„Przeciw stereotypom, czyli o naszym

postrzeganiu osób bezdomnych”

Scenariusz zajęć z zakresu przełamywania stereotypów dotyczących

osoby bezdomnej.

Autor: Agnieszka Szyk

Scenariusz przygotowany w ramach projektu Agenda Bezdomności –

Standard Aktywnego powrotu na Rynek Pracy.

1. Główne zagadnienia zajęć (2 jednostki lekcyjne):

− uświadomienie istnienia problemu bezdomności

− dostrzeżenie stereotypów w postrzeganiu osób bezdomnych

− zauważenie potrzeby walki ze stereotypowym myśleniem

2. Cele zajęć:

a) operacyjne:

− określanie stereotypu osoby bezdomnej

− próba określenia przyczyn bezdomności

− poznanie metod działania stereotypu

− kształcenie umiejętności prowadzenia dyskusji

b) wychowawcze:

− promowanie humanistycznego systemu wartości

− upowszechnianie wśród uczniów problematyki osób bezdomnych

− przełamywanie stereotypów dotyczących osób bezdomnych

− wychowanie młodzieży w poszanowaniu godności każdej osoby

ludzkiej

3. Metody pracy:

− „burza mózgów”,

− emocjonalna,

− problemowa,

− dyskusja.

4. Formy pracy:

− indywidualna,

− grupowa,

− zbiorowa

5. Środki dydaktyczne:

− załącznik nr 1 - hasła istotne dla scharakteryzowania XX wieku

− załącznik nr 2 - definicja pojęcia : stereotyp

− załącznik nr 3 - instrukcja scenek dramowych

− załącznik nr 4 - karta uwag widzów

− załącznik nr 5 - instrukcja dla projektujących dom dla

bezdomnych dzieci

− film H.Polak i A.Celińskiego „Dzieci z Leningradzkiego”

− Słownik Wyrazów Obcych PWN W-wa 1995

6. Literatura:

− Materiały edukacyjne Agendy Bezdomności- Standard

Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy Gdańsk

− M. Kowalski, U. Krasnowaska, ”Dom bezdomnych”(w) „Wprost”

nr 49 2001, s.38-40

− W. Markiewicz, „Ciepłe, ciepłe”(w) „Polityka” nr6 2001, s.101-

105

− K. Pławiec, „Pomoc bezdomnej młodzieży w Wielkiej Brytanii”

(w) „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” nr 3 2004,s.42-48

− Materiały edukacyjne Polskiej Akcji Humanitarnej

− Kopia filmu „Dzieci z Leningradzkiego” w reż. Hanny Polak i

Andrzeja Celińskiego

7. Plan zajęć:

a) część wstępna:

− uświadomienie uczniom istnienia problemu bezdomności w

Polsce i na świecie

− sklasyfikowanie bezdomności jako zjawiska negatywnego

− próba określenia własnego stosunku do osób bezdomnych i

problemu bezdomności

b) część właściwa:

− omówienie funkcjonującego w społeczeństwie stereotypu osoby

bezdomnej

− dostrzeżenie uprzedzeń i stereotypowych zachowań wobec

osób potrzebujących naszej pomocy

− zaprezentowanie fragmentu filmu, pokazującego los

bezdomnych dzieci-rówieśników uczniów

− zapisanie listy uczuć dzieci bezdomnych

− stworzenie katalogu praw osób bezdomnych

c) część końcowa:

− zauważenie konieczności niesienia pomocy osobom

bezdomnym

− zadanie pracy domowej

− przeprowadzenie ewaluacji zajęć

8. Schemat lekcji

Część lekcji

Czas Przewidywane czynności prowadzącego oraz młodzieży

Uwagi

1 min. Rozdaj uczniom kartki z hasłami istotnymi dla scharakteryzowania XX wieku (załącznik nr 1)

Cz

ęść

wst

ępna

3

min.

