Embed Size (px)
Citation preview
ЗАМ, ТЭЭВРИЙН ЯАМ
АВТО ЗАМЫН ХЯНАЛТ, ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭ, СУДАЛГААНЫ ТӨВ
“АВТО ЗАМЫН ДАГУУХ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЦОГЦОЛБОР. АНГИЛАЛ. ЕРӨНХИЙ ШААРДЛАГЫН СТАНДАРТ”
( Эцсийн шатны тайлан)
Гүйцэтгэсэн: “АВТО ЗАМ ПРОЖЕКТ” ХХК
Улаанбаатар хот
2014 он
2
ГАРЧИГ
1 “Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолбор. Ангилал. Ерөнхий
шаардлага” стандартыг шинэчлэн боловсруулах ажлын эцсийн
шатны танилцуулга
3-8
2 “Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолбор. Ангилал. Ерөнхий
шаардлага” MNS5537:2014 стандартын төсөл
9-20
3 Холбогдох судалгааны материалууд 20-21
4 Зам, тээврийн салбарын өнөөгийн байдал 22-24
5 Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборын өнөөгийн байдал 25-30
6 Бусад орны туршлага 31-35
7 Хөдөлгөөний эрчмийн судалгаа ба зорчигч урсгалын судалгаа 35-54
8 МУ-ын хүн амын өсөлт, тээврийн үйлчилгээний өнөөгийн байдлын
судалгаа
55-62
9 Авто замын эрх зүйн орчин 63-64
10 Авто замын төлбөр хураах цэгийн өнөөгийн байдлын судалгаа 64-68
11 Авто замын төлбөр хураах цэгийн техник, тоног төхөөрөмжийн
судалгаа
68-71
12 Цогцолборын байршлын төлөвлөлт 71-72
Хавсралт
3
“АВТО ЗАМЫН ДАГУУХ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЦОГЦОЛБОР. ЕРӨНХИЙ ШААРДЛАГА” СТАНДАРТЫГ ШИНЭЧЛЭН БОЛОВСРУУЛАХ АЖЛЫН
ЭЦСИЙН ШАТНЫ ТАНИЛЦУУЛГА
“Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламж. Үндсэн шаардлага” стандартыг шинэчлэн боловсруулах ажлыг дараах үе шаттайгаар төлөвлөн ажиллаж байна. Үүнд:
1. Судалгааны шат
МУ-ын хүн амын өсөлт, тээврийн үйлчилгээний өнөөгийн байдлын судалгаа
Авто замын салбарын өнөөгийн байдлын судалгаа
Авто замын салбарын эрх зүйн орчны судалгаа
Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжийн талаар бусад орны туршлагын талаарх судалгаа
Үйлчилгээний байгууллагуудын ангилал, тавигдах шаардлагууд талаар Монгол Улсын стандартуудын харьцуулсан судалгаа
Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжийн байршлын судалгаа
Авто замын хөдөлгөөний эрчмийн судалгаа
Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжийн талаар бусад орны
стандартуудыг орчуулах
Эхний шатны тайлан бичих
2. Стандартын төсөл боловсруулах шат
Стандартын хамрах хүрээг тодорхойлох
Стандартын бүтцийг тодорхойлох
Стандартад хэрэглэх нэр томьёог тодорхойлох
Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжийн ангиллыг тодорхойлох
Стандартын төсөл боловсруулах
Дунд шатны тайлан бичих
3. Хяналтын шат
Стандартын төслийн талаар хэлэлцүүлэг хийх
Стандартын төсөлд дүгнэлт гаргуулах
Стандартын төслийг дахин хянан боловсруулах
Эцсийн шатны тайлан бичиж стандартын төслийг хүлээлгэн өгөх
Дээрх төлөвлөгөөний дагуу холбогдох судалгаа, шинжилгээ хийн эхний шатны тайланг хүргүүлсэн бөгөөд төсөл боловсруулагчдын зүгээс судалгааны шатанд дүгнэлт хийн стандартын төсөл боловсруулах шатны ажлыг эхлүүлээд байна.
Судалгааны шатанд хийгдсэн ажил
Монгол Улсын хүн амын өсөлт, тээврийн үйлчилгээний өнөөгийн байдал болон авто замын салбарын өнөөгийн байдал, эрх зүйн орчны судалгааг хийн стандартын төслийг хүн ам болон тээврийн үйлчилгээний өсөлт, эрх зүйн зохицуулалтад нийцүүлэн хэрхэн боловсруулах талаар санал дүгнэлтээ нэгтгэв.
Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжийн талаар АНУ, Япон, БНСУ, БНХАУ-ын стандарт, түүнд тавигдах шаардлага, үйл ажиллагааны зохицуулалт,
4
төлөвлөлтийн талаар мэдээллийн цахим сан, урьд үзэж судалж байсан туршлагуудыг нэгтгэн авч үзсэн.
Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжид үзүүлэх үйлчилгээ, тэдгээрийн ангилал, тавигдах шаардлагын талаар дараах стандартуудыг судалсан.
o БНБД 32-01-00 “Авто зам төсөллөх”
o БНбД21-01-02 Барилга, байгууламжийн галын аюулгүй байдал
o MNS 5025:2001 “Авто үйлчилгээ – ангилал, ерөнхий шаардлага”
o MNS 5342:2003 “Автомашины зогсоол, ангилал, ерөнхий шаардлага”
o MNS 5346:2003 “Автомашины угаалгын үйлчилгээ, ангилал, ерөнхий шаардлага”
o MNS 5537:2005 “Хэрэглэгчдэд зориулсан үйлчилгээ, Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламж, үндсэн шаардлага”
o MNS 4588:2004 “Зочид буудлын үйлчилгээний чанарын зэрэглэл, үндсэн шаардлага”
o MNS 5927:2008 “Хэрэглэгчдэд зориулсан үйлчилгээ. Зочид буудлын үйлчилгээний чанарын зэрэглэл, үндсэн шаардлага”
o MNS 4934:2002 “Жуулчны баазын үйлчилгээний чанарын зэрэглэл, үндсэн шаардлага”
o MNS 5231:2003 “Жуулчны автотээврийн үйлчилгээ, ерөнхий шаардлага”
o MNS 5409:2004 “Аялал жуулчлалын үндсэн нэр томьёо”
o MNS 4946:2005 “Хоолны газрын ангилал, зэрэглэл, үндсэн шаардлага”
o MNS 900:2005 “Ундны усны эрүүл ахуйн шаардлага”
o MNS 5021:2007 “Худалдааны газар, түүний үйлчилгээ, ерөнхий шаардлага”
o MNS 6056:2009 “Авто замын байгууламж. Явган хүн, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан замыг төлөвлөх заавар”
o MNS 5682:2006 “Авто замын байгууламж. Явган хүн, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан зам. Техникийн шаардлага”
o MNS 4244:94 “Хөдөлмөр хамгааллын систем. Галын аюулгүй байдал. Ерөнхий шаардлага”
o MNS 5390:2004 “Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуй. Цахилгааны галын аюулгүй байдал. Ерөнхий шаардлага”
o MNS 5566:2005 “Галын аюулаас хамгаалах. Аж ахуйн нэгж, байгууллага барилга байгууламжид гал унтраах анхан шатны багаж хэрэгслийн зайлшгүй байх шаардлага, норм”
o MNS 4244:94 “Галын аюулгүй байдал, ерөнхий шаардлага”
o MNS 900:92 “Ундны усны эрүүл ахуйн шаардлага”
o MNS 4628:98 “Шатахуун түгээх станц барилга байгууламж, тоног төхөөрөмжийн техникийн ерөнхий шаардлага”
o БНСУ-ын Үндэсний стандарт – “Замын аюулгүй байдал, туслах байгууламж ба орчин”
o БНХАУ-ын үндэсний стандарт – “Авто замын төлбөр хураах систем”
Авто замын хөдөлгөөний эрчим, хүн ам, тээврийн үйлчилгээний өсөлт, авто замын төлөвлөлт, жолоочийн ажил амралтын дэглэм зэргийг харгалзан авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжийн тохиромжтой байршлын судалгааг гаргасан.
5
Стандартын төсөл боловсруулах шатанд хийгдсэн ажил
Судалгааны шатанд хийгдсэн судалгаа шинжилгээ, бусад орны туршлага, дүгнэлтийг үндэслэн авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламж нь жолооч болон зорчигчдод нэг цэгээс түргэн шуурхай, хэрэгцээт үйлчилгээг үзүүлэх, шаардлагатай техникийн засвар үйлчилгээг гүйцэтгэх, шатах тослох материалаар цэнэглэх боломж нөхцөлийг бүрдүүлсэн үйлчилгээний иж бүрэн цогцолбор байх нь зүйтэй гэж үзсэн.
Олон улсын болон улсын чанартай авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжийг цогцоор нь хөгжүүлэх, жолооч, зорчигчдын тав тухыг хангах, аюулгүй байдлыг дээшлүүлэх, үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг сайжруулах, үнэлэх, үйл ажиллагааг нь стандартын түвшинд хүргэхэд тавигдах ерөнхий шаардлагыг тогтооход энэхүү стандартын зорилго оршихоор тодорхойлсон.
Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжийн иж бүрэн цогцолбор нь авто замын ангилал, зэрэглэл, хөдөлгөөний эрчмээс хамааран ялгавартай байх бөгөөд 3 зэрэглэлтэй байхаар авч үзсэн.
Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжид дараах үйлчилгээнүүдийг үзүүлэх нь зүйтэй гэж тодорхойлсон. Үүнд:
1. Нийтийн үйлчилгээний байр. Энэхүү үйлчилгээний байранд дараах үйлчилгээг үзүүлдэг байх.
- хүлээх танхим;
- эмнэлгийн анхны тусламж;
- шуудан холбоо;
- жолоочийн амрах өрөө;
- эх, нялхсын амрах өрөө;
- нийтийн бие засах газар;
- хувцас угаалгын газар;
- халуун усны газар;
- тээш хадгалах;
- тамхи татах өрөө;
- ундны ус.
2. Авто засвар, үйлчилгээний газар. Энэ нь суурин болон техникийн түргэн тусламжийн хэлбэрээр үйлчилгээ үзүүлдэг байх;
3. Авто зогсоол. Энэ нь дулаан болон задгай талбайн хэлбэрээр үйлчилгээ үзүүлдэг байх;
4. Шатахуун түгээх станц;
5. Автомашин угаалгын газар;
6. Худалдааны газар;
7. Хоолны газар;
8. Зочид буудал;
9. Нийтийн бие засах газар.
Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжид жолооч, зорчин явагчид ирж үйлчлүүлэх, хүний амин чухал хэрэгцээг хангах, мэдээлэл авах зэрэг боломж нөхцлийг хангах үүднээс жолоочийн ажил амралтын дэглэмийн дагуу амрах жолоочид зочид буудлаар үнэгүй үйлчлэх, ундны ус, хүлээх танхимд утасгүй
6
интернетийн үйлчилгээ, нийтийн бие засах газар зэрэг нь бүх нийтэд үнэ төлбөргүй байх зохицуулалтыг тусгасан.
Дээрх үйлчилгээний газруудад тавигдах ерөнхий шаардлага нь тус тусын стандартаар зохицуулагдана.
Стандартын зорилго, хамрах хүрээ, зохицуулалтаас хамааран стандарт нь дараах бүтэцтэй байхаар тодорхойлов.
1. Хамрах хүрээ
2. Зорилго
3. Норматив ишлэл
4. Нэр томьёо. Тодорхойлолт
5. Төлөвлөлтийн үндсэн үзүүлэлтүүд
6. Ангилал
7. Үйлчилгээний төрөл
Нийтийн үйлчилгээний байр
Авто засвар, үйлчилгээ
Авто зогсоол
Шатахуун түгээх станц
Автомашин угаалга
Худалдаа
Хоолны газар
Зочид буудал
Нийтийн бие засах газар
8. Үйлчилгээнд тавигдах нийтлэг шаардлага
9. Тоног төхөөрөмжид тавигдах нийтлэг шаардлага
10. Хөдөлгөөний аюулгүй байдалд тавигдах шаардлага
11. Хавсралт
Орчуулгаас иш татсан заалтуудын талаар
Тус компанийн зүгээс “Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламж. Үндсэн шаардлага” стандартыг шинэчлэн боловсруулах ажлын хүрээнд Япон улсын “Амрах байгууламжийн төлөвлөлтийн стандарт (Rest area)”-ын 2 дугаар бүлэг “Амрах байгууламж”, БНСУ-ын “Замын аюулгүй байдал, туслах байгууламж, орчин” стандартын 6 дугаар бүлэг - Үйлчилгээний байгууламжийг байгуулах, 12 дугаар бүлэг - Туслах байгууламж, 7 дугаар бүлэг – Замын шалган бүртгэх товчоо, БНХАУ-ын Төлбөр хураах систем үндэсний стандартын 2 дугаар бүлэг - Текникийн үзүүлэлт, авто замын төлбөр хураах сүлжээний ерөнхий дүрэм, журмыг тус тус эх хэлнээ хөрвүүлж, судлан үзэв.
“Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламж. Ерөнхий шаардлага” стандартыг шинэчлэн боловсруулахдаа Монгол орны цаг агаар, газарзүйн байрлал, авто замын төрөл, ангилалд нийцүүлэн дээр дурдсан Япон болон БНСУ-ын стандартаас дараах заалтуудыг ишлэл болгон авав. Үүнд:
Япон, БНСУ, БНХАУ-ын авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжийн үйл ажиллагааны үндсэн чиглэлийг тусгасан.
7
Стандартын төслийн норматив ишлэлд дээр дурдсан стандартын нэрсийг тусгасан.
Стандартын төслийн нэр томъёо, тодорхойлолтод авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламж, туслах байгууламж, аваарын зогсоол, түр нэвтрэх байгууламж, ногоон байгууламж гэсэн томъёоллуудыг ишлэл болгосон.
Үйлчилгээний байгууламжийн зорилго, хамрах хүрээг дээрх стандартад тулгуурлан шинэчлэн томъёолсон.
Үйлчилгээний байгууламжийн бүрэлдэхүүн хэсэгт авто засвар, үйлчилгээний газар, техникийн түргэн тусламж, шатахуун түгээх станц, автомашин угаалгын газар, авто зогсоол, дулаан зогсоол, худалдааны газар, хоолны газар, зочид буудал, нийтийн бие засах газар, ногоон байгууламж зэрэг байгааг үндэслэн Монгол Улсад барьж байгуулах цогц үйлчилгээний байгууламжийн ерөнхий шийдлийг тодорхойлсон болно.
Үйлчилгээний байгууламж болон бусад дагалдах байгууламжийн ашиглалтын хугацааг тооцохдоо мөн дээрх стандартад заагдсаны дагуу тодорхойлсон.
Үйлчилгээний байгууламжид жолоочийн амрах өрөө, эх нялхасын амрах өрөө, угаалгын газар, нийтийн хоолны газар, нийтийн халуун усны газар, нийтийн бие засах газар, мэдээлэл, харилцаа холбооны хэрэгслүүд, утас цэнэглэгч, цахим мэдээллийн самбар, тээш хадгалах газар зэрэг нийтийг хамарсан үйлчилгээ байх талаар тусгасан.
Мөн дээр дурдсан стандартуудын дагуу нийтийн бие засах газар, хувцас угаалга, жолоочийн амрах өрөө, эх нялхасын амрах өрөө, ундны ус зэрэг үйлчилгээ нь үнэ төлбөргүй байхаар тусгагдсан.
Үйлчилгээний байгууламж, цэгийн байршил, танилцуулгыг схем болон таних тэмдгээр үзүүлэх ба нэр, хаяг, заавар нь бүгд Монгол, Англи хоёр хэл дээр байхаар тусгагдсан.
Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулан үйлчилгээний байгууламжийн дотор болон гадна талд холбогдох тоноглол, хэрэгсэл, зам харгуйг төлөвлөх талаар заалтуудыг тусгасан.
Үйлчилгээний байгууламж болон бусад дагалдах байгууламжийн хүчин чадлыг тухайн замын хөдөлгөөний эрчим, оргил ачааллын үеийн тээврийн хэрэгслийн тоо болон зорчигч урсгалын хэмжээнд үндэслэн төлөвлөхөөр холбогдох тооцоог хийж байна.
Үйлчилгээний байгууламжийн талбай, зогсоол, нийтийн эзэмшлийн талбайн хэмжээг нарийвчлан төлөвлөхөөр холбогдох тооцоог хийж байна.
Дээрх улсуудад авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжаар дайран өнгөрөх тээврийн хэрэгслийн тоо, замын хөдөлгөөний эрчим, дамжин өнгөрөх жолооч, зорчигчийн тоо өндөр байгаа нь манай орны нөхцөл, байдалд нийцэхгүй байгаа тул зөвхөн судалгаа, тооцооны ерөнхий аргачлалыг нь ашиглаж байна.
Төлбөр хураах үйлчилгээний ерөнхий зарчим, үндсэн шаардлагыг холбогдох стандартыг нь боловсруулахад ашиглахаар төлөвлөж байна.
БНХАУ-ын “Төлбөр хураах систем” үндэсний стандартаас авто замын төлбөр хураах үйлчилгээ, төлбөр хураах системийн програм хангамж, түүний аюулгүй байдлыг хангах талаар заалтуудыг орчуулсан.
8
Эдгээр стандартуудаас орчуулсан төлбөр хураах системтэй холбоотой заалтуудыг холбогдох стандартыг боловсруулахад ашиглах нь зүйтэй гэж үзсэн болно.
Бид авто замын зэрэглэл, хөдөлгөөний эрчмийн судалгаа, тээврийн хэрэгслийн өсөлт, зорчигч урсгалын өсөлттэй уялдуулан үйлчилгээний байгууламжийн хүчин чадал, үйлчилгээний нийтийн эзэмшлийн талбай, тээврийн хэрэгслийн зогсоолын талбай, шаардлагатай тоног төхөөрөмжийг холбогдох тооцоог хийж, нарийвчлан гаргаж, стандартын төслийг боловсруулсан болно.
“АВТО ЗАМ ПРОЖЕКТ” ХХК
9
Шинэчилсэн хувилбарын төсөл
МОНГОЛ УЛСЫН СТАНДАРТ
АВТО ЗАМЫН ДАГУУХ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЦОГЦОЛБОР. АНГИЛАЛ. ЕРӨНХИЙ ШААРДЛАГА
MNS 5537:20
Албан хэвлэл
СТАНДАРТЧИЛАЛ, ХЭМЖИЛЗҮЙН ҮНДЭСНИЙ ТӨВ
УЛААНБААТАР ХОТ
10
MNS 5537:20
ӨМНӨХ ҮГ
Стандартчилал, Хэмжилзүйн Үндэсний Төв (СХҮТ) нь олон улсын стандартчиллын байгууллагын гишүүн бөгөөд үйл ажиллагааныхаа хүрээнд үндэсний стандартын бодлогыг төрийн ба төрийн бус байгууллагатай хамтран хэрэгжүүлдэг.
