1

BouwfysicaVerlichting

hoofdstuk 4 “Bouwfysica”hoofdstuk 4 “Bouwfysica”

Onderwerpen

BegrippenBegrippen

KunstlichtKunstlicht

3

Doel verlichtingsplan

Bepalen warmteontwikkeling door Bepalen warmteontwikkeling door verlichting.verlichting.

Hieruit volgt de bijdrage van verlichting Hieruit volgt de bijdrage van verlichting aan het benodigd koelvermogen EPU.aan het benodigd koelvermogen EPU.

4

Begrippen

Lichtsterkte [I] in candela Lichtsterkte [I] in candela lichtstroom per eenheid van ruimtehoeklichtstroom per eenheid van ruimtehoek

5

Begrippen

Verlichtingsterkte [E] in lux Verlichtingsterkte [E] in lux lichtstroom per oppervlakte eenheidlichtstroom per oppervlakte eenheid

6

Kleurtemperatuur

De kleurtemperatuur van een lichtbron wordt gedefinieerd in vergelijking met een "zwart stralingslichaam" en uitgezet op de "kromme van Plank".

Hoe hoger de temperatuur van het zwarte stralingslichaam, hoe groter de blauwe component in het spectrum en hoe kleiner de rode component.

7

Kleurtemperatuur

gloeilamp met warm wit licht: kleurtemperatuur: 2.700 K;

daglicht-fluorescentielamp een kleurtemperatuur: 6.000 K.

8

9

10

Begrippen

Lichtsterkte [I] in candela Lichtsterkte [I] in candela lichtstroom per eenheid van ruimtehoeklichtstroom per eenheid van ruimtehoek

Lichtstroom [Lichtstroom [] in lumen] in lumen lichthoeveelheid per tijdseenheid [cd·sr] lichthoeveelheid per tijdseenheid [cd·sr]

Verlichtingsterkte [E] in lux:Verlichtingsterkte [E] in lux: lichtstroom per oppervlakeenheid (lm/mlichtstroom per oppervlakeenheid (lm/m22))

11

Formules

Verlichtingsterkte [E] in lux Verlichtingsterkte [E] in lux

E = E = / / AA [lumen/m[lumen/m22] ofwel ] ofwel [lux][lux] E = E = I I / / RR22 [lux][lux]

EE Verlichtingssterkte [lux]Verlichtingssterkte [lux]

‘‘Lichtstroom’ [lumen]Lichtstroom’ [lumen]

II lichtsterkte van de bron [candela]lichtsterkte van de bron [candela]

12

Lichtsterkten(tabel 4.3)

Werkzaamheden Gemiddeldeverlichtingssterkte

Oriëntatieverlichtingbijv gang en trappenhuis

100 lx

Grove details 200 lx

Kantoor, leslokaal 400 lx

Zeer fijne detailsBijv tekenkamer

800 lx

operatietafel > 3200 lx

13

Kunstverlichting(tabel 4.4)

Type lampType lamp lichtopbrengstlichtopbrengst levensduurlevensduur

GloeilampGloeilamp 6-19 lm/W6-19 lm/W 1.000-3.500 u 1.000-3.500 u

halogeenhalogeen 12 - 25 lm/W 2.000-3.500 u12 - 25 lm/W 2.000-3.500 u

TL balkenTL balken 25-80 lm/W25-80 lm/W 6.000- 6.000-10.000u10.000u

hd natriumlamphd natriumlamp 50-86 lm/W50-86 lm/W 6.000 u 6.000 u

ld natriumlampld natriumlamp 72-173 lm/W72-173 lm/W 12.000 u 12.000 u

14

Armaturen lagere lichtopbrengst door lagere lichtopbrengst door

lichtabsorptie reflectorlichtabsorptie reflector

verveelvoudiging verlichtingsterkte verveelvoudiging verlichtingsterkte door lichtbundelingdoor lichtbundeling

oude reflectoren => lagere oude reflectoren => lagere lichtopbrengstlichtopbrengst

15

16

17

18

Kunstverlichting

Resultaat kunstverlichting bepaald doorResultaat kunstverlichting bepaald door geometrie ruimtegeometrie ruimte kleur plafond, wanden, vloer (reflectie)kleur plafond, wanden, vloer (reflectie) vermogen, type en aantal lampenvermogen, type en aantal lampen soort armaturensoort armaturen plaatsing armaturenplaatsing armaturen poetsregime (vervuilingsgraad)poetsregime (vervuilingsgraad)

19

Verlichting in EPC

Type lampen:Type lampen: gloeilampengloeilampen TL-buizenTL-buizen halogeenhalogeen

ArmaturenArmaturen Geïnstalleerd vermogenGeïnstalleerd vermogen Schakeling verlichtingSchakeling verlichting evt. oppervlak daglichtsectorevt. oppervlak daglichtsector

20

Schakeling verlichting

21

Richtwaarden geïnstalleerd vermogen Richtwaarden geïnstalleerd vermogen W/mW/m22

22

Rekenvoorbeeld leslokaal

L x B = 7 meter x 6 meter60 % van het licht raakt de vloer

8 armaturen van 65 W, rendement verlichtingssterkte:60 Lm/W (=60%)

23

24

Rekenvoorbeeld leslokaal

Gegeven: 1 leslokaal, 6 x 7 m², Gegeven: 1 leslokaal, 6 x 7 m²,

met 8 TL balken; elk 65 W en 60 lm/W. 60% van met 8 TL balken; elk 65 W en 60 lm/W. 60% van het licht raakt de vloerhet licht raakt de vloer

gevraagdgevraagd; ; gemiddeldegemiddelde verlichtingssterkte op verlichtingssterkte op de vloerde vloer

antwoordantwoord;; totale lichtstroom 8 x 65 x 60 = 31.200 lmtotale lichtstroom 8 x 65 x 60 = 31.200 lm tpv de vloer 0,6 x 31.200 = 18.720 lmtpv de vloer 0,6 x 31.200 = 18.720 lm verlichtingssterkte 18.720/(6x7)=446 Luxverlichtingssterkte 18.720/(6x7)=446 Lux

25

Rekenvoorbeeld kantoor

Eis: verlichtingssterkte > 400 lux;Eis: verlichtingssterkte > 400 lux; TL-buis: systeemrendement: 75 lm/W;TL-buis: systeemrendement: 75 lm/W; Afhankelijk van armatuurrendement en Afhankelijk van armatuurrendement en

vormindex (bij benadering: 1 of 3): vormindex (bij benadering: 1 of 3): verlichtingsrendement;verlichtingsrendement;

26

Rekenvoorbeeld kantoor

Verlichtingsrendement =Verlichtingsrendement =

geïnstalleerd vermogen in lm/mgeïnstalleerd vermogen in lm/m22 = =

geïnstalleerd vermogen in W/mgeïnstalleerd vermogen in W/m2 2 ==

Lux op tafel . geïnstalleerd vermogen in lm/m2

Lux op tafel . Verlichtingsrendement

geïnstalleerd vermogen in lm/m2 Systeemrendement lamp (lm/W)

27

Rekenvoorbeeld kantoorvertrek

TL: 75 lm/WTL: 75 lm/W

400/0,51= 785 lm/m400/0,51= 785 lm/m22

785/75= 10,5 W/m785/75= 10,5 W/m22