Ж.И.Кудайкулов, Өндіріс орта мектебінің жоғары санатты география пәні мұғаліміСолтүстік Қазақстан облысы, Уәлиханов ауданы, Өндіріс ауылы

Сабақтың тақырыбы: Солтүстік Америкаға қайталау сабақСабақтың мақсаты: Білімділік: Солтүстік Америка материгінің жер бедері, пайдалы қазбалары, климаты, ішкі сулары, халқы және елдері, негізгі ірі мемлекеттері жөнінде алған білімдерін қорытындылау.Дамытушылық: Солтүстік Америка материгі бойынша білімдерін пысықтау және тереңдету, ойлау және есте сақтау қабілеттерін дамыту, өздік және шығармашылықпен орындауға қызығушылықтарын арттыру.Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, жауапкершілікке, бір-біріне көмектеуге тәрбиелеу.Құрал-жабдықтары: Солтүстік Американың физикалық картасы, электронды оқулық, интерактивті тақта. Сабақ түрі: сайыс сабақӘдіс-тәсілдер: дәріс, сұхбат, өзіндік жұмыс.Ұйымдастыру кезеңі: оқушыларды «Канада» және «АҚШ» топтарына бөлу.Сабақтың барысы:І. Кім шапшаң? Викториналық сұрақтар.1. Материкте қандай ірі өзендер бар? (Миссисипи, Макензи, Миссури)2. Ұлы көлдер жүйесіне кіретін көлдер (Жоғарғы, Мичиган, Гурон, Эри, Онтарио)3. Солтүстік Американы қандай климаттық белдеу кесіп өтпейді? (Экваторлық)4. «Сьерра» терминінің мағынасы қандай? (Испан тілінен аударғанда «ара» деген мағынаны білдіреді)5. Солтүстік Америкада қандай халықтар тұрады? (Амеркалықтар)6. Жалпақ жапырақты орман ағаштары (Каштан, платан, орман жаңғағы т.б.)7. Флорида түбегінің оңтүстігінде орналасқан қорғауға алынған аймақ (Эверглейдс батпағы)8. «Прерий» сөзінің мағынасы қандай? (француз тілінде «шалғын» деген мағынаны білдіреді)9. Тайга зонасының жануарларын ата. (Барибал, гризли аюы, канада сілеусіні, бұлан)10.Кордильера тауының ең биік шыңы. (Мак-Кинли, 6193 м)ІІ. «Тапқыр достар» кезеңінде сәйкестігін табу.

1. Йеллоустоун тау2. Кордильера парк3. Мак-Кинли өзен4. Миссисипи тау шыңы5. Канада ағаш 6. Өлім аңғары астана7. Секвоя мемлекет8. Оттава ең төмен нүкте9. Тундра шалғын шөп10.Прерий зона11.Сахара мемлекет12.АҚШ шөл13.Аппалач ұшақ14.Каньон қала15.Чикаго тау16.Боинг каньон

17.Тас көмір аң18.Барибал пайдалы қазба19.Джаспер аң20.Қойөгіз қорық

ІІІ. «Ең...ең...ең...» (Географиялық сергіту)1. Ең үлкен арал ............................... Гренландия2. Ең биік сарқырама ....................... Анхель3. Ең ұзын тау .................................. Кордильера4. Ең үлкен материк.......................... Еуразия5. Ең үлкен мұхит ............................. Тынық6. Ең кіші мұхит ................................ Солтүстік Мұзды мұхит7. Ең биік нүкте ................................. Мак-Кинли8. Ең дамыған мемлекет .................... АҚШ9. Ең биік ағаш .................................. секвоя10.Ең ыстық жер ................................. Өлім аңғары (+570)11.Ең үлкен тау мұздығы.................... Хабборт мұздығы12.Ең ұзын жер асты үңгірі ................ Флинт-Мамонт13.Ең үлкен, әрі терең каньон ............. Колорадо14.Ең күшті жел ................................... Ураган15.Ең суы мол өзен .............................. Миссисипи

IV. «Білім кемесі» кезеңінде ситуациялық сұрақтар.1. Халықтар өзендерден «алтын ағып» жатқанын естіп, оңай олжалы болу,

байлыққа кенелу үшін өзендерге барып алтынды сүзіп алған. Дүниенің түпкір-түпкірінен ағылып келеді. Алайда бұл жер өте ыстық, тамшы суға тапшы болады. Қай жер туралы айтылған? Ол заман тарихта қалай айтылған?

Жауабы: «Өлім аңғары», «Алтын дүрбелең» заманы.2. Әлемдегі ең ұзын тау торабына келдіңдер, таулар шексіз бір-бірімен жалғасып

жатыр, шыңдары ерекше болып көрінеді. Бұл қай тау, шыңдары қалай аталады, мағынасы қандай?