Тус төв нь улсын стандарт боловсруулах ажлыг салбарын стандартчиллын техникийн хороогоор дамжуулан гүйцэтгэдэг бөгөөд техникийн хороогоор хэлэлцэж 75 хувийн саналаар дэмжигдсэн стандартын төсөл нь Стандартчилал Хэмжилзүйн Үндэсний Зөвлөлийн хуралдаанаар батлагдсанаар хүчин төгөлдөр болно.
Энэхүү стандартыг ........................................................................ нарын бүрэлдэхүүнтэй ажлын хэсэг боловсруулан Автотээврийн стандартчиллын техникийн хороогоор хэлэлцэн зөвшилцсөн болно.
Стандартын анхны үзлэгийг 20 ... онд, цаашид 5 жил тутамд хийнэ.
Стандартчилал, Хэмжилзүйн Үндэсний Төв (СХҮТ) Энх тайвны өргөн чөлөө 46/А Улаанбаатар – 210351, ш/х- 48 Утас 266754, 263860 Факс (976-11) 458032 Е-mail: [email protected]
СХҮТ, 201
“Стандартчилал, тохирлын үнэлгээний тухай” Монгол Улсын хуулийн дагуу энэхүү стандартыг бүрэн, эсвэл хэсэгчлэн хэвлэх, олшруулах эрх нь гагцхүү СХҮТ (Стандартчиллын төв байгууллага)-д байна.
11
MNS 5537:20
АГУУЛГА
1. Зорилго ...
2 Хамрах хүрээ ...
3. Норматив ишлэл ...
4. Нэр томъёо, тодорхойлолт ...
5. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборын төлөвлөлт ...
6. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборт үзүүлэх үйлчилгээ,
ангилал ...
6.1. Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжид тавигдах нийтлэг шаардлага
...
6.2. Авто засвар, үйлчилгээний газарт тавигдах шаардлага ...
6.3. Шатахуун түгээх станцад тавигдах шаардлага ...
6.4. Автомашин угаалгын газарт тавигдах шаардлага ...
6.5. Авто зогсоолд тавигдах шаардлага ...
6.6. Дэлгүүр, хоолны газарт тавигдах шаардлага ...
6.7. Зочид буудалд тавигдах шаардлага ...
6.8. Нийтийн бие засах газарт тавигдах шаардлага ...
6.9. Хүрээлэн буй орчин, тохижилт, ногоон байгууламжид тавигдах шаардлага
...
7. Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжийн ангилал ...
8. Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжийн тоног төхөөрөмжид тавигдах нийтлэг шаардлага
...
9. Үйлчилгээнд тавигдах шаардлага ...
10. Эрүүл ахуйн шаардлага ...
Хавсралт ...
12
МОНГОЛ УЛСЫН СТАНДАРТ
Ангилалтын код 03.080.30
Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолбор. Ангилал. Ерөнхий шаардлага Road Side Station General requirements for Road Side Station
MNS 5537: 20
MNS 5537: 2005-ын оронд
Стандартчилал, Хэмжилзүйн Үндэсний Зөвлөлийн 20 ... оны ... дугаар сарын ... –ны өдрийн ... дугаар тогтоолоор батлав.
Энэхүү стандарт нь 20 ... оны ... дугаар сарын ... –ны өдрөөс эхлэн хүчинтэй.
Энэхүү стандартыг авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжийг төлөвлөх, байгуулах, хяналт тавих, үйл ажиллагааг эрхлэхэд зөвлөмж хэлбэрээр сонгон хэрэглэнэ.
1. Зорилго
Энэхүү стандартын зорилго нь авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборыг цогцоор нь хөгжүүлэх, жолооч, зорчигчдын тав тухыг хангах, замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг дээшлүүлэх, үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг сайжруулах, үнэлэх, үйл ажиллагааг нь стандартын түвшинд хүргэхэд тавигдах ерөнхий шаардлагыг тогтооно.
2. Хамрах хүрээ
Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборыг төлөвлөх, байгуулах, хяналт тавих, үйл ажиллагааг эрхлэхэд хамаарна.
3. Норматив ишлэл
Энэхүү стандартад иш татаж хэрэглэсэн дараах баримт бичигт өөрчлөлт орсон тохиолдолд хамгийн сүүлчийн албан ёсны эх материалаас ашиглана: Үүнд:
3.1. БНБД 32-01-00 “Авто зам төсөллөх”
3.2. MNS 5025:2001 “Авто үйлчилгээ – ангилал, ерөнхий шаардлага”
3.3. MNS 5342:2003 “Автомашины зогсоол, ангилал, ерөнхий шаардлага”
3.4. MNS 5346:2003 “Автомашины угаалгын үйлчилгээ, ангилал, ерөнхий шаардлага”
3.5. MNS 5537:2005 “Хэрэглэгчдэд зориулсан үйлчилгээ, Авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламж, үндсэн шаардлага”
3.6. БНСУ-ын Үндэсний стандарт–“Замын аюулгүй байдал, туслах байгууламж ба орчин”
3.7. MNS 4588:2004 “Зочид буудлын үйлчилгээний чанарын зэрэглэл, үндсэн шаардлага”
3.8. MNS 5927:2008 “Хэрэглэгчдэд зориулсан үйлчилгээ. Зочид буудлын үйлчилгээний чанарын зэрэглэл, үндсэн шаардлага”
3.9. MNS 4934:2002 “Жуулчны баазын үйлчилгээний чанарын зэрэглэл, үндсэн шаардлага”
3.10. MNS 5231:2003 “Жуулчны автотээврийн үйлчилгээ, ерөнхий шаардлага”
13
3.11. MNS 5409:2004 “Аялал жуулчлалын үндсэн нэр томъёо”
3.12. MNS 4946:2005 “Хоолны газрын ангилал, зэрэглэл, үндсэн шаардлага”
3.13. MNS 900:2005 “Ундны усны эрүүл ахуйн шаардлага”
3.14. MNS 5021:2007 “Худалдааны газар, түүний үйлчилгээ, ерөнхий шаардлага”
3.15. MNS 6056:2009 “Авто замын байгууламж. Явган хүн, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан замыг төлөвлөх заавар”
3.16. MNS 5682:2006 “Авто замын байгууламж. Явган хүн, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан зам. Техникийн шаардлага”
3.17. MNS 4244:94 “Хөдөлмөр хамгааллын систем. Галын аюулгүй байдал. Ерөнхий шаардлага”
3.18. MNS 5390:2004 “Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуй. Цахилгааны галын аюулгүй байдал. Ерөнхий шаардлага”
3.19. MNS 5566:2005 “Галын аюулаас хамгаалах. Аж ахуйн нэгж, байгууллага барилга байгууламжид гал унтраах анхан шатны багаж хэрэгслийн зайлшгүй байх шаардлага, норм”
3.20. БНбД21-01-02 Барилга, байгууламжийн галын аюулгүй байдал
3.21. MNS 4244:94 “Галын аюулгүй байдал, ерөнхий шаардлага”
3.22. MNS 900:92 “Ундны усны эрүүл ахуйн шаардлага”
3.23. MNS 4628:98 “Шатахуун түгээх станц барилга байгууламж, тоног төхөөрөмжийн техникийн ерөнхий шаардлага”
4. Нэр томъёо, тодорхойлолт
4.1. “Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолбор” гэдэг нь авто замын дагуу байрлаж жолооч, зорчигчдод хэрэгцээт үйлчилгээг үзүүлэх болон техникийн шаардлагатай засвар үйлчилгээ, шатах тослох материалаар хангах үйлчилгээнүүдийг нэг цэгээс түргэн шуурхай үзүүлэх цогцолбор байгууламж. /цаашид үйлчилгээний цогцолбор гэх/
4.2. “Түр зогсох зогсоолын талбай” гэдэг нь тээврийн хэрэгсэл зайлшгүй болон түр зогсолт гүйцэтгэхэд зориулагдсан, тодорхой километр тутамд байрлах зогсоолын талбай.
4.3. “Зорчигч урсгал” гэдэг нь авто замын сүлжээний тодорхой хэсэгт нэг чиглэлд, нэгж хугацаанд тээсэн эсвэл тээж болох зорчигчийн тоог хэлнэ.
4.4. “Хөдөлгөөний эрчим” гэдэг нэгж хугацаанд тухайн замаар нэг чиглэлд зорчин өнгөрөх тээврийн хэрэгслийн тоог хэлнэ.
4.5. “Нийтийн үйлчилгээний байр” гэдэг нь жолооч, зорчигчдод нэг цэгийн үйлчилгээг үзүүлэх, үйлчилгээний цогцолборын үндсэн байгууламжийг хэлнэ.
5. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборын төлөвлөлт
5.1. Үйлчилгээний цогцолборыг тухайн авто замын ангилал, хөдөлгөөний эрчим, тухайн газар орны нөхцөл, замын үзэгдэлт, жолоочийн ажил амралтын дэглэм зэргийг харгалзан “Авто зам төсөллөх” БНбД-д нийцүүлэн төлөвлөнө.
5.2. Үйлчилгээний цогцолборын байршлыг авто замын сүлжээний “0” цэгээс эхлэн тооцох ба ашиглалтын хугацааг хамгийн багадаа 10 жилээр төлөвлөнө.
14
5.3. Үйлчилгээний цогцолбор нь авто замын дагуу 1000 м зайд огцом эргэлт, эгц уруу зэрэг замын үзэгдэлтийг халхлах байгууламж багатай буюу үзэгдэлт хангалттай байх бөгөөд 100-120 км тутамд байгуулахаар төлөвлөнө.
5.4. Олон улс, улс хоорондын авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборын байрлалын координат, схем зургийг тухайн авто замын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас баталгаажуулна.
5.5. Үйлчилгээний цогцолборын зураг төслийг улсын экспертизээр баталгаажуулах ба үзүүлэх үйлчилгээ бүрт харгалзах мэргэжлийн технологийн экспертизээр дүгнэлт гаргуулна.
5.6. Авто зогсоолын талбайг төлөвлөхдөө тухайн авто замын хөдөлгөөний эрчим, зогсоол ашиглах нийт автомашины тоо зэргийг оргил ачааллын үеийн тоонд үндэслнэ.
5.7. Түр зогсох зогсоолын талбай нь зам дагуу 30-50 км зайтай байх бөгөөд том оврын ачааны 2-3 автомашин зогсох боломжит талбайтай, замын хөдөлгөөнд саад учруулахгүй байхаар зохион байгуулна.
6. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборт үзүүлэх үйлчилгээ, ангилал
6.1. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборт дараах үйлчилгээнүүдийг үзүүлнэ.
6.1.1. Зорчигч үйлчилгээний чиглэлээр:
6.1.1.1. нийтийн хоолны үйлчилгээ;
6.1.1.2. худалдаа үйлчилгээ;
6.1.1.3. эмнэлгийн анхны тусламжийн үйлчилгээ;
6.1.1.4. эх нялхсын өрөөний үйлчилгээ;
6.1.1.5. халуун усны үйлчилгээ;
6.1.1.6. хувцас угаалгын үйлчилгээ;
6.1.1.7. шуудан холбооны үйлчилгээ;
6.1.1.8. зочид буудлын үйлчилгээ;
6.1.1.9. тээш хадгалах үйлчилгээ;
6.1.1.10. нийтийн бие засах газрын үйлчилгээ;
6.1.1.11. тамхи татах өрөөний үйлчилгээ;
6.1.2. Техникийн үйлчилгээний чиглэлээр:
6.1.2.1. шатахуун тослох материалын үйлчилгээ;
6.1.2.2. авто угаалгын үйлчилгээ;
6.1.2.3. авто засварын үйлчилгээ;
6.1.2.4. авто зогсоолын үйлчилгээ.
6.2. Авто замын зэрэглэл, хөдөлгөөний эрчмээс хамааруулан дээрх үйлчилгээг бүгдийг болон хэсэгчилсэн байдлаар үзүүлнэ.
15
6.3. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборыг дамжин өнгөрөх тээврийн хэрэгслийн тоо болон зорчигчийн тооноос хамааруулан 3 зэрэглэлтэй байна.
6.3.1. Үйлчилгээний цогцолборын зэрэглэлийн хүчин чадлын хамгийн бага үзүүлэлтийг хүснэгт 1-т үзүүлэв.
Хүснэгт 1. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборын зэрэглэл
Хүчин чадлын үзүүлэлт 1 дүгээр зэрэг 2 дугаар зэрэг 3-дугаар зэрэг
Тээврийн хэрэгслийн дундаж тоо /нэг өдөрт/
10000-аас дээш 5000-10000 хүртэл 5000 хүртэл
Зорчигчийн дундаж тоо /нэг өдөрт/
3200-аас дээш 1600-3200 хүртэл 1600 хүртэл
Авто замын зэрэглэл Хурдны замд I, II, III зэргийн замд IV, V зэргийн замд
6.3.2. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборын нийтийн үйлчилгээний байр нь зэрэглэлийн дагуу хүснэгт 2-т заасан нэмэлт үйлчилгээг үзүүлнэ.
Хүснэгт 2. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборын нийтийн үйлчилгээний байрны үзүүлэх нэмэлт үйлчилгээ /зэрэглэл бүрээр/
1 дүгээр зэрэг 2 дугаар зэрэг 3 дугаар зэрэг
Нийтийн үйлчилгээний
байрны талбайн хамгийн бага хэмжээ
1000 м2 600 м2 300 м2
Нийтийн үйлчилгээний байран
дахь нэмэлт үйлчилгээнүүд
Эмнэлгийн анхны тусламж
Техникийн түргэн тусламж
Мэдээлэл, шуудан холбоо
Эх нялхсын өрөө
Нийтийн бие засах газар
Хувцас угаалга
Халуун ус
Тээш хадгалах
Тамхи татах цэг
Дулаан грааш
Ундны ус
Хүлээх танхим
Эмнэлгийн анхны тусламж
Техникийн түргэн тусламж
Мэдээлэл, шуудан холбоо
Эх нялхсын өрөө
Нийтийн бие засах газар
Хувцас угаалга
Халуун ус
Тамхи татах цэг
Ундны ус
Хүлээх танхим
Нийтийн бие засах газар
Тамхи татах цэг
Ундны ус
6.4. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолбор нь зэрэглэл тус бүрээр
хүснэгт 3-т заасан үйлчилгээний дагалдах байгууламжтай байна.
16
Хүснэгт 3. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборын дагалдах байгууламжийн жагсаалт /зэрэглэл тус бүрээр/
Үйлчилгээний дагалдах байгууламж
1-р зэргийн 2-р зэргийн
3-р зэрэг
Авто засвар, үйлчилгээний ангилал
В2. С3 В3. С3 С3
Автомашин угаалга Механикжсан
Хагас механикжсан Хагас механикжсан
Гар аргаар шаардлагагүй
Шатахуун түгээх станц ШТС ШТС Зөөврийн
Авто зогсоол Битүү зогсоол
Ил зогсоол Битүү зогсоол
Ил зогсоол Ил зогсоол
Зочид буудал 30-50 ортой 10-30 ортой шаардлагагүй
Хоолны газар -Түргэн үйлчилгээний
ресторан -Кафе
-Түргэн үйлчилгээний ресторан
-Кафе Гуанз
Худалдааны газар -Супермаркет
-Дэлгүүр -Дэлгүүр
-Мини маркет Мухлаг
6.5. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборын дагалдах байгууламжид тавигдах шаардлага нь тус тусын стандартаар зохицуулагдана.
7. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолбор, түүний барилга, байгууламжид тавигдах нийтлэг шаардлага
7.1. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолбор нь дараах шаардлагыг бүрэн хангасан байна.
7.1.1. Үйлчилгээний цогцолбор нь энэхүү стандартын 6 дугаар бүлэгт заасан үйлчилгээг үзүүлэх боломж нөхцлийг бүрдүүлсэн, “Олон нийт иргэний барилга БНбД31-03-03” дүрмийн дагуу эрх бүхий байгууллагаас баталсан зураг, төслийн дагуу баригдсан барилга, байгууламжтай байна.
7.1.2. Үйлчилгээний цогцолборын байгууламжууд нь хүрээлэн буй орчин, хүн амд сөрөг нөлөөгүй, замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын болон эрүүл ахуйн шаардлагыг бүрэн хангасан байна.
7.1.3. Үйлчилгээний цогцолбор 24 цагийн турш үйлчилгээ үзүүлнэ.
7.1.4. Үйлчилгээний цогцолборын байгууламжууд нь аюулгүй ажиллагаа, дотоод хяналтын системийг бүрэн хэрэгжүүлсэн байна.
7.1.5. Үйлчилгээний цогцолбор нь “Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолбор” гэсэн нэгдсэн хаягтай, үйлчилгээний байгууламжууд нь тус тусын үйлчилгээний нэр хаягтай байх ба тэдгээр нь өдөр, шөнийн аль ч цагт тод харагдахуйц байна.
7.1.6. Үйлчилгээний цогцолбор нь “Авто замын байгууламж. Явган хүн, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан замыг төлөвлөх заавар” MNS 6056:2009, “Авто замын байгууламж. Явган хүн, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан зам. Техникийн шаардлага” MNS 5682:2006 стандартуудын дагуу хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн үйлчлүүлэх боломжийг хангасан байна.
17
7.1.7. Үйлчилгээний цогцолборын зохион байгуулалтын бүдүүвч схем, үйлчилгээний байгууламж, цэгүүдийг томьёолсон тэмдэглэл, хаягийг үзэгдэхүйцээр Монгол, Англи хэл дээр бичиж байрлуулсан байна.
7.1.8. Үйлчилгээний цогцолбор нь интернет болон гар утасны сүлжээнд холбогдсон байна.
7.1.9. Цахилгааны болон ундны цэвэр усны нөөц эх үүсвэртэй байна.
7.1.10. Нэг, хоёр дугаар зэрэглэлийн үйлчилгээний цогцолборын авто замтай нийлэх хэсэгт орох, гарах гарц тус тусдаа байх бөгөөд гурав дугаар зэргийн үйлчилгээний цогцолборын орох гарах гарц хамт байж болно.
7.1.11. Үйлчилгээний цогцолбор уруу орох, гарах гарц нь хурд хасах болон хурд авах эгнээтэй байна.
7.1.12. Үйлчилгээний цогцолборын нэр хаягийг мэдээлэх тэмдгээр мэдээлэхээс гадна Монгол Улсын замын хөдөлгөөний дүрмийн 5.44 “амрах газар” гэсэн мэдээлэх тэмдгийг 2 км-с эхлэн давтан тавигдана.
7.2. Үйлчилгээний цогцолборт үзүүлэх үйлчилгээг дараах дагалдах байгууламжуудаар дамжуулан үзүүлнэ.
7.2.1. нийтийн үйлчилгээний байр;
7.2.2. авто засвар үйлчилгээний газар;
7.2.3. шатахуун түгээх газар;
7.2.4. автомашин угаалгын газар;
7.2.5. авто зогсоол;
7.2.6. худалдааны газар;
7.2.7. хоолны газар;
7.2.8. зочид буудал;
7.2.9. нийтийн бие засах газар.