Poproś, by uczniowie uporządkowali zapisane na kartce hasła wg. wzoru: zjawiska pozytywne/ zjawiska negatywne

3

min. Zapytaj, jakie wnioski wynikają z powstałego zapisu. ( Bezdomność, bez wątpienia, znajdzie się pośród zjawisk negatywnych)

Przypuszczalny wniosek: W XX wieku nastąpił gwałtowny rozwój techniki, świat stał się mniejszy(globalizacja) i wygodniejszy, człowiek poradził sobie z wieloma dręczącymi ludzkość chorobami- to plusy. Jednakże świat nie radzi sobie ze sprawami zdawałoby się prostymi –takimi jak zapewnienie opieki nad osobami zagubionymi, takimi, które nie radzą sobie ze współczesną rzeczywistością.

3 min. 2 min.

A. Poproś uczniów o zapisanie na przygotowanych kartkach samoprzylepnych jednego skojarzenia, które przychodzi im na myśl, gdy słyszą określenie „osoba bezdomna”. Uczniowie przyklejają karteczki na tablicy.

B. Podziel określenia na dwie grupy: a) negatywne, czyli krzywdzące, b) zawierające element empatii, nazywające trudną sytuację bezdomnego.

Zakładam, że pojawią się określenia, które będą pewnym uproszczeniem (pijak, żebrak, „żur” itp.) oraz takie, które oddają trudną sytuację osoby bezdomnej (osoba samotna, opuszczona, potrzebująca pomocy itp.)

6 min.

Stwórz wraz z uczniami „Portret człowieka bezdomnego” ( zapis na tablicy)

Prawdopodobny zapis: Człowiek bezdomny: Źle ubrany Nie umyty Podpity (pod wpływem alkoholu ) Szperający w koszu na śmieci Objuczony tłumoczkami Przesiadujący na dworcu Patrzący w dal (niewidzący wzrok) Zaczepiający podróżnych na dworcu

2 min.

Poproś uczniów, by sformułowali wniosek w oparciu o stworzony portret osoby bezdomnej.

Wniosek: Nasz „Portret człowieka bezdomnego” to wizerunek negatywny.

3 min.

Zadaj pytanie: Dlaczego człowiek bezdomny przywodzi na myśl obraźliwe, negatywne określenia.

Możliwe wypowiedzi uczniów: Osoby bezdomne widzimy na dworcach, są zazwyczaj pod wpływem alkoholu, brzydko pachną, co więc za tym idzie – mogą kojarzyć się z kimś gorszym od nas, niebezpiecznym, złym.

1 min. Poinformuj uczniów o tym, że w woj. pomorskim żyje ok. 2,8 tys. osób bezdomnych. Większość z nich to ludzie, którym pomagają różne organizacje. Ludzie ci wyglądają tak samo jak my i próbują poradzić sobie ze swoim problemem, przebywając w miejscach specjalnie dla nich przygotowanych – nie mieszkają na dworcach.

5 min.

Wprowadź lub przypomnij pojęcie „stereotypu”. Omów je, biorąc za przykład funkcjonujący w społeczeństwie stereotyp osoby bezdomnej. (załącznik nr 2) Każdy uczeń otrzymuje kartkę z definicją i wkleja ją do zeszytu.

Każda osoba bezdomna żyje na dworcu, jest brudny i szuka pożywienia w śmietniku – to stereotyp. Każda osoba bezdomna, która żyje na dworcu jest gorszym człowiekiem, nie należy na nią zwracać uwagi, nie należy jej pomagać, ponieważ może nam zrobić krzywdę – to również stereotyp.

Częś

ć w

łaśc

iwa

3 min.

Zaproś uczniów do ćwiczenia pt „Alfabet zachowań” (skojarzenia wywołane hasłem.)

Zapytaj: Co przychodzi ci na myśl, gdy słyszysz słowo: Anglik, Chińczyk, Niemiec, człowiek bezdomny, alkohol, katolik…. Uczniowie mogą podawać słowa, zwroty, pokazywać to, co kojarzy się im z wymienionymi słowami.

1 min. Zapisz na tablicy wniosek podsumowujący ćwiczenie.

Wniosek: Alfabet naszych zachowań jest alfabetem zachowań z poprzedniej epoki. Powtarzamy to, co zasłyszeliśmy. Nasza wyobraźnia jest przedłużeniem wyobrażeń naszych przodków. Myślimy stereotypami.