Жауабы: Кордильера тауы, ұзындығы 9000 км, «сьерра» сөзі испан тілінен аударғанда «ара» деген мағынаны білдіреді.3. Бұл жерді ашқан саяхатшы Үндістанды аштым деп ойлайды. Халқы жабайы,

келімсектерді ұнатпайды. Кейін осы саяхатшының ашқан жерін басқа сачхатшы зерттеп, Үндістан емес екендігін дәлелдейді, соның құрметіне дүние бөлігіне саяхатшының аты беріледі. Бұл қай саяхатшы, халқы кімдер, материкке кімнің аты беріледі?

Жауабы: Христофор Колумб, үндістер, Америго Виспучи.4. Бұл сарқыраманың шатқалға құйылуы аспанға шашыраған су тамшыларында

жиі пайда болатын кемпірқосақ сан құбылып, алыстан көз тартады. Сарқыраманың гүрілі 25 км қашықтықтан естіледі. Бұл сарқырама қалай аталады, мағынасы не?

Жауабы: Ниагара сарқырамасы, үндістер тілінде «гүрілдеуік су» деген мағынаны білдіреді.5. Жер шарының түкпірінен келген көптеген халықтардың атамекеніне айналған

мемлекет. Үндістер тілнде «қоныс», «қауымдастық» дегенді білдіреді? Бұл қай ел?

Жауабы: Канада.«Зообақ» ойыны. Суреттегіжануардың дұрысын тап, қай табиғат зонасында мекендейді?V. «Сен білесің бе?» кезеңінде әр топ өз елдерін таныстырады.

VІ. Миға шабуыл. (Тест сұрақтары)1) Солтүстік Америка ежелгі қай материктің құрамында болған?А) Америка Б) ГондванаӘ) Лавразия В) Еуразия2) Солтүстік Америкадағы ірі тау жүйесі.А) Колорадо Б) АппалачӘ) Йеллоустоун В) Кордильера3) Қойөгіз тіршілік ететін табиғат зонасы. А) тундра Б) арктикалық шөлӘ) шөлейт В) тайга4) Солтүстік Америкадағы жауын-шашын аз жауатын жер.А) Өлім аңғары Б) Гренландия аралыӘ) Үлкен Алап В) Колорадо5) АҚШ халқының саны.А) 275 млн адам Б) 300 млн адамӘ) 280 млн адам В) 450 млн адам6) «Боинг» ұшағын шығаратын АҚШ-тың қаласы.А) ДетройтӘ) Нью-ЙоркБ) Лос-АнджелесВ) Сиэтл7) Канада елінің мемлекеттік туында қандай ағаш бейнеленген?А) шырша Б) үйеңкіӘ) бал қарағай В) қарағай8) Солтүстік Американың ең биік шыңы.А) Робсон Б) ЭльбертӘ) Мак-Кинли В) Сьерра-Невада9) Материктің солтүстіктегі шеткі нүктесі.А) Мерчисон мүйісі Б) Ханзада Уэдьс мүйісіӘ) Марьято В) Сент-Чарлз мүйісі10) Дүние жүзіндегі ең үлкен арал.А) Мадагаскар Б) Жаңа зеландияӘ) Жаңа Гвинея В) ГренландияVІІ. «Білгенге маржан» кезеңінде сөзжұмбақ шешу.

1. Дүние жүзіндегі ең үлкен, терең каньон. (Колорадо)2. Ең биік нүкте. (Мак-Кинли)3. Биіктігі 100 метрден асатын биік ағаш. (Секвоя)4. Ең үлкен мұздығы. (Хабборт)5. Солтүстік Американы Еуропадан бөліп жатқан бұғаз. (Беринг)6. Биік тау жүйесі. (Кордильера)7. Үлкендігі жөнінен қай материктен кейінгі орында? (Африка)

Қорытынды. «Карта» еліне саяхат. Материктегі ұлы саяхатшылардың құрметіне қойылған жер-су атауларын картадан көрсетіңдер.

1 А 2 М 3 Е

4 Р5 И 6 7

КА

Ж.И.Кудайкулов, Өндіріс орта мектебінің жоғары санатты география пәні мұғаліміСолтүстік Қазақстан облысы, Уәлиханов ауданы, Өндіріс ауылыСабақтың тақырыбы: Еуразия материгінің жер бедеріСабақтың мақсаты: Білімділік: оқушыларға Еуразия материгі жер бедері ерекшелігінің тарихи дамуына байланысты екендігін ұғындыру.Дамытушылық: оқушылардың өзіндік ізденістерін ұйымдастыра отырып, олардың есте сақтау, ойлау дағдыларын дамыту.Тәрбиелік: оқушыларды саналы тәртіпке, адамгершілік қасиеттерге тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі:Бейнелеу. Еуразияның физикалық картасы, жер қыртысы картасы, атлас, кесте, тірек сызба, плакат, жеке үлестірмелер, бүктеме. Сабақтың әдістері: ізденіс, интерактивті әдіс, әңгімелесу, сұрақ-жауап, өз бетінше жұмыс.Сабақ типі: дәстүрлі аралас сабақ.Сабақ түрі: жаңа білімді меңгерту.Пәнаралық байланыс: математика, әдебиет.

Сабақтың барысы:1. Ұйымдастыру.

