖĞRETMENİM KONUŞURKEN DİNLERİM.

BİRİSİ BANA YARDIM ETTİĞİNDE TEŞEKKÜR

EDERİM.

SONUÇ NE OLURSA OLSUN DOĞRUYU

SÖYLERİM.

151

Değer AlanıDoğruluk

Etkinliğin AdıYalan Defteri

152

Etkinlik Kazanımları1. Kendi davranışlarını sorgular.2. Doğru olmanın önemini kavrar. 3. Yalan söylemenin vereceği zararların farkında olur. 4. Yalan söylememeyi benimser. 5. Sabrederek problemlerin çözülebildiğine inanır.

Materyaller Defter, kalem

Süre: 5 hafta

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Öfkenin zaman zaman yaşanabilen doğal bir duygu olduğunu anlar. 2. Arkadaşları tarafından dışlandığında baş etme yollarını kullanır. 3. Arkadaşlık ilişkilerinde yardımlaşmanın önemini fark eder.4. İlgilerini fark eder.5. Başarılı olduğu etkinlikleri açıklar.6. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar. 7. Konu dışına çıkmadan yazar.8. Yazısının giriş ve sonuç cümlelerini özenle seçer.9. Yazılarında söz varlığından yararlanır. 10. Olayları oluş sırasına göre yazar.

153

1.Hafta - Öğretmen öğrencilerden küçük bir defter

getirmelerini ister. - Bir hafta boyunca kendi davranışlarına odaklanmalarını,

kendilerini hiç sıkmadan sadece kendilerini dışardan bir seyirci gibi gözlemlemelerini ister.

- Bu gözleminizde her gün defterinize söylediğiniz yalanları, kötü sözleri, kaba davranışları, söylemek istemediğiniz halde ağzınızdan kaçırdıklarınızı ve

hoşunuza gitmeyen davranışlarınızı yazın der.- Bu defteri kimsenin okumayacağını, amacın sadece kendilerinin görmesini

sağlamak olduğunu söyler. 2.Hafta - Öğretmen öğrencilerden bir hafta boyunca kendi davranışlarını tekrar gözlemelerini, hangi durumlarda bu davranışlara başvurduklarını tespit etmelerini ister. Örneğin: korktuğumda, sinirlendiğimde, üzüldüğümde, dikkat çekmek istediğimde gibi.

- Tespitlerini defterlerine yazmalarını ister. 3.Hafta

Bu kez öğretmen bir hafta boyunca aynı durumlarda öğrencilerin tepkisiz kalmaya çalışmalarını ister. Örneğin: Çok sinirlendiniz,

sesinizi yükseltmeyi düşünüyorsunuz, hiçbir şey yapmamayı deneyin. Veya yalan söylemek

İşle

yiş:

Anl

atm

a, G

österip

Yaptırma, Soru Cevap, Beyin Fırtınası , Örnek Olay, Problem Çözm

e

154

zorunda olduğunuzu

düşündüğünüz bir durumla karşı karşıya geldiğinizde yalan söylemek yerine susmayı tercih

edin, hiçbir şey yapmadan durmayı deneyin gibi. - Bunların defterlerine yazılmalarını ister.

4.Hafta - Öğretmen öğrencilere haftanın nasıl geçtiğini sorar, öğrencilerin zorlanıp

zorlanmadıkları durumları ifade etmelerini ister. - Öğretmen bir hafta boyunca öğrencilerden aynı durumlarda yaptıkları davranışın tam

tersini yapmalarını ister. Örnek: Yalan söylemek zorunda kaldıklarını düşündüklerinde doğruyu söylemelerini, sinirlendiklerinde sakin olmalarını, acele ettiklerinde

yavaşlamalarını, teşekkür ve rica etmeye özen göstermelerini ve başarılı veya başarısız olduğu durumların defterlerine yazılmasını ister. 5.HaftaÖğretmen 4 haftalık bu deneyimi tartışmaya açar. Değerlendirme Soruları Öğretmen deneyimleri tartışmaya açtığında aşağıdaki sorular sorar:

- Yanlış davranışlarınızın farkında mısınız?- Yanlış yerine doğru davrandığınızda kendinizi nasıl hissettiniz?

- Neler değişti?- Yanlış davranışlarınızın yerine doğru davranışları nasıl koyabileceğinizin

yollarını öğrendiniz mi? - Başka düzeltmek istediğiniz davranışlarınız var mı?

- Dosdoğru olmak sizce ne demektir?

155

1. Öğretmen her gün ödevleri yapıp yapmadıkları konusunda öğrencilerden dönüt almalıdır. Yapan öğrencilere teşekkür etmeli ve devam etmeleri konusunda cesaretlendirmelidir.

2. Yapmayan öğrencilerle özel olarak motive edici konuşmalar yapmalıdır.

3. Öğrencilerin bu defterin kişiye özel olduğunu, kimseyle paylaşmamaları gerektiğini anlamalarını sağlamaya çalışmalıdır.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

156

Değer AlanıDoğruluk

Etkinlik İsmiDoğruluk Oyunu

157

Etkinlik Kazanımları 1. Doğruluğun ne olduğunu kavrar.2. Doğru olan davranışları ayırt eder. 3. Doğru olmayan davranışları ayırt eder.

Materyaller Doğru olan ve olmayan cümleler listesi

Süre: 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır. 2. Dinlediklerini anlamlandırmada ön bilgilerini kullanır.3. Seçici dinler.4. Eğitici oyunlar oynar.

158

1. Öğretmen sınıfa eğitsel bir oyun oynayacaklarını belirtir.

2. Öğrencilere doğru olan ve olmayan davranışlarla ilgili bazı örnekler okuyacağını söyler.

3. Okuduğu örnek olan davranış doğru bir davranış ise öğrencilerin ayağa kalkmalarını, yanlış bir davranış ise oturmalarını anlatır.

4. Bunu hızlı bir şekilde yapacağını hata yapan kişinin tahtaya çıkacağını, diğerleriyle oyuna devam edeceğini belirtir.

5. Son kalan kişinin oyunu kazanacağını ve o kişiye ödül vereceğini belirtir.

İşle

yiş: Eğits

el oyun, Tartışma

159

İşle

yiş: Eğits

el oyun, Tartışma

1. Oyun kapsamında doğruluk ile ilgili öğrenci paylaşımları alınır. 2. Doğruluğun önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.

Değerlendirme

Eğitsel Oyun: Bireyin zihinsel ve fiziksel yeteneklerini, sanatsal ve estetik niteliklerini, becerilerini geliştiren, yaşantıyı zevkli kılan, öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesini sağlayan etkinliklerdir. Eğitsel oyunlarla kazanımlar daha ilgi çekici duruma getirilir ve etkin olmayan öğrenciler derse katılır.1. Bu oyunda öğretmen yönergeyi çok hızlı okumalıdır.2. Çok erken oyundan çıkan öğrenciler utandırılmamalıdır.DOĞRU OLAN VE OLMAYAN CÜMLELER LİSTESİ (öğretmen okuyacak)

Yalan söylerim.Hile yaparım.Güler yüzlüyüm.Yardım etmem.Doğru söylerim.İyilik yaparım.Önüne geçerim.Riyakarım.Saygı duyarım.Sözünü keserim.Kınamam.Şikayet ederim.Tekme atarım.

Saçını çekerim.Alay etmem.Kötülük yaparım.Sorumsuzum.Moral bozarım.Bencillik yaparım.Teşekkür ederim.Cömerttim.Tükürürüm.Adaletsiz davranırım.Hoşgörülü olurum.İteklerim.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

160

Değer AlanıDoğruluk

Etkinlik İsmiDoğruluktan Vazgeçme

161

Etkinlik Kazanımları 1.Doğru olmanın önemini kavrar.2.Doğru olan davranışları ayırt eder.

MateryallerEk-1 (Sınıfta Yapılacak),Ek-2 (Ev Görevi olarak verilecek), kalem, silgi.

Süre: 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Çevreyi temiz tutmaya ve korumaya önem verir.

2. Selamlaşmanın iletişimdeki önemini fark eder.

3. Başkalarının duygu ve düşüncelerini saygı ile karşılar.

4. Engelli bireylere gerektiğinde yardım etmenin önemini fark eder.

5. Okul araç-gereçlerini korur.

6. Arkadaşlarının olumlu ve güzel yönlerini ifade eder.

7. Duygu ve düşüncelerini ifade eder.

8. Konu dışına çıkmadan yazar.

9. Formları yönergelerine uygun doldurur.

162

1. Öğretmen etkinlikten bir gün önce öğrencilerden doğruluk ile

ilgili güzel sözler, şiirler, v.s. internetten ve gazetelerden araştırmalarını ister.

2. Ertesi gün sınıfta öğrencilerin topladıkları bilgileri paylaşmalarını ister. Grup etkileşimini

başlatır.

3. Paylaşımlar bittikten sonra kendisi de doğruluk ile ilgili genel bir açıklama yapar. ‘’Doğru sarsılır ama

yıkılmaz.’’ Türk atasözünü söyler ve bu atasözünün ne anlama geldiğini öğrencilere sorar.

4. Bu atasözü ile ilgili öğrenci paylaşımlarını alır.

5. Ek-1’i öğrencilere dağıtır. Doldurmaları için gerekli süre verir.

6. Öğrenciler Ek-1’i doldurunca, Ek-1 deki doğru olmayan davranışları öğretmen okur.

7. Doğru davranışları öğrencilere söz hakkı vererek cevaplamalarını sağlar.

8. Verilen cevaplar ile ilgili sınıf içi etkileşim başlatılır.

İşle

yiş: Beyin Fırtınası, Soru-Cevap,

163

İşle

yiş: Beyin Fırtınası, Soru-Cevap,

•Belirtilendoğruolmayandavranışları sergilersek hayatımız nasıl olur?

•Olmasıgerekendoğrudavranışlarısergilersekhayatımıznasıl olur?

•Siznasıldavranışlarsergiliyorsunuz?

•Doğruolmayandavranışlarsergilersekkarşımızdakikişilernehissederler?Size bakış açıları nasıl olur?

9. Tüm maddeler bittikten sonra doğruluğun önemi vurgulanır.

10. Ders sonunda öğretmen öğrencilere ev görevi olarak Ek-2 çalışma kağıdını dağıtır.

164

Öğretmen öğrencilerine evde doldurmaları için Ek-2’yi verir. Ali’nin doğruluğa giden yolda ilerlemesi için nasıl bir yol takip etmesi gerektiğini doldurmalarını ister. Ertesi gün doldurdukları bu formu sınıfa getirmelerini, isteyen öğrencilerin paylaşımlarının alınacağı belirtir.

Ev Görevi

Değerlendirme1. Öğretmen, öğrencilere “Doğruluktan Vazgeçme” adlı etkinlikte öğrencilerden öğrendiklerini düşünmelerini ister.

2. Öğrencilere aşağıda verilen ifadeleri okuyarak ifadelere katılıyorlarsa “Evet”, katılmıyorlarsa “Hayır” seçeneğinin altına (X) işareti koymalarını belirtir.

Evet HayırDoğru davranışlar sergilemek, hem dini açıdan hem de insani açıdan önemlidir.

( ) ( )

Doğru davranışlar sergilersek çevremizdeki insanlar tarafından sevilir ve takdir ediliriz.

( ) ( )

Doğru olmayan davranışlar sergilersek çevremizdeki insanlar tarafından dışlanırız.

( ) ( )

Doğru olmayan davranışlarla karşımızdaki kişileri üzeriz. ( ) ( )Doğru olan insan eninde sonunda kazanır. ( ) ( )

165

1. Etkinlik sırasında parmak kaldıran öğrencilere söz hakkı verilmelidir. Kaldırmayan öğrenciler zorlanmamalıdır.

2. Öğrencilere verilecek çalışma kağıtlarının fotokopisi önceden çekilmeli, hazır halde bulundurulmalıdır.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

166

Ek-1DOĞRU OLAN VE OLMAYAN DAVRANIŞLAR

(SINIFTA YAPTIRILACAK)Sevgili öğrenciler; aşağıda yanlış yapıldığında toplum tarafından hoş karşılanmayan, istenmeyen davranış örnekleri verilmiştir. Bunların karşısına olması gereken davranışları yazınız.

