012 734 0522 - bronberger.co.za

www.bronberger.co.za 54 Die/The Bronberger September 2020

012 734 0522

Uitgegee deur: Die Bronberger, Posbus 92366,Mooikloof, 0059 Tel: 012 734 0522; Sell: 082 377 6807; Faks: 086 650 7860 E-pos: [email protected] deur Seriti Printing Digital, Derdepoortstraat 318, Silverton

Advertensie & redaksio nele navrae en -bydraesTel: 012 734 0522 Sell: 082 377 6807

Verspreiding / Distribution: Die Bronberger word teen die middel van elkemaand versprei:Toonbankverspreiding in: Olympus, Zwavelpoort, Shere, Tygervallei, Hazeldean, Silver Lakes, Boschkop, Tierpoort, Rietfontein, Mooikloof, Bashewa, Grootfon tein,Welbekend, Bapsfontein, Klipkop, Witpoort, Kleinzonderhoudt, Mooiplaats,Donkerhoek, Pienaarspoort, Kleinfontein, Vaalbank, Valtaki, Cullinan, Rayton,Bronkhorstspruit, Kaalfontein, Faerie Glen, Moreletapark, Waterkloofrif, Menlyn,Wapadrand, Lynnwoodrif, Willows, Equestria en Garsfontein.

BladuitlegJeanette 083 258 [email protected]

Redaksie, Verspreiding, Eienaar-uitgewers

Advertensie: Navrae en Bespreking

September 2020

Bel ons nou vir jou wenner-ad ver ten sie in Die Bron ber ger. Ons staan jou by met raad, daad, fo to grafie en die op stel en uit leg van jou ad ver-tensie teen geen ekstra koste nie. Jy kry ’n gra tisproef vir goed keu ring voor pla sing. ’n Ad ver tensie in Die Bron ber ger bring nuwe voe te na jou be sig heid. Ons be reik die min ont gin de koop -krag in die oos te van, en ten ooste van Pre toria met ’n publi ka sie wat die mense regtig wil lees. Vra ge rus ons gereelde ad verteer ders of volg die le sers meele wing in ons brie we ko lom.

Bel ons by 012 734 0522 of 082 377 6807 of stuur ’n e-pos na [email protected]. Besoek www.bronberger.co.za.

Tania 072 089 [email protected]

Hannes 072 992 [email protected]

Rayton, Cullinan,Bronkhorstspruit

Angie Kleijn 012 734 0522 [email protected]

WhatsApp: 083 959 1016

Gerhard Kleijn 082 377 [email protected]

KopieregKopiereg word op alle redak-sio nele materiaal in dié uitgawegehou. Terwyl alle voorsorgdeur die uitge wer en re dak teurge neem word, kan ons nie ver -ant woor delik gehou word virenige foute of uitla tings nie.

Geluk met suksesJohann Broodryk van Bashewa:Oor die Bronnie se 18e verjaardag: Baie geluk met die sukses.

‘Versamel’ volmaneLaurette van der Vyver van Tweefontein:Net so vinnig . . . ek is mos effens met die maan gepla. Ek het dié jaarvanaf Januarie elke maand die volmaan afgeneem. Ek het al die name en ’n kort beskrywing van hoekom dit oorspronklikso genoem is en sal in Desember vir julle 12 foto’s stuur as my projekklaar is. Dalk is julle lus om iets daarmee te maak. Ons laaste volmaanval op 29 Desember 2020.

Grafte in die vreemdeGerhard Boshoff, ou RSA burgermagkaptein van 1RNT, Regiment Noord-Transvaal:Ek het in Augustus in Dar-Es-Sa laam, Tan -zanië op ’n vlug terug SA toe gewag. Ekhet die stad plat geloop om alles te sien. Ek stap by ’n begraafplaas verby en siendie ou SA-weermagwapen op die grafte.Die begraafplaas word 200% in standgehou. Alles is soos ’n spogtuin met iemand wat dit permanent versorg.Dit is grafte van twee geslagte terug[Eerste Wêreldoorlog] wat daar teen dieDuitsers gaan veg het. Ek aanvaar nie-mand sal daar heen gaan op soek na fa -miliegrafte nie. Ek neem toe al die grafteaf, behalwe die paar Duitsers se grafte.In die vreemde word ons voorge slagteerken vir hulle bydrae! In totale teen-stelling met wat hier by enige begraaf-plaas gebeur.

VintageGraphic Designs

Ons slaap nieHannelie Du Plooy van Kaalfontein skryf:Ek wil graag hulp vra by lesers wat regskennis het.Ons het ’n plaas naby die Diamond Hill Plaza van die N4-snel-weg. Op 21 Augustus kry ons ’n brief in die hek dat ’n instansiedaar wil myn. Na vele oproepe, wat niemand antwoord nie, stuurons die volgende week ’n e-pos na die verwysing op die papier.Op 4 September kry ons ’n brief van 126 bladsye lank in Engels (wat onsboerenasie mos nie lekker verstaan nie) waarop die datum begin vanMaart al was. Daarin word gesê dat hulle in die koppie wil myn vir silica ofnog ’n klomp goed.Die koppie vorm deel van die Diamond Hill-slagveld en daar is baiegeskiedkundige murasies wat ons nog altyd bewaar. ’n Mynery gaan ’ndeel van die geskiedenis verwoes.Daar is vleilande op die plaas asook ’n klomp fonteine. Ons slaap nie,want dit is nog altyd ons stukkie hemel op aarde en my pa is daar begra -we.Kan iemand ons help? Skakel my by 083-399-6497.

Bronnie is groot lekkerteAnnetjie Pelser van Cullinan:Dit is elke keer die wonderlikste nuus van die week as ek hoor dat dieBronnie binnekort uitkom!Elke maand gaan hoor ek of die Bronnie al weer verskyn het. Ek lees vanvoor tot agter en dan is ek op datum oor wat in ons kontrei gebeur.Duisend, duisend dankies.Ek kry my uitgawe by die apteek in Cullinan of by die apteek in Rayton.Hierdie tydskrif was vir my so ’n groot lekkerte om te vind toe ons vanDendron, Limpopo na Cullinan verhuis het.

Verlang terugAlida de Kock van Die Tuine:Baie dankie vir my elektroniese weergawe van die Bronnie. Ek het dit baiegeniet om dit te lees. Dit lees baie makliker as op die webwerf. Ek het ver -al die artikel oor die melaatshospitaal baie interessant gevind en natuur-lik die ete by Bronberg-restaurant. Dit het my so laat verlang na die daetoe oorlede Hans Lombaard nog daar gewerk het.

Puik tydskrifCaroline Schinkel van Bashewa Motors:Baie dankie, julle kan ons advertensie net so plaas soos die vorige kere.Baie dankie vir ’n puik tydskrif!

Groot voorregGideon van Zyl van die BronbergBewarea:Dis ’n groot voorreg om wild van joustoep af dop te hou, terwyl daar watergedrink word. ’n Plesier wat ons as in-woners van Bronberg Bewarea kan ervaar.

Die Europese byevreter is eenvan die voëlsoorte wat ons ge-bied elke somer besoek. Oor 18 jaar heen nou, bring dieBronnie jou elke maand omge -wingsnuus en -feite oor diegebied en oor die natuur sewesens wat die kontrei metons deel. Laurika van derLinde het dié foto vir onsverjaardaguitgawe geneem

kommentaarbriewe/letters briewe/letters

Met elke vorige verjaardag-uitgawe van die Bronnie is ons opregte dankbaarheid teenoor ons lesers en adverteerders uitge-spreek vir julle onontbeerlike aandeel in dievoortbestaan en groei van ’n onafhanklike publi-kasie met sy fokus op ’n bepaalde landelike gebied.In die vreemde en verontrustende tyd wat ons 18e verjaardag vooraf gegaan het (en nog met ons is) word hierdie dankbaarheid met die diepste denkbare opregtheid beklemtoon. Die blote feit dat jy nou ná 18 jaar hier lees het ons net deur die genade en die volhardende ondersteuning van ons lesers en getroue adverteerders te danke.Die pandemie wat wêreldwyd sy nare, vernieti-gende uitwerking ook in die mediawêreld gehad het en steeds het, het uiteraard ook nie bloot ’n draai om die Bronnie geloop nie. Kyk ’n mens na baie ou bekende en gevestigde publikasies wat oor jare heen deur magtige organisasies gerugsteun is en watnou vir laas moes vou, is dit duidelik dat die uitdagingvan ongekende omvang is.Maar nou ja – daar was jou werklikwaar ook om hierdiedonker wolk vir die Bronnie ’n silwer randjie om aan tegryp. Ons is gedwing om ons ook aanlyn tuis te maak enbaie gou is derduisende gereelde nuwe lesers elektro -nies bereik. Ons is oorval met mense wat laat weet hulleis baie in hulle noppies met die inhoud (redaksioneel enadvertensie) van Die Bronberger. En die getalle groeimet elke uitgawe . . .Ons klink daarom, in diepe dankbaarheid, ’n glasie saammet julle op die Bronnie se 18e verjaardag! Dit is metgeesdrif en hoop dat ons die nuwe, pandemiese perdopsaal en vol vertroue die toekomspad aanpak.Dankie.

Dankbaarvir 18 jaar!

Onsvoorblad

Te sien vanaf ons stoep

Op dié grafsteen staan:“Buried near this spot: 13150Private JP Backstrom, 3rd RegdSouth African INE, 17th No-vember 1916, age 35”

Na bladsy 6

6 Die/The Bronberger September 2020

briewe/letters

Ek het gedink dit sal wel iemand se familiewees, wat dan sal klarigheid kry en stuurdaarom die graffoto’s vir die Bronnie.Die Bronnie is kosbaar.Ons het die foto’s op lêer en lesers wat won-der of ’n familielid daar begrawe is, kan onsvra om ’n van op te soek. Daar is ongelukkigte veel foto’s om in die Bronnie te plaas. – Red

Soek nog ’n Toeka-boekRosa Swanepoel van Pretoria-Noord:Die artikel oor Wesfort is baie interessant. Al die inligting wat julle het isongelooflik. Wanneer gee julle weer ’n boek uit?Dankie, Rosa. Ons wil graag nog ’n Toeka-boek uitgee, maar die ekonomieseomstandighede maak dit op dié oomblik so ’n bietjie van ’n uitdaging ombykomende projekte te loods. – Red

I’m not a drinking man . . .Eus de Clerk from Cullinan:After applying online for a booking to renew our driver’s licence cards,the wife and I travelled to the Bronkhorstspruit Licensing Department on9 June. On entering the grimy building, you are immediately stunnedspeechless by the obvious lack of maintenance and their exotic collection

of many years of ac-cumulated filth.We were sanitised,socially distanced,had to completevarious documents,waited for 45 min-utes, were photo -graphed and fingerprinted by officials who were masked asleep – waitedanother 45 minutes and finally ended up paying R456 for the two licensecards. (This whole process took a little under three hours.) We were thentold to collect the cards in eight weeks’ time – that is on 4 August.Knowing the inefficient and incompetent manner in which governmentdepartments operate, we decided to add another two weeks to theireight-week deadline. So, on 19 August we set off for Bronkies once again.We arrived at 08:50 and were told by a security guard at the gate to waitoutside –someone would come to collect our “receipt in respect of mo -neys received” documents.At 09:12, a masked male official collected both of these documents fromme – and vanished back into the Palace of Filth.At 09:54, just before we froze to death in the bitterly cold wind, a maskedfemale official called out my wife’s name. My wife was sanitised, signed areceipt and collected her driver’s license card. Yippee! One down, one togo! I was told to wait . . .After another 20 minutes, I approached the masked female official andenquired as to what has happened to my card. Without a word, she disap-peared back into the Palace of Filth; only to reappear five minutes laterwith my original “receipt in respect of moneys received” document.Someone had written “*DR **CPF” in bold black letters across it.She handed the document to me, and without a word, walked off.“When can I collect my license card?” I called after her.Without even looking back at me, she mumbled: “Give it three weeks!”And vanished back into the Palace of Filth.It’s a good thing I’m not a drinking man . . .

The licence offices

“In memory of the 123 soldiers and onemerchant seaman who served anddied in the war of 1914 – 1918 andwere buried at Pugu Road and whosenames are inscribed on this memorial”

Briewe/Letters . . .Vanaf bladsy 5

www.bronberger.co.za 9

Vyftig duisend deeltitelwoonstelle gaan in dienuwe Mooi kloofse

Mega-stad langs Garst-fonteinweg-verlenginggebou word vir mense wat ’nge kombineerde maandelikseinkomste van tussen R3 501en R18 000 verdien. Dié woonstelle se pryse wis-sel van R499 000 totR799 000 en verkope aan dieeerste fase van dié ontwik-keling, wat Greenkloof genoemgaan word en 2 500 woonstelle in-sluit, gaan reeds in Oktober begin.Die Mega-stad is teen die eindevan Julie ingesluit by 51 infrastruk-tuur-projekte, wat in die Staats -koerant as strategies belangrikver klaar is. Dit beteken dat die no -dige goedkeuring, soos waterregte

en munisipale hersonering, versnelword.In ’n aandeelhouersverklaring op31 Augustus sê Balwin Propertiesdat die projek aangewys is as ’nstrategiese geïntegreerde projekdeur die raad vir die koördine rings -kommissie van die presidensiëleinfrastruktuur. Die regering het R1,4 miljard ge -oormerk vir die installering vanpaaie, riool, elektrisiteit, water enstormwaterdienste. Die totale pro-jek van R44 miljard word deur Bal-win Properties ontwikkel en gaanglo 115 000 direkte en indirektewerksgeleenthede skep.Balwin Properties se hoof uitvoe -rende beampte, Steve Brookes, sêdat die teikenmark vir dié woon-stelle mense is wat te veel verdien

om gratis huise van die regering tekry, maar te min verdien om ’nhuislening by ’n bank te kry. Kwali-fiserende eerste huiseienaars salbygestaan word deur die FinanceLinked Individual Subsidy Pro-gramme (Flisp). Die Flisp-subsidiesdra tussen R27 960 en R121 626 bytot die koop van ’n huis.Mooikloof-Megastad is ongeveer 6 km vanaf Garstfonteinweg-ver-lenging se kruising met De VilleBois Mareuilrylaan. Omliggendeluukse landgoedontwikkelings indié gebied strek van WoodhillGholf landgoed tot Mooikloof Per -delandgoed, Mooikloofrif, Mooi -kloof Glen, Mooikloof Heights, TheHills en Grootfontein-landgoed.Balwin Properties gaan glo tweestukke grond, wat gesamentlik 210hektaar groot is, vir ’n totale koop-som van R332,5 miljoen aanskaf.Die grond gaan in ’n enkele eien-dom gekombineer word en salbestaan uit ’n residensiële deel,twee opvoedkundige fasiliteite en’n kommersiële deel.Balwin Properties se plan is om dieresidensiële ontwikkeling te behar-tig en omtrent 20 hektaar te ver -koop vir die ontwikkeling van dieopvoedkundige fasiliteite en ’nkommersiële deel. Daar sal ookplekke van aanbidding en gesond-heidsfasiliteite wees.Volgens Balwin Properties se ver-slag word daar beplan om aan-vanklik 16 000 woonstelle teen ’nwaarde van omtrent R9,6 miljard infases te bou, waarvan Greenkloofse 2 500 woonstelle die eerste faseis.


ons mense

Daar is ’n beloning vanR20 000 vir inligting oor dieeier-aanval op ’n Anton

Smit-beeld by ’n huis in SilverLakes.Die beloning is uitgereik deur ’nsenior Pretoriase advokaat, Fran-cois Botes, wat die huis aan Paulaen Vini Gomes en hulle minderja -rige dogter verhuur. Die Gomes-gesin is lede van die Brasiliaansediplomatiese korps in Suid-Afrika.Die eiers is in die middel van Au-gustus na die reuse beeld, watvoor die Oakmont-eiendom staan,se onderste dele gegooi. Francoishet ’n klag van saakbeskadiging bydie Boschkop-polisiestasie gelê.

Befaamde beeldhouer, Anton Smit,spandeer gewoonlik die eerste driemaande van die jaar in sy Kaapseateljee in die Strand en die res vandie jaar in sy ateljees by Bronk -horstspruitdam.

