051/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری رهبری مه فکری مقام معظمدر منظو تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی

1معین ضابطی

29/16/9358: حاهیخ پذیرش 93/19/9357: حاهیخ دهیافت

چکیده

م برجسمته . جایگما ، ایسمتادگی م امنقمت کشموهندنظامقان نااد عمزو و هدف:زمینه

نیماط باشمد؛ ملامئن م ، پویما، ساامنظر هر از که کندمى ایجاب نظامى حشکقلاو عزحاند

م ناایمد کمن هیشمه م حضمتقف ها ضمتف نیماط کنمد م حیویمت م حفظ ها یشخو قوو

حفاظت نقز خود انسجام م سلامت از کندمى دفاع کشوه امنقت م استیلال از که گونههاان

سوى از اسلامى اخلاق مراعاوها آن از یکى که داهد گوناگونى ، ابتادهسااتى ، چنقننااید

. است قلاوحشک دهمن م دهجامته نظامقان

ده نظمامی اخملاق جایگا حقلقلی م با هدف یافتن -همش حوصقفی بااین میااه روش:

نظمامی ده اسملام حبقمقن م اخملاقهای شاخصه گقردمی پرداخته م نتقجهبه کنکاش اسلام

.موهد حاکقد قراه گرفته است

قابل غقرح داهای اهاقت م ضرمهوها آن م عال به نظامی شناخت فضایل اخلاق نتایج:

اخلاق م آهایمش بمه فضمایل م با مراجته به متون دینی به ضرمهو شناخت انکاهی است؛

اهمدافین حمرمهم. ده آیاو م همایاو متتددى یکمى از بریمپقرایش از هذایل بقشتر پی می

امبران حزکقمه نفمس بمر شمارد شمد اسمت خدامنمد متتمال پمس از نزمل قرآن م بتثت پق

شمااهد م پقمامبر نقمز بمر می هاانسانها سبب هستگاهی ، پاکسازی دهمنسوگندهای فرامان

. است غایت م نتقجه دعوو خویش ها اکاال مکاهم اخلاق بقان ناود

اخلاق اسلامی.-های اخلاقینباید-های اخلاقیباید–اخلاق نظامی :کلیدی واژگان

23111063116، تهران -ایران 13138-1136عضو هیات علمی دانشگاه پیاا نور صندوق پستی -1

051/ 0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 061

مقدمه

از پرهقمز م است لازم سانان براى «اخلاقى فضایل» هاه احراز م کسب، شرایلى هر ده

م اهحبماط ده، فضمایل اىپماه احراز اکن .است حأکقد م حوصقه موهد «اخلاقى هذایل» هاه

ضمرمهى، اهحباطماو آن ده، هذایمل م همازشتى اىپاه از پرهقز م، حرلازم، خاص موقتقتى

، اسمت اخلاقمى هذایل هاه حرك م اخلاقى فضایل داشتن نقامند «بودن انسان» چه اگر.حرند

اخملاق ها یکی از این حوز .طلبدمى ها نفسانى ملکاو پاه به بقشتر عنایب شغلى هر ماى

بلکه حتی با امنقت یمک شودمی نظامی است که نه حنها به فضای اجتااعی م شغلی مربوط

اخملاق از ىبرخموهداه م اسلامى احکام به ااتزام هسدمى نظر به .کندمی کشوه اهحباط پقدا

نظامی نقرمهاى براى -شودمى افراد کاهى حقله به مربوط که -صنفى اخلاق بویژ اسلامى

شمناخت بما بایسمتى نظمامی نقرمهماى، هم ایمن از.است مقرماو از ههایى ها حنها م لازم

احکمام، (ع)متصمومقن ههناودهماى م قمرآن بمه حاسمک بما م اخلاقى م شرعى مشکلاو

فمرا ها نظمامی مسمائل بما برخوهد صققح هاىشقو ، ههبرى متظم میام قنفرام م حکومتى

م ها پژمهش حاضر حلاش داهد بایسمته.کنند جلوگقرى احتاااى ىهاآسقب برمز از م گرفته

ضمان ، ده میااه حاضمر.اخلاق نظامی ها از دیدگا دین مبقن اسلام برهسی کندهای نبایسته

سمپس .شمودمی ق نظمامی ده همیکمرد اسملامی حشمریحبرهسی مفهومی اخلاق بقث اخلا

.دگقرمی اخلاق نظامی موهد حبققن م برهسی قراههای م نبایدها باید

پیشینه و مبانی نظری

م «خلمق»، ماژهای عربی است کمه مفمرد آن اخلاق ده اصل: خلاق در لغتا :اخلاق

هفته است؛ اعم از اینکه سجقه م کاه متنای سرشت م سجقه به . ده اغت بهباشدمی «خلق»

مثمل ، یما زشمت م ناپسمند باشمدسرشتی نقکو م پسندید باشد مانند جواناردی م داقمری

م بمه گفتمه اند.هاریشه دانسته «خلق»شناسان عاوما آن ها با ماژۀ . اغتفرممایگی م بزدای

060/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری ، خلق به متنمى گرددمى باز ، نقز این دم ماژ ده اصل به یک هیشهمفرداو هاغب ده کتاب

بقند م خلق بمه متنمى قموا م سمجایا م مى هقئت م شکل م صوهحى است که انسان باچشم

(76: 9377، )ابن بابویه .شودمى صفاو دهمنى است که با چشم دل دید

:دانشاندان علم اخلاق بمرای اخملاق متمانی متتمددی اهائمه ناودنمد: اخلاق در اصطلاح

که میتضی صدمه کاهها از انسان بدمن نقاز بمه اند نفسانی دانستهای برخی آن ها ملکه. الف

کاهبرد اصللاحی اخلاق ده بقن اندیشماندان م حرین م شایعحرین هایج .فکر م اندیشه است

پایداه ده نفس کمه موجمب صمدمه های هقئت ، عباهو است از صفاو مفقلسوفان اسلامی

. شموندانسمان می طوه خودجوش م بدمن نقاز به حفکر م حأمل از بهها آن تناسب باافتاای م

اخلاق حااتی نفسانی است که بدمن نقماز :گویدمیشقخ ابوعلی مسکویه ده حتریف اخلاق

.(55: 9379، )ابن منظوه .دهدمی، آدمی ها به سات انجام کاه حرکت حأمل به حفکر م

نفسمانی اسمت کمه کماه بمهای اخلاق ملکمه :گویدمیز ده حتریف اخلاق علامه مجلسی نق

نقز با حفکر م حلاش م حامرین م عمادو دادن ها آن ازای . م پاه شودمیآسانی از آن صاده

. ؛ چنانکه بخقل ده ابتدا با سختی م جان کنمدن چقمزی ها ..آیندمی به دستها، آن نفس به

، )ابمن مسمکویه آیدم عادو ام ده می صوهو خوی ، بخشش بهحکراه ، اما ده اثربخشدمی

، آنجا کمهآمهد است «حیایق»هاقن متنى ها مرحوم فقض کاشانى ده کتاب .(987: 9379

از هقئتى استواه با نفس که افتال به آسمانى م بمدمن بدان که خوى عباهو است»: گویدمى

.(992: 9491، )ابی فراسف .«شودمى هنقاز به فکر م اندیشه از آن صاد

کننمد م آن ها ده میابمل ضمد برخی نقز اخلاق ها حنها بر فضایل اخلاقی اطملاق می. ب

.(491: 9579، )بدمی. برنداخلاق به کاه می

.(941: 9491، .)حاقامی اممدیهمدم گاهی نقز به متنای نهاد اخلاقی زندگی به کماه می .ج

اخملاق »، .از نگا علاممه مقامد حیمى جتفمرىدانندنقز اخلاق ها مسقر هشد میگرمهی .د

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 067

.(87 :9378، )جوادی املی «شکفتن شخصقت آدمى ده مسقر حقاو متیول است

، خمود نموعی حربقمت شمارد استاد ملهری ده حتریف مفهوم اخلاق متتید اسمت اخملاق

متنما .(95: 9378، )جتفری حبریزی حاات م عادو است م به متنای کسب خلق م شودمی

. اسمت ، اما با آن متفمامویابداز اخلاق ده اندیشه ملهری گرچه نسبتی با مفهوم حربقت می