Doğru olmayan davranışlar Olması gereken doğru davranışlarKantinden aldığım çikolatayı yerim. Çöpünü yere atarım.Kantinde sırada beklerken herkesin önüne geçerim.Okula geldiğimde hiç kimseyle selamlaşmadan sınıfıma giderim. Arkadaşımın eşyasını izin almadan kullanırım. Belediye otobüsünde engelli bir birey gördüğümde kalkıp ona yer vermem, onu görmemezlikten gelirim. Fen Bilimleri dersinde deney yaparken malzemeleri izinsiz alır ve kırarım. Matematik dersinde pergelimi isteyen arkadaşıma kullanması için eşyamı vermem. Spor yaparken birinci olmak için hile yaparım.Arkadaşlarım kavga ettiğinde suçsuz olan arkadaşıma iftira atar, onun suçlu olduğunu söylerim.

167

EK 2

DOĞRU OLMAK (EV ÖDEVİ OLARAK VERİLECEK)

Yönerge : Sevgili öğrenciler, Ali’nin doğruluğa giden yolda ilerlemesi için nasıl bir yol takip etmesi gerekir

168

Değer AlanıDoğruluk

Etkinlik İsmi Doğrularımız

Eğrilerimiz

169

Etkinlik Kazanımları1. Dürüstlüğün temelinde doğruluk değerinin önemli bir yeri olduğunu kabul eder.

2. Doğruluk değerinin toplumsal bütünlüğü sağlamadaki önemini onaylar.

Materyaller Tahta kalemi, A4 kâğıdı, değerlendirme ölçeği

Süre: 40 dk + 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Grupla çalışmanın avantajlarını açıklar. 2. Düzeylerine uygun konuşmaları dinler.3. Duyguların iletişimdeki önemini fark eder.4. Eğlenmek için masal, hikâye, şarkı, tekerleme, tiyatro izler.5. Dinlediklerinde ortaya konulan sorunları belirler ve onlara farklı çözümler bulur. 6. Formları yönergelerine uygun doldurur. 7. Bir fikre katılıp katılmadığını nedenleriyle açıklayan yazılar yazar.8. Grup çalışmalarında duygu ve düşüncelerini paylaşır. 9- Konuşmalarında destekleyici ve açıklayıcı örnekler verir.

170

1. Öğretmen aşağıdaki öyküyü öğrencilerine okur ya da anlatır.

ASLAN İLE FARE

Ormanlar kralı aslan ormanda bir gün avlanmaktan gelmiş. Yatmış uyuyormuş. Minik bir fare aslanın üzerinde dolaşmaya başlamış. Aslan

sinirlenerek uyanmış, fareyi yakalamış. Tam öldüreceği sırada fare yalvarmış:

-Ne olur beni bırak! Gün olur benim de sana bir iyiliğim dokunur, demiş.

Aslan farenin bu sözlerine gülerek:

- Sen küçük bir faresin, bana ne iyiliğin dokunur ki deyip, fareye acımış ve fareyi bırakmış. Fare sevinmiş ve “artık sen benim arkadaşımsın” diyerek oradan uzaklaşmış. Aradan zaman geçmiş. Bir gün, doğal hayat içinde yaşayan hayvanları yakalayıp zorla sirkte

çalıştıran, çevreye ve doğaya saygısı olmayan avcılar ormana tuzak kurmuşlar. Avcılar bu tuzak ile çeşitli hayvanları yakalamayı düşünüyorlarmış. Aslan

ormanda gezinirken avcıların kurduğu bu tuzağa yakalanmış. Özgürlüğü elden gideceği için çırpınmış, bağırmış, ama tuzaktan bir türlü

kurtulamamış. Oradan geçmekte olan minik fare aslanın bu durumunu görmüş.

İşle

yiş: Tartış

ma, Beyin Fırtınası, Oyun, Soru-Cevap

171

İşle

yiş: Tartış

ma, Beyin Fırtınası, Oyun, Soru-Cevap Fare arkadaşı olarak gördüğü

aslana yaklaşarak “günün birinde benim de sana iyiliğim dokunur demiştim” diyerek hemen

dişleri ile tuzağın iplerini kemirerek koparmış. Aslanı tuzaktan kurtarmış. Fare aslana:

- Beni küçük diye beğenmiyordun. Bak ben dürüstüm ve sözümde durdum, sana arkadaşım olduğun için yardım ettim.

Aslan, böylece yapılan bir iyiliğin karşılıksız kalmayacağını ve dostluğun ne kadar önemli olduğunu anlamış.

2. Öykünün öğrenciler tarafından anlaşıldığına emin olun. Aşağıdaki soruları öğrencilerinize sorun, tartışma ortamı oluşturun, ipuçları, dönüt ve düzeltmeler, pekiştireçler verin.•Yukarıdakifablhangideğerlerdenbahsetmektedir?Açıklayınız.•Budeğerlerleilgilimasal,hikâye,fıkravb.anlatınız.•Yukarıdakiöykününanafikrinedir?Açıklayınız.

DOĞRULUK OYUNU

- Öğretmen Öğrencilerin üç veya dört gruba ayırır. Her grubun kendisine değerlerle ilgili bir isim vermesini sağlar.

- Yazı tahtasını grup sayısına bir çizgi ile böler. Her gruba bir tahta kalemi verir.

172

- Verilen komut ile her gruptan bir öğrenci koşarak tahtadaki kendilerine ait bölüme doğrulukla ilgili

bir kelime veya cümle yazar.

- Verilen süre bitimine kadar öğrencilerin yazma etkinlikleri devam eder.

- Süre bitiminde en çok doğrusu olan grup oyunu kazanır.

3. Doğruluk değerinin toplumsal bütünlüğü sağlamadaki önemini ve bu konuda bireylerin sorumluluklarını yerine getirmeleri gerektiğinin kavranabilmesi için

“Forum Tartışma Tekniği”ni uygulayınız.

FORM TARTIŞMA TEKNİĞİ UYGULAMA YÖNERGESİ

1- Forumun uygulanmasında demokratik bir ortam oluşturularak öğrencilerin görüşlerini belirtmelerine imkân sağlanır.

2- Sınıftaki tüm öğrenciler dönüt, düzeltme, ipuçları, uygun pekiştireçler kullanılarak aktif hale getirilmeye çalışılır.

3- Tartışmayı yönetecek lider, ders öğretmeni olabileceği gibi uygun bir öğrenci de olabilir.

4- Forum uygulamasında aşağıdaki sorular sırasıyla

sorularak öğrencilerin fikirleri alınır.

173

5-Soruların bitiminde “toplumsal refaha ulaşmak için her bireyin

dürüst davranması gerektiği” sonucuna varılması için, gerekli yönlendirmeler öğretmen tarafında yapılır.

FORUM UYGULAMA SORULARI

1 “Doğru olmak” ifadesi sizce ne anlama geliyor?

2 Doğruluk ile dürüstlük arasında nasıl bir ilişki vardır?

3 “Yalancının mumu yatsıya kadar yanar” atasözü ne anlatmak istiyor?

4 Doğruluk değerinin toplumsal bütünlüğü sağlamadaki önemini nasıl açıklarsınız?

174

Öğrencilerinizden doğru ve yalan kavramlarıyla ilgili gazete haberleri, özlü sözler, deyim, atasözleri, hadis ve ayetler bulmalarını isteyiniz ve bir sonraki derste sınıf panosunda sergileyiniz.

Ev Görevi

Değerlendirme

Aşağıdaki değerlendirme ölçeğini öğrenci sayısı kadar çoğaltarak öğrencilerinizden boşlukları doldurmalarını isteyiniz.

Aşağıdaki ifadelerde yer alan boşlukları doldurunuz.

1- Her zaman doğruları söylerim. Çünkü .............................................................................................

2- En sevdiğim arkadaşım matematik sınavında benden yardım isterse ona yardım .........................................................................................................................................................................................

3- Sınavlarda düşük not aldığım zaman, aileme sonucu ................................................... çünkü ...............................................................................................................................................................................

4- Okul kurallarını bozan en yakın arkadaşım da olsa ona doğruları .......................................................................................................................................................................................................................

5- Sosyal hayatımızda mutlu, huzurlu ve adil ortamlarda yaşamak istiyorsak, herkesin ..................................................................................................................................................... olması gerekir.

6- ..................................................................................................... söyleyeni dokuz köyden kovarlar.

7- Eğri otur, ......................................................................................................................................... söyle.

175

Değer AlanıDoğruluk

Etkinlik İsmiİki Arkadaş

176

Etkinlik Kazanımları 1.Doğruluğu ve doğru bir insan olmanın önemini kavrar.

2.Doğru olan davranışları ayırt eder.

3. İnsan ilişkilerinde doğru olmanın önemini kavrar.

4. Tarihimizdeki önemli şahsiyetlerin doğruluk ile ilgili düşüncelerini açıklar.

MateryallerEk-1, Ek-2, Ek-3,kalem, silgi.

Süre: 40 dk

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Güzel söz söyleme ve güzel davranış sergilemeye istekli olur.

2. Dinin ahlaklı olmayı gerektirdiğini fark eder.

3. Hata yapılabileceğini ve bunun doğal olduğunu fark eder.

4. Kendisinde gördüğü olumlu özellikleri ifade eder.

5. Davranışlarının kendisini ve arkadaşlarını nasıl etkilediğini fark eder.

6. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır.

7. Görgü kurallarına uygun dinler.

8. Konuşma amacını belirler ve dinleyicilere söyler.

9. Formları yönergelerine uygun doldurur.

177

1. Öğretmen okuma parçası Ek-1’i sınıfta okur.

2. Öğrencilere okuma parçasının ana fikrini sorar. Öğrenci paylaşımları alınır.

3. Ortak bir ana fikir belirlendikten sonra öğretmen aşağıdaki soruları sorarak grup

etkileşimini başlatır.

• Orkun’un yaptığı davranış doğru mudur? Neden?

• Yiğit kendisine yapılan bu davranış karşısında ne hissetti? Neler söyledi?

• Orkun yaptığı davranışın yanlış olduğunu anladığı anda neler yaptı, ne hissetti?

• Siz Orkun’un yerinde olsaydınız ne yapardınız?

4. Atatürk’ün doğruluk ile ilgili söylediği sözleri sınıfta paylaşır.

Bir toplantıda, kendi partisinden bir bucak başkanının, çekinmeden tenkitlerde

bulunması üzerine söyledikleri:

İşle

yiş: Beyin Fırtınası, Tartışma

178

- ‘’ Bu genç doğru söylüyor, tebrik ederim. Biz, her yaptığımızı

övenlerden değil, gerçekleri olduğu gibi görenlerden fayda göreceğimize inanmalıyız. Bu genç, doğru düşünüyor;

söylediklerinde, ben de içinde olduğum halde hepimiz için ibret alınacak şeyler vardır.’’ 1930 (Atatürk’ten B.H., s. 54) ‘’Gerçeği konuşmaktan

korkmayınız.’’ 1918 (Atatürk’ün S.D.V, s. 110)

‘’Biz bir şeyi vicdan bakımından iyi yaptığımıza, sözlerimizin gerçek olduğuna inanıyorsak ondan olduğu gibi açık, belli, tereddüt ve belirsizlikten uzak olarak söz

etmeliyiz.’’ 1923 (Atatürk’ün S.D.II, s.143-144)

‘’Asla unutmamalısınız:

-Bizim en büyük kuvvetimizi, bugün de yarın da dürüst, açık bir siyaset ve sözlerimize bağlılık oluşturacaktır.’’ (Hasan Rıza Soyak, Yakınlarından Hatıralar, 1955, s. 18)

5. Etkinliğin sonunda öğrencilerin doldurmaları için Ek-2 öğrenci öz-değerlendirme formunu verir.

6. Öğrencilere ev ödevi olarak Ek-3 çalışma kağıdını dağıtır.

