บทท 2

แนวคด ทฤษฎและเอกสารงานวจยทเกยวของ

แนวคดเรองกระบวนการยตธรรมปจจบนมวตถประสงคหลกตองการน าผกระท าผดมาลงโทษ บนพนฐานการแกแคนทดแทน การขมขดวยจดประสงคของการลงโทษ และการปองกนสงคมสวนรวม ซงยงคงเปนกระแสหลกทจ าเปนในสงคมผานระบบกระบวนการยตธรรม แตในขณะเดยวกนความเคลอนไหวในวงการกฎหมาย และกระบวนการยตธรรมไดมความพยายามปรบเปลยนแนวคดการอ านวยความยตธรรมาายใตแนวคดเรองกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท (Restorative Justice) อนเปนกระบวนการยตธรรมแบบใหมซงเกดขนมาประมาณ 35 ป โดยมแนวคดในการอ านวยความยตธรรมทมการค านงถงเหยอ หรอผเสยหาย มวตถประสงคหลกทตองการมงหาแนวทางรวมกนในการเยยวยาฟนฟความเสยหายหรอผลกระทบจากการกระท าใหทกฝายทไดรบผลราย คอ ผเสยหาย และผกระท าผด เพอใหเกดความเขาใจ คลายปญหาในจตใจ ใหผเสยหายและผกระท าผดกลบเขาสสงคมเดยวกนท าใหเกดการอยรวมกนอยางสงบสข และสมานฉนทตอไป

1. ทฤษฎการลงโทษผกระท าผดกฎหมายอาญา

ในสมยดงเดมชวตมนษยจะมความเปนอยอยางงายๆ ไมมความคดเรองระบบกฎหมาย แตจะมศลธรรม (Moral) หรอบทบงคบทางศาสนาเปนทยดเหนยวในการด ารงชวต หากมการฝาฝนกฎเกณฑ หรอระเบยบของสงคม จะมการเรยกรองความยตธรรมตามธรรมชาต ในลกษณะตาตอตาฟนตอฟน (an eye for an eye, a tooth for a tooth)

1 แตทงนการจะควบคมสงคมใหมระเบยบ

นน ตองมกระบวนการของการลงโทษ หรอการใชอ านาจบงคบ โดยการออกมาเปนกฎเพอใชในการปกครอง ไมวาจะเปนการปกครองกนในกลมคนระดบนอย ปานกลาง หรอมากกตาม ซงกฎเชนนอาจเรยกไดวาเปนกฎหมายอาญา โดยอาจมการลงโทษในระดบความรนแรงทตางกนไปตามความผดและผลรายทเกดขน เชน ในของประเทศไทย ไดก าหนดโทษในกฎหมายอาญาเอาไว คอ ประหารชวต จ าคก กกขง ปรบ และรบทรพยสน

1

อทศ สาาพ, “การน าปรชญาอาชญาวทยามาใชในการก าหนดโทษของศาลไทย : ศกษาเฉพาะกรณผกระท าความผดทเปนผราย และผกระท าผดโดยพลงพลาด”, วทยานพนธดษฎบณฑต คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล, 2545, น. 38.

10

ทฤษฎการลงโทษผกระท าผดทางอาญานนมพฒนาการมาจากอ านาจของบดาทมตอบตร อ านาจดงกลาวเปนอ านาจทไมมขอจ ากดในการใชขนอยกบดลพนจของผทเปนบดาวาจะลงโทษมากนอยเพยงใด โดยทผเปนบตรมอาจโตแยงหรอขดขนได ตอมาเมอสงคมครอบครวขยายตวเปนเผา (Tribe) อ านาจในการดแลสมาชกจงตกแกหวหนาเผา อ านาจของหวหนาเผาเกดจากการผสมผสานระหวางอ านาจปกครองของบดาตอบตร กบอ านาจของาตผ ซงเปนความเชอของมนษยสมยโบราณวาาตผมอ านาจบนดาลใหเกดสงลกลบตางๆ หวหนาเผามหนาทในการควบคมสมาชกในเผามใหประพฤตตนอนเปนการละเมดตอาตผ เมอมาถงในสมยกลาง (Medieval Age) การลมสลายของมหาอ านาจท าใหยโรปแตกเปนอาณาจกรมากมายและไมมขอแป จนตกเปนเหยอของการรกรานจากชนชาตาายนอก ครสตศาสนาจงกลายเปนทพงและสถาบนสงสดของยโรปสมยกลาง

และเขามามอทธพลอยางมากตอแนวคดในการลงโทษ กลาวคอพระเจาเปนผก าหนดกฎหมายและการลงโทษกระท าโดยพระเจา ผานตวแทนของพระองค ซงไดแกบาทหลวงหรอกษตรยจนในศตวรรษท 15 ชาตตาง ๆ ในยโรปเชน องกฤษ ฝรงเศส สเปน และโปรตเกส กประสบความส าเรจในการรวมกนเปนปกแผนเปนรฐชาต (Nation State) จนพฒนากลายเปนประเทศตาง ๆในปจจบนได หลงจากการลมสลายของจกรวรรดไบแซนไทน ในป ค.ศ. 1453 ท าใหความรของกรกและโรมนแพรกระจายไปทวยโรป เกดการฟนฟศลปวทยา จงเรมตนเขาสยคฟนฟศลปวทยา ซงการเปลยนแปลงดงกลาวไดอาศยพลงของนกมนษยนยมและปจเจกชนนยมเปนเครองจงใจความเชอเรองอ านาจของพระเจาเรมเสอมลง แนวคดเรองอ านาจรฐมาจากพระเจาเปลยนมาเปนอ านาจรฐมาจากประชาชนทกคน และประชาชนใชอ านาจผานตวแทนของตน การลงโทษโดยรฐเปนสวนหนงของการใชอ านาจอธปไตยซงมาจากปวงชน โดยรฐจะตองกระท าเพอใหเกดความสงบสขในบานเมอง ความชอบธรรมของรฐในการลงโทษบคคลทเรยกวา State Punishment จงเกดจากความยนยอมของประชาชนทวไปทมอบอ านาจรกษาความสงบเรยบรอยใหกบรฐตามหลกสญญาประชาคม (Social Contract) โดยถอวาบคคลทฝาฝนกฎหมายเปนการฝาฝนความเหนรวมของคนสวนใหญในสงคม2

การปฏวตอตสาหกรรมในครสตศตวรรษท 18 ในชวงระยะเวลาน ยโรปไดน าโลกเขาสวถการผลตแบบใหม มนษยเราละทงรปแบบการผลตแบบเดมลงไปคอในาาคเกษตร การปฏวตทางอตสาหกรรมน ามาซงการเปลยนแปลงวถแหงในการเปนอยของผคนในหลายๆดาน และการเปลยนแปลงดงกลาวน ามาซงการแสวงหาความมงคงใหกบรฐตางๆทเพงเกดขนเมอศตวรรษทผาน

2

ณรงค ใจหาญ, กฎหมายอาญาวาดวยโทษและวธการเพอความปลอดภย, กรงเทพฯ : บรษทส านกพมพวญญชน จ ากด, 2543, น. 39-40.

11

มา จนเปนผลทท าใหเกดกระบวนการแยงชงทรพยากร ตลาด และการแขงขนทางดานแสนยานาาพซงในทายทสดผลพวงดงกลาวน ามาสการระเบดขนของสงครามครงใหญทมนษยเคยประสบมา ในทายสดชวงปลายศตวรรษท าใหดลยอ านาจ ในการเปนศนยกลางของโลก ตองเปลยนมอไปอยในการหมนของสหรฐอเมรกา ท าใหเกดการพฒนาปรบปรงกฎหมายอาญาในหลายดานทงในดานสงคมวทยากฎหมาย อาชญาวทยา สาเหตของอาชญากรรม และทณฑวทยา ซงสงผลตอทฤษฎการลงโทษผกระท าผดทางอาญาตอมา

เมอมการปรบปรงและปฏรประบบปองกนอาชญากรรม และกระบวนการยตธรรมอยางกวางขวางแลว ท าใหเกดส านกแนวคดทางดานอาชญาวทยา 5 ส านก3คอ ส านกคลาสซก (Classical School) ส านกคาโตกราฟฟก (Cartographic School) ส านกโซเชยลลส (Socialist

School) ส านกไทโปโลจคอล (Typological) และส านกโซสโอโลจคอล (Sociological

School) และจากการศกษาแนวคดของส านกอาชญาวทยา ตางๆ จงสรปเปนทฤษฎการลงโทษทางอาญาได 4 ทฤษฎ4 คอ

1) ทฤษฎการลงโทษเพอเปนการแกแคนทดแทนใหแกสงคม (Retribution)

ทฤษฎการลงโทษเพอเปนการแกแคนทดแทนใหแกสงคมเปนแนวคดมากจากส านกคลาสซก(Classic School) ทฤษฏนสรางมาจากสงคมทมองเหนพฤตกรรมอนชวรายของบคคลในสงคมดวยกนเอง โดยหากใครถกท าราย กจะมการท ารายเพอเปนการแกแคนกลบใหเหมาะสมกน โดยระบบดงกลาวเรมมขนตงแตสมยโบราณ เปนการเรมมาจากเรองเฉพาะตว ไมเกยวกบรฐ ซงตอมาไดมรฐเขามาเกยวของเพอใหหลกในการแกแคนนนไมรนแรงจนเกนไป โดยหลกการดงกลาวไดเกดขนมาจากหลกตาตอตาฟนตอฟน และไดพฒนาหลกการดงกลาวมาบญญตไวในกฎหมาย ซงไดใชตอมาจนถงปจจบน

นกคดหลกของแนวคดดงกลาวคอ Kant และHegel โดยสรปมหลกการลงโทษทชอบธรรมตามหลกของทฤษฎน 3 ประการ คอ

1.1) การลงโทษตองเปนการทดแทนความเสยหาย (Vindication) หมายถงการลงโทษตองเปนไปเพอทดแทนหรอแกแคนใหแกผเสยหายจนกวาผเสยหายจะรสกพอใจและ

3

ไทพศรนวต ากดกล, อาชญาวทยาและทณฑวทยา, คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2533, น.17.

4 วทยาลยขาราชการตลาการศาลยตธรรม สถาบนพฒนาขาราชการฝายตลาการศาลยตธรรม, เพงอาง.

