کار محیط در ها پرتو

ها آن بندی تقسیم و پرتوها درمورد کلیاتی

شوند. برخی می منتشر ماده یا خال در که هستند انرژی از ای گونه پرتوها

صنایع در پرتوها کاربرد هستند. امروزه جرم بدون برخی و جرم دارای ازآنها

های محیط از بسیاری در است. همچنین یافته گسترش پزشکی و مختلف

پرتوها معرض در ناخواسته و تصادفی بصورت است ممکن کارگران کاری،

. گیرند قرار

کرد. تقسیم یونساز وغیر یونساز دسته دو به کلی طور به توان می را پرتوها

از عبور یا ) و محیط یک با برخورد هنگام که هستند پرتوهایی ساز یون پرتوهای

غیر پرتوهای شوند. لیکن می ماده آن های اتم شدن یونیزه ( موجب آن

کنند. به یونیزه را محیط های اتم توانند نمی کم وانرژی ماهیت بدلیل یونساز

. است خطرناکتر انسان برای ساز یون پرتوهای از ناشی اثرات دلیل همین

یونساز پرتوهای انواع

شرح به گروه دو به گردند می محیط شدن یونیزه موجب که یونساز پرتوهای

: شوند می تقسیم زیر

ذره ای: ساز یون - پرتوهای

: از عبارتند پرتوها این مهمترین

منتشر سنگین اکتیو رادیو عناصر بوسیله آلفا : ذرات آلفا ای ذره الف( پرتو

است کم درهوا آنها . برد هستند مثبت الکتریکی بار واحد دو دارای و شوند می

. شوند می متوقف کاغذ صفحه چند از ضخامتی بوسیله حتی و

ذرات با مقایسه در و هستند منفی بار دارای ذرات : این بتا ای ذره ب( پرتو

دارند. زیادتری برد آلفا

بمباران با میتوان را .نوترون است الکتریکی بار فاقد نوترون : پرتو ج( نوترون

نمود. تولید آلفا ذرات با بریلیوم و آلومینیوم مانند عناصری

: الکترومغناطیس یونساز - پرتوهای

شکل در که است. همانطور مغناطیس الکترو امواج از پرتوها این ماهیت

فرکانس( طبقه )یا موج طول برمبنای مغناطیس الکترو امواج است مشخص

است نانومتر360-780 بین آنها موج طول که . امواجی شوند می بندی

بخش در )و گویند می مرئی نور آن به و هستند رویت قابل انسان چشم توسط

کمتر یا و بیشتر موج طول با شد( امواج بحث آن مورد در روشنایی به مربوط

غیر برخی و یونساز ازآنها برخی که گیرند می جای پرتوها دسته در حد این از

هستند. یونساز

: از عبارتند الکترومغناطیس یونساز پرتوهای مهمترین

دلیل همین به و اجسام در زیاد نفوذ قدرت با است : پرتویی ایکس الف( پرتو

) صنعتی گرافی رادیو جهت صنعت . در دارد زیادی کاربرد صنعت و پزشکی در

( فوالد و فلزی صنایع در جوشکاری و گری ریخته کیفیت تشخیص منظور به

مورد ها بیماری درمان و تشخیص برای پزشکی در و شود می استفاده ازآن

روش و شود می ساطع اتم مدارهای از پرتو . این گیرد می قرار استفاده

. باشد می الکترون با هدف ماده یک بمباران معموال آن تولید

تولید منشاء که تفاوت این با است ایکس پرتو مانند آن : ماهیت گاما ب( پرتو

در نیز پرتو این باالست. از اتمی عدد با مواد اتم هسته انفعاالت و فعل از آن

فوالد صنایع گردد. در می گسترده استفاده صنعتی گرافی ورادیو پزشکی

. شود می انجام گاما پرتو با صنعتی های گرافی رادیو معموال

ساز یون پرتوهای از ناشی اثرات

نمود تقسیم زیر گروه دو به توان می انسان بدن بر را ساز یون پرتوهای اثرات

:

