BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

*****

BÀI GIỮA KỲ MÔN HỌC

CÁC KỸ THUẬT THAM VẤN 01

Đề tài:

CÁI NHÌN TỔNG QUAN VỀ NGHỀ THAM VẤN VÀ TRỊ LIỆU TÂM LÝ

GVHD : TS. Trì Thị Minh Thúy

Lớp : VB2K04

SVTH:

1) Nguyễn Ngọc Quỳnh Anh 15661600062) Nguyễn Chí Công 15366160023) Đặng Thị Hồng Cương 15661600144) Lê Minh Khê 15361620125) Nguyễn Anh Khoa 15661600416) Triệu Minh Thi 1536616010

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, THÁNG 08 NĂM 2017

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

*****

BÀI GIỮA KỲ MÔN HỌC

CÁC KỸ THUẬT THAM VẤN 01

Đề tài:

CÁI NHÌN TỔNG QUAN VỀ NGHỀ THAM VẤN VÀ TRỊ LIỆU TÂM LÝ

GVHD : TS. Trì Thị Minh Thúy

Lớp : VB2K04

SVTH:

1) Nguyễn Ngọc Quỳnh Anh 15661600062) Nguyễn Chí Công 15366160023) Đặng Thị Hồng Cương 15661600144) Lê Minh Khê 15361620125) Nguyễn Anh Khoa 15661600416) Triệu Minh Thi 1536616010

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, THÁNG 08 NĂM 2017

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU.........................................................................................................................1

CHƯƠNG 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI............................................................................2

CHƯƠNG 2. CÁI NHÌN TỐNG QUAN VỀ NGHỀ THAM VẤN VÀ TRỊ LIỆU

TÂM LÝ..........................................................................................................................3

CHƯƠNG 3. SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC THIẾT LẬP KHUNG LÀM VIỆC CỦA

MỘT NHÀ TRỊ LIỆU ĐỐI VỚI THÂN CHỦ.............................................................14

CHƯƠNG 4. TRỊ LIỆU HỆ THỐNG...........................................................................22

CHƯƠNG 5. ĐÚC KẾT...............................................................................................43

5.1. NHẬN RA ĐƯỢC NHỮNG THỬ THÁCH PHẢI ĐƯƠNG ĐẦU TRONG QUÁ

TRÌNH HÀNH NGHỀ..................................................................................................44

5.2. HIỂU RÕ ĐƯỢC TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC THIẾT LẬP KHUNG TRỊ

LIỆU..............................................................................................................................47

5.3. NẮM RÕ HƠN MỘT SỐ KỸ NĂNG THAM VẤN QUAN TRỌNG VÀ TIẾN

TRÌNH THAM VẤN....................................................................................................47

5.4. LĨNH HỘI NHỮNG KIẾN THỨC CÓ GIÁ TRỊ..................................................49

5.5. NÂNG CAO KỸ NĂNG ĐẶT CÂU HỎI.............................................................49

KẾT LUẬN...................................................................................................................52

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

MỞ ĐẦU

Có một điều phi lý là chẳng bao giờ người ta bảo một người bị gãy chân rằng

“Tất cả chỉ là do tưởng tượng thôi, cứ đi tiếp đi, không sao đâu.”, nhưng lại thường

bảo một người bị tổn thương tâm lý rằng “Tất cả chỉ do bạn tưởng tượng thôi, cứ mặc

kệ nó đi, không sao đâu”. Nhiều người vẫn cho rằng, việc ai đó gặp phải các khó khăn

tâm lý là điều không thực tế. Đơn giản chỉ vì họ không hiểu được chính xác những gì

đang diễn ra trong tâm trí của một người. Ngày nay, mặc dù ngành tâm lý học đã xuất

hiện như một cứu cánh cho việc giải phóng tâm trí con người khỏi các rối loạn và khổ

đau, nhưng vì vẫn còn là ngành khoa học non trẻ, tâm lý học vẫn đang tiếp tục hoàn

thiện các phương pháp khai thác, nhận diện và điều trị các rối loạn trong tâm trí con

người – những kỹ thuật tham vấn và trị liệu.

Trên con đường trở thành một nhà tham vấn hay trị liệu tâm lý, mỗi người cần

phải trau dồi rất nhièu tri thức về địa hạt tâm lý, trong đó, tìm hiểu, nắm vững và vận

dụng tốt các kỹ năng tham vấn được coi là một trong những điều kiện tiên quyết để bắt

đầu điều trị tâm lý cho thân chủ. Nội dung của tài liệu này sẽ tổng hợp và khái quát

một số vấn đề về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý tại TP.HCM thông qua nội dung

phỏng vấn 3 nhà tham vấn và trị liệu tâm lý.

Những điều được trình bày tuy chưa đầy đủ và còn nhiều thiếu sót, nhưng phần

nào cũng khái quát lên được một cái nhìn bao quát trong một bối cảnh toàn thể của

ngành thâm vấn và trị liệu tâm lý tại TP.HCM nói chung và tại Việt Nam nói riêng.

Trang 1

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

CHƯƠNG 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Kỹ thuật tham vấn được xem là kỹ thuật căn bản để tiếp cận được các vấn đề của

thân chủ trong quá trình hỗ trợ tâm lý. Nắm vững các kỹ thuât tham vấn sẽ bổ trợ rất

nhiều cho việc thu thập được các thông tin cần thiết để hoạch định được một kế hoạch

hỗ trợ hay can thiệp các rối loạn tâm lý của thân chủ. Tuy nhiên, mỗi một trường phái

khác nhau lại có những kỹ thuật khác nhau trong quá trình hỗ trợ tâm lý một người. Và

đứng trước sự phát triển mạnh mẽ của nhiều trường phái tâm lý học hiện nay, người

thực hành tham vấn tâm lý gặp khá nhiều khó khăn khi không biết phải bắt đầu từ đâu

để tiếp cận được những kỹ thuật cần thiết phục vụ cho công việc hỗ trợ và điều trị tâm

lý của mình. Do đó, việc tìm hiểu và vận dụng các kỹ thuật tham vấn đòi hỏi phải có

được một cái nhìn tổng quan về lĩnh vực này trước nhất.

Xuất phát từ khó khăn trên, trong khuôn khổ môn học Các kỹ thuật tham vấn 01,

nhóm sinh viên lớp VB2K04 tiến hành thực hiện một bài tổng hợp với chủ đề “Cái

nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý” được rút ra từ quá trình phỏng vấn

03 nhà trị liệu tâm lý tại thành phố Hồ Chí Minh.

Trang 2

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

CHƯƠNG 2. CÁI NHÌN TỐNG QUAN VỀ NGHỀ THAM

VẤN VÀ TRỊ LIỆU TÂM LÝ

Nhóm chúng em đã tiến hành phỏng vấn chị NTTH, một nhà tham vấn/trị liệu tự

do về chủ đề “Nghề Tham Vấn” với thời lượng 2 tiếng tại phòng khám riêng của chị

như sau:

1) Nhóm Phỏng Vấn: Em chào chị. Rất vui vì hôm nay chúng em có cơ hội

được chị dành thời gian để giúp chúng em thực tập cách đặt câu hỏi thông qua bài

tập phỏng vấn các nhà trị liệu ạ. Đầu tiên, xin chị giới thiệu một chút về bản thân

mình với chúng em được không ạ? (Nhóm phỏng vấn đang dùng kỹ năng đặt câu

hỏi mở để lấy thêm thông tin)

Nhà Trị Liệu ( Dùng kỹ năng cung cấp thông tin và bộc lộ quan điểm bản

thân):

Chị là NTTH, nhà trị liệu độc lập. Năm nay chị đã 40 tuổi và tốt nghiệp từ trường

ĐH KHXH&NV Hà Nội ngành trị liệu lâm sàng, sau đó chị học sau đại học trong một

chương trình hợp tác giữa trường chị và trường Université Toulouse II-Le Mirail. Sau

đó chị trở thành một nhà trị liệu tự do, thuộc trường phái phân tâm. Chị thấy phân tâm

rất gần với những triết lý của Phật giáo, đặc biệt là khả năng giải ảo tưởng.

2) Nhóm Phỏng Vấn:Trong quá trình hành nghề cho đến nay, chị có thể chia

sẻ cho chúng em biết về những thách thức nào trong nghề mà chị đã trải nghiệm và

vượt qua không ạ? (Nhóm phỏng vấn đang dùng kỹ năng đặt câu hỏi mở để lấy

thêm thông tin)

Nhà Trị Liệu (Đang dùng kỹ năng bộc lộ bản thân và cung cấp thông tin):

Bởi vì chị đến với nghề ấy, nói trên cơ sở thứ nhất là chị có một cái vốn tư duy từ

sự được đào tạo về kỹ thuật, tức là chị có một nền tảng tư duy này, cộng với chị có cả

một bề dày kinh nghiệm sống, bởi vì tận năm ba mấy tuổi chị mới bước vào nghề này.

Và ngay khi vào nghề này thì chị đã có sự say mê trong đấy rồi, nghĩa là chị không

cảm thấy có thách thức. Nhưng rõ ràng, cái khó khăn mà mình vẫn luôn phải đối mặt

cho tới tận bây giờ, đấy vẫn luôn là những kiến thức mình phải liên tục cập nhật, trau

dồi, trao đổi với đồng nghiệp, rồi là tự đào tạo. Chị thấy rằng chị chẳng thể dừng một

Trang 3

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

ngày nào cái việc đọc sách, cái này là đọc sách nghề luôn đấy nhá, hay là cái việc mà

có thể có một cơ hội trao đổi về kinh nghiệm học thuật lẫn kinh nghiệm trị liệu với

đồng nghiệp hay với bậc tiền bối của mình này. Và cái thách thức thứ hai đấy là,

thường xuyên trong trị liệu tâm lý, xảy ra các câu chuyện về chuyển di và chống

chuyển di. Bởi vậy, nhà tâm lý nào mà chưa làm việc tốt trên bản thân mình ấy, sẽ vô

cùng lúng túng khi mà gặp các câu chuyện này. Bởi vì các câu chuyện chuyển di và

chống chuyển di là cơ chế phòng vệ, mà đã là cơ chế phòng vệ thì thường là vô thức,

mình không nhận ra được. Đã là vô thức nghĩa là mình không nhận ra được, nhưng

dấu hiệu để mình nhận ra được cơ chế đấy hoạt động ấy, đó là một cái sự khó ở nào

đấy bên trong mình hay là kể cả một cái sự dễ chịu nào đấy bên trong mình, cũng có

nghĩa là đang có vấn đề nào đó. Tại sao mà mình cứ thích chăm sóc thân chủ này quá

như thế, tại sao mỗi lần mình làm việc với thân chủ này lại thấy hào hứng như thế,

điều đấy là bất bình thường. Hay là mỗi lần đến giờ làm việc với thân chủ này mình lại

thấy uể oải, mệt mỏi, muốn né tránh, hoặc là thậm chí còn quên giờ làm việc với thân

chủ ấy nữa. Hay là ví dụ như thân chủ quên giờ làm việc với mình, tại sao? Cái sự

quên đấy rõ ràng nó là một dấu hiệu của cái thông điệp vô thức nào đấy.

Đấy là hai thứ thử thách mà chị thấy hàng ngày chị vẫn phải đối mặt và điều đấy

cũng có nghĩa là chúng ta cũng đang làm giàu có cho bản thân mình nữa. Cho nên là

cái công việc mà chăm chữa người khác ấy, đó là cơ hội để tăng trưởng chính cá nhân

mình nữa. Và cái người mà đi chăm sóc người khác ấy, thực ra chị nghĩ rằng là phải là

người biết chăm sóc mình, biết dũng cảm đối mặt với các vấn đề mà nó gợi lên trong

mình.

3) Nhóm Phỏng Vấn: Thưa chị, chị nghĩ như thế nào về việc chúng ta cần

thống nhất với nhau về nguyên tắc và đạo đức nghề nghiệp của nghề trị liệu tâm lý

ạ?

Nhà Trị Liệu (Đang dùng kỹ năng đặt câu hỏi dò tìm thông tin):

Nhà Trị Liệu (Đang dùng kỹ năng cung cấp thông tin):

Hiện nay thì ở VN, vị trí nghề trị liệu không có, mã nghề không có. Những nhà

tâm lý làm việc ở bệnh viện thường đứng ở vị trí kỹ thuật viên, hoặc một vị trí nào đó

Trang 4

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

mang tính trợ giúp, chứ họ không có nghề cụ thể là nghề tâm lý, không có lương hay

các chế độ cụ thể đi kèm.

Hiện tại trường ĐH KHNV Xã hội cũng có xây dựng 1 bộ quy chuẩn đạo đức và

cũng sẽ sớm được phổ biến, tuy nhiên vẫn còn phụ thuộc vào câu chuyện pháp lý, vị

trí công việc này sẽ được ghi nhận như thế nào trong xã hội.

Nhóm Phỏng Vấn: Ở VN mình hiện không có quy chuẩn đạo đức thì chị đang

sử dụng và tuân theo những quy chuẩn về đạo đức nghề nghiệp ở nước ngoài hay

sao ạ? (Đang dùng kỹ năng đặt câu hỏi lựa chọn, dò tìm thông tin)

Nhà Trị Liệu (Đang dùng kỹ năng cung cấp thông tin và bộc lộ bản thân):

Thứ nhất, những quy tắc đạo đức đã được công khai thì các em sẽ được học trong

bộ môn tham vấn tâm lý. Đối với chị, chương trình mà chị được học có 1 môn gọi là

môn đạo đức nghề, dựa trên nền tảng tâm lý học theo chuẩn của Pháp và về mặt chính

danh, sau khi tụi chị được học xong thì được cấp bằng liên quan đến thực hành nhiều

hơn, cũng như có 1 giấy chứng nhận hành nghề của trường.

Về mặt bằng cấp thì theo hệ thống của Pháp chứ ko theo hệ thống của Việt Nam,

sau khi được đào tạo xong thì chị hành nghề tự do, chị cũng không tham gia 1 tổ chức

nào cả để biết được rằng là các nhà trị liệu khác khi làm việc trong các cơ quan hoặc tổ

chức đó phải tuân thủ điều kiện đạo đức nào. Ví dụ như bệnh viện tâm thần thì nó sẽ

có những cái quy trình hay là nguyên tắc gì cho nhà tâm lý để tham gia vào cái sự vận

hành của nghiệp vụ chăm sóc bệnh nhân đấy. Nói thật là chị không biết nhiều lắm,

mặc dù là có đi thực tập 4 tháng ở bệnh viện tâm thần Mai Hương, Hà Nội. Chị cũng

có tìm hiểu hết các quy trình đấy, thế nên chị mới nói rằng là các nhà tâm lý trong

bệnh viện tâm thần thường làm những công việc như một người trợ giúp cho các bác sĩ

tâm thần, và cái thứ hai là các chế độ mà họ đang được hưởng giống như một kỹ thuật

viên nào đấy trong hệ thống chức danh của bệnh viện, chứ không phải mang chức

danh nhà tâm lý một cách độc lập.

4) Nhóm Phỏng Vấn: Các thân chủ khi đến với nhà tham vấn thường là khi

họ gặp khó khăn nào đó trong cuộc sống, vậy trong thực tế làm việc của mình thì

Trang 5

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

chị thường gặp những tình huống như thế nào ạ?( Đang dùng câu hỏi tìm thông

tin chung)

Nhà Trị Liệu ( Dùng kỹ năng diễn giải và cung cấp thông tin):

Các thân chủ đến với mình thường là do họ đang lo lắng một vấn đề nào đó. Có 3

cấp độ lo lắng:

1) Lo sợ: là người nhận ra được tình huống phải đối đầu.

ví dụ: như họ ra đường sợ kẹt xe đông đúc, khói bụi, hoặc lo ngại đến gặp đám

đông…

2) Lo lắng; cũng tương tự như lo sợ là nhận ra được tình huống phải đối diện

nhưng họ bất lực với tình huống đó, không xác định được phương hướng để đối phó

với biến cố đó Và họ bị tê liệt không thể chống cự được.

Ví dụ một đứa trẻ chơi trên một lan can của một tòa nhà cao và bé đi gần đến ban

công & mẹ sợ đứa bé rơi xuống đất nên không thể gọi hoặc la bé mà phải đành đợi

đến khi đứa bé bình tĩnh quay trở lại trong nhà. Trường hợp đó đứa trẻ làm cho mẹ thế

hiện sự lo lắng.

3/ Lo hã i: là một thứ đáng sợ nhất, rất mơ hồ không có sự lộ diện. Đây chính là

kết quả của sự dồn nén lâu năm, sẽ ảnh hưởng đến bản thân bất kỳ lúc nào, nhưng thân

chủ không lường trước.

Một ví dụ đơn giản cho các bạn dễ hiểu, chẳng hạn như một thân chủ rất sợ ma

và khi đi trong bóng đêm thì nỗi lo luôn thường trực vì ma không có hình dạng và có

thể tấn công thân chủ bất cứ lúc nào. Lo hãi cũng tương tự như thế, không có hình thù

nên có thể hiểu hiện ra bằng nhiều cách khác nhau, có thể là do bị dồn nén một vấn đề

gì đó lúc nhỏ chẳng hạn. Vì vậy, bản thân người tham vấn hoặc trị liệu phải phán đoán

được tình trạng của thân chủ, họ đang ở mức độ lo lắng nào để xác định phương hướng

tham vấn tốt nhất. Về phía chủ quan thì các nhà tham vấn chúng ta cũng phải có kĩ

năng diễn đạt, diễn giải hay đưa ra những gợi ý cho thân chủ để họ tự có câu trả lời

hoặc giúp các thân chủ tự bộc lộ và phân tích khi những biểu hiện của các triệu chứng

đang có.

Trang 6

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

5) Nhóm phỏng vấn: Như chị đã nói thì về phía chủ quan các nhà tham vấn

phải có kỹ năng diễn đạt tốt. Vậy em xin hỏi chị là trong tất cả các kỹ năng tham

vấn thì theo chị kỹ năng nào là quan trọng nhất ạ? Nhóm phỏng vấn đang dùng kỹ

năng phản hồi và đặt câu hỏi mở để lấy thêm thông tin)

Nhà Trị Liệu (Dùng kỹ năng thăm dò):

Thế tụi em đã biết những kỹ năng gì?