12

คดวาเปนการกระท าทยตธรรมแลว ซงการท าหนาทลงโทษเปนหนาทของรฐทตองจดการใหแกผเสยหาย

1.2) การลงโทษตองกระท าเพอใหเกดความเปนธรรม (Fairness) ทฤษฎนมาจากหลกของสทธของบคคล และกงสญญาประชาคม วาการจะใหกฎหมายคมครองประโยชนสขแกสวนรวม บคคลในสงคมจะตองเคารพ และปฏบตตามกฎหมาย ดงนนการทผกระท าผดฝาฝนกฎหมายอาญาแตละครงเทากบวาผกระท าผดเอาเปรยบบคคลอนในสงคมทเชอฟงกฎหมาย ดงนนจงตองถกด าเนนคดและลงโทษ และการลงโทษควรมความรนแรงเทยบเทากบความไดเปรยบทผกระท าไดรบจากการฝาฝนกฎหมายนน เสมอนวาผกระท าผดไดจายหนอนเกดจากการกระท าผดใหแกบคคลในสงคมทเชอฟงกฎหมาย และเมอจายแลวผกระท าผดกสามารถกลบคนสสงคม ในฐานะเปนพลเมองด และมฐานะเทากบบคคลอนในสงคมได

1.3) การลงโทษจะตองไดสดสวนกบความผด (Proportionality of Punishment)

ทฤษฎนมแนวคดวา จ านวนโทษทผกระท าผดควรจะไดรบจะตองเทากนกบความเสยหายทเขาไดกระท าลงจากการกระท าความผดนน

การลงโทษเพอแกแคนทดแทนนน มวธการลงโทษหลายทาง คอ ใหใชคาเสยหายหรอคาทดแทน ลงโทษจ าคก ปรบ คนทรพย หรอใชราคาทรพยแทน

2) ทฤษฎการลงโทษเพอปองกนหรอขมขยบยงการเกดอาชญากรรม (Deterrence) หรอเรยกอกอยางวาทฤษฎอรรถประโยชนนยม (Utilitarianism)

ทฤษฎการลงโทษเพอปองกนหรอขมขยบย งหรอทฤษฎอรรถประโยชน เปนทฤษฎทมาจากแนวคดของส านกคลาสซก (Classic School) มแนวคดวา บคคลท าผดโดยเจตนา และกอนทจะลงมอกระท าผดไดใครครวญถงผลดผลเสยแลวจงลงมอกระท าผดนน รฐจงตองเขามาออกกฎหมายก าหนดความผดและโทษ โดยมหลกการวา การลงโทษนนท าเพอปองกนอาชญากรรมทจะเกดขนในาายหนา ทงนการลงโทษตามหลกแนวคดของBentham

5 จะตองกระท าอยางรวดเรว แนนอน เสมอาาคกน และรนแรงตามความเหมาะสมของโทษทก าหนดไว เนนในสวนทวาการลงโทษตองเปนประโยชนตอสงคม ในดานการลดอาชญากรรม เปดเผยตอสาธารณชนใหไดเหนหรอรบทราบ เพอผลของการขมขบคคลทวไป และสงเสรมใหคนทวไปเคารพปฏบตตามกฎหมาย

5

ณรงค ใจหาญ, อางแลว, น. 29.

13

สรปทฤษฎการลงโทษเพอปองกนหรอขมขยบย งหรอทฤษฎอรรถประโยชนมวตถประสงคในการลงโทษหลกเพอมใหผกระท ากลบไปกระท าผดซ าอก และในขณะเดยวกนกขมขยบย งไมใหบคคลอนในสงคมเอาเปนเยยงอยาง อกทงยงรวมไปถงการปรบปรงแกไขผกระท าผดใหกลบตนเปนคนดดวย ซงมงเนนถงประโยชน 3 ประการ คอ ประการแรกเพอปองกนอาชญากรรม เชนการปองกนแบบถาวร กท าโดยการประหารชวต หรอการปองกนแบบชวคราว กท าโดยการจ าคก ขง ไวในสถานททเปนเรอนจ า ในชวงระยะเวลาใดเวลาหนง ซงในกระบวนการดงกลาวเปนการเนนใหผกระท าความผดขาดจากอสราาพ เพอทจะปองกนสงคมสวนใหญมใหไดรบผลจากการกออาชญากรรมของผกระท าผดนนอก ประการทสอง เพอขมขยบย งทงตวผกระท าผดเอง คอ ท าใหผกระท าผดทถกลงโทษ มความเกรงกลว เขดหลาบ ไมกลากระท าผดซ าอก รวมถงขมขยบย งบคคลอนในสงคมเกดความกลววากระท าผดแลวตองรบโทษ ท าใหเกรงกลวมใหเอาเยยงอยางดวย และประการสดทาย คอ เพอปรบปรงแกไขผกระท าผด อนเกดจากการลงโทษโดยตรง และแกไขปรบปรงอนเปนสวนทเกดสบเนองมาจากการลงโทษ ทงนการลงโทษจะตองมปรมาณโทษมากพอทจะบรรลผลเปนการปองกนการกระท าผด แตตองไมมากเกนกวาทจ าเปนในการทจะบรรลผลนน การลงโทษทมประสทธาาพจะตองมความแนนอน เสมอาาค และรวดเรว เพอใหผกระท าผดและบคคลอนในสงคมเหนผลเสยจากการกระท าผดนน

3) ทฤษฎการลงโทษเพอแกไขฟนฟผกระท าผด (Rehabilitation)

ความคดในการแกไขฟนฟผกระท าผดมมาตงแตสมยของส านกอาชญาวทยาไทโปโลจคอล (Typological School) ในสมยปลายครสตศตวรรษท 19 ถงตนครสตศตวรรษท 20 นกวชาการตางๆน าวธการเรยนรแบบประจกษ (Empirical Method) มาประยกตใชในการศกษาเพอหาสาเหตของพฤตกรรมทางอาชญากรรม ดวยเหตนจงเชอวาการแกไขปญหาอาชญากรรมน น สามารถแกไขไดโดยหาทางปองกนทตนเหตมใชเพยงออกกฎหมายบงคบใช และการลงโทษแตเพยงอยางเดยว ซงบคคลส าคญทถอเปนผบกเบกแนวคดของส านกพอซทฟ คอ ซซาร ลอมโบรโซ (Cesare Lombroso) นกคดชาวอตาเลยนจากการศกษาความแตกตางทางชวาาพของกลมทหารชาวอตาลและกลมนกโทษในเรอนจ าเปรยบเทยบกน พบวา อาชญากรมลกษณะทางชวาาพแตกตางจากผทมใชอาชญากร และมความดอยทางชวาาพกวาผทมใชเปนอาชญากรดวย6 พฤตกรรมอาชญากรเกดจากความผดปรกตเกยวกบรางกายของมนษยทมมาแตก าเนด ดงนนอาชญากรจะมลกษณะแตกตางจากบคคลธรรมดาทวไปแนวคดดงกลาวจงใหความส าคญแกการปฏบตตอผกระท าผดเปน

6

อทศ สาาพ, อางแลว, น. 54.

14

รายบคคล โดยมงเนนทตวผกระท าผดเปนศนยกลางของการลงโทษ ทงนไมไดเนนแตเพยงการลงโทษใหหลาบจ าเทานน แตมงเนนไปทการแกไขฟนฟผกระท าผด โดยแกไขไปตามสาเหตของแตละบคคลเพอลงโทษใหเหมาะสมแกแตละบคคลดวย เรมจากหลกการทวาผกระท าผดมไดมเจตนาในการประกอบอาชญากรรม แตกระท าผดไปเพราะถกก าหนดโดยปจจยทเกยวกบความบกพรองทางสาาพรางกาย จตใจ และสงแวดลอม ดงนนหากจะท าการลงโทษ ควรจะตองหาสาเหตของการกระท าผดกอน เมอพบสาเหตจงแกไขทสาเหตนน โทษทจะลงนนควรรวมถงการแกไขฟนฟใหผกระท าผดมความรสกผดตอผเสยหาย และน าผกระท าผดไปบ าบดรกษา โดยบ าบดแกไขปรบปรงฟนฟเปนรายบคคลหรอรายกลม ไมวาจะเปนการแกไขาายในสถานทควบคมหรอในชมชน ผทท าหนาทในการบ าบดแกไขปรบปรงฟนฟจะตองมความรและความช านาญในการแกไขสาเหตทเกดขนตามแขนงสาขาวชาทไดศกษามาดวย เชน นกจตวทยา นกสงคมสงเคราะห เปนตน เพอใหพฤตกรรมของผกระท าผดเปลยนแปลงไปในลกษณะทเขาไดรบความสข มสขาาพด และมความพอใจตอการบ าบดนน เมอแกไขผกระท าผดไดส าเรจแลว ผกระท าผดกจะไมไปกระท าความผดขนอก แตหากแกไขไมไดกจ าเปนตองก าจดใหพนไปจากสงคม เชนการประหารชวตหรอจ าคกตลอดชวต เปนตน7

4) ทฤษฎการลงโทษทมจดมงหมายรวม (Integration) หรอเพอปกปองคมครองสงคม

ดวยอทธพลจากแนวคดของส านกไทโปโลจคอล (Typological School) ทฤษฎการลงโทษทมจดมงหมายรวมหรอเพอปกปองคมครองสงคม เปนทฤษฎทมงหมายถงจดประสงคหลายประการจากการลงโทษ หรอจะกลาวโดยสรป คอ การลงโทษทไดทงการแกแคนทดแทนใหแกสงคม การปองกนอาชญากรรม และรวมถงการแกไขฟนฟผกระท าผดดวย มงใหความส าคญใน 3 ดาน คอ บคลกาาพผกระท าผด กฎหมายอาญา และการควบคมสงแวดลอม เพอใหสงคมดขนและปองกนอาชญากรรม ท าใหเกดหลกการส าคญ คอ ควรจะมวธด าเนนการกบผกระท าผดอยางเปนระบบโดยมงคมครองสงคมจากอาชญากรรมมากกวาลงโทษผกระท าผดเปนรายบคคล การลงโทษผกระท าผดไมอาจใชกฎหมายอยางเดยวไดยงคงจ าเปนตองศกษาพฤตกรรมของผกระท าผดเปนรายบคคล อกทงสถานการณของอาชญากรรมเพอน ามาประกอบการพจารณาควบคไปดวย การก าหนดโทษใหผกระท าผดนนไมควรจะวางใหตายตวเสมอไป แตควรจะปรบเปลยนไปตามสาาพแวดลอม และบคลกาาพของแตละบคคล เพอมงหมายใหสงคมสงบเรยบรอยและมสวสดาาพทดยงขนตอไป

โดยหลกเกณฑในการปองกนคมครองสงคมอาจก าหนดไวในหลกกฎหมาย เชนหลกการน าวธการ

7

วทยาลยขาราชการตลาการศาลยตธรรม สถาบนพฒนาขาราชการฝายตลาการศาลยตธรรม, อางแลว.

15

เพอความปลอดายมาใชกบผกระท าผด เพอเปนมาตรการเสรมอกอยางหนงนอกจากการลงโทษตามกฎหมายอาญา

2. ทฤษฎการรอการก าหนดโทษและรอการลงโทษ

การรอการก าหนดโทษและรอการลงโทษ ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 568 ไดระบไว

เกยวกบการรอการลงโทษ ใหผทกระท าผดซงมโทษจ าคก และในคดนนศาลจะลงโทษจ าคกไมเกนสามป ถาไมปรากฏวาผนนไดรบโทษจ าคกมากอน หรอปรากฏวาไดรบโทษจ าคกมากอน แตเปนโทษส าหรบความผดทไดกระท าโดยประมาท หรอความผดลหโทษ เมอศาลไดค า นงถง อาย ประวต ความประพฤต สตปญญา การศกษาอบรม สขาาพแหงจต นสย อาชพ และสงแวดลอมของผนนแลว หรอสาาพความผด หรอเหตอนอนควรปรานแลว เหนเปนการสมควร ศาลจะพพากษาวาผนนมความผด แตใหรอการก าหนดโทษ หรอก าหนดโทษแตรอการลงโทษไว แลวปลอยตวไป โดยจะก าหนดเงอนไขเพอคมความประพฤตของผนนดวยหรอไมกได ดงนนการทศาลพจารณาคดและพพากษาวา จ าเลยมความผดศาลอาจจะรอการก าหนดโทษไว หรอก าหนดโทษไวแลวใหรอการลงโทษไวกอนได โดยทยงไมตดสนใหจ าเลยตองรบโทษจ าคกในทนท เพอใหโอกาสจ าเลยไดกลบตวาายในระยะเวลาทศาลก าหนด แตทงนไมเกนหาปนบแตวนทศาลพพากษา หากจ าเลยฝาฝนไปกระท าความผดาายในก าหนดระยะเวลาอก ตามมาตรา 57

9 เมอความปรากฏแกศาลเอง หรอค า

แถลงของพนกงานอยการ หรอเจาพนกงานวาผกระท าผดไดฝาฝนเงอนไขในการคมประพฤต ศาลอาจตกเตอนผกระท าผดเพอใหปฏบตตามเงอนไขคมประพฤตตอไป หรอจะก าหนดการลงโทษทยงไมไดก าหนดหรอลงโทษซงรอไวนนกได และตามมาตรา 58