3 min.

Zapytaj, czy uczniowie rozumieją potrzebę walki ze stereotypami?

Wniosek: Ze stereotypami trzeba walczyć! Wystąpmy przeciw stereotypom! Spróbujmy przełamać stereotyp osoby bezdomnej !

1 min. Zapisz temat lekcji: Przeciw stereotypom, czyli

o naszym postrzeganiu

osób bezdomnych.

6 min.

Rozdaj wybranym uczniom karteczki z zadaniami (załącznik nr 3 a,b,c,d,) i poproś, żeby odegrali scenki dramowe.

3 min.

Zaproponuj, by pozostali uczniowie po obejrzeniu etiudy uzupełnili schemat dotyczący zachowania postaci ze scenki ( załącznik nr 4 )

5 min.

Zapytaj uczniów, co wynika z ich rozważań po obejrzeniu scenki i uzupełnieniu schematu zachowań postaci.

Wniosek: Osoba bezdomna prosi o pomoc i ma do tego prawo. Jest kulturalna, uprzejma. Podróżni zajęci są tylko sobą i swoimi sprawami, nie zwracają uwagi na potrzeby innych. Są opryskliwi, niegrzeczni.

7 min.

Zaproś uczniów na projekcję fragmentu filmu H.Polak i A.Celińskiego pt. „Dzieci z Leningradzkiego” (pierwszych siedem minut).

Poinformuj uczniów o tym, że film, który obejrzą jest dokumentem, poruszającym bardzo trudny temat i niesie ze sobą silny ładunek emocjonalny.

10 min.

Zainicjuj dyskusję na temat obejrzanego fragmentu filmu.

Rozmowę można rozpocząć od pytań: Kiedy i gdzie mają miejsca wydarzenia? Dlaczego dzieci, mieszkające na dworcu, zostały skazane na bezdomność? Jak spędzają czas? Jak wyglądają?

3 min.

Stwórz wraz z uczniami listę uczuć, które towarzyszą bezdomnym dzieciom.

Propozycje uczniów zapisujemy na tablicy. Dzieci z Leningradzkiego czują się: samotne, odrzucone, niekochane, opuszczone, zagrożone, poniżone, niepotrzebne, zdesperowane.

5 min.

Stwórz z uczniami katalog praw człowieka bezdomnego.

Np: Osoba bezdomna (dziecko i dorosły) ma prawo do:

• dachu nad głową, • opieki, • życzliwości, • miłości, • naszego miłosierdzia

1 min. Podziel uczniów na grupy, które będą odpowiednikiem grup społecznych, pełniących określone funkcje.

Np. • biznesmeni • księża • lekarze • nauczyciele • władze miasta

5 min.

Określ zadanie dla grup: W jaki sposób wasza grupa może pomóc osobom bezdomnym?

Uczniowie pracują w grupach

Częś

ć ko

ńcow

a

3 min.

Grupy zawieszają arkusze papieru na tablicy. Prezentują swoje pomysły.

Wniosek: Tak mogłoby być, gdyby wszystkim leżało na sercu dobro tych ludzi, którzy samodzielnie nie dają sobie rady.

3 min.

Zadaj uczniom pracę domową. Zaproponuj im stworzenie hipotetycznego domu dla bezdomnych dzieci i młodzieży. Poproś uczniów, aby posłużyli się poleceniami zapisanymi w karcie pracy(załącznik nr 5). Załóż, że uczniowie mają na realizację zadania nieograniczone środki finansowe.

2

min. Przeprowadź ewaluację zajęć przy pomocy tarczy strzelniczej. Uczniowie zaznaczają na tarczy (w skali od 10 pkt. do 0) czy zajęcia podobały się, czy wniosły nowe treści w ich życie.

