Mga Nilalaman

Pahina

Kabanata 1: Ang Mindanao At

Ang Moro National Liberation Front

2

Kabanata 2: Kasunduang Tripoli 12

Kabanata 3: Kataksilan sa Patikul 18

Kabanata 4: Mga Epekto ng Masaker 20

Mga Batis 21

Mga Karagdagang Larawan 22

Kabanata 1: Ang Mindanao atAng Moro National Liberation Front

1 | P a h i n a

Ang mga labanan sa Mindanao ay resulta ng iilang daang taong hindi pagkakaintindihan

na mauugat sa pagkuha ng mga banyaga sa Pilipinas. Makikita sa kasaysayan ng mga Muslim sa

Mindanao na talagang nilabanan nila ang mga Amerikano at Kastila. Pagkatapos ng mga

pamahalaang kolonyal, ang mababang prayoridad ng pag-unlad ng Mindanao sa gobyerno ay

nagging dahilan ng poot ng mga Muslim. Sinisi ng mga pinunong Muslim ang administrasyon

para sa mga problema nila sa Mindanao, tulad ng kaguluhan at hindi pag-unlad.

Noong Marso 1968, isang pangyayari sa Maynila ay naging dahilan ng pagkasabog ng

pag-aaway sa Mindanao. May lumitaw na taong umano’y naligtas sa isang masaker ng kabataang

Muslim na nagsasanay sa isla ng Corregidor sa Look ng Maynila, sa ilalim ng sultanato ng Sulu.

Ang taong ito’y napunta sa kamay ni Justiniano Montano, isang kongresistang malupit na

manunuligsa ni Marcos. Ang pangyayaring ito’y ipinalabas sa telebisyon, radio at mga

pahayagan, at napilitan ang kongreso na imbestigahan ito.

Ang Muslim Independence Movement (MIM)

Naging emosyonal ang reaksyon ng dalawang kongresistang Muslim, sina Salipada

Pendatun ng Cotabato at Rashid Lucman ng Lanao. (Castro, 2005) Si Pendatun, na noong

panahon na iyon ay presidente ng Muslim Association of the Philippines, ay maaring gumanap

ng malaking papel sa pagtatag ng Muslim Independence Movement (MIM) noong ika-isa ng

Mayo, taong 1968. Ito’y itinatag ni Udtog Matalam, bayaw ni Pendatun at gobernador ng

Cotabato. Naging malaking problema para sa gobyerno ang pagtiwalag ng mga Muslim noong

ininatag ang MIM.

2 | P a h i n a

Si Lucman naman, kasama ni Macapanton Abbas, Jr., ay nagtatag ng Union of Islamic

Force (UIFO). Ito’y naging dahilan ng pagtitipon ng mga binatang Muslim sa Maynila.

Mabibilang sa mga kabataang nagtipon si Nurullaji “Nur” Misuari. Malaki rin ang naging papel

ni Lucman sa pagpapadala sa ibang bansa ng isang grupong tinawag na “Top 90”.

Ang Top 90

Ang Top 90 ay limang bunton ng mga tao na ipinadala ng mga matatanyag na Pilipinong

Muslim sa Malaysia para sa mga pagsasanay. Ang unang bunton ay may nilalaman na

dalawampung tauhan, karamihan sa kanila mga kabataang estudyante galing Maynila. Kasama

ng grupong ito’y sina Ali Sansaluna, Dimansankay Pundato, Bian Lay Lim, Hudan Abubakar,

Sali Wali, Lamit Hassan, Alimphasa Bandaying at Jamil Lucman. (Castro, 2005) Sila’y dumaan

sa Sitio Karundong sa Sulu, bago pumunta sa Sabah at sunod naman sa Kota Kinabalu. Sa

wakas, noong Enero 1969 ay na punta sa sila sa kanilang paroroonan, sa Pulao Palangkor, isang

isla sa Kanlurang Malaysia.

Ang pangalawang bunton naman ay binuo ng labing-isang katauhan na pinamunuan ni

Uttoh Salahudin. Nakarating sila sa Malaysia noong Pebrero 1969. Sina Abul Kyer Alonto (na

dating nag-aral ng abogasya sa Kolehiyo ng San Beda), Amelil Malagiok, Julhambri Misuari at

Benjamin “Al” Kaluang ay kabilang dito. Ang susunod na bunton ay binuo rin ng labing-isang

kasapi, kasama na roon sina Alawi Mohammad at Indar Tampi, manugang ni Brig. Hen.

Mamarinta Lao. Ang namuno sa grupong ito ay si Nur Misuari. Sila’y nakarating sa

destinasyon noong Marso 1969. Lahat ng kasapi ng ika-apat na bunton ay nakarating din sa

buwan na iyon, habang ang huling grupo’y nakarating noong Mayo pa. Ang mga kasapi ng

huling bunton ay nakalap sa Basilan ni Abdullah Camlian. (Castro, 2005)

3 | P a h i n a

Ang limang grupo’y sabay nagtapos sa mga pagsasanay at magkakasamang bumalik sa

Pilipinas noong Marso 1970. Pagdating nila sa Malabang, Lanao del Sur, sila’y sinalubong ng

mayor ng Malabang na si Amir Balindong, kasama ang mambabatas na si Rashid Lucman,

Gobernador Madki Alonto, tatay ni Abul Khyer Alonto, at si Tahir Ali, na nagtapos sa Cairo

Military Academy. Tinangka nilang kunin ang mga miyembro ng kanilang grupo para sa isa

pang grupo ng rebeldeng Muslim, ang Ansar El Islam. Kaunti lamang ang kumagat sa alok nila,

kahit si Abul Khyer Alonto, na anak ng isa sa mga nag-aalok, ay hindi sumali.

Pagkatapos makarating sa Malabang, ang mga miyembro ng tinaguriang “Top 90” ay

umuwi na sa kani-kanilang mga tahanan at probinsya. Subalit, hindi nagtagal at bumalik din

yung mga taga-Maynila sa Cotabato upang tulungan si Datu Ugtog Matalam sa pagpapalakas ng

MIM. Sa panahon rin na iyon, nakabalik na si Hashim Salamat sa Cotabato. Siya’y nanggaling

sa ibang bansa. Pagbalik niya, siya’y nagtrabaho bilang “Provincial Librarian” sa ilalim ni

Gobernador Simeon Datumanong.

Tila pinagsama sila lahat ng tadhana.

Ang Simula ng MNLF

Mula sa grupo ng mga kabataang ito isinilang ang Moro National Liberation Front, o mas

kilala bilang MNLF. Noong bata pa ang organisasyon, hindi pa ito kilala. Sa totoo nga, kaunti

pa lamang ang may alam tungkol sa organisasyong ito dahil palihim itong itinatag. Sa ibang

mga pinunong Muslim, nakilala sila bilang “Parhimpunan Kabangsahan Anak Islam” o

PARKAI. Dahil karamihan sa “Top 90” ay Maranao (40 sa kanila), ninais ng mga Maranao na

ang kapwa Maranao nilang si Abul Khyer Alonto ang maging chairman nila, ngunit hindi niya

tinanggap ang posisyon. Sa halip, sinabi niyang mas karapatdapat si Nur Misuari para sa

4 | P a h i n a

posisyon. Ang guro ng political science sa Unibersidad ng Pilipinas ay mas akma daw para sa

pinakamahalagang trabaho ng isang Chairman: paghingi ng tulong at suporta sa mga bansang

Muslim. Ang mga unang opisyal ng grupong ito’y makikita sa Pigura 1.1

Mga Unang Opisyal ng MNLF

Chairman Nur Misuari

Vice Chairman Abul Khyer Alonto

Central Committee Nur Misuari

Abul Khyer Alonto

Sali Wali

Uttoh Salahudin

Jamil Lucman

Amelil Malagiok

Lamit Hassan

Provincial Chairmen:

Lupah Sug Bian Lay Lim

Basilan Uttoh Salahudin

Zamboanga Alawi Mohammad

Lanao Abul Khyer Alonto

Cotabato Ali Sansaluna

Pigura 1.1 : Mga Opisyal ng MNLF

Mula 1970 hanggang 1972, ang Mindanao ay naghahanda na para sa armadong labanan,

ngunit ang mga miyembro ng “Top 90” ay maingat na naniguro na walang makatuklas sa

kanilang mga gawain. Sila’y nagkasundo na maghiwalay at magsi-ayos ng mga armadong grupo

sa iba’t ibang lugar. Dahil si Marcos ay abala sa mga kaguluhang ginagawa ng Communist Party

5 | P a h i n a

of the Philippines (CPP) sa Maynila, at ang pagkabuo ng bagong New People’s Army (NPA),

hindi masyadong napansin ang mga bulungan at pagtatago na nagaganap sa Mindanao.

Ang grupo sa Cotabato ay nagtrabaho kasama ng mga kabataan ng MIM at marami silang

nakalap na mga taga-suporta para sa sarili nilang grupo. Sa Lanao naman, kahit malakas ang

impluwensya ng mga pamilyang Alonto at Lucman, hindi masyadong matagumpay ang

kampanya nila dahil sa taliwas ang kanilang mga interes sa interes ng mga lokal na opisyal.

Ngunit, naging matagumpay naman ang pag-aayos ng mga armadong grupo sa Zamboanga,

Basilan at Sulu.

Isang grupo ng mga bagong miyembro ng MNLF, na binansagang “Batch 300” ay

pumunta sa Pulao Bangi, Sabah noong Marso 1972. Subalit, ang kanilang pagsasanay ay naputol

dahil noong Nobyembre ay pinabalik na sila sa Pilipinas. Kailangan daw sila upang dagdagan

ang puwersa ng MNLF. Nagulat kasi ang mga nagtitiwalag na Muslim sa pagdeklara ang Batas

Militar noong ika-21 ng Setymebre ng taong iyon. Sinimulan nila agad ang putukan at labanan

sa Mindanao, bilang protesta sa Batas Militar.

Ang unang mahalagang reaksyon sa Batas Militar ay hindi nanggaling sa MNLF, kundi

kay Sacar Basman, hepe ng pulis sa lungsod ng Marawi. Tinatayang isang libong armadong

lalaki ang pinamunuan niya sa puwersang pagkuha ng Marawi. Nasupil sila ng AFP pagkatapos

ng tatlong araw ng labanan.

Ang atakeng ito’y tinaguriang hudyat para sa mga rebelde sa iba’t ibang lalawigan ng

Mindanao para ipasidhi ang kanilang armadong pakikibaka. Halos 6,000 na rebelde ang

sumalakay sa Cotabato, at ilang libo din ang sumalakay sa Basilan at Zamboanga del Sur, ayon

sa ulat mismo ni Presidente Marcos. Maganda ang oras na iyon para lumaban, dahil inamin rin

naman ng Presidente na sa panahon na iyon, ang Armed Forces of the Philippines (AFP), kasama

6 | P a h i n a

ang Philippine Constabulary ay hindi handa para sa mga pangyayari sa Mindanao. Kinailangan

pa nilang madaliin ang pagpaparami ng kanilang mga sundalo sa Mindanao. Tumuloy ang

labanan ng mga Muslim at AFP sa iba’t ibang lugar sa Mindanao.

Makikita natin na ang problema ng pagrerebelde ay hindi lehitimong dahilan ng

pagdeklara ng Batas Militar. Sa katunayan, ang kabaligtaran ang nangyari. Naging dahilan ng

ang pagdeklara ng Batas Militar upang lalong lumala ang karahasan ng mga armadong rebelde.

Istruktura ng MNLF

Upang maging epektibo ang MNLF, kinailangan nilang ayusin ang kanilang herarkiya.

Kaya’t mapapansin na maunlad ang organisasyon ng MNLF. Ang central committee nila’y

binubuo ng dalawampung miyembro. Mayroong din silang “political bureau, propaganda and

intelligence bureau, provincial/barrio committees and a regular army, [called] the Bangsa Moro

Army (BMA).”(Domingo, 1978) Ang BMA ay mayroong field marshall na hindi nasa ilalim ng

central committee, field marshall sa antas probinsyal at zone commanders sa antas munisipal.

Mayroong ding mga home defense units upang tulungan ang mga yunit ng BMA.

MNLF sa Internasyonal na Komunidad

Maunlad man o hindi ang istruktura ng MNLF, hindi ito mabubuhay na walang suporta

ng mga bansang Muslim. Ang unang nilang malaking taga-suporta ay ang punong ministro ng

Sabah, si Tun Mustapha. Tinangkilik niya ang organisasyon dahil nais niyang tanggalin ang

Sabah sa Malaysia at, kasama ng mga lalawigang Muslim sa Mindanao, bumuo ng makabagong

7 | P a h i n a

Sultanato ng Sulu. Naging malaking tagataguyod rin ang Libya. Sinuportahan ng Libya ang

MNLF dahil sa historikal at relihiyosong layon, na maipapaliwanag sa mga sumusunod na talata.

Ang MNLF ay nakatawag din ng pansin ng mga organisasyong internasyonal, katulad ng

Organization of Islamic Conference o OIC. Una nila itong binanggit noong pangatlong panayam

nila noong Marso 1972, sa Jeddah, Saudi Arabia. Ipinahayag nila ang kanilang pagkabahala sa

sitwasyon ng mga Muslim sa Pilipinas. Pareho rin ang damdamin ng 4th Islamic Conference sa

Benghazi, Libya noong Marso 1973. Pinahayag nila ang kanilang pagkabahala naman sa

maramihang pagpapatay ng mga Muslim sa Timog Pilipinas. Hiniling din nila na tigilin ng

gobyerno ang armadong operasyon nila sa Mindanao. Nagpadala sila ng Quadripartite

Ministerial Commission sa Pilipinas noong Agosto 1973. Ang grupo ay binuo ng mga kinatawan

mula sa Libya, Saudi Arabia, Senegal at Somalia, at ang pinuno nito’y si Dr. Ali Abdusaalam

Treki ng Libya. Nakita nila na taliwas sa katotohanan ang mga ulat na nakukuha nila tungkol sa

Mindanao.

Sa pamamagitan nito, namulat ang pamahalaang Pilipinas sa malakas na paninira tungkol

sa kanila sa Middle East. Upang matugunan ang problemang ito, itinakda si Lininding

Pangandaman na Embahador ng Pilipinas sa Saudi Arabia. Tinulungan niya si Yusop Abubakay,

Embahador ng Pilipinas sa Malaysia, na ipaliwanag ang posisyon ng gobyerno ukol sa MNLF.

Ngunit, walang laban ang dalawang embahador sa pinagsama-samang puwersa ng mga rebelde

sa Middle East. Kasama rito ang mga pinuno ng mga rebelde tulad nina Nur Misuari, Ustadz

Abdulbaki Abubakar, Kagim Jajurie, Abdurasad Asani, Dr. Abdurahaman Amin, Salamat

Hashim, at mga kilalang pulitiko na naging rebelde na rin tulad nina Salipa Pendatun at Rashid

Lucman. Sila’y naglunsad ng seryosong kampanya upang palaganapin ang kanilang posisyon ng

pagtitiwalag mula sa Republika ng Pilipinas. Natulungan pa sila ng pangmadlang midya dahil sa

8 | P a h i n a

kanilang Overseas Directorate of Information, na pinamunuan ni Abdurasad Asani. Ang

himpilan ng departamentong ito ay hindi sa Pilipinas, ito’y nasa Tripoli, Libya.

Ang pagkabigo ng mga embahador sa kanilang kampanya ay kitang-kita sa 5th Islamic

Foreign Ministers Conference na ginanap sa Kuala Lumpur, Malaysia noong Hunyo 1974. Sa

ng kanilang Resolution 18, nakasaad na nakikita nila ang mga hakbang na ginagawa ng gobyerno

ng Pilipinas upang ipabuti ang sitwasyon sa Mindanao, ngunit inudyok nila ang gobyerno na

maghanap ng mapayapang solusyon sa problemang ito sa pamamagitan ng paglahok ng mga

peace talks kasama ng mga pinunong Muslim, lalo na yung mga kinatawan ng MNLF. Sa

ganitong paraan daw ay makagagawa sila ng solusyon para sa kondisyon ng mga Muslim sa

Pilipinas at mapapanatilihan ang dakilang kapangyarihan ng pamahalaan at teritoryal na

integridad ng bansa. Ngunit may maliit ding pagkapanalo ang gobyerno rito. Sa resolusyon,

nakasaad rin na nakikita nila na ang problema ay sa loob lamang ng Pilipinas, kaya’t kinailangan

tigilin ng MNLF ang kampanya nila para sa “decolonization.” Sa halip, pinaglabanan na lang

nila ang awtonimiya. Dahil din sa resolusyong ito, tinigil ng Malaysia ang isang malaking kargo

ng armas na dapat ay dadaan sa Sabah papuntang Kanlurang Mindanao.

Ang resolusyon ay personal na inihatid ni Secretary-General Mohammad Hassan Al-

Tohamy kay Presidente Marcos sa Maynila pagkatapos ng panayam. Habang naroon si Tohamy,

nasabi rin niya kay Marcos na gusto ng OIC na si Executive Secretary Melchor ang manguna sa

mga kinatawan ng gobyerno sa peace talks nila kasama ng MNLF. Napansin kasi nila na si

Melchor ay mahusay na diplomatiko.

Alam na ni Marcos na mag-iiba na hiling ng MNLF (galing sa “decolonization”

magiging awtonimiya) sa parating na negosasyon, kaya sinabi niya kay Melchor na sumang-ayon

sa kanilang mga hinihiling habang ito’y hindi makasasama sa dakilang kapangyarihan o teritoryo

9 | P a h i n a

ng Pilipinas. Noong Enero 1875 niya pinadala ang unang grupo ng kinatawan ng gobyerno para

sa peace talks sa Middle East. Ito’y ginawa rin niya upang mapakita sa mga tagasustento ng

MNLF sa Middle East na talagang sinsubukan niyang maghanap ng mapayapang solusyon sa

problema.

Ngunit may tinatagong intensyon ang unang grupong ito. Ang pangunahing tungkulin

nila ay hindi ang pakikilahok sa peace talks, ang pangunahing misyon nila ay ang gawing mas

malapit ang relasyong ekonomikal at pulitikal ng Pilipinas at mga bansa sa Middle East, lalo na

sa Saudi Arabia, Egypt at Algeria. Subalit, pagdating ni Melchor sa Middle East, nalaman niya

na ang pagiging mas malapit ng Pilipinas at mga bansang iyon ay nakasalalay sa pagkaroon ng

kasunduan kasama ng MNLF. Nalaman din niya na ang MNLF ay hindi tinatakbo lamang ng

mga Pilipinong Muslim. Ito’y naiimpluwensyahan din ng mga tagataguyod nito sa OIC, katulad

ng Libya. Ang nais kasi ng Libya ay maging Yasser Arafat ng Pilipinas si Nur Misuari, sa

pamamagitan ni Ali Abdussalam Treki, ang ministro ng panlabas na relasyon. Si Tohamy

naman ay may sariling interes din sa isyung ito. Ninais niyang magkaroon ng malaking

tagumpay ang OIC sa ilalim niya, ayon kay Melchor, kaya’t pinipilit niya ang solusyong Cyprus

sa Pilipinas. Sa ibang salita, nais niyang mahiwalay ang Mindanao sa Pilipinas at maibigay ito

sa mga Muslim.

Sa peace talks, hinain ng ni Misuari ang kanyang nais na mabigyan ng belligerency status

ang MNLF. Ang planong ito’y sinuportahan ng Libya. Ngunit, ayaw pumayag ni Melchor sa

planong ito, at tinawagan niya si Marcos upang malaman niya ang mga pangyayari. Nais rin

sabihin ni Melchor kay Marcos na nagbanta si Tohamy na gawing prenda ang mga kinatawan ng

gobyerno, ngunit natakot siya na baka pinakikinggan ang kanilang usapan. Pinasabi niya sa ka-

grupo niyang Ilokano, si Pacifico Castro, na sabihin ang kanyang mensahe sa Ilonggo para kung

10 | P a h i n a

sakiling pinakikinggan sila’y hindi naman nila maiintindihan ang sinasabi. Ang problema lang

ay hindi alam ni Castro ang Ilonggong salita para sa “hostage”, kaya nasabi niya ang salita sa

Ingles. (Vitug & Gloria, 2000)

Nabahala si Marcos sa balita tungkol sa prenda, ngunit sinabi ni Melchor na maghananap

na lamang siya ng paraan upang magkaroon ng honorable recess ng mga pagpupulong. Swerte

lang siya at sa susunod na araw ay nalaman ni Tohamy na nagkasakit ang kanyang magulang.

Umuwi agad siya sa Cairo. Si Nur Misuari naman ay nagkasakit ng bronchitis. Napilitan tuloy

ang mga lupon na tigilin ang pagpupulong.

Umabot sa isang taon ang peace talks. Sa huli, pinadala na lang ni Marcos ang asawa

niyang si Imelda upang makipagkita sa mga lider ng Middle East, kasama si Moammar Qaddafi,

pinuno ng gobyerno ng Libya. Nagkita sila noong Nobyembre 1976, at nilagdaan nila ang RP-

Libyan Trade Agreement at isang Cultural and Scientific Agreement. Pero ang totoong layunin

ni Gng. Marcos ay hindi ang paglagda ang kasunduang ito, kundi ang paghikayat kay Qaddafi na

puwersahan ang MNLF na lagdaan na ang peace pact. Naging matagumpay naman si Gng.

Marcos dahil ang pagkikita nila ay nagresulta sa paggawa ng Joint Communiqué noong ika-17 ng

Nobyembre ng taong iyon. Ito’y nagtawag para sa muling pagpulong para sa peace talks sa

Tripoli na magsisimula sa ika-15 ng Disyembre 1976. Disyembre 23 natapos ang pagpupulong,

at nagresulta ito sa paglagda ng isang kasunduan sa pagitan ng MNLF at gobyernong Pilipino.

Ang kasunduan na iyon ay makikilala sa Pilipinas at sa buong mundo sa pangalang Tripoli

Agreement o Kasunduang Tripoli.

11 | P a h i n a

Kabanata 2: Kasunduang Tripoli

Nilagdaan ng gobyerno ng Pilipinas at ng MNLF ang Kasunduang Tripoli noong ika-23

ng Disyembre ng taong 1976. Ang mga naglagda ay si Nur Misuari, na kumatawan ng MNLF, si

Carmelo C. Barbero (undersecretary ng depensa at pinuno ng lupong Filipino sa Tripoli) naman

para sa gobyerno, Dr. Ali Abdussalam Treki bilang Chairman ng negosasyon at kinatawan ng

Quadripartite Commission at Dr. Amadou Karim Gaye bilang Secretary General ng OIC.

Kabilang sa lupon ng gobyerno si Barbero, Lininding Pangandaman(embahador),

Pacifico Castro (embahador), Simeon Datumanong (komisyonado ng Rehiyon XII), Karim Sidri

(administrador ng Southern Philippine Development Authority o SPDA) at Col. Eduardo Ermita.

Ayon kay Ermita, na aide-de-camp ni Barbero noong panahong iyon, hindi sumasang-

ayon ang lupong Barbero sa balangkas ng kasunduan. Marami daw kasing mga nakapag-

aalinlangan na kondisyon kung saan nagiging masyadong makapangyarihan ang MNLF.

Halimbawa, nakasaad doon na kailangan magtakda ng mga Muslim sa halos lahat ng

mahahalagang posisyon sa gobyerno at ipairal ang batas shariah sa lahat ng lokal na korte.

Nakasaad din doon na gagawa sila ng malayang sistemang pang-ekonomiya at pulitikal sa

rehiyonal na gobyernong ibubuo nila. Ayon kay Ret. Maj. Gen. Delfin Castro (2005), nilagdaan

lamang ng gobyerno ang Kasunduang Tripoli upang ipakita sa mga Muslim na ginagawa nila ang

lahat ng maaring gawin upang mabigyan ng solusyon ang problema sa Mindanao.

Ang paglagda sa kasunduan ay naging malaking balita sa loob at labas ng bansa. Nagulat

naman ang mga komander ng military sa Mindanao at ang mga sibilyan na sumusuporta sa

kampanyang pangkapayapaan ng ng gobyerno noong narinig nila ang balitang ito. Kasi, noong

panahon na iyon, ang mga puwersa ng MNLF ay nagdedepensa lamang. Karamihan sa kanila ay

12 | P a h i n a

nagtatago at umiiwas sa mga enkwentro. Inakala nila na hihintayin na lang ng gobyerno na

maubusan sila ng pagkain at punglo, at pagkatapos noon ay mapipilitan silang sumuko.

Ceasefire

Isa sa mahalagang puntos ng Kasuduang Tripoli pagdelkara ng ceasefire. Agad na

gumawa ng ceasefire order (General Order No. 58) si Presidente Marcos para sa AFP noong

ika-24 ng Disyembre 1976, isa araw lang matapos lagdaan ang Kasunduang Tripoli. Samantala,

natagalan ang MNLF sa pagkalat ng balita tungkol sa ceasefire dahil kalat-kalat ang kanilang

mga kasapi. Tinupad din nila ang probisyon sa kasunduan tungkol sa pagbuo ng Joint Ceasefire

Commission, na iniatas upang panigurihin ang pagsasakatuparan ng ceasefire. Si Rear Admiral

Romulo Espaldon ang naging pinuno ng lupon ng Pilipinas, si Dr. Thambeyapha Manjoorsa ang

naging pinuno ng lupon ng MNLF at si Lt. Col. Lamine Cisse namang ang naging kinatawan ng

OIC. Nagpulong sila noong Enero 16, 1977, at nagpakasunduan nila na pumunta agad sila sa

Mindanao upang makabuo ng probinsyal na Joint Ceasefire Commitees sa ilang mga

mahahalagang probinsya.

Hindi nagtagal ang ceasefire. Sa mga imbestigasyon lang ng mga Joint Ceasefire

Committee ay nagkaproblema na. May mga pagkakataon na pagkatapos ng kapulungan ng mga

puwersa ng MNLF sa isang bayan (para sa inspeksyon ng Joint Ceasefire Committee), ayaw na

nilang umalis sa bayan.

Nagkaproblema rin sa implementasyon ng iba pang probisyon ng Kasunduang Tripoli.

Noong ika-17 ng Abril 1977, gumawa ng plebisito ang gobyerno sa Mindanao ukol sa isyu ng

awtonomiya ng Mindanao. Binotohan ng mga mamamayan ng Mindanao ang sampung puntos

13 | P a h i n a

ukol sa awtonomiya ng Mindanao, ngunit may tatlong mahalagang puntos lamang. Ang mga

resulta ng tatlong puntos ay makikita sa Pigura 2.1

Pigura 2.1: Resulta ng Plebisito sa Mindanao

Batis: A Mindanao Story ni Ret. Maj. Gen. Delfin Castro

Sa tatlong puntos na ito, makikitang talagang tinaggihan ng mga mamamayan ng

Mindanao ang kahit anong anyo ng kontrol para sa MNLF. Pinagkamalan ng MNLF na nandaya

ang gobyerno dahil sa maanomalyang mga resulta ng plebesito. Ang mga resultang ito ay

nagtawag din sa pansin ng OIC. Pagkatapos na pagkatapos ng ng plebisito, nagkaroon ng

pagpupulong sina OIC Secretary General Amadou Karim Gaye, kasama ng mga kinatawan ng

Quadripartite Committee, at si Presidente Marcos. Pumayag si Marcos na makipagpulong ulit

kasama ng MNLF sa Maynila upang pag-usapan muli ang implementasyon ng Kasunduang

Tripoli.

Ang pagpupulong ay nagsimula noong ika-20 ng Abril 1977. Ayaw bumigay ng lupon

ng MNLF, giniit nila ang kanilang awtonimiya sa mga sumusunod na lalawigan: Basilan, Sulu,

14 | P a h i n a

Tawi-tawi, Zamboanga del Sur, Zamboanga del Norte, North Cotabato at Palawan. Ayaw rin

naman pumayag ng lupon ng Pilipinas (na pinamunuan ng Foreign Minister na si Carlos P.

Romulo) sa mga kondisyon ng MNLF. Tumigil ang pagpupulong noong ika-30 ng Abril na

walang kasunduang naabutan.

Lingid sa alam ng gobyerno, pagkatapos ng pagpupulong ay gumawa na ng mga utos si

Nur Misuari para sa iba’t ibang lupon ng MNLF/BMA na muling simulan ang maliliit na

paglalaban. Nakasaad sa isa sa mga utos na ito na:

“Following the failure of the talks in Manila in April, the MNLF has been freed from the

fetters of the Tripoli Agreement…”

Noong ika-anim ng Mayo noong taong iyon, opisyal na binuo ang National Army ng

MNLF, ayon sa mga ulat ng AFP. Sumonod naman dito, pumunta ang MNLF sa 8th Islamic

Foreign Ministers Conference sa Libya noong ika-16 hanggang ika-22 ng Mayo, taong 1977.

Dahil walang banyagang tagamasid ng ceasefire na dumalo sa panayam, malayang dumaing ang

MNLF tungkol sa mga umano’y paglabag ng AFP sa ceasefire.

Tila pumanig ang komperensiya sa MNLF. Sa unang araw pa lamang ay sinisi na ng

Presidente Muammar Khaddafi (ng Libya) ang Pilipinas sa pagtigil ng peace talks. Hindi rin

umawat si Nur Misuari, sa sarali niyang talumpati ay hinain niya ang walong umano’y paglabag

ng pamahalaan ng Pilipinas sa batas, at naghiling na mabigyan ang MNLF ng observer status sa

susunod na komperensiya. Pumayag naman ang mga miyembro, kahit na dapat mga kinatawan

lamang ng mga pambansang pamahalaan ang binibigyan ng observer status.

15 | P a h i n a

Nagtagumpay man si Misuari sa internasyonal na larangan, sa Pilipinas naman ay

nagpatong-patong ang problema ng MNLF. Marami nang opisyal ang hindi sang-ayon sa

pamumuno ni Misuari, katulad nina Abul Khyer Alonto, Kamil Lucman, Dimas Pundato,

Comman Farouk, Hadji Salik Nawal at Gerry Salapuddin. Sa kanilang mga mata, nagiging

maka-komunista at Maoist na ang mga layunin ng MNLF. Hindi naman nag-alala si Misuari sa

lumalabas na mga problema. Sa katunayan nga’y itinuri niyang likas sa mga rebolusyonaryong

kilusan ang pagkakasalungat ng mga ideya. Sa kanyang General Instructions na may petsang

Hunyo 18, 1977, nilagay niya na:

“But in the event of a split within the MNLF and our people may occur again as in the

late 1973’s, you must not be overwhelmed and swept off your feet… In a revolution, splits among

leaders and the people are normal…” (Castro, 2005)

Pagkatapos, ipinahayag niya na ang pag-iba ng obhetibo ng MNLF – mula sa

awtonomiya, naging ganap na kalayaan. Inutos niya na bilisan ang palihim na pag-ayos ng

National Army. Noong una ay 3,000 lamang ang hukbo nila, ngunit nagdagdagan pa sila ng

10,000 hanggang 12,000 sa Zamboanga pa lamang. Inutos rin niya ang pag-ipon ng punglo at

gamit sa kanilang mga himpilan.

Ngunit, agad na napansin ng SOUTHCOM at ang pagpapalaki ng MNLF sa Zamboanga.

Agad na nilusob ng 4th Infantry Division ang GS Base ng MNLF sa Tabon. Nahirapan ang mga

sundalo sa paghahanap ng Tabon. Kahit marami nang nasimulang operasyon sa Zamboanga del

Norte at nakahanap pa sila ng mga secret bivouac sites, hindi pa rin nila mahanap ang GS Base.

16 | P a h i n a

Isang pang utos ni Misuari ay naging dahilan ng malaking kaguluhan. Ngayon naman ay

hindi pandigmaang kaguluhan, ngunit pulitikal na kaguluhan. Inutos niya ang pagpapatayo ng

mga “pulitikal at pansundalong eskwelahan,” kaya nagpatayo ang Kutawatu Regional

Committee (KRC), ang lokal na yunit ng MNLF sa Cotabato, ng Political School for National

Unity. Ang mga pinunong panrelihiyon ng Muslim ay nabahala sa eskwelahan at nagmungkahi

na palitan ni Hashim Salamat si Nur Misuari.

Samantala, nabalitaan ng Presidente noong ika-18 ng Agosto 1977 na nilusob ng MNLF

ang Mabila Coast Guard Station sa isla ng Balut, Davao del Sur. Nilipat ng AFP ang kanilang

mga batalyon mula sa South Cotabato papunta sa Davao del Sur. Tumuloy ang labanan

hanggang Setyembre ng taong yun.

17 | P a h i n a

Kabanata 3: Kataksilan sa Patikul

Noong Setyembre din ng taong iyon, si Brig. Gen. Teodulfo Bautista, pinuno ng 1st

Infantry Division, ay dumaan sa Davao del Sur. Kakagaling lang niya sa Maynila, at papunta

siya sa Jolo. Noong nalaman niyang may labanan na nagaganap sa lugar, inalok niya ang

batalyon niya sa pinuno ng Central Mindanao Command (CEMCOM), na bayaw niya rin, si Maj.

Gen Delfin Castro. Baka raw ito makatulong sa mga operasyon nila sa Davao, at mapayapa

naman daw sa Sulu. Maganda rin daw relasyon nila ng pinuno ng MNLF sa Sulu, si Commander

Usman Sali. Binalaan siya ni Castro na huwag masyadong tiwalaan ang MNLF, ngunit hindi

siya nakinig. Hindi alam ng militar noon na inutos ni Misuari sa kanyang mga alagad na kunin

ang lahat ng pagkakataong patayin ang mga may mga matataas na posisyon sa militar, kahit

hindi pa pormal na hininto ang ceasefire. Lingid sa kanyang kaalaman, ito na ang magiging

huling pagkikita nila ng kanyang bayaw. Tumuloy siya sa Jolo na may buong tiwala kay Sali.

Umaga ng Oktubre 10, 1977, maaga nagising si Brig. Gen. Bautista. Marami pa siyang

kailangan gawin; sa umaga’y magkikita sila ni Sali. Pinahiwatig kasi ni Sali dati na siya at 150

ng kanyang mga tauhan ay handa nang sumuko sa gobyerno. Pumunta siya sa tinakdang lugar

ng kanilang pagkikita, isang palengke, kasama ng 34 ng kanyang mga sundalo (lima sa kanila

mga kolonel).

Apatnapu’t siyam na taong gulang pa lamang ang heneral noon.

Nagkita sila ni Sali; ngumiti pa nga siya habang kinamayan ang heneral. Biglang may

isang boses na sumigaw ng “Dapal!” (ibig sabihin ay “dapa”). Dumapa si Sali habang lahat ng

kanyang 150 na tauhan ay biglang lumitaw at pinagbabaril ang mga sundalo. Isa lamang

18 | P a h i n a

sundalo ang nabuhay upang isalaysay ang nangyari noong araw na iyon; si Brig. Gen. Bautista

ay namatay kasama ng kanyang mga tauhan.

19 | P a h i n a

Kabanta 4: Mga Epekto ng Masaker

Pagkatapos ng pangyayaring ito, sinabing lumuwas si Sali sa Sabah. Hanggang ngayon,

hinahabol pa rin siya ng hustisya.

Malaking balita ang pagkapatay ni Brig. Gen. Bautista, hindi lamang sa Pilipinas, ngunit

sa buong mundo. Malinaw na paglabag ito ng ceasefire agreement, kaya’t hindi maaring pormal

na makampihan ng mga bansang Muslim ang MNLF. Namulat hindi lamang ang mga bansang

Muslim, ngunit ang buong mundo sa karahasan ng MNLF, at tuloy naiba ang perspektibo ng

ibang bansa sa rebeldeng grupo.

Iniwan niya ang kanyang asawa at limang anak upang ipakita sa mundo ang katotohanan.

20 | P a h i n a

Mga Batis

Ret. Maj. Gen. Castro, D. (2005). A Mindanao story: Troubled decades in the eye of the storm. Pilipinas: may-akda.

De Guzman, L. (2007, Pebrero 4). Blast from the past: The killings of Gens. Batalla, Bautista. The Philippine Daily Inquirer.

Domingo, L.B. (1978). The Moro National Liberation Front: an annotated bibliography. Lungsod ng Quezon: Unibersidad ng Pilipinas.

First came the handshake, then the massacre. (1977). Time Magazine. Retrieved September 1, 2007, from http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,915685,00.html.

Vitug, M.D. & Gloria, G.M. (2000). Under the crescent moon: Rebellion in Mindanao. Pilipinas: Philippine Center for Investigative Journalism.

21 | P a h i n a

Mga Karagdagang Larawan

Galing sa 1978 Fookien Times Philippines Yearbook

22 | P a h i n a

Galing sa http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,915685,00.html

Ito ang web archive ng Time Magazine ng artikulo nila tungkol sa insidente sa Patikul, pinapatunayan nito na mahalaga ang pangyayaring ito hindi lamang para sa Pilipinas, ngunit sa buong mundo.

23 | P a h i n a

Galing sa Philippine Star, ika-15 ng Pebrero, taong 2005. Pinapatunayan nito na hanggang ngayon, mahalaga pa rin ang pagkamatay ni Brig. Gen. Bautista sa ating bansa.

24 | P a h i n a

Mga larawan galing sa A Mindanao Story ni Ret. Maj. Gen. Delfin Castro.

Taas: Si Brig. Gen. Bautista kasama ng mga kasapi ng MNLF sa panahon ng ceasefire.

Baba: Nilalagdaan nina Rear Admiral Espaldonat Dr. Manjoorsa ang Ceasefire Agreement.

25 | P a h i n a