Hy het in 2003 sy beeldetuin, dieAnton Smit Beeldhoupark, in AquaVista aan die noordekant van dieBronkhorstspruitdam oopgemaak.Die beeldetuin is drie hektaargroot en is op ’n plato wat oor diewater uitkyk. Behalwe die beeldesluit dit ook ’n Muur van Openbar-ings in, ’n kunsgalery, kunskafee enkoffiewinkel en is oop vir die pu -bliek.Anton is bekend vir sy reuse mens -like figure, naakte figure, grootkoppe, maskers, hande, engele,drywende en strekkende figure,krygers en abstrakte werke, mees -tal uit staal, metaal, veselglas enbrons.Sy werke is in die permanente ver-samelings van onder meer die Pre-toriase Kunsmuseum, die Rem -brandstigting en Graff/Delaire-ver-sameling en pronk by verskeieplaaslike plekke soos die OpenbareKommissie Nasionale Biblioteekvan Tshwane en by Menlyn Maine. Anton se beelde is ook al interna-

sionaal uitgestal, by plekke soosRome en Milan (1991), Singapoer(1993), Bonn en Wolfsburg inDuits land (1994), die SA Ambas-sade in Bonn (1998), Amsterdam(2004), Cologne (2014) en by dieScope Art Fair New York in 2017.

aktueel

Jean Benn van Deventer, ’n graadvyf leerling by Laerskool Tyger-

poort, en sy oupa, Ben Greyling,het op 8 September kranse gelê bydie gedenkmuur ter ere van 117slagoffers wat gesterf het toe tweevliegtuie in die destydse Rhodesiëneergeskiet is.

Veterane van die Rhodesiese bos -oorlog en die Suid-AfrikaanseWeermag het die diens, wat sedert2012 jaarliks by die Voortrekkermo -nument gehou word, bygewoon. Die slagoffers was in twee Vis-count-vliegtuie wat in die 1970’sneergeskiet is. Die eerste een, die

Hunyani, is op 3 Septem-ber 1978 neergeskiet en48 burgerlikes het ge -sterf. Daar was 18 oorle -wendes maar agt is laterop die toneel vermoor.Tien mense kon ontsnapdeur in die nag in diebosse te skuil.Die tweede vliegtuig, dieUmniati, is op 12 Feb -ruarie 1979 neergeskieten al 59 burgerlikes hetin die ongeluk gesterf.

Jean Benn van Deventeren sy oupa Ben Greylingby die gedenkmuurFoto: Verskaf

Kranslegging vereer slagoffers

’n Kunstenaar se voorstelling van die be -plande Mooikloof Mega-stadBron: Balwin Properties

Die Greenkloof-afdeling van dieMooikloof Mega-stad sal die eersteontwikkelingsfase wees

Eiers is na dié beeld op Silver Lakes gegooiFoto: Verskaf

Die beeldhoupark by Bronk horst -spruitdamFoto: antonsmit.co.za

Anton in sy ateljeeFoto: antonsmit.co.za

Mega-stad met 50 000 woon-stelle by Mooikloof beplan

Beloning uitgereik ná beeldmet eiers bestook word


dieresake

Die luiperd wat gereeld nag -telik oor Mooikloof se seku-riteitsheining geklim het,

het soos ’n groot speld verdwyn.Of het hy net sy nagtelike wande -lings na Boschkop uitgebrei?Die wêreld het gegons oor diebeeldmateriaal wat deur sekuri -teitskameras vasgevang is van dieMooikloof-luiperd, wat glo sedert7 Augustus dié spog-landgoed aanGarstfonteinweg-verlenging be-soek het.Die Mooikloof Huiseienaarsver eni -ging het bevestig dat hulle dieGautengse nasionale bewaringsin-stansie laat weet het en dat be -amptes die landgoed besoek hetom die saak te ondersoek.Teen die Bronnie se saktyd wasdaar geen taal of tyding van diéluiperd nie, maar ’n kort video watop die Mooiplaats-Zwavelpoort-Tierpoort gemeenskapsveilig -heidsgroep geplaas is, wys hoe ’nuitgegroeide luiperd teen ’n twee -spoor grondpaadjie af loop. MarkBekwith sê dat dié video op syvriend se Boschkop-plot geneemis. Judy Davidson van die SA Wild Re-habilitasiesentrum het gesê dat dieBronberg-bergreeks luiperdgebied

is en dat luiperds gereeld op CCTV-kameras se beeldmateriaal gesienkan word.Kiepersolkamp: In Maart het onsberig dat waarnemingskameras senagfoto’s wys dat luiperds nog dieBronberg as jagveld benut. Diékameras is in plek gesit deur Andréen Engela Hennop van Kiepersol -kamp, Zwavelpoort omdat daarvan hulle wild begin ‘verdwyn’ het.Kiepersolkamp loop bo-oor dieBronberg en is neffens die Colynsse grond langs Lynnwoodweg-ver-lenging. Piet Colyn se familie hetdie oorspronklike plaas Zwavel -poort besit en hy het vir die Hen -nops gesê hulle moet ’n bietjie kykna grotte in die berg. Dit is waar -skynlik waar die luiperd woon.Nkwe: Vroeër vanjaar het die men -se van Nkwe-woonwapark en -piek niekoord op Tierpoort DieBronberger laat weet dat hulleweer ’n luiperd daar gesien het.Bapsfontein: In September 2017

het dr Pieter Engelbrecht, ’n vee -arts van die Bapsfontein Dierehos-pitaal en ster van die televisiereeks‘Dieredokter’, ’n luiperd agternagesit, is deur hom stormgeloop enkon hom op die ou einde verdoof.Die vang-drama het begin toe ’nvrou van die Elandsfontein-klein-hoewes gebel het om te sê daar is’n luiperd in haar tuin. Later wasdaar nog ’n oproep van DerrickDercksen van ’n kleinhoewe op dieBapsfontein / Bronkhorstspruitpad(R25) nader aan Kemptonpark. Hyhet gesien hoe die luiperd oor diepad voor sy plot loop en toe in ’nboom klim. Die luiperd is uiteindelik tussenbui tegeboue langs die Kaalfon -tein-pad 7 km buite Bapsfonteindeur ’n boer se honde vasgekeer.Mooiplaats: In November 2010het ons berig dat ’n luiperd op 14 Oktober gevang is nadat hy vierure lank in ’n bloekomboom opAnton Bester se Mooiplaats-plot

tussen Korhaanstraat en die Pie -naarsrivier, gesit het. Hencke Marais van Tshwane Na -tuurbewaring se hulp is ingeroepen hy en ’n veearts van die Preto -riase Dieretuin het ’n gesamentlikestrategie uitgewerk om die luiperdte verdoof. Die luiperd is Ingwe gedoop enmoes eers ’n tandoperasie by On-derstepoort ondergaan voor hy indie Dinokeng-natuurreservaat vry -gelaat is.Zwavelpoort: Denyse en Lianavan Hoepen van Zwavelpoort hetvertel dat Ingwe waarskynlik die-selfde luiperd is wat vroeër in 2010naby hulle doenig was. In DieBron berger se Januarie 2010 uit-gawe het ons berig dat ’n luiperdhom in die Bronberg tuisgemaakhet en reeds minstens een troetel-hond, Danie van Hengel van Zwa -velpoort se Jack Russel, verslindhet.Tierpoort: In Die Bronberger seSeptember 2009 uitgawe, het onsberig dat Richard Wade, argeo -loog-sterrekundige van die Nkwe-rif Sterrewag een aand, toe hy omdie draai by die Nkwe uitdraaipadkom, amper in ’n luiperd vasgeryhet.

Dit is hoedie luiperdoor Mooi -kloof se se -kuriteits -heining klim

Mark Bekwith sê dié video is op syvriend se Boschkop-plot geneem


Twee inwoners-verenigings,Tshwa ne Money Matters Cau-

cus (TMMC) en Agriculture Land -owners Association (Alas! Tshwa -ne), het teen die einde van Augus-tus ’n dringende aansoek in diePretoriase hooggeregshof gebringom die stad se begroting en waar-dasierol ongeldig te verklaar.Volgens Lex Middelberg, TMMCvoorsitter, is die begroting enwaar dasierol ongrondwetlik en on-wettig.In ‘Grondbelasting verdubbel inlandelike gebied’ het ons in Augus-tus berig dat hoewe-eienaars ont -stoke is oor grondbelasting wat inbaie gevalle meer as verdubbel hetvanaf die Junie- tot die Julie-muni -

sipale rekening. Grondeienaars kon die waarde vanhulle eiendom op die metroraad sewaardasierol, wat op Stad Tshwanese webwerf beskikbaar was, na-gaan en die afsnydatum vir beswa -re teen waardasies was 26 Junie. Die nuwe waardasierol is geldig virdie tydperk van 1 Julie 2020 tot 30 Junie 2024 en nuwe eiendoms-belasting is vanaf 1 Julie gehef.Volgens wet word die waarde vaneiendomme elke vier jaar deur mu-nisipale inspekteurs bepaal en opdie waardasierol geplaas. Dienste-en eiendomstariewe word volgensdié waarde bepaal. “Ons het uit verskeie oorde ver -neem dat die waardasies van eien-

domme op sekere plekke, veral indie landbousektor, onredelik enuitermatig verhoog word,” hetLouis Meintjes, president van TLUSA, gesê. TMMC en Alas! Tshwane maak diebewering dat die waardasierol ge-bruik is om eiendomswaarde, endus die stad se inkomste, in spesi-fieke woonbuurte buitensporig teverhoog sonder enige basis vir dieverhoogde waardes. Die metro isreeds in minagting van ’n hofbevelwat in Mei aan Alas! Tshwane toe -gestaan is. Volgens dié hofbevelword die metro gedwing om inlig -ting oor die eiendomswaardasierolbekend te maak.Die twee organisasies noem ook

dat daar volgehou is met die on-wettige praktyk om landbou-eien-dom as residensieel te belas enbelasting so te verhoog. Hulle sêdat dit veral in die ooste van Preto-ria, waar van die mees welvarendewoonbuurte is, gesien is.Lex haal die Munisipale Stelselwetaan wanneer hy sê dat belasting-betalers die reg het om ’n dispuutte verklaar oor onwettige debieteop hulle munisipale rekenings enom die betaling van sulke bedraete weerhou.

aktueel

Hof toe oor ‘onwettige’ waardasierol

’n Regter is teen die einde van Au-gustus as regterlike bestuurder

aangestel om ’n oplossing vir diesloerende Plastic View-hervestig-ing saak te vind.Verlede maand het ons berig datdie Pretoria-oos Forum vir Infor me -le Nedersettings, ’n gemeenskaps-gebaseerde inisiatief wat twee jaargelede op die been gebring is,poog om ’n oplossing vir die situa -sie in Plastic View-plakkerskamp

binne die raamwerk van die Nasio -nale Behuisingswet en regulasieste vind.Die saak sloer al vir 14 jaar en in diétyd was daar al 17 hofbevele uitge -reik. Gautengse Hooggeregshofregter, Dawie Fourie, is aangestelom na vorige hofbevele te kyk enmet belanghebbendes te praat om’n oplossing te vind.Die aanstelling van ’n regterlike be -stuurder is versoek deur verskeie

residensiële landgoedontwikke -lings rondom Plastic View se regs -verteenwoordiger, Mariza Oelofse.Sy het gesê dat die huiseienaars -verenigings desperaat is om ’nwerkbare oplossing te vind vir bei -de omliggende huiseienaars enPlastic View-inwoners.Die grond waarop die plakkers hul -le hutte langs Garstfonteinweg-verlenging opgerig het, behoortaan die Stad Tshwane.

Daar woon meer as 15 000 mensein Plastic View en slegs omtrent800 is by binnelandse sake geregi -streer.Stad Tshwane het ’n diensverskaf-fer aangestel om ’n residensiëledorp, bekend as Pretoriuspark Uit-breiding 40, oos van WoodlandsBoulevard te ontwikkel om 853 ge -sinne te huisves, maar dié projekhet sedert 2009 nog nie gestaltegekry nie.

Regter help om oplossing vir Plastic View te kry

Lex Middelberg

Is dit Mooikloof se luiperd watnou op Boschkop loop?


Werner de Bruin, 33 jaar oud, isop 20 Augustus in ’n klein-

hoewe-aanval op Mooiplaatsdoodgeskiet.Werner se lewensmaat, CharlotteFreeman, hulle driejarige seuntjieen Charlotte se agtjarige kleinseunhet die aanval op plot 59, Korhaan-weg oorleef. Werner en Charlottehet vir die veearts, dr Ockert Bothaaan wie die eiendom behoort, ge -werk. Werner het om 1:30 vm geraas bydie voordeur gehoor. ’n Man het

die deur probeer oopbreek, endaar was ’n struweling toe Wernerhom probeer terugskop het. Char-lotte het hulle buurman, Wynandvan der Merwe, ’n beampte by dieBoschkop-polisiestasie, gebel omte gaan help. ’n Tweede aanvaller het Wernerdeur die glas in die voordeur ge -skiet voor Wynand daar kon uit -kom. Die gewonde Werner het totin die kinders se kamer gekom, hetdaar inmekaargesak en is enkeleminute later dood. Die ouer seun-

tjie het glo besef wat aangaan enhet op die driejarige gaan lê omhom veilig te hou.Charlotte het dr Ockert Bothagebel om te sê dat Werner geskietis. Dr Ockert het Echo-1 Sekuriteiten Netcare 911 nooddienste uitge -roep. Werner was egter dood voordie paramedici opgedaag het.Ná die aanval het Charlotte voor-lopig by haar dogter gaan bly. Diekinders het berading ontvang endie burgerregtegroep AfriForumhet die huis opgeruim.

Polisie-woordvoer -der, kapteinMavela Ma-sondo, hetgesê diepolisie is op soek navier aanval -lers. Hulle ismet nettwee sel -fone daarweg.


current affairs

Lewensmaats Wernerde Bruin en CharlotteFreemanFoto: Verskaf

Vlugtende verdagtes is op1 Sep tember vasgetrap ná ’n

wilde jaagtog deur Gars-fontein. Die jaagtog hettot ’n einde gekom weens’n ongeluk op die hoek vanHans Strijdomrylaan (Solo -mon Mahlangu) en Atter-buryweg.’n Inwoner van Delfirylaanin Garsfontein het vir BullSecurity laat weet van ’ninbraak. Reaksie-offisierehet die verdagte voertuig,’n swart Toyota Corolla,van die pad afgetrek, maartoe die offisiere naderstap, het die voertuigweggejaag. Die reaksie-voertuig is ag -terna en die Toyota het oor’n rooi verkeerslig gery,wat ’n botsing met tweeander voertuie tot gevolggehad het.Volgens Casper Visser vanVolunteer Emergency Me -dical Response Unit (Vem -ru) het die ander motoristeligte beserings opgedoen,is op die toneel behandelen hospitaal toe geneemvir observasie. Die drie verdagtes is niebe seer nie. Hulle is deurdie Garsfonteinse Polisie inheg tenis geneem en aan -gekla van inbraak, die be -sit van huisbraak-toerus-

ting en vermoedelik ge steeldegoedere en nalatige be stuur.

Twee plasma televisiestelle, tweeelektroniese tablette en ’n plastie -

se speelgoed pistool is ook in hullebesit gevind.

Vlugtendes loop rieme styf

Mooiplaats-aanval eis Werner se leweaktueel

Owner of Cullinan diamond mine, Petra Dia-monds’ announcement of a formal sale

pro cess was met with anxiety from employees,the surrounding community, business and la -bour partners. In the company’s August ‘Community Flash’newsletter, general ma nager of Cullinan mine,Jaison Rajan, said that the effects of depresseddiamond prices has burdened the mine’s pro -fitability for over a year and that the pandemichas exacerbated the mine’s financial position.In June the company declared its intentions toreview its capital structure, in essence its debt.As part of this process, the company announc -ed a formal sale process.

“In difficult times, it is important to focus onwhat you have as oppos ed to what you stand tolose,” Jaison said. “We have a world class assetthat has thrived for over a 100 years producingspecial high quality diamonds. Most important ly, we have a high quality andskil led work force which places this operation as solid performer in the Petra Diamonds sta-ble.”In the same newsletter, Petra Diamonds South-ern Africa’s CEO, Richard Duffy, said that thecompany’s board is required to test potential in-terest from external parties to acquire the com-pany or parts of it.He said that this does not mean that Petra or

any of its assets will have to be sold. “If any of-fers are received from third parties as a result ofthis, these will be compared to the other op-tions currently being considered to determinewhat is in the best interest of Petra and all itsstakeholders (including employees).”Richard said that the company has secured suf-ficient funding to meet its current operationalrequirements and it is confident that it will con-tinue to do well in future, once the diamondmarket recovers.According to the July ‘Rapaport Research Re-port’ Petra missed an interest payment on its$650m (R11.25bn) bond in May, but managedto negotiate an extension to May 2022.