Nhóm Phỏng Vấn đang dùng kỹ năng diễn giải:

Tụi em có được học một số kỹ năng như kỹ năng đương đầu, kỹ năng đặt câu

hỏi, kỹ năng lắng nghe, kỹ năng phản hồi thông tin ...

Nhà Trị Liệu ( Đang dùng kỹ năng bộc lộ bản thân):

Tất cả những kỹ năng mà em kể, chị không thấy kỹ năng nào hơn kỹ năng nào

cả, chúng đều quan trọng như nhau, và đồng thời là mình sẽ linh hoạt tất cả các kỹ

năng đấy để mình xử lý tình huống.

Dĩ nhiên kỹ năng diễn đạt và diễn giải là rất cần thiết để giúp thân chủ hiểu được

vấn đề. Nhưng thật ra thì đối với bản thân chị, không có kỹ năng nào quan trọng hơn

kỹ năng nào. Tuy nhiên, kỹ năng lắng nghe cũng rất là quan trọng, nó giúp cho nhà trị

liệu có thêm thông tin để phát hiện vấn đề mà thân chủ đang gặp phải và thiết lập một

mối quan hệ trị liệu tốt. Nếu mình không lắng nghe tốt thì mình khó mà diễn đạt tốt

vấn đề mà thân chủ đang gặp phải. Để có thể lắng nghe tốt thì mình phải tập làm rỗng

mình đi.

6) Nhóm Phỏng Vấn: Thưa chị, giữa khái niệm tham vấn tâm lý và trị liệu

tâm lý có sự khác biệt nào giữa hai chức danh này không ạ? Nhóm phỏng vấn đang

dùng kỹ năng đặt câu hỏi mở để lấy thêm thông tin)

Nhà Trị Liệu ( Đang dùng kỹ năng thăm dò và cung cấp thêm thông tin):

Trên cái trục trợ giúp tâm lý, nó phân ra mấy mức độ như này, thứ nhất là cho

thông tin, thứ hai là hướng dẫn, thứ ba là tham vấn, cái thứ tư là trị liệu.

Trang 7

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

Vậy thì những cái này khác nhau về cái gì?. Sau khi học môn tham vấn tâm lý thì

cô của các em có phân biệt cho tụi em đâu là một nhà tham vấn tâm lý và đâu là một

nhà trị liệu tâm lý không?

Nhóm Phỏng Vấn ( Đang dùng kỹ năng cung cấp thông tin):

Dạ, cô của chúng em cũng có nói sơ về sự khác biệt. Chẳng hạn về mặt thời gian,

trị liệu lâm sàng thì đi sâu hơn về mặt tâm bệnh học, có liên quan đến điều chỉnh tính

cách, hành vi của thân chủ trên cơ sở chẩn đoán lâm sàng và tiến trình này thường lâu

dài hơn còn tham vấn mang tính chất hỗ trợ cho thân chủ ngay lúc đó và mang tính

tình huống, có thời gian ngắn hơn.

Nhà Trị Liệu (Đang dùng kỹ năng cung cấp thông tin):

Đúng, chị thấy những nhà trị liệu tâm lý ở nước ngoài thường có bằng tiến sĩ trở

lên và họ có những hoạt động giám sát rất là nhiều. Còn tham vấn tâm lý thì họ sẽ thực

hiện nhiều cái hoạt động liên quan đến nhận thức, họ sử dụng nhiều đến các biện pháp

nhận thức hành vi, và như em nói ấy, những câu chuyện mà họ giúp đỡ cho thân chủ

chủ yếu mang tính thời điểm hoặc là sự vụ, hiện tại, ở đây và bây giờ. Còn trị liệu tâm

lý, nó là bây giờ và sau này, và trị liệu tâm lý mang tính thay đổi tính cách, tham vấn

tâm lý chỉ mang tính đối phó với tình huống nào đó thôi. Nên rõ ràng cái mức trị liệu

tâm lý nó cao hơn và nó đòi hỏi thời gian đào tạo, hành nghề khác.

Đối với hoạt động cho thông tin thì các em có thể thấy các website, các trung tâm

mà họ có thể tìm hiểu các thông tin liên quan đến những điều mà người ta cần tìm

kiếm. Hướng dẫn thông tin thì có thể là phạm vi làm việc rộng lớn hơn việc cho thông

tin một chút. Thực ra về mặt học thuật thì khả năng diễn giải chi tiết tất cả các điều này

ra thì chị không dám, chị chỉ nhớ rằng là ít nhất trong môn tham vấn tâm lý nó sẽ có

trang bị cho tụi em các mức độ như thế này.

Còn hướng dẫn thông tin thì nó giống như cái chuyện người ta mà giúp đỡ em

nhiều hơn nữa trong việc em thực hiện cái điều gì đó, hoặc người ta cho em nhiều hơn

thông tin, một cách tương tác nhiều hơn về một cái nội dung cụ thể nào đấy. Còn tư

vấn, nó giống như cái chuyện là nói về một cái bên thứ ba nào đấy. Ví dụ như là tư vấn

cho bố mẹ cách nuôi dạy con, và vì là câu chuyện về tư vấn cho nên nó sẽ nhằm vào

Trang 8

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

việc người ta bộc lộ cái nhìn chuyên môn và khả năng chuyên môn của người ta để

người ta có quyền đưa ra lời khuyên.

Còn trong tham vấn tâm lý, trị liệu tâm lý thì người ta sẽ tập trung vào vấn đề của

thân chủ nhiều hơn là khả năng chuyên môn của người ta, nên thường người ta sẽ

không đưa ra lời khuyên trong những tình huống chăm chữa.

7) Nhóm Phỏng Vấn: Thế mình có thể phân loại các nhà tham vấn như thế

nào ạ? Nhóm phỏng vấn đang dùng kỹ năng đặt câu hỏi mở để lấy thêm thông tin)

Nhà Trị Liệu (Đang dùng kỹ năng cung cấp thông tin và bộc lộ bản thân):

Trên cái trục trợ giúp tâm lý thì nó có những mức độ liên quan đến tham vấn và

trị liệu tâm lý, mình có thể tạm chia ra 4 dạng, theo cách mà nhà tham vấn làm việc

với thân chủ và tương tác của thân chủ như sau: Nhà tham vấn diễn giải, nhà tham vấn

hướng dẫn, đây là trường phái nhận thức (cái này thì các em đã học trong môn TLH

nhận thức rồi, chị chỉ vẽ lại sơ đồ này cho các em xem qua một tý), nhà tham vấn diễn

giải, không hướng dẫn, chúng ta có trường phái phân tâm; nhà tham vấn không hướng

dẫn, thân chủ diễn giải và tự trải nghiệm, đây chính là nhân văn; nhà tham vấn hướng

dẫn, thân chủ diễn giải và tự trải nghiệm, đây là hành vi. Chị dùng chung tham vấn và

trị liệu là nhà tham vấn, nhưng nó vẫn khác nhau như đã nói nhé.

Thế thì chị ở góc độ tham vấn và trị liệu, thực ra cái công việc chính của chị trị

liệu, chị nhận ra các đối tượng mà đến với chị chủ yếu là có hai nhóm vấn đề. Thứ

nhất là họ có một sự vụ gì đấy, ví dụ, chồng ngoại tình, ví dụ như là người yêu bỏ, hay

ví dụ như là mất công việc hay con mất này... thì những sự vụ này xảy ra bất ngờ và nó

vượt quá khả năng chống đỡ của họ thì họ sẽ tìm đến sự trợ giúp tâm lý. Đối tượng thứ

hai là họ có những triệu chứng khó khăn tâm lý cụ thể, ví dụ như là trầm cảm này, mặc

dù là sau trầm cảm nó có rất nhiều câu chuyện khác nhau, cũng như đằng sau trầm

cảm, cái mặt nạ trầm cảm nó còn che đậy nhiều kiểu người khác nhau nữa. Hay là ví

dụ như là ám sợ xã hội, hay là ám ảnh gì đó, họ có những triệu chứng cụ thể và họ gọi

điện đến mình.

Và với những sự vụ như thế thì công việc của mình mang tính tham vấn nhiều

hơn, và cách mà chị hay dùng là phân tâm, có cả phương pháp nhận thức nữa. Nhưng

Trang 9

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

mà thực ra trong phân tâm cũng có nhận thức nữa. Và khi mà thân chủ có nỗi chịu

đựng có vẻ như là lớn, khó khăn nhiều, thì mình sẽ làm việc nhiều tới các yếu tố liên

quan đến tính cách và đời sống vô thức của họ nhiều hơn,và cần thêm thời gian để diễn

giải lịch sử trưởng thành, cách hình thành bộ máy tâm trí của họ như thế nào và đến

bây giờ cái triệu chứng là sản phẩm, là biểu hiện của cái hộp đen bên trong như thế

nào.

Bởi vậy chị không có chú trọng kỹ năng nào quan trọng, nhưng tất nhiên kỹ năng

rất rất quan trong là kỹ năng lắng nghe. Và việc lắng nghe ấy, có nhiều người nói rằng

việc cần thiết là phải làm rỗng bản thân mình để đón nhận người kia một cách sáng

suốt nhất có thể.

8) Nhóm phỏng vấn: Em cám ơn chị, vừa rồi chị có nhắc đến kỹ thuật làm

rỗng, xin chị làm rõ hơn về khái niệm này một chút được không ạ? Nhóm phỏng

vấn đang dùng kỹ năng phản hồi đơn và đặt câu hỏi mở để lấy thêm thông tin)

Nhà Trị Liệu (Đang dùng kỹ năng cung cấp thông tin):

Kĩ thuật làm rỗng là nhà tâm lý đó phải rèn luyện mình và lấy mình ra làm khuôn

mẫu, để thân chủ và chính nhà trị liệu đó có thể tự soi mình như khi mình nhìn vào

một tấm gương vậy đó. Thật ra thì chúng ta luôn làm động tác soi gương này trong tất

cả các mối quan hệ. Cụ thể hơn nhé: Khi nhận được thông tin trong đầu chúng ta đã

đưa ra rất rất nhiều hướng để xử lý thông tin đó.

Ví dụ, một chàng trai mỗi khi đi gặp người bạn gái thì anh ta có phản ứng là

mình không thể chấp nhận một vài nét tính cách nào đó của cô ấy và cảm thấy tuyệt

vọng vì quen lầm người. Chàng trai có suy nghĩ là không thể có ai khác trên cuộc đời

này hiểu được mình nữa sau khi chia tay cô gái vì không đồng quan niệm sống. Thì

công việc của nhà tham vấn là giúp cho thân chủ hiểu được rằng trên thế giới này

ngoài cô gái đó còn có đến 3,5 tỷ người, chẳng lẽ không có ai phù hợp với anh ta sao?

Niềm tin không còn ai hiểu mình và mọi cô gái đều xấu xa như cô bạn gái này là một

niềm tin sai lầm mà nhà tham vấn/ trị liệu cần giúp cho thân chủ nhìn ra vấn đề. Điều

đó cũng có nghĩa là để tiến trình trị liệu được tốt đẹp và thành công thì 50% là do nhà

trị liệu và 50% còn lại là do sự cố gắng từ phía thân chủ.

Trang 10

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

Nhà tâm lý phải làm rỗng mình đi, nghĩa là phải giữ thái độ trung lập. Có như

vậy thì mới phản ánh sự việc của thân chủ một cách khách quan giống như một tấm

gương đang phản chiếuvậy. Nhà tâm lý phải giúp thân chủ nhận ra được những gì gây

cản trở trong đầu họ và liệu nó có những ý nghĩa khác nằm ở phía dưới không?

9) Nhóm Tham Vấn: Khái niệm làm rỗng này thật hay ạ, nhưng liệu có xảy ra

trường hợp tấm gương phản chiếu của nhà trị liệu đó bị mờ không ạ? Và vì một lý

do nào đó mà nhà tham vấn/ trị liệu lại bị biến chất và làm méo mó tiến trình trị

liệu không ạ? (Nhóm phỏng vấn đang dùng kỹ năng phản hồi phức và đặt câu hỏi

mở để lấy thêm thông tin)

Nhà trị liệu (Đang dùng kỹ năng cung cấp thông tin):

Có một bài viết của anh Ngô Minh Uy mà chị có đọc qua và cảm thấy rất hay, rất

đúng, bài viết đó có phân ra các nhà tham vấn/trị liệu như sau: Nhà tâm lý lợi dụng

tình dục, nhà trị liệu bóc lột sức lao động của thân chủ, hoặc nhà trị liệu đang đặt

quyền lực, lợi ích cá nhân trên một ai đó vì nắm giữ được bí mật của họ, hoặc nhà tâm

lý không ra hòa nhập với xã hội, điều này dẫn đến nhà tâm lý đó không phải đang

chăm chữa cho thân chủ mà đang đụng phải những vấn đề cần được chăm chữa của

chính mình.

10) Nhóm Tham Vấn: Vâng, trong buổi trò chuyện của chúng ta, chị có đưa

ra một nhận định là: Phân Tâm Học rất gần với Phật giáo, đó là giải ảo tưởng.

Như thế nào là giải ảo tưởng ạ? (Nhóm phỏng vấn đang dùng kỹ năng phản hồi

đơn và đặt câu hỏi mở để lấy thêm thông tin)

Nhà Trị Liệu (Đang dùng kỹ năng diễn giải):

Thế giới thực và thế giới trong ảo tưởng không phải lúc nào cũng giống nhau. S.

Freud có câu nói nổi tiếng là “ Con người ta thường mù lòa với chính họ”. Chị lấy một

ví dụ nhé: Khi chúng ta tiếp xúc với người khác thì chúng ta hay phán đoán người

khác nghĩ gì về chúng ta và chúng ta cảm nhận về họ như thế nào? Nhưng thực tế thì

họ có thể rất khác với điều mình đã nghĩ.

Thêm 1 ví dụ nữa cho các dễ hiểu là khi chúng ta chuẩn bị chào đón một em bé

ra đời chúng ta hay tưởng tượng rằng em bé đó sẽ xinh đẹp giống mẹ và có đôi tay

Trang 11

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

giống bố chẳng hạn, nhưng đến khi sinh ra thì có thể không như mình tưởng tượng và

có thể em bé giống một ai đó trong họ hàng chẳng hạn và bố mẹ phải điều chỉnh từ

hình ảnh một em bé trong tưởng tượng về em bé trong thực tế. Đối với những người có

con bị khuyết tật nào đó thì tiến trình này diễn ra cực kỳ khó khăn. Họ không chấp

nhận nổi điều đang diễn ra khác với cái họ từng nghĩ.

Nhà tâm lý cũng phải rất tinh tế trong lúc giao tiếp với thân chủ và điều tiết được

cảm xúc của mình trong tiến trình tham vấn. Có những thân chủ vì những lợi ích thứ

phát gì đấy mà họ cứ lập đi lập lại một biểu hiện và chìm trong nỗi đau đó, ngày nào

cũng than vãn cùng một vấn đề với nhà tham vấn mà không thay đổi. Những trường

hợp như vậy mình không thể đồng cảm hoài với chuyện lập đi lập lại nỗi đau đó của

thân chủ. Các nhà tham vấn/ trị liệu sẽ giúp thân chủ nhìn thấy đằng sau những biểu

hiện hay lập lại của mình rất có thể là một biểu hiện nào đó trong vô thức, có thể là

một thông điệp nào đó và nhà trị liệu sẽ giúp thân chủ tự hiểu mình nhiều hơn, nên chị

hay nói là được giải ảo tưởng là vậy.

11) Nhóm Phỏng Vấn: Mỗi ngày nhà trị liệu phải lắng nghe rất nhiều câu

chuyện từ phía thân chủ, vậy bằng cách nào mà chị có thể cân bằng được nội tâm

của mình và có đủ không gian bên trong để chăm sóc gia đình và giảm khả năng bị

những câu chuyện buồn của họ làm cho mình bị mất năng lượng ạ?

Nhà Trị Liệu ( Đang dùng kỹ năng cung cấp thông tin và bộc lộ bản thân):

Câu hỏi này cũng khá là kinh điển đấy!

Chị từng gặp một tình huống rất là khó khăn là có một người mẹ vô cùng đau

khổ khi có một đứa con trai 17 tuổi đang đi du học ở Mỹ, bị bệnh nặng và mất khi còn

quá trẻ. Nỗi đau đó với người mẹ kia rất là lớn, đến mức chị có cảm giác là mình

chẳng thể làm cái gì để giúp thân chủ đó, ngoài việc bày tỏ sự đồng cảm với thân chủ.

Chị nghĩ chính sự đồng cảm với các hoàn cảnh của các thân chủ sẽ giúp mình khôi

phục năng lượng nhanh và yêu nghề hơn chứ không hề đánh mất năng lượng đâu.

Thêm nữa là với các trường hợp thân chủ phá khung trị liệu thì nhà trị liệu có

quyền nói không với thân chủ để tránh bị mất năng lượng. Ví dụ: bản thân chị gặp một

thân chủ cứ năm ngày liền họ kể đi kể lại một sự kiện du nhất thì chị mới hỏi lại là: “

Trang 12

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

Điều mà em đang kể đi kể lại giúp gì cho em không?” Lúc đầu thân chủ không trả lời

câu hỏi của chị và chị phải hỏi đi hỏi lại nhiều lần. Thậm chí phải hỏi đến câu là: “Liệu

tôi có nên tiếp tục điều trị cho em không hay sẽ chuyển em đến một nhà tâm lý

khác?”, thì lúc đó thân chủ mới chịu thay đổi suy nghĩ. Nói không là cần thiết khi nhà

trị liệu cần cho thân chủ biết là bản thân nhà trị liệu cũng đang gặp khó khăn như thế

nào vì họ. Và bản thân mình chấp nhận điều đó ở mức độ nào. Nếu bản thân họ không

nhìn nhận ra vấn đề phải giải quyết thì mình cũng không phải điều trị tiếp và không bị

mất năng lượng.

Thứ ba là chị có một nhà phân tâm riêng cho mình. Như các em cũng biết đấy,

trên nguyên tắc là mỗi nhà trị liệu đều cần phải tự khám phá và biết giới hạn bản thân

mình ở đâu để có thể tự bảo vệ mình và giúp cho tiến trình trị liệu giữa mình với thân

chủ không bị tắc nghẽn. Mình có thể nhìn ra sự chuyển di và chống chuyển di. Chị trị

liệu theo trường phái phân tâm và cũng được phân tâm bởi một nhà phân tâm người

pháp trong suốt 4 năm. Và ông ấy cũng được phân tâm bởi một nhà phân tâm khác

trong 10 năm, người phân tâm ông ấy trong 10 năm lại được phân tâm bởi 1 nhà phân

tâm khác trong suốt 20 năm nữa. Điều này cũng giúp cho nhà trị liệu lấy lại sự cân

bằng nội tâm.