179

Öğretmen, öğrencilerine evde doldurmaları için Ek-3 çalışma kağıdını verir. Bu kağıda tarihimizde bulunan önemli şahsiyetlerin doğruluk ile ilgili söyledikleri sözleri bulup kağıda yazmalarını ister. Ertesi gün sınıfta oluşturulan değer panosuna asmalarını belirtir.

Ev Görevi

1.Öğretmen

öğrencilerine Ek-2 öz değerlendirme

formunu verir. Öğrencilerin doldurmalarını ister.

2. Doğruluğun önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.

Değerlendirme

180

1. Etkinlik sırasında parmak kaldıran öğrencilere söz hakkı verilmelidir. Parmak kaldırmayan öğrenciler zorlanmamalıdır.

2. Her öğrencinin söylediği şeyler zaman zaman alakasız olsa da özgüveni sarsılmamalı öğretmen tarafından düzeltilmelidir.

3. Öğrencilere verilecek çalışma kağıtlarının fotokopisi önceden çekilmeli ve hazır halde bulundurulmalıdır.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

181

Ek-1İKİ ARKADAŞ

Orkun çok sevdiği arkadaşı Yiğit’i oyun oynamak için evlerine çağırmıştı. Beraber oyun oynayacaklar, daha sonra da Türkçe yazılısından 5 aldıkları için Orkun’un annesi onları sinemaya götürecekti. Kapı çaldı ve Yiğit geldi. Orkun Yiğit’i görünce çok sevindi ve arkadaşına hoş geldin diyerek içeri aldı. Orkun ve Yiğit odalarında UNO, Scrabell gibi oyunlar oynadılar. Fakat biraz sıkıldılar.

Orkun arkadaşı Yiğit’e :

_”Top oynayalım mı?” diye sordu.

Yiğit:

_Çok iyi bir fikir. Ben de top oynamayı çok severim, dedi.

Orkun odasından topunu getirdi. Birlikte oynamaya başladılar. Orkun ve Yiğit çok eğlenceli vakit geçiriyorlardı. Evdeki yastıklardan kale yapmışlar, birbirlerinin kalelerine gol atmaya çalışıyorlardı. Gol atma sırası Orkun’a gelmişti. Orkun topa hızlıca vurdu. O an büyük bir ses etrafa yayıldı. ŞINGIRT !

Olan olmuştu. Orkun’un babasının eve yeni aldığı avize kırılmış paramparça olmuştu. Orkun ve Yiğit şaşkına dönmüş, şimdi ne yapacağız dercesine birbirlerine bakakalmıştı.

Tam o sırada bir kapı sesi duyuldu. İçeri Orkun’un annesi gelmişti. Olandan bitenden habersiz, ayakkabısını çıkardı ve Orkun diye seslendi.

Orkun:

_”Efendim anneciğim” derken bir yandan da anneme ne diyeceğim dercesine şaşkındı. Orkun, “Yiğit gelmişti anneciğim… Onunla oyun oynuyorduk” dedi.

Orkun’un annesi yanlarına gitti. Kırılan avizeyi görünce üzüntü içerisinde kim kırdı dedi.

Orkun:

_”Yiğit ile top oynuyorduk. Yiğit hızlıca topa vurdu ve top avizeye geldi ve kırıldı” dedi.

182

Yiğit ise Orkun’un bu sözleri karşısında şaşkına dönmüştü.

_ “Hayır teyze ben kırmadım. Orkun kırdı” dedi .

Orkun’un annesi bu duruma iyice sinirlendi. Birisinden birisi yalan atıyor ve doğruyu söylemiyordu.

Yiğit çok sevdiği güvendiği, arkadaşının bu sözleri karşısında çok üzülmüştü kızmıştı ve ağlıyordu.

Aradan biraz vakit geçti. Orkun uzun uzun düşündü. Avizeyi kendisi kırmıştı. Fakat Yiğit’i suçlamış doğruyu söylememişti. Orkun doğruyu söylemeye karar verdi. Annesinin yanına gitti. “Avizeyi ben kırdım. Yiğit’e iftira ettim. Doğru bir davranış yapmadım. Ama yaptığım hatayı şimdi anladım” dedi.

Annesi Orkun’un bu davranışı karşısında çok duygulandı. Gözleri doldu. Oğlu ne olursa olsun doğruyu söylemişti. Böyle bir çocuk yetiştirdiği için kendisiyle ve oğluyla gurur duydu. Oğlu Orkun’a sarıldı. “Doğruluktan sonuç ne olursa olsun vazgeçme. Doğru insan her zaman kazanır” dedi.

Orkun bundan sonra her zaman doğru bir insan olacağına ve doğruluktan vazgeçmeyeceğine annesine ve kendisine söz verdi.

Yazar: Demet YILMAZ

183

Ek-2ÖĞRENCİ ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

Yönerge: Sevgili öğrenciler dolduracağınız bu formun amacı; sınıfta uygulanan etkinliğe ilişkin duygu ve düşüncelerinizi anlamaktır. Aşağıdaki listede okuduğunuz her bir ifadeye katılıyorsanız “Evet” seçeneğinin altına, kısmen katılıyorsanız “Kısmen” seçeneğinin altına, katılmıyorsanız “Hayır” seçeneğinin altına (X) işareti koyunuz.

Evet Kısmen Hayır

1 “İki Arkadaş” adlı etkinliğin amacını anladım. ( ) ( ) ( )

2Öğretmen etkinliği uygularken arkadaşlarımın duygu ve düşüncelerine saygılı davrandım.

( ) ( ) ( )

3Etkinlik süresince, duygu ve düşüncelerimi belirterek katkıda bulundum.

( ) ( ) ( )

4Etkinlik sonunda yapılan tartışmalara katkıda bulundum.

( ) ( ) ( )

5Etkinlikteki kazanımların hayatımızdaki yerini anladım.

( ) ( ) ( )

6Etkinlikte öğrendiklerimi günlük hayatımda kullanmayı düşünüyorum.

( ) ( ) ( )

7Etkinlikte verilen ev ödevi, araştırma yapmamı ve kendimi geliştirmemi sağladı.

( ) ( ) ( )

184

Ek-3DOĞRULUK İLE İLGİLİ TARİHİMİZDEKİ ÖNEMLİ ŞAHSİYETLERİN SÖZLERİ

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

ALİ ULVİ KURUCU(ŞAİR-YAZAR)1922 yılında Konya’da doğdu. İlk ve orta öğ-

renimini Konya’da tamamladı. Arapça öğrendi. Hâfızlığını tamamladıktan sonra 1938 yılında aile-si ile birlikte Medine’ye göç etti. İki erkek ve bir kız çocuğa sahipti. Yüksek öğrenimini Kahire el-Ezher Üniversitesinde tamamladı. Medine’de uzun süre Evkaf Dairesinin İnşaat ve Sicillat Emini ola-rak görev yaptı. Daha sonra Sultan Mahmud’un yaptırdığı Mahmudiye Kütüphanesi’nde, bir süre

sonra da Şeyhülislam Arif Hikmet Kütüphanesi’nde çalıştı. 1985’te emekli oldu. Medine’de 60 yılını Peygamber Efendimiz’in (a.s.m) yanı başında geçirdi.

Emekli olduktan sonra Medine’ye dünyanın her tarafından gelen ilim adamla-rını ağırlardı. Senenin belli bir dönemini, Türkiye’de geçirmeye özen gösterirdi.

Kur’ân hâfızıydı ve geniş bir hadis kültürüne sahipti. Tarih, mûsikî ve hat konularına özel ilgi duyardı. Şair kişiliği ile ön plana çıktı. Aruz ölçüsüyle şiirler yazdı. Ayrıca nesir sahasında da çeşitli eserler verdi. Şiirleri Gümüş Tül ve Alev-ler olarak, makale ve röportajları da Gecelerin Gündüzü adıyla yayınladı.

3 Şubat 2002 tarihinde Medine’de vefat etti. Cennetü’l-Bakî mezarlığında top-rağa verildi.

186

Adalet

187

Değer AlanıAdalet

Etkinlik İsmi

Adaleti Sağlayalım

188

Etkinlik Kazanımları1. Toplumsal ilişkilerin temelinde adalet değerinin önemli olduğunu onaylar.

2. Toplumsal hayatın içinde yer alan adaletin toplumsal hayatı etkilediğini açıklar.

Materyaller A4 kağıdı, kalem, üç adet elma

Süre: 40 dk + 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlar ve yorumlar.2. Seviyelerine uygun harf bulmacaları çözerek sözcük dağarcığını geliştirir.3. Dinlediklerinde ne, nerede, ne zaman, nasıl, niçin ve kim (5N1K) sorularına cevap

arar.4. Dinledikleri konulara ilişkin sorular sorar ve sorulara cevap verir. 5. Kelimeleri yerinde ve anlamlarına uygun kullanır. 6. Konuşmalarında sebep-sonuç ilişkileri kurar. 7. Çevresindeki sosyal olayları anlamlandırır ve yorumlar.8. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar.9. Karikatürde verilen mesajı algılar. 10. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder.

189

•Aşağıdakihikâyeyiöğrencilerinize okuyun ya da anlatın.

ATATÜRK VE KÖYLÜAtatürk, sık sık memleketi dolaşan bir liderdi. Çiftçi, işçi,

sanatkâr, esnaf ile konuşur; memleketin derdini arar bulur, meclise getirir, milletvekillerinden, bakanlardan hesap sorardı. İşte böyle

yurt gezilerinden birinde Orta Anadolu’da tarlasında çift süren bir çiftçi ile karşılaşmıştır.

- Kolay gele, bereketli ola ağa.- Allah razı olsun bey.

- Hayrola ağa, öküzün teki ne oldu?- Devlete borcumuz vardı bey, icra kapımızı çalınca çaresiz kaldık, koca öküzü satıp borcumuzu ödedik.Atatürk, kaşlarını çatarak ve yanındakilere dönerek; - Arkadaşlar, biz İstiklal Savaşı’nı Halil Ağa’nın öküzünü icra yoluyla satalım diye yapmadık. Bu memlekette adaleti böyle

mi sağlayacağız, vatandaşı böyle mi koruyacağız, gerekirse vergi borcu ertelenebilir. Köylünün çift sürdüğü öküzü

elinden alınmaz.Halil Ağa “Sen Atatürk Paşamsın galiba, beni bağışla, kusur

ettim” diye yalvaracak oldu. Atatürk “Halil Ağa sen bizim gözümüzü açtın, sana güle güle” diye Halil Ağa’yı ayakta uğurlamıştı.

Atatürk Türk Köylüsünün borcu konusunda çok titiz davranmıştır. (Bu hikâye Roger’ın “Olaylar ve

Atatürk” eserinden alınmıştır.)

İşle

yiş: Tartış

ma, Koşullandırma, Beyin Fırtınası, Örnek Olay, Soru-Cevap

190

Metin analizi yöntemiyle,

insan haklarının ancak adil ortamlarda yaşanabileceği sonucuna varılabilmesi için öğrencilere

uygun pekiştireçler, ipuçları, dönüt ve düzeltmeler verilerek aşağıdaki soruyu sorunuz.

1- Parçanın ana fikri nedir?

Ne

Niçin-Neden

Ne Zaman

Nasıl

Nerede

Kim

191

5N1K ETKİNLİĞİ

Öğrencilerinizden “Atatürk ve Köylü” okuma metni ile ilgili 5N1K soruları hazırlamalarını isteyiniz.

Hazırlanan sorulardan ilginç olanları tahtaya yazınız, cevapları bulmak için sınıfta tartışma ortamı oluşturunuz. Öğrencilere gerekli ipucu, dönüt ve düzeltmeler, uygun pekiştireçler veriniz.