. از این منظر فرقمی ، پرمهش م ساختن نهفته است، برخلاف مفهوم اخلاقده مفهوم حربقت

. انجمام گقمرد ، خقر یا شردفچگونه م برای چه هدفی م ده ها کدام ه که حربقت کندمین

که گفتمه شمود اگمر انسمان ها بمه نقمو خماص ، هقچ قداستی نهفته نقستده مفهوم حربقت

همم حربقمت ، بلکه حربقت یک جنایتکماهکندمی، خصایص مافوق حقوان پقدا پرمهش دهند

)حمر شمودمیم این اصللاح حتی بر حربقت م پرمهش حقواناو نقز اطلاق شودمیشارد

بنابراین متانی اصللاحی متفامحی برای اخلاق بقان شد است که جاع .(94: 9415، عاملی

ای ، بمه گونمهاخلاق هاده اصمللاح دانشماندان اسملامی حوانمی، اما دققق آن ماکن نقست

:باشد م آن عباهو است ازها آن بندی کرد که نسبتا جامع بقن جاع

؛کنمدمیی برای نفس آدمی است که هفتاههایی متناسب با آن از انسان بمرمز ، کقفقتاخلاق»

، کاههای خوب م اگر بمد باشمد کاههمای بمد صموهو خوب باشد یتنی اگر کقفقت نفس»

. این کقفقت شودمیم بد حیسقم ، اخلاق هذیله، خوب؛ پس اخلاق به اخلاق حسنهدگقرمی

: 9383، )خرمشماهی «.یا به شکل ملکه ده آیمدنفسانی ماکن است به صوهو غقر هاسخ م

295).

اسلام در اخلاق جایگاه

، بلوهىاست برخوهداه بالایى بسقاه اهاقت ، ازاسلام ، دهنفس حهذیب م اخلاق مسأاه

اسمت جامته هدایت م هشد م انسان ، حهذیباخلاقى حربقت کریم قرآن نزمل اهداف از که

پقامبران محاجقد ستایش میام ده زیرا داند؛مى انسان اهزش ملاك ها اخلاقى هاىخصلت م

063/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری ابراهقم ، حضرومثال براى. ستایدمى نقکو اخلاقى صفاو بودن داها جهت به ها ، آنانااهى

:فرماید، مىستود اخلاقى عااى صفت سه از برخوهداهى خاطر به ها ااسلامعلقه

(79 ، آیه)هود «منقب اما اقلقم ابراهقم إن»

.بود( خدا سوى به) کنند بازگشت م مهربان ، بسقاهبردباه ابراهقم هاانا

:فرمایدمى( ص) اکرم پقامبر دهباه

(4 ، آیه)قلم «عظقم خلق اتلى مإنک»

.هستى اىبرجسته م عظقم اخلاق صاحب حو هاانا

ها( ص) خدا هسول موفیقت همز کریم قرآن که بس هاقن نفس حزکقه م اخلاق اهاقت ده

م دانممدمممى حضممرو آن نقکموى ، اخمملاقحوحقممد گسمترش م خممویش هسمماات ایفماى ده

:فرمایدمى

، عامران )آل «حوامک ممن اانفضوا اایلب غلقظ فظا کنت ماو اهم انت االه من هحاة فباا»

(995 آیه

م سمنگدل ، حنمدخوخشمن اگر که حااى ، دهشدى مهربان بامردم ، حوااهى هحات پرحو هد

.شدندمى پراکند حو اطراف از بودى

حاام که یابقممى ده خوبى به ااسلامعلقهم متصومقن زندگانى م اسلامى همایاو ده دقت با

انسمانى اهزنمد اىخصملت هم م اخلاقى صفاو حجلى ، مظهربزهگواهان آن زندگى شؤمن

، فضمایلحیوا پرچاداه م هساندند کاال به مجودشان ده ها ااهى اخلاق متنا حاام به م بود

.شدند انسانى پسندید اخلاق م

اجراى پى ده آزادانه م آگاهانه ، بایداست مختاه م اهاد با موجودى انسان اینکه به حوجه با

حقیمق قمدهو اعاال م خشک قوانقن مضع ، باکتحر گونه این م کند ققام ااهى دستوهاو

ده محنگنما فشماه احساس بدمن انسان حا آید پدید انسان ده لازم انگقز باید ، بلکهیابدناى

قموانقن م بخشدمى قوو م آمهدمى پدید اخلاق م ایاان ها انگقز این م کند ققام هاستا این

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 069

نگهبمان اخلاقمى ىهمااهزش بنابراین. گرددمى اجراء قابل اخلاقى ىهااهزش کناه ده ااهى

.بود خواهند قوانقن اجراى ضامن م دین

حمرام م ماجمب ده متبلوه ااهى قوانقن اجراى حد ده نباید بشر دینى محکامل ، هشدبتلام

ضمرمهو حمد از فراحمر یىهمااهزش ، نقازمنمدبقشمتر دینى ، حکاملهم این ، ازشود متوقف

.گرددمى ناوداه اخلاق ده هااهزش آن م است شریتت

:فرمود مآاهعلقه الله صلى خدا هسول

(937: 9385، )مجلسی «معاءاادین ااأخلاق»

.است دین ظرف اخلاق

از بتضمى حتمى م( مانمدممى باقى م کندمى ، هشدآیدمى پدید اخلاق ظرف ده دین یتنى

دانسمته دین نصف یا دین حاام با ، مسامىها نقکو اخلاق م انسانى فضایل ، داشتناحادیث

از ها آن کمه اى، بگونمهداهدممى بمر پمرد دینمى م حتمااقم دیمن ده آن بودن داه هیشه از م

:فرمود( ص) اکرم پقامبر. شااهدمى ااهى هاىبخشش

(354: 9385، )مجلسی« مجل عز االه من منایح ااأخلاق»

.... است بزهگ خدامند از هایى، بخششاخلاق

سمتادحاند جامتمه یک زندگى ضرمهیاو از مذهبى جنبه از نظر ، صرفاخلاقى ىهااهزش

.است

:فرمایدمى باه این ده ااسلام علقه على مؤمنان امقر

باکماهم نلاامب ان انما ینبغمى اکمان بما عیا ملا ثوابا ملا ناها نخشى ملا جنة لانرجوا اوکنا»

(26: 9499، )ااتقناثی «اانجاح سبقل على حدل ماا فإنها ااأخلاق

همم ، بازنهراسقم( جهنم) عذاب م آحش از م نباشقم امقدماه( آخرو) ثواب م بهشت به اگر

است چقزهایى ، ازاخلاقى فضایل زیرا نقم؛ک طلب ها اخلاقى هاىفضقلت که است شایسته

.کندمى هدایت هستگاهى ها به ماها که

065/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری اخملاق اهاقمت ، بهآنان گهرباه سخنان ده م حأمل اسلام گرامى اماقاى زندگى به با نگاهى

، بلکمهگفتماه ده حنهما نمه ها اخلاقمى مسائل ، گستردگىبرد پى ، بقشترنفس حزکقه م نقک

م اخلاقى سجایاى ها مجودشان حاام. کنقممى مشاهد آنان اجتااعى م فردى ونشئ دهحاام

کامال به خود مجود ده متنا حاام به ها ااهى اخلاق آنان. است گرفته فرا نقک هاىخصلت

میامماو بمه هسمقدن بمراى آنمان.اندگشته «االه آداب» م «االه اخلاق» حجلى مظهر م هساند

خمدا از( ص) اکمرم پقمامبر چنانکمه. کردنمدممى ، اسمتادادخمدا دهگما ، ازاخلاقمى بالاحر

:خواستمى

(52: 9387، )فقض کاشانی.« .. اااخلاق ااحسن اهدنى االهم»

... کن هدایتم اخلاق نقکوحرین به! خدامندا

، هاان(اابقضا ة)مقج «خلیى فقسن خلیى حسنت کاا االهم»