7.3. Нийтийн үйлчилгээний байранд тавигдах шаардлага
7.3.1. Нийтийн үйлчилгээний байр нь жолооч, зорчигчдод нэг цэгийн үйлчилгээг үзүүлэх үндсэн байгууламж бөгөөд үйлчлүүлэгчдэд тав тухтай амрах, үйлчлүүлэх боломж нөхцлийг бүрдүүлсэн байна.
7.3.2. Нийтийн үйлчилгээний байрны барилгын төлөвлөлт, хийц, материалд тавигдах шаардлагыг барилгын норм, дүрэм болон галын аюулгүйн шаардлагын дагуу тодорхойлно.
7.3.3. Нийтийн үйлчилгээний байрны барилга нь жолооч, зорчигчдод шууд танигдахуйц нэгдсэн нэг загвартай, нэгдсэн нэг өнгөтэй байна. Барилгын хэмжээг хүчин чадлаас хамааруулан барилгын норм, дүрэмд нийцүүлэн тогтооно.
7.3.4. Нийтийн үйлчилгээний байр нь бусад дагалдах байгууламжтай шууд болон дамжин холбогдсон байрлалтай байна.
7.3.5. Нийтийн үйлчилгээний байранд дараах үйлчилгээг үзүүлнэ.
7.3.5.1. хүлээлгийн танхим;
18
7.3.5.2. эмнэлгийн анхан шатны тусламжийн үйлчилгээ;
7.3.5.3. шуудан холбооны үйлчилгээ;
7.3.5.4. ундны усны үйлчилгээ;
7.3.5.5. жолоочийн амрах өрөөний үйлчилгээ;
7.3.5.6. эх нялхсын амрах өрөөний үйлчилгээ;
7.3.5.7. хувцас угаалгын үйлчилгээ;
7.3.5.8. халуун усны үйлчилгээ;
7.3.5.9. тээш хадгалах үйлчилгээ;
7.3.5.10. нийтийн бие засах газарийн үйлчилгээ;
7.3.5.11. тамхи татах өрөөний үйлчилгээ.
7.3.6. Хүлээлгийн танхим нь агаарын хэвийн солилцоог хангасан, зорчигчийн сууж амрах сандал, зурагт, сонин хэвлэл, тухайн объектын болон замын мэдээллийг авах боломж нөхцлийг бүрдүүлсэн байна. Жолоочид цаг агаар, замын нөхцөл байдал, Монгол Улсын авто замын сүлжээг цахим хэлбэрээр авах боломжийг бүрдүүлсэн байна.
7.3.7. Эмнэлгийн анхны тусламж, эмийн сангийн үйлчилгээ үзүүлэх боломж нөхцлийг бүрдүүлсэн байна.
7.3.8. Шуудан холбоо нь утас, интернет, факсын үйлчилгээ үзүүлэх бөгөөд хүлээх танхим нь утасгүй интернетэд холбогдох боломжтой, утасгүй интернетийн үйлчилгээ нь үнэ төлбөргүй байна.
7.3.9. Ундны усаар үйлчлэх үйлчилгээ нь хүлээлгийн танхимд байрлах ба үнэ төлбөргүй байна. Ундны ус нь MNS 900:2005 “Ундны усны эрүүл ахуйн шаардлага” хангасан байна.
7.3.10. Гуравдугаар зэргийн үйлчилгээний цогцолборт жолоочийн ажил амралтын дэглэмийн дагуу амрах жолоочид зориулсан амралтын өрөөтэй байна. Амрах байрны талбай нэг жолоочид 5 м2 байхаар тооцно.
7.3.11. Эх нялхсын өрөө нь бусад үйлчилгээний цэгүүдээс тусдаа өрөөнд байх ба хүүхэд амрах, хооллох, бие засах зэрэг боломжуудыг бүрдүүлсэн байна. Эх нялхсын өрөө нь үнэ төлбөргүй байна.
7.3.12. Хувцас угаалгын газар нь хувцсыг хүлээн авч, угаах, индүүдэх үйлчилгээг үзүүлэх, эсвэл бүрэн автомат угаалгын машин ашиглаж, үйлчлүүлэгч өөрөө хувцсаа угаах нөхцлийг бүрдүүлсэн байна.
7.3.13. Халуун усны газар нь үйлчлүүлэгчийг түргэн хугацаанд усанд орох боломжийг бүрдүүлсэн байх ба “Халуун усны үйлчилгээ, ерөнхий шаардлага” MNS 5163:2002 стандартыг мөрдөж ажиллана.
7.3.14. Тээш хадгалах үйлчилгээ нь зорчигчийн тээшийг хүлээн авах, хадгалах, олгох тусгай өрөө, эсвэл автомат хайрцгаар үйлчлэх хэлбэрээр зохион байгуулна.
7.3.14.1. тээш хадгалах үйлчилгээ нь зорчигчийн тээшийг хүлээн авах, хадгалах, олгох тусгай өрөөгөөр үзүүлэх тохиолдолд тээш хадгалах өрөө нь дараах шаардлагыг хангасан байна.
7.3.14.2. тээшийг хадгалах тавиуртай, халуун, хүйтэн агаарыг автоматаар болон механик аргаар тохируулах боломжтой байна.
19
7.3.14.3. тээшний тавиурын тавцан нь шалнаас дээш 70 см-аас илүүгүй өндөрт байрласан байх тавиурын давхар хооронд 70 см-ээс багагүй зайтай, 3-аас дээшгүй давхар байх ба тавиур хоорондын явган зам нь 1,2 м-ээс доошгүй өргөнтэй байна.
7.3.15. Нийтийн бие засах газар нь нийтийн үйлчилгээний байранд болон тусдаа байж болно.
7.3.15.1. нийтийн бие засах газар нь эрүүл ахуйн шаардлага хангасан, зорчигчдод үйлчлэх хүрэлцээтэй, үнэ төлбөргүй байна.
7.3.15.2. нийтийн бие засах газар нь хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан тусгай өрөөтэй, зохих хэрэгслээр тоноглогдсон байна.
7.3.15.3. тамхи татах цэг нь тусгай өрөөтэй байх ба өрөө нь агааржуулалтын системтэй байна. Энэхүү өрөөнөөс бусад газарт тамхи татахыг хориглоно.
7.4. Авто засвар, үйлчилгээний газарт тавигдах шаардлага
7.4.1. Авто засвар, үйлчилгээний газрын хүчин чадлыг тооцохдоо тус байгууламжаар дайран өнгөрөх тээврийн хэрэгслийн тоонд үндэслэнэ.
7.4.2. Авто засвар, үйлчилгээний газар нь “Авто үйлчилгээ, ангилал, ерөнхий шаардлага” MNS 5025:2001 стандартыг мөрдөж ажиллана.
7.4.3. Нэгдүгээр зэрэглэлийн үйлчилгээний цогцолборын авто засвар үйлчилгээний газар нь суурин үйлчилгээ үзүүлэхийн зэрэгцээ техникийн түргэн тусламжийн үйлчилгээг үзүүлнэ.
7.5. Шатахуун түгээх станцад тавигдах шаардлага
7.5.1. Шатахуун түгээх станц нь “Шатахуун түгээх станц барилга байгууламж, тоног төхөөрөмжийн техникийн ерөнхий шаардлага” MNS 4628:98 стандартыг мөрдөж ажиллана.
7.5.2. Үйлчилгээний байгууламжийн хүчин чадлаас хамааруулан суурин болон зөөврийн, явуулын шатахуун түгээх станцтай байж болно.
7.6. Автомашин угаалгын газарт тавигдах шаардлага
7.6.1. Суурин газарт ойр байрлах үйлчилгээний цогцолборт авто угаалгын үйлчилгээг үзүүлнэ.
7.6.2. Авто угаалгын газар нь автомат болон механик аргаар автомашиныг түргэн шуурхай угаах үйлчилгээг үзүүлэх байдлаар зохион байгуулна.
7.6.3. Автомашины угаалгын газар нь “Автомашины угаалгын үйлчилгээ, ангилал, ерөнхий шаардлага” MNS 5346:2003 стандартыг мөрдөж ажиллана.
7.7. Авто зогсоолд тавигдах шаардлага
7.7.1. Авто зогсоол нь ил болон битүү байж болох бөгөөд “Автомашины зогсоол, ангилал, ерөнхий шаардлага” MNS 5342:2003 стандартын шаардлага хангасан байна.
20
7.7.2. Нэгдүгээр зэрэглэлийн үйлчилгээний цогцолборт нийт зогсоолын талбайн 10 хувиас багагүй талбай нь халаалттай битүү зогсоол байна.
7.7.3. Авто зогсоолыг ачааны автомашин, суудлын автомашин, хүнд даацын тээврийн хэрэгсэл, автобус зогсох байдлаар төрөлжүүлэн зохион байгуулна.
7.7.4. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тээврийн хэрэгслийг авто зогсоолд нийтийн үйлчилгээний байранд хамгийн ойр зогсохоор зохион байгуулна.
7.8. Худалдааны газарт тавигдах шаардлага
7.8.1. Худалдааны газар нь үйлчлүүлэгчдэд чанар, аюулгүй байдлын шаардлага хангасан, баталгаатай, зориулалтад тохирсон бүтээгдэхүүн борлуулж, стандартын шаардлагад нийцсэн үйлчилгээ үзүүлнэ.
7.8.2. Худалдаа үйлчилгээ нь жолооч, зорчигчдын өргөн хэрэгцээний хүнсний болон аж үйлдвэрийн бараагаар хангахын зэрэгцээ нутгийн иргэдийн үйлдвэрлэсэн гар урлал, бэлэг дурсгалын, хөдөө аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүнийг борлуулахад чиглэгдэнэ.
7.8.3. Худалдааны газар нь “Худалдааны газар, түүний үйлчилгээ, ерөнхий шаардлага” MNS 5021:2007 стандартын шаардлагыг хангасан.
7.9. Хоолны газарт тавигдах шаардлага
7.9.1. Хоолны газар нь хэрэглэгчийн сонирхолд нийцсэн иж бүрдэлтэй, үйлчилгээний чанарын зэрэглэлийн түвшин, эрүүл ахуйн шаардлага хангасан, чанартай бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг үзүүлнэ.
7.9.2. Үйлчилгээний цогцолборын байрлал, хүчин чадал, зорчигч урсгалаас хамааран түргэн хоолны ресторан, кафе, гуанз зэрэг үйлчилгээг үзүүлнэ.
7.9.3. Хоолны газар нь “Хоолны газрын ангилал, зэрэглэл, үндсэн шаардлага” MNS 4946:2005 стандартын шаардлагыг хангасан байна.
7.10. Зочид буудалд тавигдах шаардлага
7.10.1. Зочид буудал “Зочид буудлын үйлчилгээний чанарын зэрэглэл, үндсэн шаардлага” MNS 4588:2004 стандартын шаардлага хангасан байна.
7.11. Хүрээлэн буй орчин, тохижилт, ногоон байгууламжид тавигдах шаардлага
7.11.1. Хүрээлэн байгаа орчинг хамгаалах ногоон бүс, ашиглах ногоон бүс, тусгаарлах ногоон бүсээр бүрдүүлнэ.
ХОЛБОГДОХ СУДАЛГАА, ТООЦОО
22
МОНГОЛ УЛСЫН АВТО ЗАМЫН ДАГУУХ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ
ЦОГЦОЛБОРЫН ӨНӨӨГИЙН БАЙДЛЫН СУДАЛГАА
НЭГ. ЗАМ, ТЭЭВРИЙН САЛБАРЫН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ
Монгол Улс нь төв Азид оршиж хойд талаараа ОХУ-тай 3543 км, урд
талаараа БНХАУ-тай 4676 км газраар хиллэдэг, 1,5 сая ам дөрвөлжин км талбай
бүхий газар нутаг, 2,9 сая хүн амтай 1 километр квадрат талбайд 1.75 хүн
ногддог.
Зам, тээврийн салбар нь нийгэм эдийн засагт асар их үүрэг гүйцэтгэж
ирсэн бөгөөд микротүвшинд аливаа бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнэ өртөг, эдийн
засгийн бараг бүх салбарын үр ашигтай үйл ажиллагаанд нөлөөлөх, хэрэглэгчдэд
үзүүлэх үйлчилгээний чанар, сэтгэл ханамжийг нэмэгдүүлэхээс эхлээд макро
түвшинд үйлдвэрлэх үндэсний баялгийн хэмжээ, хүн амын амьжиргааны түвшин,
байгаль экологийн тэнцвэртэй байдал зэрэгт нөлөөлөх онцлогтой.
Оршин байгаа газар нутгийн байршлаас хамааралгүйгээр бүс нутаг, улс
хоорондын эдийн засгийн хамтын ажиллагаа өргөжүүлж, түүнд тээврийн
салбарын гүйцэтгэх үүрэг улам бүр өсөн нэмэгдсээр байна.
“Эдийн засгийн өсөлтийг хангахуйц зам, тээврийн сүлжээг өргөжүүлэн
хөгжүүлэх, хэрэглэгчийн эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн аюулгүй, ая тухтай үйлчилгээг
үзүүлэх” зорилтын хүрээнд авто зам, авто тээвэр, иргэний нисэх, төмөр зам, усан
замын тээврийг хөгжүүлэхэд төр засгийн зүгээс анхааран ажиллаж байна.
Монгол Улсын нийт замын сүлжээ 97 790 км, үүнээс авто зам 49 250 км,
агаарын зам 46 500 км, усан зам 132 км, төмөр зам 1908 км байна.
Авто тээвэр:
Монгол Улс нь БНХАУ, ОХУ, Казакстан, Беларус, Украйн, Турк, БНАСУ
зэрэг 8 улсын Засгийн газартай улс хоорондын болон дамжин өнгөрөх авто
тээврийн харилцааны тухай хэлэлцээр байгуулж, мөн 7 олон улсын конвенц,
хэлэлцээрт нэгдэн орсон байна.
Дээрх хэлэлцээрүүдийг үндэслэн Монголын тал хөрш орнуудтай авто
тээврийн үйлчилгээг өргөжүүлэх ажлууд зохион байгуулагдаж байна.
Улс хоорондын ачаа, зорчигч тээвэрлэлт хөрш орнуудын хил орчмоос
хэтэрч чадахгүй байгаа бөгөөд энэ нь зам харилцаа бүх нутаг дэвсгэрийг хамарч
чадахгүй байгаагаас гадна хөрш том гүрнүүдийн нутаг дэвсгэрээр дамжин
тээвэрлэлт хийх, далайн боомтод хүрэх, тээвэрлэлтийн аюулгүй байдал
хангагдах бодит боломж санаанд хүртэл бүрдэхгүй байна.
Монгол Улс ОХУ-тай 29, БНХАУ-тай 12 нийт 41 боомтоор харьцдаг бөгөөд
үүний 20 боомт нь автозамын боомт юм.
2013 оны эхний 9 сарын байдлаар авто тээврээр 15 211,4 сая т.км ачаа
тээвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 94.2 хувьтай, 255 345,5 сая
зорчигч тээсэн нь 119,5 хувьтай байна.
Авто замын салбар:
“Авто замын тухай” хуулийн дагуу Монгол Улсын авто замын сүлжээ нь
олон улс, улс, орон нутггийн чанартай авто зам гэж ангилагддаг бөгөөд 2013 оны
байдлаар Монгол Улсын авто замын сүлжээний урт 49 250,0 км ба, үүнээс 12
722,0 км нь олон улс, улсын чанартай 36 528,0 км орон нутгийн чанартай, 553,0
км уул уурхайн зориулттай авто зам байна.
23
Дээрх авто замын 4 792,72 км хатуу хучилттай бөгөөд нийт сүлжээний
9,7%-ийг эзэлж байна. Монгол орны нийт гол мөрнүүд дээгүүр 31642,76 уртааш
метр 676 ш төмөрбетон болон модон гүүрүүд ашиглагдаж байна.
Улсын чанартай авто замын сүлжээнд эзэлж буй хатуу хучилттай авто
замын ашиглалтын байдалд судалгаа хийж үзэхэд нийт хатуу хучилттай авто
замын 40-ээс дээш хувь нь 8-аас дээш жил ашиглагдсан, ашиглалтын түвшинд
хийсэн судалгааны дүнгээс харахад 34,4% нь ашиглалтын байдлыг хангахааргүй
түвшинд хүрсэн бөгөөд их засвар болон шинэчлэлт хийх шаардлагатай болсон
байна.
2008-2013 онуудад улсын төсөв болон гадаадын зээл, тусламжийн 1,7 их
наяд (1 тэр бум ам доллар) төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг авто замын барилгын
ажилд зарцуулсан байна.
2013 онд авто зам барилгын нийт 74 төсөлд 947,1 тэр бум төгрөг
зарцуулсан нь ДНБ-ны 5,5 хувьтай тэнцэж байгаа нь Олон улсын жишигээс
дээгүүр байгаа бол замын засвар арчлалтын үйл ажиллагаанд 19 тэр бум төгрөг
зарцуулсан нь ДНБ-ын 0,1 хувьтай тэнцүү байгаа нь Олон улсын жишиг болох
ДНБ-ний 0.4-1 хувиас нэлээд доогуур байна.
Улсын төсөвөөс 216.3 тэр бум, Хөгжлийн банк /Чингис бонд/ 570 тэр бум,
гадаадын зээл тусламж 160.8 тэр бум төгрөг.
Азийн хөгжлийн банкны шинжээчдийн дүгнэж байгаагаар автозамын
засвар арчлалтын ажлыг шаардагдах хэмжээнд хийгээгүйн улмаас Монгол Улс
өөрийн замын үндсэн хөрөнгийн ихээхэн хэсгийг алдаад байна.
Замын сүлжээг өргөтгөснөөр ирэх 10 жилд замын засвар арчлалтын үйл
ажиллагаа 2 дахин нэмэгдэнэ. Замын засварын санхүүжилтийн өнөөгийн
механизмыг хэвээр үргэлжлүүлбэл засварын ажлын гүйцэтгэж байгаа жилд
шаардлагатай ажлын 21.5%-аас 17-19% болтол буурах хандлагатай байна. Энэ
нь эргээд шинээр баригдсан зам буюу үндсэн хөрөнгийн үр ашгийг бууруулаад
зогсохгүй түргэн хугацаанд эвдэрч, улмаар замын сүлжээний ашиглалтын бэлэн
байдлыг алдагдуулахад хүргэнэ гэж дүгнэсэн.
Хүснэгт1. Монгол Улсын авто замын сүлжээний байдал
НҮБ-ын Ази, Номхон далайн эдийн засаг, нийгмийн комиссын идэвх
санаачлагаар 1990 оноос Азийн авто замын нэгдсэн сүлжээтэй болох төсөлд
шинэ ахиц гарсан бөгөөд үүнтэй уялдан Монгол Улсын Засгийн газраас Азийн
авто замын сүлжээнд холбогдсон олон улсын чанартай авто замуудыг нэн
тэргүүн ээлжинд барьж байгуулахаар зорьж байна.