192

BİRAZ DÜŞÜNELİM – EĞLENELİM ETKİNLİĞİ1- Aşağıdaki bilmeceyi öğrencilerinize sorunuz. Tartışma ortamı oluşturunuz.Soru: İki baba iki oğul üç elmayı adil bir şekilde nasıl paylaşır?

Cevap: Soruda kelime oyunu vardır. Şöyle ki; iki baba iki oğul aslında üç kişidir. Bunlar; dede, oğul, torundur. Her biri birer elma alırsa adil bir paylaşım olmuştur. Cevabı şu şekilde örneklendirebilirsiniz;

Mustafa Dede Mustafa Dede’nin oğlu Ali Bey Ali Bey’in oğlu Arda

1. BABA = Mustafa Dede (Ali’nin babası)2. BABA = Ali Bey (Arda’nın babası)1. OĞUL = Ali Bey (Mustafa Dede’nin oğlu)2. OĞUL = Arda (Ali Bey’in oğlu)

193

Öğrencilerinizin adaleti konu alan bir resim çizmelerini isteyiniz. Bir sonraki derste sınıfta sergileyiniz.

Ev Görevi

Öğrencilerinizden içerisinde adalet,

eşitlik gibi kavramlar olan bir matematik problemi

hazırlamalarını isteyiniz. Uygun olanları tahtaya yazınız. Etkinliği

yapan öğrencilere uygun pekiştireçler veriniz.

Değerlendirme

194

Değer AlanıAdalet

Etkinlik İsmi

Adalet Dede

195

Etkinlik Kazanımları1. Hak ve özgürlüklerin ancak adil ortamlarda yaşanabileceğini kabul eder.

2. Adalet değerinin toplumsal bütünlüğü sağlamadaki önemini onaylar.

Materyaller A4 kağıdı, kalem, deprem resimleri, torba, Ek-1, Ek-2.

Süre: 40 dk + 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. İletişimde dinlemenin önemini fark eder. 2. Fotoğraf ya da resimleri ifade ettikleri duygu ve düşüncelere göre sınıflandırır. 3. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlar ve yorumlar. 4. Dinlediklerini zihninde canlandırır.5. Dinlediği olayın nasıl gelişeceğini ve sonucunu tahmin eder.6. Sesine duygu tonu katar. 7. Konu dışına çıkmadan konuşur. 8. Duygu, düşünce ve izlenimlerini drama, tiyatro, müzikli oyun, kukla vb. yollarla

sunar.9. Anlamlı ve kurallı cümleler yazar. 10. Konu dışına çıkmadan yazar.

196

1. Aşağıdaki örnek olayı öğrencilerinize okuyun, empati kurmalarını

sağlayın.

DEPREM

Büyük deprem, bir dağ köyü olan Çamlık köyündeki insanlar üzerinde çok derin etkiler bırakmıştı. Depremin kış aylarında olması nedeniyle sefalet,

kıtlık, hastalık gibi sorunlar çekilmez bir hal almıştı. Bu sorunlar yetmezmiş gibi köy sakinleri arasında insan onuruna yakışmayacak kavga, hakaret, hor görme

gibi davranışlar meydana gelmekteydi. Komşuluk, dostluk, dürüstlük, saygı, adalet, eşitlik gibi değerlere önem verilmemekteydi. Dışarıdan gelen yardımlar yağmalanıyor, insanlara eşit bir şekilde dağıtılamıyordu. Güçlü olan, kendine düşen hakkı az bulup, zayıf olanı ezmekte onun yiyecek, giyecek, ilaç gibi yardım malzemelerini elinden almaktaydı. Muhtar, ihtiyar meclisi üyeleri gibi köyün önde gelenleri de olanlara

göz yummakta, sorumluluklarını yerine getirmemekteydiler. Hatta gelen yardım malzemelerinin dağıtılmasında muhtar ve ihtiyar heyeti köy halkına karşı adil ve

eşit davranmayarak kendi akrabalarına daha fazla yiyecek, içecek, elbise, ilaç verilmesine sebep olmaktaydı. Köyde tam bir kargaşa vardı. Köy içinde

insanlar hayatta kalma mücadelesi verirken, eşitlik, adalet gibi değerleri kimsenin umursadığı yoktu. Güçlü olanlar

zayıfın hakkını alarak hayatta kalıyor, yetim ve öksüz çocuklar, bakacak

İşle

yiş:

Tar

tışm

a, K

oşulla

ndırma, Beyin Fırtınası, Öykü Tamamlama, Empatik Düşünme, Soru-Cevap

197

kimsesi olmayan olan yaşlılar ve kadınlar hayatta kalma mücadelesi veriyordu.

Tüm bu olumsuzlukları yaşayan, kimsesiz köy sakinlerinin hayatta kalabilmeleri için ne yapılmalıydı?

……………………………………………………

2. Örnek olayın öğrenciler tarafından anlaşıldığına emin olun. Aşağıdaki soruları öğrencilerinize sorun, tartışma ortamı oluşturun, ipuçları, dönüt ve düzeltmeler, pekiştireçler

vererek hikâyeyi tamamlamalarını isteyin ve aşağıdaki soruları sorunuz.

Hikâyeyi tamamlayınız.

•Hikâyedemuhtarveihtiyarheyetigelenyardımlarıköyhalkınanasıldağıtmıştır?

•Sizmuhtarolsaydınızyardımmalzemeleriniinsanlaradağıtırkenneleredikkatederdiniz?Nasıldağıtırdınız? Anlatınız.

•Adaletintoplumsalbütünlüğüsağlamadakiönemihakkındanelersöyleyebilirsiniz?Anlatınız.

3. Ek-1’i çoğaltıp, öğrencilere dağıtır.

4. Ek-2’deki adalet dede oyunu sınıfta oynanır.

198

• Öğrencilerinizden adaletle ilgili aşağıdaki ayetlerin araştırılmasını ve aile ortamında okunmasını isteyiniz.1- Maide Suresi – 8. Ayet

2- Nisa Suresi – 135. Ayet

Ev Görevi

• Aşağıdaki değerlendirme ölçeğini öğrenci sayısı kadar çoğaltarak doldurmalarını isteyiniz.

Aşağıdaki ifadelerden hangilerinin adil ortamlarda gerçekleşebileceğini (X) işareti ile belirtiniz.

Haberleşmenin kısıtlanması

Düşüncelerin ifade edilebilmesi

İnsanlara kötü ve kaba davranılması

Fakirlerin tedavi edilmesi

Kız çocukların okula gönderilmemesi

İnsanların yaşama haklarına saygı gösterilmesi

Şartlara uyan herkesin seçimlere katılması Toplum içimde adalet, eşitlik, dürüstlük, saygı gibi değerlerin ön planda olmasıHalkın huzurlu, güvenli ve mutlu yaşaması

Değerlendirme

199

Ek-1“BEN MÜDÜR OLSAYDIM” ETKİNLİĞİ

Öğrencilerinize, bulundukları okulda gördükleri veya yaşadıkları adaletsizliklerin olup olmadığını sorarak tartışma ortamı oluşturunuz. İpuçları, dönüt ve düzeltmeler, pekiştireçler vererek aşağıdaki etkinliğin yapılmasını sağlayınız.

Siz okulunuzun müdürü olsaydınız hangi konulardaki eşitsizlikleri çözerdiniz? Yazınız.

BEN MÜDÜR OLSAYDIM…

200

Ek-2ADALET DEDE OYUNU

1- Adalet değeri ile ilgili hak, yasa, doğruluk, haklı, hukuk, haksız, eşitlik, eşitsizlik, gerçek vb. kavramlar bir torbanın içine konur.

2- Öğrencilerden birisi “Adalet Dede” rolü için görevlendirilir.

3- “Adalet Dede” rolündeki öğrenci sınıf içinde gezerek öğrencilere torbadan bir kart çekmesini sağlar.

4- Kartı çeken öğrenciden kartın üzerinde yazan kavramı adalet değeri ile ilişkilendirmesi, örneklendirmesi veya dramatize etmesi istenir.

201

Değer AlanıAdalet

Etkinlik İsmi Sevgili Evim – Güzel

Okulum Etkinliği

202

Etkinlik Kazanımları1. Adil ortamların oluşabilmesi için görev ve sorumlulukların yerine getirilmesi

gerektiğini kabul eder.

2. Demokratik toplumların adalete verdiği önemi onaylar.

Materyaller Etkinlik yaprakları, A4 kağıdı, kalem

Süre: 40 dk + 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. İnsanların belli bir amaç çerçevesinde oluşturdukları sosyal örgüt, resmî kurum ve

grupları fark eder. 2. Okul yaşamında gerekli gördüğü eğitsel sosyal etkinlikleri önerir. 3. Okuldaki seçim süreçlerine katılır. 4. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlar ve yorumlar.5. İş birliği yaparak yazar.6. Duygu, düşünce ve hayallerini anlatan yazılar yazar. 7. Dinlediklerinde ortaya konulan sorunları belirler ve onlara farklı çözümler bulur. 8. Kendisini, ailesini ve çevresini tanıtan yazılar yazar.9. Konuşmalarında sebep-sonuç ilişkileri kurar. 10. Metinde ortaya konan sorunları belirler ve onlara farklı çözümler bulur.

203

•Aşağıdaki ikilem durumu

öğrencilerinize gösteriniz.

YOKLUK ÜLKESİ Bu ülke, bağımsızlığını kazanamamış,

başka ülkelerin sömürüsünde yaşamaktadır. Ülkede fakirlik, açlık kol

gezmekte, ülkenin her yerinde sömürgeci devletin askerleri bulunmaktadır.

Bu ülkede adalet, eşitlik, huzur gibi değerler önemsenmemekte insan hak ve

özgürlükleri sürekli ihlal edilmektedir.

VARLIK ÜLKESİ Bu ülke bağımsızlığını kazanmış,

ekonomik, siyasal, kültürel vb. yönlerden başka ülkelerin güdüm ve yönetimi

altında değildir. Bu ülkede, adalet, eşitlik, özgürlük gibi değerlere çok önem

verilmekte, insanlar refah ve mutluluk içinde yaşamaktadır. Ülke yönetimi, insan

hak ve özgürlüklerini yasalaştırmıştır.

İşle

yiş:

Tar

tışm

a, K

oşulla

ndırma, B

eyin Fırtınası, Örnek Olay, Empati Yapma, Soru-Cevap, Öğrenme Galerisi

204

•İkilemdurumunöğrencilertarafından anlaşıldığına emin olun. Aşağıdaki

soruları öğrencilerinize sorun, tartışma ortamı oluşturun, ipuçları, dönüt ve düzeltmeler, pekiştireçler verin.

1- Siz hangi ülkede yaşamak isterdiniz? Neden?

2- Sizce “Yokluk Ülkesi” neden gelişememiştir? “Varlık Ülkesi” neden gelişmiştir?

3- Sizce “Yokluk Ülkesi” insanları, ülkelerinin hak ve özgürlüklerin yaşandığı gelişmiş

bir ülke olabilmesi için ne yapmalıdır?

205

SEVGİLİ EVİM – GÜZEL

OKULUM ETKİNLİĞİ• Aşağıdaki etkinlik için ipuçları, dönüt ve düzeltmeler,

uygun pekiştireçler verilir. Öğrencilerinizin evlerinde ve okulda adil olan ve olmayan durumları aşağıdaki etkinlik yaprağına yazmalarını

isteyiniz.

SEVGİLİ EVİM GÜZEL OKULUM

Adil ortamlar Adil olmayan ortamlar Adil ortamlar Adil olmayan ortamlar

Babam ablama da bana da aynı harçlığı

verir.

Ablam büyük olduğu için bilgisayar oyunlarını benden

daha çok oynar.

Sırası gelen her öğrenci sınıf nöbeti tutar.

Kantinde önce büyük öğrenciler sonra küçük

öğrenciler alışveriş yapar.

Öğrencilerinize ipuçları, dönüt ve düzeltmeler, uygun pekiştireçler vererek toplum içinde insanların bazı hak ve özgürlükleri olduğu, bu hak ve

özgürlüklerin yaşanabilmesi için adil ortamların olması gerektiğini örneklerle anlatınız. Öğrencilerinizden evlerinde ve okulda

adil ortamların oluşması için kendi “Anayasalarını” yazmalarını isteyiniz.