10 เมอความปรากฏแกศาลเอง หรอ

ตามค าแถลงของโจทก หรอเจาพนกงานวา าายในก าหนดระยะเวลารอการก าหนดโทษหรอก าหนดระยะเวลารอการลงโทษ ผกระท าผดไดไปกระท าความผดทมใชความผดทไดกระท าโดยประมาทหรอความผดลหโทษเพมอก และศาลไดพพากษาใหลงโทษจ าคกส าหรบความผดนน ใหศาลทมอ านาจพพากษาคดหลงก าหนดโทษทรอการก าหนดไวในคดกอนบวกเขากบโทษในคดหลง หรอบวกโทษทรอการลงโทษไวในคดกอนเขากบโทษในคดหลงได แตหากวาาายในระยะเวลาทรอการก าหนดโทษหรอระยะเวลารอการลงโทษนน จ าเลยมไดกระท าผดเพมเตมอกกใหจ าเลยพนจากการทจะถกก าหนดโทษหรอถกลงโทษในคดนน

8

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 56

9 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 57

10 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 58

16

ทฤษฎรอการก าหนดโทษ และรอการลงโทษ เปนทฤษฎทสอดคลองกบหลกกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทซงเปนแนวทางหนงทเขามาชวยในดานการพจารณาของศาล เมอมขอพพาทขนสศาลนนศาลอาจใชวธการสบเสาะและพนจ การควบคมและสอดสอง และกระบวนการไกลเกลย เขามาใช เมอไดผลอยางไรนน จงน าผลเหลานนมาประกอบค าพพากษาใหมการก าหนดโทษ หรอรอการลงโทษไว แทนการสงลงโทษจ าคก เปนการเปดโอกาสใหผกระท าผดไดมโอกาสกลบตวเพอคนสสงคมได โดยไมมประวตเสยตดตวจากการจ าคก

2.1 ประวตของกฎหมายวาดวยการรอการลงโทษ

การรอการลงโทษเรมตนขนในประเทศฝรงเศส โดยแนวคดดงกลาวไดเรมตนขนโดย Berenger

11 สมาชกสาาสงของฝรงเศส น าแนวคดในเรองการหลกเลยงการจ าคกระยะสน โดยผท

จะตองจ าคกระยะสนใหน ามารอการลงโทษไวกอน เสนอตอรางกฎหมายของชาวฝรงเศส และมการถกเถยงกนเปนจ านวนมาก เนองจากวธการรอการลงโทษนนเสมอนเปนแนวทางใหผกระท าผดหลกเลยงจากการถกจ าคก และมการเสยคาปรบกไมตองเขารบการจ าคก ทงทไดกระท าผดตอรฐ แตในขณะเดยวกนกมแนวคดทเหนดวยวาการรอการลงโทษนนจะเปนประโยชนแกผกระท าผดใหสามารถทจะกลบตนเปนคนด และไมตองเขาไปจ าคกในเรอนจ าเพอปะปนกบคนทเลวกวา และอาจออกมาเปนบคคลทเลวรายกวาทเปน ซงการโตเถยงเปนทยต ท าใหตอมาฝรงเศสไดออกกฎหมายลงวนท 26 มนาคม ค.ศ. 1891 ซงบญญตไวในมาตรา 734-737 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศฝรงเศส และไดแกไขใหสมบรณาายหลงในมาตรา 981-988

ตอมาจนปจจบน

จากแนวคดดงกลาวจงท าใหแนวความคดเกยวกบการรอการลงโทษน ไดแพรหลายไปยงประเทศตางๆอยางรวดเรว สวนในประเทศไทยมแนวคดในการรอการลงโทษเชนกนโดยเรมใชตงแตสมยรชกาลท 1 ซงปรากฏในกฎหมายตราสามดวงในกฎหมายดงกลาวไดกลาวถงโทษเอาไวในมาตรา 46 มอย 6 สถาน โดยม “โทษาาคธรรม” รวมอยดวย โทษาาคทณฑนนหมายความวา หากผกระท าผดจกตองไดรบโทษแลวใหรอการลงโทษไวกอน ซงเปนการรอการลงโทษทไมมก าหนดระยะเวลาวากป แตเปนการรอโทษไวอยางลอยๆ โดยตอมาในพ.ศ. 2451ไดมการประกาศใชกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 ซงบญญตหลกในการรอการลงโทษไวในมาตรา 41

และ 42 โดยใชค าวา “รอการลงอาญา” ซงรอการลงอาญานนมความหมายแตกตางไปจาก “โทษ 11

เอกสารเผยแพรของนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยรามค าแหงสาขาวทยบรการเฉลมพระเกยรตปราจนบร, “ววฒนาการ แนวความคด และทฤษฎเกยวกบการลงโทษ”, [ออนไลน], เขาถงไดจาก : http://www.lawprachin.com, 2553, สบคน 5 มนาคม 2555.

17

าาคธรรม” เดมทใชอย ค าวา “รอลงอาญา”นนตามประมวลกฎหมายลกษณะอาญา ร..ศ. 127 ใหหมายความวา “าาคทณฑตามกฎหมายเกานนเปนการรอโทษเสยทเดยว แตาาคทณฑตามโคดนเปนแตใหรอโทษไวพลางกอน ถาใน 5 ป ไมไดกระท าผดขนอกแลวจงเปนอนลบโทษกระดานชนวนความผดใดทาาคทณฑไดนน โคดไมก าหนด ยอมใหาาคทณฑไดในความผดทกชนด แตตองเปนเรองอนไมรายแรง เปนตนเชนทไดลงโทษจ าคกไมเกนหนงป และจะาาคทณฑไดแตคนทไมเคยท าผดมาแลวครงใดครงหนง”

การรอการลงโทษจงเรมใชในประเทศไทยนบแตกฎหมายลกษณะอาญาไดใชบงคบ จนตอมาวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2500 มประมวลกฎหมายอาญาใชบงคบแทนกฎหมายลกษณะอาญา จงน าหลกการเกยวกบการรอการลงโทษหรอรอการก าหนดโทษไปบญญตไวใน มาตรา 56

มาตรา 57 และมาตรา 58

2.2 วตถประสงคในการรอการลงโทษ

การลงโทษผกระท าผด เปนแนวคดตามหลกการของกระบวนยตธรรมในปจจบนทเนนการแกแคนทดแทนมากกวาการเยยวยาผกระท าผด คอหากมอาชญากรรมเกดขนจะเกดความเสยหายแกสงคม ทงนเพอเปนการแกแคนของสงคม และเพอเปนการปองปรามมใหเกดอาชญากรรมดงกลาวขนอก จะตองมการลงโทษแกผกระท าผด ทงนโดยการจ าคกเปนหลกหนงในการทจะตดเสราาพของผกระท าผดได แตตอมามกระแสของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมากขน ซงมแนวคดเปลยนไป โดยมงมองถงความเสยหายจากอาชญากรรมตอผเสยหายและผกระท าผดมากขน การจ าคกในระยะสนมไดเปนประโยชนแกทงสงคม ผเสยหาย และผกระท าผด ไมไดชวยในเรองการกลบตนเปนคนด และยงท าใหผกระท าผดกลายเปนคนมประวตเสอมเสย การทจ าคกไปแลวกเปนการยากทผกระท าผดจะกลบคนสสงคมได

หลกในการรอการลงโทษ มวตถประสงคใหผกระท าผดกลบตวเปนคนด ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 56 ถาบคคลใดไมเคยไดรบโทษจ าคกมากอน หรอไดรบโทษจ าคกมากอนแตเปนโทษทไดกระท าส าหรบความผดโดยประมาท หรอความผดลหโทษ ซงศาลจะพจารณาถงอาย ประวต ความประพฤต สตปญญา การศกษาอบรม สขาาพ าาวะแหงจต นสย อาชพและสงแวดลอมของผนน ศาลจะใหรอการก าหนดโทษ หรอก าหนดโทษแตรอการลงโทษไวกได ซงจะเปนประโยชนแกผกระท าผดในการทจะไดส านกผด และศาลยงสามารถก าหนดเงอนไขในการคมประพฤตแกจ าเลย เพอใหจ าเลยไดมโอกาสฝกงานฝกอาชพ บ าบดรกษาในเรองยาเสพตด ละเวนการคบหาสมาคมหรอประพฤตใดอนอาจน าไปสการกระท าผดอก าายใตการควบคมของพนกงาน

18

คมประพฤต ผกระท าผดจะไดรบประโยชนมากกวาการจ าคก และสามารถปรบตวเขาสสงคมไดงายขน โดยไมถกตราหนาวาเปนคนขคก

3. ความหมายของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท

หากจะกลาวถงแนวคดหลกของความยตธรรมนน กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทจดเปนสวนหนงของแนวคดซงกลาวถงการน าหลกในการใชกระบวนการยตธรรมแนวใหมทเนนไปทการใหความส าคญกบการแกปญหาใหกบทงตวผกระท าความผด ผเสยหาย และสงคมโดยรวมอกดวย แนวคดหลกของความยตธรรม มการแบงไวเปน 2 กระบวนทศนคอ

3.1 แนวคดหลกแบบแกแคนทดแทน (Retributive Justice) และ

3.2 แนวคดแบบกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท (Restorative Justice)

3.1 แนวคดหลกแบบแกแคนทดแทน (Retributive justice)

แนวคดหลกแบบแกแคนทดแทน เปนแนวคดของกระบวนการยตธรรมอาญา มความเชอวาอาชญากรรมเปนความผดตอรฐและกฎหมายของรฐนนๆ ผกระท าผดจะตองไดรบการลงโทษ เปนกระบวนการเชงกลาวหาทตอสกนระหวางจ าเลยกบรฐ โดยมกฎเกณฑในการพจารณา ตามหลกตาตอตาฟนตอฟน (Lex Talionis) โดยจ าเลยเปนศนยกลางของกระบวนการตดสนคด การลงโทษจะตองท าโดยการท าใหเจบปวดหรอเกดความทกขแกผกระท าความผด แนวคดและทฤษฎแบบแกแคนทดแทนมงทจะพสจนความผดของจ าเลย มงในการตดสนโทษ มองผกระท าผดหรออาชญากรและเปนเรองทตองมผแพคดและผชนะคด เมอพสจนไดวาบคคลใดเปนผกระท าผดเขากตองรบผดชอบการกระท าผดของตน การลงโทษเปนไปเพอการแกแคนเทานน แกแคนเพราะผกระท าผดเลอกทจะท าผดเอง ดงนน กระบวนการยตธรรมอาญาทเปนผลสบเนองมาจากแนวคดแบบแกแคนทดแทน (Retributive Justice) จงมองวา เมอมการกระท าผดเกดขนกตองหาค าตอบวา ท าผดกฎหมายขอใด ใครเปนคนท าผดกฎหมาย และจะลงโทษคนกระท าผดอยางไร และการลงโทษกเปนการท าใหเกดความทกข/ความเจบปวด ในแนวคดของการแกแคนทดแทนนน จงเปนเพยงการลงโทษเพอแกแคนใหแกผเสยหาย โดยมสงคมเขามารบหนาทลงโทษผกระท าผดเพอเปนการทดแทน โดยมไดมงเนนถงวาตวผกระท าผดจะไดรบการแกไขพฤตกรรมการกระท าผดอยางไรบาง หรอตวผเสยหายวาจะไดรบการเยยวยาความเสยหายทเกดขนอยางไรบาง

19

3.2 แนวคดแบบกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท (Restorative Justice)

3.2.1 ความหมายของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท

เนองดวยค าวากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเปนค ามาจากาาษาตางประเทศ คอค าวา “Restorative Justice” ซงไดรบการพฒนามายาวนานจากนานาชาต จนมความหมายเปนสากลทองคการสหประชาชาตเสนอใหใชตรงกนทวโลก สบเนองจากการประชมขององคการสหประชาชาตในวนท 28 กรกฎาคม 1999 เรอง "การพฒนา และการด าเนนการเพอใหโครงการไกลเกลยและกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในกระบวนการยตธรรมทางอาญาเปนผลส าเรจ” ในการประชมครงดงกลาวไดเกดการเรยกรองใหหามาตราฐานของการไกลเกลย และการใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในกระบวนการทางอาญา ตอมาเมอวนท 10-17 เมษายน 2000