Үзүүлэлт он 2013/2012
хувь 2011 2012 2013
1. Авто зам
Сайжруулсан авто замын нийт урт,км 7633.4 4652.9 8875.6 116.0
Үүнээс: Хатуу хучилттай, км 4063.4 4082.9 5838.2 143.0
Хайрган хучилттай, км 1959.2 1959.2 1864.8 95.2
Сайжруулсан хөрсөн зам, км 1610.8 1610.8 1172.6 72.8
24
НҮБ-ын Ази, Номхон далайн эдийн засаг, нийгмийн комиссын хүрээнд
хэрэгжүүлж байгаа Азийн замын төсөл, Транс-Азийн төмөр замын төсөлд Монгол
Улс гишүүнээр нэгдэн орсонтой холбогдуулан манай орны нутаг дэвсгэрээр
дайран өнгөрөх Ази-Европыг холбосон хамгийн дөт авто болон төмөр замын
нэгдсэн сүлжээ байгуулах нэгдсэн бодлогыг боловсруулж хэрэгжүүлэж байна.
Өргөн уудам нутаг дэвсгэртэй, таруу байршил бүхий монгол улсын эдийн
засаг, нийгмийн хөгжилд авто замын сүлжээ ихээхэн чухал үүрэг гүйцэтгэж байна.
БНХАУ-ын Шанхай хотод болсон Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрээр
Азийн авто замын сүлжээнд Монгол Улс нэгдэн орох бодлогын дагуу 2004 оны 4-
р сард “Азийн авто замын сүлжээний тухай Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-
т АН-3, АН-4, АН-32 гэсэн чиглэлээр 4286,0 км авто замаар нэгдэн орохоор
тусгагдсаныг УИХ-ын 2005 оны хаврын чуулганаар соёрхон баталсан. Үүний
дагуу Монгол Улсын Засгийн газар, Зам, тээвэр, байрилга, хот байгуулалтын
сайдын 2010 оны 144 дүгээр тушаалаар дээрх чиглэлийн авто замын уртыг
баталсан байна. Үүнд:
Азийн авто замын
сүлжээ нь Азийн
32 орныг
хамарсан нийт
141000,00 км авто
замын сүлжээ юм.
Зураг 1. Азийн авто замын сүлжээ
АН-3 чиглэл: БНХАУ-ын Тянжин дахь Тангу далайн боомт-Бээжин
Улаанбаатар-ОХУ-ын Улаан-Үүд хүртэлх зам. Монгол Улсын нутаг дэвсгэр
дээгүүр ОХУ-ын хил-Алтанбулаг-Дархан-Улаанбаатар-Сайншанд-Замын-үүд-
БНХАУ-ын хил хүртэл нийт 1041 км авто зам нь Монгол Улсын босоо тэнхлэгийн
гол зам юм.
АН-4 чиглэл: ОХУ-ын Новосибирскээс Монгол Улсын Улаанбайшинт-
Өлгий-Ховд-Ярантайн боомтоор дамжин БНХАУ-ын Үрүмчи хүртэлх зам. Монгол
Улсын нутаг дэвсгэр дээгүүр Улсын хил-Булган-Манхан/Ховд/-Алтай /Ховд/-Ховд-
Өлгий-Цагаануур-улсын хил хүртэл нийт 1074 км зам.
АН32 чиглэл: Ховд-Улиастай-Цэцэрлэг-Хархорин-Лүн-Улаанбаатар-
Өндөрхаан-Чойбалсан-Сүмбэр /Дорнод/ чиглэлийн 2583,0 км үргэлжлэх зам нь
хэвтээ тэнхлэгийн гол зам юм.
25
ХОЁР. АВТО ЗАМЫН ДАГУУХ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЦОГЦОЛБОРЫН ӨНӨӨГИЙН
БАЙДАЛ
Монгол Улсын хэмжээнд “Хэрэглэгчдэд зориулсан үйлчилгээ. Авто замын
дагуух үйлчилгээний байгууламж, Үндсэн шаардлага” MNS5537:2005 үндэсний
стандарт 2005 онд батлагдан гарсан боловч энэхүү стандартын шаардлагад
нийцсэн жолооч, зорчигч нарын амрах, хооллох, буудаллах үйлчилгээний
байгууламж байхгүй байсаар байна.
Улсын болон орон нутгийн чанартай авто замын дагуух хоол, худалдаа үйлчилгээний цэгүүдийн өнөөгийн байдал
Авто замын дагуух эдгээр үйлчилгээний цэгүүд нь жолооч, зорчигч нарын
тав тухыг хангахгүй, жолооч, зорчигчид амрах, угаалга цэвэрлэгээ хийх
боломжгүйгээс гадна тээврийн хэрэгсэлд анхан шатны техникийн засвар
үйлчилгээ хийх, тээврийн хэрэгслийг байрлуулах хангалттай байр, талбай
байхгүй, хоолны газруудаар үйлчлүүлэхийн тулд тээврийн хэрэгсэл эсрэг
урсгалаас эргэх зэрэг хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангагдахгүйд хүрч байна.
Иймд зорчигч урсгал болон тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний эрчмээс
хамааруулан авто замын дагууд үйлчилгээний иж бүрэн цогцолбор байгуулах,
үүнтэй холбоотой холбогдох стандартыг шинэчлэн батлуулах шаардлагатай.
26
Монгол Улсын босоо тэнхлэгийн гол зам болох ОХУ-ын хил-
Алтанбулаг-Дархан-Улаанбаатар-Сайншанд-Замын-Үүд-БНХАУ-ын хил
хүртэл нийт 1041 км авто зам нь судалгаанаас үзэхэд хамгийн ачаалал
ихтэй байсан тул энэ чиглэлийн авто замын дагуух байрлах
үйлчилгээний цогцолборын өнөөгийн байдлыг судаллаа.
Азийн авто замын сүлжээнд Монгол Улс нэгдэн орох бодлогын дагуу 2004
оны 4-р сард “Азийн авто замын сүлжээний тухай Засгийн газар хоорондын
хэлэлцээр”-т АН-3 чиглэлийн авто зам нэгдэн орохоор тусгагдсан байдаг.
АН-3 чиглэл: БНХАУ-ын Тянжин дахь Тангу далайн боомт-Бээжин-
Улаанбаатар-ОХУ-ын Улаан-Үүд хүртэлх зам юм. Монгол Улсын нутаг дэвсгэр
дээгүүр ОХУ-ын хил-Алтанбулаг-Дархан-Улаанбаатар-Сайншанд-Замын-Үүд-
БНХАУ-ын хил хүртэл 1041 км авто зам нь Монгол Улсын босоо тэнхлэгийн гол
зам төдийгүй, Аймгийн төвүүдийг холбосон улсын чанартай замуудаас эдийн
засгийн ач холбогдолоороо хамгийн өндөрт тооцогдох зам юм.
АН-3 чиглэлийн замын Улаанбаатар-Замын-Үүдийн 667 км авто зам нь
Монгол Улсын хамгийн өндөр ачаалалтай зам байсаар ирсэн. Хатуу хучилттай
болсноор зорчигч ачаа урсгалын хэмжээ эрс нэмэгдсэн байна.
27
Тухайн чиглэлийн авто замын дагуух байрлах үйлчилгээний
цогцолборын өнөөгийн байдлын судалгаа
№ УЛААНБААТАР-ЗАМЫН-
ҮҮДИЙН 667КМ АВТО ЗАМ ЗУРАГ
1 Амрах байргүйн улмаас замаас
гарч амарч байгаа байдал
2 Зогсоолгүйн улмаас зам дээр
засвар хийж байгаа байдал
3 УБ-Замын-Үүд чиглэлийн замд
жолооч нарын амарч хэвшсэн
“Болор” цайны газар
4 Чойр-Сайншанд чиглэлийн авто
замд Зогсоол болон тэмдэглэгээ
хийсэн байдал /Тэмдэг
тэмдэглэгээг байршуулсан
боловч 500м 200м тутамд
зогсоол ойртож байгаа талаар
заах тэмдэгийг байршуулаагүй/
5 Сайншанд-Чойр чиглэлийн авто
замын дагуу байгаа ШТС-
түшиглэсэн “Гэр гуанз”
28
УЛААНБААТАР ХОТООС ЗАМЫН-ҮҮД ХҮРТЭЛХ 667 КМ АВТО ЗАМЫН ЕРӨНХИЙ БАЙДЛЫН ТАЛААРХИ ТЭМДЭГЛЭЛ, ЗУРАГТ ТАЙЛБАР
ГАЗРЫН НЭР УБ ХОТООС
АЛСЛАГДСАН ЗАЙ /КМ/
ОДООГИЙН БАЙДАЛ
Хоолт 41 Төлбөр хураах цэг
Оорцог зөрлөг 172 Жижиг зогсоолын талбайтай
18-р зөрлөг 200 Амрах газартай
Говьсүмбэр, Чойр Цагдаагийн пост
238 Байгууллагдаад 6 жил болж байгаа Төв АЗЗА-ны харъяа Энд интернет, утасны сүлжээтэй Постоос 4 км-т шилэн кабель,
Шивээ говь 259 Автобусны зогсоолтой
Шивээ говь 260 Ачааны машины зогсоолтой Зам дагуух үйлчилгээний байгууламж бий болгоход боломжтой
Өлзийт зөрлөг 277 Ачааны машины зогсоолтой Талбай сайтай Утасны сүлжээтэй
290 Ачааны автомашины зогсоолтой
25-р точик 292 Жоншны үйлдвэр
Дорноговь, Даланжаргалан
301 Ачааны автомашины зогсоолтой
Дорноговь, Айраг 326 2 талдаа зогсоолтой
30-р зөрлөг 353 Ачааны автомашины зогсоолтой Утасны сүлжээтэй
31-р зөрлөг 369 Ачааны автомашины зогсоолтой
33-р зөрлөг 393 Ачааны автомашины зогсоолтой Утасны сүлжээгүй
35-р зөрлөг 417 Ачааны автомашины зогсоолтой
Дорноговь, Сайншанд
453 ШТС-тай Хяналтын төвтэй
475 Ачааны автомашины зогсоолтой
80 580 80-ын гуанз
Шаргын зоо 637 Шилэн кабельтэй Цахилгаан татах боломжтой Замын-Үүдийн гаалийн амралт
6 Сайншанд-Чойр чиглэлийн авто
замын дагуу байгаа ШТС-
түшиглэсэн “Гэр гуанз”-ны гадаа
байрлах бие засах газрын
хүрэлцээгүй байдал.
29
УЛААНБААТАРААС ЗАМЫН-ҮҮДИЙН ЧИГЛЭЛИЙН АВТО ЗАМЫН ДАГУУХ
ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЦОГЦОЛБОРЫН БАЙРШИЛ
Хот суурин газар болон төлбөр хураах, хяналтын төв
Автомашины зогсоол
1. Хоолт: 41 км-т
2. Чойр: 238 км-т
3. Сайншанд, Цагаан хаалга 440 км-т
4. Замын-Үүд, Шаргын зоо:667 км-т
4. Замын-Үүд, Шаргын зоо:662 км-т
Оорцог зөрлөг: жижиг зогсоолтой, 172 км-т
Өлзийт зөрлөг: сүлжээтэй, талбай том, зогсоолтой, 277 км-т
30-р зөрлөг:сүлжээтэй, зогсоолтой, 353 км-т
4-ийн буудал: 475 км-т
80-н гуанз: 580 км-т
“Болор” зам дагуух үйлчилгээний
байгууламж
30
УЛААНБААТАРААС ДАРХАН ЧИГЛЭЛИЙН АВТО ЗАМЫН ДАГУУХ
ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЦОГЦОЛБОРЫН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ
№ ТАЙЛБАР ЗУРАГ
1 “Урьхан” ***Манайд байгаа үлгэр болохуйц
авто замын дагуух үйлчилгээний
байгууламж
-Өдөрт 1000 орчимд хүнд
үйлчилдэг
-45 хүнд үйлчлэхэд 30 мин
зарцуулдаг
-Нэг удаа 250 хүн хүлээн авах
чадвартай
-Буудлын 2 өрөөтэй 4хүний
-Халуун ус, цахилгаантай
-Нийтэд үйлчлэх бие засах
газар төлбөртэй
-Ус үнэ төлбөргүй
-Дугуй засвартай
-Супермакет ажилладаг
-Ажилчдын байр, гарааштай
-Камертай
-Анхны тусламжийн ойр зуурын
эмийн сантай
-ШТС-эсрэг урсгалд байрласан
-ATM, wifi, саунтай болгохоор
төлөвлөж байгаа
2 “Бамбарууш”
-Ресторан, зоогийн газар,
шорлогны саравчтай
-Зогсоол талбайтай
-Нийтэд үйлчлэх бие засах
газар төлбөртэй
-Улаанбаатар чиглэлийн авто
зам дагуу байрласан.
31
ГУРАВ. БУСАД ОРНЫ ТУРШЛАГА
БНХАУ-ЫН ТУРШЛАГА
Хятад Улсад нийт ачаа тээврийн 78.2%, зорчигч тээврийн 93.5%-г авто
замаар гүйцэтгэж байна. Нийгэм эдийн засгийн хөгжлийг дагаад хуучны авто
замын сүлжээний зарим хэсгийн ачаалал ихсэж, зарим хэсэг нь элэгдэн муудаж,
анх төлөвлөсөнтэй нийцэхгүй болсон байна.
2015 он гэхэд Хятадад авто тээврийн хэрэгслээр зорчсон зорчигчдын
хэмжээ давхацсан тоогоор 40 тэрбумд хүрч, тээвэрлэсэн ачааны хэмжээ 30
тэрбум тоннд хүрэхээр тооцоолсон байна.
Нийгэм эдийн засгийн түргэн хурдтай хөгжлийг дагалдан Хятадын одоогийн
авто зам, тээврийн системийг сайжруулах шаардлага гарч байгаа тул авто замыг
2013-2030 он хүртэл хөгжүүлэх төлөвлөгөө боловсруулан хэрэгжүүлж байна.
Хятад Улс авто замын сүлжээг өргөтгөх бүтээн байгуулалтад 4.7 триллион
юанийн хөрөнгө оруулж, 2030 он гэхэд улсын чанартай авто замын сүлжээг 400
мянган км хүргэн нэмэгдүүлнэ гэсэн зорилтыг тавьсан байна.
Үндэсний авто замын сүлжээг 2013-2030 он хүртэл хөгжүүлэх хөтөлбөрт
зааснаар:
1. Улсын авто замын гол шугамын сүлжээ нь нийслэлээс мужийн төвийг
мужуудыг хооронд нь, тойрог раионыг хурдны замаар холбоно.
2. 1000 км-ийн доторх мужийн төвүүдэд өдөртөө хүрэх, зүүн нутаг болон
төв нутгийн мужийн төвд өдөртөө ирж очих, баруун нутгийн мужийн
төвөөс тойргуудад өдөртөө хүрэх боломж бүрдүүлнэ.
3. Хилийн болон тэнгисийн эргийн авто замыг залгаагаар нэвтрүүлж,
Хятадын эх газрыг тойрсон хилийн нутаг болон тэнгисийн эргийн ердийн
зэрэглэлийн улсын замтай болох болно.
4. Улсын зэрэглэлийн хурдны замаар тойргийн зэрэглэлийн засаг
захиргааны төвүүд, түүнчлэн 200 мянган хүн амтай дундаас дээгүүр
хотууд, зам харилцааны чухал уулзвар, чухал хилийн боомтуудыг бүх
талаар холбоно
Хятадын авто зам хоёр томоохон системээс бүрдэж байна.
1-рт хурдны замыг төлбөртэй болгосон авто замын систем
Энэ нь хурдны замын өндөр үр ашигтай, эрчимжсэн онцлогтой.
2-рт төлбөргүй авто замын систем. Энэ нь эдийн засаг нийгмийн хөгжилд
түгээмэл үндсэн үйлчилгээ хангах болно.
Сүүлийн жилүүдэд хурдны замын төлбөр хураамжийн асуудал нийгэм,
нийтийн анхаарлын төвд орж байна.Үүнтэй холбогдуулан Зам, тээврийн яамнаас
ирээдүйд Хятадын авто зам төлбөргүй болно гэжээ.
Улсын зэрэглэлийн авто зам, мужийн зэрэглэлийн авто зам болон хөдөө
орон нутгийн авто замаас бүрэлдсэн дэд бүтцийн зам тээврийн сүлжээнд зам
тээврийн төлбөргүй үйлчилгээ хангах, бүх хот тосгон, бүх засаг захиргааны нэгж,
бүх боомтоор, мөн эдийн засгийн гол газруудыг холбохоор төлөвлөж байна.
32
Харин төлбөр авдаг хурдны зам нь хурдан,өндөр үр ашигтай үйлчилгээ
үзүүлдэг байхаар төлөвлөлсөн. Жишээ нь нэг газраас нөгөө газар руу явахад хоёр
сонголт байна. Энгийн авто замаар явсан ч нөгөө газраа хүрч болно. Харин
яаралтай буюу онц зарим тохиолдолд хурдны замыг сонгож болно гэжээ.
Тогтоолыг үндэслэвэл улсын хурдны зам өнөөгийн 85 мянган километр
байснаасаа 118 мянган километр болон нэмэгдэж, энгийн улсын зэрэглэлийн авто
замын хувьд дахиж шинээр 8000 километр зам дэвсэх, мөн 100 мянган километр
замыг шинэтгэн засах гээд нийт 1 триллион юанийн хөрөнгө оруулах хэрэгтэй.
Хятадын авто замын бүтээн байгуулалт нь “Төлөвлөгөө” ёсоор хөрөнгө
оруулалт хийж, зам засварын төлбөр хурамжинд түшиглэдэг байжээ.
1984 оны эцсээр, Төрийн
Зөвлөлөөс шинээр нэмэгдсэн
машин нэг бүрээс худалдан авсны
нэмэлт төлбөр хураах, замын
стандартыг дээшлүүлж, зээлээр
зам тавивал нэвтрэх төлбөр
хураамж авч болохоор шийдсэн
байна.
Зам харилцааны хөрөнгө
оруулалт, хөрөнгө хуримтуулах
тогтолцооны өөрчлөлт
шинэчлэлтийн дагуу, бүтээн
байгуулалтын санхүүжилт нь голдуу зам харилцааны хураамжид түшиглэдэг
байснаа банкны зээл, бонд, хувьцаа болон гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дэмжин
“Зээлээр зам тавьж, төлбөр хурамжаар зээлээ төлөх” зэрэг олон арга замаар
хөрөнгө оруулалт хийж, улсаас үндсэндээ санхүүжүүлээгүй байдалд авто замын
бүтээн байгуулалт түргэн хөгжих болсон байна.
Авто замын хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх, үр ашигтай зарцуулах,
ашиглалтыг нэмэгдүүлэх, замыг хамгаалах үүднээс замын зэрэглэлээс хамааран
төлбөр хураах цэгүүд, авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборыг байгуулан
ажиллаж байна.
Тухайн улсад 2-р зэрэглэлээс дээш зэрэглэлийн замд 20-50 км тутамд зам
дагуух зогсоол, хот суурин газрын хоорондын зайнаас хамааран 100км тутамд
авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолбор байхаар төлөвлөсөн байна.
Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборын үйл ажиллагаа, барилга
байшин, тоног төхөөрөмжийг стандартчилсан байдаг байна.
Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолбор нь аюулгүй ажиллагааны бүхий
л нөхцлийг хангасан, ажилчдын ажиллах амрах нөхцлийг бүрэн хангасан, техник
технолгид тулгууралсан хэрэглэгчдийн ая тухыг хангасан байна.
33
Монгол Улсын хилээс - БНХАУ-ын Эрээн-Бээжин-Тянжин дахь Тангу далайн
боомт чиглэлийн авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборын судалгаа
№ ТАЙЛБАР ЗУРАГ
1 Авто замын дагуух байрлах үйлчилгээний цогцолборын ерөнхий байдал
2 Жолооч, зорчигчдод үйлчлэх
үйлчилгээний байр –Дэлгүүр, зоогийн газар, зочид буудал, халуун хүйтэн ус, амрах байр, хүлээх танхим багтсан.
3 Зогсоолын хувьд 8-10 эгнээ бүхий
6-8 ачааны /6 тэнхлэгтэй/ автомашин зогсоолтой. Орц гарцыг хурд хасах болон авах бүрэн бололцоотойгоор шийдсэн байна.
4 Ачааны автомашины зогсоолоос
гадна жижиг автомашины зогсоолыг нэгдүгээр эгнээнд шийдэж өгсөн. 12-16 автомашины зогсоолтой.
34
5 Засвар үйлчилгээний цэг Дугуй засварын тоног төхөөрөмж, өргөгч дмократ болон суваг гаргаж өгсөн ТҮ-үзүүлэхэд шаардагдах багажыг байршуулсан байна.
6 Засвар үйлчилгээний цэгийн
доторх харагдах байдал
7 Зоогын газар
Нэг удаад 300 орчим хүн хүлээн авах бүрэн боломжтой зоогийн газраас гадна жолооч болон зорчигч өөрийн хүнсээрээ хооллох хоолны заал гаргаж өгсөн.
8 Ундны усны цэг
Ундны халуун хүйтэн усаар үнэ төлбөргүй үйлчлэх хэсэг үүнд ямар нэгэн хүн ажиллах шаардлагагүй жолооч болон зорчигч хэрэгцээний усаа өөрөө авах боломжтой.
9 Дэлгүүр
Өөрөө өөртөө үйлчлэх супермаркеттай.
35
10 Ариун цэврийн өрөө Угаалтуур болоод суултуурыг хангалттай олноор нэг удаад 50 хүнд зэрэг үйлчлэх боломжтойгоор талбай томтойгоор шийдсэн байна. Энд жолооч шүршүүрт орох болон бие засах газрыг ямар нэгэн үнэ төлбөргүй ашигладаг.
11 Бие засах газрын доторх босоо
тосгуур байршуулсан хэсэг.
ДӨРӨВ. ХӨДӨЛГӨӨНИЙ ЭРЧМИЙН СУДАЛГАА БА ЗОРЧИГЧ УРСГАЛЫН СУДАЛГАА
Хөдөлгөөний эрчмийн судалгааг 2020 он хүртэл байхаар урьдчилан тооцож үзэв. Тооцоонд Авто замын хяналт, эрдэм шинжилгээ, судалгааны төвийн хөдөлгөөний эрчмийн судалгаа болон өөрсдийн хийсэн судалгааны өгөгдлүүдийг ашигласан болно.
Бидний зүгээс баруун зүгт Урьхан, урд зүгт Төв аймгийн Ногоон довыг сонгон хөдөлгөөний эрчмийн судалгааг 2014 оны 11 дүгээр сарын 14-ны өдрийн 15 цагаас 2014 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өдрийн 15 цагт хүртэл 24 цагийн хугацаанд ШУТИС-ийн Механик инженерийн сургуулийн оюутнууд болон автотээврийн улсын байцаагчдын хамтаар хийв. Хөдөлгөөний эрчмийн судалгааг тогтоосон цэгүүдэд, чиглэл бүрт, цаг тус бүрээр тоолсон бөгөөд тогтоосон цэгүүдэд түр зогссон тээврийн хэрэгслийн тоог мөн тус тус гаргав.
Баруун чиглэлд Урьхан дээр хийсэн хөдөлгөөний эрчмийн судалгааны дүнд Улаанбаатар талаас 24 цагийн туршид нийт 1906 тээврийн хэрэгсэл тоологдсноос хамгийн их оргил ачааллын цаг 18-20 цагийн хооронд нийт 415 тээврийн хэрэгсэл тоологдов. Хамгийн ачаалал багатай цаг нь 01-03 цагийн хооронд бөгөөд энэ цагт нийт 61 тээврийн хэрэгсэл тоологдлоо.
Орон нутаг талаас 24 цагийн туршид нийт 1472 тээврийн хэрэгсэл тоологдсноос хамгийн их оргил ачааллын цаг 18-20 цагийн хооронд нийт 325 тээврийн хэрэгсэл тоологдов. Хамгийн ачаалал багатай цаг нь 03-06 цагийн хооронд бөгөөд энэ цагт нийт 57 тээврийн хэрэгсэл тоологдлоо.
Урьханыг дайран өнгөрөх баруун чиглэлийн улсын чанартай авто замаар нэг өдөрт дамжин өнгөрөх 3387 тээврийн хэрэгсэл байснаас Урьхан дээр түр зогссон суудлын автомашин 597, ачааны автомашин 97, автобус 19 байв. Оргил ачааллын цагт нийт 740 тээврийн хэрэгсэл байна.
36
Урд чиглэлд Төв аймгийн Ногоон дов дээр хийсэн хөдөлгөөний эрчмийн судалгааны дүнд Улаанбаатар талаас 24 цагийн туршид нийт 521 тээврийн хэрэгсэл тоологдсноос хамгийн их оргил ачааллын цаг 12-15 цагийн хооронд нийт 119 тээврийн хэрэгсэл тоологдов. Хамгийн ачаалал багатай цаг нь 03-05 цагийн хооронд бөгөөд энэ цагт нийт 25 тээврийн хэрэгсэл тоологдлоо.
Орон нутаг талаас 24 цагийн туршид нийт 519 тээврийн хэрэгсэл тоологдсноос хамгийн их оргил ачааллын цаг 15-18 цагийн хооронд нийт 91 тээврийн хэрэгсэл тоологдов. Хамгийн ачаалал багатай цаг нь 09-12 цагийн хооронд бөгөөд энэ цагт нийт 31 тээврийн хэрэгсэл тоологдлоо.
Ногоон довыг дайран өнгөрөх урд чиглэлийн улсын чанартай авто замаар нэг өдөрт дамжин өнгөрөх 1040 тээврийн хэрэгсэл байснаас тогтоосон цэгт түр зогссон суудлын автомашин 119, ачааны автомашин 133, автобус 17 байв. Оргил ачааллын цагт нийт 210 тээврийн хэрэгсэл байна.
Хөдөлгөөний эрчмийн судалгааг хүснэгт болон графикаар гаргаж, 2009-2013 оны хөдөлгөөний эрчмийн судалгаатай харьцуулан шугаман тэгшитгэлийн аргаар 2020 он хүртэлх прогнозыг гаргав.
2020 он гэхэд Урьханыг дайран өнгөрөх баруун чиглэлийн улсын чанартай авто замын хөдөлгөөний эрчим нэг өдөрт 7093 болох ба оргил ачааллын цагт хөдөлгөөний эрчим 3110 хүрч байна. Энэ нь тухайн замын хөдөлгөөний эрчим 2020 он гэхэд 2 дахин ихэсэх, оргил ачааллын цагийн хөдөлгөөний эрчим 4 дахин нэмэгдэхээр урьдчилсан тоо гарав.
2020 он гэхэд Ногоон довыг дайран өнгөрөх урд чиглэлийн улсын чанартай авто замын хөдөлгөөний эрчим нэг өдөрт 1344 болох ба оргил ачааллын цагт хөдөлгөөний эрчим 270 хүрч байна. Энэ нь тухайн замын хөдөлгөөний эрчим 2020 он гэхэд 1,28 дахин ихэсч байна.
Тухайн авто замаар зорчин яваа хүний тоог гаргахын тулд Автотээврийн Үндэсний төвийн мэдээллийн баазаас 2009-2013 оны орон нутгийн зорчигч тээврийн үйлчилгээний статистик тоон судалгаан дээр үндэслэв. Судалгаанаас үзэхэд хот хооронд зорчиж буй зорчигчийн тоо жил тутам өсч байгааг үндэслэн 2020 он хүртэлх зорчигчийн өсөлтийг шугаман тэгшитгэлийн аргаар урьдчилан тооцсон болно.
Өнөөдрийн байдлаар Урьханыг дайран өнгөрөх баруун чиглэлд зорчигч урсгалын хэмжээ 234146 байгаа бол 2020 онд 565048 болох, Ногоон довыг дайран өнгөрөх урд чиглэлд 100686 байгаа бол 2020 онд 256594 болох тооцоо тус тус гарч байна.
Тооцооны дүнд Урьханыг дайран өнгөрөх баруун чиглэлд зорчигч урсгалын хэмжээ 2,5 дахин, Ногоон довыг дайран өнгөрөх урд чиглэлд 2,4 дахин нэмэгдэхээр байна.
Тогтоосон цэгүүд дэх шугаман тэгшитгэлийн аргаар тодорхойлсон хөдөлгөөний эрчмийн өсөлт, зорчигчийн тоон өсөлтийн төсөөллийн тооцоо, графикийг дэлгэрэнгүйгээр дор үзүүлэв. Энэхүү судалгаа, тооцооны үндсэн дээр жолооч, зорчигчийн амрах, ая тух, аюулгүй байдлыг хангах авто замын дагуух үйлчилгээний байгууламжийн багтаамж, зэрэглэлийг тооцсон болно.
37
ХӨДӨЛГӨӨНИЙ ЭРМЧИЙН ӨСӨЛТ
№ Аймгийн
нэр
Замын хажуугийн байгууламж Хөдөлгөөний эрчим 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Байршил Дэд бүтэц 2010 2011 2012 2013 5 6 7 8 9 10 11
1 Архангай Чулуутын гүүр
Тариатаас 40 км Төлөвлөсөн 404 593 721 1434 1592,5 1914,3 2236,1 2557,9 2879,7 3201,5 3523,3
2 Баянхонгор Бууцагаан
Баянхонгороос 181 км
Төлөвлөсөн 189 323 108 922 881,5 1079,9 1278,3 1476,7 1675,1 1873,5 2071,9
3 Дорноговь
Хар айраг Сайншандаас
126 км Төлөвлөсөн
273 483 473 1220 1320 1603,1 1886,2 2169,3 2452,4 2735,5 3018,6 Эрдэнэ
Сайншандаас 100 км
Төлөвлөсөн
4 Дорнод Хөлөнбуйр
Чойбалсангаас 126 км
Төлөвлөсөн 91 59 245 377 454 558,4 662,8 767,2 871,6 976 1080,4
5 Завхан
Тосонцэнгэл Завханаас 181
км
980 17l 25.39ll E 480 45l 14.17ll N
189 246 330 730 800,5 971,2 1141,9 1312,6 1483,3 1654 1824,7 Түдэвтэй сумаас
15км, Агуйтын хөтөл
Ажилчдын байргүй,
гараашгүй, тог цахилгаангүй
6 Өвөрхангай Хархорин Тарны гүүр Лүнгээс 158
км Төлөвлөсөн 1986 698 5971 6647 8639,5 10565,1 12490,7 14416,3 16341,9 18267,5 20193,1
7 Өмнөговь Цогт овоо
Даланзадгадаас 126 км
Төлөвлөсөн 73 96 247 329 416 507,9 599,8 691,7 783,6 875,5 967,4
8 Сүхбаатар Мөнххаан сум Баруун-Уртаас
105 км Төлөвлөсөн 82 73 177 326 373,5 457,1 540,7 624,3 707,9 791,5 875,1
9 УБ-
Мандалговь
Улаанбаатар хотоос Лүн
сумын төв 132 км
Төлөвлөсөн 126 126 328 459 560 560 680,1 800,2 920,3 560 1040,4
38
Төв Баян сум
Чойроос 125 км Төлөвлөсөн
815 1167 2400 3838,17 4630,67 5423,17 6215,67 7008,17 7800,67 8593,17
Баянцагаан Дов Мандалговиос
175 км Төлөвлөсөн
10
УБ-Дархан Урьхан УБ-105
Км Төлөвлөсөн 3505 4270 8895 9518 12213 12213 14479,4 16745,8 19012,2 12213 21278,6
Увс
Наранбулаг сумаас 50км Хар тэрмэсд, Бэлийн
булаг
Ажилчдын байргүй,
гараашгүй, тог цахилгаангүй
37 76 170 242 308,5 379,4 450,3 521,2 592,1 663 733,9
11 Ховд
Дарви Ховдоос 213 км
Төлөвлөсөн
67 48 94 101 114,5 129,3 144,1 158,9 173,7 188,5 203,3 Мөст сумын
Баянзүрх бригадын төвөөс
10 км, Бага улаан даваанд
Ажилчдын байртай,
гараатай, тог цахилгаангүй
12 Хөвсгөл Тариалан
Хөвсгөлөөс 143 км
Төлөвлөсөн 207 261 309 331 382 424 466 508 550 592 634
13 Хэнтий Жаргалтхаан
Өндөрхаанаас 97 км
Төлөвлөсөн 311 380 625 864 1021 1211,4 1401,8 1592,2 1782,6 1973 2163,4
НИЙТ 19
39
ХӨДӨЛГӨӨНИЙ ЭРЧМИЙН ӨСӨЛТ
1. Архангай аймаг
2. Баянхонгор
3. Дорноговь
404
593721
1434y = 321.8x - 16.5
R² = 0.8526
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
189
323
108
922
y = 198.4x - 110.5R² = 0.4831
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
273
483 473
1220
y = 283.1x - 95.5R² = 0.7698
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1 2 3 4
Series1
Series2
Linear (Series1)
40
4. Дорнод
5. Завхан аймаг
6. Өвөрхангай аймаг
91
59
245
377y = 104.4x - 68
R² = 0.8394
0
50
100
150
200
250
300
350
400
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
189246
330
730
y = 170.7x - 53R² = 0.8126
0
100
200
300
400
500
600
700
800
1 2 3 4
Series1
Series2
Linear (Series1)
1986
698
5971
6647y = 1925.6x - 988.5
R² = 0.7206
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
41
7. Өмнөговь аймаг
8. Сүхбаатар аймаг
9. Төв аймгийн Лүн сум
7396
247
329y = 91.9x - 43.5R² = 0.9376
0
50
100
150
200
250
300
350
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
82 73
177
326y = 83.6x - 44.5
R² = 0.8437
0
50
100
150
200
250
300
350
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
1089
2528
4352
5921y = 1632x - 607.5
R² = 0.9981
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
42
10. УБ-Мандалговь
11. УБ-Урьхан
12. Увс аймаг
126 126
328
459y = 120.1x - 40.5R² = 0.9
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
35054270
88959518
y = 2266.4x + 881R² = 0.8924
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
37
76
170
242y = 70.9x - 46R² = 0.9779
0
50
100
150
200
250
300
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
43
13. Ховд аймаг
14. Хөвсгөл аймаг
15. Хэнтий аймаг
67
48
94101
y = 14.8x + 40.5R² = 0.6068
0
20
40
60
80
100
120
1 2 3 4
Series1
Series2
Linear (Series1)
207
261
309331
y = 42x + 172R² = 0.9697
0
50
100
150
200
250
300
350
400
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
311380
625
864y = 190.4x + 69
R² = 0.9533
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
44
Урьхан тооллого /Улаанбаатар талаас/
00-01
01 цаг-02 цаг
02 цаг-03 цаг
03 цаг-04 цаг
04 цаг-05 цаг
05 цаг-06 цаг
06 цаг-07 цаг
07 цаг-08 цаг
08 цаг-09 цаг
09 цаг-10 цаг
10 цаг-11 цаг
11 цаг-12 цаг
12 цаг-13 цаг
13 цаг-14 цаг
14 цаг-15 цаг
15-16
16-17
17-18
18-19
19-20 20-21
21-22
22-23
23-24
29 21 11 12 7 14 23 31 62 59 70 102 117 112 107 139 124 133 135 140 140 133 123 62 1906
61 33 116 231 336 396 415 318
0,21773 7092,8
1544,35
2921
11 127
1423
31
62 59
70
102
117112
107
139
124133 135
140 140133
123
62
0
20
40
60
80
100
120
140
160
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Урьханы авто замын хөдөлгөөний эрчмийн судалгаа/цагаар/
45
Урьхан тооллого /Орон нутаг талаас/
00-01
01 цаг-02 цаг
02 цаг-03 цаг
03 цаг-04 цаг
04 цаг-05 цаг
05 цаг-06 цаг
06 цаг-07 цаг
07 цаг-08 цаг
08 цаг-09 цаг
09 цаг-10 цаг
10 цаг-11 цаг
11 цаг-12 цаг
12 цаг-13 цаг
13 цаг-14 цаг
14 цаг-15 цаг
15-16
16-17
17-18
18-19
19-20 20-21
21-22
22-23
23-24
28 24 23 24 17 16 24 33 48 62 52 59 71 75 69 104 103 106 99 99 127 88 64 57 1472
75 57 105 173 215 313 325 209
0,22078 7092,8
1566,02
2824 23 24
17 16
24
33
48
62
5259
7175
69
104 103 10699 99
127
88
6457
0
20
40
60
80
100
120
140
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Урьханы замын хөдөлгөөний эрчмийн судалгааг цагаар харуулав. /Орон нутаг талаас/
46
Төв аймаг - Ногоон дов /Улаанбаатар талаас/
00-01
01 цаг-02 цаг
02 цаг-03 цаг
03 цаг-04 цаг
04 цаг-05 цаг
05 цаг-06 цаг
06 цаг-07 цаг
07 цаг-08 цаг
08 цаг-09 цаг
09 цаг-10 цаг
10 цаг-11 цаг
11 цаг-12 цаг
12 цаг-13 цаг
13 цаг-14 цаг
14 цаг-15 цаг
15-16
16-17
17-18
18-19
19-20
20-21
21-22
22-23
23-24
24 24 21 7 11 7 5 8 15 15 21 15 18 44 57 22 26 28 30 34 28 25 20 16 521
69 25 28 51 119 76 92 61
672
0,22840691
153,4894434
24 2421
711
75
8
15 15
21
1518
44
57
2226
2830
34
2825
2016
0
10
20
30
40
50
60
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Ногоон довын автозамын эрчмийн судалгааг цагаар харуулав. /Улаанбаатар талаас/
47
Төв аймаг - Ногоон дов /Орон нутаг талаас/
00-01
01 цаг-02 цаг
02 цаг-03 цаг
03 цаг-04 цаг
04 цаг-05 цаг
05 цаг-06 цаг
06 цаг-07 цаг
07 цаг-08 цаг
08 цаг-09 цаг
09 цаг-10 цаг
10 цаг-11 цаг
11 цаг-12 цаг
12 цаг-13 цаг
13 цаг-14 цаг
14 цаг-15 цаг
15-16
16-17
17-18
18-19
19-20
20-21
21-22
22-23
23-24
29 22 24 18 17 15 11 16 17 13 8 10 20 28 41 23 26 42 20 22 24 21 32 20 519
75 50 44 31 89 91 66 73 672
0,175337187
117,8265896
29
2224
18 1715
11
16 17
13
810
20
28
41
2326
42
2022
2421
32
20
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Ногоон довын автозамын эрчмийн судалгааг цагаар харуулав. /Орон нутаг талаас/
48
ЗОРЧИГЧ ТЭЭВРИЙН ӨСӨЛТ
№ Аймгийн
нэр
Замын хажуугийн байгууламж
Зорчигчийн тоо /хот хооронд/ 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Байршил Дэд бүтэц 2009 2011 2012 2013 5 6 7 8 9 10 11
1 Архангай
Чулуутын гүүр
Тариатаас 40 км
Төлөвлөсөн 29667 51825 66534 73243 91678 106222 120766 135310 149854 164398 178942
2 Баянхонгор Бууцагаан
Баянхонгороос 181 км
Төлөвлөсөн 36629 60443 62236 76677 89482 101676 113870 126064 138258 150452 162646
3 Дорноговь
Хар айраг Сайншандаас 126 км
Төлөвлөсөн
Эрдэнэ
Сайншандаас 100 км
Төлөвлөсөн
4 Дорнод Хөлөнбуйр Чойбалсангаас 126 км
Төлөвлөсөн 30249 37955 35604 46527 49204,5 53852,8 58501,1 63149,4 67797,7 72446 77094,3
5 Завхан
Тосонцэнгэл
Завханаас 181 км
980 17l 25.39ll E
480 45l 14.17ll N
6490 12569 9903 12628 14334,5 15909,3 17484,1 19058,9 20633,7 22208,5 23783,3 Түдэвтэй сумаас 15км,
Агуйтын хөтөл
Ажилчдын байргүй,
гараашгүй, тог
цахилгаангүй
6 Өвөрхангай
Хархорин Тарны гүүр Лүнгээс 158
км
Төлөвлөсөн 66641 113556 116573 115255 140222 155108 169994 184880 199766 214652 229538
7 Өмнөговь Цогт овоо
Даланзадгадаас 126 км
Төлөвлөсөн 26444 93089 83039 100686 128986 150254 171522 192790 214058 235326 256594
49
8 Сүхбаатар
Мөнххаан сум Баруун-Уртаас 105
км
Төлөвлөсөн 20604 37647 10191 67510 62302,5 73628,5 84954,5 96280,5 107606,5 118932,5 130258,5
9 Төв
Улаанбаатар хотоос
Лүн сумын төв 132 км
Төлөвлөсөн
269344 320788 288905 300974 310754,5 317055,2 323355,9 329656,6 335957,3 342258 348558,7 Баян сум Чойроос 125 км
Төлөвлөсөн
Баянцагаан Дов
Мандалговиос 175 км
Төлөвлөсөн
10
Дархан-Эрдэнэт-Булган
Урьхан УБ-105 Км
Төлөвлөсөн 87075 205218 211676 234146 296446 341213 385980 430747 475514 520281 565048
Увс
Наранбулаг сумаас
50км Хар тэрмэсд, Бэлийн булаг
Ажилчдын байргүй,
гараашгүй, тог
цахилгаангүй
6345 14215 20885 22910 30180 35816,5 41453 47089,5 52726 58362,5 63999
11 Ховд
Дарви Ховдоос 213 км
Төлөвлөсөн
10133 25146 30821 36998 47342 55969 64596 73223 81850 90477 99104
Мөст сумын Баянзүрх бригадын төвөөс 10 км, Бага улаан
даваанд
Ажилчдын байртай,
гараатай, тог цахилгаангүй
12 Хөвсгөл Тариалан
Хөвсгөлөөс 143 км
Төлөвлөсөн 28896 44379 59799 123214 138663 168500 198337 228174 258011 287848 317685
13 Хэнтий
Жаргалтхаан
Өндөрхаанаас 97 км
Төлөвлөсөн 36893 55017 50313 72140 78852 88956 99060 109164 119268 129372 139476
НИЙТ 19
ЗОРЧИГЧИЙН ТООНЫ ӨСӨЛТ /2020 ОН ХҮРТЭЛ/
1. Архангай аймаг
2. Баянхонгор
3. Дорнод
4. Завхан
29667
51825
6653473243
y = 14544x + 18958R² = 0.9466
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
80000
90000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
36629
60443 62236
76677y = 12194x + 28512
R² = 0.9006
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
80000
90000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
30249
3795535604
46527y = 4648.3x + 25963R² = 0.7838
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
45000
50000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
51
5. Өвөрхангай
6. Өмнөговь
6490
12569
9903
12628y = 1574.8x + 6460.5
R² = 0.492
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
1 2 3 4
Series1
Series2
Linear (Series1)
66641
113556 116573 115255
y = 14886x + 65792R² = 0.6267
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
140000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
26444
93089
83039
100686
y = 21268x + 22646R² = 0.6639
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
52
7. Сүхбаатар
8. Төв
9. Урьхан
20604
37647
10191
67510
y = 11326x + 5672.5R² = 0.3407
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
80000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
269344
320788
288905
300974
y = 6300.7x + 279251R² = 0.1422
240000
250000
260000
270000
280000
290000
300000
310000
320000
330000
1 2 3 4
Series1
Series2
Series3
Linear (Series1)
87075
205218 211676
234146
y = 44767x + 72611R² = 0.7635
0
50000
100000
150000
200000
250000
300000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
53
10. Ховд
11. Хөвсгөл
12. Хэнтий
10133
25146
30821
36998
y = 8627x + 4207R² = 0.9386
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
45000
1 2 3 4
Series1
Series2
Linear (Series1)
28896
44379
59799
123214y = 29837x - 10522
R² = 0.8658y = 29837x - 10522
R² = 0.8658
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
140000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
Linear (Series1)
36893
5501750313
72140y = 10104x + 28332R² = 0.803
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
80000
1 2 3 4
Series1
Linear (Series1)
54
ТАВ. МУ-ЫН ХҮН АМЫН ӨСӨЛТ, ТЭЭВРИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ӨНӨӨГИЙН БАЙДЛЫН СУДАЛГАА
Үндэсний статистикийн хорооны мэдээллээр Монгол Улсын хүн ам 2013 оны эцсийн дүнгээр 2931.3 мянгад хүрсэн байна. Үүнээс Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт оршин суугаа хүн амын тоо 2824.2 мянга болж, өмнөх оныхоос 63.6 мянган хүн буюу 2.3 хувиар өсчээ.
Зураг 1. Монгол Улсын хүн амын өсөлт
Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотод 2014 оны 1-р сарын 1-ний байдлаар 602948 эрэгтэй, 664076 эмэгтэй буюу нийт 1267024 хүн байнга оршин сууж байна. Нийслэл Улаанбаатар хотын суурин хүн амын тоо 2012 оноос 40.0 мянган хүнээр буюу 3.3 хувиар өсчээ. Хүн амын жилийн дундаж өсөлтийн хурдыг тооллого явагдсан онуудаар авч үзвэл:
1956-1963 онд хамгийн өндөр буюу 9.5 хувь,
1963-1969 онд 3.0 хувь,
1969-1979 онд 4.2 хувь,
1979-1989 онд 3.1 хувь,
1989-2000 онд 3.0 хувь,
2000-2010 оны хооронд 3.9 хувь,
2010-2013 оны хооронд 3.2 хувиар тус тус өсчээ. Хүснэгт 1. Улаанбаатар хотын хүн амын төлөв
Хотууд
2010 он (УБ хотын статистик) Хүн амын төлөв
Хүн ам Өрх 2020 он % 2030 он %
УБ хот 1244,8 267,5 1519,0 88,6 1678,0 79,4
Дагуул хотууд 92,9 26,9 15,0 11,4 85,0 20,6
Нийт 1161,7 294,4 1534,0 100 1763,0 100
55
Монгол Улсын хүн ам өсч, хот суурин газрууд тэлэхийн хирээр тээврийн эрэлт хэрэгцээ, улмаар тээврийн хэрэгслийн тоо улам бүр өссөөр байна. 2013 оны байдлаар 673085 тээврийн хэрэгсэл бүртгэлтэй байгаагаас суудлын автомашин 431938, ачааны автомашин 151110, автобус 5978, тусгай зориулалтын автомашин 24852, бусад механизм, чиргүүл 59207 байна. Энэхүү статистик судалгаанаас харахад суудлын автомашин нийт тээврийн хэрэгслийн 70 гаруй хувийг, ачааны автомашин 22,5 хувийг, автобус 0,96 хувийг, тусгай зориулалтын автомашин 3,5 хувийг бусад тээврийн хэрэгсэл 8,7 хувийг тус тус эзэлж байна.
Бүртгэлтэй нийт автомашины 65% нь суудлын автомашин байгаа бөгөөд үүнээс 3501 см3 болон түүнээс дээш хөдөлгүүрийн цилиндрийн багтаамж бүхий суудлын автомашин 32912 байгаа нь нийт автомашины 5,2%, суудлын автомашины 7,3%-ийг тус тус эзэлж байна.
Сүүлийн үеийн статистик мэдээгээр нийт хүн амын 39%, тээврийн хэрэгслийн 65% нь Монгол улсын газар нутгийн дөнгөж 0,3%-ийг эзлэх нийслэл Улаанбаатар хотод төвлөрч байгаа бөгөөд ашиглагдаж буй нийт тээврийн хэрэгслийн 70 гаруй хувь нь 10 буюу түүнээс дээш жилийн насжилттай байна.
Тээврийн хэрэгслийн тоо сүүлийн 20 жилд 6,1 дахин өсч, 5 иргэн тутмын нэг нь автомашин жолоодох сонирхогчийн үнэмлэхтэй болсон байна. Хүн амд ноогдох автомашины эзлэх түвшин ингэж өсөх нь аливаа улс орны эдийн засаг, нийгмийн хөгжилд эерэг нөлөө үзүүлэх боловч, зам тээврийн осол нэмэгдэн, түүнээс шалтгаалж нас барсан, гэмтсэн хүний тоо, хохирлын хэмжээ өсөх, хүрээлэн буй орчныг бохирдуулах, гудамж замд үүсэх түгжрэл, саатал зэрэг тулгамдсан бэрхшээлүүд нь сөрөг үр дагавруудыг дагуулсаар байна.
Тухайлбал, Улаанбаатар хотод төсөв, төрийн бус байгууллага, аж ахуйн нэгж, улсын үйлдвэрийн газарт ажилладаг болон хувиараа бизнес эрхлэгч буюу тогтмол хөдөлмөр эрхэлдэг 368 мянган хүн, коллеж, их дээд, ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгт суралцан хүмүүждэг 365 мянган хүүхэд, залуучууд буюу нийт 734.6 мянган хүн өдөр тутам замын хөдөлгөөнд оролцож байна.
Энэхүү тоон дээр түр болон удаан хугацаагаар нийслэл хотод оршин сууж байгаа, мөн дамжин өнгөрч буй гадаад, дотоодын иргэд, тэтгэвэр, тэтгэмжийн болон ажилгүй иргэдийг нэмж үзвэл өдөр бүр ойролцоогоор 1,2 сая хүн нийслэлийн замын хөдөлгөөнд оролцож байна.
Нэг км2 газарт ноогдох хүний тоо буюу хүн амын нягтрал нийслэл хотод 222 байгаа нь Монгол улсын томоохон суурин газар болох Орхон ( 1 км2=100 ), Дархан- Уул (1 км2=27) аймгуудаас даруй 2.1 – 7.8 дахин их байна.
Хотын өнөөгийн тээврийн эрэлт хэрэгцээ явганаар зорчилтыг оролцуулаад өдөрт ойролцоогоор 3,4 сая зорчилт байна. Энэхүү эрэлтийн бүтэц нь явганаар 30,6%, автомашинаар 24,2%, такси 9,2%, автобус 33,4% болон бусад тээврийн хэрэгслээр 2,6% тус тус байна.
Хүн амын өсөлт болон автомашины хэрэглээний өсөлттэй уялдан замын хөдөлгөөний ачаалал тогтмол нэмэгдсээр байна. 1998 – 2012 оны хугацаанд хотын төвийн замын хөдөлгөөний ачаалал 3 дахин нэмэгдсэн. 2005- 2011 оны хугацаанд автомашины зорчилтын хурд төв замуудад 40 км/цагаас 25 км/цаг болтлоо буурсан бол 2012 оноос дундаж хурд харьцангуй нэмэгдсэн байна.
Хүн амын өсөлтийн хурдтай харьцуулахад хувийн эзэмшлийн автомашины тоо огцом өссөн. Сүүлийн 3 жилд хүн ам 1,1 дахин өссөн бол бүртгэлтэй тээврийн
56
хэрэгслийн тоо 1,8 дахин, 1000 хүнд ноогдох хувийн автомашины тоо 1,3 дахин өссөн.
Хүн амын нягтаршил төвлөрлөөс шалтгаалан нийтийн тээвэр, замын түгжрэл, автомашины зогсоолын хомсдол нилээдгүй ихэссэн. Хот, суурин газарт автомашины зогсоолын асуудал иргэдийг ихээхэн бухимдуулж байна.
Хот хоорондын зорчигч тээврийн үйлчилгээний судалгаа
Хот хоорондын зорчигч тээвэрлэлтийн гэрээг 46 аж ахуйн нэгж, байгууллагатай 2013-2016 он хүртэл 3 жилийн хугацаатай байгуулан, 68 чиглэлд 1093 тээврийн хэрэгсэл, 1109 мэргэшсэн жолоочоор тээвэрлэлтийг гүйцэтгэж байна.
Хот хоорондын нийтийн зорчигч тээврээр үйлчлүүлсэн зорчигч 2013 онд 1,98 сая.зорчигч тээвэрлэсэн нь өмнөх оноос 6,6%-иар өссөн үзүүлэлттэй байна.
Зураг 2. Хот хоорондын нийтийн зорчигч тээврээр үйлчлүүлсэн зорчигчдын судалгаа /сая.хүн/
Хот хоорондын нийтийн зорчигч тээвэрлэлтийн рейсийн тоо 2013 онд нийт
56604 байгаа нь өмнөх оны мөн үеэс 7,1%-иар өссөн үзүүлэлттэй байна.
Зураг 3. Хот хоорондын нийтийн зорчигч тээврийн рейсийн тоо /оны эхнээс өссөн дүн, хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээр/
Хот хоорондын нийтийн зорчигч тээвэрт явж буй том оврын тээврийн хэрэгслийн тоо өмнөх оноос 27,9%-иар, дунд овор 4,4%-иар өссөн, бага оврын тээврийн хэрэгсэл 2,9%, суудлын тээврийн хэрэгсэл 5,3% -иар буурсан үзүүлэлттэй байна.
1.80
1.85
1.98
2011 2012 2013
2011 он 2012 он 2013 он
5005852590
56650
57
Зураг 4. Хот хоорондын нийтийн зорчигч тээвэрт явж буй тээврийн хэрэгслийн судалгаа
Зураг 5. Хот хоорондын нийтийн зорчигч тээвэрт явж буй тээврийн хэрэгслийн бүтэц
Хот хоорондын шуудан тээврийн судалгаа
Хот хоорондын шуудан тээврийн үйлчилгээг Автотээврийн үндэсний төв нь “МОНГОЛ ШУУДАН” ТӨХК-тай шуудан тээвэрлэлтийн гэрээ байгуулан, хамтран зохион байгуулдаг.
Шуудан тээвэрлэх гэрээнд болон үнийн тарифт өөрчлөлт оруулсан бөгөөд 2013 онд 18 аймгийн 57 сум, Улаанбаатар хотын 1 дүүрэгт нийтдээ 58 чиглэлд шуудан тээвэрлэлт гүйцэтгэхээр гэрээ байгуулан ажилласан байна.
Төрийн байгууллагын зарим ажил үйлчилгээг төрийн бус байгууллагаар гүйцэтгүүлэх тухай бодлогын хүрээнд шуудан тээврийн үйлчилгээг 2013 оны 4 сарын 01-ний өдрөөс эхлэн “Хот хоорондын тээвэр эрхлэгчдийн холбоо” төрийн бус байгууллагад шилжүүлэн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж байна.
Шуудан тээвэрлэлтийн мэдээг өдөр тутмаар, чиглэл бүрээр тээсэн богцын тоо, жингээр нь тус холбооноос хүлээн авч, нэгдсэн дүнгээр нь сар бүрээр нэгтгэн гаргаж байна.
Хот хоорондын нийтийн тээврээр 2013 онд тээвэрлэсэн шуудан явалт 14760 байгаа нь өмнөх оны мөн үес 1612 явалт буюу 10,9%-аар өссөн үзүүлэлттэй байна.
Том оврын автобус Дунд оврын автобус Бага оврын автобусСуудлын тээврийн
хэрэгсэл
2010 186 157 456 116
2011 290 233 546 159
2012 223 200 426 170
2013 309 209 414 161
0
100
200
300
400
500
600
Том оврын автобус28%
Дунд оврын автобус
19%
Бага оврын автобус
38%
Суудлын тээврийн хэрэгсэл
15%
58
Зураг 6. Шуудан явалтын судалгаа
Хот хоорондын нийтийн тээврээр 2013 онд тээвэрлэсэн шуудангийн богц
34421 байгаа нь өмнөх оны мөн үес 2250 богц буюу 6,1%-аар буурсан үзүүлэлттэй
байна.
Зураг 7. Шуудан богцын судалгаа
Хот хоорондын нийтийн тээврээр 2013 онд тээвэрлэсэн шуудангийн жин
346,022 кг байгаа нь өмнөх оны мөн үеэс 96574 богц буюу 21,8%-иар буурсан
үзүүлэлттэй байна.
Зураг 8. Шуудан жингийн судалгаа /кг/
Улс хоорондын зорчигч тээврийн үйлчилгээний судалгаа
Улс хооронд байнгын зорчигч тээврийг БНХАУ-тай Амонда, АТҮТ, ЮН СЭН ХХК зэрэг 3 аж ахуйн нэгж, ОХУ-тай Ньюжуулчин Турс ХХК, Зэлтэрийн зам ХХК, Восток транс ХХК(ОХУ)-тай тээвэрлэлтийн гэрээг байгуулан гүйцэтгэж байна.
Улс хоорондын зорчигч тээвэрлэлтээр 2013 онд хүлээгдэж буй зорчигчийн тоо 165895 байгаа нь өмнөх оны мөн үеэс 5171 буюу 3,0%-иар буурах үзүүлэлттэй байна.
12375
13148
14760
2011 он 2012 он 2013 он
33666
36671
34421
2011 он 2012 он 2013 он
398,575.2 442,596.5
346,022.0
2011 он 2012 он 2013 он
123502
171066 170449
2011 2012 2013
59
Зураг 9. Улс хоорондын нийтийн зорчигч тээврээр үйлчилгээний судалгаа
Улс хоорондын зорчигч тээвэрлэлтийг чиглэл тус бүрээр нь авч үзвэл:
Замын-Үүд-Эрээн хооронд 2013 онд тээвэрлэх хүлээгдэж буй зорчигчийн тоог
өмнөх онтой харьцуулахад АТҮТ-ийн тээврийн хэрэгслээр тээвэрлэсэн зорчигчийн
тоо 10,1%-иар, “Дэлгэрэх тээх” ХХК-ий тээврийн хэрэгслээр тээвэрлэсэн
зорчигчийн тоо 3,8%-иар өссөн, “Юн сэн” ХХК-ий тээврийн хэрэгслээр тээвэрлэсэн
зорчигчийн тоо 7,5%-иар буурсан үзүүлэлттэй байна.