Thariza Steyn, wat in 2002 die bladuitlegvan Die Bronber ger se eerste paar uitga -

wes gedoen het, is op 14 Augustus oorlede. Syis in die ouderdom van 64 ná ’n hartaanvaldood.Thariza het dwarsdeur haar loopbaan diepspore in wye velde getrap: Van haar werk saammet prof PJ Nienaber by die Nasionale Afri -kaanse Letterkunde Museum tot redakteurvan verskeie publikasies soos die SA Koör di -nerende Verbruikersraad se tydskrif, ‘SA Ver-bruiker’, en Hospersa-vakbond se tydskrif,‘Hospersa Today’. Sy het ook as media-koör di -neer der vir instansies gewerk en was die laasteruk ’n fasiliteer der by Lynnwood Privaatskool.

Thariza het die Bronnie se uitleg gedoen toesy haar eie maat skap py, Multi Communica-tions, in 2002 bedryf het. Sy het die volgende18 jaar ’n baie goeie vriendin van die Bronniegebly en sal deur die Bronnie se mense, haarfamilie en groot groep vriende by die Renais-sance-gemeente in Die Wilgers ge mis word.Thariza laat haar seun, Ebert Steyn, agter.Ebert het as 13-jarige op die Bronnie se De-sember 2002 vakansie-visvang-voorblad ver-skyn. Die foto is op Hendrik Ver Loren VanThemaat se Zwavelpoort-plot deur Ebert seoorlede pa, Jo han Steyn, geneem. Ebert be -dryf van dag ’n filmproduksie maatskappy,‘Ebert Steyn Films’, in Kaapstad.

Thariza se seun, Ebert, opdie Bronnie se Desember2002 vakansie-visvang-voorblad

Thariza Steyn

Ons groet ’n Bronnie-vriendin

Is Cullinan diamond mine being sold?


Gideon van Zyl van die Bronberg Bewarea sêhy is nie seker presies hoe lank hy met die Bron-nie bekend is nie, maar hy glo dis die meestevan die tyd van die eerste uitgawe 18 jaar ge -lede af.Hulle woon die afgelope 35 jaar in dié gebied,wat vir ’n aantal jare bekend staan as ‘BronbergBewarea’, geleë tussen Garstfontein- en Gra-hamweg.Gideon het die Bronnie ’n paar keer elektroniesgelees, maar hy verkies die gedrukte uitgawe.Hy geniet die hele Bronnie, maar lees graag oorgebeure wat in die ooste afspeel.“Iets wat ek nogal sal wil hê is dat daar oorweegword om ’n beperkte ruimte toe te ken vir dieplasing van gratis kort advertensies. ’n Mens hetvan tyd tot tyd iets waardevols wat in onbruikraak en ’n paar Rand kan verdien. Ek volg weladvertensies in die Bronnie,” sê Gideon.Hy verkies om nie ’n “foto van my beskikbaar testel nie, want ek vrees dat dit belangstelling indie Bronnie sal knou”.

Erhard Krügervan Bronk horst -spruit sê hy ge-niet die tydskrifvir ’n hele aantaljare al. VolgensErhard is die elek -troniese weer-gawe in vandagse tyd die ant -woord.Hy hou van dieom gewings ge -skiedenis,omgewingsontwikkeling, advertensies oor on-dernemings in en om die omgewing en ja, “ekhet al van die advertensies nuttig gevind en dieinligting gebruik”.

Alida de Kock van Die Tuine ken Die Bronber -ger van 2006 af toe hulle in Zwavelpoort ge -

woon het. Sybly nou inPretoria Tui -ne. “Ek lees dieBronnie elkemaand en ja,deesdae ge -niet ek dieelek tronieseBron nie sobaie. Dit leesbaie maklik.Dis lekkerdat ek ditkan ver grootop my ta bletwant my oë is maar swak. Ek kry die elektro nie -se weergawe nou per e-pos en ek verkies dit so,want ek woon nie meer in die Bronnie se ver-spreidingsgebied nie,” sê Alida.Alida meen die elek troniese Bronnie se uitleg isbaie goed en dit lyk nog steeds net so profes-sioneel soos die gedrukte Bronnie en steedsewe interessant en van toepassing wat op dietydstip aan die gang is in – veral in die omge -wing en in die Bronberg-gebied.

na bladsy 16

Lesers praat oor ‘nuwe’ Bronnieop sy 18e verjaardag

ons mense

Met die oog op die Bronnie se 18e verjaardag dié September, het ons ’naantal lesers genader om die een en die ander oor hulle mening en erva -ring van Die Bronberger met ons te deel. Ons wou onder meer weet hoelank hulle al die tydskrif lees, wat hulle in die Bronnie geniet en wat hullegraag daarin sou wou sien. Lesers is ook oor adver ten sies in die Bronniege vra. Ons wou verder bepaald weet wat hulle van die nuwe elektronieseuitgawe, wat nou wyd saam met die gedrukte Bronnie beskikbaar is, dink.

Erhard Krüger

Alida de Kock


ons mense

Die artikels wat oor geskiedenis gaan is volgenshaar baie interessant. Sy waardeer ook die in-ligting oor dit wat met mense in die gebiedaan gaan. “Gert Mossie is vir my altyd snaaks; ekhou baie daarvan.”Die artikels oor die diere of voëls van die om ge -wing en die laaste rubriek in Engels (The finalword) vind sy ook baie insiggewend.Alida stel voor dat van die meesterkokke in dieomgewing gevra word om van hulle resepte teplaas. Sy stel baie in resepte belang. Alida sê sy volg die advertensies in die Bronniedeeglik. Dis maklik sigbaar (veral die groteres,natuurlik) en meestal baie professioneel uiteen-gesit.

Nico Oosthuizen van Boschkop ken Die Bron -berger van die heel eerste uitgawe af en syvrou, Magda, lees die Bronnie sedert sy opBoschkop begin woon het.Volgens Magda het hulle die afgelope maandedie Bronnie elektronies per e-pos ontvang engeniet hulle dié manier van Bronnie-lees ge wel -dig. Dit het ook die voordeel dat jy nie vir jouuitgawe hoef te gaan soek nie, en teleurgesteldmoet wees as almal reeds opgeraap is nie.Die Oosthuizens verkies altwee die elektronieseweergawe, maar het ook ’n sagte plekkie vir diegedrukte Bronnie.Magda sê sy geniet die hele tydskrif. Sy houveral van ou Vreethans se stories en mis dit nog -

al as hy nie saam metMetgesel gaan uiteetnie.Nico geniet veral dieartikels oor die ge -skiedenis van die ge-bied en ‘The finalword’.Die egpaar lees elkeadvertensie en on-dersteun die Bronniese adverteer ders ashulle iets toepasliksnodig het.

Louisa Pretorius van Mooiplaats ken Die Bron-berger al vir baie jare en woon al vir bykans 52jaar op Mooiplaats. Volgens Louisa was sy in dieverlede maar al te bly as sy iewers by een vandie verspreidingspunte ’n Bronnie raakloop.Dikwels het dit gebeur dat al die tydskriftereeds geneem is, as sy een soek. Met die aan-lyn weergawe lees sy dit nou gereeld en “genietelke stukkie daarvan”.Sy verkies die elektroniese tydskrif ook bo diegedrukte weergawe omdat die versoeking van“onnodige opgaar” vermy word.Sy geniet die geskiedenis en leersame ge deel -tes baie en hou ook daarvan om kennis te neemvan nuusbrokkies oor gebeurtenisse in die om -gewing.

Advertensies is deelvan die lewe en dieBronnie se adver -tensies maak ditsoms makliker indien jy dringend na iets soek.Sy probeer dus om plaaslik te ondersteun waarsy kan, sê Louisa.

Gertie Stofberg sêdit voel vir haar ofsy die Bronnie alvreeslik lank ken.Toe sy nog in Wa-padrand gewerkhet, het Tania dieBronnie by diespreekkamer gaanaflewer. Dit was indie jaar van 2002.“My maggies, dit iswraggies 18 jaar!”Sy het die Bronniein die laaste vyfmaande elektroniesbeleef en was baie dankbaar, sê Gertie. “Ek hetdie e-Bronnie baie geniet en dink dit is ’n puikgedagte, maar persoonlik verkies ek die ge -drukte weergawe. Dis eintlik moeilik om te sê,

na bladsy 18

Nico en Magda Oosthui -zen

Louisa Pretorius

Gertie Stofberg

Nuwe Bronnie word 18 . . .vanaf bladsy 15


Kinderkuns is tekenend vandie tyeMet ’n jaar wat onderstebo

gegooi is deur ’n interna-sionale pandemie, kon

CVO-leerlinge se kunswerke nie bydie landswye kunsuitstalling, watgewoonlik jaarliks gehou word, tentoon gestel word nie. Die beelden -de kuns het ten spyte van omstan -dighede voluit voortgegaan. Die Beweging vir Christelik Volks -eie Onderwys (BCVO), die sam-breelmaatskappy waarby CVO-skole geaffilieer is, het laat weetdat die invloed van die ontwrig-tende omstandighede in van diekinders se kunswerke na vore ge -

kom het, soos ’n gemaskerde man, wat tekenend van hierdie jaaris.Die BCVO berig dat werk wat uit-gestaan het, onder die tema self-portret, troeteldiere en vetplantewas. Kunswerke is ingedien in

teken- en skilderwerk, beeldhou,kunsvlyt en fotografie-afdelings.Leerlinge neem eers plaaslik by die landswye CVO skole deel. Diebes te inskrywings dring na diestreeks rondte deur. Die bestes vanelke streek dring dan na die nasio -

nale rondte deur waar elke inskry-wing weer deur onafhanklike be -oordelaars beoordeel word.Carol Roux van die BCVO het laatweet dat hulle volgende jaar weersal voortgaan met ’n kunsuitstal -ling by hulle nuwe kantore in Ru -

bensteinrylaan,Moreletapark.In ’n brief aan van-jaar se deelnemers,skryf die BCVO:“Kuns be skik oordie vermoë om tege nees, die kunste-naar sowel as dietoeskouer. Julle hetons herinner datdie lewe en onsomgewing so mooiis ten spyte van dievreemde om-standighede.”

Die worshond is deur Danél van Wykgeteken

ons mense


ons mense

want dit is so gemaklik om die e-Bronnie te leesso tussen werk deur.” As die gedrukte Bronnie nie beskikbaar is nie,sal sy verkies om dit per e-pos eerder as metWhatsApp te ontvang. “Dis moeilik om te sê waarvan ek die meestehou, maar ek noem dat ek eerste die briewelees en dan blaai ek na ‘Het jy gehoor?’. Die heleinhoud van die Bronnie is van top gehalte enbaie insiggewend. “‘Deur die lens van ons lesers’ is natuurlik ’n tref-fer, en ek het myself belowe dat ek meer hierbetrokke gaan wees. Ek sou baie graag ’n afde -ling wou sien met ‘resepte, ens’.Vreethans, aktueel en dieresake is ook van mygunstelinge.”“Ek lees die Bronnie van voor tot agter en genietelke artikel. Julle skryfstyl is baie goed, en dieartikels lees maklik.”“Die advertensies in die Bronnie is van groothulp en ons ondersteun graag die adverteer -ders waar en indien moontlik.”“Dankie aan die bekwame span om hierdie pragtydskrif aan ons te kan bied. Die papier is na -tuurlik van baie goeie gehalte en van my oudsteBronnies wat ek nog het is steeds in ’n goeietoestand,” sê Gertie.

Thea Nigrini van die Tina Skukan gallery in Fae -rie Glen sê ná 18 jaar besit sy nog al die eksem-plare van elke uitgawe in haar Bronnie-argiewe.

“Kosbare lees -stof vir iemandsoos ek wat al55 jaar op die-selfde klein-hoewe woon.”“Die inhoudvan die Bronniedek alles watek wil weet ineen tydskrif.Kontreinuus,SA geskiedenis, bereidwillige veearts wat onshonneprobleme bespreek, fotografie, lekkereetplekke wat in die mooiste Afrikaans beskryfword . . . eintlik kan ek net noem dat Die Bron-berger alles dek wat van ’n tydskrif wat sy soutwerd is, verlang word, en dit op glanspapier!”Thea sê ook die advertensies is baie funksio -neel.“Nee kyk, geen elektroniese uitgawes vir my nie;dis hougoed vir weer lees en naslaan.As daar ’n maandelikse fooi vir die huidige gra -tis Bronnie gehef word, sal ek dit vir die kosbareblad met vreugde betaal. Mooiste verjaarsdag-wense, Bronnie!”

Nadine Bennet van Tierpoort sê sy ken dieBronnie al vir jare en jare. “Jy kan maar sê ek hetgrootgeword met hom.” Haar ouma het diehoewe waarop Nadine woon meer as 50 jaar

gelede ge koop.Nadine is nou28 en bedryf ’nperdryskool opdie plot.Haar ouma hetdie Bronnie al -tyd gelees enwas altyd heelopgewonde assy van Nadinese foto’s daarinsien.Nadine het die elektroniese weergawes gesienen gelees maar sy geniet die gedrukte Bronniemeer. Dis baie lekkerder om hom vas te hou ente lees, veral hier waar ’n mens dikwels vir inter-net-konneksies moet wag.Sy sal eerder die Bronnie op WhatsApp lees in-dien die gedrukte een nie beskikbaar is nie.Sy geniet die stories oor die ouer garde wat indie kontrei gebly het. Sy lees ook graag enigietsoor diere en oor die sukses van kinders en men -se van ons gebied.Ons het al van die advertensies gebruik gemaaken kyk altyd in die Bronnie se advertensies en ofdaar iets is wat ons dalk in die toekoms kan ge-bruik.Die Bronnie is regtig ’n besondere tydskrif endie regte ding om te leer van die geskiedenisvan die gebied, die omgewing en die mense, sêNadine.

Thea Nigrini Nadine Bennet by een vanhaar perde

Diege -masker de man is tekenend vanhierdie jaar

Anja van Wyk se budgie Daniël Tomlinson se hond Maré Langenhoven se katJacques Nel se skildery indie vetplant-afdeling

Ansofie van Rooyen sehond

’n Selfportret deur Mariëtte Hartzer

Nuwe Bronnie word 18 . . .vanaf bladsy 16


die jaarfunksie van oud-Springbokke gelyk het.Faan is op 26 Augustus 2011 ná ’n hartoperasieoorlede. Sy vrou, Issie, het die kapel by Bron-berg Wynlandgoed, wat na Faan vernoem is, op29 April 2012 onthul.

Floors SteenkampLesers het Floors Steenkampvan Brandbach leer ken in ‘Sto-rie van ’n Statebybel’. ’n Maandná die berig is hy in die ouder-dom van 79 jaar, op 25 April2016, aan kanker oorlede.Floors het sy oupagrootjie,Gerhardus Teodorus Malan, seStatebybel gehad, waarin viergeslagte se geboortes ensterftes opgeteken is. Floors was van 1973 tot2003 deel van die Bronk horstspruitse kom-mando, en was be vel voerder vir agt jaar. In2010 het hy ere lewens lange vise-president-skap van die Reserwe magteraad ontvang. Ditwas sy voorstel om ’n kommandobond te stig,wat hy op die Reserwemag teraad verteenwoor -dig het.

Freek van EedenMense onthou ekonoom Freekvan Eeden vir sy fotografie -praatjie wat destyds op RSGuitgesaai is. Hy is op 27 Junie2004 in die ouderdom van 59aan ’n hartaanval oorlede.Freek het vir 28 jaar saam metsy vrou Ronel en gesin op plot92, Zwavelpoort gewoon enbure praat nou nog oor die proteas van uitvoer-gehalte wat hy gekweek het en sy perskes, wataltyd die eerste van die seisoen was. Sy seun,Da nie, bedryf Wild Route kwekery vanaf diéplot.