1-кезең.Сәлемдесу, тілек айту. Оқушылардың ойын, зейінін тақырыпқа аудару.2-кезең. Сынып тазалығына, жарықтануына, көрнекіліктің талапқа сай ілінуіне көңіл аудару, кезекшімен қысқа сұхбат.3-кезең. Оқушының сабақ барысындағы жұмысын ұйымдастыру. (Оқулықтың 12,14,16-беттеріне, атластың 4-5-ші және 27-беттеріне қиынды салу).

Қолданылатын әдіс-тәсілдер

Этап Мұғалімнің қызметінің түрлері Оқушы қызметініңтүрлері

Картамен жұмыс істеу

Есте сақтау

І

ІІ

ҰйымдастыруСабаққа көңілін аудару.Өткен сабақты пысықтау:1 сұрақ: Қандай материк туралы оқып үйрендік? (Картадан көрсету)2 сұрақ: Материктің физикалық-географиялық орнына сипаттама беріңдер.

3 сұрақ: Сандарды сөйлетейік. 54 млн км2; -405 м; 8848 м, 300 м; 950 м.

Картадан көрсетеді.

Экваторға қарағанда солтүстік жарты шарда 00 меридианға қарағанда шығыс жарты шарда. Ұлыбритания аралы мен таулары батыс жарты шарда. Барлық мұхиттармен шекаралас. Оқушылар материктің көлемі жағалауының ұзындығы ең биік, ең

ІІІ

IV

V

4. Тақтаға сөздер жазылған плакат ілу. Лобнор көлі, Хуанхэ, Янцзы өзендері, жабайы жылқы, жабайы түйе. Бұл сөздер қандай саяхатшы есімімен байланысты?Тянь-ШаньХан-ТәңіріЫстық көлОсы саяхатшылар туралы не білесіңдер?

Өткен сабақты бекіту:1-кезең. Тақтаға дидактикалық диктант ілінеді, көп нүктенің орнына сөздерді тауып жазу. Еуразия материгі ... мұхитпен де шектеседі. Оның ... бөлігі биіктеу. Оның ең төмен жатқан жері ... метр.Материкті зерттеген саяхатшылар: 2-кезең. Не білдік?Не үйрендік?

1. Еуразия туралы жалпы мәліметтерді.

2. Еуразияның физикалық-географиялық орнын анықтауды.

3. Материктің зерттелу тарихын.

Мұғалім әрекеті.Жаңа сабаққа кіріспе, міндеті мен мақсаты айтылады.Сұрақ: Жер бедері деген не?Тапсырма: Атластың 27-бетіндегі картадан материктегі таулар мен жазықтарды табыңдар.

Жаңа сабақ.Еуразия материгі жер бедерінің жалпы ерекшеліктеріне әсер еткен қандай жағдайлар екендігін білу

аласа нүктелерін картадан табады.Оқушы жауабы: Николай МихайловичПржевальскийОқушы жауабы:Петр Петрович Семенвтың атымен байланысты. Оқушы кез келген сөзбен байланыстырып, әңгімелеп беруіне болады.

Дәптерге жазып алады да нүкте орнына: төрт, азиялық, Өлі теңіз, -405 м, Пржевальский, Семенов, Уәлиханов, т.б. зерттеушілер.

Оқушы жауабы:1.Материктің жағалауындағы мұхиттар мен теңіздерді көрстеуді. 2.Материктің географиялық орнын карта бойынша анықтай білуді. 3. Кескін картаға түбектерді, теңіздерді түсіре білуді.

Көлемі, шығу тегі және жасы жөнінен өзара айырмашылығы болатын ойлы-қырлы жер бетін жер бедері дейді.Материктің физикалық картасынан ірі таулар мен жазықтарды көрсету.

Шығыс Еуропа, Арабия, Үндістан, Қытай-Корей, Сібір, Оңтүстік Қытай.

үшін оқулықтың 12-бетіндегі 6-сурет бойынша материкте қандай платформалар орналасқанын айту. Қандай басқа плиталармен шектеседі?Тапсырма: 13-бетте «Егер біреуінің ...»деп басталатын жерінен оқыңдар. Егер біреуінің мұхиттық, ал екіншісінің материктік жер қыртысы бар плиталар өзара жақындасатын болса, онда теңіз астындағы плита иіліп, континеттің астына қарай «сүңгігендей» болады. Мұндай жағдайда терең сулы науалар, аралдар доғалары, тау жоталары пайда болады. Мысалы: Куриль науасы, Жапон аралдары. Ал материктік плиталар жақындасқанда шөгінді жыныстар қоса сығылып, қатпарға айналады да таулар пайда болады.Мұғалім әрекеті.2-кезең: 15-беттегі тапсырма. «Жердің сейсмикалық белдеуі» тақырыпшасы бойынша сұраққа жауап. Сөнбеген жанартаулар мен жер сілкіну аймағы материктің қай бөлігінде шоғырланған?