Зураг10. Замын-Үүд-Эрээн хот хооронд зорчсон зорчигчдын судалгаа
Улаанбаатар-Улаан-Үүд хооронд 2013 онд тээвэрлэсэн зорчигчийн тоог
өмнөх онтой харьцуулахад Восток /ОХУ/ 5,8%-иар, Нью жуулчин турс /МУ/ 17,3%-
иар, Зэлтэрийн зам /МУ/ 52,2%-иар тус тус буурсан нь валютын ханшны өөрчлөлт,
гаалийн хяналт болон хувиараа тээвэрлэлт хийж байгаа иргэдийн тоо ихэссэнтэй
холбоотой гэж үзэж байна.
Зураг 11. Улаанбаатар-Улаан-Үүд хот хооронд зорчсон зорчигчдын судалгаа
Улс хоорондын ачаа тээврийн үйлчилгээний судалгаа
Улс хоорондын ачаа тээвэрлэлтэнд Автотээврийн тухай хууль, Монгол улс, БНХАУ-ын Засгийн газрын хоорондын хэлэлцээр, Монгол улс, ОХУ-н Засгийн газар хоорондын олон улсын автотээврийн хэлэлцээр, хэлэлцээрийг хэрэгжүүлэх проткол, Зам, тээврийн сайдын 11-р тушаалын дагуу хэрэгжилтийг ханган ажиллаж байна.
2011 2012 2013
44100
5277358746
4839153241 55362
5457
37747 34906
АТҮТ /МУ/ Дэлгэрэх тээх /МУ/ Юн Сэн /БНХАУ/
2011 2012 2013
9812
11675 10989
74458554
70708297
7076
3376
Восток /ОХУ/ Нью Жуулчин Турс /МУ/ Зэлтэрийн зам /МУ/
60
2013 онд улс хоорондын ачаа тээвэрлэх нийт 75 аж ажуй нэгж байгууллагатай /давхардсан тоогоор 79/ ачаа тээврийн гэрээ байгуулан ажилласан байна.
Хүснэгт 2. Тээвэрлэлт гүйцэтгэх чиглэлд ААНБ болон тээврийн хэрэгслийн судалгаа
№ Тээвэрлэлтийн чиглэл Аж ахуйн
нэгжийн тоо Тээврийн
хэрэгслийн тоо
1 Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын Тавантолгой, Ухаа худгийн уурхайгаас Гашуун сухайт-Ганц модны боомтоор
47 2447
2 Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумын Оюу толгойн уурхайгаас Гашуун сухайт-Ганц мод боомтын чиглэлд
4 302
3 Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын Овоот толгойн уурхайгаас Шивээ хүрэн-Сэхээ боомтын чиглэлд
13 616
4 Дорноговь аймгийн Замын-Үүд сумаас Замын-Үүд-Эрээн боомтын чиглэлд
3 42
5 Дорнод Матад сумын Улааны орд Хөшөөтийн уурхайгаас Бичигт -Зүүн хатавч боомтын чиглэлд
2 217
6 Дорноговь аймгийн Хатанбулаг сумын Элстэйн уурхайгаас Ханги-Мандал боомтын чиглэлд
5 203
7 Говь-Алтай Цээл сумын Таяннуурын уурхайгаас Бургастай-Леамо боомтын чиглэлд
1 42
8 Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан сумын Баянцогтын уурхайгаас Бичигт-Зүүн хатавч боомтын чиглэлд
3 66
9 Дорнод аймгийн Матад сумын Тамсагийн сав газраас Баянхошуу-Өвдөгт боомтын чиглэлд
1 60
Дүн 79 3995
Улс хоорондын ачаа тээвэрт зонхилох ачаа нь уул уурхай, ашигт малтмалын
тээвэрлэлт бөгөөд тухайн тээвэрлэлт нь Монгол Улсын Дорнод аймгийн Баянхошуу
боомтоор тоног төхөөрөмж, Сүхбаатар аймаг Бичигтийн боомтоор газрын тос,
нүүрс, Дорноговь аймгийн Замын-Үүд боомтоор бүх төрлийн барилгын материал,
тоног төхөөрөмж, уул уурхай ашигт малтмалын тээвэрлэлт, Ханги боомтоор нүүрс,
төмрийн хүдэр, Өмнөговь аймгийн Гашуунсухайт, Шивээхүрэнгийн боомтуудаар
нүүрс, зэсийн баяжмал тоног төхөөрөмж, Говь-Алтай аймгийн Бургастай боомтоор
төмрийн хүдэр тээвэрлэлт хийгдэж байна.
Хүснэгт3. Боомтын тээврийн мэдээлэл
№ Боомтын нэр
2013 он
Нийт ачааны
автомашин /мян/
Нийт суудлын
автомашин /мян/
Нийт зорчигч
/мян.хүн/
Ачаа Нийт ачаа
/мян.тн/ Импорт /мян.тн/
Экспорт /мян.тн/
ШУӨЗО
1 Булган 8.23 4.18 154.2 307.0 1.4 308.4
2 Байтаг 0.14 0.046 0.42 1.6 0 1.6
3 Бургастай 42.53 0.21 53.5 324.5 1,968.1 2,292.6
4 Даян 0.09 0.01 0.83 0.0
Дүн 50.99 4.446 208.95 633.1 1,969.5 2,602.6
ӨМӨЗО
5 Бичигт 51.8 8.53 84.9 10.1 650.7 660.8
6 Баянхошуу 2.89 0.76 12.9 20.0 0.426 20.4
61
7 Гашуунсухайт 184.4 18.0 282.9 350.0 8,510.9 8860.9
8 Шивээхүрэн 111.0 8.79 135.3 14.0 6,500.7 6514.7
9 Замын-Үүд 116.2 284.2 1,608.3 2,370.0 580.3 2950.3
10 Хавирга 1.37 5.84 38.0 7.92 0.20 8.1
11 Ханги 5.71 7.97 35.2 0 258.5 258.5
Дүн 473.4 334.1 2,197.5 2772.0 16501.7 19,273.7
ОХУ
12 Алтанбулаг 51.7 67.05 354.7 60.0 8.57 68.6
13 Арцсуурь 0.01 4.4 24.3 0.058 2.1 2.2
14 Боршоо 2.30 4.2 24.7 9.75 2.29 12.0
15 Бага-Илэнх 0 0 0 0 0.91 0.9
18 Цагаан нуур 3.40 10.7 62.5 25.92 0.99 26.9
19 Ханх 0.22 6.27 31.6 0 0 0.0
20 Ульхан 0.05 0.52 3.0 0 0 0.0
21 Эрээнцав 0.32 1.00 6.95 0 0 0.0
22 Шарсуурь /тэс/ 0.06 0.16 0.46 0 0 0.0
Дүн 58.06 94.3 508.21 95.7 14.86 110.6
Нийт дүн 582.4 432.8 2913.4 3500.8 18,486.1 21,986.9
Улс хооронд тээвэрлэсэн ачаа 2013 онд 21,9 сая.тн байгаа нь өмнөх оноос
3,6%-иар өссөн үзүүлэлттэй байна.
Зураг 6. Улс хооронд тээвэрлэсэн ачаа /сая.тн/
2013 онд хилийн боомтоор нэвтэрсэн барааны эзлэх хувийг авч үзвэл:
импорт 3,5 сая.тн байгаа нь өмнөх оны мөн үеэс 60,7%-иар өссөн, экспорт 18,4
сая.тн байгаа нь өмнөх оны мөн үеэс 6,8%-иар буурсан үзүүлэлттэй байна.
Зураг 7. Хил боомтоор нэвтэрсэн барааны эзлэх байдал
2009 2010 2011 2012 2013
7.1
18.7 18.521.1 21.9
2,703,321.8 1,338,418.5 1,373,030.7 3,500,761.0
16,031,999.8 17,231,059.7 19,820,016.7
18,486,761.0
2010 2011 2012 2013
Импорт Экспорт
62
Экспортын голлох бүтээгдэхүүнийг төрлөөр нь авч үзвэл:
№ Бүтээгдэхүүний нэр 2012 он 2013 он
1 Нүүрс /тн/ 17,623,808 15,500,000
2 Газрын тос /тн/ 514,964 601,254
3 Төмрийн хүдэр /тн/ 1,588,722 2,305,251
4 Зэсийн баяжмал /тн/ 0 80,256
Нийт дүн /тн/ 19,727,494 18,486,761
2013 онд 15,5 сая.тн нүүрс тээвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үеэс 12,1%-иар
буурсан, газрын тос 601,2 мян.тн тээвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үеэс 14,3%-иар,
төмрийн хүдэр 2,3 сая.тн тээвэрлэсэн нь өмнөх оны мөн үес 31,0%-иар өссөн
үзүүлэлттэй байна.
Зураг 8. Уул уурхайн бүтээгдэхүүн тээвэрлэлтийн харьцуулсан судалгаа 2012-2013
17.6
15.5
2012 2013 он
Нүүрс / сая.тн/
514.9
600.0
2012 2013 он
Газрын тос /мян.тн/
1.58
2.30
0
0.5
1
1.5
2
2.5
2012 2013 он
Төмрийн хүдэр /сая.тн/
63
ЗУРГАА. АВТО ЗАМЫН ЭРХ ЗҮЙН ОРЧИН
1998 онд “Авто замын тухай” хууль батлагдсанаар авто замын салбарт эрх
зүйн зохицуулалт хийх боломж бүрдсэн бөгөөд уг хууль батлагдсанаас 13 удаа
нэмэлт, өөрчлөлт орсон ба Монгол Улсад авто замын салбарыг хөгжүүлэх, төр, зам
ашиглагч байгууллага, иргэдийн хооронд авто замын талаар үүсэх харилцааг
зохицуулахад хуулийн зорилт оршиж байна.
Хамгийн сүүлд 2008 онд өөрчлөлт оруулснаас хойш ямар нэгэн өөрчлөлт,
шинэчлэлтийг хийгдээгүй.
Дэд бүтцийн хөгжил сул манай улсын хувьд авто замын салбарын бүтээн
байгуулалт нь улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийг хурдасгах, бизнесийн
өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх, иргэдийн амьдралын түвшинг сайжруулах нэг
чухал хөшүүрэг мөн тул цаашид тус салбарын эрх зүйн орчныг өнөөгийн нийгэм,
эдийн засгийн орчинд нийцүүлэн өөрчлөх зайлшгүй шаардлагатай байна.
Авто замын салбар нь Дэлхийн банк, Азийн хөгжлийн банк болон бусад
хандивлагч байгууллагуудын шугамаар хэрэгжиж байгаа төслүүдээр дамжин АНУ-
ын ASTM-ын байгууллагын зөвхөн материал шинжилгээ, туршилт судалгааны
багахан хэмжээний стандартуудыг эх хэлнээ хөрвүүлэн боловсруулж, 150 гаруй
стандарт мөрдөж байгаа ч замын зураг төсөл, төлөвлөлт, гүүр, хиймэл
байгууламжийн, замын засвар арчлалтын чиглэлийн стандартын нэгжгүй байна.
Хүснэгт5. Баримтлах бодлогын баримт бичиг
№ Бодлогын баримт бичгийн нэрс Баталсан байгууллага, эрхийн актын огноо
1 Монгол Улсын бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал
Улсын Их Хурлын 2001 оны 06 дугаар сарын 14-ний өдрийн 57 дугаар тогтоол
2 Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал
Улсын Их хурлын 2010.07.15-ны өдрийн 48 дугаар тогтоол
3 Монгол Улсын Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан үндэснийхөгжлийн цогц бодлого
Улсын Их Хурлын 2008.01.31-ний өдрийн 12 дугаар тогтоол
4 “Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хугацааны зорилтот хөтөлбөр
Улсын Их Хурлын 2010.06.25-ны өдрийн 36 дугаар тогтоол
5 Монгол Улсын төрөөс шинжлэх ухаан, технологийн талаар баримтлах бодлого
Улсын Их Хурлын 1998.05.14-ний өдрийн 55 дугаар тогтоол
6 Монгол Улсын төрөөс төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн талаар баримтлах бодлого
Улсын Их Хурлын 2009.10.15-ны өдрийн 64 дүгээр тогтоол
7 Монгол Улсын Засгийн газрын 2012-2016 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр
Улсын Их Хурлын 2012.09.18-ны өдрийн 37 дугаар тогтоол
8 Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2014 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэл
Улсын Их Хурлын 2013.05.29-ны өдрийн 39 дугаар тогтоол
9 “Транзит Монгол” үндэсний хөтөлбөр Засгийн газрын 2008.05.14-ний өдрийн 183 дугаар тогтоол
10 Авто замын салбарын чадавхийг бэхжүүлэх дунд хугацааны хөтөлбөр /2012-2016 он/
Засгийн газрын 2011.08.24-ний өдрийн 258 дугаар тогтоол
11 Монгол Улсын Засгийн газрын 2012-2016 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө
Засгийн газрын 2012.11.03-ны өдрийн 120 дугаар тогтоол
64
Авто замын төлбөр хураах, хяналт тавих тогтолцоог шинэчлэхэд дараах эрх
зүйн баримт бичгүүдэд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай.
Хүснэгт6. Шинэчлэх шаардлагатай эрх зүйн баримт бичиг
№ Эрх зүйн баримт бичиг Баталсан огноо Өөрчлөлт оруулах санал
1 Авто замын тухай хууль 1998 онд УИХ-с баталсан
Авто замыг хамгаалах, хяналт тавих тогтолцоог тодорхой болгох, авто замын зураг төсөлд төлбөр хураах, хяналт тавих цэгийг оролцуулан тооцож, төлөвлөх тогтолцоог бүрдүүлэх.
2
"Олон улсын болон улсын чанартай авто зам, замын байгууламжаар зорчиж байгаа тээврийн хэрэгслээс зам ашигласны төлбөр авах журам Засгийн газрын
2011 оны 106 дугаар тогтоол
Төлбөр хураах тогтолцоог тээврийн хэрэгслийн бодит жин, ашигласан замын уртаас хамааруулан төлбөр авах
3
Олон улсын болон улсын чанартай авто зам, замын байгууламжаар зорчиж байгаа тээврийн хэрэгслээс авах авто зам ашигласны төлбөрийн хэмжээг
Тээврийн хэрэгслийн төрөл, бодит жин, авто замын ангилалаас хамааруулан 100 км хүртлэх замд тооцох үнийг тооцоолон тогтоох
4
Олон улсын болон улсын чанартай авто зам, замын байгууламжаар зорчиж буй авто тээврийн хэрэгслээс төлбөр хураах цэгийн байршил, төлбөртэй замын эхлэл төгсгөлийн цэг
ЗТАЖ-ын сайдын 2006 оны 127 дугаар тушаал
Олон улсын болон улсын чанартай авто зам хатуу хучилттай болж байгаатай нийцүүлэн төлбөр хураах, хяналт тавих цэгүүдийн тоог нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна. Өнөөдрийн байдлаар 16 цэгт төлбөр хураах цэг батлагдсанаас 15 нь ажиллаж байна.
5
Олон улс болон улсын чанартай авто зам, замын байгууламжаар зорчиж буй авто тээврийн хэрэгслээс төлбөр хураах үйл ажиллагааны журам
Авто замын төлбөр хураах системийг хяналт тавих системтэй хамтатган хэрэгжүүлэх, хяналт шалгалтын байгууллагуудын хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх зохицуулалт бий болгох
ДОЛОО. АВТО ЗАМЫН ТӨЛБӨР ХУРААХ ЦЭГИЙН ӨНӨӨГИЙН
БАЙДЛЫН СУДАЛГАА
Ìîíãîë óëñûí “Àâòî çàìûí òóõàé” õóóëèéí 21 ä¿ãýýð ç¿éë, “Æóðàì áàòëàõ, òºëáºðèéí õýìæýýã òîãòîîõ òóõàé” Çàñãèéí ãàçðûí 2011 îíû 106 äóãààð òîãòîîë, Зам, тээвэр, аялал жуулчлалын сайдын 2006 îíû 127 дугаар “Авто зам, тээврийн хяналт зохицуулалт, олон улсын болон улсын чанартай авто зам дээгүүр зорчиж байгаа тээврийн хэрэгслээс төлбөр хураах талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” тушаал, Авто замын хяналт, эрдэм шинжилгээ, судалгааны төвийн захирлын 2012 оны А/10 дугаар “Олон улсын болон улсын чанартай авто зам, замын байгууламжаар зорчигч тээврийн хэрэгсэл эзэмшигчлээс авто зам ашигласны төлбөр хураах цэгийн үйл ажиллагаанд мөрдөх журам”-ыг боловсруулан батлуулж, мөрдөн хяналт тавин öýã¿¿äèéí ¿éë àæèëëàãààã çîõèöóóëàí çîõèîí áàéãóóëæ èðñýí
65
байна. 2013 оны байдлаар төлбөр хураах 15 цэгт íèéò 108 төлбөр хураагч, гэрээт ажилтан, 15 хэсгийн ахлагч ажиллаж байна. Үүнд:
1.Рашаантын ТХЦэг
2.Налайх-Тэрэлжийн ТХЦ
3.Хоолтын ТХЦ
4.Багануур Хэрлэнгийн ТХЦ
5.Өлзийт хороолол ТХЦ
6.Замын-Үүдийн ТХЦ
7.Дулаанхааны ТХЦ
8.Дарханы ТХЦ
9.Хангалын гүүрийн ТХЦ
10.Гуртын гүүрийн ТХЦ
11.Ганц модны ТХЦ
12.Хархорин-Хужиртын ТХЦ
13.Онгийн гүүрийн ТХЦ
14.Түйн гүүрийн ТХЦ
15.Улаангомын ТХЦ
Төлбөр хураах цэгүүдийн орлого, зарлагын талаар:
Олон улсын болон улсын чанартай авто замаар зорчиж байгаа тээврийн
хэрэгслээс авах хураамжаар 2013 оны эхний хагас жилд 1.170,7 сая төгрөгийн
орлого төвлөрүүлэн, тºëáºð õóðààõ цэгүүдийн үйл ажиллагааны урсгал зардалд
448,8 сая төгрөгийг батлагдсан төсвийн õóâààðèéí дагуу санхүүжүүлж ирсэн байна.