Chị có cảm nhận chung là mình càng nâng cao nhận thức thì với sự sáng suốt của

mình, mình có thể giúp thân chủ thoát khỏi đau. Khi nhà trị liệu hiểu chính mình thì

cũng sẽ hiểu được những cảm xúc của thân chủ, khi đó thì nhà tâm lý mới có khả năng

chữa lành nỗi đau của thân chủ.

Nhóm phỏng vấn: Như vậy, em có thể hiểu là chị đã đưa ra 3 cách để giúp

một nhà trị liệu có thể tái lập sự cân bằng nội tâm là: khả năng đồng cảm, biết nói

không với các thân chủ phá khung trị liệu và không tuân thủ tiến trình trị liệu, và

cuối cùng là luôn tìm cách tự hiểu mình bằng cách học hỏi với những bậc thầy đi

trước đúng không ạ?( Nhóm đang dùng kỹ năng phản hồi phức)

Nhà Trị Liệu:

Đúng em ạ.

Trang 13

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

Nhóm Phỏng Vấn: Nhóm em xin cám ơn buổi trò chuyện và trao đổi thông tin

với chị trong ngày hôm nay ạ. Chúc chị nhiều thành công và sức khỏe ạ.

Trang 14

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

CHƯƠNG 3. SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC THIẾT LẬP

KHUNG LÀM VIỆC CỦA MỘT NHÀ TRỊ LIỆU ĐỐI VỚI

THÂN CHỦ

Nhóm chúng em đã thực hiện phỏng vấn về chủ đề này với nhà trị liệu thứ hai là

cô Như, đang công tác ở Bộ Môn Tâm Thần ĐH Y Dược TpHCM, tại văn phòng tham

vấn và trị liệu tâm lý của cô ở Cao Thắng, Q3 với thời lượng 45 phút.

1) Nhóm Phỏng Vấn: Em cám ơn cô đã dành thời gian cho nhóm chúng em

thực tập các kỹ năng đặt câu hỏi phỏng vấn với nhà trị liệu. Chắc mình bắt đầu câu

hỏi vì những nhân duyên nào mà cô đến với nghề trị liệu nhé, cũng như cô đã và

đang công tác ở đâu ạ? ( Đang dùng kỹ năng đặt câu hỏi phức và mở)

Nhà Trị Liệu( Đang dùng kỹ năng cung cấp thông tin).

Tôi bắt đầu học tâm lý vào năm 2001 và tốt nghiệp vào năm 2005, ĐH Văn Hiến.

2) Nhóm Phỏng Vấn: Cô học ở ĐH Văn Hiến, chuyên ngành nào của tâm lý

ạ? ( Đang dùng kỹ năng phản hồi đơn và câu hỏi dò tìm thông tin chung).

Nhà Trị Liệu ( Đang dùng kỹ năng cung cấp thông tin và bộc lộ bản thân):

Tôi học Văn Hiến, nhưng lúc đó Văn Hiến đào tạo về tham vấn và tâm lý ứng

dụng. Lúc đó trường Nhân Văn chưa có ngành tâm lý trị liệu, chỉ có tâm lý giáo dục và

xã hội học gì đó. Học đến năm 3 thì tôi tham gia vào một nhóm trị liệu của một cô tiến

sĩ là nhà trị liệu người Mỹ. Thời đó cách đây cũng mười mấy năm rồi, lúc đó chưa có

ai bắt tay vào làm tâm lý trị liệu hết. Nhóm đó bao gồm những anh chị đã ra trường

rồi, bên khoa tâm lý của trường ĐH Sư Phạm, anh Ngô Minh Uy, chị Uyên Thy, chị

Đẹp, chị Vân. Bên Văn Hiến thì có tôi, sau đó nữa thì có cô Ngọc Vân, và anh Ngô

Minh Duy. Nhóm chỉ có bao nhiêu đó người thôi. Chúng tôi được cô đào tạo trong

suốt 2-3 năm, mỗi tuần chúng tôi đến phòng làm việc của cô 3 buổi/1 tuần, được học

lý thuyết và được coi cô khám bệnh với bệnh nhân. Chúng tôi học với cô bằng tiếng

anh, thỉnh thoảng cũng làm phiên dịch lại cho cô, hoặc khi cô có người phiên dịch thì

chúng tôi chỉ ngồi quan sát.

Trang 15

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

Bên cạnh đó, tôi cũng đi thực tập ở bệnh viện Tâm Thần, sau đó tôi có những

hoạt động hỗ trợ cho bệnh nhân vẽ tranh trong suốt 2 năm trời. Cho nên khi tôi tốt

nghiệp thì gần như đã có được một nền tảng nhất định về tâm lý trị liệu vào thời điểm

lúc đó so với các bạn khác. Sau đó tôi làm việc ở bệnh viện Nhi Đồng, làm cùng với

cô Diệu Anh khoảng 1 năm, tôi đã xin nghỉ và làm việc tại các phòng tham vấn khác.

3) Nhóm Phỏng Vấn: Sau khi xin nghỉ ở Nhi Đồng thì cô làm việc tại các

phòng tham vấn khác ạ? ( Đang dùng kỹ năng phản hồi)

Nhà Trị Liệu:

Nhà văn hóa phụ nữ, nhà thiếu nhi thành phố… đại khái là thời gian đó tôi làm

freelancer là chính, sau đó tôi đi Thái học. Khi về nước tôi đầu quân vào ĐH Y Dược,

công tác ở bộ môn tâm thần. Công việc đó tôi làm cách đây 5-6 năm rồi, chủ yếu là

giảng dạy cho sinh viên y khoa về cách tiếp cận với các bệnh nhân tâm thần và nhận

hướng dẫn sinh viên thực tập tốt nghiệp về tâm lý từ các trường khác tại cơ sở của

mình. Ngoài công tác giảng dạy, thì mỗi buổi sáng tôi sẽ khám bệnh cho những bệnh

nhân bên khoa tâm thần kinh, trầm cảm, lo âu.. tôi hỗ trợ và điều trị tâm lý cho họ.

Ngoài ra thì tôi còn khám tại phòng mạch của mình. Còn văn phòng này thì mở ra vào

tháng 9 năm ngoái, tôi tái lập lại mô hình văn phòng của cô tiến sĩ người Mỹ đã dạy

cho chúng tôi lúc trước. Cô đã truyền lửa cho chúng tôi nên bây giờ tôi cũng muốn làm

một cái gì đó cho thế hệ đi sau, giống như cô đã làm. Cách bài trí của văn phòng cũng

khá giống văn phòng làm việc AFC của cô ấy lúc trước khi chúng tôi còn học.

4) Nhóm Phỏng Vấn: Ý nghĩa của từ IFC là gì thưa cô?

Nhà Trị Liệu:

IFC: Individual & Family Counselling , Tham vấn cá nhân và gia đình.

Tôi muốn trao truyền lại cho các bạn những gì mình đã được học. Văn phòng này

thì tôi chịu phí mặt bằng, để làm nơi cho các bạn sinh viên tâm lý có nơi để học hỏi,

trao đổi thông tin trong nghề với nhau, thậm chí có thể đến mượn sách của tôi về đọc.

Nhưng cũng có lúc tôi cảm thấy mình không chịu nổi chi phí mặt bằng nữa và muốn

đóng cửa văn phòng và chia sẻ khó khăn cho các bạn thì tôi thấy có vài bạn vận hành

tốt hơn, năng động hơn trong việc phát triển của văn phòng này. Bây giờ thì văn phòng

Trang 16

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

đã có một số bạn đã tốt nghiệp từ các trường như Nhân Văn, Văn Hiến, Sài Gòn…đã

bắt đầu biết tới văn phòng và lui tới nơi này. Dần dần họ tạo thành một mạng lưới Net

Work với nhau. Ngoài ra tôi cũng làm giám sát và khám bệnh tại văn phòng này với

các bạn. Các bạn này ổn thì tôi giao việc cho bạn này và một bạn nữa cùng tiến hành

trên 1 thân chủ, vì dầu sao thì các bạn cũng mới vào nghề chưa lâu nên cần có sự hỗ

trợ lẫn nhau và cần được giám sát.

Các bạn sẽ vừa học lý thuyết vừa sắm vai, sau đó quan sát, bàn luận về case,

được giám sát và cùng bàn luận vấn đề với người có kinh nghiệm hơn. Từ từ người có

kinh nghiệm đó sẽ rút lại, để cho các bạn kia làm chính. Đó là tiến trình thực tập. Hiện

tại thì ở đây cũng có 1 số bạn đang được phép nhận ca rồi.

5) Nhóm Phỏng Vấn: Cô cho em hỏi là giám sát tâm lý và tham vấn tâm lý có

gì khác không cô?

Nhà Trị Liệu:

Giám sát tâm lý ở đây là hoạt động giám sát các nhà trị liệu, đang thực hành trị

liệu. Còn tham vấn là hoạt động mình tham vấn cho thân chủ. Giám sát là hoạt động

của những nhà chuyên môn. Trong quá trình các bạn học về tham vấn hay trị liệu cũng

vậy, các bạn sẽ được làm quen với khái niệm chuyển di và phản chuyển di.

Những khó khăn của thân chủ có thể khơi gợi lại những khó khăn của nhà trị

liệu, thì khi đó thông qua hoạt động giám sát các bạn mới hiểu được giới hạn của bản

thân mình, cũng như nhận ra hiện tượng chuyển di và nhận được sự hỗ trợ của đồng

nghiệp để đi qua các cảm xúc đó, mình vẫn có thể làm việc tiếp tục với thân chủ hoặc

phải chuyển thân chủ đi vì đó là giới hạn của mình. Ở tất cả các cơ quan thì những nhà

tâm lý trị liệu đều phải được giám sát hoạt động tâm lý, ví dụ như 1 tuần sẽ có 1 buổi

giám sát cho tất cả các nhà trị liệu. Hoặc một tháng một lần mình sẽ gặp người chịu

giám sát mình, thường là người giỏi hơn để được hỗ trợ. Nếu mình không tìm ra người

giám sát thì cũng phải có 1 nhóm đồng giám sát, cùng level với mình để các bạn giúp

mình nhận ra các phản chuyển di. Với những ca khó hoặc mình đang bí lối thì mình có

thể đem ra bàn luận và nhận sự giúp đỡ. Nó giống giống như hội chẩn bên y khoa vậy

đó. Nhưng bên y khoa tập trung vào việc tìm giải pháp và giúp cho bệnh nhân, còn bên

nhóm giám sát thì chủ yếu là để giúp cho nhà trị liệu. Thế nên yêu cầu là phải có hoạt

Trang 17

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

động giám sát trong suốt quá trình hành nghề. Và trước khi các bạn ra hành nghề thì

nguyên tắc là phải được trị liệu trước để sắp xếp lại những vấn đề bên trong của mình.

Có thể là nó vẫn còn đó nhưng ít ra nhà trị liệu phải nhận diện được những vấn đề của

mình, biết giới hạn của mình và sắp xếp nó lại. Mình biết những nguy cơ, những điểm

mạnh của mình, sau đó sẽ được thực tập và được giám sát.

6) Nhóm phỏng vấn: Thưa cô, như vậy thì mình có thể vừa thực tập ở một nơi

nào đó vừa tiến hành việc can thiệp trị liệu cho bản thân mình hay không?

Nhà Trị Liệu:

Thường là như vầy, để tiến hành trị liệu thì không nên có một mối liên quan nào

trước đó giữa thân chủ và nhà trị liệu. Tôi vẫn hay nói chơi với các bạn sinh viên của

mình là “ Phải biết chừa cho mình một con đường sống” theo kiểu là mình tiếp xúc với

rất nhiều các thầy cô, hoặc những người đi trước rất giỏi, trong đó có những người

mình rất quý mến thì tốt nhất là đừng nhờ các thầy cô đó trị liệu cho mình. Vì có thể

thông qua quá trình mình theo họ học hỏi, bộc lộ bản thân, trao đổi thông tin với nhau

thì tính khách quan sẽ bị mất đi. Thường thì với các trường hợp này sẽ không tiến hành

trị liệu và nói rằng “Trời ơi quen quá rồi sao mà trị liệu được”. Cũng có trường hợp

nhà trị liệu đó cảm thấy không đánh mất tính khách quan thì họ có thể vẫn nhận bạn

làm thân chủ.

7) Nhóm phỏng vấn: Việc duy trì một khoảng cách nhất định với thân chủ

như vậy có quan trọng lắm không cô?

Nhà Trị Liệu:

Quan trọng chứ, vì nó ảnh hưởng đến sự khách quan trong tiến trình trị liệu. Nếu

nhà trị liệu không còn giữ được sự khách quan nữa thì tiến trình trị liệu đó mất hiệu

quả. Tại vì yếu tố thiết lập mối quan hệ có ảnh hưởng lớn đến mức độ thành công của

sự điều trị, nếu không thiết lập được thì không có cái gì xảy ra sau đó nữa.

8) Nhóm Phỏng Vấn: Vậy theo cô thì như thế nào là một mối quan hệ trị liệu

tốt ạ?

Nhà Trị Liệu:

Trang 18

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

Nó bao gồm các yếu tố: sự tin tưởng, tính khách quan, tính bảo mật, sự tôn

trọng… rất là nhiều.

Nhóm Phỏng Vấn: sự tin tưởng, tính khách quan, tính bảo mật, sự tôn trọng?

Trang 19

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

Nhà Trị Liệu:

Nghĩa là mình sẽ nhìn người đó một cách khách quan, là thân chủ của mình chứ

không phải học trò của mình, hoặc là người mà mình đã biết là người đó như thế nào.

Tính khách quan đó sẽ xúc chạm đến sự lắng nghe, sự thấu hiểu. Chẳng hạn như khi

em nhìn tôi như vị trí một giảng viên của em thì em sẽ phản ứng với tôi theo một cách

khác, em muốn làm hài lòng tôi, em cảm thấy nhỏ bé… như vậy thì không còn tính

khách quan nữa. Tính khách quan đó vô hình lắm nhưng nó ảnh hưởng khá lớn đến

việc thiết lập mối quan hệ. Đó là lý do vì sao mình không nhận người quen để trị liệu

vì có thể mình khách quan nhưng họ không khách quan. Hoặc họ khách quan nhưng

mình không khách quan.

Nhóm Phỏng Vấn: Dạ, cám ơn cô. Em hiểu rồi. Điều cô vừa nói giống như là

mình phải giữ được sự trung lập?

Nhà Trị Liệu:

Đúng rồi, tính trung dung. Nếu như mình nhìn mà thích thân chủ đó hơn, đối xử

đặc biệt hơn thì khi đó mình đã đánh mất đi tính trung dung đó rồi

9) Nhóm Phỏng Vấn: Vậy làm thế nào để mình có thể luyện tập được tính

trung dung đó mỗi ngày hay có một biện pháp nào có thể giúp mình đạt được điều

đó không cô?

Nhà Trị Liệu:

Khung trị liệu và sự tuân thủ khung trị liệu sẽ giúp mình đạt được điều đó.

Nhóm Phỏng Vấn: Như thế nào là khung trị liệu ạ?

Nhà Trị Liệu:

Khung có nghĩa là những nguyên tắc làm việc được áp dụng với tất cả các thân

chủ, không được đi trễ, không hẹn gặp ở quán cà phê, không nhận quà có giá trị lớn,

nếu là quà thì nên là món quà chung cho nhiều người cùng sử dụng và được đặt tại văn

phòng này….Làm vậy để cho thân chủ hiểu được là mình luôn giữ một khoảng cách

nhất định và đảm bảo tính khách quan. Thậm chí họ nói là nhà xa đến trễ muốn kéo

thêm giờ cũng không được, họ có nhiều tiền muốn ngồi thêm 30 phút hay 1 tiếng nữa

Trang 20

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

cũng không được. Tham vấn và trị liệu cần phải có nguyên tắc, nếu phá vỡ khung thì

các thân chủ khác sẽ đặt câu hỏi “ Tại sao anh này được ngồi lâu hơn còn tôi thì

không…?” Nhà trị liệu phải giải thích rõ về khung làm việc này để thân chủ hiểu được

họ cũng bình đẳng như những người khác.

Nhóm Phỏng Vấn: Thông thường với cô thì một phiên trị liệu sẽ kéo dài bao

lâu?

Nhà Trị Liệu:

Tùy từng nhà trị liệu mà thời lượng của một phiên sẽ khác nhau. Tùy thuộc vào

khả năng tập trung và lắng nghe của nhà trị liệu đó. Như tôi thì khả năng lắng nghe của

tôi khá yếu nên thông thường 1 phiên kéo dài từ 30 phút cho đến 45 phút và không

được quá 1 tiếng.

Nhóm Phỏng Vấn: Như vậy là thời lượng của 1 phiên tùy thuộc vào khả năng

lắng nghe của nhà trị liệu đó?

Nhà Trị Liệu:

Đúng rồi. Có nhà trị liệu lắng nghe tốt và tập trung cao thì 1 phiên của họ kéo dài

1 tiếng hoặc 1 tiếng rưỡi, thậm chí kéo dài hơn. Nhưng luôn có 1 cái ngưỡng không

thể vượt qua. Vì tới ngưỡng đó thì chỉ còn thân chủ nói mà mình không còn tập trung

nghe tốt nữa, như vậy thì vừa phí thời giờ vừa phí tiền của họ nữa. Còn mình thì cũng

không hiểu, không xử lý cũng không giúp đỡ gì được nữa. Mặt khác nếu thân chủ nói

quá nhiều thì họ cũng mệt và những người nói quá nhiều thường thì họ không biết đặt

giới hạn cho bản thân, cái gì cũng tràn lan ra vì họ không biết cái gì là quan trọng cái

gì không. Nếu họ biết mình chỉ có 1 tiếng thì họ phải chọn thông tin nào để nói trước,

thông tin nào nói sau. Điều đó giúp cho họ cũng biết nói không với những gì vượt quá

giới hạn. Khi bước ra khỏi phòng tham vấn thì họ cũng phải học được điều gì đó từ

những nguyên tắc này. Không phải tự nhiên mà những nguyên tắc này có, mà phải có

một lý do nào đó thì nó mới được xây dựng nên. Nó đã là 1 hệ thống chuẩn từ nước

ngoài cho đến khi về VN cũng vẫn vậy, mình chỉ việc học tập và áp dụng thôi.