.گردان نقکو( نقز) مرا ، خلقآفریدى نقکو مرا که گونه هاان! خدامندا

ها ، آنانشد یادآمه دین ده ها اخلاق اهزش م ، نیشخود پقرمان براى اسلام گرامى اماقاى

.کردندمى حشویق نقکو اخلاق به

:فرمایدمى( ص) اکرم پقامبر

(937: 9385، )هی شهری «لقااخ حسن ااإسلام»

.است خلیى خوش اسلام

:فرمایدمى دیگر دهجاى

(996 :9382، )آملی «االه بأخلاق حخلیوا»

.بقاهایقد ااهى اخلاق به ها خودحان

:فرمود ااسلامعلقه صادق امام

)فمرمع «موحمک یموم علمى به اتستتقن دبکاإ احدهاا فاجتل یومقن عارك فى اجلت إن»

(991، کافی

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 066

بد اختصاص حربقت م ادب فراگرفتن به ها همزش ، یکیافتى مهلت همز دم دهعارو اگر

.بگقرى کاک آن ، ازمرگت همز حا

نظامى اخلاق

ده ایممنگفته زافگ به ، سخناست ثرمحاندان آن از ، بقشترسخامو که بگویقم اگر حال

، صمفتحلمم بگمویقم اگمر هاچنمقن. ایممنکمرد سملب نقمز فیقمران از ها آن که این عقن

ده صمفتى چنقن که است این ، منظوهاست زنان ، زیبند پاکدامنى م ، عفتاست دانشاندان

علقه الله صلى اکرم هسول از. است حرزیبند م حر، ضرمهىصنفى چنقن ، براىفراگقرى عقن

::اندفرمود که شد نیل آاه م

حسن ااوهع احسن اااغنقاء فى اکن م حسن ، ااسخاءاحسن ااامراء فى ماکن حسن ااتدل»

ن ااتوبمة احسن اافیراء فى اکن م حسن ، ااصبراحسن ااتلااء فى اکن م فمى اکمن م حسم

(216 :اافصاحه )نهج« .احسن اانساء فى اکن م حسن ، ااققاءاحسن ااشباب

، نقکوسمت سمخامو. اسمت نقکوحر حاکاان براى ، ماىنقکوست[ کس هاه براى] دادگرى

بردبماهى.اسمت وحرنقک عاااان براى ، ماىنقکوست مهع. است نقکوحر ثرمحاندان براى ماى

، ماسمت نقکوحر جوانان براى ، ماىنقکوست حوبه. است نقکوحر فیقران براى ، ماىنقکوست

.است نقکوحر زنان براى ماى نقکوست حقا

:فرمایدمى نقز -علقه االه صلواو -امقرمؤمنان

(921: 9385، )مجلسی «ااتواضع ااشریف زینة»

.است ، زینتشریف انسان ، براىفرمحنى

م صمنف ، بمراىاخلاقمى فضمایل از برخمى کمه شمودمى استفاد شریف حدیث دم این از

دمهى کمه دهیافمت حموانممى نقمز آن مفهموم از چنانکه است؛ حر، ضرمهىمردم از گرمهى

.است حرضرمهى افراد بتضى ، براىهذایل برخى از جستن

062/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری فضمایل از دسمته ، آن«نظمامى اخملاق» از مراد که گقریممى قجه، نتشد یاد آنچه به حوجه با

، داهد قمراه صنف این ده که کس هر م داهد بقشتر ، ضرمهحىنظامقان براى که است اخلاقى

از پقراستگى ، کههذایل برخى از دمهى از است عباهو هاچنقن. گردد آهاسته آن به بایستى

.هددا اهجققت نظامقان براىها آن

نظامى اخلاق ضرورت

، بایمدشمد نهماد حیوا م ایاان بر آن اساس ، کههای نظامینقرم بودن مکتبى به حوجه با

حتبقمر به که چرا است؛ حشکقلاو این اوازم م ضرمهیاو ، ازنقکو اخلاق به حخلق که گفت

:قرآن

(74، آیه )نساء .«.. االه سبقل فى ییاحلون امنوا ااذین»

.جنگندمى خدا ها ، دهاندآمهد ایاان که کسانى

م ایاان ، صبغههفتاهش ده اخلاق باید ، ناگزیرباشد خدا ها ده مجاهد م مؤمن کسى چون

ناگسسمتنى ، پقونمدىاخلاقمى سمجایاى م خدا به ایاان مقان زیرا باشد؛ داشته خدایى هنگ

کاممل ، ایامانآن کابود یا نبود با م دهدمى حشکقل نقکو لاقاخ ها ایاان از بخشى م است

.بود نخواهد

عمزو مظهر م اسلامى حاکم زینت ، نظامقانااسلام علقه امقرمؤمنان حتبقر ، بهدیگر سوى از

، قموامملت م ملک ، بهکشوه امنقت حفظ ، ضاننفوذناپذیر دژى بسان که اسلامند اقتداه م

(93 ، نامهاابلاغه )نهج. ماند نخواهد پایداه ، حکومتىآنان مجود با جز م بخشندمى

م باشمند دمه به اخلاقى هاىزشتى از هاواه نظامقان که طلبدمى اهزشاندى جایگا چنقن

.باشد نقکو صفاو به ، مزینحالاحشان م کاهها هاه

آن اگمر کمه اسمت بسمقاه أثقرح داهاى گرىنظامى حرفه ده اخلاقى هاىمیژگى که آن دیگر

اگمر ، مسمازدممى میمدس حتمى م پسمندید ها فمرد ، عالکمردباشد زیبا م نقک هامیژگى

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 068

صملواو -امقرمؤمنمان مثمال عنوان به کند؛مى زشت م ناپسند ها ام ، عالکردباشد نکوهقد

کمرد هادج خدا ها ده ها خویش عار چهاهم یک حدمد که است فاحقى سرداه -علقه االه

م اسمت نلغزید هم اندکى جنگ ده حتى م نزد جنگى جنایت به دست هرگز ، ماىاست

، حتمىامتقازى چنقن م داشته قراه ام نقکوى اخلاق ااشتاع حقت هاواه ام نظامى عالکرد

.است آمهد ده شگفت به نقز ها ام دشانان

، هسمانقد قتمل بمه ها -عبمدمد بن عارم -عرب نامى ، قهرمانحضرو ، آناحزاب جنگ ده

هسم زمان آن ده کاهى چنقن که این با نکرد حصاحب ها ام انفرادى اوازم م ، زه اباس ماى

سمه آن اهزش کمه برنداشمتى ها خمویش میتمول زه چرا: »گفت امام به شخصى. بود هایج

بمر عامرم واهرخ که ساعتى از پس .«شد کاهى چنقن مانع حقا: »فرمود «است؟ دههم هزاه

بود بزهگواه ، انسانىبرادهم قاحل: »گفت م نکرد ناهاحتى ابراز ، هقچشد حاضر براده جناز

فاجتمه ، سببنظامى افراد ده اخلاقى هذایل ، مجودعکس به .(72: 9385، )مجلسی!« است

، داد هخ بشمرى هاىجنگ ده که هایى جنایت بقشترین که گفت باید م گرددمى جنایت م

اسمت نیمل مثال عنوان به است؛ داشته فرماندهانشان م نظامقان زشت هاىمیژگى ده هیشه

ام بمه م داد قمراه ماقمد بمن خاامد اختقماه ده ها افرادى آاه م علقه الله صلى خدا هسول که

، قبقلمه ایمن. آمهد گرد ها اموااشان زکاو م برمد «عامر بن جذیاة» قبقله به حا داد یتمأموه

مقمان ایمن ده نقمز خااد عاوى که بود دهگقرى م نزاع حال ، دهخااد قبقله با اسلام از پقش

کقنمه م ، عمداموجذیامه قبقلمه افمراد با خااد شدن هم به هم مقض به. بود هسقد قتل به

انسانقت م کند صاده ها قبقله غاهو م کشتاه دستوه حا شد سبب جذیاه به نسبت ام حوزى

مرحکمب آامه م علقمه الله صملى پقمامبر دستوه انجام جاى به م گذاهد پا زیر ها یتمأموه م

