„Socjodemograficzny Portret Zbiorowości Ludzi Bezdomnych

Województwa Podlaskiego”

ZJAWISKO BEZDOMNOŚCI W POLSCE

Deficyt danych określających skalę zjawiskabezdomności w Polsce. Brak rzetelnej diagnozy oraz

monitoringu zjawiska uniemożliwia oszacowanie skali bezdomności na terenie naszego kraju

Nie przeprowadzono dotychczas żadnych ogólnopolskich badań, dlatego też wszelkie informacje na temat rozpiętości liczby osób bezdomnych pochodzą z dokonywanych szacunków

Informacje te nie są jednak w pełni miarodajne, gdyż różnice w liczbach wahają się od 30 do 300 tysięcy. Szacowanie skali bezdomności może różnić się w znaczący sposób ze względu na przyjętą definicję oraz metodologię badania

Systematyczny monitoring zjawiska bezdomności prowadzony jest w dwóch województwach: pomorskim (Pomorskie Forum na Recz Wychodzenia z Bezdomności) i podkarpackim (Podkarpacki Urząd Wojewódzki w Rzeszowie)

Dostosowanie świadczonej pomocy do potrzeb osób bezdomnych wymaga prowadzenia monitoringu zjawiska na poziomie ogólnokrajowym

METODOLOGIA BADAŃ

Przeprowadzenie badania - Podlaskie Forum na Rzecz Wychodzenia z Bezdomności we współpracy z Pomorskim Forum na Rzecz Wychodzenia z Bezdomności w Gdańsku

Termin badania - 12 grudnia 2011 roku

Grupa docelowa badania - osoby bezdomne przebywające w określonych miejscach danego dnia na terenie miasta Białystok, Suwałki i w miejscowości Garbas Drugi (w badaniu udział wzięły 202 osoby)

Technika badania - indywidualny wywiad kwestionariuszowy

Analiza wyników - Obserwatorium Integracji Społecznej Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Białymstoku

Metoda badawcza - zogniskowany wywiad grupowy (FGI) - kwiecień 2012 r.

Dobór próby - celowy

Uczestnicy FOCUSA - przedstawiciele 9 instytucji zajmujących się bezdomnością na Podlasiu tj. pracownicy Caritasu Archidiecezji Białostockiej (Noclegownia, Ogrzewalnia, Dom dla Bezdomnych), ELEOSU Prawosławnego Ośrodka Miłosierdzia Diecezji Białostocko – Gdańskiej, Stowarzyszenia Ku Dobrej Nadziei, Markot Garbas Drugi, streetworker, pracownik socjalny miejskiego ośrodka pomocy społecznej oraz Stowarzyszenia MONAR

ANALIZA WYNIKÓW BADANIA

ILOŚCIOWEGO

WYKRES 3. WYKSZTAŁCENIE BADANYCH BEZDOMNYCH

CECHY SPOŁECZNO – DEMOGRAFICZNE BADANYCH BEZDOMNYCH

Płeć: Wśród badanych bezdomnych przeważają mężczyźni (84,2%)

Wiek: Średni wiek bezdomnych kobiet jest niższy (51 lat) niż średni wiek bezdomnych mężczyzn (55 lat)

Wykształcenie: najczęściej są to osoby nisko wykształcone

41%

39%

14%2%

Chart Title

podstawowezawodoweśredniewyższe

Źródło: opracowanie własne

Staż bezdomności:- średni staż bezdomności wynosi przeciętnie 7,3 roku (7,7 w przypadku mężczyzn, 4,7 w przypadku kobiet)

- liczne przypadki skrajne, szczególnie wśród bezdomnych mężczyzn (7 przypadków bezdomności dłuższej niż 21 lat)- większość badanych charakteryzuje się stażem bezdomności mniejszym niż

średnia

Fazy bezdomności:w fazie wstępnej znajduje się najwięcej,blisko 1/3 badanych. Co czwarty badany jestw fazie bezdomności trwałej

Źródło: opracowanie własne

0%

10%

20%

30%30%

16% 15% 16%23%

Stan cywilny: bezdomni są najczęściej osobami rozwiedzionymi (44%), prawie 1/3 badanych stanowią osoby stanu wolnego. Rzadziej osoby bezdomne pozostają w związkach małżeńskich (15%) albo są owdowiałe (10%)