Trang 21

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

10) Nhóm Phỏng Vấn: Cô có thể cho em 1 ví dụ về sự phá khung và cách mà

cô sẽ tương tác với thân chủ khi xảy ra tình huống phá khung đó được không ạ? Ví

dụ như thân chủ đến trễ chẳng hạn:

Nhà Trị Liệu:

Mình sẽ phân tích tình huống này như sau: đầu tiên là thân chủ có việc gì không,

việc đến trễ này chỉ 1 lần hay đã xảy ra nhiều lần rồi. Nếu thân chủ trễ 15 phút thì thời

lượng làm việc chỉ còn 15 chẳng hạn và thân chủ phải chấp nhận điều đó, không được

xin thêm thời gian. Nếu trễ 25 phút chỉ còn 5 phút thì xem như hủy buổi hẹn đó và

thân chủ phải đặt lịch lại, phí vẫn tính như cũ. Như vậy để tập cho thân chủ 1 thói quen

tuân thủ khung trị liệu và dĩ nhiên bản thân nhà trị liệu cũng phải như vậy để thể hiện

sự tôn trọng khung trị liệu đã đặt ra. Nhà trị liệu khi đó là tấm gương soi cho thân chủ

trong mối quan hệ để họ điều chỉnh hành vi của mình tốt hơn lên.

Chính vì vậy, khi đi theo nghề này thì các bạn cũng phải tập việc tuân thủ này

dần. Vì có những bệnh lý mình sẽ phát hiện ra trong quá trình thiết lập và tuân thủ

khung nào với thân chủ. Nên mình cần phải hiểu cho rõ.

11) Nhóm phỏng vấn: Cô cho phép nhóm của em hỏi thêm 1 câu nữa trước

khi kết thúc bài tập phỏng vấn ngày hôm nay không ạ? Theo cô thì gốc rễ tâm linh,

tôn giáo của một nhà trị liệu sẽ có ảnh hưởng như thế nào đến tiến trình trị liệu

cho thân chủ ạ?

Nhà trị liệu:

Có chứ, vấn đề gốc rễ tâm linh và tôn giáo có ảnh hưởng khá lớn đến tiến trình trị

liệu vì nó có thể làm mất đi tính khách quan. Nhà trị liệu đó nế u thấm nhuần những tư

tưởng và giới luật tôn giáo quá thì có thể trong khi trị liệu họ sẽ đưa ra rất nhiều hình

ảnh tôn giáo và những triết lý thuộc tôn giáo đó. Những vấn đề này thường mang tính

thiêng liêng, cần tuân thủ theo và khó thỏa thuận, tại vì nó là nguyên tắc. Nên khi nhà

trị liệu nói ra những nguyên tắc này thì thân chủ cảm thấy là hoặc là tôi phải làm theo

hoặc là không, nhưng nếu họ không làm theo thì có cái gì đó bất ổn sẽ diễn ra không?

Có thể là cảm giác tội lỗi hoặc cảm giác kháng cự sẽ diễn ra nếu khác tôn giáo, còn

Trang 22

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

nếu thân chủ cùng một hệ thống tôn giáo với nhà trị liệu thì hình như thân chủ mất đi

quyền chọn lựa trong hành động.

Mặc dù mình rất nhẹ nhàng với chuyện tôn giáo rồi nhưng vẫn sẽ xảy ra những

trường hợp này. Tuy nhiên, với những thân chủ gặp những trauma nặng, những sang

chấn nặng đến mức thân chủ không còn điểm tựa tinh thần nào ngoài tôn giáo thì khi

đó tôn giáo có giá trị nâng đỡ trong khi trị liệu. Ở nước ngoài, khi một thân chủ cận tử

thì họ thường có cả 1 ê kíp để hỗ trợ: công tác xã hội, tham vấn tâm lý kể cả một người

đại diện cho tôn giáo của họ để cầu nguyện, ban phúc cho thân chủ ra đi an lành hoặc

giúp thân chủ vượt qua đau khổ của mình nhiều hơn hoặc giúp đỡ cho người nhà của

thân chủ.

Mình không thể loại trừ hoàn toàn yếu tố tôn giáo được, mặc dù biết nó có những

ảnh hưởng nhất định đến tiến trình trị liệu. Chẳng hạn như đối với những thân chủ bị

trầm cảm, nếu họ cảm thấy nhẹ nhàng hơn khi đi chùa, nhà thờ thì điều đó cũng tốt

thôi. Nhưng nếu trong phiên trị liệu mà đem chuyện tôn giáo ra bàn luận với thân chủ

thì không được vì điều đó làm mất đi tính khách quan.

Nhóm Phỏng Vấn: Dạ, chúng em nghĩ 30 phút phỏng vấn như thế này với cô

là cũng đủ rồi ạ. Em cám ơn cô đã dành thời gian cho chúng em. Chúc cô nhiều

sức khỏe ạ.

Trang 23

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

CHƯƠNG 4. TRỊ LIỆU HỆ THỐNG

NHÓM:Dạ thì mình xin phép bắt đầu. Đầu tiên chắc cũng xin phép anh K.A giới

thiệu một số thông tin về anh.

NHÀ TRỊ LIỆU:Thì mình tên đầy đủ là Đ.K.A. Mình tốt nghiệp chuyên ngành

tâm lý trị liệu Đại học Văn Hiến năm 2012. Nhưng mà thực ra mình bắt đầu làm lâm

sàng từ 2015. Từ 2012 thì cũng khó khăn về việc làm đến 2013 thì mình có làm cho

trung tâm CARMA cho đến thời điểm này luôn. Từ 2013 đến 2015 thì mình định là bỏ

lâm sàng rồi tại vì không có cơ hội để thực hành lâm sàng. Thì khi mà mình vào

CARMA này làm, CARMA là một tổ chức phi chính phủ nghiên cứu về những vấn đề

sức khỏe hành vi của LGBT  thì khi mình vào thì mịnh dự định xin sếp là đặt một cái

phòng tham vấn miễn phí cho cộng đồng LGBT thì nó gặp cái khó khăn đó là khi mà

đăng kí thì cái chức năng của CARMA chỉ có chức năng nghiên cứu không có chức

năng tham vấn nên thành ra không đặt được phòng tham vấn. Và coi như trước đó là

mình mất cái cơ hội làm nghề luôn, thì phải làm nghiên cứu đến hai năm tới 2014 thì

bắt đầu học cái lớp Tâm lý học hệ thống và trị liệu gia đình. Thì từ đó học được hai

module tới 2015 thì mình bắt đầu quay lại làm lâm sàng thì từ đó đến nay làm lâm

sàng được khoảng 2 năm.

NHÓM: Dạ.

NHÀ TRỊ LIỆU: Thì mình làm mở một cái văn phòng riêng thôi chứ còn

CARMA thì mình không có chức năng làm tham vấn.

NHÓM: Vậy có nghĩa là anh đang làm dạng tham vấn cá nhân?

NHÀ TRỊ LIỆU: Đúng rồi, chứ không có làm cho một tổ chức nào.

NHÓM: Mình học theo như anh nói đó là năm 2013 là theo học cái mô đun về trị

liệu về cá nhân.

NHÀ TRỊ LIỆU: 2014

NHÓM: Dạ, thì cái đó là một cái chứng chỉ thêm hay sao anh

Trang 24

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

NHÀ TRỊ LIỆU: Nó là chứng chỉ lâm sàng, sau đại học. Nó là một cái khóa học

chuyên sâu về tâm lý hệ thống và các liệu pháp gia đình. Thì hiện tại thì cái khóa này

cũng học chung với chị Thúy.

NHÓM: Dạ cô Thúy của tụi em phải không anh.

NHÀ TRỊ LIỆU: Đúng rồi.

NHÓM: Cô cũng học về tâm lý học gia đình.

NHÀ TRỊ LIỆU: Ừm, đúng rồi. Thì cái khóa này vừa kết thúc vào tháng 7 năm

nay tức là vừa kết thúc vào tháng rồi.

NHÓM: Dạ, vậy trong hai năm làm việc lâm sàng và với việc trị liệu hệ thống

gia đình thì anh có làm được nhiều ca không hay là trong khoảng thời gian 2 năm đó

thì mình có tiếp xúc được nhiều những nhóm người khác nhau hay là…

NHÀ TRỊ LIỆU: Thì trong hai năm thì năm đầu tiên là 2015 thì An chưa chính

thức nhận bệnh nhân và thân chủ mà vẫn đồng trị liệu và chủ yếu là thực tập đồng trị

liệu với những các anh chị khác. Thì trong khoảng suốt hai năm thì chủ yếu là ngồi

xem và thực tập trên những ca về trầm cảm và lo âu là chủ yếu tại vì ở cơ sở bệnh viện

thì nhóm bệnh thường rơi vào ba nhóm trầm cảm, lo âu và rối loạn dạng cơ thể.

NHÓM: Rối loạn dạng cơ thể là sao anh?

NHÀ TRỊ LIỆU: Rối loạn dạng cơ thể là bệnh nhân thường không có hiểu tốt

những cái cảm xúc những cái khó khăn của mình và tất cả những cái cảm xúc những

cái khó khăn nó bị dồn nén và nó chuyển sang một cái triệu chứng cơ thể. Đó là dạng

cơ thể. Thì thường bệnh nhân sẽ than phiền về những cái triệu chứng thân thể nhưng

khi kiểm tra về mặt nội khoa thì nó không có nguyên nhân nội khoa và khi mà họ bắt

đầu uống thuốc tốt hoặc là điều trị tốt trên một cái triệu chứng nào đó, nhưng mà

những cái lo âu những cái cảm xúc bên trong nó chưa giải quyết thì nó chuyển sang

các triệu chứng khác. Mà bệnh nhân đi rất là nhiều những cái phòng nội khoa khác

nhau về những triệu chứng cơ thể nhưng mà nó không đặc hiệu cho bệnh nội khoa thì

bác sĩ nội khoa chuyển lại cho tâm thần.

NHÓM: Vậy là anh đi giống như là thực tập ở bệnh viện

Trang 25

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

NHÀ TRỊ LIỆU: Đúng rồi

NHÓM: Trong vòng 1 năm?

NHÀ TRỊ LIỆU: Trong vòng 1 năm. Thì chủ yếu là mình quan sát và thực tập

trên những ca trầm cảm. Thì bắt đầu sang khoảng giữa 2016 thì mình mới bắt đầu

làm...mới ngồi ca chính thức. Thì hiện tại cũng có một số trường hợp cho An ngồi độc

lập, một số trường hợp thì cũng đồng trị liệu với các các anh chị. Tức là những cái ca

cũ mà mình vẫn còn theo vẫn ngồi đồng trị liệu tiếp tục.

NHÓM: Việc mà anh áp dụng trị liệu hệ thống vào trong thân chủ của mình nó

có những cái quy trình nào không anh?

NHÀ TRỊ LIỆU: Trước đây thì trong môn nền đại học thì mình học trị liệu cá

nhân. Thường thì với những người khác ra trường họ sẽ có cơ hội làm việc về trị liệu

cá nhân trước, sau đó thì tiếp xúc với hệ thống thì mới chuyển sang trị liệu hệ thống

hoặc là họ làm chiết trung song song. Nhưng mà vì An mất khoản thời gian để mà trải

nghiệm cái trị liệu cá nhân thì thành ra khi bắt đầu vào hệ thống thì An làm theo hệ

thống luôn. Nhưng mà nó vẫn trên tinh thần chiết trung tức là có một số những cái vấn

đề thì mình vẫn làm cá nhân trước khi mà mình mời gọi cái hệ thống gia đình của họ

tới tham gia. Thì trong hệ thống thì nó có một cái cách để mà mình xác định coi là cái

trường hợp đó nên làm hệ thống hay là nên làm cá nhân. Thì thường trong hệ thống nó

có ba câu hỏi. Đó là: ai đang đau khổ? ai mang triệu chứng? và ai cần được giúp đỡ?.

Thì với ba câu hỏi của hệ thống nếu như cả ba câu hỏi đều là một người thì mình làm

trị liệu cá nhân còn nếu ba câu hỏi này mà nó nhiều hơn một người thì thông thường

mình làm hệ thống, hệ thống này thì mình có thể làm theo cách là mình mời gọi cái hệ

thống của họ đến làm việc. Hoặc là chỉ làm cá nhân trên thân chủ của mình nhưng theo

quan điểm của hệ thống tức là dùng những kỹ thuật của hệ thống để làm việc với lại cá

nhân đó.

NHÀ TRỊ LIỆU: Tôi sẽ chia sẽ rõ hơn về cái  kiểu mà hệ thống tức là trong

trường hợp mà coi như cả gia đình của họ. Thí dụ như một bệnh nhân họ đến với mình

ban đầu là một người đến đó là bệnh nhân, đó là thân chủ. Họ tìm đến với mình họ

chia sẻ với mình những vấn đề để mình giải đáp được 3 câu hỏi. Thì mình thấy trường

hợp này phải làm gia đình rồi không làm cá nhân được hoặc là làm cá nhân nó không

Trang 26

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

tốt bằng nhưng mà sau một khoảng thời gian mời gọi mà gia đình đó không tham gia

hoặc chính thân chủ của mình họ cũng không muốn gia đình tham gia thì lúc đó buộc

lòng khi xuất hiện trong phiên làm việc chỉ có một mình họ, nhưng mình hoàn toàn có

thể làm việc theo quan điểm hệ thống bằng những kỹ thuật của tâm lý hệ thống.

NHÓM: Anh có thể nói rõ hơn về kỹ thuật đó là gì được không?

NHÀ TRỊ LIỆU: Như là mình vẽ Genogram nè, dùng các học thuyết về hệ thống

mình làm việc về những cái bảng xoay nợ, cho nhận trong các mối quan hệ gia đình,

giúp họ hiểu chuyện gì đang xảy ra

NHÓM: Có nghĩa là cho chính thân chủ đó nhận diện mình trong trong cái hệ

thống gia đình?

NHÀ TRỊ LIỆU: Đúng rồi! Trong cái hệ thống gia đình của họ và từ đó thì họ có

những cải thiện về bản thân. Nếu như những cải thiện đó của họ gây ra những khủng

hoảng khác cho gia đình thì tiếp tục mình mời gọi gia đình tham gia. Còn trong trường

hợp những cái thay đổi của họ giúp cho họ tốt hơn mà không tạo ra những khủng

hoảng hoặc không tạo những bất an cho cái hệ thống gia đình đó thì cũng không nhất

thiết phải có mặt của gia đình. Hoặc là khi họ thay đổi được thì gia đình của họ cũng

chuyển động theo và gia đình đó tốt lên thì cũng không nhất thiết là mình phải mời gọi

gia đình. Nhưng trong trường hợp đó, mình làm trị liệu cá nhân theo quan điểm của hệ

thống gia đình.

NHÓM: Theo anh nhận định thì việc mời gọi gia đình hoặc là những người trong

cùng hệ thống tham gia cùng có gặp khó khăn gì không ạ?

NHÀ TRỊ LIỆU: Cũng có. Trong một số trường hợp thì thấy nó dễ thôi. Ví dụ

như thân chủ của mình không kháng cự nhiều thì cũng dễ hoặc gia đình của họ, cái

tính gia đình nó liên kết khá là chặt, giống như là họ có một sự hỗ trợ tốt nhưng sự hỗ

trợ đó không hiệu quả thì họ cũng dễ đến hơn so với những gia đình hơi bị phân rã và

hơi bị cứng nhắc. Hay là có những biến cố liên quan tới ly dị, ly thân thì những trường

hợp đó mình lại khó mời gọi hơn vì cấu trúc gia đình bị tan rã từ từ thì nó cũng khó

mời gọi những thành viên đến đủ hơn. Nhưng nếu trong trường hợp mình không mời

Trang 27

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

đến đủ thì nếu ai tham gia được thì mình vẫn khuyến khích chứ không nhất thiết là

phải đủ tất cả mọi người mới có thể tiến hành một cái buổi làm việc hệ thống gia đình.

NHÓM: Nếu như trong trường hợp mà cặp vợ chồng ly dị thì chắc chắn một

trong hai bên họ không có hợp tác thì cái mà mình thường thấy là cái đau khổ. Nhất là

ở người nữ vì họ sẽ lo cho con họ rất nhiều, họ suy nghĩ rất nhiều và như vậy thì có

cách nào để mình hỗ trợ cho họ, coi như người nữ đó họ thoát khỏi những lo toan và

thường là trong thời gian khoảng bao lâu thì họ có thể thoát khỏi cái việc đó?

NHÀ TRỊ LIỆU: Nó cũng tùy thuộc. Ví dụ như một trường hợp mới ly dị sẽ khác

với một trường hợp ly dị 05 năm với nhiều biến cố. Có những trường hợp mới ly dị mà

mình vẫn làm theo hình thức là can thiệp dạng khủng hoảng thôi và sau đó là nếu như

có những cơn trầm cảm thì mình sử dụng những kỹ thuật để can thiệp lên trầm cảm,

giải trầm cảm bớt hoặc là nếu trầm cảm quá nặng thì phải chuyển cho bác sĩ tâm thần

để dùng thuốc, khi mà bệnh nhân bắt đầu ổn định về mặt tư duy thì lúc đó mình quay

lại làm tâm lý và nâng đỡ để thân chủ của mình bắt đầu ổn hơn và bắt đầu thiết lập lại

cuộc sống bình thường. Sau đó thì mình sẽ đi tiếp bàn bạc những vấn đề để họ cải

thiện chất lượng cuộc sống và quen với cái mất mát. Tùy theo trường hợp mình tiếp

nhận như thế nào mà nó sẽ có chiến lược làm việc khác nhau, lúc đó sẽ liên quan đến

vấn đề chuẩn đoán và lên kế hoạch trị liệu của từng trường hợp, chứ không có một

công thức chung.

NHÓM: Đây này có nghĩa là nó phụ thuộc rất nhiều yếu tố. Thứ nhất là tình

trạng bệnh nhân, tình trạng của người trị liệu; thứ 2 là khả năng phán đoán của nhà trị

liệu, khi biết cái trường hợp là đối tượng là như vậy thì mình phải có một chiến lược

một kế hoạch điều trị như thế nào cho phù hợp?