Тапсырма: Атластың 3-4 беттерінен жанартауларды, жер сілкіну аймақтарын табу.Жер қыртысында жанартаулардың атқылауы мен жер сілкінуді жердің қандай күштері деп айтамыз?3-кезең. Жер бедерінің қалыптасуынаішкі күштерден басқа қандай күш әсер етеді?4-кезең. Мұз басу.Қар ханшасы туралы ертегі.Ерте, ерте, ертеде, ешкі жөні бөртеде солтүстікте «Мұзды арал» деген жерде Қар ханшасы хандық құрыпты. Ол өте ызғарлы суық болған. Өзінің зәулім мұз сарайларынан жел болып ұшып, боран болып ұйтқып, басқа жерлерге саяхатқа шығып тұрады екен. Жүріп

15-бет. Литосфералық плиталардың шекараларында қозғалмалы аймақтарда жанартаулар шоғырланады. (Ключи Шоқысы, Кракатау т.б.)(Отты шеңберін» картадан көрсетіп сипаттама беру.

Ішкі күштер.(Оны тақтаға ілу)

өткен жерлердің бәрінде тіршілік мұзға айналып отырады. Бірде ол солтүстік-батысқа қарай ұшып ұйтқып келе жатып «Орман» патшалығына келіп жетеді. Зәулім ағаштарды, гүл жайнаған алқаптарды көргенде ханшаның іштарлығы ұстап: «Менде бір ғана арал, ал «Орман» патшалығында соншама жері бар» деп қаһарлана Мұхитты қаратып, оңтүстікке патшалық жеріне қарай итере бастады. Сөйтіп «Орман» патшалығын мұз басты. «Орман» патшалығы өзінің мейірімімен жерді жылытқан кезде мұздық шекарасы солтүстікке қарай ығысты. Ал Қар ханшасы ызғарланып ашуланғанда оңтүстікке жылжып отырады. Ертегінің соңы «Орман» патшасының Жеңісімен аяқталады. Бірақ Қар ханшасы итеріп әкелген тастар жер бетінде қалып, оларды морена деп атайды. Ал қалың мұз жиналған ойпаңдарда еріген соң пайда болған көлдері мореналық көлдер деп аталады. Балалар, айтыңдаршы, жер бедерінің қалыптасуына тағы не әсер етеді?

Жаңа сабақты бекіту.1-кезең. Сонымен, балалар, Еуразия материгі жер бедерінің қалыптасуына, оның жалпы ерекшелігіне қандай жағдайлар әсер етеді екен? (Тірек сызба арқылы қайталау, талдау).2-кезең. Биік таулар мен жазықтарды көрсету.3-кезең. Не білдік? Не үйрендік?

1. Материктердің даму тарихын.2. «Отты шеңбердің» пайда

болуын.3. Материкті мұз басуын.4. Морена, мореналық көлдерді.

Бағалау.Бағандық диаграмма және гистограмма бойынша сабақ бағаланады. Оқушылардың аттарын жазып қою

«Мұз басу» деп жазылған сөзді тақтаға ілу.

1. Картадан жануарларды табу.

2. Атлас карталарын салыстыра білу.

3. Сөздік жасап отыру.

арқылы бағаларымен таныстыру.Талдау: Сыныптағы оқушылардың еңбектері.Сабақты қорытындылап, балалармен қоштасу.

Ж.И.Кудайкулов, Өндіріс орта мектебінің жоғары санатты география пәні мұғаліміСолтүстік Қазақстан облысы, Уәлиханов ауданы, Өндіріс ауылыСабақтың тақырыбы: Қазақстандағы биік таулар

Бөлімі Сабақ саны

Сабақтың мазмұны Уақыты

Кіріспе 1-сабақ Модульдің құрылысымен танысу 5 минутТақырыптың міндеті мен мақсатын түсіндіру

5 минут

Тірек сызба бойынша тақырыпты түсіндіру

35 минут

Дәріс сабағы

2-сабақ Бірігіп зерттеу 45 минут3-сабақ Дәріс сабағы 45 минут4-сабақ Сарамандық жұмыс 45 минут

Қорытынды 5-сабақ Сынақ жұмысы (тест алу) 45 минут

І. Кіріспе. Сабақтың мақсаты: биік таулы аймақтар туралы білімдерін қалыптастыру. Карталарға анализ жасап, сызба, кестелерді толтыра отырып, ойлау қабілетін дамыту. Туған жерге деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу, пәнге қызығушылығын арттыру.Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, сызбанұсқа.Сабақтың түрі: жаңа материалды игерту.Сабақтың әдісі: оқытудың модульдік технологиясы, диалогтық лекция, сарамандық жұмыс,сұрақ-жауап. Қазақстанның физикалық картасы, сызба кестелер, оқулықпен жұмыс жасау. Сабақтың барысы:ІІ. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларды топқа бөлу, сұрақ-жауап.

1. Теңіз деңгейінен төмен жатқан ойыс қайда орналасқан?2. Құмды шөл табиғатының ерекшеліктері неде?3. Сарыарқаға қандай табиғат зоналары тән?4. Сарыарқадағы өзендер қандай су көздерімен қоректенеді?5. Неліктен Мұғалжар тауы биік емес?6. Мұздықтардың орналасу ерекшеліктері және өзендердің әсері қандай?1. Картамен жұмыс.