Хүснэгт 7. 2008-2013 îíû òºëáºð õóðààõ öýã¿¿äèéí îðëîãî, çàðäëûí ã¿éöýòãýë /сая.төг/
он батлагдсан гүйцэтгэл биелэлт Òàéëáàð
Îðëîãî
1 2008 615.5 861.6 139.98
Ìîíãîë óëñûí “Àâòî çàìûí òóõàé”
õóóëèéí 21 ä¿ãýýð ç¿éë, “Æóðàì áàòëàõ,
òºëáºðèéí õýìæýýã òîãòîîõ òóõàé” Çàñãèéí
ãàçðûí 2011 îíû 106 äóãààð òîãòîîë Зам,
тээвэр, аялал жуулчлалын сайдын 2006 îíû
127 дугаар “Авто зам, тээврийн хяналт
зохицуулалт, олон улсын болон улсын
чанартай авто зам дээгүүр зорчиж байгаа
тээврийн хэрэгслээс төлбөр хураах талаар
авах зарим арга хэмжээний тухай” тушаал,
Авто замын хяналт, эрдэм шинжилгээ,
судалгааны төвийн захирлын 2012 оны
А/10 дугаар “Олон улсын болон улсын
чанартай авто зам, замын байгууламжаар
зорчигч тээврийн хэрэгсэл эзэмшигчлээс
авто зам ашигласны төлбөр хураах цэгийн
2 2009 792.0 887.8 112.10
3 2010 884.0 1,094.1 123.77
4 2011 896.9 1,418.8 158.19
5 2012 1,076.2 2,205.0 204.88
6
2013 оны 8-р
сарын 1 1,410.0 1,170,7
66
үйл ажиллагаанд мөрдөх журам”-ыг
боловсруулан батлуулж, мөрдөн хяналт
тавин öýã¿¿äèéí ¿éë àæèëëàãààã
çîõèöóóëàí çîõèîí áàéãóóëæ èðñýí.
¯éë àæèëëàãààíû çàðäàë
1 2008 379.5 379.5 Òºëáºð õóðààõ öýãèéí àæèëëàãñàäûí
öàëèí õºëñ, ÍÄØèìòãýë, ò¿ëø, õàëààëò,
ãýðýë öàõèëãààí, òýýâýð øàòàõóóí øóóäàí
õîëáîî, áè÷èã õýðýã, íîðìûí õóâöàñ, ìàÿãò
/¿íýò öààñ/ òàñàëáàð õýâë¿¿ëýõ áóñàä
çàðäàëä çàðöóóëñàí
2 2009 380.1 380.1
3 2010 446.3 446.3
4 2011 455.3 455.3
5 2012 691.7 691.6
6 2013.8. 1 862.7 448.8
Õºðºí㺠îðóóëàëò
1 2008 271.6 Çàì, òýýâýð, áàðèëãà, õîò áàéãóóëàëòûí
ñàéäûí 2009 îíû 56 òîîò, 2010 îíû 317 òîîò
òóøààëààð òºëáºð õóðààõ öýã¿¿äèéí õºðºíãº
îðóóëàëòàíä õýðýãæ¿¿ëýõ òºñºë àðãà
õýìæýýíèé çàðäëûã òóñ òóñ áàòëóóëàí
õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó çàðöóóëæ èðñýí.
Дээрхи хөрөнгө оруулалтын зардал нь
төлбөр хураах цэгүүдийн батлагдсан
төлөвлөгөөнөөс давсан орлогын төсөл арга
хэмжээнээс зарцуулагдсан.
2 2009 280.8
3 2010 402.1
4 2011 249.7
5 2012
6 2013.8. 1 123.9
Ñàíãèéí ÿàì òºâëºð¿¿ëýí òàòñàí
1 2008 210.4
Ñàíãèéí ñàéäûí 2008 îíû òîîò, 2009 îíû
òîîò, 2011 îíû 170 дугаар , 2012 оны 182
дугаар, 2013 оны 157 дугаар òóøààëààð
улсын òºñâèéí îðëîãîä татан òºâëºð¿¿ëñýí
2 2009 226.9
3 2010
4 2011 196.5
5 2012 1,017.1
6 2013.8. 1
947.1
Òºëáºð õóðààõ öýã 15
Òºëáºð õóðààõ öýãèéí àõëàã÷ 15
Òºëáºð õóðààã÷, гэрээт цагдаа 108
Íèéò àæèëëàãñàä 123
Хөрөнгө оруулалтын талаар:
“Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хугацааны зорилтод хөтөлбөр батлагдсантай
холбогдуулан 2016 он хүртэлх хугацаанд 5572 км хатуу хучилттай авто зам
баригдсанаар төлбөр хураах цэгийн тоог нэмэгдүүлэх, шинээр баригдсан авто
замын засвар арчлалтын зардлыг бүрдүүлэх эх үүсвэр болгох, авто замын сангийн
хөрөнгийн тодорхой хувийг зам ашиглагчдаас авч дэлхийн олон улсын жишигт
нийцсэн төлбөр хураах цэгүүдийг барьж байгуулах, авто замын ашиглалтын
стандартыг хангах үүднээс тээврийн хэрэгсэлд хяналт тавих, тэнхлэг даацийг
хязгаарлах зэрэг ажлыг хийхээр төлөвлөөд ажиллаж байна.
67
Цаашид одоо үйл ажиллагаа явуулж байгаа төлбөр хураах цэгүүдийг
стандартын шаардлагад нийцсэн нэг хэв маяг загвар, зураг төслийн дагуу шинэчлэн
барьж байгуулах, цэгүүдийн гаднах зам талбайн тохижилт, гэрэлтүүлгийг шинэчлэх,
засварлах, цэгүүдийн аюулгүй ажиллагааг хангах хяналтын камер, автомат хаалт,
автомат тоологч болон тооллогын камер, техник тоног төхөөрөмжөөр хангах
хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрийг тухайн жилийн төсөвт тусгуулан шат дараалалтай
шийдвэрлүүлэх арга хэмжээ төлөвлөдөг боловч хөрөнгө санхүүгийн асуудлаас
шалтгаалан ахиц гарахгүй байна.
2012, 2013 оны Төлбөр хураах цэгийн /замын сан/ өөрийн хөрөнгөөр хийж
гүйцэтгэх хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөг Зам, тээврийн сайдын 2012 оны 11
дүгээр сарын 05-ны 69 тоот тушаалаар батлуулан Төлбөр хураах цэгийн
удирдлагын төвийн засвар, техник тоног төхөөрөмжийн зардлын санхүүжилтэнд
79,5 сая төгрөгийг гүйцэтгэгч байгууллагуудад олгосон. Үлдсэн 257,5 сая төгрөгийн
төсөл арга хэмжээний ажил ондоо багтан хийгдээгүй улмаас “Төсвийн тухай хууль”-
н дагуу зарцуулагдаагүй.
Төлбөр хураах цэгийн өөрийн хөрөнгө оруулалтаар 2013 онд санхүүжүүлэх
113,0 сая төгрөгийн төсөл арга хэмжээний төлөвлөгөө, тушаалын төслийг 2013 оны
6 дугаар сарын 19-ны өдрийн 1/384 тоотоор хүргүүлэсэн билээ.
Төлбөр хураах цэгүүдийн өнөөгийн байдлын талаар:
Өнөөдрийн байдлаар Хоолтын ТХЦ, Өлзийт хороолол ТХЦ, Гуртын гүүрийн
ТХЦ, Налайх-Тэрэлжийн ТХЦ, Рашаантын ТХЦ, Хархорин-Хужиртын төлбөр хураах
цэгүүдийн төлбөр хураагч нар нь 2003-2004 онуудад баригдсан тав тух муутай
хүйтэн, стандартын шаардлагад нийцэхгүй байранд үйл ажиллагаа явуулж байна.
2008-2011 онуудад төлбөр хураах цэгүүдийн төлөвлөгөөнөөс давсан орлогын
хөрөнгө оруулалтын зардлаар Орхон АЗЗА, Дархан АЗЗА, Булган АЗЗА, Сэлэнгэ
АЗЗА, Улаанбаатар АЗЗА, Төв АЗЗА, Өвөрхангай АЗЗА, Харгуй ТӨҮГ, Хөвсгөл
АЗЗА, Увс АЗЗА, Хархорин АЗЗА, Архангай АЗЗА-нуудын шуурхай хэсгийн байр,
авто машин механизмын грашийн барилга байгууламж барихад зарцуулж ирсэн.
Гуртын гүүрийн ТХЦ-т Уньт Тариалангийн авто зам барилгын шинэчлэлтийн
ажил эхлэсэн холбоотойгоор засварын ажил хийгдээгүй. Дээрхи зам улсын комисст
орж хүлээлгэн өгсөн үед байршлын асуудлын орон нутгийн засаг захиргаатай
хамтран шийдвэрлэх асуудал яригдаж байгаа. Мөн Гуртын гүүрийн ТХЦ-т гэрэл
цахилгааны асуудал шийдвэрлэхэд бэрхшээлтэй байдаг бөгөөд аялал жуулчлалын
үйл ажиллагаа явуулдаг компаниас тог авахад сард 1 сая төгрөг нэхэмжилдэг.
Дээрхи байдлаас шалтгаалан автомат хаалт тавиагүй явж ирсэн одоогоор ашиглаж
байгаа тогны ачаалал хүрэлцдэггүй.
Жил бүр төлбөр хураах цэгүүдийн өвлийн бэлтгэл ажлын хүрээнд цонх,
хаалга, байрыг дулаалах, гэрэл, цахилгааны утсыг шинэчлэх, засварлах ажил
хийгддэг боловч хөрөнгө санхүүгийн асуудлаас болон тодорхой үр дүнд хүрэхгүй
байна. Цаашдаа нийт цэгүүдийг стандартын шаардлагад нийцсэн нэг хэв маяг
68
загвар, зураг төслийн дагуу жил бүрийн төсөвт тусган шат дараалалтай шинэчлэн
барьж байгуулах хэрэгтэй байна.
Замын-Үүдийн ТХЦ, Хангалын гүүрийн ТХЦ-н төлбөр хураагч нар нь жилийн
4 улиралд гадаа байгалийн хүнд нөхцөлд ажилладаг. Зам, Тээврийн сайдын 2013
оны 01 дүгээр сарын 23-ны 18 тоот тушаалаар Хангалын гүүрийн ТХЦ-н барилгын
хөрөнгө оруулалтын асуудлыг шийдвэрлээд стандартын шаардлагад нийцсэн нэг
хэв маяг загвар, зураг төслийн дагуу “Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр
бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай” хуулийн дагуу тендерийн баримт бичиг
боловсруулан гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах ажил явагдаж байна.
Төлбөр хураах цэгүүдийн орчимд одоогийн байдлаар замын шаардлагатай
тэмдэг, тэмдэглэгээ тоноглол, хурд сааруулагч, зам талбайн тохижилт, гэрэл
гэрэлтүүлэг хангалтгүй байна. Үүнээс шалтгаалан төлбөр хураах цэгийн ажилд
тодорхой хүндрэл учирч зорчигч болон төлбөр хураагч нарын аюулгүй байдлыг
хангахад бэрхшээл учирдаг. Одоо санхүүжүүлж байгаа хөрөнгө санхүүжилт нь
зөвхөн төлбөр хураах цэгүүдийн урсгал үйл ажиллагаанд зарцуулагдаж байдаг.
Цаашид төлбөр хураах цэгүүдийн гаднах зам талбайн тохижилт, гэрэлтүүлгийг
шинэчлэх, засварлах, цэгүүдийн аюулгүй ажиллагааг хангах хяналтын камер,
автомат хаалт, автомат тоологч болон тооллогын камер, техник тоног
төхөөрөмжөөр хангах хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрийг жил бүрийн улсын төсөвт
шат дараалалтай тусгуулан шийдвэрлүүлэх зайлшгүй шаардлагатай байна.
НАЙМ. АВТО ЗАМЫН ТӨЛБӨР ХУРААХ ЦЭГИЙН ТЕХНИК, ТОНОГ
ТӨХӨӨРӨМЖИЙН СУДАЛГАА
Хүснэгт 8. Төлбөр хураах цэгийн техник хангамжийн урьдчилсан судалгаа
№ Тоног төхөөрөмжийн нэр Зориулалт Тоо хэмжээ
1.Барилга байгууламж
1
Саравч 1
2
Төлбөр хураагчийн байр
6
3
Ажлын болон амралтын байр
1
69
4
Аюулгүй байдлын болон хөдөлгөөн зохицуулах бусад байгууламжууд
5
Тээврийн хэрэгслийн зогсоолын талбай /хучилтгүй/
500 м2
2.Төлбөр хураах системийн тоног төхөөрөмж
1
Төлбөр хураах системийн программ хангамж
1 ком
2
Суурин компютер
2 ш
3
Цахим карт унших төхөөрөмж
2 ш
4
Автомат хаалт 4 ш
5
Тээврийн хэрэгслийн улсын дугаар таних камер
2 ш
6
Тээврийн хэрэгслийн овор хэмжээ шалгах төхөөрөмж
1 ш
7
Хяналтын жин 1 ш
70
8
Төлбөрийн мэдээллийн дэлгэц
2 ш
9
Тасалбар хэвлэгч төхөөрөмж
2 ш
10
Дотоод хяналтын өрөөний дэлгэц
4 ш
]11
Хөдөлгөөн зохицуулах дохио
4 ш
12
Дотоод хяналтын камер
4 ш
Төлбөр хураах цэгийн техник тоног төхөөрөмжийн үнийн судалгаа /улсаар/
Хүснэгт 9. БНСУ-ын тоног төхөөрөмж
№ Тодорхойлолт Тоо Нэгж үнэ Нийт үнэ usd
Тоног төхөөрөмж
Програм хангамж
1.1 Төлбөр хураах систем /TCS Open System/
3 $ 111,154.00 $ 333,462.00
1.2 Цахим төлбөр авах систем /ETC System/
1 $ 144,475.00 $ 144,475.00
1.3 Төлбөр хураах байр /Toll plaza/
1 $ 260,293.00 $ 260,293.00
1.4 Автомат дугаар танигч /ANPR/
4 $ 39,639.00 $ 158,556.00
1.5 Жин хэмжих систем 1 $ 123,000.00 $ 123,000.00
1.6 Програм хангамж 1 $ 598,075.00 $ 598,075.00
1.7 Програм /option/ $ 45,475.00
Төслийн удирдлага, сургалт $ 90,000.00
НИЙТ $ 1,707,861.00
Баталгаа Тоног төхөөрөмжийн сэлбэг хэрэгслийн 3 хувь $ 51,235.00
НИЙТ ДҮН ДОЛЛАР $ 1,759,096.00
НИЙТ ДҮН ТӨГРӨГ 1$-1777₮ 3.125.913.592
71
Хүснэгт 10. Америк, Канадын тоног төхөөрөмж
№ Систем
Үнэ: USD *Тоног төхөөрөмж, суурилуулалт *нэг цэг дээр *зам барилгын ажил
орохгүй * НӨАТ орсон
1 Мөнгө хураах систем
4 эгнээ замд $ 563,721.71
8 эгнээ замд $ 913,735.43
2 Жинлэх систем 2 эгнээ замд $ 1,632,305.71
4 эгнээ замд $ 2,580,336.00
3 Овор хэмжих систем
2 эгнээ замд $ 847,358.29
4 эгнээ замд $ 1,651,156.57
4 Замын нөхцөл хянах систем
1 эгнээ замд $ 449,610.86
4 эгнээ замд НИЙТ ДҮН ДОЛЛАР НИЙТ ДҮН ТӨГ
$ 3,492,996.57 6,207,054,904.89
8 эгнээ замд НИЙТ ДҮН ДОЛЛАР НИЙТ ДҮН ТӨГ
$ 5,594,838.86 9,942,028,654.22
Хүснэгт 11. БНХАУ-ын тоног төхөөрөмж
№ Нэр тоо
хэмжээ Үнэ Нийт
1 шугамын хяналт 1 17,500.00 17,500.00
2 автомат хаалт 1 22,000.00 22,000.00
3 автомт хаалт 1 9,800.00 9,800.00
4 тээврийн хэрэгсэл танигч 1 1,800.00 1,800.00
5 жин харуулах дэлгэц 1 8,800.00 8,800.00
6 гэрлэн дохио 1 2,200.00 2,200.00
7 бүрхэцийн гэрэл 1 4,500.00 4,500.00
8 лавир гэрэл 1 6,500.00 6,500.00
9 манангийн гэрэл 1 1,500.00 1,500.00
10 хашлага 1 2,100.00 2,100.00
11 OSD төхөөрөмж 1 1,600.00 1,600.00
12 сэрүүлгийн хянагч 1 1,800.00 1,800.00
13 татвар хураах бүхэг 1 45,000.00 45,000.00
14 2 талын татвар хураах бүхээг 1 58,000.00 58,000.00
15 зөөврийн цэнэглэгч машин 1 45,000.00 45,000.00
16 таг таних төхөөрөмж 1 28,000.00 28,000.00
17 зам туршилтын тоног төхөрөмж 1 135,000.00 135,000.00
18 Бусад тоног төхөөрөмж, программ хангамж 1 168,000.00 168,000.00
Нийт үнэ 559,100,000
юань 161,048,755 төг
72
ЕС. ЦОГЦОЛБОРЫН БАЙРШЛЫН ТӨЛӨВЛӨЛТ
Хүснэгт 12. Авто замын дагуух үйлчилгээний цогцолборын байршлын төсөөлөл
№ Аймгийн нэр Замын хажуугийн байгууламж
Байршил Дэд бүтэц
1 Архангай Чулуутын гүүр Тариатаас 40 км
Төлөвлөсөн
2 Баянхонгор Бууцагаан Баянхонгороос 181 км
Төлөвлөсөн
3 Дорноговь Хар айраг Сайншандаас 126 км
Төлөвлөсөн
Эрдэнэ Сайншандаас 100 км Төлөвлөсөн
4 Дорнод Хөлөнбуйр Чойбалсангаас 126 км
Төлөвлөсөн
5 Завхан Тосонцэнгэл Завханаас 181 км 980 17l 25.39ll E 480 45l 14.17ll N
Түдэвтэй сумаас 15км, Агуйтын хөтөл
Ажилчдын байргүй, гараашгүй, тог цахилгаангүй
6 Өвөрхангай Хархорин Тарны гүүр Лүнгээс 158 км
Төлөвлөсөн
7 Өмнөговь Цогт овоо Даланзадгадаас 126 км
Төлөвлөсөн
8 Сүхбаатар Мөнххаан сум Баруун-Уртаас 105 км
Төлөвлөсөн
9 Төв Улаанбаатар хотоос Лүн сумын төв 132 км
Төлөвлөсөн
Баян сум Чойроос 125 км Төлөвлөсөн
Баянцагаан Дов Мандалговиос 175 км
Төлөвлөсөн
10 Увс Урьхан УБ-105 Км Төлөвлөсөн
Наранбулаг сумаас 50км Хар тэрмэсд, Бэлийн булаг
Ажилчдын байргүй, гараашгүй, тог цахилгаангүй
11 Ховд Дарви Ховдоос 213 км Төлөвлөсөн
Мөст сумын Баянзүрх бригадын төвөөс 10 км, Бага
улаан даваанд
Ажилчдын байртай, гараатай, тог цахилгаангүй
12 Хөвсгөл Тариалан Хөвсгөлөөс 143 км Төлөвлөсөн
13 Хэнтий Жаргалтхаан Өндөрхаанаас 97 км
Төлөвлөсөн
НИЙТ 19
73