NHÀ TRỊ LIỆU: Thường nó sẽ là bước phân tích nhu cầu. Trong cái buổi gặp

đầu tiên thì mình cố gắng phân tích được nhu cầu và sau đó mình tiên lượng khả năng

làm việc của mình với nhu cầu của thân chủ, rồi bàn bạc về độ tương hợp trong làm

việc.

NHÓM: Mình làm sao để có thể phân tích được nhu cầu hả anh?

Trang 28

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

NHÀ TRỊ LIỆU: Phân tích nhu cầu thì đúng là một kỹ thuật nhưng nó sẽ kéo dài

trong nhiều buổi thì thường không biết bên các bạn khi học mình chia phiên như thế

nào.

NHÓM: Tụi em vẫn chưa học về lâm sàng, chỉ đang giống như nhập môn, tức là

đang học những môn cơ sở để khoảng tháng 9 thì tụi em mới bắt đầu học kỳ chuyên

ngành.

NHÀ TRỊ LIỆU: Thì với An thì thường là An chia theo phiên, mỗi phiên nó sẽ

có năm buổi. Thường thường phiên 1 thì mình sẽ làm đánh giá nhu cầu, mình nghe

hiểu và bàn bạc với bệnh nhân với thân chủ của mình, những mong đợi, những mong

chờ về việc thay đổi của họ, họ muốn điều gì khi họ đến với mình, và trong những cái

điều họ muốn đó thì mình xem xét trong cái tính thực tế, cái tính khả thi của cái việc

giúp đỡ của mình, sau đó mình bàn bạc với họ về những cái mục tiêu làm việc đó, có

những mục tiêu nào quá tải thì bàn bạc xem họ có thể thay đổi mục tiêu hoặc là giảm

bớt cái sự kỳ vọng , còn mục tiêu nào quá khó khăn thì mình nên đỡ thêm để họ có thể

hoạch định lại mục tiêu chiến lược quan trọng và khi nào mình thống nhất về cái mục

tiêu làm việc rồi thì qua phiên thứ hai thì bắt đầu làm việc cho những mục tiêu đó. Cái

đó thường là các nhu cầu, còn cái phần qua các phân tích nhu cầu mà mình thấy thân

chủ của mình có những nhu cầu vượt quá khả năng của mình hoặc nó không nằm trong

các kỹ thuật mà mình biết và có thể hỗ trợ tốt thì lúc đó mình sẽ bàn bạc về chuyện

chuyển đổi họ đến các đồng nghiệp phù hợp với nhu cầu của họ trong hệ thống làm

việc của mình. Thì đó thường là bước phân tích nhu cầu.

NHÓM: Trong cái phần phân tích nhu cầu đó, mình có một cái biểu mẫu nào đó,

tức là một bảng câu hỏi để mà mình phát hiện nhu cầu hay là mình dựa theo cái trình

bày của bệnh nhân?

NHÀ TRỊ LIỆU: Thực ra điều đó phụ thuộc rất nhiều vào kỹ năng làm việc của

mình, kỹ năng phân tích nhu cầu và đánh giá nhu cầu của từng trị liệu viên và từng nhà

tham vấn, còn về cái form mẫu hồ sơ thì tùy mỗi nơi hoặc là mỗi cá nhân họ sẽ có cách

lưu trữ form mẫu riêng miễn sao nó đạt được mục đích của họ là ghi chú đầy đủ những

thông tin, những cái cần thiết và những dữ kiện nào quan trọng cho cái tiến trình làm

việc của họ chứ không có một form mẫu cụ thể. Có thể là bên chị Thúy hoặc chị Nga

Trang 29

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

họ sẽ bài bản hơn vì họ học theo cái style của bên Mỹ thì nó sẽ lớp lan, nó trật tự hơn

còn ở Việt Nam của mình thì hiện tại thì mình cũng đâu có thống nhất, thì là mình

chưa có mã nghề thành ra những cái quy chuẩn về hành nghề nó cũng chưa có. Hầu

hết thì các trị liệu viên thì họ phải tự tham khảo từ nhiều nguồn và thiết kế cho mình

một cách thiết lập hồ sơ riêng cho nên chả ai giống ai cả. Đó cũng là một cái khó khăn

cho cái trị liệu của nước mình hiện nay.

NHÓM: Gần như là tại thời điểm này thì coi như form, biểu mẫu, hồ sơ thì nhà

tham vấn sẽ phải tự tìm hiểu rồi tự cập nhật thôi chứ không có một cái thống nhất

chung nào hết?

NHÀ TRỊ LIỆU: Đúng rồi. Thì nếu mà làm ở một cơ sở chuyên làm về tham vấn

và trị liệu thì cơ sở đó thường sẽ có một cái mẫu theo cơ sở và mình chỉ cần hoàn

thành theo mẫu thôi. Nhưng mà nếu mình làm độc lập mình làm cá nhân thì mình sẽ

phải tự cung cấp cho mình. Nó sẽ không theo một cái form nào cả.

NHÓM: Hồi nãy anh có nói là bình thường anh làm trị liệu thì sẽ có năm phiên

làm việc thì mỗi phiên là năm buổi. Em cứ nghĩ là 1 phiên sẽ tính là một buổi chứ, nó

khác nhau hả anh?

NHÀ TRỊ LIỆU: Tùy mỗi người, thì mình được đào tạo thì chắc cái cách tính

phiên là do cái chương trình mà mọi người được học thôi. Thì với An thì là An tính

phiên như vậy. Và mình gọi phiên thì với An mỗi phiên nó sẽ có năm buổi chứ còn

mọi người có thể có cách tính khác nhau. Mọi người có thể gọi một phiên là một buổi

cũng được đó là do cái đơn vị mà mọi người đặt nhưng mà khi mình trao đổi với nhau

thì mình thống nhất về cái thuật ngữ để mình hiểu đúng chứ nó không phải là một cái

chuẩn mực. Với lại An không biết là bên cái hệ thống của Mỹ, chị Nga với chị Thúy

thì phân như thế nào nhưng mà trong quá trình học ở đại học thì An được dạy cái cách

phân như vậy. Thì vẫn cứ áp dụng thôi. Thường thì nó sẽ chia thành 5 phiên hoặc

nhiều hơn 5 phiên. Phiên đầu tiên luôn luôn là phiên phân tích và đánh giá nhu cầu.

Người khác thì có thể chỉ có 3 buổi thôi. Nhưng với An thì phiên 5 buổi vì thường An

lượng giá sau 5 buổi. Tức là sau 5 buổi thì kết thúc một phiên, mình lượng giá lại một

lần. Thì sau này các bạn có thể có những cách phân khác nhau miễn là các bạn thấy ổn

trong tiến trình làm việc của mình và cho các trường phái của mình theo đuổi. Vì có

Trang 30

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

những trường phái có thể can thiệp ngắn hạn hoặc dài hạn, mục tiêu làm việc của nó

khác nhau. Ví dụ như CBT có thể ngắn hơn vì nó tập trung thay đổi khung tư duy nhận

thức nhanh hơn nên mình có thể thấy được bước tiến của thân chủ một cách nhanh

hơn. Nhưng mà với những liệu pháp khác, nó đòi hỏi mình phải đi sâu và tìm hiểu

nhiều hơn để mình có thể thấy khái quát rồi hình dung được giả thuyết theo các trường

phái đó nên nó mất nhiều thời gian nên cái phiên nó kéo dài. Ví dụ như hệ thống mình

làm việc nhiều về gia đình mình sẽ phải tìm hiểu rất nhiều về bối cảnh và những cái

hành vi khác và những cái tương tác nhiều khi nó tập trung vào hệ thống và hệ thống

này thì rất nhiều người. Cho nên để mình làm trong 3 buổi thì e là không đủ để mình

hình dung hết hệ thống. Nhưng nếu mình làm CBT thì mình không tập trung nhiều vào

hệ thống mà mình tập trung nhiều vào cá nhân đang làm việc với mình, cố gắng tìm ra

được niềm tin cốt lõi để mình có chiến lược can thiệp thì có thể phiên nó sẽ ngắn hơn.

Mình chỉ mất từ 2 đến 3 buổi là mình có thể đưa ra được một cái treatment plan, một

kế hoạch can thiệp. Nhưng với hệ thống thì An thấy An đang sử dụng một phiên 5

buổi và An cảm thấy nó ổn với cách set up như vậy nên An duy trì.

NHÓM: Anh sử dụng kế hoạch làm việc này với hầu hết thân chủ của anh luôn

đúng không hay là nó sẽ tùy thuộc theo từng chủ mà có sự thay đổi phiên?

NHÀ TRỊ LIỆU: Phiên thì An vẫn giữ là 5. Một phiên là 5 buổi nhưng trong một

số trường hợp các vấn đề của thân chủ nó đơn giản không quá phức tạp thì có thể sau

buổi thứ ba mình đã bắt đầu lên kế hoạch can thiệp và mình đã có những bước can

thiệp đầu tiên rồi. Nhưng lượng giá thì vẫn sau 5 buổi tức là sau một phiên là mình bắt

đầu lượng giá. Nhưng mà có thể trong phiên đầu mình đã có những can thiệp ban đầu

chứ không nhất thiết phải qua phiên thứ hai. Tùy cái mức độ đánh giá của mình, cũng

tùy theo mong đợi của thân chủ xem họ muốn làm cái gì nữa. Có thể ban đầu khi họ

đến với mình họ chỉ nói mong đợi ABC thôi nhưng khi bắt đầu làm việc một thời gian

tới phiên thứ hai thứ ba thì mình mới thấy những vấn đề bắt nguồn từ chuyện rất là lâu

về trước, lúc đó có thể quay lại quá trình phân tích nhu cầu một lần nữa, để kết nối để

giúp cho thân chủ của mình hiểu là những chuyện đang là hiện tại thì cần phải giải

quyết những chuyện từ trong quá khứ, làm việc lại với nhu cầu và nâng đỡ đủ để họ kể

những biến cố của mình. Đôi lúc trong các phiên có thể phải đi lại nội dung của những

phiên trước nhưng nó không phải là cái chủ đạo nữa. Ví dụ như mình sang phiên thứ

Trang 31

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

ba thì mình có thể mất một đến hai buổi để đánh giá nhu cầu lại để mình kết nối lại với

những phiên trước nhưng nó không phải là một phiên chuyên về đánh giá nhu cầu.

NHÓM: Khoảng thời gian để trị liệu một thân chủ mất bao lâu anh hả? Năm

phiên này nó sẽ kéo dài trong bao lâu?

NHÀ TRỊ LIỆU: Nó theo cái lịch hẹn của mình nếu mà mình hẹn 1 tuần 1 buổi

thì nó nhanh, 2 tuần 1 buổi thì nó lại lâu hơn. Và cũng tùy theo độ tiến của thân chủ

của mình nó như thế nào vì nó phụ thuộc vào nhiều yếu tố lắm. Họ mang đến cho

mình một vấn đề, một cái chuyện cần giải quyết, cần giúp đỡ nhưng sẽ phải đánh giá

rất là nhiều. Mình làm việc trầm cảm trên một thân chủ mà khỏe mạnh về nhân cách

nó khác, một thân chủ gặp khó khăn về nhân cách thì nó khác. Cho nên nó buộc mình

phải chẩn đoán rất nhiều về tâm lý, ngoài những cái rối loạn về tâm thần thì mình cũng

phải xem nhân cách của họ nữa. Xem với dạng nhân cách đó thì mình phải can thiệp

như thế nào. Vì có những nhân cách đi rất chậm như nhân cách kịch tính bên nhóm

hysterie thì mình làm việc rất là khó. Những cảm xúc bùng nổ rất là nhiều và mình

phải làm nhiều về những chiến lược về kiềm chế cảm xúc, kiểm soát cảm xúc, rồi

những cách thức để xả cảm xúc. Với mỗi kiểu nhân cách mà trên một khó khăn thì

mình lại làm việc khác nhau. Cho nên nó cũng không phải là một cái mình có thể quy

kết để nói, nó mang tính chất là một case study hơn, ca điển hình. 

NHÓM: Nếu trong trường hợp một người gặp vấn đề nặng về tinh thần thì như

vậy trong trường hợp này xếp lịch làm việc như lâu như vậy, ví dụ như 1 tuần hoặc 2

tuần thì có dẫn đến hiệu quả bị giảm, thường thì những người bị nặng như vậy thì

mình xếp lịch dày hơn, có thể trong vòng 03 04 ngày gì đó.

NHÀ TRỊ LIỆU: Thì cái này mình cần phải đánh giá nó là một khủng hoảng liên

quan đến tự sát thì bắt buộc là mình phải can thiệp gấp và có thể là ngày nào cũng gặp.

Nếu như mình thấy cái ý tưởng tự sát nó quá mạnh mẽ và bệnh nhân không có nguồn

hỗ trợ về giám sát thì buộc lòng mình phải can thiệp ngay cái giai đoạn khủng hoảng

đó khi nó qua rồi thì mình mới giãn lịch ra được. Thì với trường hợp nội trú ở bệnh

viện thì bác sĩ buộc phải chỉ định nằm viện không cho xuất viện và mỗi ngày tâm lý

gia đều phải làm việc cho đến khi tâm lý gia đánh giá là ổn, qua cơn khủng hoảng thì

bắt đầu bác sĩ mới cho xuất viện và điều trị ngoại trú thì lúc đó mình mới xếp một cái

Trang 32

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

lịch hàng tuần. Còn trong lúc đó tại thời điểm khủng hoảng thì gần như cách ngày

mình đều gặp, thậm chí là mỗi ngày mỗi gặp để mình làm việc trên các khủng hoảng

đó. Thì là do chẩn đoán tâm lý của mình thôi. Đôi khi mình tiếp nhận một bệnh nhân

thân chủ ngoài chẩn đoán về mặt tâm thần thì mình cũng phải nhìn được những chẩn

đoán sơ bộ về tâm lý để mà đánh giá xem là trường hợp này có cần là trường hợp cấp

cứu hay không. Các trường hợp cần cấp cứu thì phải làm theo cách khác còn trường

hợp gặp khó khăn thông thường và mức độ chịu đựng của thân chủ chịu đựng đủ để

mình setup những lịch làm việc khác nhau. Là do ban đầu mình tiếp nhận ca mình

đánh giá ca có phần chẩn đoán về tâm lý.

NHÓM: Những thân chủ của anh tại thời điểm hiện tại đã có phiên nào đã kết

thúc chưa hay là vẫn còn đang tiếp diễn?

NHÀ TRỊ LIỆU: Cũng có một số trường hợp đã kết thúc rồi. Một số thì còn đang

theo, có một ca thì theo khá là lâu cũng gần 02 năm, gần 30 buổi tức là 15 phiên.

NHÓM: Vậy mình có phòng ngừa tái phát, mình có theo dõi hoặc lâu lâu gặp lại

một lần?

NHÀ TRỊ LIỆU: Khi mà bắt đầu thân chủ vào giai đoạn ổn định rồi thì mình sẽ

nới lịch hẹn ra một tháng gặp một lần để mình lượng giá. Sau buổi gặp trước mình có

thể gặp mỗi tuần một lần và vào giai đoạn ổn định thì mình cắt, 01 tháng sau mình gặp

lại và nếu lượng giá sau một tháng nó ổn thì mình tiếp tục chuyển sang 03 tháng và 06

tháng. Sau 06 tháng nếu mà mình đánh giá thấy là thân chủ mình đủ ổn và độc lập

không cần sự hỗ trợ của mình nữa thì mình làm một buổi kết thúc. Kết thúc điều trị và

khép lại hồ sơ ở đó.

NHÓM: Tức là khi mình khép hồ sơ lại thì mình sẽ không có liên hệ gì với thân

chủ nữa?

NHÀ TRỊ LIỆU: Không. Khi nào họ có những khó khăn mới cần những hỗ trợ

thì họ lại liên hệ với mình. Mình sẽ đánh giá như vậy, nhưng thường thì sẽ đánh giá 6

đến 9 tháng nếu như bệnh nhân thân chủ của mình vào trạng thái ổn định và bắt đầu

đương đầu được với những khó khăn trong đời sống và họ độc lập hơn, cách thức họ

Trang 33

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

ứng phó linh hoạt hơn thì mình có thể kết thúc phiên điều trị của mình và mình cũng

bàn bạc với họ xem họ sẵn sàng kết thúc điều trị thấy chưa.

NHÓM: Vậy là mình không có khâu theo dõi sau khi kết thúc đúng không anh?

NHÀ TRỊ LIỆU: Ừ cái đó thì mình không theo dõi, mình chỉ theo dõi trong giai

đoạn từ 03 đến 06 tháng, chứ mình không có làm khâu sau đó gọi điện hỏi thăm.

NHÓM: Hiện tại anh đang làm nghề trị liệu tự do thì mình có gặp khó khăn gì

trong việc hoạt động độc lập như vậy không khi mình không thuộc tổ chức nào?

NHÀ TRỊ LIỆU: Khó thì cũng có cái khó. Khó là vì mạng lưới hỗ trợ của mình

cũng ít.

NHÓM: Mạng lưới hỗ trợ là gì?

NHÀ TRỊ LIỆU: Nếu mình làm việc ở một cơ sở nó có liên quan đến pháp lý rồi

hệ thống mạng lưới của cơ sở có thể hỗ trợ mình với các đồng nghiệp khác thì mình có

thể thực hiện giám sát dễ hơn. Còn khi mà hoạt động độc lập thì buộc bản thân mình

phải tự thân rất là nhiều. Và cái nguồn thân chủ cũng hạn chế, thường thì giống như là

An được các bác sĩ hoặc những tâm lý gia khác chuyển gửi thân chủ đến cho mình.

Còn mình không có nguồn thân chủ khác vì mình không có PR vì mình không có cơ sở

nào hết. Và khi mình không có cơ sở làm việc thì giấy phép công ty pháp nhân nó

cũng khó khăn cho nên mình cũng không có được giới thiệu rõ ràng. Đó cũng là một

cái hạn chế. Thường thì được các bác sĩ giới thiệu hoặc được tâm lý gia khác giới thiệu

thì người ta sẽ cảm thấy yên tâm hơn cho nên gần như nguồn thân chủ của An phần

lớn đều chuyển gửi bởi mạng lưới đồng nghiệp chứ ít thân chủ nào tự biết mà kiếm tới

mình. 

NHÓM: Anh có nói là anh làm việc với CARMA thì đối tượng mà CARMA

nhắm tới là LGBT Vậy thì những thân chủ của anh có phải là nhóm đối tượng này

không hay là nhóm đối tượng khác?