206

BİZİM ANAYASAMIZ

EV ANAYASASI OKUL ANAYASASI

1- 1-

2- 2-

3- 3-

4- 4-

5- 5-

207

Öğrencilerinizden bu derste yaptıkları “Sevgili Evim – Güzel Okulum”

etkinliği ile “Bizim Anayasamız” etkinliğini ailelerine göstermelerini isteyiniz.

Eğer evlerinde adil olmayan ortamlar varsa aileleri ile birlikte uzlaşarak yeni

kararlar almalarını sağlayınız.

Ev Görevi

Öğrencilerinizden dersin sonunda aşağıdaki etkinliği yapmalarını isteyiniz. Yapılan etkinliklerden birkaçını okutunuz sınıf panosuna asınız, dönüt ve düzeltmeler, uygun pekiştireçler veriniz.o Bu derste .............................................................................................................keşfettim.o Bu derste ......................................................................................benim için çok zordu.o Bu derste öğrendiğim .................................................................... beni çok etkiledi.Adalet konusunda öğrendiğin 4 şey yaz.• ..............................................................................................................................................................................• ..............................................................................................................................................................................• ..............................................................................................................................................................................• ..............................................................................................................................................................................Adalet konusunda en çok hoşlandığın şey nedir? ……………………………………………………………………Bu öğrendiklerini nerede kullanacaksın? ……………………………………………………………………..

Değerlendirme

208

Değer AlanıAdalet

Etkinlik ismiAdaletli Altı Şapka Altı

Düşünce

209

Etkinlik Kazanımları: 1. Adalet değerini farklı bakış açılarından açıklar.

2. Adaletli ve adaletsiz kavramları arasındaki farkı açıklar.

3. Farklı düşünme biçimlerini kullanır.

Materyaller Beyaz, Kırmızı, Sarı, Siyah, Yeşil ve Mavi renkte şapka ya da o rengi temsil eden figürler ve Ek-1.

Süre: 40 dk.

İlişkilendirilebilecek Ders Kazanımları:

1. Konuşma için hazırlık yapar.

2. Düşüncelerini mantıksal bütünlük içinde sunar.

3. Konuşmalarında yaşantısından ve günlük hayatından örnekler verir.

4. Konuşmalarında farklı düşünmeye yönlendiren ifadeleri kullanır.

5. Görgü kurallarına ve değerlere (millî, manevî, kültürel, ahlaki, sosyal vb.) uygun konuşur.

6. Doğaya ve nesnelere ilişkin çeşitli bakış açılarının farkına varır.

210

1. Öğretmen tarafından Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinin ne olduğu,

yararları, bu teknikteki renklerin ne anlama geldiği ve bu şapkayı takan kişinin nasıl davranması gerektiği hakkında

öğrencilere aşağıda yazılı olan bilgiler okunur.

Altı Şapkalı Düşünme Tekniği: Bu teknikte 6 farklı renkte şapka vardır. Her şapkanın düşünme biçimi farklı olup şapkayı takan kişi veya kişiler konuya

farklı açılardan yaklaşarak konuyu ayrıntılarıyla düşünür. Ana amaç bir konunun derinlemesine düşünülmesi yoluyla tartışılması ve yaratıcılığın geliştirilmesidir.

Bu teknikteki şapka ve düşünme biçimleri şu şekildedir (Aşağıdaki şapka özellikleri tahtaya yazılabilir ya da yansıtılabilir):

•

BEYAZ ŞAPKA: Tarafsız ve objektif şapkadır. Konu hakkında net ve tartışmasız olan bilgileri ortaya koyar.

• KIRMIZI ŞAPKA: Duygusal şapkadır. Şapkayı takan kişi mantığını değil duygularını kullanır. Bir konu

hakkında beğeni, estetik, öfke, tutku, sezgi gibi

İşle

yiş: Altı

Şapkalı Düşünme Tekniği, Tartışma Yöntemi

211

İşle

yiş: Altı

Şapkalı Düşünme Tekniği, Tartışma Yöntemi

duygularını ifade eder. Duygusallık hat

safhadadır.

• SARI ŞAPKA: İyimser ve umutlu şapkadır. Konunun avantajlarını, olumlu yanlarını ortaya koyar. Yapıcı, olumlu ve

somut öneriler ortaya koyar.

• SİYAH ŞAPKA: Kötümser ya da eleştirel şapkadır. Her şeye olumsuzlukla yaklaşır. Konunun niçin olumsuz olduğunu bize ne gibi sorunlar yaratacağını

ortaya koyar. Tehlikelere dikkat çeker, zararlı yanları ortaya koyar.

• YEŞİL ŞAPKA: Yenilikçi şapkadır. Konuyla ilgili alternatifleri, fırsatları ve yeni fikirleri ortaya koyar.

• MAVİ ŞAPKA: Serinkanlı şapkadır. Organize eder ve yönetir. Düşünceyi sistematize ederek kontrol ve koordinasyonu sağlar. Kısacası orkestra şefliği yapar. Tüm süreci

gözden geçirir ve karara varır.

2. Öğretmen Altı Şapkalı Düşünme tekniği hakkında bilgi verildikten sonra bugün, şair Özdemir Asaf’ın:

İnsansız adalet olmaz

Adaletsiz insan olur mu?

Olur, olmaz olur mu!

Ama, olmaz olsun.

212

Şiirinden yola çıkarak “adaletli veya adaletsiz olma hakkındaki düşüncelerinizi ortaya koymaya

çalışacağız” der ve şapkayı takacak kişi ya da grupları “U” ya da “Çember” düzeninde oturtur.

3. Okunan şiirin anlamı sınıf ortamında tartışılır.

4. Öğretmen öğrencilere şapkaları takar, “Adaletli veya adaletsiz olma toplumun düzenini nasıl etkiler?” sorusunu sorar. Şapkalardaki düşünme biçimlerine göre bu

soruyu düşünmelerini, günlük hayattan örnekler ile düşüncelerini desteklemelerini ve düşüncelerini sırayla söylemelerini ister.

5. Fikirler alınmadan önce öğrencilere Ek-1 verilir. Böylece şapkaların özelliklerinin öğrencinin elinin altında olması sağlanarak ilgili düşünme şekline göre fikir

üretmeleri daha da kolaylaştırılır.

6. İstenirse ortaya konan fikirler yazdırılabilir.

213

Öğrencilere eve gittiklerinde Altı Şapkalı Düşünme Tekniğini aileleri ile uygulamaları ve uygulama sürecini veya adaletli ve adaletsiz olma ile ilgili örnek olayları bir kağıda yazarak getirmeleri istenir.

Ev Görevi

214

•Kişiliğinibildiğinizöğrencileri,kişiliğineyakınolduğunudüşündüğünüzşapkayla eşleştirmeniz daha orijinal fikirlerin üretilmesini sağlayabilir.

•Etkinliği,herşapkanınaltınaikiveyadahafazlakişiseçerekgrupçalışması olarak da uygulayabilirsiniz.

•AltıŞapkalıDüşünmeTekniğinegörebuetkinlikteöğretmenaşağıdakigibi fikirlerin gelmesini beklemelidir:

Adaletli biri tarafsız davranır, adaletsiz biri hak yemeyi sever (Beyaz Şapka).

Adaletin olduğu yerde herkes mutludur, olmadığı yerde herkes mutsuzdur (Kırmızı Şapka).

Adalet ülkenin gelişmesini, herkesin kendini iyi hissetmesini sağlar (Sarı Şapka).

Adalet yoksa her yerde kaos olur, karışıklık olur. Adaletsizlik isyana neden olur (Siyah şapka).

Değişim herkese eşit davranmakla başlar (Yeşil Şapka).

Adaletin olduğu yerde tarafsızlık olmalıdır, herkes mutlu olur, ülke daha çok gelişir. Adalet yoksa karmaşa vardır. Değişimi gerçekleştirmek

istiyorsak herkese eşit davranmalıyız (Mavi Şapka).

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

215

Ek-1HANGİ ŞAPKA NASIL DÜŞÜNÜR?

Yönerge: Hangi şapkanın nasıl düşünmesi gerektiği aşağıda yazılmıştır. Sen de kendi şapka renginin düşünce tarzına göre fikirler üret.

• BEYAZ ŞAPKA: Tarafsız, objektif ve açık ol, arkadaşlarına konu ile ilgili bilgiler ver.

• KIRMIZI ŞAPKA: Konuya duygusal olarak yaklaş, konu ile ilgili duygularını ifade et.

• SARI ŞAPKA: Konunun avantajlı, olumlu ve faydalı yanlarını ortaya koy.

• SİYAH ŞAPKA: Konunun ne gibi tehlikelere sebep olacağından bahset. Konunun zararlı yönlerini ortaya koy.

• YEŞİL ŞAPKA: Yaratıcı ol ve konu hakkında yeni fikirler ortaya koy.

• MAVİ ŞAPKA: Soğuk kanlı ol. Buranın şefi sensin. Tüm süreci gözden geçir, arkadaşlarının ifadelerini toparla ve karara var.

216

Değer AlanıAdalet

Etkinlik İsmiAdaletli Özlü Sözlere

Yolculuk

217

Etkinlik Kazanımları 1. Adalet değeri ile ilişkili kavramları tanır.

2. Adalet değeri ile ilgili cümleler oluşturur.

Materyaller Bir adet torba, makas, Ek-1 ve Ek-2.

Süre: 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi

1. Güzel söz söyleme ve güzel davranış sergilemeye istekli olur.

2. Yazılarında noktalama işaretlerini doğru ve yerinde kullanır.

3. Yazılarında imlâ kurallarını uygular.

4. Bir etkinliğin veya işin aşamalarını anlatan yönergeleri uygular.

5. Çalışmalarını sergilemekten ve arkadaşlarının yaptığı eserleri izlemekten zevk alır.

218

1. Öğretmen Ek-1’de yer alan cümlelerin kelimelerini ilgili yerlerden keserek

bir torbanın içine atar.

2. Öğretmen, öğrencilere torbada adalet ile ilgili cümlelerden çıkarılmış olan kelimelerin bulunduğunu, torbanın içinden sırayla bir

kelime seçeceklerini ve her seçilen kelimenin tahtaya yazılacağını söyler.

3. Öğretmen, kelimeler çekildikçe adalet ile ilgili özlü sözlerden oluşan cümleleri tahmin etmeleri gerektiğini öğrencilere belirtir ve uygulamaya geçer.

4. Öğrenciler torbadan kelime çeker ve çektikleri her kelimeyi sınıfa okurlar. Bu kelime bir öğrenci tarafından da tahtaya yazılır. Kelimeler çekildikçe öğrencilerden özlü söz cümlesi tahmini olanlara söz hakkı verilir. Doğru cümleyi oluşturan öğrenciye bir yıldız verilir. Sonra o cümle içindeki kelimeler tahtadan silinir ve tahtaya bulunan cümle

yazılır. Bulunan her cümlenin anlamı üzerinde durularak adalet değeri kavratılır.

5. Tüm cümleler bulunduğunda etkinlik sonlandırılır.

İşle

yiş

219

İşle

yiş Öğrencilerden ortaya

çıkan on özlü sözü Ek-2’ye yazmaları, evde aileleriyle paylaşmaları ve odalarının bir köşesine asmaları istenir.

Ev Görevi

En fazla

yıldız alan öğrenci sınıf tarafından alkışlanır ve

günün adalet dostu kişisi olarak seçilir.

