Алтын ОрдаАлтын Орда

Ұлыс – ел деген мағынаны білдіреді. Шыңғыс хан жаулап Ұлыс – ел деген мағынаны білдіреді. Шыңғыс хан жаулап алған жерлерін өзінің 4 баласына бөліп берді. Қазақстан алған жерлерін өзінің 4 баласына бөліп берді. Қазақстан жері оның 3 баласының қол астына қарады. Бөліп берілген жері оның 3 баласының қол астына қарады. Бөліп берілген жерлер ұлыс деп аталды. жерлер ұлыс деп аталды.

• • Ордада ұлыстық жүйе қалыптасып, Батый хан тұсында Ордада ұлыстық жүйе қалыптасып, Батый хан тұсында мемлекет екіге бөлінді: мемлекет екіге бөлінді: ► Оң қанат - Батый хан билігі. ► Оң қанат - Батый хан билігі. ► Сол қанат - Орда Ежен хан билігі (Жошының үлкен баласы). ► Сол қанат - Орда Ежен хан билігі (Жошының үлкен баласы).

Қазақстан жерінің көп бөлігі сол қанат кұрамына енді. Қазақстан жерінің көп бөлігі сол қанат кұрамына енді. Басқару құрылымы: Басқару құрылымы: • Сұлтандар - ханнан кейінгі әлеуметтік басқарудың ең • Сұлтандар - ханнан кейінгі әлеуметтік басқарудың ең жоғарғы тобы. жоғарғы тобы. • Құрылтай - ақсүйектердің жалпы империялық жиналысы. • Құрылтай - ақсүйектердің жалпы империялық жиналысы. Құрылтайда хан жариялау жэне таққа отырғызу рэсімдері Құрылтайда хан жариялау жэне таққа отырғызу рэсімдері жасалды. жасалды. • Диуан - ең жоғарғы атқарушы орган. Қаржы, салық • Диуан - ең жоғарғы атқарушы орган. Қаржы, салық мэселесін, мемлекеттің ішкі істерін атқарды. мэселесін, мемлекеттің ішкі істерін атқарды. • Беклербек - эскери істерді басқарушы. • Беклербек - эскери істерді басқарушы. • Уәзір - азаматтық істі басқарушы • Уәзір - азаматтық істі басқарушы • Мәлік - азаматтық басқару билігін жүргізушілер (түрік • Мәлік - азаматтық басқару билігін жүргізушілер (түрік эулетінен). эулетінен). • Даруғалар - салық жинады, халық санағын өткізіп, эскер • Даруғалар - салық жинады, халық санағын өткізіп, эскер жинады, байланыс қатынасын ұйымдастырды. жинады, байланыс қатынасын ұйымдастырды. • Басқақтар - басқару қызметін атқарды, эскери бақылау • Басқақтар - басқару қызметін атқарды, эскери бақылау жүргізді, салық жинады. жүргізді, салық жинады. • Білікшілер, хатшылар - іс қағаздарын жазушылар • Білікшілер, хатшылар - іс қағаздарын жазушылар • Нояндар, бектер, әмірлер, баһадүрлер -эскербасылар. • Нояндар, бектер, әмірлер, баһадүрлер -эскербасылар. Алтын Орда хандары ислам дінін қабылдағаннан кейін іс Алтын Орда хандары ислам дінін қабылдағаннан кейін іс жүргізу жұмыстарын түрік (ұйғыр) жазуымен жүргізді. жүргізу жұмыстарын түрік (ұйғыр) жазуымен жүргізді. XIV ғ. - Алтын Орда мұсылмандық мемлекетке айнала бастады.XIV ғ. - Алтын Орда мұсылмандық мемлекетке айнала бастады.

Алтын орданың қоғамдық құрылымы.Алтын орданың қоғамдық құрылымы.

Інжу – Шыңғыс әулетінен шыққан билеушілерге Інжу – Шыңғыс әулетінен шыққан билеушілерге берілетін үлестік жер.берілетін үлестік жер.

Сойырғал - әскер немесе азаматтық қызмет Сойырғал - әскер немесе азаматтық қызмет атқарғаны үшін шартты түрде сыйға берілген үлестік атқарғаны үшін шартты түрде сыйға берілген үлестік жер.жер.