MIEJSCE POBYTU BEZDOMNYCH W CIĄGU OSTATNICH 12 MIESIĘCY

rury i wężły ciepłownicze, bunkry

mieszkania wspierane

dworzec, wagony, bocznice kolejowe

szpital

klatki schodowe, strychy, piwnice

altanki, baraki na działkach

zakład penitencjalny

stancje, pokoje wynajmowane

kątem u rodziny lub znajomego

schronisko, noclegownia, ogrzewalnia

0.0%

0.0%

0.5%

3.1%

3.1%

3.6%

4.1%

5.1%

9.2%

21.9%

Źródło: opracowanie własne

Oprócz zaznaczonych na wykresie wariantów odpowiedzi prawie połowa badanych (48%) wskazała dom dla

bezdomnych, jako miejsce pobytu w ciągu ostatniego roku

zakład penitencjarny

szpital

izba wytrzeźwień

działki i altany

mieszkania wspierane, mieszkania wynajmowane

ogrzewalnia

miejsca niemieszkalne

noclegownia

schronisko, dom dla bezdomnych, hostel

0.0% 20.0% 40.0% 60.0% 80.0%

0.0%

0.0%

0.5%

1.5%

2.6%

2.6%

4.6%

15.8%

64.3%

AKTUALNE MIEJSCE POBYTU BEZDOMNYCH

RODZAJE BEZDOMNOŚCI

pozainstytucjonalne – 7%

instytucjonalna – 93%

Źródło: opracowanie własne

BEZDOMNY MĘŻCZYZNA: Wiek: średni lub starszy Wykształcenie: podstawowe lub

zawodowe Stan cywilny: kawaler lub

rozwiedziony Rodzaj bezdomności:

instytucjonalna

BEZDOMNA KOBIETA:

1/6 zbiorowości bezdomnych

Wiek: w średnim wieku lub młodsza

Wykształcenie: podstawowe lub zawodowe

Stan cywilny: panna lub rozwiedziona

Staż bezdomności: ok 5 lat

SYTUACJA ZDROWOTNA OSÓB BEZDOMNYCH

W przypadku subiektywnej oceny stanu zdrowia połowa badanych stwierdza, że aktualnie nie czuje się osobą zdrową

Ponad połowa bezdomnych (55%) stale choruje na jakąś chorobę

Ponad połowa badanych (53%) deklaruje, że nie jest pod kontrolą i nie leczy się u żadnego lekarza

Pobyt w szpitalu w ciągu ostatniego roku deklarowało 42%

Co piąty badany nie posiadała ubezpieczenia zdrowotnego

45% badanych posiada orzeczony stopień o niepełnosprawności. Wśród nich największy odsetek (47%) stanowią osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, a blisko 1/3 badanych posiada lekki stopień niepełnosprawności

68% nie ma jakichkolwiek trudności w wykonywaniu codziennych czynności

SYTUACJA ZAWODOWA OSÓB BEZDOMNYCH

Jedynie 10% badanych bezdomnych deklaruje, że aktualnie pracuje zarobkowo

(mimo, że 79% respondentów posiada fach lub zawód)

51% badanych bezdomnych deklaruje, że jest gotowych do podjęcia pracy w najbliższych dniach

Tylko 11% badanych w ciągu ostatniego roku uczestniczyła w jakiejkolwiek aktywności związanej z podnoszeniem swoich kwalifikacji zawodowych czy innych umiejętności

Co trzeci badany szukał w ciągu ostatniego miesiąca pracy

SYTUACJA MIESZKANIOWA OSÓB BEZDOMNYCH

21% bezdomnych znajduje się na aktualnej liście osób oczekujących na mieszkanie socjalne lub komunalne

¼ badanych bezdomnych posiada stały meldunek

Prawo własności do lokalu mieszkalnego posiada 9% badanych

SYTUACJA RODZINNA OSÓB BEZDOMNYCH

Blisko 1/3 badanych może liczyć na wsparcie ze strony członka swojej najbliższej rodziny, podobny odsetek badanych ma osobę bliską spoza rodziny, na której wsparcie może liczyć, a także podobna część badanych może liczyć na jakiekolwiek wsparcie kolegów lub znajomych

Z pomocy instytucjonalnej w ciągu ostatniego roku skorzystała ponad połowa badanych – 58% a 44%

korzystała z pomocy instytucji charytatywnych lub kościelnych

Zdecydowana większość badanych (90%) czuje się bezpiecznie w miejscu, w którym aktualnie przebywa

80% badanych czuje się osobą bezdomną, natomiast 64% osobą samotną

68% uważa, że ma wpływ na własne życie i 60% widzi szansę na poprawę swojej sytuacji życiowej w ciągu najbliższych 12 miesięcy

56% przyznaje, że przebywała w zakładzie karnym, areszcie śledczym lub zakładzie poprawczym

22% badanych w ciągu ostatniego roku miało lub ma konflikty ze służbami porządkowymi tj. policją czy strażą miejską

9% badanych wskazuje, że w ich otoczeniu zdarzają się sytuacje stosowania przemocy

Ponad połowa badanych (52%) deklaruje, że zdarzyło się im upić w ciągu ostatniego roku, natomiast osobiste doświadczenia z narkotykami miało 5% badanych

SYTUACJA BEZDOMNYCH POSIADAJĄCYCH DZIECI

Badaniu poddano 18 osób bezdomnych posiadających dzieci W większości były to kobiety (16 z 18 badanych) posiadające od 1 do 6 dzieci

50% badanych ma wykształcenie podstawowe, zaś 28% zasadnicze zawodowe a także zróżnicowany staż bezdomności – od 0,5 do 36 lat

Dzieci badanych bezdomnych to w większości dziewczynki (56%)

Średnia wieku dzieci wyniosła 7 lat, połowa dzieci miała nie więcej niż 5 lat

SKALA ŚWIADCZONEJ POMOCY

Dzieci wszystkich badanych korzystały z następujących form wsparcia - noclegu, wyżywienia i odzieży, zaś 61% korzystało z pomocy finansowej

50% badanych zadeklarowała, że często ich dziecko korzystało w ciągu ostatniego roku z porad psychologa lub pedagoga, druga połowa nie korzystała z takich porad wcale

50% korzystało sporadycznie z porad lekarza pierwszego kontaktu, często z takich porad korzystało 17% badanych

Z porad lekarza dentysty nie korzystało aż 72% dzieci badanych

Porady pracownika socjalnego są wśród badanych rzadkością, 89% wcale nie korzysta z takiej pomocy, zaś 11% korzysta z niej sporadycznie

Ponad połowa (56%) uważa, że największą odpowiedzialność za bezdomność ich dziecka ponoszą oni sami, 22% badanych wskazało własną rodzinę oraz 22% - państwo

Źródło: opracowanie własne

56%22%

22%

bezdomni rodzice państwo rodzina

KTO MOŻE POMÓC W WYJŚCIU Z BEZDOMNOŚCI?

Większość rodziców uważa, że ich dziecko ma małe albo bardzo małe szanse na wyjście z bezdomności

72% badanych stwierdza, że wsparcie, które otrzymuje ich dziecko raczej nie pomaga w wyjściu z bezdomności, tylko 28% uważa, że system pomocy pomaga ich dziecku wyjść z bezdomności

50% stwierdza, że system pomocy uzależnia dziecko od pomocy

Zdaniem większości badanych (83%) w wyjściu z bezdomności pomogłoby ich dziecku własne mieszkanie, ok. 62% uważa, że w wyjściu z bezdomności może pomóc państwo

Relacja rodzic – dziecko

Większość badanych uważa, że kontakt z dzieckiem ma bardzo dobry lub dobry, tylko 6% badanych ocenia kontakt jako

dostateczny

Przemoc Wszyscy badani deklarują, że ich

dziecko nie było bite przez żadnego z rodziców

Co piaty badany uważa, że klaps to dobry i skuteczny środek wychowawczy

33% badanych uważa, że klaps to coś złego, jednak mimo to dopuszcza jego stosowanie

Pozostali badani są zdecydowanymi przeciwnikami dawania dzieciom klapsów

89% badanych uważa, że stosowanie kar fizycznych bądź psychicznych przez rodziców powinno być prawnie zakazane

Edukacja Prawie wszyscy badani uważają, że

ich dzieci mają takie same szanse na odpowiednie kształcenie jak inne dzieci

Rodzice nie uważają, żeby ich dziecko było w jakiś sposób lub przez kogokolwiek dyskryminowane

Tylko jedna badana osoba twierdzi, że jej dziecko ma mniejszą szansę niż inne dzieci na odpowiednie kształcenie

ANALIZA WYNIKÓW BADANIA

JAKOŚCIOWEGO

ZASIĘG ORAZ DYNAMIKA BEZDOMNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM

Brak jest dokładnych informacji o skali zjawiska bezdomności w województwie podlaskim

„Osoby bezdomne często się przemieszczają, dzisiaj są u nas jutro są w innej placówce, następnego dnia jeszcze w jakiejś innej organizacji a nawet w innym mieście.”