رس زود - اثرات1

j عوارض این در و زیاد مقدار به گیری پرتو )یعنی حاد گیری پرتو اثر در معموال

است ممکن کار محیط در کارگران حاد شود. پرتوگیری می کوتاه( ایجاد زمان

راکتور آن در که شوروی چرنوبیل حادثه )نظیر دهد رخ کار از ناشی حوادث در

روز چند حداکثر تا ساعت چند از حاد گیری پرتو از ناشی شد(. عوارض منفجر

می رس زود عوارض آن به دلیل همین به و شود می ظاهر پرتوگیری از پس

است: زیر موارد شامل عوارض گویند. این

خون در سفید سلولهای کاهش : بصورت ساز خون مراکز های الف( آسیب

عارضه این رود. در می بین از عفونت اثر در فرد نتیجه در و شود می ظاهر

. رسد می فرا روز21 تا10 مدت در مرگ

بافت دیدگی آسیب باعث پرتوها حالت این گوارش: در دستگاه های ب( آسیب

حالت این . در شود می داخلی خونریزی نتیجه در و گوارش دستگاه پوششی

. می رسد فرا پرتوگیری از بعد روز5تا3 مرگ

آسییب موجب زیاد خیلی : پرتوگیری مرکزی اعصاب دستگاه های ج( آسیب

مرگ به ساعت چند رمدت د تواند می و شده رمغز د عصبی های سلول دیدن

. شود منجر

رس دیر - اثرات2

ولی کم مقدار به پرتو جذب ) یعنی مزمن گیری پرتو اثر در عوارض این

در کارگران گیری پرتو . معموال آید می ( بوجود تدریجی و مداوم بصورت

می کار خود کار محیط در روز هر کارگران . زیرا است نوع این از کار محیط

باآن مقدارکم به روز هر افراد ، باشند محیط در پرتوها این منابع چنانچه و کنند

: میشوند تقسیم گروه دو به خود دیررس . عوارض داشت خواهند مواجهه

شوند می ظاهر بعدی های نسل در که هستند : عوارضی ژنتیکی الف( عواض

در تغییر با یا و بوده کروموزومی تغییرات بصورت است ممکن عوارض این

. گردند زایی جهش موجب DNA زنجیره

کند. بروز مختلف های سرطان صورت به است ممکن تغییرات این عواقب

خود در مزمن گیری پرتو اثر در که هستند : عوارضی سوماتیکی ب( عوارض

عوارض . مهمترین شود می دیده است داشته مواجهه پرتو با که فردی

خون، سرطان )مثل ها سرطان : انواع از عبارتند پرتوها از ناشی سوماتیکی

طول وکاهش مروارید آب (، ریه سرطان و تیروئید سرطان پستان، سرطان

عمر

یونساز پرتوهای با مواجهه مجاز حدود و ها واحد

کمیت از ماده یک در آن جذب یا و محیط یک در يونساز پرتو مقدار بیان برای

پرتوگیری و دهی پرتو معیار دو کلی شود. بطور می بیان مختلفی وواحدهای ها

در شده جذب پرتو میزان و محیط در موجود یونساز پرتو بیان برای ترتیب به

. گیرد می قرار استفاده مورد ماده یک

از است عبارت شود. رونتگن می بیان رونتگن واحد با معموال پرتودهی میزان

در خشک هوای مکعب سانتیمتر هر در تواند می که گاما یا ایکس پرتو مقدار

نماید. واحد مثبت( ایجاد یا منفی )یون الکترواستاتیک بار واحد یک برابر محیط

بر کولمب از عبارتند که گیرد می قرار استفاده مورد پرتودهی برای نیز دیگری

. کیلوگرم

ژول یک جذب معادل ( کهgray"گری" ) واحد با معموال گیری پرتو میزان

آن کوچکتر واحد و شود می بیان است تابش تحت ماده کیلوگرم هر در انرژی

تحت ازماده گرم هر در انرژی ارگ100 جذب معادل که دارد ( نامrad"راد" )