، گریسمتانگقزهول جنایت این خبر شنقدن با آاه م علقه الله صلى خدا هسول. شود جنایت

-امقرمؤمنمان بمه سمپس.« جویممى بقزاهى حو پقشگا ده خااد عال از من خدایا: »فرمود م

061/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری ها آنمان مااى م جانى هاى، خساهوهفته جزیاه قبقله به حا داد یتمأموه -علقه االه صلواو

.(72: 9385، )مجلسی. کند جبران

علقمه علمى شمقتقان حا فرستاد حجاز به ها «اهطاۀ بن بسر»، خلافت بر حسل از پس متامیه

، مقت ، مااىهسقد همک به چون. کرد عال متامیه دستوه به بنا ام. کند قاع م قلع ها ااسلام

، بمود شمد منصموب میمام این به ااسلام علقه امقرمؤمنان زمان از که ، هاعباس بن عبقدااله

.(928: 9385)مجلسی . ببرند سر ها ام عبقدالله خردسال کودك دم حا داد دستوه م نقافت

، شمتقلا م ، صمبراصمقدا م صوه کشتاه م ناکازاکى م هقرمشقاا باهان باب چون هایىفاجته

گمرىنظمامى حرفمه ده اخلاقمى هذایمل سموء حمأثقر دهند نشان هاه. .. م ، بوسنىحلبچه

نظامقمان م داهد گمرىنظمامى حرفمه ده مسمتیقم حأثقرى اخلاقى هذایل م ، فضایلپس.است

م فضمایل بمه نسمبت ، بایمدهذایمل هاه از دمهى م فضایل عاوم به بودن متخلق بر علام

بقشمتر اخلاقمى هماىخوبى ، بهباشند حساستر داهد آنان حرفه با بقشترى اهحباط که هذایلى

.گزینند دمهى ، بقشترآن هاىزشتى از م گردند پایبند

نظامى اخلاق بر اسلام تأکید

ده حسنه اخلاق مجود ازمم بر صراحت به اسلام ههبران سقر م متتدد همایاو م آیاو

، ققمدشمد ملمرح جهماد آداب م دستوه که آیاحى بقشتر ده که چنان. کندمى دحأکق نظامقان

ایمن بمدمن جهماد شودمى برداشت چنقن که اىگونه ، بهخوهدمى چشم به «االه سبقل فى»

نقسمت نقت اخلاص جز ، چقزى«ققد» این مفهوم. باشد مشرمع م اسلامى حواندناى میژگى

.ستا اخلاقى میژگى یک آن که

اسملامى جهماد اصمول از نقز هدف بى کشتاه م کشوهگشایى م حجامز همحقه از بودن حهى

قمرآن ده چنانکه شود؛ مراعاو باید نقز اسلام دشانان خونخواهحرین حق ده حتى که است

:خوانقممى مجقد

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 021

(951)بیر آیه «اااتتدین یقب اا االه إن حتتدما ماا ییاحلونکم ااذین االه سبقل فى مقاحلوا»

ها متجامزان خدا که نکنقد حجامز م کنقد ، نبردجنگندمى شاا با که کسانى ، باخدا ها ده م

.نداهد دمست

:فرماید، مىحأکقد کرد -اند اخلاقى میواه دم که -خدا یاد م پایاردى بر دیگر اىآیه ده م

(49، آیه )انفال «حفلقون اتلکم کثقر ا االه ماذکرما فاثبتوا فئة ایقتم إذا آمنوا ااذین اأیه یا»

، ثابمتشدید هم به هم گرمهى با[ نبرد مقدان ده] که هنگامى! ایدآمهد ایاان که کسانى اى

.شوید اههستگ حا کنقد یاد فرامان ها خدا م باشقد قدم

:فرمایدمى ااسلام علقه صادق امام. است بود چنقن نقز متصوم ههبران سخن م سقر

ها آنمان ، فرماند کردمى اعزام جبهه به ها ، هزمندگانآاه م علقه االه صلى خدا هسول هرگا

خدا ها ، دهداخ نام با: »فرمود، مىکرد افراد به هم سپس. نشاندمى خود کناه م گزیدبرمى

مثلمه ها ، کشمتگاننکنقمد ، خقانمتنکنقمد شمکنى ، پقاانکنقد حرکت خدا پقامبر آیقن بر م

ها زنمان م کودکمان م کهنسمالان م نکنقمد قلمع اضملراه مواقمع ده جمز ها ، دهختاننکنقد

.(29 :9385، )مجلسی.« نکشقد

حوصمقه چنمقن اممرش حقت نقرمهاى به جال جنگ ده نقز -علقه االه صلواو -امقرمؤمنان

:کندمى

من م امن فهو سلاحه اایى من م مواق ا حتبتوا لا م جریح على حجهزما لا م اااسراء حیتلوا لا»

«9385:29، مجلسی «امن فهو بابه اغلق

کمس همر. نکنقمد حتیقمب ها فمراهى م نزنقمد خملاص رحقم مجرمحان ، بهنکشقد ها اسقران

.است امان ، دهبنددمى ها اشخانه ده که آن م. گذاهدمى زمقن بر ها سلاحش

م کمرد اهائمه الاجمرا لازم قوانقن قااب ده هاها آن ،نقکو هاىمیژگى این حثبقت براى اسلام

ملمزمها آن هعایت به ها خویش رمانپق م داد قراه جنگى حیوق م قوانقن جزم ها بسقاهى

.است کرد

020/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری

بایدهای اخلاق نظامی در اسلام

:شجاعت (1

حما آن انمداز اسمت کمه هاملتده زندگی فردی به میژ اجتااعی شجاعتگذاهی حأثقر

زندگی شجاعان است که هویت فرهنگی ، حوان گفت ده کناه زبان م نژاد م مذهبمی حتی

هویمت لازمه داقرى م شجاعت.بخشدمی بخشد م به آن جایگا استیلاایمی ملتی ها شکل

شایسمته نظمامى یمک حواننمدناى حنها نه بزدل م حرسو افراد :گفت باید م است نظامى افراد

خود اهداف به هسقدن از ها آن شوند ممى نظامى سازمان هکود م ایستایى سبب بلکه باشند

.دهنقاینمد هماسمازمان گونمه این عضویت به هرگز که به اانه کسانى چنقن م داهندمى باز

میژگى دم بر کندمى یاد -طااوو نام به -قهرمان م لایق نظامى یک از مقتى نقز مجقد قرآن

:فرمایدمى م گذاهدمى انگشت ام کلقدى

.(247 آیه، )بیر «.. ااجسم م ااتلم فى بسلة زاد م علقکم اصلفا االه ان»

.است بخشقد مستت جسم( قدهو) م دانش ده ها ام م برگزید شاا بر ها ام خدامند

:توکل (0

ه بسقاهى از آیاو قرآن مجقد م همایاو اسلامى م سرگذشت انبقماء م اماقماء م صمااقان م

ضقلت مهمم ده کتب علااى اخلاق م اهباب سقر م سلوك همى مسااه حوکل به عنوان یک ف

منظموه از حوکمل .یماد شمد اسمت، اخلاقى که بدمن آن ناى حوان به میام قرب ااهى هسقد

حمرینسمخت از دشمان با همیاهمیى مقدان، م اعتااد بر الف امست، سپردن کاهها به خدا

م داهد قمراه شمرافت م ذامت م زنمدگى م ممرگ مرز ده که است آدمى زندگى هاىصقنه

کامقن از طموه هامقن سمازدممى دگرگمون ها ام سرنوشمت، حزازل م گاهىانسهل کاترین

مرئمى هاىدام ده شدن گرفتاه امکان اقظه هر که همدمى شااهبه شقلان خلرناك هاىگا

نقمرمى بمه احکمال، خلراو این هاه گرخنثى اهرم م چاه بهترین .داهد مجود ام نامرئى م

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 027

بمر حوکل به ها متتددى آیاو، مجقد قرآن .امست نایتع م الف به بستن دل م ااهى لایزال

:فرمایدمى نقز جنگ موهد ده داد اختصاص زندگى مختلف هاىصقنه ده خدا

(995)آل عاران آیه «اااتوکلقن یقب االه ان االه على فتوکل عزمت فاذا»