องคการสหประชาชาตไดจดการประชมครงท 10 เกยวกบการปองกนอาชญากรรมและการบ าบดผกระท าผด ทจดขนในกรงเวยนนา และหารอในประเดนยอยเรอง “ผกระท าผด และผทตกเปนเหยอ : ความรบผดชอบและความเปนธรรมในกระบวนการความยตธรรม" ท าใหเกดหลกการพนฐานวาดวยการด าเนนโครงการกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในกระบวนการทางอาญา (Basic Principles on the Use of Restorative Justice Programmes in Criminal

Matters12

) โดยก าหนดค าจ ากดความของค าวา “Restorative Process” ไวในหลกการนนเอง ซงมความหมายวา กระบวนการซงเหยอ ผกระท าผด และ/หรอบคคลอนทเปนสมาชกในสงคมทไดรบผลกระทบจากอาชญากรรมนนไดเขามาหารอรวมกนในการแกไขปญหาทเกดขนจากอาชญากรรม

โดยมคนกลางเปนผรวมประชมฝายท 3 ในการชวยเหลอหรออ านวยความยตธรรมใหแกทงสองฝาย ซงตวอยางของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทคอ การไกลเกลย การประชมกลม การประชมลอมวง

12

U.N., “Basic principles on the use of restorative justice programmes in criminal matters”,

ECOSOC Res. 2000/14, U.N. Doc. E/2000/INF/2/Add.2 at 35 (2000),[ออนไลน], เขาถงไดจาก : http://www.google.co.th/url?sa=t&rct=j&q=basic%20principles%20on%20the%20use%20of%20restor

ative%20justice%20programmes%20in%20criminal%20matters&source=web&cd=1&ved=0CCoQFj

AA&url=http%3A%2F%2Fwww.unicef.org%2Flac%2Fspbarbados%2FLegal%2Fglobal%2FCP%2FB

asic%2520principles%2520restorative%2520justice%2520criminal%2520matters.doc&ei=P3pMT73B

KYr5rQfF_42mDw&usg=AFQjCNHcRf-AiSakDLwHXS8-KouQvL5u_g, 2543, สบคน 28 กมาาพนธ 2555.

20

สวนในประเทศไทยไดเรมรจกค านโดย ดร.กตตพงษ กตยารกษ13 น ามาเผยแพร ซงไดกลาวถงค าวา “Restorative Justice” โดยใชค าเปนาาษาไทยวา “กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท” ไดใหความหมายไววา หมายถง การฟนฟ การซอมแซม การท ากลบใหคนดดงเดม หรอการปฏสงขรณ ซง Restorative Justice ยงเปนแนวความคดใหมส าหรบวงการกฎหมายและกระบวนการยตธรรมและมผใชศพทาาษาไทยหลากหลาย จงใชค าวา “กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท” ซงใหแปลในเชงค าวา “Social Harmony” อยดวย เพอทคนในเอเชยซงคนเคยกบแนวคดเรอง “Harmony” จะไดคดตอวาจะใชอะไรจงจะสอความหมายไดใกลเคยงทสด โดยค านงถงปรชญาของแนวคดนและผลสดทายทจะน าไปสความสมานฉนทในสงคม

ตอมาไดมผใหนยามความหมายของค าวา กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท ไวดงน

จฑารตน เอออ านวย14 ใหความหมายของค าวากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทวา หมายถง ปรชญาแนวคดและกระบวนวธปฏบตตอความขดแยง พฤตกรรมทไมพงประสงค การกระท ากงอาชญากรรม และอาชญากรรม ดวยการค านงถงเหยออาชญากรรมและชมชนผทไดรบผลกระทบเปนศนยกลางโดยกระบวนวธเชงสมานฉนท (Restorative Justice Process) จะสรางความตระหนกใหแกผกระท าผดตอความขดแยงหรอความเสยหาย เยยวยาความเสยหายทงทางรางกายทรพยสนและความสมพนธโดยรวมแกเหยอและบคคลในสงคมทไดรบผลกระทบจากอาชญากรรมนน รวมทงสรางแผนความรบผดชอบหรอขอตกลงเชงปองกนทเปนไปไดอนน าไปสผลลพธแหงความสมานฉนทของสงคม

John Braithwaite15

นกอาชญาวทยา ชาวออสเตรเลย อธบายวา การอ านวยความยตธรรมเชงสมานฉนท หมายถง การบรรเทาความเสยหายแกเหยออาชญากรรมใหกลบสสาาพดดงเดม ท าใหเหยอเปนศนยกลางของกระบวนการยตธรรม ขณะเดยวกนกบรณาการผกระท าผดและสงคมเขาดวยกน โดยสงทตองค านงถงเปนประการแรก คอ การบรรเทาความเสยหายแกเหยอ ซงหมายถงการทเหยอไดรบการชดใชทดแทนมลคาของทรพยสนทเสยหายรวมทงความเสยหายสวนบคคลอนๆกลบคน ซงโดยรวมแลวหมายถง การเยยวยาสมานฉนทความรสกมนคงปลอดายใหกลบคน

13

ดร.กตตพงษ กตยารกษ, กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : ทางเลอกใหมส าหรบกระบวนการยตธรรมไทย, ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.), กรงเทพฯ : บรษท โรงพมพเดอนตลา จ ากด, 2545, น. 12.

14 ดร.จฑารตน เอออ านวย และคณะ, “รายงานวจย เรอง กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : การคน อ านาจ แกเหยอ

อาชญากรรมและชมชน”, ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.), 2548, น. 28. 15

ดร.จฑารตน เอออ านวย และคณะ, เพงอาง, น. 23.

21

มาอกครง ยกตวอยางเชน ความรสกของเหยอทถกโจรกรรมบานเรอนทรพยสนจะตองทกขทรมานเมอความเปนสวนตวถกลวงละเมดและรสกไมปลอดาย ซงเปนการกระทบตออสราาพพนฐานในการด ารงชพอยางปรกตสขโดยไมมบคคลใดลวงละเมดหรอรบกวนสทธได จงตองมการเยยวยาโดยอาจใหผกระท าผดตกลงกบเหยอวาจะไมกระท าผดอก เพอคนความมนใจในความปลอดายใหแกเหยอ และตวผกระท าผดจะตองไดรบการเยยวยาจากเหยอ และสงคมโดยหาแนวทางรวมกนในการแกไขไมใหกลบมากระท าผดซ าอก

ดงน นเมอกลาวโดยสรป ความหมายของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทน นคอ กระบวนการทมวตถประสงคหลกในการคมครองและชวยเหลอเหยอหรอผเสยหายในการด าเนนกระบวนการยตธรรมทางอาญา และยงเปนการแกไขฟนฟผกระท าความผด อาจท าใหอตราการกระท าผดซ าของผกระท าผดลดลง เนองจากเกดความรสกละอายหรอส านกผดในการกระท าของตน สงผลใหเกดการเยยวยาทตรงกบความตองการของผเสยหาย ซงทกลาวมาเปนแนวคดใหมนอกเหนอไปจากกระบวนการยตธรรมทใชอยในปจจบนทมงเนนเพยงแตการแกแคนทดแทนเปนหลก และมองการกระท าผดเปนการกระท าผดตอทงตวบคคลและสงคม โดยรฐตองเปนตวแทนทลงโทษเพอแกแคนใหแกเหยอหรอผเสยหายและสงคม แตทงนแลวกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทนนเปนการมองวาอาชญากรรมเปนการกระท าผดทสงผลตอตวบคคลมากกวาเปนการกระท าตอรฐ เปนเรองขดแยงระหวางบคคลเสยมากกวา และเมอมอาชญากรรมเกดขนทกฝายคอ เหยอหรอผเสยหาย ผกระท าผด สงคม และรฐ ตองเขามารวมมอในการแกไขปญหาทเกดขนโดยหาทางออกทเหมาะสมทสด มใชเพยงแตก าหนดวธการในการลงโทษผกระท าผดเทานน ดงนนเมอมการกออาชญากรรมขน จงควรใหกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเขามารวมปรบใชกบกระบวนการยตธรรมในปจจบนเพอใหเกดการพดคยกน โดยผานคนกลาง เพอใหเกดการแกปญหาทขดแยงไดอยางตรงจด

4. หลกการส าคญของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท มหลกการส าคญ 4 ประการ16

1) หลกบคคลนยม (Personalism)

แนวคดของกระบวนการยตธรรมในปจจบนมแนวคดในเรองอาชญากรรมวาเปนเรองทกระท าละเมดตอรฐ และเปนการฝาฝนกฎหมายทใชบงคบอย สวนแนวคดแบบกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทนน ไดเปลยนจากแนวคดหลกในเรองอาชญากรรม เปนเรองทกระท าละเมด

16

ดร.จฑารตน เอออ านวย และคณะ, เพงอาง, น. 16-19.

22

ตอปจเจกบคคลเปนล าดบแรกกอนทจะมองวาเปนการฝาฝนกฎหมายตามมา เนองจากการบาดเจบและความรนแรงทผเสยหายไดรบจากอาชญากรรมนนท าใหผเสยหายตองทนทกขทรมานทงกายและจตใจ รวมทงกระทบไปถงผกระท าผด และชมชนทเกยวของดวย

กระบวนการยตธรรมในปจจบนนนเปนการแกไขปญหาอาชญากรรมดวยกฎหมาย และเจาหนาทของรฐเขามาจดการ มงเนนทผกระท าผดไดกระท าผดตอบทกฎหมายมาตราใด โดยละเลยถงวาการกระท าผดดงกลาวนนกระทบตอผเสยหายอยางไรบาง เมอมกระบวนการยตธรรมเพอพสจนความผดเกดขน ผเสยหายจะเปนเพยงพยานเพอใหผกระท าผดไดรบการลงโทษเทานน มไดค านงถงผลกระทบของผเสยหายในการทตองไปขนศาลซ าแลวซ าเลา ท าใหเกดความเสยหายทางรางกาย จตใจ และอารมณความรสกเพมขน กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทตอบสนองตอการแกไขปญหาอาชญากรรม โดยค านงถงผเสยหายเปนศนยกลางของกระบวนการยตธรรม ท าใหชวยลดความเสยหายทางรางกาย จตใจ และอารมณความรสกทไดรบจากอาชญากรรมลงได

2) การชดใชคาท าขวญ (Reparation)

เมอเกดอาชญากรรมขนจะตองมความพยายามในการจดการกบปญหา และท งนเพอใหผลกระทบจากความเสยหายทเกดขนจากอาชญากรรมเบาบางลง หรอลดนอยลงนน การเยยวยาเปนหนทางหนงทสามารถเขามาชวยจดการกบปญหาได การเยยวยาเปนเปาหมายหนงของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท ซงเรมตนจากการพดคยเพอใหไดทราบถงปญหา ความเจบปวด ทกขทรมานจากอาชญากรรมทผเสยหายไดรบ โดยการเยยวยานนจะขนอยกบแตละสถานการณทอาชญากรรมนนเกดขน โดยหลกของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทนนมความพยายามทจะใหผกระท าผดไดทราบถงผลกระทบทเกดขนแกผเสยหายวามากนอยเพยงใด และใหผกระท าผดไดเยยวยาแกผเสยหาย ทงอาจไมใชเพยงการเยยวยาทางทรพยสนเทานน แตยงรวมถงการเยยวยาทางดานจตใจ อารมณ เนองจากการไดมการพดคยกนระหวางผกระท าผดและผเสยหายท าใหผเสยหายไดระบายความคบของใจลงไป และเมอปรบความเขาใจกนไดผเสยหายเกดความรสกใหอายและเขาใจถงตนเหตการกระท าผดของผกระท าผด ท าใหผเสยหายรสกสงบสข มความปลอดายในสงคมอกดวย ตางจากกระบวนการยตธรรมในปจจบนทแมจะมการเยยวยาเกดขน แตทงนมกจะใหความสนใจเพยงความเสยหายทางทรพยสน และอาการบาดเจบทางดานรางกายของผเสยหายเทานน