انرژی میزان به فقط پرتوها از ناشی اثرات اینکه به باتوجه . لیکن است تابش

ها آسییب میزان در نیز پرتو نوع بلکه نداشته بستگی ماده توسط شده جذب

" ) "سیورت نام به دیگری باواحد را پرتوگیری میزان . امروزه است موثر

Sievertکیلوگرم هر در انرژی ژول یک جذب از است عبارت که کنند می ( بیان

می آن محاسبه شده. برای تابش پرتو نوع گرفتن نظر در با تابش تحت ازماده

کیفی فاکتور عنوان تحت را فاکتوری ، شده تابش پرتو نوع به توجه با توان

( نامrem") "رم آن کوچکتر . واحد کرد " ضرب "گری میزان در و نمود انتخاب

نظر در با تابش تحت ماده از گرم هر در انرژی ارگ100 جذب معادل که دارد

. است پرتو نوع گرفتن

گری = یک راد100 آن نوع گرفتن نظر در بدون پرتو شده جذب انرژی

سیورت = یک رم100 آن نوع گرفتن نظر در با پرتو شده جذب انرژی

به باتوجه و ماده جرم رواحد د شده جذب انرژی " بیانگر " رم واحد واقع در

شده جذب انرژی قدر هر ديگر عبارت باشد. به می پرتو شناختی زیست آثار

" " رم مقدار باشد تر مخرب شناسی زیست آثار دارای پرتو و باشد بیشتر

. یابد می افزایش

شود. مي استفاده رم واحد از پرتوها با مواجهه مجاز حدود بیان برای لذا

: گردد می بیان افراد از دسته دو برای عموما حدود اين

کارکنان مثل دارند کار سرو پرتو با ای حرفه بطور که شاغل - افراد1

گروه این برای پرتوگیری مجاز : میزان صنعتی های گرافی ورادیو رادیولوژیها

. است سال در رم5/2 حدود

: جامعه معمولی - افراد2

شاغل افراد برای مجاز حدود دهم یک گروه این برای پرتوگیری مجاز میزان

( سال در رم25/0 ) یعنی است

ساز یون پرتوهای کنترل کلی های روش

پرتو که است این از کردن حاصل اطمینان معنی به یونساز پرتوهاي کنترل

کلی بطور پرتوها این برابر در حفاظت باشد. برای می مجاز درحد افراد گیری

: دارد وجود زیر کلی روش سه

زمان مدت در پرتوگیری مجاز حدود اینکه به توجه : با مواجهه زمان - کاهش1

، مناسب روشهای اجرای با موارد بسیاری در توان می میشود تعیین معین

. داد کاهش را فرد پرتوگیری زمان مدت

نقطه یک در منبع از پرتو مقدار : کاهش پرتو منبع تا فرد فاصله - افزایش2

فاصله اگر . یعنی است متناسب منبع از نقطه آن فاصله مجذور عکس با معین

می . بنابراین شود می چهارم یک پرتوگیری میزان ، شود برابر دو منبع تا فرد

گیری چشم مقدار به را پرتوگیری میزان ، منبع تا فرد فاصله افزایش با توان

داد. کاهش

در شده جذب پرتو میزان بطوریکه فرد و پرتو تولید منبع بین گذاری - حفاظ3

انجام قابل پیشین روش دو از استفاده که ازموارد بسیاری در یابد کاهش افراد

به را پرتو جذب اندازه و جست بهره پرتو جاذب صفحات از بایستی ، نباشد

بتون و سرب مانند موادی جنس از ها حفاظ . معموال رسانید مجاز اندازه

. هستند

فردی حفاظت وسایل از -استفاده4

دهنده هشدار عالئم از -استفاده5