Değerlendirme

220

Öğrencilerin bulmakta zorlandıkları cümleler için ipuçları verilebilir. Öğrenciler kelimeleri kullanarak listede olmayan cümleler türetebilirler. Bu sözler adalet değerine uygun ise kabul edebilirsiniz ancak unutmayın ki kullanılan bir kelime başka cümlede kullanılmayacaktır. Yani her kelimenin ait olduğu bir cümle bulunmaktadır. Bu nedenle yeni türetilen cümledeki kelimelerin tahtadan silinmemesi gerekir. Ortaya çıkması gereken cümleler şunlardır:

1. Adalet mülkün temelidir (Hz. Ömer).

2. Adaletin gecikmesi adaletsizliktir (W. S. Landor).

3. Adaletin olmadığı yerde ahlaktan bahsedilemez (Montaıgne).

4. Adalet herkese hakkını vermektir (Justinian).

5. Adalet olmadan düzen olmaz (Albert Camus).

6. İyi olmak kolaydır, zor olan adil olmak (V. Hugo).

7. Adalet eşitlik demektir.

8. Adalet kâinatın ruhudur (Ömer Hayyam)

9. Kılıcın yapamadığını adalet yapar (Kanuni Sultan Süleyman).

10. Adalet sadece adliyede sağlanmaz.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

221

Ek-1 KES-BİRLEŞTİR

Yönerge: Kelimelerin yer aldığı kutucuklar makas ile kesilerek torba içerisine konur ve öğrenciler torbadan kelimeleri çekerek adalet ile ilgili özlü sözleri bulmaya çalışırlar.

Adalet Mülkün Temelidir Adaletin Gecikmesi

Adaletsizliktir Adaletin Olmadığı Yerde Haktan

Bahsedilmez Adalet Herkese Hakkını Vermektir

Adalet Olmadan Düzen Olmaz İyi

Olmak Kolaydır Zor Olan Adil

Olmaktır Adalet Eşitlik Demektir Adalet

Kâinatın Ruhudur Kılıcın Yapmadığını Adalet

Yapar Adalet Sadece Adliyede Sağlanmaz

222

Ek-2BEĞENDİĞİM ÖZLÜ SÖZLER

Adı Soyadı: Tarih: …./.…/….Sınıf:Yönerge: Etkinlikten sonra ortaya çıkan cümleleri aşağıya yazarak evde ailenizle paylaşınız ve odanızın bir köşesine asınız.

1. ...........................................................................................................................

2. ...........................................................................................................................

3. ...........................................................................................................................

4. ...........................................................................................................................

5. ...........................................................................................................................

6. ...........................................................................................................................

7. ...........................................................................................................................

8. ...........................................................................................................................

9. ...........................................................................................................................

10. ...........................................................................................................................

223

Değer AlanıAdalet

Etkinlik İsmiAdil Arkadaşlarım

Etkinliği

224

Etkinlik Kazanımları1. Toplumsal bütünlüğün sağlanmasında adil ortamların oluşturulması gerektiğini onaylar.

2. Adil ortamların oluşması için bireylerin görev ve sorumluluklarını yerine getirmesi gerektiğini açıklar.

Materyaller Etkinlik yaprakları, A4 kâğıdı, kalem

Süre: 40 dk + 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Arkadaşlığın önemini ifade eder. 2. Düzeylerine uygun konuşmaları dinler, olay, film vb. izler.3. Yaşadığı bir olayı güçlük çekmeden sözcükleri yerinde kullanarak anlatır.4. Sorgulayarak dinler.5. Grup konuşmalarını ve tartışmalarını dinler. 6. Sorular yazar.7. Metinde ortaya konan sorunları belirler ve onlara farklı çözümler bulur.8. Sorgulayarak konuşur. 9. Bilgi vermek amacıyla konuşur. 10. Topluluk önünde konuşur. 11. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder.

225

1. Öğrencilerinize aşağıdaki özlü sözleri okuyun, ne anlatılmak istendiğini sorun, tartışma ortamı oluşturun,

ipuçları, dönüt ve düzeltmeler, pekiştireçler verin. Öğrencilerinizin de adalet ile ilgili bildikleri özlü söz, atasözleri vb. varsa söylemelerini

isteyiniz.

Adalet, mülkün temelidir. Hz. Ömer

Adaletin olmadığı yerde ahlaktan bahsedilemez. Montaigne

Adaletsizliği işleyen, çekenden daha sefildir. Eflatun

Dost ve düşmanlarınıza adaletle muamele edin! Hz. Ali

Müslüman olsun olmasın herkese adaletli davranın. Müslümanlar kardeşleriniz, Müslüman olmayanlar ise sizin gibi birer insandır. Hz. Ali

İşle

yiş: Tartı

şma, koşullandırma, beyin fırtınası, empati yapma, soru-cevap

226

Toplumsal bütünlüğün sağlanmasında adalet değerinin önemi ve bu konuda bireylerin sorumluluklarını yerine getirmeleri gerektiğinin kavranabilmesi için Phillips 66 tartışma tekniğini uygulayınız.

PHİLLİPS 66 TARTIŞMA TEKNİĞİ UYGULAMA YÖNERGESİ1- Sınıf dört gruba ayrılır ve her bir grubun kendi liderini belirlemesi sağlanır.2- Grupların konu hakkında sorular hazırlamaları istenir.3- Tartışmaya katılan bireyler, soruları cevaplamak için teşvik edilir. 4- Öğrencilere kendi grup görüşlerini sunmak için en fazla 6 dk. zaman verilir. 5- Öğretmen öğrencilere uygun dönüt, düzeltme, ipucu, pekiştireçler verir. Konunun

özüne inecek sorular sorabilir.

PHİLLİPS 66 TARTIŞMA TEKNİĞİ UYGULAMA SÜRECİ

TARTIŞMA İÇERİĞİ 1.GRUP 2.GRUP 3.GRUP 4.GRUP

Toplumsal bütünlüğün sağlanmasında adaletin önemi ve bu konudaki sorumluluklarımız.

Bireyler Aileler Okul Sosyal Çevre

Liderlerin değerlendirmesi Grup lideri Grup lideri Grup lideri Grup lideri

227

Öğrencilerinizden “adalet değerini” konu alan bir resim çizmelerini

isteyiniz. Bir sonraki derste sınıf veya okul panosunda sergileyiniz.Benim Tablom

Ev Görevi

228

Aşağıdaki özdeğerlendirme formunu kullanarak öğrencilerinizin kendilerini değerlendirmelerini sağlayınız.

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM

Konular Öğrendiklerim Uyguladıklarım Uygulayacaklarım

Toplumsal bütünlüğün sağlanmasında adaletin önemi.

Bu konudaki sorumluluklarım.

Değerlendirme

229

Değer AlanıAdalet

Etkinlik İsmiAdaletin Simgesi Hz.

Ömer

230

Etkinlik Kazanımları1. Demokratik değerlerin oluşumunda fertlerin adil olmaları gerektiğini kabul eder.

2. Toplumsal bütünlüğün sağlanmasında adaletin önemli olduğunu onaylar.

Materyaller Türkçe sözlük, A4 kağıdı, kalem, masa, sandalye

Süre: 40 dk + 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Doğaya ve nesnelere ilişkin çeşitli bakış açılarının farkına varır.2. Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlar ve yorumlar.3. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır. 4. Görgü kurallarına uygun dinler. 5. Dinlediklerini anlamlandırmada sunulan görsellerden yararlanır. 6. Görgü kurallarına ve değerlere (millî, manevî, kültürel, ahlaki, sosyal vb.) uygun konuşur. 7. Kendine güvenerek konuşur. 8. Konuşmasında ana fikri vurgular.9. Metinde verilen ipuçlarından hareketle karşılaştığı yeni kelimelerin anlamlarını tahmin eder.10. Okuduğunun ana fikrini belirler. 11. Fiziksel etkinliklerde başkalarının haklarına saygı gösterir.

231

1. Aşağıdaki ikilem durumu öğrencilerinize okuyun ya da anlatın.

4/A SINIFI 4/B SINIFI

Bu sınıfta sınıf başkanlığı seçimleri yapılmamıştır. Öğretmen sınıfın en çalışkan öğrencilerini sınıf başkanı ve başkan yardımcısı yapmıştır. Ayrıca sınıfın kurallarını bir kâğıda yazıp sınıfın bir köşesine asmıştır. Bütün öğrencilerin de bu kurallara uymasını emretmiştir.

Bu sınıfta sınıf başkanı ve başkan yardımcısı sınıftaki öğrencilerin seçimiyle belirlenmiştir. Sınıf kuralları belirlenirken tüm öğrencilerin fikirleri alınmış, tartışılmış sonra sınıf başkanı ve yardımcısı, belirlenen sınıf kurallarını sınıfın uygun bir yerine asmıştır. Bu kurallara herkesin uyması gerektiği konusunda uzlaşma sağlanmıştır.

İşle

yiş: Tartı

şma, Koşullandırma, Beyin Fırtınası, Örnek Olay, Soru-Cevap

232

2. İkilem durumun, öğrenciler tarafından anlaşıldığına emin olun. Aşağıdaki soruları öğrencilerinize sorun, tartışma ortamı oluşturun, ipuçları, dönüt ve düzeltmeler, pekiştireçler verin.1- Yukarıdaki sınıflardan hangisinde olmayı isterdiniz? Neden? 2- Sizce hangi sınıfta adil bir ortam vardır? Neden?

3. Aşağıdaki örnek olayı öğrencilerinize okuyun ya da anlatın.

KOMŞU

Eski zamanlarda kimsenin bulunmadığı bir dağda iki komşu kabile varmış. Bu iki kabilenin yaşadıkları yerin yakınlarından bir dere geçermiş. Her iki kabile tarlalarını sulamak için bu dereyi kullanmak isterlermiş. Bu yüzden aralarında anlaşmazlık olmuş. Bu sorun sizce nasıl çözümlenmeli?

Çözüm-1: Her iki kabile suyu kullanmak için kavga etmeye başlar. Çünkü bu sorunu çözmek için o zamanlarda eşitliği sağlayacak herhangi bir kanun, yasa, mahkeme, adalet sistemi bulunmamaktadır. Daha güçlü olan suyu istediği gibi kullanacak diğeri ise kavgayı kazanamadığı için tarlalarını sulayamayacak, mahsuller bu yüzden kuruyacak ve bu insanların yaşama hakkı olmayacaktır. Karşı

kabile yok olursa o bölgenin tüm hâkimi savaşı kazanan kabile olacaktır.

Çözüm-2: Her iki kabilenin de çocuk, kadın, yaşlı, hasta, bakıma muhtaç gibi çeşitli özellikte insanları bulunmakta ve bu insanlara karşı sorumlulukları bulunmaktadır. Kabile erkekleri bu insanların yaşayabilmeleri için gerekli suyu ve yiyeceği temin etmek

233

zorundadırlar. Bu derenin kullanımını adil bir şekilde gerçekleştirebilmek için uzlaşma yoluna gideceklerdir. Kabile üyeleri birbirlerine karşı dürüst ve adil davranırlarsa derenin suyunu “her gün bir kabile kullanacak” gibi adilane bir anlaşma yaparlarsa aralarında hiçbir sorun olmayacak ve bu sorunu demokratik ve adil bir çözüm yoluyla aşmış olacaklardır. Böylece her iki kabilenin de insanları hayatta kalabileceklerdir. Örnek olayın öğrenciler tarafından anlaşıldığına emin olun. Aşağıdaki soruları öğrencilerinize sorun, ikilem durum hakkında tartışma ortamı oluşturun, ipuçları, dönüt ve düzeltmeler, pekiştireçler verin.

• Siz bu kabilenin lideri olsaydınız hangi çözüm yolunu seçerdiniz, neden?

• Her iki kabilenin de insanlarının hayatta kalabilecekleri adilane bir başka çözüm üretebilir misiniz?

4. Öğrencilerinizden aşağıdaki ifadeleri kullanarak adaletin tanımını yapmalarını isteyiniz. Gerektiğinde ipuçları, dönüt ve düzeltmeler, pekiştireçler verin.

HAK YASA DOĞRULUK HAKLI

HUKUK HAKSIZ EŞİTLİK GERÇEK

234

5. Öğrencilerin yaptıkları adalet tanımlarıyla ilişkilendirerek aşağıdaki tanımı öğrencilerinize okuyunuz, anlatınız.

Adalet→ Adalet, hak ve hukuka uygunluk, hakkı gözetme, herkese kendine uygun düşeni, kendi hakkı olanı verme, doğruluk anlamındadır.

→ Adalet kavramı temelde hukuk kuralları ile ilişkilendirilir ve hukuka uygunluğu içerir. Diğer taraftan, adalet kavramı insanların toplum içindeki davranışlarıyla ilgili olduğundan ahlak kurallarıyla da ilişkilidir.

Aşağıdaki parçayı bir öğrencinin okumasını, diğer öğrencilerin de dinleme kurallarına uygun olarak hareket etmelerini sağlayınız.

Adaletin Simgesi: Hz.Ömer Kimdir?Hz. Ömer, 581 yılında Mekke’de doğmuştur. Babası Hattab b. Nüfeyl, annesi Hanteme’dir.

Hz. Ömer, Hz. Ebu Bekir’den sonra ikinci halife olarak işbaşına gelmiştir.Hz. Ömer’in, üzerinde titizlikle durduğu ve asla müsamaha göstermediği en önemli

konu adalet meselesiydi. O, mevki, rütbe, soyluluk vb. hiçbir ayrım gözetmeden hakların sahiplerine verilmesi için çok çaba göstermiştir. Bu konuda onun yanında bir köle ile efendisi arasında bir fark yoktur. O, her tarafta adaletin eksiksiz yerine getirilmesi, muhtaç ve yoksul kimselerin gözetilmesi için ülkenin en ücra köşelerindeki durumlardan zamanında haberdar olmak için imkân oluşturmaya çalıştı. Muhtaç kimseler konusunda din ayırımı gözetmemiş. Hristiyan ve Yahudilerden olan yoksullara da yardımlarda bulunmuştur.

235

Devletin temel görevlerinden birisi ilmin insanlara ulaştırılmasıdır. Hz. Ömer, fethedilen bölgelerde okullar açmış, buralara müderrisler tayin etmiş ve Kur’an-ı Kerim’i okumak ve onunla amel edebilmek için gerekli olan eğitimin verilmesini sağlama yolunda gayret sarf etmiştir. İslâm’ın, Müslüman olan insanlara öğretilmesi ve tebliğ çalışmalarının yürütülmesi için sahabelerden ve diğer âlimlerden istifade etmiş ve onları değişik bölgelerde görevlendirmiştir.

Kaynak : Şâmil İslâm Ansiklopedisi

Parçada geçen bilinmeyen kelimelerin sözlükten bulunmasını ve öğrencilerin bu kelimeleri bir cümle içinde kullanmalarını sağlayınız, teşvik ediniz.

Yukarıdaki parçada Hz. Ömer’in hangi özelliklerinden bahsedildiğinin ortaya çıkarılması için tartışma ortamı oluşturunuz.

Daha önceki öğrenmeleri ile ilişkilendirmelerini sağlayınız.

236

• Aşağıdaki Hazreti Ömer (r.a.) ile ilgili hikâyeyi öğrencilerin evde aileleri ile birlikte okumalarını isteyiniz.

• Bilinmeyen kelimelerin sözlük yardımıyla bulunmasını ve bu kelimeleri birer cümle içinde kullanmalarını isteyiniz.

• Aile ortamında tartışarak parçanın ana fikrini yazmalarını isteyiniz.

Ev Görevi

ADALET MASASI OYUNU

• Öğrencilerinadaletdeğeriileilişkilendirdikleribirkavramımasanınetrafındabulunan sandalyeler üzerindeki büyük kâğıtlara yazarak sandalyedeki yerlerine oturmalarını sağlayınız.

• Öğretmeninvereceğikomutlaragöre;

• Adaletleilgiliterimlersöylendiğindeayağakalkılmasını,

• Adaletleilgiliolmayanterimlersöylendiğindeiseoturulmasınısağlayınız.

• Komutlarıeksiksizyapanöğrencileriuygunpekiştireçlerleödüllendiriniz.

Değerlendirme

237

Hz. ÖMER

Hazreti Ömer (r.a.) hilâfeti zamanında, 400 dirhem paraya muhtaç olmuş ve bu parayı da Abdurrahman b. Avf hazretlerinden istemişti. Abdurrahman b. Avf hazretleri, Hazreti Ömer’e, para yerine şu telkinde bulundu:

— Ya Ömer! Parayı benden mi istiyorsun? Hâlbuki Beyt’ül Mal senin elindedir... Parayı oradan al, sonra iade edersin...

Hayatı, adalet timsali olan Hz. Ömer, Abdurrahman b. Avf hazretlerine şu cevabı verdi:

— Ya Abdurrahman! Parayı senden istiyorum... Zira bir emri ilahî vukuunda veya borcu ödeyememe gibi bir durumda seninle helâlleşmek kolay olur. Ya mirasımdan bir miktar ayırtırım yahut helâlleşiriz. Ama ben, bu borçlanmayı devlet hazinesine yaparsam, bütün Müslümanlarla helâlleşmek lâzım gelir ki, bu da mümkün değildir. O takdirde, ne benim malım onu ödemeye kâfi gelir ne de sevabım ahirette beni kurtarır. Bu kadar ağır bir yükün altına girmeye cesaret edemedim, ya Abdurrahman!

238

1- Etkinliklerin işlenişinde tartışma ortamı oluşturulmalı. İpuçları, pekiştireçler, dönüt ve düzeltmeler verilmelidir.

2- Örnek olaylarda öğrencilerden çözüm önerileri istenmelidir.

3- Adalet masası oyununda adalet kavramı ile ilgili olan kavramlar (hak, hukuk, doğruluk, eşitlik, gerçek vb.) söylendiğinde öğrencilerin ayağa kalkması, adaletle ilgili olmayan kavramlar (haksızlık, yalan, eşitsizlik vb.) söylendiğinde öğrencilerin oturması istenmelidir. Oyun süreci önce yavaş olmalı daha sonra hızlanarak devam etmelidir.

Etkinliğin Uygulanması Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

239

Değer AlanıAdalet

Etkinlik İsmi

Adalet=liktir

240

Etkinlik Kazanımları1. Adaletin temelinde eşitlik değerinin önemli bir yeri olduğunu kabul eder.

2. Eşitlik değerinin adaleti sağlamadaki önemini onaylar.

MateryallerHalat, A4 kağıdı, değerlendirme ölçeği

Süre: 40 dk + 40 dk.

Derslerin Kazanımlarıyla İlişkisi 1. Duygu, düşünce ve izlenimlerini çeşitli görsel sanat teknikleriyle ifade eder.2. Düzeylerine uygun konuşmaları dinler, olay, film vb. izler.3. Ders içi ve ders dışı fiziksel etkinliklere katılmaya istek duyar. 4. Bildiği ve yeni öğrendiği bir fıkrayı anlatır. 5. Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır.6. Dinlediklerini anlamlandırmada ön bilgilerini kullanır.7. Dinlediklerinde sebep-sonuç ilişkileri kurar.8. Kelimeleri yerinde ve anlamlarına uygun kullanır.9. Konuşurken dinleyicilere sorular sorar ve sorulara cevap verir.10. Bireysel farklılıkları olanlarla fiziksel etkinlik yapmaya istekli olur.

241

1. Aşağıdaki hikâyeyi öğrencilerinize okuyun ya da anlatın.

HIRSIZLAR VE EŞEK

İki hırsız, çaldıkları bir eşek yüzünden kavga etmeye başlamışlar. Hırsızlardan biri satalım, diyormuş; öteki ise satmamakta direniyormuş.

Sonunda kavgaya tutuşmuşlar.

Başlamışlar yumruk yumruğa kavga etmeye. Onlar sille tokat kavga ededursun, bir üçüncü hırsız gelmiş eşeği çekip götürmüş. Eşek, bazen bir ülkedir. Hırsızlar ise krallar.

O kadar savaşırlar, uğraş verirler; fakat aldıkları… Hiçbir ülke kendilerine kalmaz. Onlar savaşadursun, hatta üçü de savaşsın; bir dördüncü hırsız çıkar, üçünün de canına okur. Yapılacak en güzel şey uzlaşmaktır, insanlığa faydalı olan en güzel şey ne ise onu yapmaktır. Ne diyelim, anlayana... (La Fonten Hikâyeleri)

Hikâyenin öğrenciler tarafından anlaşıldığına emin olun. Aşağıdaki soruları öğrencilerinize sorun, tartışma ortamı oluşturun, ipuçları, dönüt ve

düzeltmeler, pekiştireçler verin.

İşle

yiş: Tartış

ma, Koşullandırma, Beyin Fırtınası, Oyun, Soru-Cevap

242

•Yukarıdakifıkradahırsızlarınkavgaetmelerininsebebinedir?

•Hırsızlararalarındauzlaşabilselerdikavgaederlermiydi?

•Uzlaşmanınolabilmesiiçinsizcehangideğerdikkatealınmalıdır?

•Sizdeadaletveyaeşitlikkavramıileilgilibirfıkrabiliyormusunuz?Anlatınız.

2. Okul öğrenci meclisi seçimlerini öğrencilere hatırlatın. Aşağıdaki soruları öğrencilerinize sorun, tartışma ortamı oluşturun, ipuçları, dönüt ve düzeltmeler, pekiştireçler verin.

•Öğrencimeclisseçiminasılyapıldı?

•İsteyenöğrencilerseçimlereadayolabildimi?Adaylaradilveeşitşartlardamıseçimegirdi? Aday olanlar nasıl bir slogan hazırladı? Anlatınız.

•Okuldakibütünöğrencilerseçimlerdeoykullandılarmı?Oykullanımındaherhangibireşitsizlik ya da adaletsizlik oldu mu? Anlatınız.

•Sizdeöğrencimeclisiseçimlerineadaylığınızıkoysaydınıznasılbirsloganhazırlardınız? Sloganınızda adalet ile ilgili yazı veya resimler olur muydu?

3. Öğrencilerinizden adalet değerini vurgulayan bir slogan hazırlamalarını isteyiniz........................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................................................

243

4. Öğrencilere aşağıdaki tanımı okuyunuz, örnekler vererek adalet değeri ile ilişkilendiriniz.

EŞİTLİK

→ Eşitliğin kelime anlamı; değer, yaş, hak, ödev vb.lerinde eşit olma durumudur.

→ Eşitlik değeri insanların huzur ve refah içinde yaşayabilmeleri için uymaları gereken temel değerlerden biridir. Eşitlik, toplum içinde paylaşılması gereken konularda bir tür terazi görevi üstlenir. Eşitlik değerine eğitimde fırsat eşitliği, vergi yükümlülüğünde eşitlik ve ırksal eşitlik örnek gösterilebilir.

→ Demokratik toplumlarda tüm bireyler eşittir ve aynı haklara sahiptir. Hiç kimseye din, dil, ırk, cinsiyetten dolayı farklı işlem yapılmaz ilkesi benimsenmiştir.

→ İnsanların doğal yapısındaki onuru ile eşit ve devredilemez haklarını tanımanın dünyada adaletin temeli olduğunu, insan haklarının ve temel özgürlüklerin evrensel olarak saygı görmesi ve gözetilmesinin gerektiğini ilan eden İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin bazı maddelerinde de eşitliğin önemine vurgu yapılmıştır. Bu maddeler;

- Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdanla donatılmışlardır, birbirlerine kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.

- Herkesin, ülkesinde kamu hizmetlerinden eşit yararlanma hakkı vardır.

- Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasa tarafından eşit olarak korunmaya hakkı vardır.

→ Anayasasının “Kanun Önünde Eşitlik ” başlığını taşıyan 10’uncu maddesi şöyle demektedir: “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine göre çalışırlar.”

→ Eşitlik ilkesinin amacı, aynı durumda bulunan kişilerin yasalarca aynı işleme bağlı tutulmalarını sağlamak ve kişilere yasa karşısında ayrım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemektir. Bu ilkeyle, aynı durumda bulunan kimi kişi ve topluluklara ayrı kurallar uygulanarak yasa karşısında eşitliğin çiğnenmesi yasaklanmıştır. Anayasada da görüldüğü gibi adaletin sağlanmasında eşitlik ilkesi önem taşımaktadır.