NHÀ TRỊ LIỆU: Có, những bác sĩ hoặc những tâm lý gia khác khi gặp những ca

LGBT thì thường chuyển cho An. Thì An vẫn nhận làm việc trên nhóm LGBT, ngoài

ra còn những nhóm thân chủ khác liên quan tới những rối loạn tâm thần khác thì cũng

Trang 34

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

được chuyển gửi. Mảng chính của An được chuyển gửi nhiều nhất là LGBT nhưng bên

cạnh đó vẫn nhận những thân chủ có khó khăn khác.

NHÓM: Vậy có sự khó khăn nào giữa làm việc với nhóm thân chủ là LGBT với

lại nhóm bình thường không anh?

NHÀ TRỊ LIỆU: Thực ra thì khó khăn theo nhóm thì nó không rõ, mình có thể

phân loại theo khó khăn trên nhóm vấn đề thì là nó sẽ rõ hơn vì nó thuộc về chuyên

môn. Có những cái trong chuyên môn của mình dễ thì mình làm được, có những cái nó

không nằm trong phạm vi làm việc của mình thì nó khó vì mình xem LGBT là nhóm

bình đẳng mặc dù là thiểu số nên mình không xem đó là nhóm có khó khăn đặc thù.

Mặc dù họ có thể gặp nhiều bất lợi hơn nhưng mà mình xem họ, phân nhóm trên nhóm

vấn đề chứ không phải nhóm đối tượng.

NHÓM: Vì anh theo đuổi trị liệu hệ thống mà nhóm LGBT thường sẽ gặp khó

khăn nhiều hơn so với những người dị tính trong mối quan hệ gia đình mà mình lại

theo đuổi trị liệu hệ thống gia đình thì việc đó có ảnh hưởng không anh?

NHÀ TRỊ LIỆU: Nó ảnh hưởng như thế nào, mình chưa hiểu rõ.

NHÓM: Ý em nói là vì mình là trị liệu hệ thống gia đình thì sẽ là làm việc trên cá

nhân theo quan điểm hệ thống gia đình hoặc là mình sẽ mời gọi gia đình cùng nhau hỗ

trợ thân chủ nhân đỡ thân chủ.

NHÀ TRỊ LIỆU: Vậy là có khó khăn nào khi mình mời gọi cho gia đình LGBT.

Khó khăn thì thực ra cũng không quá khó khăn. Vì cũng tùy thôi, có khi những trường

hợp come-out, thường thì LGBT sẽ dính nhiều với come-out.

NHÓM: Nhóm đối tượng của anh là những người đã come-out rồi đúng không?

NHÀ TRỊ LIỆU: Nó dính tới chủ đề come-out thôi. Có một số trường hợp, ví dụ

như chưa come-out thì gia đình phát hiện nó khác, một số trường hợp họ làm tâm lý để

họ chuẩn bị come-out thì nó khác. Trường hợp đầu tiên thường thì lúc nào cũng có gia

đình vì gia đình xem như đó là một bệnh lý và dẫn con em mình tới bệnh viện khám

bác sĩ tâm lý, thì những trường hợp này gia đình đã đi theo rồi thì mình làm việc luôn

về gia đình. Còn những trường hợp mà họ chuẩn bị come-out thì mình giúp họ lượng

giá những nguy cơ khủng hoảng về gia đình và thực sự khi họ come-out thì cái người

Trang 35

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

đó sẽ mời gọi gia đình đến, lúc đó mình sẽ làm việc tiếp trên các khủng hoảng gia

đình, trên cái chuyện come-out của họ.

NHÓM: Tức là trên nhóm vấn đề, xoay quanh vấn đề của thân chủ xem đó là gì.

NHÀ TRỊ LIỆU: Mình xem những người LGBT mang đến cho mình chủ đề gì.

Có thể là họ là LGBT nhưng họ đến vì trầm cảm, trầm cảm vì công việc, trầm cảm về

mối quan hệ cặp đôi nó khác. Còn nếu về trầm cảm về vấn đề come-out, về vấn đề bị

ép cưới vợ, lập gia đình dị tính các kiểu, thì lúc đó mình tùy theo vấn đề mà mình kêu

gọi nguồn lực hỗ trợ khác nhau. Cặp đôi thì mình không mời gia đình làm chi mình chỉ

mời cặp đôi. Lúc đó mình sẽ vẫn làm hệ thống nhưng mà là hệ thống cặp đôi chứ

không phải là hệ thống gia đình.

NHÓM: Vậy là tùy theo cụ thể vấn đề của thân chủ mình mà mình sẽ có cách

khác nhau?

NHÀ TRỊ LIỆU: Hoặc là đùng một cái mà họ phát hiện chồng họ là gay ngoại

tình với cậu trai nào đó thì mình làm hệ thống trên cặp vợ chồng này thôi, làm việc

trên chủ đề ngoại tình đồng tính. Thì nó tùy theo dạng vấn đề mà mình kêu gọi người

có liên quan tới có vấn đề đó để tham gia giải quyết, để tham gia chữa lành. Cho nên

nó sẽ không có một công thức nào cả, do đánh giá chuẩn đoán của mình mà mình kêu

gọi thôi.

Nhóm: Theo anh nhận định thì trị liệu hệ thống gia đình tại thành phố Hồ Chí

Minh này, có những người đã tổ chức, hoặc nằm trong bệnh viện, cũng có những

người hành nghề tự do thì nó có nhiều không ? Có thật sự đáp ứng nhu cầu của mọi

người không?

Nhà trị liệu: hầu hết các tâm lý gia làm việc ở các hệ thống thì họ đều có những

cái phòng khám tư hoặc là ở nhà, phần lớn các tâm lý gia nếu theo lâm sàng thì họ

hành nghề tự do bên cạnh công việc chính của họ có thể là là tổ chức có làm tham vấn

trị liệu hoặc không làm tham vấn trị liệu thì khá là nhiều.

Nhóm: Làm tâm lý gia tự do khá là nhiều đó hả?

Nhà trị liệu: Uhm…, Tức là ở đây mình nói đến vấn đề họ có làm tư ở ngoài thì

khá là nhiều, còn tâm lý gia tự do thì số lượng cũng khá là nhiều chứ không phải ít.

Trang 36

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

Bởi vì, thứ nhất là những cơ sở có cái tâm lý thì thường nó gắng với cơ sở nhà nước

mà nhà nước thì chất thực tiễn ít. Cái thứ hai là đòi hỏi rất nhiều về mặt hành chính, hộ

khẩu các kiểu. Cho nên tâm lý gia là các bạn sinh viên ở tỉnh rất khó vào cơ sở nhà

nước, còn những cơ sở mà làm theo trị liệu độc lập thì hiện tại ở Sài Gòn cũng không

quá nhiều tầm 10 đến 15 đỗ lại, thành ra với mỗi cơ sở như vậy cứ tưởng tượng từ 3

cho đến 5 thì thật sự cái số lượng những người mà làm trong cơ sở đàng hoàng về trị

liệu tâm lý thật sự thì rất là ít so với số sinh viên tâm lý tốt nghiệp hằng năm thì phần

lớn vẫn làm nghề tự do hoặc là bỏ ngành. Đó là một thực trạng mà mình phải chấp

nhận thôi, khi nào mà mình có mã nghề rồi nó bắt đầu sẽ đưa cái nghề vào hệ thống

của cơ sở nhà nước cần dịch vụ tâm lý thì lúc đó cơ hội nghề nghiệp nó sẽ phát triển

rộng hơn chứ còn hiện tại thì nó còn mong manh về cái cơ sở chủ yếu là cái cũng như

em thì em vẫn làm, tổ chức khám, nếu mà mình đam mê với tâm lý trị liệu thì mình

làm độc lập hoặc là cá nhân ở ngoài, đó là cách giữ nghề, chứ mình làm ở đây hỏng

được, thì các bạn khác, các tâm lý gia khác họ cũng làm theo kiểu như vậy. Tâm lý

những việc về nhân sự, nhưng mà sau đó buổi tối hoặc là cuối tuần thì họ vẫn đến

những cơ sở, có phòng mạch riêng có dịch vụ tâm lý hoặc là họ nhận thêm những

trường hợp hỗ trợ tại nhà hoặc tại tại một cơ sở riêng đó là cách họ giữ nghề, giữ lửa,

chứ còn để tìm một cơ sở có tâm lý trị liệu thì thật sự là hiếm hoi.

Nhóm: Bây giờ mình nhìn ở góc độ yêu nghề, mình làm, nhưng mà góc độ là, thì

bây giờ cái nghề của mình vẫn là nghề dịch vụ, nhưng mà cái nghề dịch vụ của mình

nó hơi thách thức về gì? Là mình không có P.R ( Public Relations), không có thương

hiệu và đặc biệt là chỉ nhờ trong mối quan hệ thôi, cho nên đối tượng “bệnh nhân “ họ

cũng ít biết, nói đúng hơn bị giới hạn.

Nhà trị liệu: Thì thường dân lâm sàng sẽ làm chuyện đó không tốt, nhưng mà

mình thấy tâm lý giáo dục bên khối sư phạm thì họ làm truyền thông rất tốt. Nhưng

không phải đó là mặt mạnh của họ họ làm họ đào tạo nhiều hơn, họ làm về truyền

thông đào tạo nhiều hơn dân lâm sàng, dân lâm sàng của mình nếu làm lâm sàng tốt thì

làm truyền thông không tốt, mà mình cũng rất ngại về truyền thông .

Nhóm: Ngại thiệt hong, tại sao zạ?

Trang 37

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

Nhà trị liệu: Cái kiểu dân lâm sàng họ muốn tập trung chuyên môn cận lâm sàng

họ không muốn lên hẹn rồi bàn cải, đấu tố, với các chuyên gia khác các kiểu. Họ chỉ

muốn làm tốt với nhiệm vụ của họ, thì thành ra mình thấy phần lớn dân lâm sàng họ

thường khá là kín tiếng. Trong mạng lưới của giới lâm sàng họ sẽ giới thiệu những

bệnh nhân, những thân chủ cho nhau, tại vì mỗi người sẽ có cái sở trường riêng về cái

nhóm khó khăn thì nếu không thuộc trong cái nhóm của họ thì họ chuyển, thì thành ra

các tâm lý gia lâm sàng họ thường hay có mạng lưới. Thứ nhất họ hỗ trợ chuyên môn

bằng những giám sát chuyên môn, những giám sát cá nhân, thứ hai là mạng lưới để họ

có thể hỗ trợ tốt cho bệnh nhân, cho thân chủ khi mà vấn đề của bệnh nhân, của thân

chủ vượt quá khả năng sự giúp đỡ của họ thì họ chuyển đổi

Nhóm: Thì giống như bên CPT thì sẽ tập trung vô vấn đề cá nhân để thay đổi

nhận thức dẫn đến việc thay đổi hành vi, ngoài ra bên CPT khi mà trị liệu thì vẫn sẽ

cho bài tập, cho thân chủ về để họ tự nâng đỡ mình họ sẽ thực hành những gì mà mình

trong phiên trị liệu. Còn trị liệu hệ thống thì có gì khác biệt không?

Nhà trị liệu: Nó cũng vậy thôi…! Trị liệu hệ thống nó giúp cho mình nhiều nhất

đó là góc nhìn hệ thống để mình hiểu những gì đang xảy ra và cái khó khăn của bệnh

nhân. Hay nói cách khác là mình hiểu về ý nghĩa những triệu chứng mà bệnh nhân

đang mang phải, Nhưng mà để cang thiệp trên những triệu chứng đó đôi lúc mình vẫn

làm được những kỹ thuật trong tâm lý hệ thống, nhưng đôi lúc mình phải sử dụng

những kỹ thuật của trị liệu cá nhân. Ví dụ như những bài tập ( 38:18, từ tiếng anh

chuyên ngành) thì nó vẫn là bài tập về trị liệu cá nhân

Nhưng mà để mình nhìn coi vì sao cái người đó (1) thấp thì mình nhìn ở góc nhìn

hệ thống cho nên nói thật sự thì tụi em làm theo quan điểm triết trung nhưng mà mình

nhìn trên góc nhìn của hệ thống, nhưng còn cái kỹ thuật thì mình sẽ linh hoạt. Bởi vì

trong hệ thống thì nó vẫn có một chiều kích đi vào tâm lý cá nhân, cho nên nói là hệ

thống nhưng mình không bỏ cái tâm lý cá nhân, cho nên mình có thể nhìn được tổng

quan hệ thống này, mình hiểu cái khó khăn của người này thì phân tích theo cách hệ

thống làm sao, góc nhìn hệ thống thì nó giúp cho mình làm tốt về mặt nguồn lực. Thay

vì với CPT thì những trường phái cá nhân khác thì nguồn lực gần như thì họ rất nhiều,

họ phải đào sâu, họ phải chiêm nghiệm, họ phải nghiền ngẩm, họ phải thực hành rất

Trang 38

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

nhiều để cải thiện bản thân họ. Trị liệu hệ thống này giúp cho mình có một nguồn lực

khác…

Nhóm: nguồn lực bên ngoài?

Nhà trị liệu: đúng oy, họ nâng đỡ người bệnh, người gặp khó khăn này tốt hơn họ

phải tự lực, bơi với khó khăn của mình.

Nhóm: Hồi nảy anh có nhắc từ “ triết trung” anh có thể nói rõ hơn không ạ?

Nhà trị liệu: Triết trung là một quan điểm trong trị liệu mà mình sử dụng linh

hoạt những cái kỹ thuật, những cái học thuyết, các cái trường phái, miễn làm sao phục

vụ tốt nhất cho cái lợi ích của thân chủ mà mình đánh giá. Thường trong quá trình làm

việc thì An sẽ phân tích trên ba nhóm chính, thứ nhất là nhóm về cơ chế phòng vệ

( theo phân tâm ), thứ hai là mối quan hệ về gắn bó và cái thứ ba là hình ảnh bản thân

là cái ( 40: 18 thuật ngữ anh văn) mình phân tích, mình đánh giá trên ba cái nhóm chủ

đề lớn này. Nhưng mà theo cách nhìn của ( 40:36 hải thân ) cho nên nó không thuần

về một cái nào cả

Nhóm: dạ…có nghĩa là mình linh hoạt, mặc dù là mình lấy cái…

Nhà trị liệu: hệ thống làm chủ đạo

Nhóm: dạ, đó là con đường để mình mình đi, mình sẽ sử dụng thêm những kỹ

thuật khác.

Nhà trị liệu: Ví dụ trong hệ thống đi, mình làm việc với thân chủ, mà thân chủ

hiểu à…những khó khăn này là có thể từ quá khứ của tui, những khó khăn của cha mẹ,

ly thân, ly dị nó tác động đến tui, cho nên tui giờ gặp khó khăn như vậy, nhưng mà giờ

mình hỏng mời gọi gia đình thì sao nguồn lực hỏng có, buột lòng mình phải chuyển

sang sử dụng những chiến lược về cá nhân và những bài tập về cá nhân để giúp cho

thân chủ này phải tự lực hơn vì họ không kêu gọi được cái nguồn lực từ bên ngoài, thì

lúc đó mình buột phải chuyển sang một phần làm cá nhân mình nâng đỡ tiếp trên góc

nhìn hệ thống , tức là họ hiểu ra bằng cách nhìn hệ thống là những kỹ thuật hệ thống

phân tích ( 41: 26, thuật ngữ tiếng anh) các kiểu, rồi phân tích những cái ( 41: 30

thuật ngữ tiếng anh) thì họ hiểu được vì sao họ gặp khó khăn này nè, nhưng mà họ

Trang 39

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

không mời gọi được gia đình giải quyết những cái đó, thế giờ làm sao? Vấn phải làm

hệ thống( lỡ lời) ủa phải làm cá nhân…!

Nhóm: vậy phải đổi thời gian nó dài hơn ?

Nhà trị liệu: đúng rồi,… thường thì những trường hợp mời gọi tốt về gia đình thì

cái tiến trình nó ngắn, nhưng mà tới khi làm cá nhân thường nó lâu. Cho nên hai ca mà

An nói là đã theo một năm mấy rồi thì đó làm cá nhân có một điểm hệ thống , thì đôi

lúc mình vẫn phải dừng lại mình làm cái kỹ thuật về cá nhân gọi là ( 42:05, thuật ngữ

tiếng anh) họ giải phóng những tầng suất tại vì khi họ sống một hệ thống mà quá phức

tạp quá nhiều những tương tác kém lành mạnh thì nó cũng khó cho việc họ thay đổi vì

một mình họ cố đẩy cho hệ thống đó chạy được, nhưng họ phải tìm cách sống sót

trong hệ thống đó trước đã rồi sau đó họ mới phát triển cho những gì mà họ có, cho

nên tiến trình nó dài lắm, còn nếu mình gặp được cả một hệ thống, mình có cơ hội đẩy

cho rất nhiều người họ chuyển động, cho nên tiến trình của hệ thống nó xoay nhanh

hơn. Ví dụ bây giờ mình đẩy một cái xe đi, một người đẩy rất lâu, mình xúm ba bốn

người đẩy chiếc xe nó nhanh hơn. Thì thường những trường hợp đặc biệt về gia đình

mà mình có được đầy đủ của cái hệ thống thì mình làm được khá là nhanh, vì mỗi

người điều vận động hết thì mình đẩy cho những người trong hệ thống họ vận động

hiểu được thì mỗi người điều thay đổi …

Nhóm: vậy khoảng bao nhiêu phiên điều trị?

Nhà trị liệu: cho nên thì thường nó phải ba bốn phiên, khoảng chừng hai mươi

buổi đổ lại và cái gia đình đó họ có thể ngưng điều trị, họ có thể điều trị như vậy là ổn.

Nhưng nếu anh làm cá nhân thì lâu, tại vì nếu như cá nhân của mình là tốt đi, cái họ

thay đổi, họ tạo khủng hoảng gia đình, thì cái khủng hoảng đó lại giựt cái cá nhân đó

lùi trở lại, vì mình biết trong hệ thống nó có “lòng thuần thành?” ( 43:37, nghe không

rõ) thành ra mình phải can thiệp, phải nâng đỡ rất nhiều để cho họ cảm thấy yên ổn vì

cái thay đổi của họ, cho nên đôi lúc họ thay đổi được đó nhưng mà cái hệ thống nó

bùng phát nó nổ một cái gì đó làm họ lùi trở lại, cho nên làm cá nhân lâu là vậy.