23

3) การกลบคนสสงคม (Reintegration)

กระบวนการยตธรรมในปจจบนทเนนการลงโทษผกระท าผดมากกวาการเยยวยาผกระท าผดนน เปนการถวงการกลบคนสสงคมของผกระท าผด ดงเชนการจ าคกท าใหโอกาสของผกระท าผดนนกลบคนสสงคมไดยาก เพราะเมอถกจ าคกแลวการกลบคนสสงคมจะท าใหผกระท าผดถกตราหนาวาเปนคนขคก ท าใหเกดปญหาทงในการด ารงชพในสงคมเดม การเขาสมครงาน หรอแมแตเขากลมสงคมใหมๆได แตท งนแลวกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท ไดพยายามแกไขปญหาดงกลาว ซงกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทน นมเปาหมายเพอเยยวยาความเสยหายของผเสยหายไปพรอมกบการแกไขฟนฟผกระท าผดเพอใหกลบคนสสงคมไปพรอมกน โดยผกระท าผดอาจไมตองรบโทษจ าคกเสมอไป อาจมทางเลอกอนเชน ศาลอาจรอการก าหนดโทษ รอการลงโทษ คมประพฤต หรอท างานบรการสงคม เพอใหผกระท าผดไดเขาใจสงคม ไมแปลกแยก และกลบคนสสงคมไดโดยงาย

กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมกระบวนการในการพดคยถงปญหาทเกดขน ท าใหผกระท าผดตระหนกถงผลรายทเกดขน เกดความส านกผดตอสงทเขาไดกระท าลงไป เมอเกดการส านกแลว การกลบคนสสงคมจะท าใหเขาไดรบการยอมรบ ผกระท าผดจะสามารถชวยตนเองใหกลบคนสสงคมไดโดยการแกไขชดเชยความผดพลาด และเมอไดรบการยอมรบจากสงคม ท าใหผกระท าผดไมรสกแปลกแยก โดดเดยว ยงสงผลใหผกระท าผดไมกระท าผดซ าอกดวย

4) การมสวนรวม (Participation)

ผลกระทบของอาชญากรรมทเกดขนนน มผลกระทบตอบคคลหลายกลม ท งผเสยหาย ผกระท าผด และรวมถงชมชนของพวกเขานนเอง ดงน นการแกไขปญหานน บคคลทมสวนเกยวของดงกลาวจงเปนกลมบคคลทส าคญทสดทจะเขามาแกไขปญหาทเกดขน เพราะเปนผทประสบปญหาดวยตนเอง จงรแนวทางรวมทางทดทสดทจะแกปญหา เพอเยยวยาความเสยหายใหแกผเสยหาย ท าใหผกระท าผดไดส านกและคนสสงคม และชมชนนนๆ ทจะเขามามสวนก าหนดเงอนไขเพอใหชมชนไดคงอยตอไปอยางสงบสข

กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเปนแนวทางหนงทเปดโอกาสใหผเสยหาย ผกระท าผด และชมชนไดเขามาพดคยถงความเสยหายทเกดขน และหาแนวทางแกไขรวมกน มวธจะจดการอยางไรตอความผดทเกดขนแลว และจะจดการอยางไรกบสงทควรจะท าตอไปในอนาคตเพอเปนการแกความบาดหมางทมอย ท าใหผกระท าผดไมตองถกแยกตวอยางโดดเดยว แตยงตองเขามาม

24

สวนรวมในกลมในการแกไขปญหาใหถกตอง และยงมโอกาสขออายตอการกระท าของตนตอผเสยหาย หรอตอชมชนดวย ท าใหเกดการปรบเปลยนความคดและนสยความประพฤตตามมาดวย

5. ลกษณะและรปแบบของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท แบงพจารณาเปน 2 สวน คอ

1) กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมงเนนทใหเกดความสมานฉนทขนในสงคม ดงนนจงตองท าใหผเสยหาย และผกระท าผดสามารถกลบมาใชชวตรวมกนในสงคมไดอยางปรกตสข โดยอาศยหลกของกระบวนการทไมใชกระบวนการยตธรรมปจจบนซงมงเนนการลงโทษผกระท าผดมากกวาการเยยวผ กระท าผด แตท งนกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทไดหนสการใชกระบวนการทไมเปนทางการ โดยจดใหทกฝายทเกยวของเขามารวมพดคยกนผานคนกลาง โดยสงเสรมใหผกระท าความผดไดเกดความรสกส านกในการกระท าผดของตน และเกดความตองการชดใชเยยวความเสยหายทเกดขนแกผเสยหาย

ขนตอนของกระบวนการยตธรรมทสามารถใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทได17 คอ

- ในชนต ารวจ ในคดทเปนความผดทสามารถเปรยบเทยบปรบได ในหลายประเทศ เชน ประเทศเยอรมน แคนาดา ไดน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมารวมใชในการตกเตอน ปรบหรอน าผลของการใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในเรองการไกลเกลยมาประกอบในชนอยการหรอชนพจารณาคดตอไป

- ในชนอยการ ในหลายประเทศ เชน ประเทศเยอรมน แคนาดา ไดมการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชเพอชะลอการฟอง ซงส าหรบประเทศไทยยงมไดก าหนดหลกการในการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชอยางชดเจน แตคณะรฐมนตรมมตอนมตหลกการรางพระราชบญญตมาตรการแทนการฟองคดอาญา พ.ศ. .... ซงปจจบนก าลงสงคณะกรรมการประสานงานดานนตบญญตพจารณา กอนเสนอสาาผแทนราษฎรพจารณาตอไป มสาระส าคญคอ ใหมกฎหมายวาดวยมาตรการแทนการฟองคดอาญา โดยการน ามาตรการชะลอการฟองคดอาญามาใชเปนมาตรการแทนการฟองคดอาญา ตามทกระทรวงยตธรรมเสนอ และใหสงส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาตรวจพจารณา โดยใหส านกงานคณะกรรมการกฤษฎการบความเหนของคณะรฐมนตร ในประเดนเรองการชะลอการฟอง ควรก าหนดใหเปนอ านาจของพนกงานอยการหรอศาล และความเหนของ

17

กระทรวงยตธรรม รวมกบ โครงการพฒนาระบบกฎหมายไทย ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.), “รายงานการสมมนาทางวชาการ เรอง กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : ทางเลอกใหมส าหรบกระบวนการยตธรรมไทย”, 2545, น.60.

25

กระทรวงกลาโหม กระทรวงมหาดไทย ส านกงานปลดส านกนายกรฐมนตร ส านกงานอยการสงสด และส านกศาลยตธรรม ทเหนควรก าหนดใหมบทบญญตทก าหนดใหคกรณทมกรณพพาทกนสามารถเลอกใชมาตรการแทนการฟองคดอาญาหรอเลอกใชมาตรการไกลเกลยในอ านาจหนาทของนายอ าเาอตามกฎหมายวาดวยการบรหารราชการแผนดนกอนทผลการพจารณาจะไดขอยตทท าใหสทธในการน าคดมาฟองระงบลงหรอกอนคดขาดอายความ รวมทงใหมการวางระบบการไกลเกลยขอพพาทออกเปน 3 ระดบ เชน ในชนต ารวจมหนาทรบผดชอบไกลเกลยคดทวไป สวนคดทมระดบความขดแยงและบทลงโทษสงขนใหพนกงานอยการ และศาลท าหนาทไกลเกลย18 ซงหากรางพระราชบญญตดงกลาวไดรบความเหนชอบแลวกสามารถน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาปรบใชได

- ในชนศาล สามารถใชประกอบเปนเงอนไขในการก าหนดค าพพากษา (ซงส าหรบประเทศไทย มการใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาปรบใชในหลายศาล เชนศาลจงหวดเชยงใหม โดยขนอยกบดลพนจของผพพากษาแตละทานจะเหนสมควรวาคดใดเหมาะสมทจะน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาปรบใชได และในศาลอาญาธนบรโดยก าหนดรปแบบทจะปรบใชในคดอาญาอยางชดเจนตามระเบยบศาลอาญาธนบร วาดวยการไกลเกลยเชงสมานฉนท พ.ศ. 2551) กอนมค าพพากษาควรจะใหใชกระบวนการนกอน

- หลงมค าพพากษา ในขนตอนของราชทณฑสามารถใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทประกอบเงอนไขการพกการลงโทษ หรอเพอใหมการปรบความเขาใจกนได

2) ผลลพธทจะกอใหเกด “ความสมานฉนท” ซงเปนหวใจส าคญ ผลลพธซงจะไดจากกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทกคอ การแสดงความส านกผด การยนยอมทจะปรบพฤตกรรม การเยยวยาชดใชทผกระท าผดพรอมทจะชดใชใหกบผเสยหาย ซงอาจจะไมใชเปนเรองเงนอยางเดยว อาจเปนการบ าเพญประโยชนสาธารณะ การเยยวยาทางดานจตใจ หรออน ๆ แลวแตกรณ

18

ส านกเลขาธการคณะรฐมนตร, “มตคณะรฐมนตร วนท 16 กมาาพนธ 2553 เรอง รางพระราชบญญตมาตรการแทนการฟองคดอาญา พ.ศ. ....”, [ออนไลน], เขาถงไดจาก : http://www.cabinet.soc.go.th/soc/Program2-3.jsp?top_serl=222960&key_word=&owner_dep=&meet_date_dd=&meet_date_mm=&meet_date_yyyy

=&doc_id1=3382&doc_id2=53&meet_date_dd2=&meet_date_mm2=&meet_date_yyyy2=, 2553, สบคน วนท 28 กมาาพนธ 2555.

26

6. กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทน ามาใชกบความผดอาญาประเภทใด

กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทจะน ามาใชกบความผดประเาททเดนชด19 คอ

- ความผดทเดกเปนผกระท า ในหลาย ๆ ประเทศในยโรป เชน ในองกฤษ กใชเปนวธหลก ส าหรบประเทศสหรฐอเมรกายงมปญหาอยบางเพราะแนวคดในเชงแกแคนทดแทนนนยงเปนแนวคดทมอทธพลตอกระบวนการยตธรรมคอนขางสง

- ความผดจากความรนแรงในครอบครว (Domestic Violence) กรณสามท ารายารรยา เนองจากสามารรยาจ าตองพ งพาเลยงดซงกนและกน ดนนนหากจะน าตวสามซงเปนผกระท าความผดมาจ าคกอาจไมไดประโยชนอะไร ซ ายงเปนการกอใหเกดาาระแการรยามากขนอกดวย

- ความผดทกระท าโดยประมาท เนองจากผกระท าผดมไดมเจตนารายโดยสนดาน การน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชจงเปนการเหมาะสม

- ความผดเลก ๆ นอย ๆ อน ๆ เพอหลกเลยงการจ าคกระยะสน ยกตวอยางเชนในประเทศนวซแลนดใชกบความผดอาญาทมโทษจ าคกขนสงไมนอยกวาสองปขนไป แตไมเกนเจดปขณะนในเรอนจ ามผตองขงทตองโทษจ าคกระยะสนคอนขางมาก ซงการจ าคกระยะสนนนเปนการสรางปญหามากกวาแกปญหา

7. รปแบบของกระบวนการระงบขอพพาทในกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท

รปแบบของกระบวนการระงบขอพพาทในกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท หมายถง วธการใด ๆ ซงผเสยหายและผกระท าความผด และในกรณทสมควรอาจมบคคลอน หรอสมาชกอนของชมชนทไดรบผลกระทบจากอาชญากรรมนน ไดเขามามสวนรวมกนอยางจรงจงในการแกไขปญหาทเกดขนจากอาชญากรรม ตามแตสถานการณและความเหมาะสมของแตละคด เพอสรางความปรองดองกนในสงคม โดยทวไปแลวอาจมการชวยเหลอโดย “ผประสานงาน” โดยสรปแลวกระบวนการเชงสมานฉนท อาจแยกจ าแนกได 4 ประเาท20 ไดแก

19

กระทรวงยตธรรม รวมกบ โครงการพฒนาระบบกฎหมายไทย ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.), อางแลว, น.61. 20

Barzenmore and Umbreit อางในดร.จฑารตน เอออ านวย และคณะ, อางแลว, น. 118.