9. Spis załączników:

− załącznik nr 1 - hasła istotne dla scharakteryzowania XX

wieku

− załącznik nr 2 - definicja pojęcia : stereotyp

− załącznik nr 3 - instrukcja scenek dramowych

− załącznik nr 4 - karta uwag widzów

− załącznik nr 5 - instrukcja dla projektujących dom dla

bezdomnych dzieci

Załącznik nr 1

• OLIMPIADY ( SPORT

ZAWODOWY)

• KINO

• PENICYLINA (

ANTYBIOTYKI)

• MAGNETOFON

• KATASTROFA W

CZARNOBYLU

• TELEWIZJA

• TELEFON

KOMÓRKOWY

• KLONOWANIE

• GWIAZDY MUZYKI

POP

• DZIURA OZONOWA

• LĄDOWANIE NA

KSIĘŻYCU

• UPADEK

KOMUNIZMU W

EUROPIE

• SAMOCHÓD

• KARTELE

NARKOTYKOWE

• PORNOGRAFIA

• BEZDOMNOŚĆ

• INTERNET

• ŁAGRY

• BOMBA ATOMOWA

• KOMPUTER

• ZANIECZYSZCZENIE

ŚRODOWISKA

• SILNIK ODRZUTOWY

• AIDS

• UNIA EUROPEJSKA

Załącznik nr 2

Stereotyp :

1. uproszczony, banalny, utarty, powtarzający się schemat, szablon

2. funkcjonujący w świadomości społecznej skrótowy, uproszczony

i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do

rzeczy, osób, instytucji itp., często oparty na niepełnej lub

fałszywej wiedzy o świecie.

Stereotyp :

1. uproszczony, banalny, utarty, powtarzający się schemat, szablon

2. funkcjonujący w świadomości społecznej skrótowy, uproszczony

i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do

rzeczy, osób, instytucji itp., często oparty na niepełnej lub

fałszywej wiedzy o świecie.

Stereotyp :

1. uproszczony, banalny, utarty, powtarzający się schemat, szablon

2. funkcjonujący w świadomości społecznej skrótowy, uproszczony

i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do

rzeczy, osób, instytucji itp., często oparty na niepełnej lub

fałszywej wiedzy o świecie.

Stereotyp :

1. uproszczony, banalny, utarty, powtarzający się schemat, szablon

2. funkcjonujący w świadomości społecznej skrótowy, uproszczony

i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do

rzeczy, osób, instytucji itp., często oparty na niepełnej lub

fałszywej wiedzy o świecie.

Załącznik nr 3

a) Jesteś osobą bezdomną. Często przebywasz na dworcu. Chronisz się

tam przed chłodem. Jesteś głodny, od dawna nie jadłeś do syta. Prosisz

podróżnych o datek.

b) Jesteś podróżnym. Za minutę odjeżdża twój pociąg. Spieszysz się.

Osoba bezdomna prosi cię o pomoc. Odmawiasz pomocy, nie masz czasu.

c) Jesteś podróżnym. W torbie masz dużą sumę pieniędzy. Boisz się o nie.

Osoba bezdomna prosi cię o pomoc. Strach każe ci pospiesznie odejść.

d) Jesteś podróżnym Wstałeś lewą nogą z łóżka. Pokłóciłeś się ze swoim

szefem. Osoba bezdomna prosi cię o pomoc. Zły na cały świat odmawiasz

jej.

Załącznik nr 4

Kto? (osoba bezdomna)

Jak wygląda? Co czuje, gdy mówi? Jak się

zachowuje?

Co robi? (prosi o pomoc)

Kogo? Gdzie? W jaki

sposób?

Podróżni

Jak wyglądają? Jak się

zachowują?

Co czują, gdy odmawiają pomocy?

Załącznik nr 5

Karta pracy

Dom dla bezdomnych dzieci i młodzieży

1. Wymyślcie nazwę oraz logo domu dla osób bezdomnych.

2. Ułóżcie regulamin, który będzie obowiązywał w ośrodku.

3. Projektując ośrodek, uwzględnijcie następujące zagadnienia:

� Mieszkanie

� Odżywianie

� Higienę osobistą

� Edukację

� Zainteresowania

� Pracę

� Sposób na spędzanie czasu wolnego

4. Zaproponujcie warsztaty, w których młodzież będzie brała

udział. Uwzględnijcie potrzeby bezdomnych dzieci i młodzieży.