Nhóm: Dạ, thì nảy giờ anh có nói về cái kỹ thuật trong cái trị liệu hệ thống thì

còn những cái kỹ năng mà mình sử dụng trong cái quá trình làm việc của mình, anh

thường sử dụng những kỷ năng nào?

Trang 40

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

Nhà trị liệu: Còn tấc cả kỹ năng trong tham vấn của mình thì còn có kỹ năng đặt

câu hỏi, kỹ năng phản hồi, kỹ năng phân tích, kỹ năng về lượng giá, nhưng phần lớn

thì kỹ năng phản hồi và đặt câu hỏi.

Nhóm: phần lớn là kỹ năng phản hồi và đặc câu hỏi.

Nhà trị liệu: uhm… còn về phần nhận định và đánh giá thì sau khi mình làm hồ

sơ đó mới nhận định ca, thường thì những kỹ năng phía sau nó phụ thuộc rất nhiều vào

nền tảng kiến thức của mỗi người, nhưng mà trong phiên làm việc thì mình thường

dùng nhiều chỉ có phản hồi và đặc câu hỏi, mà mỗi tường phái nó lại có cách đặc câu

hỏi khác nhau nữa, ví dụ như trong hệ thống thì nó chú trọng hơn trong câu hỏi xoay

vòng.

Nhóm: anh có thể nói cụ thể hơn về câu hỏi xoay vòng không?

Nhà trị liệu: Tại vì cái nguyên tắc của hệ thống đó là mình sẽ đẩy cho cây hệ

thống chạy thì thành ra là mình, nếu như mình làm hệ thống mình hỏi từng người thì

thực ra mình kêu gọi cây hệ thống mà mình vẫn làm theo kiểu cá nhân trong hệ thống

đó hơn, còn cái quan điểm hệ thống thì buột lòng nó phải làm sao tương tác với một

người, để cái người đó tương tác với cây hệ thống của mình thì nó có kỹ thuật của câu

hỏi xoay vòng. Câu hỏi xoay vòng là câu hỏi mà mình hỏi một người mà để cái người

đó họ có thể nghĩ cho rất nhiều người khác trong hệ thống.

Nhóm: họ có thể vận dụng những cái câu hỏi đó để mà …

Nhà trị liệu: tức là câu hỏi của mình làm cho họ nghĩ về những người khác nữa

chứ không phải nghĩ cho họ.

Nhóm: anh có thể ví dụ cụ thể hơn được không?

Nhà trị liệu: Ví dụ như đây là bố đi, đây là con, thì con hỏi bình thường, bố nó

nói thì mình nói với con, em nghe bố nói như vậy thì em nghĩ làm sao? Chúng ta đặt là

anh đang hỏi em mà em nghĩ về chuyện bố nói mà em không có nghĩ về bố nhưng mà

nếu anh hỏi là em nghe bố nói như vậy thì lúc đó bố nghĩ cái gì mà bố nói như vậy, lúc

đó em phải đặt em trong tâm thế người bố, coi bố nghĩ cái gì mà bố nói ra điều đó, nó

khác với cái chuyện mà em nghĩ điều bố nói, đó là cái dạng câu hỏi xoay vòng.

Nhóm: à …ra vậy…!

Trang 41

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

Nhà trị liệu: mà mình phải xoay theo nhiều cách khác ví dụ là mẹ vừa mới nói

cho gia đình nghe một sự kiện một cái thông tin rất quan trọng nhưng mà những người

khác trong gia đình nghĩ làm sao về chuyện mẹ nói cho mình biết thông tin như vậy,

bắt đầu gia đình nghĩ nghĩ nghĩ, đó là mình đẩy hệ thống nó chạy thay vì mình phải đi

hỏi từng người, từng người, thì bây giờ mình hỏi một câu hỏi mở để cả một hệ thống

suy nghĩ, đó là kỹ thuật hỏi câu hỏi xoay vòng

Nhóm: dạ, vậy thường thường đó, ví dụ thôi nhe, mình trị liệu hệ thống đó mà

mình mời gọi được gia đình có thân chủ đến để cùng nhau hổ trợ thì có những trường

hợp ví dụ như là thân chủ người mẹ hoặc là người bố cảm thấy nôn nóng cho cái việc

là kết thúc quá trình trị lệu đó thì họ sẽ có những động tác như là hối thúc mình chẳng

hạn, thối thúc nhà tham vấn, thì mình sử lý như thế nào?

Nhà trị liệu: đầu tiên mình phải hiểu chuyện gì mà chị đó làm, một cái người có

tính hay lo thì có thể có tính như vậy, thì mình nâng đỡ họ để họ cảm thấy yên tâm

trong buổi làm việc, cũng có thể là có chuyện khác có liên quan đến những bí mật

trong hệ thống mà ba mẹ hoặc ai đó trong gia đình thấy có nguy cơ bị lộ, nhưng mà

mình hiểu đằng sau đó điều gì đã làm cho họ có động thái đó và quan điểm hệ thống

thì nó quan trọng rất nhiều ở bối cảnh và chức năng, mình không có làm nhiều trên vấn

đề nội dung, tức là mình biết có những bí mật nhưng mình không có khui nhưng mà

mình sẽ làm việc trên cái chức năng của bí mật đó, để gia đình họ hiểu và bí mật đó

giúp gì cho gia đình và khi nào cả gia đình họ sẵng sàng lắng nghe thì người giữ bí mật

sẵng sàng nói, đó là mình giúp cho chuyện hệ thống làm như vậy chớ không phải là

mình đi xăm xôi để cho nó nói rồi cái nó nổ tanh bành té bẹ ra rồi cái mình giá lại

hỏng được. Cái quan điểm hệ thống nó giúp cho mình nhiều về cách nhìn là như vậy,

giúp cho mình lỡ có va vấp, đụng chạm thì mình biết điểm dừng của mình và mình

biết mình lượng giá được những tổn hại gì nếu như chuyện đó bại lộ và chuyện đó nếu

như mình khui ra nó quá kinh khủng không có khả năng giá được thì sao? Cho nên

mình có những khả năng mình dò dẫm lượng giá được gia đình đó và gia đình họ cũng

sẽ theo những bước dò dẫm của mình để họ hình dung được chuyện đó nó có thể kinh

khủng đến mức nào để đương đầu với nó

Trang 42

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

Nhóm : Làm sao để biết dc biết dc bí mật khủng hoảng cả hệ thống dựa trên kinh

nghiệm nhà tham vấn or biết được sức công phá hay là có cách gì đó để biết?

Nhà trị liệu: người giữ bí mật sẽ cho mình biết vì họ là người nắm giữ bí mật

nhưng thay vì hỏi bí mật thì mình có thể hỏi theo kiểu xoay vòng, nếu bí mật nói ra thì

ai là người chịu tổn thương, người giữ bí mật sẽ nghĩ khi nói ra thì ba hoặc mẹ sẽ như

thế này thế kia. Nếu ba tổn thương thì em nghĩ ba tổn thương như thế nào, nếu ba tổn

thương thì những tổn thương mà em nghĩ thử ba sẽ xử lí như thế nào. Có trái bom thi

chuẩn bị gi để nhận trái bom, thì cách làm hệ thống sẽ giúp cho những người trong hệ

thống chuẩn bị tâm thế đương đầu đón nhận những tổn thương như thế nào, giảm sát

thương, đó là mình làm trên chức năng của mình. Ví dụ người đồng tính bị gia đình

bắt cưới vợ lắm rồi không chịu nổi nhưng không còn cách trì hoãn họ tìm đến mình

với sự stress tui bị gia đình ép lấy vợ. Gia đình nói con bị stress và cần điều trị tâm lý,

gia đình chưa biết trái bom ở đây, minh sẽ gợi ý để họ phát hiện và nghi ngờ dần, mình

cho họ biết trước khi được công bố chính thức làm cho gia đình hình dung được vấn

đề sẽ chuẩn bị diễn ra. Mình nâng đỡ cho gia đình để họ có sức mạnh đương đầu, khi

chuyện đó xảy ra gia đình đó bị tổn thương do xa nhau, trái bom đột nhiên nổ thì

không ai nói được với ai cho nên gia đình có biến cố bom nổ thì người dạt ra. Minh sẽ

là kênh tương tác, cách thức mình mời gọi come out.

Nhóm: Có khi nào trường hợp kéo dài mà gia đình thì cần kết qủa, ở Mỹ thì có

hệ thống hỗ trợ, ở Việt Nam thì còn mới.

Nhà trị liệu: Khi đó mình sẽ quay lại bước đầu. Nếu thấy không phù hợp về thời

gian thì mình chuyển cho chuyên gia khác, biện pháp khác ngắn hạn hơn , quay lai nhu

cầu của thân chủ có sự mong đợi như thế nào, với sự mong đợi đó thì mình xem va tư

vấn họ đồng ý thì mình bắt đầu, họ không đồng ý thì mình chuyển cho đồng nghiệp

phù hợp, điều đó giúp mình không bị quá tải, không bị đi quá xa quy định.

Nhóm: Bước phân tích nhu cầu là bước quan trọng nhất?

Nhà trị liệu: đúng, bước phân tích nhu cầu bao gồm chẩn đoán, những nhu cầu

mong đợi và bàn bạc với thân chủ để tiến hành. Đó là bước quan trọng để tiến hành,

nếu mình không làm tốt sẽ bị loay hoay bệnh nhân và thân chủ. Với có người đưa ra

Trang 43

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

15 nhu cầu mình phải tóm lại 3 đến 4 nhu cầu, nếu mình không vững là theo luôn họ

đó là kinh nghiệm của mỗi người.

Mình phải trải nghiệm, đúc kết kinh nghiệm, đưa ra chiến lược hệ thống riêng

từng trường hợp. Chiến lược, quy tắc, chẩn đoán, kế hoạch điều trị đều có hết, khi làm

sẽ phân tích phát sinh sáng tạo. Nếu theo đuổi triết trung sẽ có nhiều góc nhìn trong

từng trường hợp, trường hợp nào tối ưu thì áp dụng đi theo, lợi thế về kiến thức trong

chiến lược này có ưu điểm, đòi kỹ thuậtt cho đến khi phù hợp, xem xét đợi sao phù

hợp với thân chủ. Theo đa trường phái thì có ưu điểm về kiến thức nhưng hay mù mờ

bay bổng về lý thuyết vì có nhìêu nguồn kiến thức, nhưng ưu tiên hàng đầu cho lợi ích

thân chủ.

Trang 44

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

CHƯƠNG 5. ĐÚC KẾT

Qua quá trình phỏng vấn trực tiếp hai nhà trị liệu, nhóm có gặp phải những sự

trở ngại như việc họp nhóm để đặt ra câu hỏi đã chuẩn bị rất kỹ càng từ trước buổi

phỏng vấn, tuy nhiên khi tiếp xúc với nhà trị liệu thì tiến trình đặt câu hỏi lại có lúc

không như dự định ban đầu, mà nội dung câu hỏi phải uyển chuyển theo cảm xúc, theo

nội dung buổi nói chuyện. Vì vậy, đôi lúc phát sinh ra những câu hỏi mới để đi sâu vào

nội dung mà nhà trị liệu đang trình bày.

Về cách thức đặt câu hỏi của nhóm thì kỹ năng được sử dụng nhiều nhất là đặt

câu hỏi mở, đôi lúc có vài câu hỏi đóng để xác định lại thông tin. Có một số kỹ năng

khác được sử dụng đan xen trong buổi phỏng vấn như kỹ năng lắng nghe, kỹ năng

phản hồi, kỹ năng xử lý sự im lặng… Có vài câu hỏi mà nhà trị liệu không hài lòng

lắm là những câu hỏi mang những nội dung mang tính chất sách vở, nhà trị liệu mong

muốn rằng những câu hỏi của nhóm phải dựa trên sự nghiên cứu trước.

Khi trả lời những câu hỏi của nhóm, nhà trị liệu đã sử dụng nhiều kỹ năng như

kỹ năng cung cấp thông tin, kỹ năng bộc lộ bản thân, kỹ năng diễn giải… mà những kỹ

năng này nhà trị liệu sử dụng rất tinh tế trong quá trình trả lời. Có một số nhà tâm lý

như: “Evans, Hearm, Uhlemann, Ivey (1993) cũng cho rằng bộc lộ bản thân cần được

sử dụng hạn chế, vào thời điểm thích hợp.” (trích dẫn trang 346, giáo trình tham vấn

tâm lý- trần thị minh thức, nxb 2016). Tuy nhiên, sự bộc lộ cảm xúc của bản thân mà

nhà trị liệu đầu tiên nhóm em phỏng vấn rất tinh tế, chị ấy thể hiện sự không hài lòng

với một vài bạn đến trễ bằng những kiến thức uyên thâm của mình, là sự phân tích một

cách nhẹ nhàng, thấu đáo để các bạn nhìn nhận ra những nguyên nhân khắc phục.

Việc phỏng vấn hai nhà trị liệu đã giúp nhóm có được những thông tin thú vị và

bổ ích. Những kiến thức thu nhận từ thực tế luôn là những điều quý báu, Goethe đã

từng nói: “Lý thuyết chỉ toàn là xám xịt, chỉ có cây đời mãi mãi xanh tươi.” Chính vì

vậy, buổi phỏng vấn những nhà tham vấn trị liệu đã giúp nhóm có được cái nhìn thực

tế và trọn vẹn hơn về nghề tham vấn trị liệu, khung trị liệu và kỹ năng để trở thành nhà

tham vấn – trị liệu (sau đây được gọi chung là tham vấn).

Trang 45

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

5.1. NHẬN RA ĐƯỢC NHỮNG THỬ THÁCH PHẢI ĐƯƠNG ĐẦU TRONG QUÁ TRÌNH HÀNH NGHỀ

Nghề tham vấn tâm lý rõ ràng không đơn giản và có nhiều thử thách. Trước tiên là

những thử thách ở bên trong mỗi nhà tham vấn. Thử thách đầu tiên là việc phải tìm

hiểu và cập nhật kiến thức liên quan tới ngành mỗi ngày, phải trao đổi chuyên môn

mỗi khi có cơ hội và không được dừng việc đó lại. Thử thách thứ hai là phải làm việc

tốt trên bản thân mình, để mình có thể làm việc tốt với thân chủ. Điều đó cũng đồng

nghĩa với việc mình phải hiểu rõ chính mình, mà theo như nhà tham vấn đầu tiên

nhóm phỏng vấn (nhà tham vấn 1) – một người có cách tiếp cận với trường phái Phân

tâm học, thì chị ấy có nói rằng: thời gian để tự mình có thể hiểu được bản thân mình

mất rất lâu, và một nhà phân tâm ở Pháp phải có thời gian cùng thực hiện phân tâm đối

với chính mình cùng một nhà phân tâm khác tối thiểu từ 5-7 năm mới có thể tiến hành

trị liệu.

Có một kỹ thuật mà nhà tham vấn 1 đề cập tới, đó là kỹ thuật làm rỗng. Khi

lắng nghe thân chủ, nhà tham vấn cần làm rỗng bản thân mình trước để có thể đón

nhận thân chủ một cách khách quan, giống như một tấm gương phản chiếu. Và để làm

được điều đó, nhà tham vấn cần phải rèn luyện bản thân mình, giữ một thái độ trung

lập nhất có thể. Điều này rất cần thiết khi lắng nghe câu chuyện của thân chủ. Sự chia

sẻ này khiến nhóm hiểu được rằng việc làm rỗng này rất cần thiết nhưng cũng là một

thách thức không nhỏ đối với nhà tham vấn, bởi trước một vấn đề nào đó, chúng ta

cũng thường dễ rơi vào việc suy diễn nó một cách chủ quan theo kinh nghiệm đã trải

qua hoặc những điều đã được học.

Thử thách thứ hai kể trên cũng có liên quan đến việc nhà tham vấn cần phải biết

cách cân bằng nội tâm khi đối diện trước những vấn đề của thân chủ, bởi khi lắng

nghe những câu chuyện phức tạp và đau buồn của thân chủ trong một thời gian dài và

liên tục sẽ làm nhà tham vấn cảm thấy vô cùng mệt mỏi. Và lúc này đặt lại vấn đề về

việc nhà tham vấn cần làm việc tốt trên bản thân mình, nhà tham vấn cần biết những

giới hạn của mình để nói “KHÔNG”, nếu không thì sẽ bị mất năng lượng khi làm việc

với thân chủ, đặc biệt là những thân chủ hay phá vỡ khung trị liệu. Nếu bản thân thân

chủ không hợp tác để nhìn nhận ra vấn đề phải giải quyết thì nhà tham vấn cũng khó

Trang 46

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

điều trị một cách hiệu quả. Điều này cũng có vẻ giống với một câu nói đã từng đọc

được ở đâu đó về nguyên tắc tham vấn trị liệu, rằng là: nếu bạn giúp đỡ người khác

một việc gì đó, mà việc đó nằm ngoài khả năng của bạn, thì có nghĩa là bạn đang hại

người đó, chứ không phải là giúp đỡ.

Bên cạnh đó để cân bằng nội tâm, nhà tham vấn 1 cũng có chia sẻ thêm rằng chị

có một nhà trị liệu tâm lý khác riêng cho chính mình. Bởi mỗi nhà tham vấn đều cần

phải tự khám phá và biết giới hạn bản thân mình ở đâu để có thể tự bảo vệ mình và

giúp cho tiến trình trị liệu giữa mình với thân chủ không bị tắc nghẽn. Liên quan tới

vấn đề này, Nhà tham vấn 2 mà nhóm phỏng vấn cũng có đề cập tới ý nghĩa của việc

giám sát trong một ca trị liệu. Khi mà những vấn đề của thân chủ cũng có thể chạm

đến những tổn thương bên trong của nhà tham vấn, thì cần có hoạt động giám sát để

nhà tham vấn hiểu được giới hạn của chính mình, chia sẻ và hóa giải những khó khăn

mà chính nhà tham vấn đó đang gặp phải. Tất cả các nhà tham vấn trị liệu đều phải

được giám sát hoạt động tham vấn tâm lý. Mặc dù cả hai nhà tham vấn được phỏng

vấn đều có một cách thức để tìm hiểu bản thân mình bằng cách chia sẻ và học hỏi

những người đi trước hoặc có mức trình độ tương đương, nhưng việc tìm cho mình

riêng một nhà tham vấn và việc có một người giám sát ca hoặc một nhóm giám sát ca

không thể tiến hành cùng lúc. Nhà tham vấn 2 nhấn mạnh về mối quan hệ giữa thân

chủ và nhà tham vấn nên là một mối quan hệ tách biệt với các quan hệ khác, trong khi

nếu lựa chọn nhà giám sát là người tham vấn cho chính mình, sẽ có một mối quan hệ

khác liên quan trong tiến trình tham vấn, đó là quan hệ đồng nghiệp hoặc bạn bè.