.داهد دمست ها کنندگان حوکل خدا هک کن حوکل خدا بر، گرفتى حصاقم مقتى

:رعایت نظم (1

نقرمهایی کمه مظقفمه .نظم م انضباو برای نقرمهای انتظامی هاچون پایه م اساس است

.ایجاد نظم م امنقت ها بر عهد داهند بقش از هر کس باید نااد م نامود ایمن گمزاه باشمند

چریکی نشمان از های مقان گرم نا منظم م دههای حاهیخی حتی ده جنگهای حاامی ناونه

.هاستآنهای مجود نوعی قاعد م نظم ده کنش

:شودمی شد که ده اینجا به چند ناونه اشاه می که ده صده اسلام هم بدان حوجهای نکته

سمپا از همز آن ده آامه م علقمه الله صلى اکرم پقامبر .هسقد فرا اسلام سپا حرکت همز -9

ممرگ سمختى که، ایاان با گرمهى هژ شکو با منظر .دید سان مدینه اشگرگا ده خویش

ممرگ اسمتیبال بمه شموه پمر م داد حمرجقح اسمتراحت م نشمقنى سمایه بر ها هدف ها ده

.گذاشتمى ژهف اثرى حااشاگران همان ده م بود جااب بسقاه، هفتندمى

شخصما ، دشمان بما دهگقمرى از پمقش اهآ م علقه الله صلى خدا هسول، احد نبردگا ده -2

.شد اسلام هزمندگان هاىصف کردن منظم مشغول

پشت مواظب شاا» :کرد سفاهش حقراندازان به آاه م علقه الله صلى پقامبر، احد جنگ ده -3

اسمتواه خمود جاى ده شاا، بنابراین، کنند حاله سر پشت از که حرسممى زیرا باشقد؛ سرما

اشکرگاهشمان ماهد حتمى م دادیم شکست هاها آن ما که دیدید اگر .نخوهید حکان م باانقد

.(777 :9351، ابدیت فرمغ) .نکنقد حرکت خود جاى از هم باز شدیم؛

:کرد سفاهش چنقن صفقن ده خود سپاهقان نقز به ااسلام علقه على حضرو

023/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری ر اخمرما م ااداهع قدموا م ااارصوص کاابنقان صفوفکم فسوما» ، )نصمرین ممزاحم «ااقاسم

9376: 232).

سمر پشت ها سپرداهان م جلو ها پوشان زه ، کنقد منظم سربى دیواهى چون ها هایتانصف

.دهقد قراه آنان

آهایمش م نظمم بما ها خمود نفرى 72 نقرمى، کربلا ماجراى ده نقز ااسلام علقه حسقن امام

.نامود اجرا ها جنگى اصول م نظامى فنون، منظم م دققق طوه به م کرد کاهزاه ماهد خاصى

.(233 :9371، مفقد )شقخ

رعایت سلسله مراتب (0

مراحمب سلسمله هعایت شکل گقری نقرمی نظامی میتد م متشکل اوازم ازیکی دیگر از

.باشد بالاحر میام ملقع، نظامى فرد هر یتنى است؛

:فرمایدمى مراحب سلسله هعایت ضرمهو دهباه سر قدس نىخاق امام

همى بایمد اطاعمت م مراحمب سلسمله این م باشد نظم همى کاه حا باشد مراحبى سلسله باید

.(992: 98 ج، امام کلام از ها جستجوى )ده .باشد اسلامى ضواب

سلسمله م نظمام کمه داهم ضاحیا سربازان م افسران م داهان دهجه از من :فرمایدمى هاچنقن

اگمر م همدممى ضمتف بمه هم اهحش، نشود حفظ مراحب سلسله اگر .بکنند حفظ ها مراحب

:9375، )صمققفه نموه .شد خواهد ضتقف کشوه برمد ضتف به هم ما اهحش نکرد خداى

999).

مظقفمه، نظمامى نقرمهماى .نقسمت انکاه قابل، نظامى نقرمهاى ده، اصل این هعایت اهاقت

دسمت خودسرانه بخواهد کسى هر اگر م داهد عهد بر ها دشانان با جنگ م کشوه از دفاع

م شکسمت جمز، شمد ممرج م همرج باعمث م همدنامى پقش از کاهى هقچ، بزند اقدام به

.نداهد ثارى خواهى

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 029

رامحم ها حخلمف م نافرممانى م، شمرعى ماجمب ها فرماندهى از اطاعت ه ()امام حضرو

:فرمایدمى افسرى دانشکد دانشجویان با دیداه ده ایشان که چنان شارد؛مى

همم، باشند کرد نفوذ است ماکن که شقاطقنى م نقست اهحش، باشد نداشته نظم اگر اهحش

زننمدممى داممن صوهحى یک بهها آن ،انتظامقه غقر م انتظامى قواى سایر ده هم ... اهحش ده

ممرج م هرج اهحش خود باطن ده م بگقرند انتظامقه قواى سایر ... م احش از ها نظم اینکه به

حسمب بمه .اسمت ماجب، است اسلام فرماند که، فرماندهى یک از اطاعت .... کنند ایجاد

کننمد حفظ خودشان باطن ده ها نظم انتظامقه قواى هاه ... است حرام حخلف، اسلام حکم

.(41 :9375، نوه )صققفه .باشد صققح پاسداهان سپا یک .باشد صققح حشاه یک حا

ایثار و شهادت طلبی (7

ده، شمهادو ماژ .اسمت «طلبمىایثماه م شمهادو» مؤمن هزمند برجسته هاىمیژگى از

حفکر بر طلبىشهادو .داهد میژ جایگاهى م مسقع کاهبردى ااسلام علقهم بقت اهل فرهنگ

متنماى بمه هرگمز، بمودن طلب شهادو .است استواه شایسته اعاال م کامل بقنش م مکتبى

کسمب ىهاها ده بنقادین ملااته گرفتن نادید م پقکاه م جنگ فنون م اصول ده حفکر نفى

فمتح ده بایمد بلکه، بقندیشد شهادو به حنها نباید مؤمن هزمند یتنى نقست؛ پقرمزى م فتح

هاچنمقن .دهمد فمرامان اهاقمت حسلققاحى م نظامى هاىضرمهو به م کند دبرح نقز ظفر م

علاقمه م عشمق با م دهد ادامه همانى میاممت م فتااقت به م، بکوشد خود جان حفظ براى

علقمه على حضرو .گرداند مى نصقب ها «ااقسنققن احدى» خدامند سرانجام حا برداهد گام

:فرمود دشان به حاله براى خود سپا حشویق هنگام ااسلام

(998: 69 خلبه، اابلاغه )نهج «سجق ا مشق ا اااوو ااى امشوا م نفس ا انفسکم عن طقبوا»

.برداهید گام مرگ سوى به جانى سبک م آسانى با م داهید سرخوش م خرم ها خود

025/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری مترفمت م بقمنش با هارا ناشایست اعاال از پرهقز م شایسته کاههاى انجام، مذهبى عیقد

طلبمىشهادو براى نقرممند م متنوى اىپشتوانه م کندمى حرنزدیک خدا به ها انسان، فراگقر

م شمهادو هفقمع میمام بمه حوانناى شد یاد گانه سه اصول به دستقابى بدمن م گرددمى ام

.یافت دست سرخ مرگ

:فرمایدمى اشتر مااک عهدنامه پایان ده ااسلام علقه على حضرو

: 93 ناممه، اابلاغمه نهمج )«هاجتمون ااقمه انما م ااشهادۀ م بااستادۀ اک م اى یختم ان م... »

9134).