27

1) การไกลเกลยขอพพาท หรอการระงบขอพพาทระหวางผเสยหายและผกระท าผด (Victim

-Offender Mediation) ซงเปนการทเจาหนาทและอาสาสมครเปนผประสานงาน โดยการพดคยกนตามความเปนจรง เพอสนบสนนใหมการเยยวยาผเสยหาย ใหผกระท าผดไดรผลกระทบของการกระท าแสดงความรบผดชอบตอพฤตกรรมของเขาทกระท าไป และใหโอกาสทงสองฝายในการรวมกนพฒนา ยอมรบแผนการเยยวยาแกไข เนนถงการเผชญหนาระหวางเหยออาชญากรรมกบผกระท าผด ซงพนกงานคมประพฤตหรอนกสงคมสงเคราะหหรออาสาสมครอาจท าหนาทเปนผ ประสานงาน

2) คณะกรรมการฟนฟชมชน (Community Reparative Board) คณะกรรมการนใชเปนสวนหนงของการเบยงเบนคดหรอการคมประพฤต โดยคณะกรรมการประกอบดวยผคนในชมชน ผกระท าผด ผเสยหาย ผแทนจากกระบวนการยตธรรม และอาจมสมาชกครอบครวของผกระท าผดรวมดวย ซงใชกบผทกระท าผดไมรายแรง มการพดคยกนดวยความเคารพกอนการพจารณาลงโทษ เปดโอกาสใหเหยออาชญากรรมและสมาชกชมชนไดเผชญหนากบผกระท าผดเพอศกษาเขาใจพฤตกรรมการกระท าผด เปดโอกาสใหผกระท าผดแสดงความรบผดชอบของตนในการเยยวยาความเสยหายทเขาไดกระท าตอเหยออาชญากรรมและชมชน และสบทอดเจตนารมณของชมชนในการจดการกบปญหาอาชญากรรมเองอนเปนการลดคาความเสยหายจากการทใชกระบวนการยตธรรมเตมรปแบบ

3) การประชมกลม (Group Conferencing) เปนการประชมระหวางผกระท าผด ผเสยหาย สมาชกหรอผมความส าคญกบครอบครวทงสองฝาย โดยใหทกฝายมโอกาสพดคยแสดงความรสกเกยวกบผลกระทบทเกดขนจากอาชญากรรม มวตถประสงคหลกใหเหยออาชญากรรมมสวนรวมโดยตรงในการบอกกลาวถงผลกระทบของอาชญากรรมทเกดขนกบตน และใหเหยอสามารถเลอกวธการลงโทษเชงสมานฉนททเหมาะสมแกผกระท าผดได รวมถงเปดโอกาสใหผกระท าผดไดแสดงความรบผดชอบตอสงทเกดขน ปรบพฤตกรรมในอนาคตของตนอกดวย

4) การพพากษาโดยการประชมลอมวง (Circle Sentencing) เปนกระบวนการทสามารถด าเนนการไดในขนตอนตางๆ ของกระบวนการยตธรรม แมาายหลงศาลมค าพพากษาแลว ผมสวนรวม คอ ผเสยหาย ครอบครวหรอเพอนของผกระท าความผด เจาหนาท สมาชกชมชน เปนตน โดยจะเปนการพดคยอยางเปดเผยถงผลกระทบทเกดขนจากอาชญากรรม และในขณะเดยวกนกหาวธการเยยวยาตอเหยออาชญากรรม ผกระท าผด และชมชนดวย โดยมจดประสงคเพอใหมการเยยวยาทกฝายทไดรบผลกระทบ ผกระท าผดไดชดใชคาเสยหาย เหยอจากอาชญากรรมคลายความ

28

คบของใจ ท าใหสามารถก าหนดสาเหตพฤตกรรมทางอาชญากรรมไดชดเจน สรางจตส านกใหรกชมชนและท าใหชมชนแขงแกรง ลดความขดแยงในชมชนอกดวย

ทงนการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชนนขนอยกบระบบกฎหมายดวย โดยในระบบกฎหมายแบบคอมมอนลอว (Common Law) การน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในเรองการไกลเกลยมาใชในคดอาญานนขนอยกบประเาทของคด หากมคดใดเหมาะสมทจะน าการไกลเกลยมาใชแลวผพพากษาสามารถทจะน าการไกลเกลยมาปรบใชได แตทงนแลว หากเปนระบบกฎหมายแบบลายลกษณอกษร (Code Law) การน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในเรองการไกลเกลยมาใชในคดอาญานน หากจะน ามาปรบใชไดนนตองมกฎหมายใหอ านาจในการปรบใชไว ดงนนการน าไกลเกลยเชงสมานฉนทมาปรบใชในคดอาญานนจะท าไดยากกวาในระบบกฎหมายแบบคอมมอนลอว กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมหลกการคอ เมอมอาชญากรรมเกดขนจะกอความเสยหายใหแกชมชน และตวผกระท าผดเอง ไมไดมองวาเปนการละเมดตอรฐดงนนจงตองมองทการเยยวยาความเสยหายทเกดขนใหกบผเสยหาย ชมชน และผกระท าผดเองดวยทงนท าไดโดยการหาทางออกรวมกนระหวางผเสยหายและผกระท าความผดเอง เพอใหผกระท าผดไดส านกในผลทตนไดกระท าไป และแสดงใหเหนถงการรบผดชอบตอผเสยหาย เชนการชดใชและเยยวยาผเสยหาย โดยอาจมชมชนเขามามสวนรวมดวย และมงเนนในเรองการแกไขผลของความเสยหายทเกดขนมากกวาทจะมงเนนลงโทษเพอแกแคนทดแทน

8. การไกลเกลยในกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท (Restorative Justice Mediation)

8.1 ความหมายของการไกลเกลยในกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท

ในการสมมนาทางวชาการเรอง กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท: วสยทศนใหมส าหรบเหยออาชญากรรมและผกระท าผดในสงคมไทย ซงจดโดย ส านกงานกจการยตธรรม กระทรวงยตธรรม วนท 21 เมษายน 2546 ณ โรงแรมรามาการเดนส กทม. กลาวไววา

การไกลเกลยในกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทและการไกลเกลยขอพพาทในกระบวนการยตธรรมทางอาญาในปจจบนทวไปมขอแตกตางกนโดยสนเชง การไกลเกลยขอพพาทในกระบวนการยตธรรมอาญาในปจจบนทวไปเปนการตกลงกนเพอหาทางประนอมขอพพาทระหวางคความ โดยมเจาหนาทของรฐเขามามสวนชวยในการประนอมนน ทงนเพอเปนแนวทางในการทศาลจะใชตดสนโทษ โดยอาจไดรบโทษนอยลงเนองจากการประนอมขอพพาทอาจมการเยยวยาความเสยหายโดยทรพยสนไปบางสวน แตมไดใหความส าคญกบผเสยหายทไดรบผลรายจากอาชญากรรมทเกดขน ซงตางจากการไกลเกลยในกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท อนเปน

29

กระบวนการทใหผเสยหายและผกระท าผดมาพบกนในสถานททปลอดาย และใหทงผเสยหายและผกระท าผดไดมโอกาสพดคยกน ท าใหไดปรบความเขาใจ หาทางออกในการแกไขปญหารวมกนตรงตามความตองการของผเสยหายและผกระท าผด ผเสยหายไดเกดการใหอาย ผกระท าผดไดเกดความส านกในสงทตนไดกระท าลงไป และไดแสดงความรบผดชอบชวยเหลอและชดใชความเสยหายทงทางดานรางกาย ทรพยสน และจตใจ แกผเสยหายได โดยมผไกลเกลยเชงสมานฉนททไดรบการฝกฝนมาโดยเฉพาะ (Trained Mediator) เปนผชวยใหกระบวนการไกลเกลยเชงสมานฉนทเปนไปดวยด ดงนน การไกลเกลยในกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทจงไมไดท าเพอหาขอสรปวา ผกระท าผดกระท าผดจรงหรอไม จะชดใชคาเสยหายทางดานทรพยสนอยางไร และจะไดรบการลดโทษเพยงใดอยางไร แตเปนการไกลเกลยเชงสมานฉนทเพอใหทกฝายไดเขามาพดคยในการหาทางออกของปญหารวมกน เกดการบรรเทาความเสยหายทเกดขนทงของผเสยหายและผกระท าผดเอง

8.2 การไกลเกลยเชงสมานฉนทหรอระงบขอพพาทระหวางผเสยหายและผกระท าความผด (Victim-Offender Mediation)

เมอมการกระท าความผดทางอาญาเกดขน กระบวนการทางอาญาในปจจบนทวไปมงเนนไปทการพสจนความผดของจ าเลยเปนส าคญ ใหความส าคญกบผลกระทบทเกดแกผเสยหายนอย และการทผเสยหายตองไปเปนพยานในศาลนนยงเปนการตอกย าถงความเสยหายทเกดขนอกดวยท าใหผเสยหายในคดตองไดรบความกระทบกระเทอนจตใจ จงถอวาไมไดรบการเยยวยาหรอบรรเทาความเสยหายแกผเสยหายนนเลย ซงในปจจบนไดมการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเขามาใชมากขน ซงกระบวนการดงกลาวเปนกระบวนการทใหผเสยหายกบผกระท าผดไดเขามาท าเยยวยา และแกไขปญหารวมกน เพอใหเกดการเยยวยาฟนฟแกผเสยหายกบผกระท าผดอกดวย

การไกลเกลยเชงสมานฉนท (Mediation) เปนสวนหนงของหลกกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท เปนรปแบบหนงของการแกปญหาความขดแยงระหวางผเสยหายกบผกระท าความผด ซงบคคลทสามทไมฝกใฝฝายใดฝายหนง (Impartial Third-Party) ประสานงานจดใหมการเจรจาไกลเกลยตอรองระหวางบคคลทงสองฝายถงขอขดแยงทเกดขน โดยการสนทนานนใหความส าคญอยทผเสยหาย โดยหาวธทจะกอใหเกดผลประโยชนทดทสดตอทงสองฝาย โดยทวไปแลวผไกลเกลยเชงสมานฉนท (Mediators) จะไมใหค าแนะน าหรอใหขอเสนอแนะใดๆ ซงการไกลเกลยเชงสมานฉนทโดยทวๆ ไปจะใชทงผทเปนอาสาสมครและไดรบความไววางใจ สวนการบรรลถงขอตกลงนนอาจไมผกมดเกยวพนตามกฎหมายใดๆ หรออาจเปนขอพจารณาในขนตอนของการพพากษาในศาลกได ทงนแลวขนอยกบแตละประเทศทน าหลกการดงกลาวมาใชดวย

