ขาแตพระจอมจฬมกฎ บรสทธก าจาย

ปรากฏพระยศระบระบาย ตระบะเบกระบอบณย

เมตตาทยาลศภกรรม อปถมภการณย

สรรเสรญเจรญพระคณสน ทรพนพบลงาม

ขาแตจอมกษตรยผทรงความบรสทธ พระเกยรตยศ การบ าเพญตบะและบญญาธ

การเลองลอทวไป พระเมตตาปราน พระราชกจอนล าเลศ พระอปถมภ และพระ

กรณาเปนทยกยองสรรเสรญ พระเกยรตคณอนดงามเพมเปนทวคณ

เปรยบปานมหรรณพนท ทะนทประทงความ

รอนกายกระหายอทกยาม นรหากประสบเหน

อบอมกระหยมหทยคราว ระอผาวกผอนเยน

ยงอณหมญจนะและเปน สขปตดใจ

เปรยบเหมอนหวงนาใหญทชวยผอนความรอนความกระหาย

นาของผทไดพบเหนใหอมเอบชมชนใจ คราวรอนกชวยปลด

เปลองความรอนใหเกดความสขความปตยนด

อนขาพระองคกษณะน ภยมจะรอนใด

ยงกวาและหามนษยไหน จะเสมอเสมอนตน

ใครเปลองประเทองประณททกข ภยมขประมวลดล

ไรญาตและขาดมตรสกล ชนผจะดดาย

อนตวของขาพระองคขณะนประสบความทกขรอนอนยงใหญ ไมมผใดเทยบเทยม

ไดใครจะปลดเปลองความทกขรอนแตกไรญาตขาดมตร

โดยเดยวเพราะอาดร ณ แด และกแกชรากาย

ทซงจะพงสรณะหมาย อนสรบหอนเหน

ทราบขาวขจรกรตบา รมวาพระองคเปน

เอกอครกษตรยสขมเพญ กรณามหาศาล

มเพยงตวคนเดยวซงแกชรา ทพงทจะพกพงกมองไมเหนเลย ไดร

ขาวพระเกยรตคณเลองลอวา พระองคทรงเปนกษตรยผ

ยงใหญ ทรงมปญญาลกซงเตมเปยมดวยพระมหากรณาธคณ

หวงพงพะพงบพตรพง อภโพธสมภาร

มอบกายถวายชวตปราณ นจกาลปรารมภ

คดไวมไดประดจเจตน เฉพาะเหตบเหนสม

ขนท ากเทากะจะนยม คตผดพนจด

จงหวงจะพงพระบรมโพธสมภาร มอบกายถวายชวตแดพระองคจนกวาชวตจะหา

ไม แตทวาคงจะไมไดสมความคด เพราะเปนสงอนไมบงควร ทงนหากท าไปกเทากบ

ท าผดอยางรายแรง

ขนชอกระฉอนบรษกก ขฬอกกตญญ

คดคดกบฏประทษภ วประเทศไผทตน

จ าเปนเพราะเหลอจะทมนส บมนาจะรบผล

พองราชภยเพราะทรพล ดจนคะนงด

จะขนชอวาเปนคนชวอกตญญ เปนกบฏตอบานเกดเมองนอนของตน จ าเปนอยาง

ยงเพราะเสยใจเหลอเกน ขาพระองคไดรบพระราชอาญาเปนดวยเหต

เหตเดมกโดยบรมรา ชอชาตศตร

ปรกษากะขายคลม ลกมขและมนตร

จกยาตรหยหพหลยท ธประทษย าย

เขตแดนพระองคนยมน รประโยชนพยายาม

พระเจาอชาตศตรทรงปรกษากบขาราชการและขาราชการชนผใหญจะยกกองทพมา

ย าย

แควนวชช โดยหาไดมผลดตามทคดมงหมายไวแตอยางไร ขาพระองคคด

ไตรตรองดวยความสตย เหนอยางชดเจนจงไดกราบทลอธบายวา แควนวชชนน

เขมแขง ไพรพลมากมายลวนแตกลาหาญ

ขาบาทบมาดมนอสตย พเคราะหชดถนดความ

จรงอางกระจางพจนตาม อธบายระบลแจง

วชชบวรนครสรร พจะขนจะเขมแขง

รพลสกลพรยแรง รณการกลาหาญ

สวนมคธนนเลาทหารยงออนหดไมช านาญ ไมอาจท าสงครามกบขาศก

ได เปรยบเสมอนแมลงเมาบนเขากองไฟ หงหอยแขงกบแสงอาทตย กมแตจะ

เสยชวต

มาคธไผทรฐนกร พลออนบช านาญ

ทงสนจะสสมรราญ รปนนไฉนไหว

ดงอนทโคปกะผวา มหฝาณกองไฟ

หงหอยสแขงสรยะไหน จะมนาชวาลาญ

เหนนาจะหายนะกขด พจนตถทดทาน

บดดลบดนทรธดาล พระพโรธสาแดง

ลงราชทณฑพธทา รณการรายแรง

ไปควรเฉลยนยแถลง เพราะพระองคกทรงเหน

เหนความหายนะชดเจนจงทลทดทาน ทนใดพระองคทรงพโรธ สงใหลงโทษอยาง

หนกในฐานทบงอาจกราบทลขดแยงกบพระองค

ทขาพระองคกราบทลมาทงหมดนเปนความจรงทกประการ มไดเสรมแตงสาระ

อนใดเลย ททจะชวยดบความทกขรอนไดกไมม นอกเสยจากความรมเยนแหงพระ

มหากรณาธคณของพระองค

กราบทลประมลบทประมวล ระบลวนตลอดเปน

ความจรง บ แตงกลประเดน นรสารพาท

ทดบระงบทผลผอน ก บ หอนจะเหนม

นอกจากพระองคอดลส ตลเมต ต คณมย

เดนทางมากหมายใจจะยดเปนทพง ครองชวตอยางเปนสขสบไปจนกวาจะตาย จะ

ตงใจรบราชการสนองพระมหากรณาธคณตลอดไป ทงนสดแตจะทรงพระกรณาโปรด

เกลาฯ แกขาพระองคผอาภพอบจนทไดซมซานมาดวยความอตสาหะ

มงมากหมายกมลม สรณยเปนไป

ครองชวสบสขพสย อนสนธอาสญ

สดแตจะทรงพระกรณา ทะนขาพระบทมาลย

ผถงอภพทพลซาน เสาะอสาหมาถง

การเลอกสรรค า

วรรณคดประเภทฉนทแมจะนยมใชค าบาลสนสกฤตกตาม เพราะตองการบงคบ

คร ลห แตผแตงสามคคเภทค าฉนทกเลอกสรรค าไดอยางไพเราะเหมาะสมทงเสยงและ

ความ เชน

๑. ใชค างาย ๆ ในบางตอน ท าใหผอานเขาใจไดไมยากนก เชน ตอนวสสกา -

รพราหมณเขาเมองเวสาลซงเปนเมองหลวงของแควนวชช

๒. การใชค าทมเสยงเสนาะ เสยงเสนาะเกดจากการใชค าเลยนเสยงธรรมชาต ม

การย าค า ใชค าทกอใหเกดความรสก เชน ตอนชมกระบวนชาง

๓. ใชค าทกอใหเกดความรสก เชน ตอนพรรณนากองทพของพระเจาอชาตศตร

“แรงหตถกวดแกวงซงสรรพ ศสตราวธอน

วะวาบวะวาวขาวคม”

ค า วะวาบวะวาว กอความรสกใหผอานนกเกรงขามไดดมาก

๔. ใชค าทมความหมายกระชบ ค าบางค าผอานอานแลวเขาใจไดทนทโดยไมตองใช

ถอยค าอนมาขยายความอกเลย

๕. การหลากค า กวจ าเปนตองรจกค ามากเพอหลกเลยงการใชค าซ ากน ท าให

ผอานเหนความเปนอจฉรยะของกว

๖. การเพมสมผส ค าประพนธไทยนยมสมผสมากแมวาฉนทจะเปนค าประพนธท

ไทยรบมาจากอนเดยซงแตเดมไมมสมผส เรากเพมสมผสนอกเขาไปเพอใหไพเราะ

ยงขน นอกจากนยงเพมคร ลหเขาไปในกาพยสรางคนางค ๒๘ ท าใหเกดลลาคกคก

เหมาะสมกบทองเรอง เชน ตอนบรรยายการจดกองทพของพระเจาอชาตศตร

การใชโวหาร

สามคคเภทค าฉนทมความไพเราะงดงามอนเกดจากสารทกวใชศลปะในการถายทอด

ความหมายของเนอหาโดยการใชส านวนโวหาร และการใชภาพจน เพอใหผอานจนตนาการ

เหนภาพชดเจน เขาใจและเกดอารมณคลายตาม เชน

๑. บรรยายโวหาร ใชค าใหเหนภาพชดเจนตามล าดบเหตการณ รวดเรว เขาใจงาย

๒. พรรณนาโวหาร เปนการสรางมโนภาพใหผอานเกดภาพขนในใจ หรอมองเหนภาพ

บรรยากาศตามทกวตองการ

๓. อปมาโวหาร เปนการกลาวเปรยบเทยบเพอใหผผอานเขาใจและเหนภาพชดเจนยงขน

ลลาการประพนธ

- ใชฉนทลกษณไดอยางงดงามเหมาะสม โดยเลอกฉนทชนดตาง ๆ มาใชสลบกน

ตามความเหมาะสมกบเนอเรอง จงเกดความไพเราะสละสลวย

- ใชภาษาทเขาใจงาย เหนภาพชดเจน