Hank SchraderIn Desember 2010 het Hank Schrader vir ons dieBarnards se ou opstal en familie-begraafplasieop Waterlake Farm gaan wys. Hank het in 1976vir Theuns Bester begin werk en was vir 30 jaarplaasbestuurder op dié Boschkop-plaas. In 1993het Sinovich Investments die plaas op ’n veiling

gekoop en verskeie kere pro -beer verkoop. Die koop het tel -kens deur die mat geval tot ’nAmerikaner, Eugene DelaneyJackson, dit in 1997 gekoophet. Hy het die plaas tot 2005besit toe Waterlake Farm dieplaas bekom het. Hank is op 31 Julie 2014 ná ’n operasieoor lede.

Hans StrydomIn Junie 2003 het ons by skry-wer en kunstenaar, Hans Stry-dom, op Zwavelpoort gaankuier. Hy was bekend as dieskrywer van ‘The Super Afri -kaners’, ‘Afrikaner Cameos’, watas ‘Volkstaat Blues’ deur Des enDawn Lindberg opgevoer is,en ‘For Volk & Führer’, wat as‘The Fourth Reich’ verfilm is. Hans het 30 jaar asjoernalis by verskeie publikasies gewerk. Na syaftrede het hy begin skilder en het uitstallingsvan sy kontreikuns gehou. Hans is in Maart 2004in die ouderdom van 68 jaar weens ’n lewersiek -te oorlede.

Louie Wessels’n Bekende en beminde inwo -ner van ’n plaas op De Twee -despruit, Louie Wessels, is op 3 Augustus 2016 skielik oorle -de. Louie, 70, is die oggend indie hospitaal opgeneem waarsy later die dag gesterf het. Sysal deur die omgewing semen se onthou word vir haarhumorsin, uitgelate lag, goeie hart en heerlikekos. Sy het haar dogter, koskunstenaar LientjieWessels, gereeld in die kombuis bygestaan byLientjie se destydse restaurant op Cullinan.

Hans LombardIn Oktober 2011 het ons berig dat Bronnie-le -sers hulle harte oopgemaak het om Hans Lom-bard, kok en restaurantbestuurder by BronbergLodge, te help. Sy been moes afgesit word nágangreen weens erge suikersiekte ingetree het.

Gemeenskapslede het ’ninsamelings- en hulpaksiegeloods en ’n rolstoel,loopraam en kontant isaan Hans oorhandig. Hy isop 1 Desember 2014 in dieouderdom van 58 jaar ná’n operasie oorlede. Hy isop dié 2011-foto saam metsy vrou, Alida.

Allan en Brent HiscockIn April 2006 het ons AllanHiscock van Zwavelpoort se90ste verjaardag bygewoonen vertel dat hy in die Twee -de Wêreldoorlog ’n krygs-gevangene in Pole was en in die ouderdom van 64 virdie eerste keer pa gewordhet. Op die foto verskyn hysaam met sy jongste seun Brent, wat op Ou-jaarsaand 2006 op die gesin se hoewe vermooris. Op 13 Julie 2007 is Allan ook daar oorlede.

Lucia van den BergLucia van den Berg van Kleinfon -tein, bekend vir haar ‘Heldinne uitdie geskiedenis’ reeks, is op 29 Ju -nie 2015 in die ouderdom van 85jaar oorlede. Lucia en haar man,wyle ds Mossie van den Berg, wasstigterslede van Radio Pretoria.Sy was bekend vir haar herden -king van die vroue en kinders in konsentra sie -kampe en het ‘De Camp Courant’ uitgegee.Lu cia se Heldinne-radioreeks het gegaan oorvroue wat die Engelse Oorlog deurgemaak het.

Jack MaréJack Maré is op 17 Desember 2012 in die ouder-dom van 80 jaar ná ’n massiewe beroerte oor le -de. Hy was een van die pioniers by die Bosch -kopse Gemeenskapspolisiëringsforum en hetop Mooiplaats gewoon voor hy en sy vrou, Elsa -bé, Cullinan toe getrek het. Jack was ’n erelid


Anieta ArmandIn 2008 het ons by Anieta Ar-mand op Mooiplaats gaankuier. Sy het vir 30 jaar by by -kans elke radiostasie in dieland uitgesaai en het ons ver-tel hoe sy met beweegbaresen ders in die grensoorlogtydin Angola rondgejaag het; oorhaar tyd as trok drywer; dietoermaat skappy wat sy op die been gebringhet; en haar eerste perde-uithourit op die oud-erdom van 71. Anieta het in 2016 ’n ligte be -roerte gehad en het daarná by haar dogter opRietfontein, in die Donkerhoek-omgewing,gaan woon. Sy is op 24 September 2018 in haarslaap oorlede.

Francois AnnandaleIn April 2003 het die 84-jarigeFrancois Annandale vir ons diestorie van Nkwe vertel en dieoorspronklike 1895 kaart entransport van dié Tierpoort-plaas gewys. Francois het ver-tel dat mense toe reeds 45 jaarlank oor naweke in die poelevan die Pienaars rivier ge swemhet. Die dam net bokantNkwe-oord se be kende swemgat is ge skep toeFrancois se pa, George, die wal in 1930 gebouhet om sy lande rye te besproei. Francois is ’npaar jaar na dié artikel verskyn het, oorlede.

Barbara BennetBarbara Corrine Bennet, een van Bashewa enTierpoort se mees geliefde en bekendste inwo -ners, is skielik op 1 Oktober 2017 oorlede, waar -

skynlik weens ’n hartaanval.Honderde huldeblyke het vir‘Plotville’ se Barbs ingestroom.Sy is in 1954 gebore en het op’n plaas naby Settlers grootge-word. Sy het in Julie 1986 naBashewa getrek en gou ’n on-misbare lid van die gemeen-skap geword. Haar vriendin,Karin Saffy, het gesê dat Barbseen van die kleurvolste mense was wat sy ge -ken het. Niemand kon vir Barbs miskyk nie.

Bob RoundIn Augustus 2004 het ons BobRound van Shere aangehaal in’n berig oor die GPF, waarvanhy voorsitter was: “Ek weier om’n slagoffer te wees, en ekdoen my bes om seker te maakdat dit nie met my of mymense sal gebeur nie.” Dié woorde bied dalk ’n verduide-liking aan diegene wat nie kon verstaan hoe -kom ’n 79-jarige man drie rowers eiehandig ge -takel het nie. In Augustus 2009 het ons berigdat dié rowers Bob op sy plot doodgeskiet het.

Carel BurgerIn November 2002 het ons be -rig dat Carel Burger 10 jaar oudwas toe hy vir die eerste keeraalwyne begin versamel enkweek het. Ons het na die aal-wyne, vetplante, euphorbiasen bome in Carel se geliefdenatuurtuin teen die hang vandie Bronberg gaan kyk waar hy

toe reeds 32 jaar gewoel en werskaf het. CarelBurger is op 4 Mei 2006 in die ouderdom van 83jaar oorlede.

Carol de BeerDie Bronberg-gebied het op 4 April 2016 een van sy groot-ste diereliefhebbers verloormet Carol de Beer van Twee-dragt se dood. Sy is met bloei -ende maagsere gediagnoseeren het die laaste twee wekevan haar lewe in die hospitaaldeurgebring. Carol was eenvan die mede-stigters van die Whiskers & Tailsveldkat-projek, wat bewys het dat rondloper -kat te goed is vir ’n hoewegebied. As hulle ge -ste riliseer en ingeënt word, hou hulle anderkat te wat sal aanteel weg en beheer peste soosrotte en muise.

Dieter MarzingerDieter Marzinger, kwadrupleegen mond-skilder van Klipkop,was voor sy duikongeluk inMei 2002 ’n Springbok veg-kuns kampioen en spesialemagte instrukteur. Daar het ’nlang pad van aanpassing nádie ongeluk gevolg en inMaart 2015, toe Dieter ’n kuns -uitstalling in Zwavelpoort gehou het, het hy ge -sê dat sy lewe se doel dalk is om ander te in spi-reer. Hy het ook self ’n rolstoel ontwerp, watdeur ’n maatskappy wat gewoonlik gepant ser -de voertuie vervaardig, gemaak is. Dieter is op27 Junie 2019 in die ouderdom van 47 jaar in syslaap oorlede.

Dr Arnold LademannRayton se geliefde veearts, drArnold Gerhard Lademann, is

op 19 April2019 in dieouderdomvan 79 jaaraan pan k -reaskan keroorle de.Ná sy dood het huldeblykeingestroom en een, vanGerda Berga, het gelui: “Asek dink aan woorde omhom te beskryf, dink ek aankundigheid, geen-nonsens-nie, by tye onkonvensio -neel, oplossing-gedrewe,bekostigbare fooie, ’n ek-sentrieke veearts met ’nhart wat omgee vir diere.”

FaanSmutsIn Novem-ber 2004het Vreet -hans dieeerste van veledraaie byBronberg Lodge op Zwa vel -poort gemaak en vir FaanSmuts ontmoet. Dié Wes -kus seun het eens vir Rhode-sië op flank gespeel. Sydeur lopende vriendskapmet mede-rugbyspelers hetgemaak dat ’n kuieraand byBronberg Lodge soms soos

Anieta Armand

Dr Arnold Lade-mann

Carol de Beer

Dieter Marzin -ger

Carel Burger

Faan Smuts

Freek van Eeden

Floors Steen -kamp

Louie Wessels

Hans Strydom

Lucia van denBerg

Hank Schrader

Allan en Brent His-cock

Hans Lombard

Francois Annan-dale

Barbara Bennet

Bob Round

Met die Bronnie se 18e verjaardag kyk ons met ’n tikkie nostalgie terug namense wie se stories ons oor die jare vertel het. Ons fokus is op dié wat niemeer met ons is nie en ons onthou ’n tyd wat vir altyd verby is.

na bladsy 22

ons mense ons mense

Ons onthou merkwaardige mense uit 18 jaar se Bronnies


Renier BooysenGeliefde Cullinanse kuierplek-eienaar, Renier Booysen, is op1 Junie 2016 voor sy restau-rant, Villagers, oorlede. Hy het glo gesê dat hyerge sooibrand het en was op pad na sy motortoe hy neergeslaan het. Hy is vermoedelik aan ’nhartaanval dood. Renier, wat op 23 Desember1964 gebore is, het op Kaalfontein gewoon.Sedert die opening van Villagers in 2012 het Re-nier ’n bekende figuur op die dorp en by dierugbyklub geword.

Robert DentonDie wêreld het ’n merkwaar di ge,eiesoortige mens verloor toeRobert Denton van De Twee de -spruit op 3 November 2019 skielik oor lede is. Hyis vermoedelik aan ’n hartaanval dood vroeg dieoggend ná die Springbokke die Rugby Wêreld-beker gewen het. Robert is op 3 Augustus 1966gebore en was onder meer me dia skakelper-soon vir die Suid-Afrikaanse Polisiedienste.Robert en sy vrou Lientjie het Li Belle restaurantin Sunnyside en Albizia op Cullinan gehad.

Sam McMurrayIn Junie 2006 het ons die sto-rie van vegvlieënier, Sam Mc-Murray, se Tweede Wêreld -oorlog-eskapades in Afrika se woestyne enwou de vertel. Sy vriend Bob is ’n maand ná hyop 28 April 1944 vir Sam ’n brief gepos het, inNoord-Afrika dood toe sy vliegtuig afgeskiet is.Die brief is eers 44 jaar later, in 1988, by Sam

ons mense


ons mense

van die HoëveldVete raan Trekker enEnjin Klub, een vandie stig terslede vanSuid-Afri kaanse Mo-torsport (SAM), ’nmotorjoerna lis, boeren het vir 30 jaar bydie WNNR gewerk.

Jan MalanIn ‘Edendale, die storie van ’nloodmyn, sendingstasie enskool’ het ons Jan Malan vanCullinan se foto’s en staaltjiesmet lesers gedeel. Jan is op 16 Julie 2016 in die ouderdomvan 67 jaar oorlede en wordonthou as iemand wie se be-langstelling in geskiedenis,veral familie- en volksgeskiedenis, gesorg hetvir ’n boekery en algemene kennis wat almalver stom het. Sy vertellings oor plaaslike veld-slae, karakters uit vervloë dae of van gebeure indie omgewing was ’n lus vir die oor.

Marguerite AlantLesers het organiese boerin,Marguerite Alant, leer ken toeons in Julie 2003 oor haar or-ganiese Ille de France skaap-boerdery in Zwavelpoort berighet. Ons het vertel hoe sy haarskape se voer self aangeplanthet en die grond deeglik virdié aanplanting voorberei het.Daar is geen kunsmis op Marguerite se plot ge-bruik nie en ook geen voer-wat-uit-’n-sak-uitkom nie. Marguerite is op 21 Januarie 2009 indie ouderdom van 70 jaar na ’n lang siekbedoorlede.

John KnoxIn die Bronnie se tweede uitga -we in Oktober 2002 het Vreet -hans ’n draai by John Knox,Blou Bul-rugbyspeler in die laat1970’s, se Bull ’n Bush-kuier-plek in Tierpoort gemaak. Johnhet later as stapper lid gewordvan die Bashewa Atletiekkluben het gedroom van ’n staptog deur Afrika metJohnny Walker as borg. Net meer as twee maan -de ná John met aggressiewe keelkanker ge -diagnoseer is, is hy op 6 November 2009 oor -lede.

Jan VoslooKaalvoet Jan Vosloo van Zwa vel -poort is op 15 Februarie 2005 indie ouderdom van 61 aan kankeroorlede en is by die konsentra -siekampkerkhof op Balmoral be-grawe. Hy was bekend as ’n manmet ’n intense liefde vir sy volk en taal en het insy laaste lewensjare saam met Willie Bienedellgewerk aan die heruitgee van geskiedkundigeAfrikaanse boeke, wat nie meer in druk was nie.Hy het was ’n entomoloog, later ’n rekenaarpro-grammeerder en bestuurder by Infoplan se op -leidingsafdeling voor sy aftrede in 1989.

Koos MinnaarIn Mei 2015 het ons vertel datKoos die oudste oorlewendeMinnaar was van die gesin, wattoentertyd op Byenestpoortlangs Cullinan gewoon het. In‘Minnaarplaas word diamant -wêreld’ het ons ’n terugblik opdaardie dae gegee en sy fami-lie se begraafplaas op dié plaasbesoek. Koos was die vyfde generasie Minnaarsop dié grond. Jakobus Johannes Minnaar is op21 Februarie 1929 gebore en is op 5 Julie 2015in die ouderdom van 86 jaar oorlede.

Louis Blom’n Bekende en geliefde inwo -ner van Rayton, Louis Blom, isskielik aan die einde van Au-gustus 2019 weens ’n bloed-klont in ’n aar in die buik oor -lede. Louis het in 1983 ’n ap -teek in die dorpie se Saam-groei-sentrum oopgemaak. Hyhet aptekerswese aan die Pot -chefstroomse Universiteit studeer. Later was hybetrokke by ’n apteekgroep se tak in FaerieGlen. Louis was vir 26 jaar getroud met MariëtteBlom, die eienaar van Shalom Eiendomme indie Rayton-gebied.

Mariëtte BassonIn Maart 2004 het ons ’nmiddag saam met TossieLochner, die bemindeAfri kaanse radio stem uitItalië, deurgebring toe syby haar vriendin MariëtteBasson op Mooiplaatsgaan kuier het. Mariettewas nou betrokke by

gemeenskapsake enliefdadigheid. Sy waslank verantwoordelikvir die jaarlikse Gee-jou-gawe-Kersmark.Mariëtte is op 26 Au-gustus 2012 ná ’n siek -bed, en volgens haarman Nico, ’n “hardegeveg”, oor le de.

Mervyn WoodrowMooiplaatser MervynWoodrow is op 24 Fe -bruarie 2017 ná ’n be -roerte in die ouder -dom van 84 jaar oor le -de. As kunstenaar, ou-teur, dosent en eertyd -se Arabierperd-telerhet Mervyn vir 40 jaarop sy grond langs die

Pienaarsrivier gewoon waar hyvir agt jaar ’n 1 600 meter re-siesbaan vir Arabierperde ge -had het. Mervyn is deur sygrootouers op ’n plaas naby Louis Trichardtgrootgemaak, ’n gebied met karakters wat inbaie van sy boeke beskryf word. ’n Film is van syeerste Roman, ‘A capital affair’, gemaak.’n Lesersbrief wat Mervyn in September 2003aan die Bronnie geskryf het, sal nooit vergeetword nie:I have been meaning for some time now to writeand thank you for The Bronberger, to congratu-late you on the sustained quality of your maga-zine, to applaud your firmly independent editorialpolicy and to express the sincere hope that youpersevere for many years to come.I wonder if you are fully aware of your manifoldachievements. As I see it you have i.a. entertainedand informed, have provided a service (gratisnogal), the fruits of which cannot readily be meas-ured, but hopefully will become increasingly ap-preciated in the years ahead.You have given an identity to a diverse community– no mean achievement – and it is now up to thatcommunity to rise to the challenge and prove it-self worthy.On the occasion of your first birthday we saluteyou.Keep up the good work.