30

การแกไขปญหาขอพพาททางอาญาโดยการไกลเกลยเชงสมานฉนทนน ตองหาหนทางททงผเสยหายและผกระท าผดยอมรบได และยงตองอาศยประสบการณ ความร และความสามารถในการไกลเกลยเชงสมานฉนทของผทจะเขามาท าหนาทในการไกลเกลยเชงสมานฉนท บคคลทจะเขามาท าหนาทในการไกลเกลยเชงสมานฉนทนน ตองมความสามารถในดานการพดคยหรอเจรจา อาจเปนบคคลททงผเสยหายและผกระท าผดไมรจกมากอน หรออาจเปนบคคลททงผเสยหายและผกระท าผดรจกเปนอยางด เปนผททงผเสยหายและผกระท าผดตางเคารพนบถอกได แตทงนตองไมไดเปนผทรเหนหรอเกยวของโดยตรงตอเรองทท าการไกลเกลยเชงสมานฉนท (คนกลาง) หนาทโดยตรงของผไกลเกลยเชงสมานฉนทนน ตองดแลใหทงผเสยหายและผกระท าผดท าการพดคยเกยวกบปญหาขอพพาททเกดขน พยายามควบคมสถานการณใหปรกต และจากนนผไกลเกลยเชงสมานฉนทจงเขามามสวนชวยในการประสานความเขาใจระหวางผเสยหายและผกระท าผด ใหเขาใจปญหาของกนและกนมากขน กอนทจะหาแนวทางรวมกนในการแกไขปญหาทเหมาะสมและเปนประโยชนแกทงผเสยหายและผกระท าผดมากทสด

การไกลเกลยเชงสมานฉนทระหวางผเสยหายและผกระท าผดนจะสามารถลดความระแวงสงสยซงกนและกนระหวางผเสยหายและผกระท าผดมความเขาใจความคดอนเปนสาเหตท าใหเกดขอพพาทกนขน ลดความรสกอคต และลดความเปนศตรตอกน ท าใหเกดสตและมการพดคยเกดการแกไขปญหาไดอยางตรงจดตอไป

31

ตารางแสดงขอแตกตางระหวางการไกลเกลยในกระบวนการยตธรรมอาญา และการไกลเกลยในกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท

การไกลเกลยในกระบวนการยตธรรมอาญา การไกลเกลยในกระบวนการยตธรรมเชง

สมานฉนท

1. อาชญากรรมเปนการกระท าผดตอรฐ

1. อาชญากรรมเปนการกระท าผดตอบคคลใดบคคลหนงโดยเฉพาะดวย

2. มงเนนเรองการกลาวโทษ คนหาความผดท

เกดขนแลววาผกระท าผดไดกระท าผดหรอไม ให

ความส าคญกบการตกลงคา เ สยหายในทาง

ทรพยสน

2. มงเนนเรองการแกไขปญหา ใหผกระท า

ผดมความรบผดชอบตออาชญากรรมท

เกดขน หาทางแกไขรวมกนในอนาคต

3. ไมมการตดตอสมพนธกนระหวางผเสยหาย

และผกระท าผด กระบวนการมกฎเกณฑตายตว

3. มการอาปรายรวมกนระหวางผเสยหาย

และผกระท าผด กระบวนการไมมกฎเกณฑ

ตายตว

4. มการก าหนดโทษในเชงปองกน 4. เนนการชดเชยใหแกคความทงสองฝาย

รวมกน

5. ผเสยหายไมสามารถเลอกสถานทในการไกล

เกลยได ท าใหขาดความรสกปลอดาย และบาง

กรณผเสยหายไมอยากเผชญหนากบผกระท าผด

5.ผเสยหายสามารถเลอกสถานทในการไกล

เกลยทตนรสกปลอดายไดผานกระบวนการ

และก าหนดคนทจะเขาท าการไกลเกลยพดคย

ได

32

6. ไมมการประชมเพอเตรยมตวลวงหนาในการ

พบปะกนของคความ ระหวางผ ไกลเกลยกบ

ผเสยหาย และผไกลเกลยกบผกระท าผด

6. มการพบกนเพอเตรยมการระหวาง

ผเสยหายกบผไกลเกลย และระหวางผกระท า

ผดกบผไกลเกลย กอนการไกลเกลยทใหทง

สองฝายมาพบกน โดยเนนทการฟงเหยอวา

อาชญากรรมมผลกระทบตอชวตของเขา

อยา งไรบาง จ าแนกความตองการของ

ผเสยหายใหชดเจน และเตรยมทงสองฝายให

พรอมส าหรบการไกลเกลยหรอการประชม

รวมกน

7. ผไกลเกลยเปนผมมหนาทหลกในการไกลเกลย

โดยเนนทการตอบค าถามและวธใหผกระท าผด

ชดใชคาเสยหาย ไมไดเปดโอกาสใหผเสยหายได

แสดงความรสก หรอพดในสงทตองการ

7. ผไกลเกลยเปนเพยงคนกลางท าหนาทเพยง

ใหผกระท าผดไดบอกกลาวถงสาเหตในการ

กระท าผด และผเสยหายไดแสดงความรสก

ผลกระทบทเกดแกตน ตางฝายตางฟงซงกน

และกน โดยเนนใหท งสองฝายเกดความ

เขาใจซงกนและกน อนเปนการเยยวทาง

จตใจมากกวา ทจะใหผ กระท าผดชดใช

คาเสยหาย

8. ผไกลเกลยเปนผผกขาดการพดมากทสด

ผ เ สยหายและผ กระท าผดมโอกาสเพยงตอบ

ค าถามเทานน ไมมการสนทนากนระหวางคความ

8. ผไกลเกลยตองมความอดทนเปนอยางสง

ในการรบฟง/รบรการแสดงความรสกหรอรบ

ฟงเรองผลกระทบของอาชญากรรม และผ

ไกลเกลยตองพดใหนอยทสด

33

9. เจาหนาทของรฐ (Correctional Staff) ท า

หนาทเปนผไกลเกลย

9. ผไกลเกลยคอ ผทสามารถไกลเกลย

ผกระท าผดและผเสยหายทงสองฝายได อาจ

เปนบคคลททงสองฝายไววางใจ หรอบคคลท

ทงสองฝายนบถอ หรออาจเปนเจาหนาทรฐก

ได

10. การไกลเกลยเกดขนจากความสมครใจของ

ผเสยหายเทานน แตผกระท าผดอาจไมสมครใจก

ไ ด แล ะผ ก ร ะท า ผ ด ก ไม ตอ ง แสดงคว าม

รบผดชอบในการไกลเกลย

10. การไกลเกลยเกดจากความสมครใจของ

ทงผเสยหายและผกระท าผด

ทมา: ดดแปลงจาก Mark S. Umbreit, The Handbook of Victim Offender Mediation : An

Essential Guide to Research and Practice, USA : Jossey-Bass Inc., 2001, p. 3.

34

9. การน าโครงการกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชกบคดอาญาในสงคมไทย21

กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเรมเกดขนเมอประมาณป ค.ศ. 1974 หรอพ.ศ. 2517

และมการน ามาใชทวโลกอยางแพรหลาย จนกระทงเมอป พ.ศ. 2538 กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทจงไดเรมเขามามบทบาทในประเทศไทยเปนครงแรก โดยรบแนวคดดงกลาวมาจากเวทการประชมสหประชาชาตและน ามาเผยแพรในเวททางวชาการตางๆาายในประเทศ จนเปนทรจกเพมมากขน แตทงนแลวยงไมเปนทแพรหลายมากนก เนองจากเปนแนวคดทใหม จงยงไมเปนทยอมรบ และยงไมเหมาะสมกบสาาพปญหาของระบบยตธรรมาายในประเทศไทยในขณะนน รวมทงประเทศไทยยงอยในขณะทประสบปญหาทางดานเศรษฐกจประกอบกบปญหาทางดานการเมองาายในประเทศเอง รฐธรรมนญทก าลงท าการแกไขเปลยนแปลง ท าใหประเทศมงแกปญหาดงกลาวมากกวาทจะสนในแนวทางเรองกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท หลงจากนน เมอวนท 16 มกราคม 2545 ดร.กตพงษ กตยารกษ อธบดกรมคมประพฤตไดจดใหมเวทการสมมนาทางวชาการในนามของกระทรวงยตธรรม รวมกบโครงการพฒนาระบบกฎหมายไทย ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ซงเปนการกลาวถงกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทอยางเปนทางการ โดยไดรบพระมหากรณาธคณจากพระเจาหลานเธอพระองคเจาพชรกตยาาา เสดจเขารวมการสมมนาเรองกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : ทางเลอกใหมส าหรบกระบวนการยตธรรมไทย ณ ตกสนตไมตร ท าเนยบรฐบาล จากนน แนวคดเรองกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเรมเปนทรจกอยางแพรหลายในสงคมไทย ทงในวงการกฎหมายและงานยตธรรมทวไป และในปเดยวกนนนเอง ไดมการจดการเสวนาเรอง กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทส าหรบคดความรนแรงในครอบครว : ความเปนไปไดของโครงการโรงซอมสาม ในสงคมไทย เมอวนท 12 พฤศจกายน 2545 โดยโครงการพฒนาระบบกฎหมายไทย ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) รวมกบสมาคมสงเสรมสถานาาพสตรแหงประเทศไทยฯ ซงไดรบความสนใจเปนอยางมาก ยกตวอยางเชน ในแนวคดเรองผหญงทถกท ารายหรอใชความรนแรงมสทธเลอกใหสามเขาสระบบปรบปรงพฤตกรรมโดยไมตองสงฟองศาล หากการกระท านนไมรนแรงถงขายตองโทษคดอาญา, กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเปนแนวคดทดทจะสรางความสงบสขไดโดยเฉพาะเรองครอบครวถอเปนเรอละเอยดออนและโลกปจจบนเราทวความรนแรงขนทกวน การใชบทลงโทษทางกฎหมายทตองแกแคนทดแทนแกผกระท าผดไมใชหนทางท

21

จฑารตน เอออ านวย, “กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : ทางเลอกในการยตขอขดแยงทางอาญาส าหรบสงคมไทย”, [ออนไลน], เขาถงไดจาก http://joticlub.exteen.com, 2548, สบคน 9 มนาคม 2555.

35

ดทสด การเยยวยาบ าบดใหสามารถกลบคนสครอบครว โดยผลลพธคอความสงบสขและทกฝายพงพอใจเปนเรองดทเหมาะสม

นบเนองจากป พ.ศ. 2545 เปนตนมา สงคมไทยจงไดรจก “กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท” (Restorative Justice) อยางแพรหลายหลงจากมการจดการสมมนาทางวชาการเรอง “กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : ทางเลอกใหมส าหรบกระบวนการยตธรรมไทย” เปนตนมา กลาวไดวาาายหลงจากทมการเคลอนไหวในการศกษาในเรองแนวคดของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในสงคมไทย และความเปนไปไดในการน ามาปรบใชในระบบของยตธรรมไทยมากนอยเพยงใด โดยมการจดการสมมนาทางกฎหมายเรอยมาเปนระยะเวลาประมาณ 1 ป เมอวนท 17-

18 กรกฎาคม 2546 กระทรวงยตธรรมไดจดการประชมทางวชาการระดบชาตวาดวยงานยตธรรม ครงท 1 เรอง กระบวนทศนใหมในการปฏบตตอผกระท าผด (The 1

st National Symposium of

Justice Administration) โดยในงานดงกลาวมบคคลทเกยวของในกระบวนการยตธรรมรวมการประชมประมาณ 1,500 คน ซงมหวขอการประชมทส าคญๆ เชน การปฏบตตอผกระท าผดโดยกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท โดยจฑารตน เอออ านวย และคณะ ในวนท 11 ธนวาคม 2546 กรมพนจและคมครองเดกและเยาวชนรวมกบส านกกจการยตธรรมไดจดใหมโครงการบรรยายพเศษ เกยวกบ กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทส าหรบเดกและเยาวชน โดยผเชยวชาญจากตางประเทศ ในวนท 7 มกราคม 2547 มโครงการบรรยายพเศษโดยวทยากรตางประเทศเกยวกบกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท เรอง กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : แนวปฏบตทเหมาะสมในการประชมกลมเพอความสมานฉนทระหวางผเสยหายกบผ กระท าผด (Restorative Justice : Practices in Restorative Conference) ในวนท 13 มกราคม 2547 มโครงการบรรยายพเศษโดยวทยากรตางประเทศเกยวกบกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท เรอง แนวทางการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในระบบงานยตธรรมของประเทศแคนาดาและบางประเทศในเอเชย (Restorative Justice Practices in Canada and Selected