Bu metnin hazırlanmasında Gözler’in (2000) Türk Anayasa Hukuku isimli eserinden faydalanılmıştır.

244

HALAT ÇEKME OYUNU

1. Öğrenciler eşit iki gruba ayrılır. Oyun alanının ortasına bir çizgi çizilir. Her iki grup çizgiden belirli bir mesafe uzaklıkta arka arkaya sıraya girerler. Uygun uzunluktaki halatı gruplar arasında bir metre olacak şekilde tutarlar. Öğretmenin komutuyla halat çekmeye başlanır. Hangi grup çizginin diğer tarafına geçerse oyunu kaybetmiş olur.

2. Etkinliğin sonunda öğrencilere aşağıdaki sorular sorularak, tartışma ortamı oluşturulur, adalet ile eşitlik değerini ilişkilendirmeleri sağlanır.

• Sizce gruplar adil şartlarda mı yarıştı? (Cevap hayır ise aşağıdaki soru sorulur)

• Grupların adil şartlarda yarışması için sizce neler yapılabilir?

245

•Öğrencilerinizden adalet ve eşitlik değerleri ile ilgili gazete haberlerinden, resimlerden, afişlerden, özlü sözlerden, deyim ve atasözlerinden faydalanarak odalarının bir köşesine duvar gazetesi yapmalarını isteyiniz.

Ev Görevi

246

• Aşağıdaki değerlendirme ölçeğini öğrenci sayısı kadar çoğaltarak öğrencilerden doldurmalarını isteyiniz.

Aşağıdaki olaylardan adil olan durumları işaretleyiniz. Adil olmadığını düşündüğünüz durumları nasıl çözersiniz, karşısına yazınız.Durumlar Açıklama

İnsanların belediye otobüsüne sıra ile binmesi gerekir. ( )

Öğretmenin sınıf başkanına daha fazla söz hakkı vermesi doğaldır. Çünkü o sınıf başkanıdır.

( )

Teneffüslerde kantin önünde yığılmaların olması, öğrencilerin birbirlerini ezerek istedikleri şeyleri alması normaldir. Çünkü teneffüsler kısadır.

( )

Banka, hastane vb. kuruluşlarda işlem yaptırmak için sıramatikten numara alınması gerekir.

( )

Sınıfımızdaki her öğrenci sırası geldiğinde nöbetini tutar. ( )

Okulun futbol takımında olan öğrencilere öğretmenler tarafından daha farklı davranılıyor olması doğaldır. Çünkü onlar spor müsabakalarında okulu temsil ediyorlar.

( )

Okul müdürü okul aile birliği başkanının kızı Ayşe’ye yerlere attığı çöpleri toplattı. Müdür herkese karşı böyle davranıyor. Kim yere çöp atarsa orayı ona temizlettiriyor.

( )

Kardeşimle her hafta sonu bilgisayarda oyun oynarız. Ben ondan büyük olduğum için ondan 1 saat fazla oynarım.

( )

Dün okulun camları kırılmış. Camları arkadaşım Ahmet’in kırdığını gördüm. Arkadaşım olmasaydı onu müdüre şikâyet ederdim.

( )

Değerlendirme

Değerler Eğitimi (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ)

Cömertlik1. Veren El Alan Elden Üstündür (Uzm. Rüştü YILDIRIM) 2. Kıssa’dan Hisse: Az Veren Candan Çok Veren Maldan (Uzm. Rüştü YILDIRIM)3. Cömertlik ve Cimrilik (Uzm. Rüştü YILDIRIM)4. Cömert Olalım (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN)5. Paylaşıyorum ve Cömerdim (Yrd. Doç. Dr. Yahya ÇIKILI, Uzm. Abdurrahman EROL)6. Cömert İnsanlar (Uzm. Rüştü YILDIRIM)7. Cömertlikle İlgili Özlü Sözler (Uzm. Rüştü YILDIRIM)8. Hediyeleşme ve Paylaşma Günü (Hayat Paylaşınca Güzel) (Uzm. Rüştü YILDIRIM)Hoşgörü1. Hoşgörünün Farkındayım (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ)2. Hoşbuldum (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ) 3. Küslüğü Bırakalım Dost Olalım (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ)4. Birlikte Hoşgörürüz Biz (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ)5. Yıldızını Bul (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ)6. Sevimli Tırtıl (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN)7. Ye Kürküm Ye (Dr. Gökhan IZGAR) 8. Hoşgörü Kareleri (Uzm. Abdurrahman EROL) Sevgi1. Sevgili Öğretmenim (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN)2. Kardeş Sevgisi (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN)3. Seni Seviyorum, Çünkü… (Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ) 4. Vatansever Olmak (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN)5. Sevgi Treni (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN)6. ……Rağmen Seni Seviyorum (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ)7. Peygamber Sevgisi (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN)8. Hayvan Sevgisi (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN)Doğruluk1. Doğruluk Çiçeğim (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ)2. Doğruluk İstasyonu (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ)3. Doğruluk Kartları (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ)4. Yalan Defteri (Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ)5. Doğruluk Oyunu (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ)6. Doğruluktan Vazgeçme (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ)7. Doğrularımız – Eğrilerimiz Etkinliği (Dr. Gökhan IZGAR)8. İki Arkadaş (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ)

Etkinlikler ve Yazarları

Ümit1. Dünyanın Geleceği Nasıl Olacak? (Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ)2. Her Şey Göründüğü Gibi Olmayabilir! (Dr. Süleyman ASLANTAŞ) 3. Ümitli Olmak Güzel Şey (Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN) 4. Ümit Metrem (Dr. Süleyman ASLANTAŞ)5. Ümit Eder ve Çalışırsak Başarırız (Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN)6. Beş Varoluş Boyutu (Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ)7. ”Değer”li Atasözleri (Dr. Süleyman ASLANTAŞ)8. Ümitsiz Değiliz, Çünkü Ümit Biziz (Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN) Sabır 1. Her Gecenin Bir Sabahı Vardır (Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN) 2. Sabır Ağacı (Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ)3. Niçin Sabredelim? (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ)4. Değerli Sıram (Yrd. Doç. Dr. Ahmet KURNAZ)5. Şair Sabır Demiş (Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN) 6. Sabırsız Olmanın Sonu (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ)7. Sabır Ağacının Hikâyesi (Yrd. Doç. Dr. Zuhal GÜVEN) 8. Sabrın Meyvesi (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN)Dürüstlük1. Seksek (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN)2. Doğru İnsan Dürüst İnsan (Dr. Gökhan IZGAR)3. Hayatımızı Çok Kötü Hale Getirmek Ve Mahvetmek İçin Neler Yaparız? (Yrd. Doç. Dr. Perihan TUNÇ)4. Ali’nin Dürüstlüğü (Uzm. Psik. Dan. Demet YILMAZ)5. Dürüstlüğün Gönlümdeki Rengi (Uzm. Rüştü YILDIRIM)6. Çiçek (Uzm. Ahmet Turan KURŞUN)7. Hakları Öğrenerek Dürüstlüğü Edin (Yrd. Doç. Dr. Yahya ÇIKILI) 8. Basket Atıyorum, Dürüstlüğü Öğreniyorum (Yrd. Doç. Dr. Yahya ÇIKILI)Adalet1. Adaleti Sağlayalım (Dr. Gökhan IZGAR)2. Adalet Dede (Dr. Gökhan IZGAR)3. Sevgili Evim – Güzel Okulum Etkinliği (Dr. Gökhan IZGAR)4. Adaletli Altı Şapka, Altı Düşünce (Uzm. Rüştü YILDIRIM)5. Adaletli Özlü Sözlere Yolculuk (Uzm. Rüştü YILDIRIM)6. Adil Arkadaşlarım Etkinliği (Dr. Gökhan IZGAR)7. Adaletin Simgesi Hz. Ömer (Dr. Gökhan IZGAR)8. Adalet=liktir (Dr. Gökhan IZGAR)

Alport, G.W. (1937). Personality: a psychologicalinterpretation. New York: HoltBrophy, H. W. ve Good, T. L. (1986). Third handbook of research on teaching. Chicago: McNally.Buschman, H. (2003). The Man bytheWindow. Z. Zuhal Güven (çev.) 19 Ekim 2014 tarihinde http://www.hawkwindcreations.com/SHORT%20STORY-BUSCHMAN95.htm adresinden alınmıştır.Cansever, E. (1987). Nerde antigone. İstanbul, Adam Yayınları.Dickinson, D. J. (1990). The relation between ratings of teacher performance and student learning. Contemporary Educational Psychology, 15, 142-152.Dilmaç, B. (1999). İlköğretim öğrencilerine insani değerler eğitimi verilmesi ve ahlaki olgunluk ölçeği ile eğitimin sınanması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.Dilmaç B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya. Gözler, K. (2000). Türk anayasa hukuku. Bursa: Ekin Kitapevi Yayınları.Izgar, G. (2013). İlköğretim Okulu 8. Sınıf Öğrencilerine Uygulanan Değerler Eğitimi Programının Demokratik Tutum ve Davranışlarına Etkisi. Yayınlanmış Doktora Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.İmamoğlu, İ.S. (2013). Büyük dini hikayeler, İstanbul:Osmanlı YayıneviKızılçelik S. ve Erjem, Y. (1992). Açıklamalı sosyoloji terimler Sözlüğü. Konya: Günay Ofset.Oğuzkan, F. (1974). Eğitim terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Roger, Noelle (2006). Olaylar ve Atatürk. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi 77(3), 41-42.Sünbül, Ali Murat (2007). Öğretim ilke ve yöntemleri. Konya: Çizgi Kitapevi.Syed, A. (2005). A FrogTale. Z. Zuhal Güven (çev.) 100 Moral Stories içinde (s. 12). 18 Ekim 2014 tarihinde http://www.ezsoftech.com/stories/encouraging.stories.asp adresinden alınmıştır.Şirin, A.(1983). Gençlerin değerler sıralaması üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.TDK (Türk Dil Kurumu). Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü.Turan, S. ve Aktan D. (2008). Okul hayatında var olan ve olması düşünülen sosyal değerler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 227-259http://dergi.altinoluk.com/index.php?sayfa=yillar&MakaleNo=d269s045m1 adresinden 22 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://kusluktayazarlar.com/harikasozler/comertlik.htm adresinden 24 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/16/05/964558/icerikler/yunus-emre-kimdir_70210.html adresinden 25 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://mevlanasozleri.com/ adresinden 22 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://www.merhabahaber.com/d/file/10-04-10-02-2010.pdf adresinden 19 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://muhammedi.net/html/adost_konyavelileri_hveyiszade.html adresinden 16 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://tr.wikipedia.org/wiki/Bambu adresinden 18 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://www.adimder.com/d%C3%BCs%C3%BCnd%C3%BCren%20olaylar/hatem-i%20tai.htm adresinden 21 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://www.antoloji.com/o-mustafa-kemal-di-siiri/ adresinden 23 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=1215 adresinden 17 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://www.egitimhane.com/ibretlik-hikayeler-k114901-75.html adresinden 15 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://www.girgin.org/ansiklopedi/sadakatasi.htm adresinden 18 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://www.mevlana.com/mevlana_dosyalar/muslumanahlaki/ahlak14.htm adresinden 19 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://www.sabah.com.tr/guzelsozler/2014/09/22/yunus-emre-hayati-ve-sozleri adresinden 21 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://www.siirdefteri.com/?sayfa=siir&siir_id=6307 adresinden 17 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://www.turkhukuksitesi.com/showthread.php?t=23460 adresinden 16 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://www.yunusemre.net/hayati adresinden 14 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.http://w3.gazi.edu.tr/~ertan/yunus.html adresinden 15 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.www.annebabaokulu.net/index.asp?PageID=174 adresinden 18 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.www.neyebaksam.com/cIXQs?mode=page adresinden 16 Ekim 2014 tarihinde elde edildi.

Kaynakça