А) Картадан биік тауларды табу.Ә) Кескін картада белгілеу.Б) Кесте толтыру.

Таулардың аты Географиялық орны

Климаты, өзен-көлдері

Пайдалы қазбалары

Табиғат белдеулері, өсімдіктері, жануарлары

ІІІ. Оқушылардың білімдерін бағалау.IV. Үйге тапсырма.Биік таулы аймақтар.2-сабақ. Бірігіп зерттеу. Топпен жұмыс.Сабақтың тақырыбы: «Биік тауларға саяхат».

Сынып оқушыларын 4 топқа бөлу.І топ: «Алтай»ІІ топ: «Сауыр-Тарбағатай»ІІІ топ: «Жетісу Алатауы»IV топ: «Тянь-Шань»Саяхаттың мақсаты: Әрбір топ таулардың биіктік белдеулерін анықтап, қазба байлықтарын, өсімдіктерін және жануарларын зерттеп, білім дағдыларын қалыптастыру. Табиғат компоненттері туралы оқушылар сызбаны пайдалана отырып, анализ-тұжырымдама жасауға үйрену.

Сабақтың барысы:1. Ұйымдастыру кезеңі. Бірігіп зерттеу болғандықтан тығыз байланыста жұмыс істейміз. Алдыңғы сабақта алған теориялық білімдерімізді іс жүзінде пайдаланып, өз бетімізше зерттеу жұмысының маңызы зор. Әр топтың мақсат-міндеттері бар. Сабағымызда мына сұрақтарға жауап іздеп көреміз:І топ: Алтай қандай бөліктерден тұрады?ІІ топ: Неліктен Тарбағатайда мұздықтар жоқ?ІІІ топ: Ебі мен Сайқан желдері қалай қалыптасқан?IV топ: Тянь-Шань қандай қатпарлықта түзілді?

2. Таулардың биіктігін анықтау үшін картаны пайдалану.І топ. Алтай тауының биіктік белдеуін, қазба байлығын, өсімдіктерін зерттеу.ІІ топ. Сауыр-Тарбағатай тауының биіктік белдеуін, қазба байлығын, өсімдіктерін зерттеу. ІІІ топ. Жетісу Алатауы биіктігін, қазба байлығын, өсімдіктерін зерттеу.IV топ. Тянь-Шань тауының биіктігін, қазба байлығын, өсімдіктерін зерттеу.

3. Әр топ оқушылары сызба бойынша алған білімдерін, зерттеу жұмыстарын баяндайды, қорытындылайды. Зерттеу жұмысын толықтыруға басқа топ оқушылары қатысады. Ашылмаған сұрақтарға көмектесу.

4. Үйге тапсырма: Реферат, эссе қосымша мәліметтер, ізденіс жұмыстарын жалғастыру.Білімдерін бағалау.

4-сабақ. Сарамандық жұмыс.Сабақтың мақсаты: оқушылардың білімі мен іскерлік дағдыларны арттыру.Білімділік: физикалық картаны, атласты, кескін картаны, интерактивті тақтаны пайдалана отырып, жер бедері мен географиялық ерекшеліктерін салыстыру.Дамытушылық: карталарды пайдалану арқылы тау жүйелерін өзара салыстыра отырып, ойлау қабілетін дамыту. Тәрбиелік: оқушыларды білімділікке, табиғатты қорғауға, аялауға тәрбиелеу.Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру кезеңі. 1. Алдыңғы сабақта алған білімдерін іс жүзінде пайдаланып, топпен жұмыс істеу. Әр топ мүшесінің мақсат-міндеттері анықталады.

2. Сабағымызда интерактивті тақтаны пайдаланып, карта, атлас, кескін картамен жұмыс жасау.3. Сабақтың мазмұны таулы алқаптардың географиялық орындары, жер бедері мен климаты, өзен-көлдері, мұздықтары, биіктік белдеулерін оқып үйрену.4. Деңгейлік сұрақтар мен тапсырмалар.1. Табиғат кешендерінде географиялық орны қалай әсер етеді?

2. Тау жүйелерінің климат ерекшеліктерін анықта.

Қазақстанның биіктаулы аймақтары

Географиялық орны

Пайдалы қазбалары

Климаты Суы

Даму кезеңдері

Жер бедері

Табиғат зоналары

Топырағы Өсімдіктері

Жануарлары

Рудалы

Рудасыз Жауын-шашын

Ауа температурасы

Атмосфералық қысымы

Өзен-көлі

Мұздықтары

5-сабақ.Тест сұрақтары.