Michael CombrinckMichael Combrink is op 22 Jan-uarie 2018 in die ouderdomvan 57 jaar aan slukderm kan -ker oorlede. Hy was sedert2009 die geliefde skoolhoofvan Laerskool Witpoort, waarhy ’n groot impak gehad het.Sy droom was om in ’n lande-like omgewing tussen boere tewoon en vir hulle kinders skoolte gee. Hy het opreg in die mense van die om -ge wing belang gestel en het hegte vriendskap -pe gesmee. Sy deur het letterlik altyd vir enigeiemand oopgestaan.

Phil MinnaarIn September 2003 het onsgaan kuier by beeldhouer PhilMinnaar op sy Olympus-plotvol replikas van bekende kuns -werke wat hy oor die jare vol -tooi het: Van die Boeregene -raals van die Leër Hoofkwar -tier, die eerste ministers wat opdie lughawens gestaan het enSkukuza-hek se reliëfbeelde tot die twee solda -te voor die 1 Militêre Hospitaal en die beeld vanSir Pierre van Rhyneveld wat by die LugmagHoofkwartier gestaan het. Phil is op 23 Maart2014 in sy huis in Ajaxstraat dood weens kom -plikasies ná ’n dikderm-operasie.

Piet van der MerweIn Desember 2002 hetons berig dat Piet vander Merwe toe al bykans40 jaar lank besig wasmet die teling van Dex-ters op Zwavelpoort. Hyhet hom in 1962 op Zwa -velpoort gevestig toebaie van die huidige in-woners, in sy woorde,“nog in liquid vorm was”. Hy is op 12 Janua -rie 2007 oorlede.

na bladsy 24

John Knox

Jan Malan

MargueriteAlant

Louis Blom

Mariëtte Basson

Koos Minnaar

Jan Vosloo

Piet van der Merwe

Phil Minnaar

Michael Com-brinck

MervynWoodrow Renier Booysen Robert Denton Sam McMurray

Jack Maré

Merkwaardige mense . . .vanaf bladsy 21


ons mense

afgelewer. Sam is op 8 September 2008 oorlede.Sy Mooiplaats-bure onthou hom as die menswat eerste daar was om te help vuurslaan,plaas paadjies regmaak of sommer, net so ter-loops, jou boorgatpomp te maak werk.

Schef SchefferSchef en Arna Scheffer hetin die Bronnie se beginjareLanga Voere en hardewarein die ou Zwavelpoortsen-trum bedryf en ’n kleinertak in Atterburyweg-ver-lenging. Langa was vanons eerste adverteerders.Schef is op 19 September2008 in die ouderdom van44 jaar aan ’n hartaanval oorlede. Hy was vroeër’n offisier van 32 Bataljon waar hy sy troepe inAngo la se bosse aangevoer het.

Willa DreyerOns het in Junie 2004 virdie eerste keer by tannieWilla gaan kuier. Sy waseen van Hans en Hannievan Staden, wat dieplaas Onbekend in 1924gekoop het, se agt kin -ders. Tannie Willa is op24 Desember 1918 ge-bore en het in 1925 aandie Laerskool Witpoort begin skoolgaan. In1934 was sy die enigste meisie wat standerd ses

daar geskryf het. Sy is in 1944 met Lucas Dreyergetroud en hulle seuns en dié se kinders enkleinkinders was ook by Witpoort op skool. Tan-nie Willa is op 8 Maart 2015 in die ouderdomvan 96 jaar oorlede.

Vick McPhersonKol Vick McPherson, ’n af -getre de veiligheidspo li -sieman en bekende in dielandelike Bronberg-ge-bied, is op 19 April 2017oorlede. Hy het in 1967by die Suid-AfrikaansePolisie aangesluit en hetverskeie bevelsposte bin -ne en buite Suid-Afrikabeklee en etlike toeken-nings, waaronder die SAPolisiester vir Verdienstelikheid en die Polisie -ster vir Uitstaande Diens, ontvang. Vick het ’nonthullende boek oor wat dit behels het om ’n‘baasspioen’ in die vorige bedeling te wees, ge -skryf en was aktief betrokke by die reël van ge -reelde byeenkomste vir gewese polisiemanne.

Nico BreytenbachNico Breytenbach vanBosch kop is na ’n langsiekbed in die vroeë og -gendure van 3 Augus-tus 2020 oorlede. Nico hetbloedkanker gehad. Hy ensy vrou, Lynette, was virdekades in die Bronberg -gebied doenig. Saam washulle ’n gedugte span enhet ’n wye verskeidenheidondernemings bedryf,waarvan die bekendstedie legendariese Nikos Restourant in die des -tydse Zwavelpoort-sentrum was. Nico is op 3 November 1946 gebore en het op Markenskoolgegaan, waar sy pa die skoolhoof was.

* Ons sou graag deur vermelding hier hulde woubring aan elke liewe een wat in ons 18 bestaans-jare ’n verskil aan die Bronnie en die mense vanons kontrei gemaak het voor hulle afsterwe, maarweens beperkte ruimte is dit ongelukkig onmoont-lik.

Schef Scheffer

Nico Breytenbach

Vick McPherson

Willa DreyerThe Dino-keng GameReservenorth of Cul-linan re-col-lared theirrhinos from26 to 28 Au-gust as partof an ongo-ing manage-ment andprotectionproject. In-stead of re-placing theirfoot collars,the rhinoswere fittedwith hornimplants.Photo: Dino-keng Game Re-serve

Protecting rhinosProtecting rhinos

Merkwaardige mense . . .vanaf bladsy 23


is en dat sy broer Cornelius op 23 Desember 1925 oorlede is.Sou die grond met die klein be-graafplasie van 17 by 20 meter se -dert 1888 steeds in dié broers sename geregistreer wees al het dievoorstad Claremont rondom ditont wik kel? In 1984, toe die be -graafplasie gerestoureer is, kon na-vorsers nie be vestig aan wie diegrond behoort nie.

OnthulDié feit is duidelik uitgespel in die‘Pretoriana’ van April 1985 wat be -rig het dat 100 mense op 17 No-vember 1984 by die Booysen-be-graafplaas byeengekom het vir dieonthulling van ’n gedenkteken ennuwe grafstene vir Jan JonathanBooysen (1833-1880) en sy vrouChristina Maria (1837-1895).

Die grafte se restourasie is deur dieGenootskap Oud-Pretoria befondsen Avbob het die gedenksteen ge -skenk. Die omheining teen diestraatkant van die begraafplaas isdeur AJ Konstruksies opgerig endie materiaal het uit die Pretoriase

Restourasiebank ge kom,danksy Anton Jansen.Die plegtigheid was dieresultaat van 20 jaar seharde werk deur die Ge -nootskap Oud-Pretoria, veral diebestuurslid professor Hans Petrick,wat baie navorsing oor die Booy-sen-familie gedoen het.’n Toespraak is gelewer deur diedestydse burgemeester, raadslidCJ van Heerden, wat na die grafteas die Booysen-Herman-Pioniers-grafte verwys het. Daarná het HansPetrick ’n rede gelewer waarin hydie nakomelinge van dié familiesverwelkom het en gesê het datniemand weet hoeveel mense indie begraafplasie begrawe is nieomdat daar ’n aantal ongemerktegrafte was.

Hans het vertel dat die begraafpla -sie voor restourasie soos ’n stor -tingsterrein van bou- en tuinafvalgelyk het en toegegroei was metbome, struike en onkruid. Die graf-stene was baie verweer en dit wasmoeilik om die inskripsies van dietwee oorblywende grafstene teontsyfer.


Angie Kleijn

Voortrekkers waarna Pretoria -se voorstede Booysens enHermanstad vernoem is, se

ou begraafplasie het onlangs ’nreuse munisipale rekening vanR68 374 gekry.Die Booysen-grafte is tussen tweewoonerwe met die nommers 979en 991 in Van der Hoffweg, Clare-mont. Qzet Botes, wie se ouerslangs die begraafplasie woon, sêdat dié munisipale rekening inhaar ouers se hek gedruk is.

Nie mand kan met sekerheid sê aanwie die grond vandag behoort nie,maar die rekening is gerig aanBooy sen J en CHZ. Die voorstadBooysens, wat vanaf 1905 ontwik -kel is, is na Cornelius HermanusZacharias Booysen, die CHZ op diemunisipale rekening, vernoem. Hywas ’n seun van die Voortrekkers,Jan Jonathan Booysen, wat in 1880in dié begraafplasie begrawe is, enChristina Maria, ’n nooi Herman,wat in 1895 daar begrawe is. Die J Booysen op die munisipalerekening is Cornelius se broer,veld kornet Jan Booysen, wat inbevel van die Zuid-Afrikaanse Re-publiek se wyk Apiesrivier was. Diétwee broers het die plaas van hullepa, Jan Jonathan, geërf.

PlaasDie plaas Krokodilskraal is op 27 Januarie 1859 geïnspekteer enop 12 April 1867 na die eerste eie -naar, Petrus Albertus Venter, oor -ge dra. Op dieselfde dag is dieplaas na Herman Jeppe oorgedra,wat die plaas weer op 28 Septem-ber 1868 na Petrus Albertus Venteroorgedra het.Op 26 September 1870 is die plaasna Jan Jonathan Booysen oorge-dra. Die plaas is die eerste keer op26 November 1873 onderverdeeltoe Jan Jonathan die suidelike deel

van die plaas aan Adrian HendrikusStander verkoop het. Ná Jan Jonat -han se dood in 1880 is die noorde-like deel van die plaas op 15 Okto -ber 1888 aan sy seuns, Jan en Cor-nelius Hermanus Zacharias Booy-sen, oorgedra.Veldkornet Jan is met Maria Eliza-beth Prinsloo getroud en het op ’ngedeelte van die plaas Wonder-boom gewoon. Iemand moet virdie munisipaliteit sê dat dié Janreeds op 20 Oktober 1923 oorlede

toeka se dae

Die Booysen-begraafplasie in Van der HoffwegFoto: Qzet Botes

Die munisipale rekening, gerig aanBooysen J & CHZ, vir R68 374Foto: Qzet Botes

Prof Hans Pe -trick, raadslidCJ van Heer-den, dr Coet-zee en mevVan Heerdenby die ont -hulling op 17 Novem-ber 1984Foto: PretorianaApril 1985

Die ge -leent -heids redeword deurHans Pe -trick gele -werFoto: Preto -riana April1985

Lede van die Booysen- en Herman-families wat die onthulling byge-woon het. Bettie Prinsloo (geboreBooysen), kleindogter van die Booy-sen-Voortrekkers, sit voorFoto: Pretoriana April 1985

Bettie Prinsloo lê ’n krans op die grafvan haar ouma, wie se begrafnis syas dogtertjie bygewoon hetFoto: Pretoriana April 1985

Die gedenksteenFoto: eggsa

toeka se dae

na bladsy 29

Dié ou Voortrekkers kry reuse rekening vir begraafplasie


Hans se eerste taak was om uit tevind wie die wettige eienaar of ser-wituuthouer van die begraafplaaswas. Hy het gesê dat navraag bydie munisipaliteit op niks uitge -loop het nie. Hans het ’n beriggiein die pers geplaas, reaksie gekryen het by die Booysen-agterklein-seuns, JJ en PAO Booysen, wat tus -sen Bethal en Ogies geboer het,gaan besoek aflê.Hans het vertel dat hy gul op dieplaas ontvang is en dat die broers

hom meegedeel het dat veldkor-net Jan Booysen (die seun vanVoortrekker Jan Jonathan) hulleoupa was. Hulle kon egter glad niesê aan wie die grond in die 1980’sbehoort het nie.Daarna het Hans gaan kuier bytwee agterkleindogters, Bettie vonMaltitz en Tilly van Wyk van dieplaas Wonderboom, wat aan veld-kornet Jan Booysen behoort het.Van hulle af is hy na Bronkhorst -spruit waar hy die oudste oorle -

wen de lid van die Booysen-familie besoek het. Sy wasMaria Elizabeth (Bettie) Prins -loo (gebore in 1892), ’n klein-dogter van Jan Jonathan enChristina Maria. Bettie was in haar 90’s, maar Hanshet gesê dat haar verstand nogbaie helder was en hy het later ’nhele artikel in ‘Pretoriana’ geskryfoor sy besoek aan Bettie op 24 Mei1983.Bettie het Hans op die spoor ge-bring van Hettie Booysen, die we-duwee van Jan Booysen wat vol -gens oorlewering eienaarskap vandie begraafplaas gehad het. Hettiehet egter vir Hans vertel dat Jandie begraafplasie aan die Voor trek -ker-beweging geskenk het met diedoel dat hulle die grafte sal ver-sorg. Hans se navraag by die sekretarisvan die Transvaalse Voortrekkershet niks opgelewer nie. Geen do -kumente kon hieroor gevind wordnie en Hans se soektog na eienaar -skap van die grond het net daardoodgeloop.

BooysenIn sy toespraak by die onthulling,het Hans vertel dat hy materiaal indie Kaapstadse argief gevind het

wat blyk dat die van Booysen ’nFriese mansnaam is, wat ‘Seun vanBooye of Boye’ beteken. Die stam-vader was Boy Booysen van Barlt inDithmarschen, wat 103 jaar oudgeword het (1640–1743).Boy het sedert 1688 in Drakensteingewoon en is in 1691 met Herminavan Nes, afkomstig van Wyk-by-Duurstede, Nederland, getroud.Hulle het vyf kinders gehad, waar-van een Gerrit Booysen was. Gerritis in 1735 met Johanna Durand ge -troud en hulle het 10 kinders ge -had. Een van dié kinders was Jan,wat weer ’n seun Jan Jonathan (ge-bore in 1779) gehad het. Dit wasdie eerste keer wat die name ‘JanJonathan’, wat van moeders kant afgekom het, in die geslags registervoorkom.Dié Jan Jonathan het op Graaff-Reinet gewoon en het in 1797 metJudith Cornelia Therese Viljoen ge -trou. Een van hulle seuns was Jan


Rietvlei Natuurreservaat hetweer die tuiste van jagluiperds

geword. Die 18-maande-oue wyfie,Njozi, wat ‘drome’ in Swahili bete -ken, is op 27 Augustus daar vryge-laat. Sy gaan binnekort tydelikdeur twee jong mannetjies verge-sel word. Vincent van der Merwe van DieTrust vir Bedreigde Spesies (EWT)het verduidelik dat twee jong jag -luiperd-broers vanaf die Welge -von den Natuurreservaat in Lim po-po na Rietvlei geskuif word om in-teling in die Welgevonden-bevol -king van sowat 20 jagluiperds tevoorkom.Die broers sal vir ses maande opRietvlei woon sodat hulle kan aan-pas voor hulle na ’n reservaat buiteSuid-Afrika geskuif word as deel

van EWT se jagluiperd-uitbrei -dings projek, wat dié diere in anderlande hervestig.Rietvlei is as tydelike vestiging ge -kies terwyl permitte vir hervesti -ging in Mosambiekse reservateverkry word. Die twee broers kaneers finaal hervestig word as diekonvensie oor die handel in be -dreigde fauna en flora (Cites) weerpermitte kan uitreik. Dit sal eers opvlak een van inperking gedoen kanword, wat na raming in Februariesal wees.Die broers sal aanvanklik vir drieweke in ’n boma aangehou wordom aan hulle nuwe omgewing ge -woond te raak. Daarná gaan hullein die 40 000 hektaar grootte reser-vaat vrygelaat word – ’n groot ge-noeg ruimte om te verseker dat die

jagluiperds fiks kan bly en hulle eiejagwerk kan doen.Hulle hoef teen geen ander grootroofdiere in Rietvlei mee te dingnie en die reservaat het ’n sken -king van 250 blesbokke, spring-bokke, rooi hartebeeste, swartwil debeeste en sebras ontvang,wat sal verseker dat daar genoegprooi vir die jagluiperds is.Rietvlei was van 2003 tot 2013 die

tuiste van jagluiperds. Twee man-netjies is in Maart 2003 na die re -servaat geneem en hulle het al -twee 15 jaar oud geword en is in2012 en vroeg in 2013 aan ouder-dom dood.Daarná is ’n nuwe groep jag lui -perds van 2015 tot 2017 in die re -servaat gevestig. Hulle het tot 14jagluiperds aangeteel en is in 2018na ander reservate geskuif.

ons omgewing

na bladsy 30

Van ’n olifant tot ’n kat, van ’nnaaldekoker tot een van die

drie varkies, ’n verskeidenheidstrokiesprentkarakters en hart-jies . . . dit is wat enige iemand watgaan stap, deesdae langs Woodhillse wandelpaaie kan optel.

Die projek om spoelklippies te verfhet in grendeltyd by dié gholfland-goed afgeskop. Bykans oornag hetmense spoelklippe begin verf enhet hulle weggesteek sodat dieharte van diegene wat daarop af -kom, bly gemaak kan word.

Inwoners plaas foto’s van hulleprentjie-klippe op die Woodhill In-wonersvereniging se internet fo -rum en selfs gholfspelers stop gloom dié klippies op te tel.

Oor koeitjies en kalfies op klippies

Begraafplasie . . .vanaf bladsy 27

Njozi is in die Rietvlei Natuurreservaat vrygelaatFoto: Garry Harris

Die geverfde spoelklippies Foto: Verskaf

Die liggingFoto: Google maps

Die eerste Jan Jo nat -han Booysen (doopda-tum 11 Julie 1779)Foto: geni

Die eerste Jan Jonat -han se pa, Jan LouisBooysenFoto: geni

Maria Elizabeth (Bettie)Prinsloo, gebore Booy-senFoto: Petrick H.C. 1984

toeka se daetoeka se dae

Jagluiperds terug in RietvleiJagluiperds terug in Rietvlei


toeka se dae

Hendrik (gebore in 1798). Hans hetbespiegel dat hy waarskynlik diepa was van Voortrekker Jan Jonat -han, wat in die begraafplasie lê.

HermanSy vrou, Christina Maria, het netsoos Jan Jonathan die Groot Trekas kind meegemaak. Dié egpaarwas van die vroegste inwoners indie gebied van Pretoria. ’n Manu -skrip, ‘Ou Prinsloo Familie’, noemdat “die talentvolle Jan Booysen ensy ewe begaafde vrou, ’n nooi Her-mann [sic],” op die “teenswoordigeBooysenshalte, Hercules” gewoonhet waar gereeld sangaande ge -hou is. Die egpaar het 10 kindersgehad.Voortrekker Jan Jonathan het niebaie oud geword nie. Hy is op 20 Augustus 1880 in die ouderdomvan 47 jaar oorlede. Christina isdaarna met kommandant-generaalThomas Frederick Dreyer getroud.Ná haar dood in 1895, 15 jaar náJan Jonathan, maar op dieselfdedag as hy (20 Augustus), is sy langshom neergelê.Christina was die dogter van JamesHerman en Cecilia Jacoba, ’n nooiGreeff. In sy toespraak by die ont -

hulling het Hans oor die herkomsvan die Duitse Hermanns uitgeweien die van is met ’n dubbel ‘n’ opdie grafsteen gespel. Vandag stemnavorser David Abraham Swane -poel nie saam nie. Christina was syderde groottante.David sê dat Christina se pa, James,die stamvader van dié Hermanswas. Hy was ’n Britse Setlaar vanBuckinghamshire, Engeland, wat ’nVoortrekker geword het. Hy sê datdie familie die van seker self as‘Hermann’ begin spel het, maar datdit verkeerd is. Die Britse manier ismet een ‘n’ en sou ‘hurman’ uitge-spreek word. David sê dat Christinase dooprekord die van ook net meteen ‘n’ aandui, en so ook die nasio -nale argiewe se rekord van haarman se boedel.

BettieIn die artikel wat Hans later oorBettie, die Voortrekker-egpaar sekleindogter, geskryf het, sê hy datBettie haar ouma se begrafnis indié begraafplasie goed kan ont -hou. Sy was nog ’n klein dogtertjiemaar onthou dat hulle om die kis

geloop het endat haar ma virhaar gesê het:“Dit is my ma;sy word vandagbegrawe.”Bettie, wat dieonthulling vandie nuwe graf-stene in diébegraafpla sieop 17 Novem-ber 1984 byge-woon het, is nielank daarna nie, in 1986,in die ouderdom van 94jaar oorlede.Navorser David Swane -poel sê dat die begraaf-plaas maar min aandaggekry het sedert 1984, toe

die nuwe kopstene aangebring is.“Die Genootskap Oud-Pretoria be -staan nie meer nie en óf die Voor -trekkerbeweging by die versorgingvan die begraafplaas betrokke is, isook nie bekend nie, aangesien hul -le nie bewus was van hulle be-weerde eienaarskap daarvan nie.Die Stads raad van Tshwane sal

uiteraard nie betrokke wees nie,want dis private grond,” het hygesê. Volgens David is die palisade-hei -ning in 2013 geverf. In Maart 2013is daar berig dat die begraafplasieonlangs skoongemaak is deur ’nveldtog wat Quentin Meyer, orga -niseerder van die Facebook-groep,Afrikaner Geskiedenis, in same -werking met die Erfenisstigting ge -reël het. Quentin het in 2013 daarin geslaagom Jan Booysen (Ferreira) van Ray-ton, wat toe 78 jaar oud was, op te spoor. Jan Jonathan was haaroupa grootjie en sy is na hom ver-noem. Sy het onthou dat haar ma,Anna, ’n nooi van der Linde, haaras klein dogtertjie na die begraaf-plasie geneem het.David sê dit lyk of die laaste werkaan die begraafplasie in 2017 ge-doen is toe ’n skewe kopsteen reg -getrek is en nuwe sementblaaieopgesit is.

Een van die onbekende grafte in2007Foto: eggsa

Dit lyk soos die naam ‘Tyzina’ op ’ngraf wat in 2017 deur Susan deBruyn afgeneem isFoto: eggsa

Christina Maria Dreyer Booysen, Geboren Her-mann, Geboren 13 Mei 1832, Overleden 20 Au-gustus 1895 – Een van de Voortrekkers 1836Foto: Qzet Botes

Jan Jonathan Booysen, Geboren 2 September1833, Overleden 20 Augustus 1880 – Een vande Voortrekkers 1836Foto: Qzet Botes

Die inskripsie op Jan JonathanBooysen se oorspronklike grafsteenwas nog skaars leesbaarFoto: Pretoriana April 1985

Begraafplasie . . .vanaf bladsy 29


Dié klein voëltjie het ’n ver -stommende harde roep ge -gewe sy grootte. Hy sing

nou nie juis ’n melodieuse deuntjienie, maar jy sal die versamelinghoë, skerp geluide wat dié lewen -dige voëltjie kwytraak van ver afkan hoor.Die rooiassie, Amandava subflava,maak ook ’n sagte tinkelende ‘zink-zink-zink’-vliegroep en ’n vinnige‘trip-trip’ wanneer hy opvlieg. Diépiepklein algemene standvoël – hyis 9 cm lank en weeg 6–10 gram –is baie sosiaal en kan partykeer ingroot swerms voorkom.Daar is twee subspesies, die noor -delike A. s. sublfava en die suidelikeA. s. clarkei. Die noordelike subspe-sie het ’n helder oranje kleur op diebors en maag. Die voëltjies het ’nrooi snawel en donker olyfgroen

vere. Hulle word van die gewonekwartelvinkie onderskei deur diemannetjie se rooi (nie donker nie)kruis.Die mannetjie het donker strokeop ’n geel of witterige flank, ’n hel -der geel onderkant, swart stert enbloedrooi wenkbroustrepe. Diewyfie is dowwer en kleiner. Sy het’n geel pens en is sonder die man-netjie se rooi wenkbroustreep. Dieonvolwassenes lyk soos die wyfie,maar het ’n effekleurige dofgeelaan die onderkant.Die suidelike subspesie verkies ditom verlate koepelvormige nessiesvan ander spesies, soos die we -wers, oor te neem. Hulle bou ’nnessie binne-in die bestaande nesof tof die ou nes net op deur ’nnuwe vere-voering in te sit.Die wyfie lê drie tot ses eiers. Ná

die derde tot vierde eier gelê is,deel die ouers die broeiwerk deurdie dag, terwyl die wyfie in die nagbroei. Die kuikens broei na 11 tot14 dae uit en verlaat die nes ná 17 tot 21 dae. Ouers kyk nog na die

kuikens tot hulle ses weke oud is.Rooiassies vreet grootliks saad, in-sekte en lote. In die noordelike hal-frond is hulle gewilde kouvoëltjies,baie soos die kwartelvinkies watons hier aanhou.

Mannetjie, links, en wyfieFoto: Wikimedia

voëls van die bronberg


ons omgewing

’n Algemene onkruid in ons ge-bied word wêreldwyd as medi -syne gebruik. Amper 200 orga -

niese verbindings is al geïsoleervan die doodgewone knapsekêrelof wewenaar, Bidens pilosa. In die middel van ’n pandemie isdit nuttig om te weet dat die knap -sekêrel veral handig is om slym -vliesprobleme in verkoue, griep enrespiratoriese infeksies te be han -del. Michael Moore was die eerstemoderne kruidokter wat dié plantgebruik het om die slymvliese tebehandel.

Kruiedokters gebruik dié plant omvaginale infeksies en prostaat pro -bleme te behandel; dit help dieniere om uriensuur uit die bloed teskei; en word as voorko mings mid -del in gastritis en maagsere, diar -ree en sweervormende dikderm-ont steking gebruik.Volgens kruidedokters strek dieknapsekêrel se lang lys aksies vanantibakteries, anti-inflammatories,antimikrobies, antisepties en anti -diabeties tot bloedstelpend, wind -afdrywend en lewer-beskermend.Dit is ook ’n urineermiddel en helpdie immunstelsel.

GroenteIn die Viëtnamese Oorlog het sol-date dié plant geëet en het hy dienaam ‘soldaat-groente’ gekry. InEngels staan hy bekend as ‘black-jack’, ‘beggarticks’, ‘cobbler’s pegs’,‘devil’s needles’, ‘hairy bidens’,‘Spanish needle’, ‘Devil’s Pitchfork’of ‘sticky beaks’.In tradisionele Chinese medisyneword die knapsekêrel xian feng ge-noem en in Uganda, waar die plantop wonde gesit word, word hy in-yabalasanya genoem. Ekstrakte

van knapsekêrel word dwarsoorSuidelike Afrika gebruik om mala -ria te behandel.Die knapsekêrel is ’n eenjarige spe-sie, kruidagtige blomplant in diemadeliefie-familie, Asteraceae. Diéplant is inheems aan tropiese Ame -rika, maar het wêreldwyd versprei.Hy het ’n sterk wortelstelsel – ’npenwortel met sywortels. Sy vrug-gies is aanvanklik groen en wan-neer hulle opgaan, word hulleswart met hakies aan die puntesodat hulle maklik aan vel, klere endiere se pelse kan vasklou.

Kruiedokter MichaelMoore sê dat die groenblare in die groeiseisoengeoes moet word en asteeblare gedroog kanword. Tog is die antimi -krobiese aksies die sterk-ste wanneer die varsblare versap word en inalkohol geweek wordom ’n tinktuur te maak.Baie van die plant se ak-

tiewe bestanddele is in alkoholoplosbaar, maar nie in water nie.Die knapsekêrel word gebruik omgiftige afvalstortingshope te reme-dieer en absorbeer kadmium enarseen. Wees dus bedag waar jyjou knapsekêrels oes. Mense metinsulienafhanklike diabetes moetversigtig wees, omdat die plantglukosevlakke in die bloed verlaag,insulien-sensitiwiteit verhoog endie vrylating van insulien vanaf diepankreas stimuleer. Praat liefs eersmet jou geneesheer voor jy ditwild en wakker begin gebruik.

Agt vroue hou op 10 Ok tober van10 vm tot 4 nm ’n kunsuitstalling met

oorspronklike nuwe geskilderde werke.Decadent Art Lover’s Kunsuitstalling is bydie Social Grill, Boendoelaan 5, Pretorius-park, langs Woodlands Boulevard.

Kunstenaars wat gaan deelneem aan dieuitstalling sluit in: Anna Davel, Chenéede Gray Birch, Laurette van der Vyver,Leanie Barnard, Marinda Hofman, Miavan Wyk, Miemie van Loggerenberg enSharon Till.

Die plant

Die blom

Die vrugFoto’s: Wikipedia

Anna Da -vel is eenvan diekunste-naars

Agt vroue stal uit

Ou grootbek tof ander se nessies opOu grootbek tof ander se nessies opVan lastige bossie-kêrel wordknap medisyne gemaak


Hulle lang tyd ondergronds,maak sonbesies die insekmet die langste larwe-ont -wikkelingsfase in die wê -reld. Sonbesies bly glo solank in dié fase om roof die -re uit te oorlê. Hulle het ’nlewensiklus wat uit sinkro-nisasie is met gespesia li -seer de sonbesie-vreterssoos die hottentotsgot enperdebye.

Ondergronds ver -vel hulle vier keeren groei van ’npaar millimeter totongeveer 5 cm. Náal die jare beginhulle aandui dathulle gaan uitkomdeur duisende‘skoorstene’ op die grond naby bo -me te bou. Hulle klim dan in hullehordes deur dié ‘skoorstene’ uit en

kruip teen bome op, waar hulle virdie vyfde en laaste keer vervel endie mannetjies dadelik begin sing.


ons omgewing

’n Sonbesie kan tot 17 jaar as ’nlarwe onder die grond lê voor hyeen nag wakker word, teen ’n

boom opklim, uit sy vel bars, vlerkekry en begin sing. Hy sing skril enaanhoudend, asof hy aan dievrees like somerhitte gestalte gee,tot hy binne ’n paar weke dood -gaan.Eintlik het die sonbesie, ook ge-noem langasem, boomsingertjie,sikade, singbesie of doringbesie, segeluidsorgane weinig met onsstembande in gemeen. Dit staan as’n timbaal bekend en sit op dieeerste agterlyfsegment. ’n Styf ge -spande trommelvlies, wat deursterk spiere vinnig in- en uitbe-weeg, bring die geluid voort. Dieagterlyf is grotendeels met lug ge -vul, wat die klank soos ’n trom ver-sterk.

Gewoonlik is dit net die mannetjieswat kan sing en die rede vir hulleonophoudelike tekere-ganery isom wyfies te lok. Albei geslagtehet ore op hulle agterlywe, maardie wyfie se ore is beter ontwikkel.

LiedjiesElke spesie sonbesie het hulle eiekenmerkende paringsliedjies enakoestiese seine, wat verseker datslegs die regte maats deur die lied-jie gelok word. Die sing-strategievan mannetjies verskil; sommigesing alleen, ander sing net saammet mannetjies van sy eie spesieen nog ander verkies dit as ’n aan-tal spesies saamsing.Sonbesie-kenners kan die verskil-lende spesies se liedjies uit mekaarken, van geluide wat soos ’n sis-sende pan klink tot dié van ’n gras -snyer wat vet gee of die dreuning

van ’n woord wat onophoudelikherhaal word.Sekere spesies se klank kan tot 120 desibel meet, wat van diehardste van alle insek-geluide is –hard genoeg om permanente ge -hoorskade te veroorsaak sou ’nmens jou oor langs dié besie hou.Ander spesies sing so hoog dathulle onhoorbaar is vir mense.

SpesiesSonbesies lyk soos ’n vreemdekombinasie van ’n kriek, vlieg enmot, maar hulle is insekte wat be-hoort aan die Tettigarctidae en Ci-cadidae families van die orde vandie halfvlerkiges. Daar is baieduisende soorte sonbesies opaarde; Afrika het omtrent 450 spe-sies en Suid-Afrika is die tuiste van150 soorte.