„W tej chwili jest tendencja wzrostowa i w tym roku, w tym okresie jesienno - zimowym odnotowaliśmy 1500 osób, w poprzednich latach było dużo, dużo mniej.”

„To zależy od definicji bezdomności, tu też ta skala się zwiększa lub zmniejsza, zależy jakie przyjmiemy kryteria osoby bezdomnej.”

CECHY SPOŁECZNO – DEMOGRAFICZNE OSÓB BEZDOMNYCH W REGIONIE

Płeć: mężczyznaObszar pobytu: teren miejskiWiek: 40-50 lat Wykształcenie: podstawowe, zawodowe Stan cywilny: rozwiedzionyUzależniony

„Bardzo dużo jest osób, które prowadziły firmy, u nas też były takie osoby (…). Mają wykształcenie wyższe, prawnicze, mają po dwa trzy domy i mimo wszystko są u nas w ośrodku”

„Są takie dosyć ciekawe sytuacje, że większość panów starszych zostawia mieszkanie dla dzieci. Robią się bezdomnymi, żeby zapewnić dzieciom mieszkanie”

Źródło: opracowanie własne

UZALEŻNIENIA

KONFLIKTY RODZINNE

EKSMISJA

UTRATA PRACY

CHOROBA

OPUSZCZENIE ZAKŁADU KARNEGO

OPUSZCZENIE PLACÓWKI CZY DOMU DZIECKA

PRZYCZYNY BEZDOMNOŚCI NA TERENIE WOJEWÓDZTWA

PODLASKIEGO„Bo wiadomo jak jest uzależnienie, to jest cały łańcuch. Najpierw utrata pracy, kłopoty… Wśród ludzi młodych to trochę inaczej wygląda, te nieszczęsne placówki, jak wychodzą z placówek, z rodzin zastępczych, z domów dziecka wracają do rodzin, a wiadomo w tych rodzinach nie mają oparcia, później robią się bezdomni, po prostu (…)”.

„Ja znam bezdomnych, którzy przypadkiem stawali się bezdomnymi, na przykład ktoś był młodym chłopcem i uczestniczył w bójce na zabawie, zabito człowieka przy tym, on dostał wyrok, trafił do zakładu karnego, tam zamiast go zresocjalizować wprowadzono go w stan bezdomności. Jest dużo takich osób, że to nie jest ich wina”.

Źródło: opracowanie własne

WYBRANE WNIOSKI

Na terenie województwa podlaskiego standard placówek udzielających pomocy osobom bezdomnym jest na wysokim poziomie

Duże zaangażowanie wolontariuszy w prace placówek podejmujących działania na rzecz bezdomności

Streetworking jest efektywną metodą niesienia pomocy ludziom wykluczonym społecznie na terenie województwapodlaskiego

Istnieje potrzeba tworzenia Centrów Integracji Społecznej

Brak rzetelnej i kompleksowej bazy danych dotyczących placówek zajmujących się bezdomnością

Brak spójnego, zintegrowanego systemu informującego o ludziach bezdomnych na terenie województwa podlaskiego, co niejednokrotnie wpływa na nadużywanie przez osoby bezdomne systemu pomocy doraźnej

Brak proporcji w skali udzielania pomocy doraźnej (posiłki, odzież) i długofalowej (np. terapia)

Brak systemowego podejścia do zamówień publicznych z klauzulami społecznymi, co znacznie ułatwiłoby aktywizację ludzi bezdomnych

Brak stabilnego źródła finansowania inicjatyw na rzecz osób bezdomnych

Niewystarczająca liczba zakładów opiekuńczo – leczniczych w województwie oraz trudności placówek realizujących zadania w zakresie bezdomności we współpracy ze szpitalami

Niewystarczająca liczba mieszkań komunalnych oraz socjalnych

Dostrzega się proces starzenia się społeczeństwa, a tym samym również zjawisko starzenia się bezdomnych - brak placówek dla starzejących się osób bezdomnych

Ludzie bezdomni niechętnie podejmują współpracę z pracownikami socjalnych w ramach programów wychodzenia z bezdomności - mała liczba programów realizowanych w gminach

Dziękuję za uwagę

Obserwatorium Integracji SpołecznejRegionalnego Ośrodka Polityki Społecznej

w Białymstoku

ul. Kombatantów 715-110 Białystok

tel. 85 744 - 72 -72www.rops-bialystok.pl