.گرداند نصقباان ها شهادو م دهد پایان ستادو به ها حو م من کاه که خواهممى خدا از م

:گویدمى خود نقایش ده ااسلام لقهع سجاد امام

هداء نظمم فمى بمه نصقر م اماقائه من ااستادۀ فى به نستد حاد ا... » قوف ااشم «اعدائمه بسم

.(9 دعاى، سجادیه )صققفه

م بقنقم بختى نقک همى بختان نقک هارا به آن مسقله به که ستایشى ستایقممى ها خدامند

انمدهسمقد شمهادو بمه دشمانانش شاشمقر بما که شهداء به م دهآیقم ام دمستان شااه ده

.دهآیقم آنان دهجاع م بپقوندیم

:فرمایدمى ااسلام علقه على حضرو

.(383: 924 خلبه، اابلاغه )نهج «دیاههم ااى منهم ایائهم ااى اشوق اانا االه م»

اسمت شموقى از بقش دشان با همیاهمیى[ م نبرد صقنه] به من اشتقاق که! سوگند اخد به

.داهند خود سرزمقن به[ دشانان] آنان که

ده کمه کمرد حشبقه کامى حشنه به ها مجاهد، است الله ایاء به پقوستن، شهادو ثار چون م

:است گواها آب جوى م جست

.(383: 924 خلبه، اابلاغه نهج )«ااااء یرد اانکااظ االه ااى اارائح»

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 026

بمه که است کامى حشنه هاچون، برمد خدا سوى به[ خود جهاد م نشاط م باسرعت] که آن

.شتابدمى آب سوى

تعاون و همکاری (0

فرامانی مجود داهد که به فضقلت م اهاقت هادای م حتامن اشاه کرد همایاوم آیاو

اگر حتامن م هاکاهی نبود هقچ یک .بقشتر شارد است عباداوم فضقلت آن ها از بسقاهی

این حتامن .م انسان ده مضتقت ابتدایی باقی ماند بودشد نای از دستامهدهای بشری مقیق

-هاکماهى م حتمامن ضمرمهو .شودمی اساسی مقسوبهای ده نقرمی نظامی یکی از نقاز

از حنهما نمه م نمداهد برهمان م اسمتدلال به نقاز م است بدیهى امرى -هاقشه م جا هاه ده

شمرایلى همقچ ده کس هقچ م است اجتااعى زندگى اصول از که، اجتااعى اخلاقى اصول

:فرمایدمى -ااسلام علقه امقرمؤمنان .نقست نقاز بى آن از

یمک همقچ به مرا خدایا» :کردم دعا چنقن آاه م علقه االه صلى اکرم هسول مقضر ده همزى

بمه کسمى شمودنامى کمه چمرا نگو چنقن! على اى» :فرمود پقامبر« .نکن مقتاج بندگانت از

اامى حقوجنى لا االهم :بگو» :فرمود «کنم؟ دعا چگونه پس» :پرسقدم« .باشدن مقتاج دیگران

.(329 :9385، )مجلسی «خلیک شراه

.نکن مقتاج، خویش بد بندگان به مرا! خدایا

هامان دهند؛ مثبت پاسخ اجتااعى نقاز این به که است فرض، جامته افراد هاه بر، بنابراین

:فرمایدمى ااسلام علقه امقرمؤمنان .نقازمندند دیگران حتامن به خود که نهگو

.(623 :9381، )خوانساهی م مقاد بن حسقن «حتان حتقن کاا»

.کنند یاهى ها حو، کنىمى یاهى ها دیگران که چنان

(293: )هاان» «ینجد ام ینجد ام من» :فرمایدمى هاچنقن

.نکند اشیاهى کس، نکند یاهى ها دیگران کس هر

022/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری پرهیز از سستی (5

م داسمردى، شمود نقرمهماى نظمامی گریبانگقر است ماکن که ناپسندى ىهاخصلت از

آفمت یمک حشمکقلاو بمراى م بقاماهى یمک افمراد بمراى حاات این .است کاه ده کاهلى

م کاه بر هستى از طرفی بنقان .دگقر قراه دهمان م پقشگقرى موهد باید که شودمى مقسوب

.اسمت ساخته کاهى بهر ها کسى هر م چقزى هر آفرینش قدهحاند دست م شد بنا فتااقت

، نشمد آفریمد بقکاه م بقهود ، حقواناو بدن ده سلول یک م هستى جهان ده احم عدد یک

ابماس متمقن از انمد م طرح با م حساب همى، عظقم هاىکهکشان م عاام ذهاو هاه بلکه

:اندپوشقد مجود

.(45 آیه، )قار .بیده خلینا ءشى کل انا

.آفریدیم انداز به ها چقزى هر ما

کوچمک گرچه -عضوى اگر که هسقد خواهقم نتقجه این با حدبر ده اندام م جواهح خود به

کماه گرم ده بدن حقرك م سلامت زها زیرا، شد خواهد اختلال دچاه بدن، نکند کاه -باشد

.است آن اعضاى کلقه منظم م دققق

انجمام احسمن نقو به ها خود مظقفه اعضایش اگر داهد؛ حااتى چنقن یک نقرمی نظامی هم

.گرددمى اختلال دچاه گرنه م دهدمى ادامه خویش حرکت م حقاو به، دهند

م حنبلمى، کماهىکمم بما مرادف حیریبا سلامىا همایاو ده «حوانى» م «کسل» چون هایىماژ

نکموهش شمدو بمه آن از( ع) متصموم اماممان م است هفته کاه به مظقفه انجام ده سستى

.اندکرد

.(89 :9388، کلقنی ) .ااکسل ااتال عدم :فرمود( ع) صادق حضرو

.است کاه دشان، حنبلى م سستى

آخمرو امموه ده سسمتى بما ها آن، ناپسمند خصلت این از بقزاهى زابرا ضان( ع) باقر امام

:است دانسته مرحب

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 028

آخرحمه اممر عن فهو دنقا امر عن کسل من م دنقا امر عن کسلانا یکون اارجل اابغض انى

.(89 :9388، )کلقنی.اکسل

حمالبمى دنقما کماه ده کمه کسمى باشد؛ حنبل م سست دنقا کاه هد مرد که نداهم دمست من

.است حرحالبى آخرحش کاه ده، باشد

م خااصمانه اگمر م کننمدمى عال حشکقلاو م کشوه امنقت نظامی بتنوان حافظان نقرمهاى

بمه م هستند ام عنایت م خدا عبادو مشغول، خدمت طول ده، ناایند مظقفه انجام صادقانه

جاهموهى م اسلام کقان از دفاع جبهه ده مدامم بلوه آنان .شد خواهند نایل بزهگى اشپاد

م جنگنمدممى خمدا ها ده سمترگ مجاهدان بسان م دهگقرند گوناگونى دشانان با اسلامى

خمویش کماه از نبایمد هرگمز، هم این از .کنندمى مسلاقن م اسلام به ها خدمت ینحربزهگ

خدا براى کاه که چرا، گردند آاود کاهلى م کاهى کم به ناخواسته اىخد یا م شوند داسرد

:ع() صادق امام حتبقر به م نداهد خستگى

.(995 :9385، )مجلسی .«اااذا فااکسل االه من ااثواب کان ان»

چه؟ براى حااىبى م خستگى دیگر( هست که) خداست سوى از ثواب اگر

م شموق با هاواه ، یابدمى حاضر م ناظر ها ام م کندمى کاه خدا براى آنکه، عکس بر بلکه

:فرمود که داهد همى پقش ها قرآن پقام این م دهدمى ادامه کاه به بقشترى نشاط

.(65 آیه، )عنکبوو .سبلنا انهدینهم فقنا جاهدما مااذین

.بناایانقم آنان به ها خویش ىهاها ،کنند جهاد ما ها ده که آنان

اسرار و حفظ رازداری (8

اسمت؛ ممؤثر نظام بیاىحر حتی ده بیای یک حشکقلاو م از آن مهم هازداهی م حفظ اسراه

هوشمقاهى زمقنه این ده بایستى م است مردم مهاه نظامی نقرمهاى ابتلاى موهد بخش این

021/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری سماختاههای نظمامی م حشمکقلاحی نظمام سرى اابمل افشاى از، داد خرج به کافى دقت م

.ناود اجتناب شدو به آن از دشانان ساختن خبر با م اسلامى

آن افشماى پقاممدهاى، هم ایمن از .است اسراه سایر از حرمهم مراحب به هازها نوع این حفظ

اسملام دگا دیم نظامی م حشمکقلاحی از هازداهى .هازهاست سایر از باهحرزیان م ناگواهحر نقز

از زیانهما از بسمقاهى امکان آن مسقله به حوانمى که است نظامی اخلاق مهم اصول از یکى

مامى، داشمت دسمت ده ها عامل ابتکاه هاواه م کرد سلب ها دشانان نظام اسلامی ناحقه

:فرمایدمى( ع) على امام .جبران ناپذیر باشد بسا چه، آن به حوجهىبى

:9381، )خوانساهی م مقامد بمن حسمقن.... اااصول حضققع، باهبع اادمل ادباه لىع یستدل

491).

(هااهزش م) اصول نهادن زیرپا جاله از، دماتهاست افول نشانه چقز چهاه

اسملامى نظام م جامته ها بهخقانت ینحربزهگ زمر هازها ده گونهاین کردن فاش هاچنقن

.است

:فرمایدمى( ع) على

.(388 :9381، )خوانساهی م مقاد بن حسقن .ااامة خقانة ااخقانة اعظم

.هاستخقانت ینحربزهگ از امت به خقانت

حفاظمت بمه مسمتیقم بسمتگى، جنمگ ده پقمرمزى م پقشمرفت م نظامى اهداف به ههقابى

اخبماه م اسمناد حفمظ داقمل هاقن به، داهد اندش اطلاعاو به دستقابى م خودى اطلاعاو

ساختن فاش چنانکه، است هد هر ده، نظامى یک مظایف حرینضرمهى از شد بندىطبیه

علقمه مؤمنمان امقمر .شمودمى مقسوب نابخشودنى خقانتى م است خودکشى منزاه بهها آن

فرماید؛مى ااسلام

: 49 حکامت، اابلاغمه )نهمج «الاسراه بتقصقن اارأى م اارأى باجااة ااقزم م بااقزم ااظفر»

9991)

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 081

بمه نقمز اندیشمه م اندیشمه کاهانمداختن بمه بسته دمهاندیشى م دمهاندیش به بسته پقرمزى

.هازهاست نگهداهى

اسمراه حفاظمت، شمد دائامى م فراگقمر، اطلاعماو م اخبماه جنمگ کمه، اممرمز جهان ده

ناپمذیرحر آسمقب ییقنما حشمکقلاحى م اسمت برخوهداه مضاعف اهاقت از نظامى حشکقلاو

حفاظمت خویش اسراه از حاام جدیت م گقرىسخت با م باشد ماقف مهم این بر که است

.است مجاوعه افراد هاه مظقفه کاهى چنقن م کند

دوست با رأفت و دشمن با شدت (2

م یکمدیگر به هأفت م یکداى، غاخواهى، مهربانى، خدا ا ه مجاهدان زیباى ىهاخصلت از

جاال اسااى مظهر، ماقع ده اهزشاند خصلت این، است دشان برابر ده قاطتقت م شدو

:شنویممى قرآن از باز گقردمى سرچشاه آنان سرشاه ایاان از م است ااهى جلال م

(25 آیه، فتح« ).... بقنهم هحااء ااکفاه على اشداء مته ااذین م االه هسول مقاد»

م خشمن م سخت، کافران برابر ده هستند ام با که کسانى م خداست فرستاد ( ص) مقاد

.مهربانند خود مقان ده

بمه، مبماهز سمااه پمانزد دمهان ده م میمدس دفاع سال هشت طول ده اهزند میژگى این

م هامداى بما م کمرد یکپاهچمه م منسمجم ها انیلابى م مؤمن نقرمهاى آشکاها م زیبا لشک

.کردند حل ها جنگ م انیلاب فرساىطاقت مشکلاو، مهربانى

نبایدهای اخلاق نظامی در اسلام

غرمه (9

ده مقان صفاو ناپسند اخلاقی شاید کاتر صفتی به انداز غرمه م فریفتگمی زیمان مه م

م دنقما م دهمدمیخود قراه حأثقر. پقامدهای غرمه حاام زندگی انسان ها حقت مرگباه باشد

080/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری ، گمم ، اشتبا ده قضامو، سرچشاه بقگانگی از خدا م خویشتنغرمه .کندمیخرو ها حبا

هاانسمان عاموم ده. ، پقوستن به خ شقلان م اودگی به انواع گناهمان اسمتکردن ها حق

، طمولانى ، آهزمهماى، زیبمایى، ثرموجاله از گردد غرمه سبب چندى عوامل است ماکن

عواممل نظمامى نقرمهماى ده ... م آگماهى م ، علممنسمب م ، حسب، عبادوفرزند م فامقل

حشکقلاو ، قدهحاندىنبرد ده ، پقرمزى، حشریفاو، احترام، سلاح، میامدهجه چون؛ دیگرى

هاچمون ناهنجاهى مفاسد بقااهى این. سازدمى مبتلا غرمه بقااهى به ها دل نقز آن مانند م

آمهدمى باه به سازمان م فرد براى ها نقستى م هلاکت

:فرمایدمى ااسلام علقه على حضرو

.(373 :9381، )خوانساهی م مقاد بن حسقن «اااتاطب ااى اسلفته بنفسه اغتر من»

.کشاندمى هامهلکه به ها ام ، نفسششود مغرمه خویشتن ، بهکس هر

خلرناك هذیله این به که است دل از پقشگقرى م مراقبت براى انگقز بهترین مفسد هاقن

.نگردد گرفتاه

فخرفروشى و تکبر (0

یا قموم م ، فردی که با مال دنقا یا فرزندان م دنبال داهدها به« خدا فراموشی»، فخرفرمشی

.کندمیهای ام ها فراموش خدامند م نتات دهدمیبها ها آن بااد م به. به خود می..قبقله م

از پمس ، بمویژ آفمت ، ایمنکنمدممى حهدیمد ها نظمامى سمازمان م افمراد کهای کشند آفت

نجماما کمه بزهگمى کاه داقل به ها خویشتن کندم نفوذ نظامى دل ده است ماکن هاپقرمزى

حردیمد بمدمن حمااتى چنقن. بداند بالاحر م بهتر دیگران ، ازحشکقلاو برحر موقتقت ، یاداد

.شود دهمان م پقشگقرى باید حتاا م است آمهزیان سازمان م فرد براى

دمازد بما مکمه فتح از ، پسآاه م علقه الله صلى اسلام گرامى ، هسولهجرى هشتم سال ده

فرامانمى م مکمه فمتح ، بویژ پس ده پس هاى، پقرمزىهفت «هوازن» جنگ به سپاهى هزاه

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 087

مرحلمه ده آنمان شمد سمبب آفت هاقن م شد هزمندگان بقنى بزهگ م نخوو سبب نقرمها

:کندمى یاد چنقن حلخ حادثه آن از مجقد قرآن. گردند فراه م پراکندگى دچاه جنگ نخست

قئا عمنکم حغمن فلم کثرحکم اعجبتکم اذ حنقن یوم م کثقرۀ طنموا فى االه نصرکم اید» م شم

.(29 ، آیه)حوبه «مدبرین ماقتم ثم هحبت باا اااهض علقکم ضاقت

انمىفرام کمه آنگما کمرد؛ یماهى حنمقن جنمگ جالمه از بسمقاه جاهاى ده ها شاا خدامند

هامه بما زممقن م نقاممد کاهحمان بمه زیماد اشمکر آن ماى آمهد شگفت به ها ، شااحتدادحان

!گذاشتقد فراه به پا م شد حنگ شاا بر مستتش

تمرد (1

، م حامرد اسمت نظمامى سمازمان یمک ، شقراز مراحب سلسله هعایت شد یاد که طوه هاان

نه»، صوهو آن ، دهبگسلد هم از ها شقراز این داهد امکان آن هر که است خلرناکى حربه

آسمقاب بمه ، آبپذیرد صوهو که عنوانى هر به حارد «نشان حاك از نه م ماند نشان حاك از