Вакф – Мұсылман дінбасыларының жеріВакф – Мұсылман дінбасыларының жері Мильк – Жер иеленудің жеке меншік түрі. Мильк – Жер иеленудің жеке меншік түрі. Тархандық құқық – улестік жер иелерінің мемлекет Тархандық құқық – улестік жер иелерінің мемлекет

пайдасына жиналатын салықтан босатылып, өз пайдасына жиналатын салықтан босатылып, өз пайдасына салық жинауы.пайдасына салық жинауы.

Тағар - әскерді азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін Тағар - әскерді азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін жиналатын егін және мал салығы.жиналатын егін және мал салығы.

Ұшыр – мал салығыҰшыр – мал салығы Харадж – егіншілерден жиналатын салықХарадж – егіншілерден жиналатын салық Зекет – дін басыларына берілетін мал салығы, Зекет – дін басыларына берілетін мал салығы,

қолөнершілер мен қолөнершілер мен Саудагерлерге де салынадыСаудагерлерге де салынады Аваиз – төтенше салық Аваиз – төтенше салық Әскери міндеткерлік – 10 түтіннен 1 жауынгер Әскери міндеткерлік – 10 түтіннен 1 жауынгер

алынады.алынады.

Феодалдық жер иелену Феодалдық жер иелену түрлері.түрлері.

ХІІІ-ХІХІІІ-ХІVV ғ.-да Алтын Орда күшті мемлекет болды. ғ.-да Алтын Орда күшті мемлекет болды. Батый хан тұсында (1227-1255) Алтын орда Моңғол Батый хан тұсында (1227-1255) Алтын орда Моңғол

империясына тәуелді болды. империясына тәуелді болды. Берке хан (1257- 1267) тұсында тәуелсіздігін Берке хан (1257- 1267) тұсында тәуелсіздігін

жариялады. жариялады. Мөңке хан (1267-1280) өз атынан теңге шығарды. Мөңке хан (1267-1280) өз атынан теңге шығарды. 1260ж. – Моңғол империясы бірнеше тәуелсіз ұлыстарға 1260ж. – Моңғол империясы бірнеше тәуелсіз ұлыстарға

ыдырады. ыдырады. ХІХІVV ғ.- ң бірінші жартысында Өзбек (1312-1342) және ғ.- ң бірінші жартысында Өзбек (1312-1342) және

Жәнібек (1342-1357) хандар тұсында мемлекет күшейді. Жәнібек (1342-1357) хандар тұсында мемлекет күшейді. Батыс Еуропамен, Кіші Азия, Египет, Үндістан, Батыс Еуропамен, Кіші Азия, Египет, Үндістан, Қытаймен сауда қатынасы дамыды. Қытаймен сауда қатынасы дамыды.

1312 - Өзбек хан исламды мемлекеттік дін етіп 1312 - Өзбек хан исламды мемлекеттік дін етіп жариялады. жариялады.

50 ж.-дың ортасында Жәнібек ханды үлкен баласы 50 ж.-дың ортасында Жәнібек ханды үлкен баласы Бердібек өлтіргеннен кейін “ұлы дүрбелең” басталды.Бердібек өлтіргеннен кейін “ұлы дүрбелең” басталды.

1357-1380 жж 25 хан ауысты1357-1380 жж 25 хан ауысты 1380ж Куликова шайқасында түменбасы Мамай әскері 1380ж Куликова шайқасында түменбасы Мамай әскері

Дмитрий Донской әскерінен жеңілді.Дмитрий Донской әскерінен жеңілді. Тоқтамыс(1380-1395) осыны пайдаланып хан болды.Тоқтамыс(1380-1395) осыны пайдаланып хан болды. 1382 ж. Мәскеуді өртеді. 1382 ж. Мәскеуді өртеді. 1389,1391,1395ж. Әмір Темір шабуылдап Алтын Орда 1389,1391,1395ж. Әмір Темір шабуылдап Алтын Орда

әлсіреді. әлсіреді.

Алтын орданың гүлденуі Алтын орданың гүлденуі мен ыдырауы.мен ыдырауы.

- Билік үшін өзара қырқыстар - Билік үшін өзара қырқыстар - Әмір Темірдің жаугершілік соғыстары - Әмір Темірдің жаугершілік соғыстары - Халық көтерілістері- Халық көтерілістері - Ұлыстардың дербестікке ұмтылуы- Ұлыстардың дербестікке ұмтылуы

Алтын Орданың күйреуінің Алтын Орданың күйреуінің себептері:себептері: