2

TOPL

UMSA

L TA

RİH

NİS

AN

20

20

Merhaba,16 Nisan 2017 tarihinde, devam eden olağanüstü hal koşullarında yapılan bir anayasa değişikliği referandumuyla Türkiye parlamenter sistemden “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” adı verilen bir başkanlık sistemine geçti. Her ne kadar bu değişiklikle siyasal süreçlerdeki etkisi önemli ölçüde daraltılmış olsa da, bizler temsiliyet ve siyasal meşruiyet tartışmalarını hala meclis üzerinden yapıyoruz. İşte bu nedenle Toplumsal Tarih’in nisan sayısının dosya konusunu, açılmasının 100. yılı vesilesiyle TBMM’nin ilk yıllarına ayırmaya karar verdik. Ahmet Demirel editörlüğünde hazırlanan bu dosya; 23 Nisan 1920 ile 16 Nisan 1923 arasında yaklaşık üç yıl boyunca faaliyet gösteren Birinci Meclis’in faaliyetlerini, toplumsal sorunlara yönelik çözüm arayışlarını ve döneme etki etmiş olan siyasal tartışmaları ele alan özgün makalelerden oluşuyor. Toplumsal Tarih’in Ağustos 2018 tarihli 296. sayısında “salgın hastalıklar” veya eski tabiriyle “emrâz-ı müstevli” konulu bir dosya hazırlamış ve büyük salgınların gerek dünya gerekse de Osmanlı-Türkiye tarihinde ne derece büyük etkiler yarattığını; belirli dönemlerde kamu politikalarının oluşturulmasından devlet-toplum ilişkilerinin şekillendirilmesine kadar bir dizi alanda belirleyici olabildiklerini tartışmaya açmıştık. Bunu yapmaktaki amacımız yalnızca tıp tarihi alanındaki yeni ve özgün çalışmaları tanıtmak değil, aynı zamanda konunun güncelliğini koruduğuna dikkat çekmekti. Son 30-40 yılda artan ekolojik tahribatın, kamunun sağlık hizmetleri alanında geri çekilmesinin, büyük ilaç şirketlerinin hıfzıssıhhayı gözetmeyen üretim politikalarının yeni bir sağlık krizine kapı araladığı uzun yıllardır biliniyordu. İşte 2019’un sonlarında Çin’de patlak veren ve bütün dünyayı saran bir pandemi haline gelen COVID-19 (coronavirüs) hastalığı geçmişte yaşanan büyük salgınları tekrar gündemimize getirdi. Bu nedenle dergimizin nisan sayısında tarihimizde görülen bazı salgın hastalıkları merceğine alan küçük bir dosyaya daha yer veriyoruz. Bu dosyamızda yer alan çalışmaların, salgın hastalıklara karşı günümüzde uygulamaya koyulan mücadele yöntemleriyle yakın tarihimizdeki pratikleri karşılaştırma imkanı sunacağını umut ediyoruz. Salgın hastalıklar konusunun zamanı ve sınırları aşan özelliklerini vurgulayan yazılara önümüzdeki sayımızda da yer vereceğimizi şimdiden duyuralım.Mayısta görüşmek dileğiyle.

Barış Alp Özden

İÇİNDEKİLER

04

08

13

Osmanlı Ordusunda Bir AskerlikHazırlayan: MURAT CANKARA

Osmanlı Basınında Yüz Yıl Önce Bu Ay Hazırlayan: Emel Seyhan

Köprülü Mehmed Paşa Türbesi’ne İlişkin Bir On Yedinci Yüzyıl SöylencesiMUSTAFA ÇAĞHAN KESKİN

Birinci Meclis’in Yüzüncü YılıAHMET DEMİREL

Birinci Meclis’in KronolojisiAHMET DEMİREL

Unutturulmuş Bİr Parantez:

100 Yıl Sonra Mustafa Kemal’in “Fazahat” KonuşmasıÖMER TURAN – GÜVEN GÜRKAN ÖZTAN

Rüya Gibi Bir Kanun: Hürriyet-i Şahsiye KanunuAHMET DEMİREL

Hegemonyaya Gİden Yolda Revİzyonİzm ve Anakronİzm:

M. Attila Aykut’un Silah Arkadaşları’nda Tarihe Popüler YaklaşımEROL KÖROĞLU

Birinci Meclis’te İşçi Meselesi ve Zonguldak Maden İşçilerine Yönelik Yasal DüzenlemelerNURŞEN GÜRBOĞA

18

24

38

32

44

16

3

TOPL

UMSA

L TA

RİH

NİS

AN

20

20

TOPLUMSAL TARİHAylık Tarih DergisiSayı: 316, Nisan 2020

TARİH VAKFI ADINA SAHİBİMehmet Öznur Alkan

Zindankapı Değirmen Sokak No: 10 Eminönü 34134 İstanbul (0212) 522 02 02www.ta rih vak fi.org.tr

YAYIN KURULUMehmet Ö. Alkan, Adil Baktıaya, Buket Kitapçı Bayrı, Murat Belge, Fatmagül Berktay, Bülent Bilmez, İpek Hüner Cora, Aydan Çelik, Doğan Çetinkaya, Gökhan Çetinsaya, Esra Danacıoğlu, Ömer Durmaz, Selçuk Dursun, Edhem Eldem, Ahmet Ersoy, Selçuk Esenbel, Fırat Güllü, Nurşen Gürboğa, Murat Güvenç, Mehmet Hacısalihlioğlu, Murat Koraltürk, Burcu Kurt, Elçin Macar, Ayşe Ozil, Mustafa H. Sayar, İrvin Cemil Schick, Oya İklil Selçuk, Canay Şahin, Oğuz Tekin, Taner Timur, Meltem Toksöz, Zafer Toprak, Mete Tunçay, Ömer Turan, Ateş Uslu, İsmail Yaşayanlar, Nuran Yıldırım

S. YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ ve YAYIN YÖNETMENİBarış Alp Özden

YARDIMCI EDİTÖRZeynep Büyükpalta

DERGİ VE KAPAK TASARIMIGökhan Pahlı

kapak, sayfa tasarım / uygulama Hilal Rakıcı

İLETİŞİM(0212) 513 52 35 (Dahili 11) barisozden@gmail.com

yayın türüYerel Süreli Yayın

ANKARA TEMSİLCİLİĞİ(0312) 424 05 10(0312) 424 00 50

ABONELİKTarih Vakfı(0212) 522 02 02 (35)(0212) 513 54 00 (fax)

YAYINCI SERTİFİKA NUMARASI45602

BİR YILLIK ABONE BEDELİYurtiçi 170,00 TL.ABD 170 $Avrupa ülkeleri 150 €Kıbrıs 260 TL.Tarih Vakfı İş Bankası Pangaltı Şubesi IBAN TR81 0006 4000 0011 0410 8655 25

© Toplumsal Tarih Yazı İşleri’nden ve ilgili yazardan izin alınmaksızın alıntı yapılamaz. İzin çerçevesinde yapılacak alıntılarda Toplumsal Tarih’in ilgili sayısını ve yazar ismini belirtmek zorunludur.

74

68

56

50

62

Düğün Harcamaları Azalsın, Aileler Artsın Kanunu: Men-i İsrâfatSONGÜL MIFTAKHOV

Mİllİyetçİlİk ve Antİ-Emperyalİzmİn Arasında:

Kıbrıs Meselesi’nde Yunan ve Türk SoluNIKOS CHRISTOFIS

İstanbul’un Kolera ile Tanışması: 1831 SalgınıNURAN YILDIRIM

Korona Günlerİnden Tarİhe Bakmak I:

Salgınlar Çağında Osmanlı’da Hekim OlmakİSMAİL YAŞAYANLAr

Tarİhİn En Ölümcül Vİrüsünün Yenİden Hatırlanması:

İspanyol Gribinin Kısa Bir ÖyküsüMURAT YOLUN