Những sự phân tích của nhà tham vấn 2 khiến cho nhóm thấy rõ rằng việc vừa thực tập

ở một nơi nào đó và vừa tiến hành việc tham vấn trị liệu cho chính mình tại chính nơi

thực tập tưởng như sẽ tiện lợi nhưng lại là điều không thích hợp.

Hai thử thách trên đối với nghề tham vấn đã là thách thức không nhỏ rồi, nó đòi

hỏi chính bản thân nhà tham vấn phải rèn luyện bản thân rất nhiều. Tuy nhiên, không

chỉ dừng lại ở những thách thức bên trong đó, mà còn có những thách thức bên ngoài,

cụ thể là điều kiện hành nghề tham vấn tâm lý tại Việt Nam. Hiện nay ở Việt Nam

chưa có mã nghề cho ngành tham vấn tâm lý, không có nghề cụ thể. Chính vì vậy mà

tiêu chuẩn hành nghề và tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp cũng chưa có. Trong xã hội,

tham vấn tâm lý chưa thực sự được ghi nhận là một nghề mà chỉ đang nằm ở chức

Trang 47

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

danh hỗ trợ về mặt kỹ thuật. Khi phỏng vấn nhà tham vấn 3, anh ấy cũng nói rằng hầu

hết người làm trị liệu phải tham khảo từ nhiều nguồn và thiết kế cho mình một cách

thiết lập hồ sơ riêng cho nên không giống nhau và cũng khó thống nhất theo một quy

chuẩn chung được. Thêm nữa, khi nhà tham vấn làm việc độc lập thì vấn đề không có

cơ sở làm việc do không có cơ sở pháp lý hỗ trợ, dẫn đến giấy phép công ty pháp nhân

cũng khó khăn, việc PR cũng vậy dẫn đến thân chủ nhận được cũng hạn chế và đa

phần là qua giới thiệu từ các bác sĩ hoặc tâm lý gia khác. Khi nào có mã nghề, nghề

tham vấn được đưa vào hệ thống của cơ sở nhà nước, những nơi cần dịch vụ tâm lý thì

lúc đó cơ hội nghề nghiệp nó sẽ phát triển mới rộng hơn. Có một thực trạng là cũng có

nhiều người làm tâm lý liên quan đến nhân sự, nhưng mà sau đó buổi tối hoặc là cuối

tuần thì họ vẫn đến những cơ sở, có phòng mạch riêng có dịch vụ tâm lý hoặc là họ

nhận thêm những trường hợp hỗ trợ tại nhà hoặc tại tại một cơ sở riêng đó là cách họ

giữ nghề, giữ lửa, còn việc tìm một cơ sở có tâm lý trị liệu thì rất hiếm.

Nhà tham vấn 3 cũng chia sẻ một chút về việc những nhà tham vấn trị liệu lâm

sàng thật sự thường ngại trong việc quảng bá truyền thông, họ chỉ muốn tập trung tốt

vào việc của mình mà không thích sự bàn cãi, tranh luận theo kiểu chuyên gia. Anh ấy

cũng nói phần lớn những người làm tâm lý trị liệu lâm sàng thường khá là kín tiếng.

Tuy vậy, giới lâm sàng có mạng lưới liên kết và họ sẽ giới thiệu những bệnh nhân,

những thân chủ cho nhau.

Nhóm cũng thấy đây là một thử thách rất lớn đối với nhóm nếu muốn trở thành

nhà tham vấn. Tuy vậy, nhóm cũng hi vọng trong tương lai nhà tham vấn tâm lý sẽ có

một chức danh cụ thể và có bộ tiêu chuẩn đạo đức hành nghề, có một hiệp hội để đánh

giá và cấp giấy phép hành nghề như các nước phát triển khác trên thế giới. Công việc

tham vấn trị liệu tâm lý sẽ được cộng đồng hiểu rõ ràng hơn và các nhà tham vấn trị

liệu sẽ được biết đến nhiều hơn.

Mặc dù phải đối mặt với nhiều thách thức, nhưng động lực để nhà tâm lý vượt qua

được những thách thức đó là niềm say mê thực sự đối với nghề. Và có một điều mình

thường suy nghĩ là khả năng đồng cảm có thể khiến nhà tham vấn bị mệt mỏi cùng với

thân chủ, tuy nhiên theo như chia sẻ của nhà tham vấn 1 thì sự đồng cảm ấy sẽ tiếp

Trang 48

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

thêm sức mạnh để nhà tham vấn có năng lượng làm việc tốt hơn, và gắn bó với nghề

hơn. Đây cũng là một điều thú vị.

5.2. HIỂU RÕ ĐƯỢC TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC THIẾT LẬP KHUNG TRỊ LIỆU

Nhà tham vấn 2 đã chia sẻ với nhóm về việc duy trì một khoảng cách nhất định đối

với thân chủ, điều này có nghĩa là trước khi tiến hành tham vấn cho thân chủ thì giữa

nhà tham vấn và thân chủ tốt nhất là không nên có mối quan hệ nào khác từ trước đó.

Bởi vì một mối quan hệ ngoài mối quan hệ tham vấn – trị liệu sẽ làm ảnh hưởng đến

tính khách quan trong tiến trình trị liệu và sẽ làm mất đi hiệu quả.

Nhà tham vấn 2 cũng nhấn mạnh rằng việc nhìn nhận khách quan thân chủ hay

không ảnh hưởng rất lớn trong việc thiết lập mối quan hệ trị liệu và cũng giải thích cụ

thể để nhóm hiểu được điều đó. Để đạt được sự khách quan này, giữ được sự trung

dung thì nhà tham vấn cần đến một công cụ là khung trị liệu và sự tuân thủ khung trị

liệu.

Nhờ có khung trị liệu, nhà tham vấn sẽ giữ được khoảng cách với thân chủ và đảm

bảo được tính khách quan. Một điều quan trọng là nhà tham vấn phải diễn giải để thân

chủ hiểu được khung trị liệu và nhận ra rằng họ cũng bình đẳng như những người

khác. Đồng thời, nhà tham vấn cũng phải tuân thủ khung trị liệu đã đề ra.

Nhà tham vấn 2 cũng có đưa ra ví dụ phá khung của thân chủ và phân tích để cả

nhóm hiểu sâu hơn. Và rõ ràng là việc thiết lập khung trị liệu này rất quan trọng trong

bước đầu thiết lập mối tương quan với thân chủ.

5.3. NẮM RÕ HƠN MỘT SỐ KỸ NĂNG THAM VẤN QUAN TRỌNG VÀ TIẾN TRÌNH THAM VẤN

Nhà tham vấn 1 cho rằng tất cả các kỹ năng đều quan trọng và điều cần thiết là

chúng ta sử dụng chúng một cách linh hoạt, chị ấy không nói đến việc kỹ năng nào

quan trọng hơn kỹ năng nào, trong đó có kỹ năng lắng nghe, kỹ năng phản hồi, kỹ

năng đương đầu, kỹ năng xử lý sự im lặng, kỹ năng diễn giải, phân tích.... Và nhà

tham vấn 1 đã chia sẻ nhiều cho nhóm về kỹ năng lắng nghe, điều mà chị ấy cho rằng

việc làm rỗng chính bản thân mình, để mình như một tấm gương phản chiếu câu

Trang 49

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

chuyện của thân chủ, một cách lắng nghe không phán xét là một bài học rất quan trọng

đối với nhóm.

Nhà tham vấn 3 có nhấn mạnh nhiều hơn đến kỹ năng phản hồi và đặt câu hỏi, và

anh nói đến kỹ thuật đặt câu hỏi xoay vòng.

Việc phân tích nhu cầu của thân chủ cũng là một kỹ thuật quan trọng được nhà

tham vấn 3 đề cập tới. Để phân tích được nhu cầu của thân chủ thì anh ấy phải tiến

hành qua nhiều buổi, thường thì được chia theo phiên, mỗi phiên 5 buổi và khi kết thúc

từng phiên sẽ có lượng giá. Phiên 1 sẽ đánh giá nhu cầu, nghe hiểu và bàn bạc với thân

chủ của mình, điều họ muốn khi đến gặp nhà tham vấn, và tính thực tế, cái tính khả thi

của việc giúp đỡ hỗ trợ từ phía nhà tham vấn, sau đó thân chủ và nhà tham vấn sẽ bàn

bạc với nhau về những mục tiêu và thống nhất. Qua phiên thứ hai thì nhà tham vấn sẽ

bắt đầu làm việc cho những mục tiêu đó.

Phân tích nhu cầu có ý nghĩa giúp nhà tham vấn xác định được những nhu cầu của

thân chủ có nằm trong khả năng của mình hay không, mình có nắm được những kỹ

thuật cần thiết để hỗ trợ thân chủ này hay không để có cách hỗ trợ tốt nhất cho thân

chủ. Từ việc phân tích nhu cầu, nhà tham vấn mới có thể tiến hành can thiệp và giúp

đỡ thân chủ. Sẽ có những sự linh động trong mỗi ca tham vấn, và điều này cũng được

nhà tham vấn 3 chia sẻ cho nhóm: ví dụ như thân chủ có thể thay đổi mong đợi so với

buổi đầu, các dạng nhân cách khác nhau của từng thân chủ khác nhau, các trường hợp

nguy kịch như có ý định tự sát.... Cũng có trường hợp thân chủ đưa ra quá nhiều nhu

cầu và nhà tham vấn cần phải vững để biết cách tóm lại.

Tiến trình phân tích nhu cầu và sử dụng các kỹ thuật để can thiệp và hỗ trợ cho

thân chủ diễn ra có khi trong nhiều năm, khi thân chủ bắt đầu đi vào giai đoạn ổn định

rồi thì nhà tham vấn có thể nới lịch hẹn ra một tháng gặp một lần để lượng giá. Thay

đổi từ lịch hẹn mỗi tuần một lần, có thể 1 tháng sau gặp lại và nếu lượng giá sau một

tháng là ổn thì tiếp tục chuyển sang 3 tháng và 6 tháng. Sau 6 tháng nếu kết quả đánh

giá thấy là thân chủ đủ ổn và độc lập, không cần sự hỗ trợ của nhà tham vấn nữa thì

thực hiện một buổi kết thúc, buổi này nhà tham vấn sẽ cùng bàn bạc với thân chủ xem

họ sẵn sàng kết thúc điều trị hay chưa, nếu họ đồng ý thì nhà tham vấn sẽ kết thúc điều

trị và khép lại hồ sơ ở đó. Sẽ không có liên hệ gì với thân chủ nữa nếu họ không có

Trang 50

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

những khó khăn mới cần những hỗ trợ để liên hệ lại nhà tham vấn. Anh ấy cũng nói

thêm rằng chỉ theo dõi trong giai đoạn từ 3 đến 6 tháng, chứ không thực hiện gọi điện

hỏi thăm sau đó.

5.4. LĨNH HỘI NHỮNG KIẾN THỨC CÓ GIÁ TRỊ

Từ câu chuyện phỏng vấn các nhà tham vấn, ngoài việc hiểu sâu hơn về nghề

tham vấn và tầm quan trọng của khung trị liệu, nhóm cũng nhận được một số điều bổ

ích. Nhà tham vấn 1 đã tổng hợp cho nhóm hiểu hơn về các cấp bậc tham vấn dựa trên

trục trợ giúp tâm lý, sự khác nhau giữa tham vấn và trị liệu cùng với các dạng tương

tác giữa nhà tham vấn và thân chủ ứng với cách tiếp cận của các trường phái tâm lý

khác nhau. Trong khi nhà tham vấn 2 đưa ra những yếu tố để có một mối quan hệ trị

liệu tốt, đồng thời cũng chia sẻ những suy nghĩ và trải nghiệm về ảnh hưởng của yếu tố

tâm linh, tôn giáo đến tiến trình trị liệu cho thân chủ. Với nhà tham vấn 3, anh ấy nêu

rõ việc sử dụng cách chiết trung trong tiến trình tham vấn của mình là như thế nào,

mặc dù chủ đạo vẫn thiên về quan điểm trị liệu hệ thống, nhưng anh ấy vẫn sử dụng

linh hoạt những kỹ thuật, những học thuyết, các trường phái, miễn làm sao phục vụ tốt

nhất cho cái lợi ích của thân chủ chứ không phải cứng nhắc đi theo một trường phái

duy nhất. Nếu theo đuổi chiết trung sẽ có nhiều góc nhìn trong từng trường hợp, cũng

có thể khiến nhà tham vấn gặp khó khăn về lý thuyết vì có nhiều nguồn kiến thức khác

nhau, nhưng chúng ta hãy cứ tập trung ưu tiên hàng đầu cho lợi ích thân chủ.

Nhà tham vấn 3 cũng chia sẻ khá nhiều trường hợp đã gặp trong quá trình tham

vấn cho thân chủ và giúp nhóm có thêm được nhiều cái nhìn về tiến trình tham vấn.

Việc phỏng vấn nhà tham vấn 3 giúp nhóm có cái nhìn tổng quan hơn về trị liệu hệ

thống: Trị liệu hệ thống vẫn phải bắt đầu việc trị liệu cá nhân trước, và với mỗi trường

hợp sẽ có cách để xác định rằng nên làm cá nhân hay nên làm hệ thống. Các kỹ thuật

được sử dụng trong trị liệu hệ thống và tiến trình trị liệu cũng được nhà tham vấn 3 đề

cập cùng với những khó khăn và cách mà anh ấy xử lý linh hoạt như thế nào trong tình

huống đó.

Như vậy, từ những chia sẻ của các nhà tham vấn, nhóm đã được mở mang thêm

nhiều bài học mới trên góc độ thực tế. Và điều này sẽ giúp nhóm có thêm kinh nghiệm

để đi tiếp tiến trình trở thành những nhà tham vấn trong tương lai.

Trang 51

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

5.5. NÂNG CAO KỸ NĂNG ĐẶT CÂU HỎI

Trong quá trình nhóm thực hành các kỹ năng đặt câu hỏi với các nhà tham vấn và

trị liệu, các thành viên trong nhóm đã có cơ hội hiểu thêm cũng như rèn luyện việc đặt

câu hỏi. Thoạt đầu, có vẻ còn lúng túng và khá khó khăn, phải cầm theo bảng danh

sách câu hỏi để không quên, sau đó đọc lên như đang trả bài cho nhà tham vấn/ trị liệu

nghe chứ không phải là đang hỏi – đáp nhịp nhàng. Tuy nhiên, qua đến nhà tham vấn/

trị liệu thứ hai thì nhóm đã có sự uyển chuyển hơn, biết xử lý tốt hơn và tương tác

khéo léo hơn.

Trong các kỹ năng mà nhóm sử dụng, có kỹ năng lắng nghe, kỹ năng phản hồi,

kỹ năng đặt câu hỏi dò tìm thông tin là được sử dụng nhiều nhất. Tuy nhiên, nhóm

cũng có thể dần dần nhận biết được nhà tham vấn/ trị liệu kia đang dùng kỹ năng gì

thông qua quá trình phỏng vấn này. Chẳng hạn như chị NTTH, nhà trị liệu tự do có kỹ

năng làm rỗng bản thân mình trong khi lắng nghe và tiếp nhận thông tin của nhóm rất

hay. Chị có thể tạo ra sự trung lập, không phán xét và khích lệ người phỏng vấn bằng

ngôn ngữ cơ thể: “ừ, à, đúng vậy đó em, chị cũng nghĩ thế, không sao cả - điều này

cũng bình thường thôi…” Kỹ năng này của chị ấy đã giúp cho nhóm hiểu sâu hơn về

sự hòa nhập giữa thông tin của thân chủ và kỹ năng bộc lộ bản thân của nhà trị liệu đó.

Sự hòa nhập này mang đến cho những bạn đi phỏng vấn có một cảm giác thân thiện,

dễ chịu muốn đem đến cho người đang chia sẻ một thông điệp “ chị đang lắng nghe

tích cực đây”, “ chị đang dành thời gian để giúp các em hoàn thành bài tập đây…”

Việc tiếp xúc bằng mắt giữa nhà trị liệu và nhóm đã tạo ra một sự hòa điệu nào

đó và gây nên cảm giác tin tưởng, đặc biệt là nhà trị liệu thứ nhất và thứ hai mà nhóm

phỏng vấn ( Chị NTTH và cô Như). Thậm chí, nhà tham vấn/ trị liệu đó có thể điều

tiết cảm xúc của người nói thông qua việc đọc ngôn ngữ cơ thể của nhau và phản hồi

chính xác thông tin mà nhóm đang muốn hỏi, nhưng chưa biết đặt câu hỏi như thế nào

để lấy thông tin đó từ nhà tham vấn/trị liệu.

Tuy nhiên, điều đó cũng không có nghĩa là nhà tham vấn/ trị liệu có thể hiểu hết

những gì mà nhóm muốn nói, muốn trình bày và muốn hỏi. Như trong tình huống

nhóm đặt lịch hẹn với cô Như, cô đã nhớ sai giờ nhưng nhóm vẫn phải xin lỗi vì đến

muộn chẳng hạn. Sự giải thích mất khoảng 15 phút nhưng đôi bên vẫn còn ngỡ ngàng

Trang 52

Cái nhìn tổng quan về nghề tham vấn và trị liệu tâm lý

vì thông tin giờ giấc khác nhau quá. Trong lúc đó, nhóm đã xử lý tình huống bằng

cách im lặng một chút để hiểu sự nhầm lẫn này đến từ chỗ nào, để làm tốt hơn và tạo

ra một bầu không khí thân thiện, thay vì hai bênh tranh nhau nói và chứng minh mình

đúng thì sẽ gây mất hòa khí. Do vậy, kỹ năng lắng nghe và xử lý im lặng cũng là một

bài học rất hay. Tóm lại, thông qua bài tập giữa kỳ này nhóm em cảm thấy hiểu rõ hơn

những kỹ năng cô đã dạy trên lớp và nhóm có cơ hội để tự trải nghiệm những bài học

và biến nó thành thực tế, vận dụng trong đời sống nhiều hơn.

Trang 53

KẾT LUẬN