1.Қазақстандағы жауын-шашын ең көп жауатын аймағын ата. А) МұғалжарӘ) Батыс АлтайБ) Қазақстанның солтүстік-батысыВ) Тянь-Шанның батысы2. Хан-тәңірі массиві орналасқан тау.А) Сауыр-ТарбағатайӘ) АлтайБ) Тянь-ШаньВ) Жетісу Алатауы3. Рахман бұлағы қайда орналасқан?А) Іле АлатауындаӘ) АлтайдаБ) Жетісу АлатауындаВ) Сауыр-Тарбағатайда4. Тауда табиғат зонасының алмасып келуі не деп аталады?А) ендік зонаӘ) биіктік белдеуіБ) таулы зонаВ) зоналық5. Алакөл қазаншұңқыры мен Іле өзені аңғарында қай тау орналасқан?А) Жетісу АлатауыӘ) АлтайБ) Сауыр-ТарбағатайВ) Тянь-Шань6. Алтай тауының қазіргі жер бедері қалыптасқан дәуірі.А) юра, борӘ) кембрий, ордовикБ) неоген, антропогенВ) силур7. Жер сілкінуді зерттейтін ғылым.А) геологияӘ) метеорологияБ) сейсмологияВ) экология8. Қазақстандағы алтынның ірі кендері.А) Жетісу АлатауындаӘ) АлтайдаБ) Сауыр-ТарбағатайдаВ) Тянь-Шаньда9. Тарбағатай жотасының биіктігі.А) 6995 мӘ) 5960 м

Б) 3134 мВ) 4506 м10. Корженевский мұздығы қай тауда орналасқан?А) Тарбағатай Ә) Алтай Б) Сауыр В) Тянь-Шань

11. Тянь-Шаньның қатты тілімденген солтүстік-батыс жотасы.А) Кетпен Ә) Қаратау Б) Күнгей Алатауы В) Теріскей Алатауы12. «Аролий және алтын тамыр» дәуірлік өсімдіктері кездесетін жер.А) Жетісу АлатауыӘ) Тянь-ШаньБ) Сауыр-ТарбағатайВ) Алтай13. Қазақстандағы ежелгі тау түзілуіА) герцин Ә) альпі Б) каледон В) мезозой14. Қазақстанда 1927 жылы сейсмикалық станция салынған қала.А) Тараз Ә) Өскемен Б) Алматы В) Шымкент15. Сайқан және ебі желдері қай таулы аудандарда?А) Жетісу АлатауыӘ) Сауыр-ТарбағатайБ) АлтайВ) ТяньШань16. Кенді Алтайдың ең биік шыңы.А) Хантәңірі Ә) Бесбақан Б) Мұзтау В) Талғар17. Бірнеше СЭС салынған өзен.А) Ертіс Б) Үлкен және Кіші АлматыӘ) Іле, Үлбі В) Тобыл, Есіл18. Қазақстандық Алтайдың көлдері.А) Алакөл, БалхашӘ) Теңіз, МарқакөлБ) Зайсан, МарқакөлВ) Сілеті, Қорғалжын19. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы жарық көрген жыл. А) 1995 жылӘ) 1978 жылБ) 1969 жылВ) 1990 жыл20. Жетісу Алатауының ең биік нүктесі.А) МұзтауӘ) ХантәңіріБ) БесбақанВ) Талғар

Ж.И.Кудайкулов, Өндіріс орта мектебінің жоғары санатты география пәні мұғаліміСолтүстік Қазақстан облысы, Уәлиханов ауданы, Өндіріс ауылыСабақтың тақырыбы: Жапония мемлекетіне сипаттамаСабақтың мақсаты: Білімділік: дамыған әлем елдерінің көшбасшысында келе жатқан Жапония мемлекетінің экономикалық-географиялық жағдайына, халқына, шаруашылығына, мәдениетіне, біліміне, әдет-ғұрпына тоқталу арқылы толық мағлұмат беру.Дамытушылық: Жапония мемлекетінің болашақта Қазақстанның дамуына себепкер болатын даму үлгісін қарастыру барысында оқушылардың өзіндік көзқарастарын қалыптастыру, білімге құштарлықтарын, ізденушілігін арттыру.Тәрбиелік:оқушының өз бетімен жұмыс істеу қабілетін, қызығушылығын, логикалық ой-өрісін дамытуға тәрбиелеу.Сабақтың көрнекілігі: дүние жүзінің саяси картасы, атлас, кескін карта, қосымша деректер, суреттер, слайдтар, бағалау парағы.Сабақтың әдісі: жаңа технологияны оқыту арқылы оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту.Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту.Пәнаралық байланыс: тарих, дүниетану, экология, экономика.Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру.Сынып оқушыларын 4 топқа бөлу.ІІ. Үй тапсырмасын пысықтау.

1. Азияның экономикалық кеңістігіне тән басты ерекшеліктері туралы айт.2. Әлеуметтік-экономикалық даму үлгілерін ата.3. Азия елдері даму деңгейіне байланысты қандай топтарға бөлінеді?

ІІІ. Жаңа сабақ. Жапония мемлекетінің ерекшеліктері бойынша түсіндірме жасап, білімдерін толықтыру.

*Жерінің ауданы – 372, 2 мың км2

*Халқы – 127,4 млн адам*Астанасы – Токио*Мемлекеттік құрылымы – конституциялық монархия*Мемлекет басшысы – император*Үкімет басшысы – премьер-министр*Мемлекеттік тілі – жапон тілі*Ұлттық валютасы – жапон йенасы*Ұлттық құрамы – жапондықтар

1-тапсырма: «Ресми Жапония».А Жапонияның экономикалық-географиялық жағдайыБ Жапонияның тарихыВ Жапония халқы, тілі, дініГ Жапонияның өнеркәсібі2-тапсырма: «Жұмбақ Жапония».