Ná die regte wyfie die regte man-netjie se skril deuntjie bewonderhet, lê sy haar eiers met ’n skerpeierboor in die bas van jong boom-takkies. Elke wyfie lê 400 tot 600eiers. Piepklein, sespotige nimfebroei ná ses tot tien weke uit dieeiers, val grond toe en grawe hullenaby boomwortels in die grond in.Dis daar waar hulle tot 17 jaar lanklewe van die boomsap wat hulleuitsuig. Terloops, mense het oordie eeue geglo dat volwassesonbesies glad nie vreet nie, maardit is nie waar nie – hulle drink ookdie plantsap van ’n verskeidenheidboomspesies.

Oorblyfsel van die nimf se eksoskeletFoto: Hamish Robertson, South African Mu-seum

Platypleura capensis Foto: Nikite Muller, Institute for Water Re-search

’n Sonbesie is baie goed gekamoefleerFoto: Sterkfontein Country Estates

Ligging van die timbaalFoto: MJ Raupp

ons omgewing

Nog ’n voorbeeld van ’n sonbesie-‘skoorsteen’Foto: Cicada Mania

Sonbesies bou ‘skoorstene’ bo hulletonnels wat soos ’n gholfbal-groottekoepel kan lyk of ’n struktuur van 15 cm hoog kan weesFoto: Cicada Mania

Besies wag 17 jaar vir kort son- serenade


leserslens

In ‘Leserslens’ plaas ons foto’s wat die aard en gevoel van die Bronnie se ver sprei -dings gebied uitbeeld, soos gesien deur die lens van ons lesers. Jy is wel kom omjou foto’s te stuur aan [email protected] of om dit op ons Face book-blad teplaas. Beskikbare ruimte bepaal hoeveel foto’s ons in ’n uitgawe kan gebruik. Onsbêre alle foto’s en poog om soveel moontlik in opvolgende Bronnies te pu bliseer.

Vanjaar se begin van die lente het bewolkte enkoue weerstoestande met hom saam gebringFoto: Laurika van der Linde

Chamanda Prinsloo het op 30 Augustus die sonsonder-gang op Donkerhoek bewonder

’n Rustige, landelike toneel soos ge sien deur dielens van Emma Koekemoer

Dié tref-fende fotovan ’n glas-ogie is deurLaurika vander Lindegeneem

Kordaat en tjoepstilsit dié katlagterhoog in die takkewaar Laurika vander Linde hom af-geneem het

Ougras se rooi maak mooi by die rustige plaas-dammetjie in die gebiedFoto: Emma Koekemoer

Enzo Pretorius by Danny die don -kie, wat onlangs deur die Preto-riuse van Bashewa aangeneem isná sy mense verhuis het Foto: Giuliette Breytenbach

Ook op Ba -shewa hetdie vrugte-bloeisels diekameras vanons leserswerk gegeeFoto: Genede Lange

Die uitspattige rooi van ’n koraalboom seblomme staan uit teen die perfekte blou lugwat kenmerkend van laatwinter isFoto: Eus de Clerk

Een van die baie foto’s watlesers van die uitsonderlikesonsondergang op 30 Au-gustus in die gebied aan -gestuur het, is hierdie eenwat Henri Combrink op Nietever, Nooitgedacht ge-neem het

Die akkedis hou Barbara Galanos dop, terwyl syvetplante in sy stomphuis plant

Die hele gebied het teen die einde van Augustus koue,bewolkte toestande ervaar. Johann van der Linde hetdié foto op Rooikoppies geneem

Reline Badenhorsthet die volmaanop Nooitgedachtafgeneem

Albert Bester het dié hadeda afgeneem waar dieou grootbek op prooi afpeil

leserslens

Met die weiding wat skraps raak, word daargeduldig by die voerbak gewag. Die tweejongelinge se voer is natuurlik byderhandFoto: Elize Maré Verwaaij

Reuben Yssel het dié blou kop -kog gelmander raakgeloopwaar hy heerlik in die oggend-sonnetjie bak

Ligvoets en trots stap dié lelkiewiet deur die winter-gras van RietvleiFoto: Ronell van der Merwe

Anton Prinsloo sê hy sal dié foto, wat hy in die Rietvlei Na -tuurreservaat geneem het, as ’n tandarts se droom beskryf

Eus de Clerk het dié jong duifie, wat nog sy geeldonsvere dra, in die welkome sonkolletjies van ’nkoue lente afgeneem

Deur die lens van ons lesersDeur die lens van ons lesers


die heel beste lasagne wat in diegebied te vinde is. Haar stellingoor dié baie groot bak gekaasdegroen te-lasagne neem ek ern-stig op, want ek meen sy kan as’n groente- en ook ’n pastaken-ner beskou word. Die bak la sag -ne het terloops in 2007 R25 ge -kos.Ek besluit om Metgesel met nogtwee terugbliksels te toets. Dievrae is of sy ‘uit haar kop uit’ kanonthou wat die heel bevredi-gendste gereg is wat sy oor die 18jare heen geëet het en of sy eenkuierplek kan uitsonder wat vol-gens haar die beste in dié tyd was.

Maklik, sê sy sonderskroom, want diegereg van haar keu -se het sy met eenvan ons besoekeaan die kuierplekvan haar keuse ge-niet. Al was ditgoed 13 jaar gele -de, sal sy die ras -egte Italiaanse res -tourant, Villa Fran -cesco, op ’n Mooi -plaats plot nie ver -geet nie en ook nie

Francesco se pastageregte nie. Endie een wat bo aan haar trefferspa-rade staan is die fettuccini marina -ra wat sy aldaar bestel het.

Metgesel is lief (baie) vir goeie pas -ta en sy is ook partydig vir goeieseekos. Die tuisgemaakte fettucci -ni, kan sy onthou, was onverbeter-like pasta en die garnaalsterte,calamari, mossels en ander seekosdaarby het die dis perfek gemaakna haar smaak.Villa Francesco assulks bestaanlank nie meer nie, maar die plekheet nou Tin Roof en uit ondervin-

ding kan ek ’n besoek aan diéTin Roof aanbeveel.En, o ja, wat dan nou van myterugblik-beurt? Tradisionelekos en veral kroonprins ker-rieafval, het ek oral en ge -reeld in die afgelope18 jaaraspris beproef – met wisse -len de bevrediging. Ek onthou’n baie bevredigende erva -ring rondom dié koningskosby Bosvelder in Centurion. Eneen van die beste skaapaf-valle ooit het ek enkele jare

gelede by ’n onwaarskynlike plek -kie in die Vrystaat, Soutpan, by ’nkuierplek met die naam van Truks -vy (reg gespel) raakge loop.Kyk, afval is bykans altyd as ek homproe vir my die lekkerste, maar ekmeen die beste weergawe in ons

afsaalblad

Die ‘jag is oop’ vir kuier in onskontrei en dit met die nodi -ge vloeibare versnaperinge

wettiglik toelaatbaar daarby, maardie Bronnie verjaar mos. Met hier -die uitgawe word hy 18 jaar oud enkan ook hy jou werklik nou al bin -ne die wet meedoen aan die in-neem van die vloeibare nodighedesaam met die spyse as Vreethansen Metgesel by ’n plek sou loopkuier en daaroor verslag sou lewer.Dit is al tradisie dat Vreethans hommet ’n verjaardaguitgawe toespitsop ’n terugblik oor die kuiers enkuierplekke in die jare wat verloophet, sê die ou knol van ’n redak-teur. En wie is ek nou om my aantradi sie-skeiding skuldig te maak?Sedert daardie eerste kuierslag bydie verloopte Nikos van weleer opZwavelpoort, het ons oor goedmeer as 210 kuierplekke, -kos en -ervarings geskerts en geskinder.

Waar, vra ek jou, begin jy terug teblik en wat, sou jy sê, blik jy raak ofblik jy mis om regverdig en juis tebly en niemand die blikemmer inte maak nie?Ek en Metgesel krap mekaar sekoppe oor dié tergende vraagstuken besluit dat ons kan begin metons onderskeidelike gunsteling- envoorkeur geregte. Ons besluit omelkeen self in sy/haar geheue te

loop krap en die onthouding in tespan oor waar en hoe die te-etewat ons opgeval en bygebly het,genuttig is. As die twyfel sou toe-tree, kan ons altyd ook in die ar gie -we loop krap.My smaak vir eetgoed loop wyd,maar dit is geen staatsgeheim datVreethans van Heerden erg party-dig is vir tradisionele Suid-Afri -kaan se geregte nie. En vir hommog die kroonprins hieronder besmoontlik kerrie-skaapafval wees.Daarom kan ek sommer net daarby wyle Nico Breytenbach se Nikosbegin.My heel eerste ‘afvallige’ skinderhet net daar by ons heel eerstekuierslag vir die Bronnie-rubriekbegin. Ek krap in die argiewe ensien wyle Nico se afvalgereg wasna my smaak: Nie oordadig geker-rie en gekrui nie, sag dog nie pap-saf nie, ‘n groot porsie pens en

pootjies op rys metgoeie groente aandie kant en nie teveel aartappel enwortel saam in dieafvalpot geboendernie. En dis nie ‘n skin -der- of bogstorie datdit ‘n volle R37 gekoshet nie. Die hoenderSchnit zel van Metge-sel se prys was R28.Tyd en dae . . .So gepraat van Met-gesel: Dit is teenhier die tyd ook geengeheim dat sy nie

ander soogdiere eet nie. Hoender,viskos en volstruise ja, maar dit isnie noodwendig haar gunstelingenie. Sy geniet goeie vegetariesegeregte en meen erva ring het haargeleer dat die beste hiervan by so-genaamde ‘steakhouses’ te kry is.Maar Italiaanse kos is haar kos, kanjy maar sê. Pasta van uiteenlopen -de aard (soog diervry natuurlik) enpizza. Ek twyfel of daar in die Bron-

berg-gebied ‘n enkele kuier -plek is wat pizza voorsit,waar Metgesel nie een ofmeer daarvan oor die afge-lope 18 jaar wegge werk hetnie.Daarom laat haar antwoordmy effe uit die veld geslaan,toe ek haar vra om in diegeheue te krap en ‘n ge -heim-verklapping te doenoor die heel beste en lek -kerste van die hordes pizzawat sy in dié 18 jaar genut-

tig het: Sonder ’n enkele oomblikse nadink of twyfel ant woord Met-gesel: Mimmo’s in Glen Village-sen-trum se vegetariese pizza.Persoonlik probeer ek kon sessie-plekke vermy. Gewoonlik te saai envoorspelbaar na my smaak.Ek vra half versigtig of Metgesel, nádie honderde ander pizzas om uitte kan kies, seker is? Voet hou sy bystuk en ek loop grawe in die argie -we oor haar uitlatings van des tyds.Sy was gaan de oor die deeg enbasis wat volgens haar perfek was.’n Ander bonus en pluspunt wasdie ruim aanwending van pep pa -dew saam met ’n deeg li ke hoe -veelheid knoffel ingewerk saammet die res van die ruim groente-goed. Daar het jy dit dan.

Ek bly by Metgesel se onthouding(later dalk meer oor myne) enwaag om te vra of sy dit uit die ge -heue kan krap, waar en wanneer sylangs die pad wat ons reeds 18 jaarvreetsaam voortstap, die mees be -vredigende lasagne raak-geniethet. Ja, sy kan.Dit was die groente-lasagne watwyle sjef, Hans Lombaard, by oor -lede Faan Smuts se BronbergLodge gebou het. Die restaurantbestaan terloops nog en het baieuitgebrei. Heelwat van die tradisio -nele geregte van destyds kan van -dag nog hier gekry word. Ja, ker -rie afval is een van dié wat oorleefhet en daarby ook sy ouboet – dieskaapkop.Metgesel het agterna beweer dit is

Vreethans van Heerden en Metgesel besoek kuierplekke indie Bronberg-gebied on ge nooid en betaal self vir dit wathulle geniet, of dalk nie geniet nie.

Daar is goed en gesellig gekuier in die verloopte,goeie ou dae van Nikos

Volgens Metgesel die heel beste groente-lasagne wat wyle Hans Lombaardgemaak het

Die kuierplek,BronbergLodge, vooruitbreidingsaangebring is

Boma in Moreleta Plaza se beesstertis aangewys as ‘n wenner

Die ‘konsessie-pizza’ wat volgens Metgesel diekoek vat

Die plek waar sy die beste pizza in 18jaar geniet het

Handgemaakte pasta waaroor Metge-sel gaande was

na bladsy 40

Haar heel gunsteling eetplek wasdie eg Italiaanse Villa Francesco

afsaalbladafsaalblad

Kop gekrap oor geregte en plekke langs ons kuierpad van 18 jaar


afsaalblad

gebied het ek redelik onlangs byDie Boskombuis op Donkerhoekervaar. Mede-eienaar, Louis, hetvertel dat die resep pens en poot -jies direk uit sy oupagrootjie enoumagrootjie se huis kom. En syoupagrootjie was niemand andersas generaal Louw Wepener nie.Beesstert is een van my ander gunstelinge. Jy moet jou storie kenom ’n beesstert na my bevredigingvoor te berei en ons het al baielangs die Vreethanspad gekry watdie ‘toets’ met lof geslaag het. Maardie een wat nou se kopkrap na vo -

re bring as se kerdie lekkerste vandie lot, is die eenwat ek op Boma(ja, verbind aandie be kroon deslag huis) sekuierstoep inMoreleta Plazaverslind het.Die storie raaknou terugblik-skottels lywig enbaie van my ont -

hou ding se vreet verhale sal nood -ge dwonge in die slag moet bly.Min geregte is seker meer ‘tradi-sioneel’ as wat ’n wildspastei is enek onthou dat ek by die eiesoor-tige kuier- en koop-plek, wat hulleBroodblik en Koffiepit noem, eenvan die heel beste van my lewe ge-niet het.Die plek sit in die oopte langs diepad tussen Bapsfontein en Petit enhier speel tradisie duidelik ’n be -langrike rol. Ek het daardie dag myallerheerlikste wildspastei af ge -rond met nagereg van boerbrood,varkvet en tuisgemaakte konfyt.Sal moet terug vir nog daarvan envan die groot keuse van gebak enkosse waarvan ’n liefhebber vandie tradisionele lekkernye maarmag droom.


animal matters

Gastroenteritis in dogs is acommon condition that ty -pically involves diarrhoea

and may be accompanied by vo -miting. It can also have a bloodycomponent referred to as haemor-rhagic gastroenteritis or HGE indogs.Because dogs are scavengers, bynature they often will eat some-thing which may cause some nau-sea and even vomiting. They willoften then start eating grass in aneffort to ‘cleanse’ themselves. Thisis okay if it happens intermittentlyand is short-lived (24 hours – 48hours) and you dog is not ill. It is unfortunately usually difficultto pinpoint the exact cause of thegastroenteritis in most patients.What we veterinarians generallytry to do is to ensure that it is notone of the more serious causesand eliminating those, rather thantrying to include causes to makean exact diagnosis. When evaluating a patient we firstnote from the history if the condi-tion is acute or longstanding (chro -nic). We also then assess if the pa -tient is showing systemic effectsdue to the symptoms of vomitingand diarrhoea. Specifically herewould be signs of dehydration, se-vere volume loss and shock, abdo -minal palpation of an obstruction,blood loss, pain, infection or sepsisand weight loss. Vomiting in dogs can have manypotential causes, not all directly re-lated to the gastrointestinal tract(GIT). Some of the more serious in-testinal causes are canine parvo -virus, gastrointestinal ulcers, in tes -tinal foreign bodies, intestinal ob-structions (‘twisted bowel’) andGIT tumours. Serious non-intestinal causes ofvomiting are pancreatitis, renal

and liver dis-ease andsome hor-mone defi-ciencies –Addison’s di -sease. Less seriouscauses of GI signs are die tary indis-cretion (eating spoiled or rawfoods), diet changes, intestinal par-asites and a food allergy or intoler-ance. This being said, the degree ofdehydration caused by an infec-tion or food intolerance can be se-vere and cause systemic infectionrequiring emergency fluid therapy. These cases generally present withprofuse vomiting or diarrhoea,fresh blood in the vomit or stooland the dogs are clearly not them-selves. Fresh blood in a dog’s stool is not ared flag for colon cancer as it is inhumans. Dogs can have someblood in their stool from a coloninflammation, anal sac infection,intestinal worms and a dietary in-tolerance as well as the acutehaemorrhagic diarrhoea syn-drome, which causes severe rapiddehydration. With the haemorrhagic diarrhoeasyndrome the stool is like red jellyor jam, mixed with mucus andthere can also be blood in thevomit. The condition tends to af-fect small breed dogs, although itcan occur in all dogs. These patients need to see a vet assoon as possible. Some have lost alot of fluid from their blood vesselsinto the intestine and their bloodbecomes extremely thick andsludges, causing shock. This happens within a few hours,before they can develop signs ofdehydration. The mechanism ofthis condition is uncertain, but it is

thought to be anallergic reactionin the intestineor a toxin, whichcauses leakyblood vessels. Dog owners canmanage mild di-arrhoeas athome. Mostdogs with un-complicated di-arrhoea will re -cover with sim-ple interven-tions. However, ifsigns persist oryour dog isshowing pain, isdehydrated or there is blood in thevomit or stool, then rather visityour vet. Nil per os for 24 hours is possible inadult dogs but is contraindicatedin small puppies or teacup typebreeds. Alternatively, feed yourdog a bland diet for a few days,such as rice and a lean source ofprotein. You can add pumpkin oranother easily digestible fibre tothe food. Make sure they are drink-ing. In general, a low-fat diet is pre-ferred, especially in small breeddogs.

