05 Dekoracija hrama

7/31/2019 05 Dekoracija hrama

1/55

Dekoracija hramaNeki specijalisti za dekoraciju hramova:

- Diter Arnold o Novom carstvu- Erik Vinter o hramovima grko-rimskog perioda

- Fransoaz Labrik i Diter Kurt o Edfuu.


2/55

Dekoracija hrama se sastoji od reljefa iskulpture.

Hramovski reljef je spoj slike i teksta, i kaoi drugi reljefi delotvoran je na osnovusvojih magijskih svojstava. Od drugihreljefa se razlikuje po tematici.

Hramovska arhitektura, skulptura ihramovski reljef se meusobnodopunjavaju.


3/55

Hram - saeta slika kosmosa

Ideja o kosmosu iskazana kroz arhitekturui dekoraciju

Hram je "prvobitno mesto ", odnosno

mesto prapoetka ili prahumke koja seizdigla iz praokeana, a u kojoj je biosadran bog stvoritelj.

Hram izdignut (na prirodnom ili vetakomuzvienju, ili su temelji povieni ) Najdublji deo hrama sa svetilitem je na vioj

taki od drugih delova hrama


4/55

Hierakonpolis

Vetaka humka odpeska, poduprtazidovima


5/55

File, presek hrama


6/55

Prema vie autora (npr. D. Arnold) naos jeapstrahovani oblik prahumke

izraivan od "pra-"kamena, kao to su granit i bazalt ima piramidalni "krov", koji se takoe moe shvatiti

kao prahumka.

U unutranjosti prahumke, odnosno naosa, jeudubljenje u kome je bog, nastanjen u svojoj kultnojslici.


7/55

Tamna zemlja koja izranja iz pra-okeana:

crna boja a bazaltnih podnih ploa uposmrtnim hramovima Starog carstva,

bojenje sokla zidova crnom bojom kod slikanezidne dekoracije

kod vie prolomejskih hramova prikazivanjetrske iz movare du sokla hrama. U skladusa tim je prikazivanje u najniem registru

boga Hapija i boanstva plodnosti, koji svojedarove "donose" iz plodnog podzemnogsveta.


8/55

Dendera

boanstva plodnostidonose darove


9/55

boanstva plodnosti donose darove


10/55

D. Arnold izjednaava pra-okean sa pra-movarom: motiv biljaka koje se raaju izplodnog tla prepoznatljiv u stubovima

koji su u obliku biljaka Stubovi salu ine prikazom movare ili kao biljni zid tite mammisi (ptolemejski

mamizi su okrueni tremom sa stubovima).


11/55

Model centralnog dela velike hipostilne sale u Karnaku. MMA, Njujork


12/55

Dendera, mamizi


13/55

Izbor pojedinih vrstastubova uvek ima odreeno

znaenje. stubovi sa palminimkapitelom su aluzija naumarak palmi u Butou.

Lotos moda ukazuje naizraz iz tekstova "lotosovcvet ispred nosa Rea"

stubovi od papirusa su

istovremeno heraldikebiljke Donjeg Egipta ihijeroglif za "biti zelen,zdrav"


14/55

Tavanica hramapredstavlja nebo

boja osnove kod plava,ukraena je brojnimpetokrakim utimzvezdama

Na takvim nebesimalebde i slike sokola i

jastrebova koji lete, aponekad je sama

boginja Nut prikazana

kako se protee prekoneba.

Unas, tavanicaprilaznog hodnika


15/55


16/55

Medinet Habu


17/55

Kod ranih hramova (npr. Doser) skorobez ikakve dekoracije

Razvoj dekorativnog programa poinje odhramova piramida IV dinastije

dekoracija ostaje do Srednjeg carstvajednostavna, tura.

Od Novog carstva dekoracija obimna isloena. U idealnom sluaju: sve povrine dekorisane


18/55

Unutranjost hrama u dolini Kefrenove piramide. Giza.