Икебана, кимоно, жапондық тағамдар, сакураның суреттері слайд арқылы көрсетіледі, әр топ таңдаулары бойынша қысқаша сипаттама береді.Кимоно. Жапон әйелін кимоносыз елестету мүмкін емес. Кимоно осыдан 11 ғасыр бұрын қандай болса, қазіргі күнде сол күйде сақталған. Кимоно тігілмейді, тіктөртбұрышты кесінділерден құрастырады.

Икебана – жапондық өмірдің үлгісі. Табиғатқа таусылмайтын ғажайып қазына ретінде қарауға тәрбиелеген ұлт жасап шығарады. «Икебана» сөзінің негізі гүл кесілді, бірақ өлген жоқ мағынасында.Жапондық тағамдар. Жапонияның ұлттық тағамы – күріш, көкөніс, балық еті оған қосымша ғана.Сакура – шие. Адам баласы табиғаттың таусылмас әдемілігімен, тылсым құдіретімен тыныс алады.3-тапсырма: «Кім жүйрік?». Әрбір топ мүшелері бір-бір сұрақтан дайындайды. 1-топ 3-топқа, 2-топ 4-топқа сұрақтар қояды. 1-топ:

1. «Токио» сөзі қандай мағынаны білдіреді? ( Шығыс астана)2. Жапондарда достарымен кездескенде қандай дағды жоқ. (Қол алысу)3. Самурайдың моральдық кодексінің атауы. (Бусидо)4. Хоккайдоны Сахамен бөліп тұрған бұғаз. (Лаперуд)

2-топ:1. Жапонияның бұрыңғы астанасы. (Иото)2. Жапонияның ақша бірлігі. (Йен)3. Жапонияның ең биік нүктесі. ( Фудзияма, 3776 м)4. Жапония халықының 99 пайызы. (Жапондықтар)

3-топ:1. Жапонияның ең ірі аралы. (Хоккайдо)2. Айкидо деген не? (Шығыс жекепе-жегінің бір түрі)3. Токионы қалауға негіз болған құрылыс. (Эдо қаласы)4. Күріш жейтін таяқша. (Хаси)

4-топ:1. «Каратэ» сөзінің мағынасы. (Қарусыз күрес)2. Жапондардың қасиетті кітабы. (Кодзики)3. Жапондық діни наным. (Синтоизм)4. Жапония шаруашылығының дәстүрлі саласы. (Балық аулау)

4-тапсырма: «Сандар сөйлейді».

Жауабы:1. Жапония 4 ірі және 4 мыңдай ұсақ аралдарда орналасқан ел.2. Жапония халқының ұлттық құрамы біртекті, халқының 99%-ын жапондар

құрайды.3. Халықтың орташа орналасу тығыздығының көрсеткіші 1 км2-ге 340 адам.4. Елде негізгі 2 дін – синтоиз мен буддизм.5. Жапонияның қысқаша орташа температурасы – 00 С-ден жоғары.

4

2 4

999 340

0 4

Күншығыс елі

Фудзияма Кимоно

2 дін Аралдық мемлекет

99% Бірұлтты

IV. Сабақты бекіту: Қорытынды. Ассоциация шығару.V. Бағалау.

Бағалау парағы

№ Аты-жөні Ресми Жапония

ЖұмбақЖапония

Кімжүйрік?

Сандар сөйлейді?

Қорытынды

VІ. Үйге тапсырма: Жапония елін кескін картаға түсіру.

Жапония

Ж.И.Кудайкулов, Өндіріс орта мектебінің жоғары санатты география пәні мұғаліміСолтүстік Қазақстан облысы, Уәлиханов ауданы, Өндіріс ауылы

Сабақтың тақырыбы: «АҚШ» тақырыбын қайталауСабақтың мақсаты:

1. Оқушылардың дамыған елдердің ең алыбы АҚШ туралы білімдерін толықтыру, АҚш туралы алған білімдерін дамыта отырып, білім-білік дағдыларын қалыптастыру. ҰБТ кезіндегі тапсырма түрлерін орындай білуге үйрету.

2. Шығармашылық қабілеттерін арттыру, өз бетімен жұмыс істеуге, теориялық материалдарды өз істерінде қолдануға, талдау жасауға, сызба құруға, топты ұйымшылдыққа, бір-бірін тыңдауға дағдыландыру.