، ، غمرمهحوزى، کقنهحسد. دهدمى حغققر بقگانه سود به ها خودى موقتقت م هیزدمى دشان

م حامرد سمبب کمه است شومى هاىانگقز . .. م ، بزداى، دنقاگرایىفهاى ، کجپرستىبقگانه

، اسمت زیانبماه م زشمت دم هر نتقجه م انگقز م شودمى فرماندهان دستوههاى از نافرمانى

آن بر نقز مجقد قرآن م است جاع قابل «دنقازدگى» عنوان حقت یادشد هاىانگقز مجاوع

:فرماید، مىکرد حصریح

بااققوۀ اهضقتم اااهض ااى اثاقلتم االه سبقل فى انفرما اکم ققل اذا مااکم»

(38، آیه )حوبه «قلقل ااا اااخرۀ فى اادنقا ااققوۀ متاع فاا اااخرۀ من اادنقا

بر!« کنقد حرکت خدا ها ده جهاد سوى به: »شودمى گفته شاا به مقتى که شد چه ها شاا

متماع اینکمه بما ایمد؟شمد هاضى آخرو جاى به دنقا زندگى به آیا کنقد؟مى سنگقنى زمقن

!نقست اندکى ، جزآخرو برابر ده دنقا زندگى

083/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری م افمراد بمه گمرم یما فرد نافرمانى م هست نقز مسرى هاىبقااهى از حارد که دانست باید

.سازدمى آاود نقز ها نانا م کندمى سرایت نقز حشکقلاو دیگر هاىگرم

تفرقه و نزاع (0

بمراى حفرقمه م دهگقرى ماى داهد پى ده ها حشکقلاو بااندگى م ، حیویتهاداى م محدو

:فرمایدمى باه این ده مجقد قرآن. است ، شکنند نظامى سازمان بویژ اجتااعى هر

(56، آیه )انفال.« .. هیقکم حذهب م شلوافتف حنازعوا لا م هسواه م االه اطقتوا م»

شموکت م شوید سست که نکنقد کشاکش م نزاع م کنقد اطاعت ها پقامبرش م خدا فرمان

.برمد بقن از شاا

م حامرد خمدا از نافرمانى اثر ، برآن نتقجه م حفرقه م نزاع که کندمى حصریح شریف آیه این

اسملامى جامتمه شموکت م قمدهو هفمتن بماد بر سبب م آیدىم پدید ههبرى دستوهاو از

.گرددمى

حبما ها ، فرجمامشکرد هخنه حشکقلاحى هر ده حشتت م حفرقه که دهدمى گواهى نقز حاهیخ

ده کمه آن از پمس متامیمه: ناونه عنوان به. است کرد چقر ام بر ها دشان م است ساخته

م حهماجم بمه دست دهنگ بى انداخت اختلاف م حفرقه ااسلام علقه على امام نقرمهاى بقن

شمهرهاى م داشمت گسمقل اممام نفموذ حقمت مناطق سوى به ها خود سربازان م زد غاهو

نقرمهماى اعمزام ، بماهامام اممام آن شمهادو از پمس هاچنمقن. کشمقد آشوب به ها مرزى

میمام ایمتنه ده م سماخت حفرقمه م پراکنمدگى دچماه ها ، شقتقانخود مزدمه م جاسوس

م کمرد نشمقنخانه -ها ااسلام علقه حسن امام یتنى -مردم ماقتى ههبر م غصب ها خلافت

.آمدمى نباید که آمد آن اسلامى جامته سر بر

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 089

نتیجه گیری

م شمد پرداختمهبمه کنکماش ده اسلام نظامی اخلاق جایگا با هدف یافتن ده این میااه

احکمام بمه ااتزام .م موهد حاکقد قراه گرفته استنظامی ده اسلام حبققن اخلاقهای شاخصه

کماهى حقلمه بمه مربوط که -صنفى اخلاق بویژ اسلامى اخلاق از برخوهداهى م اسلامى

، هم ایمن از .اسمت مقرمماو از ههمایى ها حنها م لازم نظامی نقرمهاى براى -شودمى افراد

م قمرآن بمه حاسمک بما م ىاخلاقم م شمرعى مشکلاو شناخت با بایستى نظامی نقرمهاى

صققح هاىشقو ، ههبرى متظم میام فرامقن م حکومتى احکام، (ع) متصومقن ههناودهاى

1کننمد جلموگقرى احتامااى ىهاآسمقب بمرمز از م گرفتمه فمرا ها نظامی مسائل با برخوهد

، اسمت برخموهداه بالایى بسقاه اهاقت ، ازاسلام ، دهنفس حهذیب م اخلاق هاچنقن مسأاه

همدایت م هشمد م انسمان ، حهمذیباخلاقمى حربقمت کریم قرآن نزمل اهداف از که بلوهى

بمودن مکتبى به حوجه . باداندمى انسان اهزش ملاك ها اخلاقى هاىخصلت م است جامته

، نتقجه اصلی این میااه ایمن اسمتشد نهاد حیوا م ایاان بر آن اساس ، کههای نظامینقرم

.است حشکقلاو این اوازم م ضرمهیاو ، ازنقکو اخلاق به لقحخ که

085/ تبیین بایدها و نبایدهای اخلاق نظامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری منابع

.قرآن کریم -

مقامد ای،: کامر ، حرجامهااخصمال (؛9377. )، مقاد بن علی(شقخ صدمق) ابن بابویه -

.، کتابچی، حهرانباقر

.اده، داه ص، بقرمواسان ااترب(؛ 9379. )، مقاد بن مکرمابن منظوه -

.، نشر نیله، حهرانستادوکقاقای (؛ 9379. )، احاد بن مقادابن مسکویه -

.، مکتبه فیقه، قمحنبقه ااخواطر م نزهه اانواظر(؛ 9491. )، مستود بن عقسیابی فراس -

.، مکله ااالبوعاو، کویتالاخلاق اانظریه(؛ 9579. )، عبداارحانبدمی -

.انصاهیان، قم، نهج اافصاحة(؛ 9351. )اسمابواای، پایند -

: سقد مهدی ، مقیقغرهااقکم م دهه ااکلم(؛ 9491. )، عبدااواحد بن مقادحاقای آمدی -

.، داهااکتاب الاسلامی، قمهجایی

.مرکز نشر اسراء، ، قمبادی اخلاق ده قرآنم(؛ 9378. )، عبدااللهجوادی آملی -

، دفتمر نشمر ، حهمراناابلاغمه حرجاه م حفسقر نهمج(؛ 9376. )، مقاد حییزیجتفری حبری -

.فرهنگ اسلامی

.، موسسه آل اابقت، قممسائل ااشقته(؛ 9415. )، مقاد بن حسنحر عاملی -

، پژمهشممگا علمموم انسممانی م ، حهممرانخممدا ده فلسممفه(؛ 9383. )، بهاءااممدینخرمشمماهی -

.یملااتاو فرهنگ

)ه (مؤسسه حنظقم م نشر آثاه امام خاقنی، حهران، صققفه امام(؛ 9365. )، همح اللهخاقنی -

، موسسمه حهمران، شرح غمره ااقکمم(؛ 9381. )نمقاد بن حسقم ، آقاجاال خوانساهی -

.انتشاهاو م چاپ

.بوستان کتاب، قم، فرمغ ابدیت(؛ 9381. )جتفر، سبقانی -

0318 تابستان 78/ شماره 01ش انتظامی کرمان، سال فصلنامه علمی تخصصی دان/ 086

انتشاهاو اممام علمی ، قم، هج اابلاغه با حرجاه فاهسی همانن(؛ 9351. )علی بن ابی طااب -

.ن ابی طاابب

، مقتة صفقن ؛ حقیقق م شرح عبدااسلام مقاد هاهمن(؛ 9498. )انصربن مزاحم ااانیری -

.مکتبه آیه ااتظای ااارعشی اانجفی، قم

.مقبقن، قم، 9الإهشاد اااجلد(؛ 9384. )مقاد بن مقاد، مفقد -