19/55

Unas prilazni hodnik


20/55

Novo carstvo

Brojni sveti spisi preneti na zidovehramova:

Ritual osnivanja

Litanija suncu

Veliki rituali prinoenja darova (rtvenihdarova)

Praznine procesije


21/55

Ritualosnivanja.Dendera


22/55


23/55

Procesija sa svetom barkom


24/55

Procesija sa rtvenim bikovima i drugim darovima. Prvo dvorite hrama u

Luksoru, doba Ramzesa II.


25/55

Grko-rimsko doba

Sve raspoloive povrine pokrivene Zidovi, tavanice, stubovi, dovratnici

Sadraj dekoracije: od formalnih prikaza kralja pred bogovima dodetaljnih prikaza odvijanja dnevnog i prazninihrituala, nosaa darova, do predstava rata i lova.

Tekstovi kao deo dekoracije: graevinski natpisi, ritualni tekstovi, rtvene

liste, kalendari praznika, istorijski tekstovi,kraljevski dekreti.


26/55

Detalj iz hipostilne sale u Karnaku Medinet Habu, Zgrada milion godina, rekonstrukcijaprvog dvorita. Ramzes III


27/55

Strane sveta takoe igraju odreenu ulogu uukraavanju hrama. Primeri:

Kod kralja je obino aspekt vladara donjegEgipta (i crvene krune) na severnoj strani, a na

junoj bela kruna

esto pri prikazivanju neprijatelja Egipta(Nubijci na jugu, Libijci na zapadu, Azijati naseveru)

Prikazi sveanih procesija i kultnih povorki suuvek prikazani kako se kreu u smeru kojiodgovara stvarnom.


28/55

Postoje pravila gde se prikazuju pojedinaboanstva (ona kojima je hram posveen, i

sporedna, podreena) ali ne uvek lakoprepoznatljiva

Istona strana hrama je strana jutra,zapadna strana je strana zalaska. Ipak,nedvosmisleni prikazi zalaska sunca,odlaska u carstvo Ozirisa se izbegava, a

umesto njega se esto prikazuju aluzije naeljeno ponovno roenje Re, po prolaskukroz donji svet.


29/55

Dekoracija, komunikacija,delotvornost

Prvobitno nije bilo namere da se slike itekstovi vide i itaju.

Oivljavani u ritualu Otvaranja usta, imedobijaju sopstveni, samostalni ivot.

Program:

od realnih prikaza sadraja neke prostorijeili rituala koji se u njoj odvijaju do teoloko-spekulativnih asocijacija.


30/55

Tematika reljefa je odreena funkcijomhrama, koja je dvojaka:

a) hram je stan jednog ili vie bogova ib) istovremeno mesto na kome seodigrava ritualizirani kontakt izmeuuivaoca kulta (tj. boga) i onoga kojikult obavlja.

Uivalac kulta (bog) jepo praviluprikazan i skulpturom (koja je zapravo"stan" boga) i reljefom, a oni koji kultobavljaju samo reljefom.


31/55

Dekoracija i tumaenje funkcijepojedinih prostorija

Veza izmeu slika i funkcije prostorijenajjasnija

u svetilitima i sobama za statuu (prikazdnevnog rituala)

U nekim pomonim prostorijama (npr. umagacinima za hramovske dragocenosti prikazaniodgovarajui predmeti ili njihova primena)


32/55

Dendera


33/55

Abidos: Seti I otvara krinju sa statuom boga i oblai statuu boga


34/55

Dekoracija i tumaenje funkcijepojedinih prostorija

Poloaj dekoracije Blickpunktsbilder

Slike na zadnjem zidu prostorije, vidljive odmah

po ulasku u prostoriju pripadaju teolokomsistemu, osvetljavaju mesto konkretnog hrama unjemu

Informacija o tome koje je boanstvo glavno uhramu, koji kralj je hram podigao/proirio/dekorisao (izvodi ritual)

Ne sadre informacije o tome ta se u prostorijiodvijalo.


35/55

Meusobna veza scena

moe biti sloena Slika i tekst na stubu

mogu biti u vezi sa

dekoracijom zida kakom su okrenuti.

Slika boga na zidu moenagovetavati kult koji

se odrava iza tog zida.