Though a common condition, gas-troenteritis can be frustrating.Generally the real cause of thegastroenteritis remains unknownand the majority of pets will betreated successfully with symp-tomatic and supportive treat-ment. However, because it is difficult toknow whether a dog’s conditionwill progress dangerously, carefulmonitoring and adherence toguidelines regarding expectedsymptoms and recovery times areimportant.

Dr Liesel van der Merwe is a small animal medicinespecialist. Send her your questions:[email protected].

When is gastro in dogs dangerous?

Gesellige kuier in die oopte van Die Boskombuis

Oumagrootjiese afvalresep asdie beste gekies

Min eetgoed is meer tradisioneel aswildspastei en min weergawes islekkerder as dié van Broodblik enKoffiepit

Vlak langs die pad sit Broodblik en Koffiepit met ‘n kuierstoep en tuin agter

Kuierpad van 18 jaar . . .vanaf bladsy 39


promotion

Thanks to early rains, the 2020 fire season isalmost behind us. This year’s season wasparticularly hectic, with many veld fires lit

from the sides of major routes through the areaand resulting in loss of life, property and manyhectares of grazing. Veld fires are a natural and necessary part of ourexistence in the beautiful Bronberg area, butpreventative measures should be taken by peo-ple in control of land to limit losses. As is thecase every year, losses could have been reducedsignificantly if the fire breaks required by lawwere in place and trained staff with the correctequipment was available.

ResponsibilitiesMost people in control of land are simply un-aware of their responsibilities to prepare underthe National Veld and Forest Act (no 101 0f1998). This includes cutting grass, clearing un-dergrowth, making fire breaks and removingcombustible material in areas where fires canoriginate or cause damage. Furthermore, each property must have suffi-cient equipment and trained personnel, as ap-propriate to the size and fire hazard, to fight aveld fire. With properties continuously beingsubdivided into smaller units, the concepts ofsmall groups of land owners working togetherto meet these requirements is both cost effec-tive and highly efficient.

EstablishedThe Welbekend Fire Protection Association(FPA) was established in February 2006 afterpublication of the National Veld and Forest Act(no 101 0f 1998) by a group of landowners whowanted to work together to manage fires in theareas. The objective of the FPA is to create fire ma -nagement strategies and facilitate effective firewards in the community, train members andequip members to manage veld fires in their respective areas. The fire management strate-gies aim to protect valuable assets while ack -nowledging the role of fire in our ecosystems.

AreaThe area serviced by the Welbekend BBVstretch es over approximately 1 000 km2 and in-cludes the farms Klipkop 396 JR, Tiegerpoort371 JR, Rietfontein 395 JR, Grootfontein 394 JR,

Tweefontein 413 JR, Bashewa AH, Boschkop 543JR, Dorstfontein 553 JR, Yzervarkfontein 194 IR,Rietfontein 21 IR, Elandsvalley 414 JR, Knoppies-fontein 549 JR, Witpoort 551 JR, Roodekopjes546 JR, Kleinzonderhout 519 JR, Kameelzynkraal519 JR, Onbekend 398 JR and Bronkhorstfon -tein 20 IR.

The largest part of the area resorts under theCity of Tshwane. The Tshwane Fire Brigade is re-sponsible to fight fires in the area. Please callthem on 10177 in case of any fire.

RevivedIn May 2019 an interim management commit-tee under the leadership of Andre van Heerden,who is also the chairman of the Gauteng Um-brella FPA, took up the reigns and revived theorganisation. A new website and managementsystems were implemented to ensure trans-parency and accountability to members. Membership grew to more than 100 membersthat are actively participating. An annual gene -ral meeting was held via Zoom in August 2020and a new management committee waselected.

Management committeeChairperson: Hennie KieserVice Chair: Stian de WittSecretary: Henriette Kieser’

Ward leadersThe Welbekend FPA works with existing com-munity groups and the following people areward leaders:Bashewa – Theo SchinkelTierpoort – Sandri Venter Area South of Graham Road – Barend ScheepersArea North of Graham road – Stian de WittBronberg Conservancy – Hennie KieserContact numbers are available on the website:www.welbekendfire.org.za

VacanciesThere are vacancies in many areas and we needthe help of everyone to join forces to preventthe devastation caused by veld fires. Would youplease put your name forward to represent yourarea?Membership of an FPA is voluntary, as outlinedin Act 101. The benefit of joining the FPA is ac-cess to information, training and communitycooperation in the prevention and combat ofveld fires.

Jaco du Toit donated a backpack fire fighter toNadine Bennett. Sandri Venter, Tierpoort fire re -presentative, looks on

Frank Kloes donated a backpack fire-fighter toRina Bekker, who in turn made Alfred available forfire fighting training

More than twenty people were formally trained inthe past year, including a number of fire marshals.

• Do you know your obligations in terms of the law?• Do you make fire breaks?• Are you and your staff trained in the handling of fires?• Do you have the necessary equipment to fight a fire

on your property?

Join the Welbekend FPA todaywww.welbekendfire.org.zaor contact Henriette on 082 450 5922

Vrywilligers was die laaste weekin Augustus hard aan die werk

om die gebied rondom die Morele-takloof Natuurreservaat skoon temaak.Binne-in die reservaat is uitheemseindringers uitgeroei en rommel isop die padreserwes langs Ruben-steinrylaan teen die reservaat seheining opgetel. Mense gooi glo

swart asbliksakke uit hulle voertuiein die verbyry.Die reservaat word grootliks deurvrywilligers en skenkings in standgehou. As jy kan help, bel Jeanniedu Plessis by 082-927-4673.

Zulu, die weggooi-perd wat diepin Bronnie-lesers se harte inge -

kruip het, het in Augustus aan aku -te hartversaking omgekom.In Julie 2019 het ons berig dat Zuluop 25 Junie langs Zambeziweg-ver lenging (R513) afgelaai is omdaar dood te gaan. Volgens Veroni -ca Van der Merwe van Wet NoseDierereddingsentrum is Zulu nabyZuluka, ’n stam-kultuurdorp, van ’noop veewaentjie, wat gewoonlikgebruik word om skape te vervoer,afgesleep en net daar gelos. ’n Plaaslike boer het vir die perdwa ter gevat en vir Wet Nose inkennis gestel. Wet Nose het Zulugaan oplaai en hulle veearts hetalles gedoen om die perd te red,maar hulle het getwyfel of hy ditdeur daardie eerste nag sou maak. Zulu is op sagte beddegoed neer-gesit, maar was te swak om op testaan of te vreet. Sy bene was erggeswel en sy lyf was vol sere. Hyhet ’n lang herstelpad begin loop,

wat ’n ernstigeterugslag in-gesluit het.Dié weggooi-perd het mooikondisie op -getel, sy won -de het geneesen hy was ge -reed om na ’nnuwe perma-nente tuiste tetrek. Wet Nose hetdie hartseernuus oor Zuluop 11 Augus-tus in ’n emo-sionele Face -book-plasingaan ge kondig.Die plasing luidat die soort verwaarlo -sing waaraan Zulu on-derwerp is, sy tol op dieliggaam eis.

“Die enigste troos wat ons het, isdat ons hom ’n gelukkige aftredekon gee ná sy andersins hardelewe.”

ons omgewing

Vrywilligers maak skoon

Reon, Elandri en Pedri Coetzee saammet helpers by die hoop asbliksakkeFoto’s: Facebook

Elandri en Reon maak teen die hei -ning langs Rubensteinrylaan skoon

Zulu het mooi kondisie opgetelFoto’s: Wet Nose

Zulu is verlede jaar op ’n grondpad afgelaai omdaar dood te gaan

Geliefde reddingsperd maak dit toe nie

The Welbekend Fire ProtectionAssociation: Joining forces to preventthe devastation caused by veld fires


Die meeste modewoorde indie mooi taal wat ons praat,neig om hom ‘n massiewe

pyn te gee, sê Gert Mossie. ‘n Pynop ‘n plek wat in die geheel gesien,bes moontlik verband sou kon houmet dié jongste modewoord watdeesdae tot naarwordens toe deuralmal wat dink die son skyn omvat-tend presies daar uit ‘n plek vanhom of haar uit, wat in die eerstegrepie van die gewraakte woordvervat is.Holisties, sê Gert. Holisties is diewoord wat hom deesdae die hor-ries en daarby ‘n pyn in die agter-ent gee. Die ergste is dat dit ‘nwoord is wat onnodiglik uit dieRooitaal loop leen is om iets om-vattend of totaal, of in die geheel,of uit alle hoeke, of – kies maar virjou nog een van talle bestaandeAfrikaanse woorde of uitdrukkingsen druk die holruggeryde holis tie -se modewoord iewers in, sê Gert.Hulle praat op die draadloos, diebeeldradio, in toesprake en in pre -ke van dié wonderlike ‘holis tiese’

beskouing wat bloot ‘omvattend’beteken. En wat sy holistiese ver-stand te bowe gaan, is dat diewoord uit Engels verleen is en datdie Ingelse al die ding geheel en alaan die gatkant beet het. ‘Holistic’word dit gespel terwyl dit veron-derstel is om ‘the whole’ prentjie of‘whole’ iets te omskryf of te omvat.Wat sou dan van die ‘W’ gewordhet en hoekom het die ‘whole’ ‘nhol geword en is daardie Engelsehol net so in die Afrikaanse taal in-geburger? Dit, sê Gert Mossie, is syhele holistiese deksel.

TerugblikGetrou aan die tradisie van ‘n ‘te -rug blik’ met die Bronnie se ver-jaardag, het ons iets uit 2009 oorEngels van ou Poon gekry en plaasnet grepies daaruit:Engelspraat is ’n ding wat baieplattelanders nie sommer uit vryewil doen nie. Nou vertel ou Faandat ou Zack ’n ding vertel wat ouFrik op ’n keer vir hom vertel hetoor ou Mof, wat self nie te gekon-

fyt was met die besig van die rooitaal nie.Frik en Mof was op ’n rugbytoer inIngeland en dit gebeur toe dathulle die betrokke aand etegaste isby ’n baie grênd Ingelse gesin. Hydink dit was aan’t huis van ’n lorden ’n lady of dalk was dit ’n dukeen dukess of ’n sir en ’n madam, sêFaan. Hy weet nie, maar dit wassommer baie hogere Ingelse.Dinge het lelik begin lol toe sirgasheer voor die aanvang van dieete vir ou Mof vra: “Will you be sokind and say grace, please.” Frik sêMof het so agter sy hand uit virhom wat Frik is gefluister: “Wat sêdie Ingelsman nou?” En Frik hetterug gefluister: “Hy sê jy moet bid,man.”Uitkomkans was daar nie en ouMof het sy groot borselkop laatsak, ’n slag keel skoongemaak enmaar aangehef. Nou vertel Frik datdaar uit die mond van sy vriendMof vir die volgende paar minutedie vreemdste gemompel en ge -prewel gekom het wat jy jou op

hierdie aarde kan voorstel.Hy wou amper dink ou Mof het intale begin praat. G’n mens kon g’nwoord uitmaak van wat hy sê nie,sê Frik. En toe Mof so hele entvoortgesleep het met sy ‘mompel,mompel, prewel, mompel, momp,’toe kom daar ’n helder en luide‘amen!’ Die eerste en enigstewoord wat almal om die groot tafelkon hoor en kon verstaan.Na die kort, oorblufte stilte wat opMof se amen gevolg het, het diespan Ingelse glo hulle stywe bo -lippe skiet gegee en begin om‘small talk’ te maak. Dis toe dat Frikhom na sy vriend hier langs homdraai en sê: “Maar ou Mof, ’n menskon dan nie ’n woord hoor wat jysê nie.”En blitsvinnig en half vies ant -woord ou Mof: “Maar ek het mosnie met jou gepraat nie, het ek?”

’n Holistiese pyn

Bro

nnie

van

den

Ber

gou poon se plotpraatjies

Look for the giftsI remember a virtual birthday

card that did the rounds in thebeginning of this pandemic. It

said, “To all those having a birthdayin April” and then it featured va -rious photographs of a forlorn guysitting all alone in front of his cakewith a couple of candles dejected -ly drooping from a garland on hishead.Fast forward six months and it’s theBronnie’s 18th birthday. Still socialdistancing. What a year to have anykind of celebration! Especially for amagazine. I mean, take a lookaround you. How many magazinesfrom the stables of big publicationgroups simply don’t exist anymore?But, here’s the Bronnie! And this isnot our first rodeo. Still, it’s the firsttime the entire planet with all thesystems we grew up with are buck-ing at the same time. We’re bom-barded by panic-generating cantfrom every conceivable direction,like echoing speakers at a fun fair.These messages of doom seemspecially designed to scare. Beafraid. Be very afraid, they blare.So, we’re not going to blare, blastor boom in the birthday Bronnie.Actually, we’re not going to tellyou what to think at all. Okay, wait

– except to ask you to appreciateour advertisers. It’s thanks to them,and readers like you who supportthem, that we’re still riding thisrodeo on our 18th birthday.But, girlfriend, what I wanted tosay is that it’s more crucial thanever before that you think for your-self. And that you allow others todo the same, even if they disagreewith you. Madisyn Taylor says thatthe temptation to direct the pathsof others is a creature of many ori-gins. Each person is entitled toseek out his or her own path andwhen you encourage the peoplenavigating them, you reinforceyour devotion to independence,individuality and diversity.It’s not to say you can’t give advice– when asked for it, of course – orthat you can’t ask advice when youneed it. But, since you probablyknow yourself better than anyoneelse does, you’re the best person toask for advice. Madisyn recommends an interest-ing exercise: Try asking guidancefrom your past and future selves.You get a different perspectivewhen you view somethingthrough your younger self’s eyesor your mature self’s more expe -rienced point of view.

Maybe your younger self wouldview a dilemma in a more inno-cent, less sceptical way. Your older,hopefully wiser, self may offer ad-vice from a more compassionateperspective, she says.Madisyn’s exercise involves settingup an advisory panel of these past,present, and future selves. Youmight even want to keep minutesof the meeting because your dif-ferent selves can give you someprecious answers. Shall we have this kind of meetingwith the Bronnie’s younger andolder selves? In this, the unprece-dented year of the pandemic?Want to try it with me? Okay, thebaby Bronnie says, “Just stay in thesaddle. You might not know thisride, but you know how to ride.Trust that. Hi-yo, Silver! Away!” The future-phantom Bronnie sayswe need to learn that the world isfar too unpredictable to allow it todictate our mindset or emotions.We must first turn inward. First findthe stillness within. Here. Now. We need to believe that this is pos-sible for us. We need to have faiththat there are good things rightnow – that things are not happen-ing to us, but for us. That weshould look for the gifts. Wait,

wasn’t that Byron Katie’s voice?In any case, let’s start with babysteps, as Mike Dooley calls it, untilthe earth stops quacking. Mikesays in times like these we thinkwe should make big decisions, butthere ought to be an ancient east-ern proverb that says: “Only the un-wise tries to move his home duringan earthquake.” When everything keeps shiftingand shaking, it’s hard to have abroadened perspective on youropportunities and challenges. Itseems difficult to find the rightpath because you can’t see ahead.Actually you need to rememberthat there is no path. Paths aremade by walking, as Antonio Ma -chado said. The path is your tracksand nothing more.Are you joining me for a ramble,girlfriend? Then lets start lookingfor the gifts along the way. We’recelebrating a birthday, after all.

the final word


Documents

012 734 0522 - bronberger.co.za