3. Достыққа, білімділікке, экономикалық білім беру мен мамандық таңдауға, Отанын сүюге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: қайталау сабағы.Сабақтың әдістері: іздендіру, түсіндіру, ауызша сұрақ-жауап,шығармашылық, өз бетімен жұмыс, әңгімелеу, топтау, жинақтау.Көрнекіліктер: дүние жүзінің карталары, слайдтар, сызбалар, қосымша интернет материалдарының түрлі тірек сызбалары, интерактивті тақтадан тест.Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларды 3 топқа бөлу. Топ басшыларын сайлау. АҚШ туралы түсіндіре отырып, дамыған дүние жүзіндегі ең ірі ел екендігін, өтілген материал негізінде толық слайдтар арқылы қысқаша әңгімелеп өту. Интерактивті тақтадан АҚШ-ты көрсетіп әңгімелеу. Солтүстік Америка материгінде Америка дүние бөлігінде Жоғары дамыған елдер

Жоспар:1. Мемлекеттің географиялық орны.2. Мемлекеттің тарихы.3. Мемлекеттің табиғат жағдайы мен табиғат ресурстары.4. Халқы.5. Шаруашылығы. Өнеркәсібі, ауылшаруашылығы.6. Экономикалық аудандары.7. Сыртқы экономикалық байланыстары.

Оқушылардың білімдерін тексеру мақсатында төмендегі тиімді әдіс-тәсілдерді қолданып, әртүрлі жұмыс түрлері орындалады.

Тірек сызбалармен жұмыс. І. АҚШ туралы түсінік.ІІ. АҚШ-тың экономикалық-географиялық жағдайы.ІІІ. Мемлекет тарихы. Әр топ өз жұмысын интерактивті тақтаға сызып көрсетеді. Оқушылар қорытындысын шығарып мониторингтік бағалау парағына белгілеп отырады.Сөздік тест.І. Үшінші теңіз жағалауы

Күн белдеуіІІ. Бір қабатты АмерикаИмпериялық штатІІІ. Жеміс-жидек салған себетіАҚШ мемлекетінің «бесігі»

Бұл терминдік ұғымдар ҰБТ кезінде келетін болғандықтан үнемі қайталап, еске түсіріп отырамыз.Картамен жұмыс.І. Флорида, Техас, Калифорния, Мичиган, ПенсильванияІІ. Виргиния, Аризона, Невада, Мэн, ТеннесиІІІ. Колорадо, Айова, Аляска, Луизиана, Огойо Әр топ өздеріне берілген штаттарды картаға жазып белгілейді. Бұл жұмыстан картаны оқи алатындығы анықталды.

Шығармашылық іздену жұмысыІ топ. Детройт қаласы.ІІ топ. Нью-ЙоркІІІ топ. Вашингтон. Топ мүшелері АҚШ-тың ірі қалалары туралы шығармашылық іздену жұмыстарында слайдпен қаланың көрікті, маңызды жерлерін көрсетіп баяндады.

Сәйкестендіру тесті.Мемлекеттік құрылымы 4 орынБатыстағы тау жүйесі МиссисипиКөмір алаптары Мексика шығанағы, АляскаЖерінің ауданынан Солтүстік-шығыс, батыс, оңтүстік-батысЕң ірі өзені Федерациялық РеспубликаМұнай мен газ Аппалач, КентуккиЭкономикалық аудандары КордильераКолумбия округі ВашингтонХалқының саны жөнінен 3 орын

Сызбадағы бос орындарды толықтыру.

«Кім жылдам?» ойыны арқылы барлық сынып ұжымы жұмыс істейді. Оқушыларды жылдамдыққа, алғырлыққа, білімділікке тәрбиелеу.

1. Дүниежүзі бойынша АҚШ өнеркәсіп өнімдерін шығару жөнінен нешінші орында? (1)

Халқы

келімсекбайырғы

2. Өнеркәсіп тауарларын шығарудан әлемнің кез келген мемлекетімен бәсекелестік қабілеті. (Жоғары)

3. АҚШ-тың дүниежүзілік нарықтағы дәстүрлі өнеркәсіп саласы. (Автомобиль жасау)

4. АҚШ-тың автомобиль компанияларын ата. (Дженерал Моторс, Крайслер, Форд Моторс)

5. Авиациялық техника жасаудан нешінші орында? (1)6. Мұнай химиясының астанасы. (Хьюстон)7. Қазақстандағы АҚШ-тың мұнай саласындағы компаниясы. (Шеврон, Тексако)8. Кокстелінетін көмір алаптары. (Аппалачта)9. Телекоммуникациялық жабдықтар, микросұлбалар жасаудан нешінші орында?

(2)10.Сиэтл қаласында 1916 жылы қандай зауыт салынды? (Боинг)

Бұл тапсырмада оқушыларға АҚШ-тың ең көрікті туристік объектілері туралы мағлұмат жинап, Қазақстанның туристік аймақтарымен салыстыру. Отанымызда туризм саласын дамытуға болатындығын баяндау.

Үйге тапсырма: АҚШ-қа байланысты тест құрастыру. «АҚШ менің көзіммен» тақырыбына эссе жазу. Жоғарыда орындалған тапсырмалар бойынша мониторингтік бағалау парағы интерактивті тақтада орындалады. Ұпай сандары қорытынды бағалау арқылы анықталады.

№ Оқушыныңаты

Тірексызбамен

жұмыс

Сөздікпенжұмыс

Картаменжұмыс

Шығарма-шылық

Сәйкес-тендіру

Үй тапсыр-масы

Тест Қоры-тынды

123