Spoljna strana zadnjeg zida hrama

Hathor u Denderi


36/55

Unutranja strana

zadnjeg zida hramaHathor u Denderi


37/55

Boni zidovi su obino blii stvarnojfunkciji odaje

Bog koji je u njoj potovan po pravilu

prikazan na udaljenom kraju bonog zida,tako da su kultne scene ispred njega.

Retko su prikazani svetenici kako izvode

ritual obino je kralj izvoa. Rituali nisu prikazivani in extenso,predstavljani su pomou jedne ili nekolikokljunih scena.


38/55

U blizini ulaza: Obino stojea figura kralja, podugnutog

ezla: proiava sve koji ulaze tekst: neka je isto sve to ue

Na samom zidu oko ulaza nema slika kraljaili boga (da ih otvorena vrata ne bi pokrila),

samo frizovi znakova koji donose sreu. Na prednjoj strani okvira vrata: bog koji ivi

u toj prostoriji Iznad sokla natpis sa imenom odaje ili

imenom vrata odaje (npr. Amon je svet naspomenicima, Maatkare se ujedinjuje sa lepotomHathor, gospodaricom Tebe)


39/55

Hram Hibis, oaza Karga

Slik k lj k ji b ( bij )


40/55

Slike kralja koji obara (ubija)neprijatelja

Funkcija: da odvrate opasnosti od svihvrsta neprijatelja bogova

U ratnim periodima, tema se razvija uratne scene (Tutmes III, Ramzes II i III) ilise scenama lova prikazuje pobeda nadhaosom

Pojavljuju se pre svega na spoljnimzidovima hrama, ali i dvoritima i salamaza pojavljivanje


41/55

Ramzes III, Medinet Habu; ubijanje neprijatelja

Opsada grada, Ramazeum


42/55


43/55


44/55

Edfu, pogled na pilon i spoljne zidove hrama Horusa


45/55

Tekstovi na zidovima hrama - od

graevinskih (ktitorskih) natpisa, prekoritualnih tekstova i rtvenih lista,kalenadara praznika do istorisjkihtekstova ili kraljevskih dekreta.

Prvobitno, nije bilo predvieno da se slikai tekst u hramu vide i itaju: ritual

otvaranja usta ih je inio ivim,samodovoljnim.

Scene koje iskazuju legitimnost kralja


46/55

Medinet Habu: Ramzes II prima krunu od Amona

P k t j k i


47/55

Pravac kretanja u okvirudekoracije

Jednostavni princip: polazna taka je zadnjizid svetilita, tj. slika boga.

Slika boga je na tom mestu esto dvostruka,okrenuta lea u lea (gledaju ka spolja).

Figura kralja je uvek okrenuta na unutra, tj.on ulazi.


48/55

Pravac akcije u scenama koje u egipatskim hramovima prikazuju bogove (prema D.Arnold, Tempel, 49)


49/55

Program dekoracije je prepoznatljiv odhramova piramida Starog carstva

Razvijen je i sistematizovan u Novomcarstvu.

Vrhunac sistema: program slika i teksta uPtolemejskom periodu

on ukljuuje i neobine i kriptografske znake


50/55

Reljef iz Niusereovog svetilita Suncu

u Abu Gurabu


51/55

Kralj u trci, prilikom Sed-sveanosti. Iz podzemnih

galerija Doserova piramide u

Sakari

Reljef iz Sakare,

Pepi II u lovu na nilskog konja


52/55

Lit, hram mrtvih Amenemheta I,kralj sa Anubisom i Horusom

Lit, hram mrtvih Senusreta I, nosai darova


53/55

Statue bitni deo programa dekoracijehrama

Ima i grupa: prikazuju deo rituala.

Nisu sve neposredni primaoci kulta:

Mogu prikazivati onog ko je statuu zavetaokako prinosi darove bogu (posude, figuru

boga, stelu i sl.)


54/55

Model hrama Setija I, Heliopolis, rekonstrukcija, Brooklyn Museum


55/55

Panehesi, pisar i rizniar,XIX dinastiji

Tutmes III i Hathor. Deir el Bahari

Documents

05 Dekoracija hrama