Countries in Asia) และในวนท 12 มกราคม 2547 มโครงการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในงานคมประพฤต โดยโครงการดงกลาวเปนโครงการพฒนาระบบกฎหมายไทย ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) จดรวมกบกรมคมประพฤต กรมราชทณฑ และส านกงานกจการยตธรรม

กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทไดรบความสนใจเปนอยางมากในยคของพนต ารวจโท ดร.ทกษณ ชณวตร นายกรฐมนตร ประกาศใหประเทศไทยรบเปนเจาาาพในการประชมสหประชาชาตวาดวยการปองกนอาชญากรรม และความยตธรรมทางอาญา ครงท 11 (The

36

11th

United Nations Congress on Crime Prevention and Criminal Justice) ในระหวางวนท 18-25 เมษายน พ.ศ. 2548 ชอหวขอหลกในการประชมดงกลาว คอ การผนกก าลงและการโตตอบ : การด าเนนกลยทธรวมกนในการปองกนอาชญากรรมและความยตธรรมทางอาญา (Synergies and Responses: Strategic Alliances in Crime Prevention and Criminal

Justice) และหวขออาปรายส าหรบการประชมเชงปฏบตการหวขอหนง คอเรอง ความยตธรรมเชงสมานฉนท:การมสวนรวมของชมชน การเบยงเบนและมาตรการทางเลอกอนๆ (Restorative

Justice: Community Involvement, Diversion, and Other Alternative Measures) หวขอดงกลาวสงผลใหกจกรรมของผทเกยวของในกระบวนการยตธรรมไทยในชวงเวลาตอมาปรากฏเรองของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเกยวของอยดวย ตอมามการเคลอนไหวเพอผลกดนใหน าโครงการกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทบรรจไวในแผนแมบทกระบวนการยตธรรมแหงชาต ฉบบท 1 ในชวงพ.ศ. 2547-2549 และแผนดงกลาวไดรบความเหนชอบตามมตคณะรฐมนตร ในวนท 10 กมาาพนธ 2547 ท าใหไดมการเรมตนด าเนนการน าโครงการกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทไปประยกตใชในลกษณะโครงการน ารอง และโครงการทดลอง ตามความพรอมของแตละหนวยงาน และตามแตกฎหมายจะเปดชองทางใหสามารถด าเนนการไดเพยงใด ซงนบวาเปนครงแรกทมการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในประเทศไทย สงผลใหมการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท เขามาใชในการด าเนนการกบการกระท าผดทางอาญา จากปจจบนทการด าเนนการกบการกระท าผดทางอาญาอยบนพนฐานทมงเนนการน าตวผกระท าผดมาลงโทษเปนส าคญ เนองจากการกระท าผดทางอาญาเปนการกระท าผดตอรฐ เมอมผกระท าผดการลงโทษจะสามารถปรบพฤตกรรมของผกระท าผดใหกลบมาเปนคนดในสงคม และมผลในทางยบย งใหคนในสงคมทจะกระท าผดเกดความเกรงกลวในโทษทจะตองไดรบไมกระท าความผดตามอยาง แตทงนแลวแนวคดเรองกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท (Restorative Justice) เปนแนวคดใหม ทตางไปจากกระบวนการยตธรรมปจจบน โดยกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมไดมองเพยงแคใหน าตวผกระท าผดมาลงโทษ มไดมองวาการกระท าผดนนเปนความเสยหายตอรฐเทานน แตมงเนนไปถงผเสยหายเปนสวนส าคญ การกระท าผดทเกดขนเปนความเสยหายตอปจเจกชนผไดรบผลกระทบโดยตรงจากการกระท าความผดนน มากกวาทจะเปนรฐ ดงนนหากมงเนนแตเพยงดานการลงโทษผทฝาฝนกฎหมายจะท าใหผเสยหายไมไดรบการเยยวยาความเสยหายทเกดขน ดงนนกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทแนวใหมจงมงเนนทจะเยยวยาความเสยหายในหลายๆดาน มองถงผทไดรบผลกระทบทางอาญาทกฝาย ทงผเสยหาย ผกระท าผดเอง และชมชนทเกยวของอกดวย ดวยการใหทกฝายเขามารวมกนจดการกบปญหา หาทางออกรวมกนโดยค านงถงวธทดทสดในแกปญหาใหเกดผลดแกทกฝายรวมกน จาก

37

หลกการดงกลาวจงไดมความคดรเรมทจะน าเอากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเขามาปรบใชในกระบวนการยตธรรมทางอาญาในประเทศไทยในหลายๆขนตอนมากขน อยางเชนในสวนของเดกและเยาวชนกระท าผด ในสวนของการคมประพฤตผกระท าผด ในขณะเดยวกนกไดมวธการใหมๆ ในการจดการกบขอพพาททางอาญาาายใชหลกความยตธรรมเชงสมานฉนทเกดขนในหลายรปแบบในประเทศตางๆ ทวโลก อาทเชน การประชมประสานสมพนธาาพระหวางเหยอกบผเสยหาย (Victim-Offender Mediation) การประชมกลม (Conference) เปนตน ส าหรบประเาทของความผดอาญาทน าหลกการดงกลาวนมาใชกมหลายหลายทงในความผดทรายแรง หรอความผดเลกนอย แตทน ามาใชมากทสดมกจะน ามาใชกบความผดทเดกและเยาวชนเปนผกระท า

ในประเทศไทยเองไดเรมมการน าเอาหลกของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในหลายเรองอยางเปนทางการ เชนในกลมเดกและเยาวชนทกระท าความผดทางอาญาดวยวธการประชมกลมครอบครว ซงเปนวธการหนงของการประชมกลม โดยน ามาใชในชนกอนการพจารณาคดของศาลเยาวชนและครอบครวในมาตรา 63 ของพระราชบญญตจดต งศาลเยาวชนและครอบครวและพระราชบญญตวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ.2534 และใชตอมาจนถงพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553

นอกจากนนกระบวนการในชนศาล เชนศาลจงหวดนนทบร โดยแผนกเยาวชนและครอบครวไดน าแนวคดเรองกระบวนการประชมกลมเยยวยามาใช โดยน าเอาผพพากษาสมทบและผทเกยวของ เชนผปกครอง องคกราาคประชาชน มาท าแผนเพอเยยวยาเดกผกระท าผดโดยเฉพาะ และน าไปประกอบดลยพนจของผพพากษา ในชนอยการ ส านกงานอยการสงสดรวมกบกรมพนจและคมครองเดกและเยาวชน น าโครงการกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทไปใชในการปฏบตตอเดกและเยาวชนกระท าผดตงแตวนท 1 มถนายน 2546 เปนตนมาจ านวนประมาณ 11,700 ราย ซงประสบความส าเรจดวยด สวนกรมคมประพฤตไดน าไปใชในงานคมประพฤตในชนสบเสาะและพนจในส านกงานทดลอง 11 แหง ตงแตวนท 1 มถนายน 2547 เปนตนมา รวมทงจดใหมโครงการเพอการแกปญหาการใชความรนแรงในครอบครว รวมกบส านกงานต ารวจแหงชาต มลนธเพอนหญง และโรงพยาบาลรามาธบด (โครงการครอบครวสมานฉนท) ในขนตอนของการคมประพฤตกไดมการน ามาใชดวยวธการประชมประสานสมพนธาาพระหวางเหยอและผกระท าผด ท าใหสามารถไดขอมลรายงานศาลไดอยางครบถวนมากขน เปนตน

เมอมการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในประเทศไทยมากขน จงมการศกษาวจยเกยวกบเรองดงกลาวนอยางจรงจง เพอก าหนดองคความรทางวชาการเกยวกบเรองนในสงคมไทยใหมความชดเจนยงขน เปนหลกฐานในการอางองทางวชาการ โครงการพฒนาระบบ

38

กฎหมายไทยจงไดประสานงานและจดการใหมการศกษาวจย โดยมส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) เปนผใหการสนบสนนาายใตชดโครงการวจยเรอง “กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทกบสงคมไทย” ประกอบดวย (1) กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : การคน “อ านาจ” แกเหยออาชญากรรมและชมชน โดยม ผศ.ดร.จฑารตน เอออ านวย เปนหวหนาโครงการ (2) กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : การน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในสงคมไทย โดยม ผศ.ดร.เดชา สงขวรรณ เปนหวหนาโครงการ และ (3) กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทกบวฒนธรรมการระงบขอพพาทในทองถนไทย โดยม ดร.องคณา บญสทธ เปนหวหนาโครงการ ซงนบวาเปนชดโครงการวจยทมความสมบรณดานสารตถะและองคความรใหมๆ ทควรคาแกการพจารณาน ามาใชเปนกระบวนการยตธรรมทางเลอกส าหรบสงคมไทยตอไป

การวจยทง 3 เรองดงกลาวเปนการน ารองในการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในสงคมไทย และตอมาไดเรมมการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในเรองของทางอาญามากขน โดยมงานวจยในเรองเกยวกบการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทไปใชในกระบวนการยตธรรมในหลายๆขนตอน เชน โครงการวจยเรอง แนวทางการใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในกระบวนการยตธรรมอาญาไทย (Restorative Justice in Thai

Criminal Justice System) โดยรศ.ธงทอง จนทรางศ ทปรกษา รศ.ดร.สวจฉรา เปยมญาต ดร.องคณา บญสทธ กลาวถงความคดเหนของผเสยหาย ต ารวจ วาชมชนควรมบทบาทตอผกระท าความผดและชมชนควรดและอยางจรงจงมากกวาน และควรใหบทเรยนแกผทกระท าผดซ าซากใหเกดความส านก สวนพนกงานคมประพฤต ผพพากษา คดวาชมชนควรยตขอพพาท เขาไปมสวนรวมใหทงสองฝายไดพบและเจรจากนบนพนฐานของความเปนมตร เพออยรวมกนในสงคมไดอยางสงบสข สวนผกระท าความผด อยการสวนใหญเหนดวยและสวนนอยไมเหนดวย โดยผกระท าความผดคดวาชมชนไมควรรงเกยจหรอตราหนาผกระท าความผด สวนผเสยหายชมชนควรใหก าลงใจ อยาซ าเตม อยาตอกย า อยการคดวา ชมชนควรชวยไกลเกลยยตขอพพาทเพอใหอยรวมกนในสงคมไดอยางสงบสข เมอกลาวถงกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทพบวาผพพากษา ต ารวจ เคยรบร/เขาใจกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท โดยผพพากษาคดวาสามารถน ามาใชควบคในกระบวนการยตธรรมอาญาไทยไดในทกขนตอน แตต ารวจคดวาสามารถน ามาใชไดบางขนตอนเทานน พนกงานคมประพฤต อยการ สวนใหญเคยรบร/เขาใจ กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทและสวนนอยไมเคยรบร/ไมเขาใจ สวนผกระท าความผดมเพยงสวนนอยเทานนทเคยรบร/เขาใจ และผเสยหายไมเคยรบร/ไมเขาใจกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมากอนเลย

39

เมอมการใหความรเกยวกบการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในมตของผเสยหายในกระบวนการยตธรรมอาญาไทยนน พบวา ผเสยหายสวนใหญ (โดยตรงและทไดรบผลกระทบเปนผเสยหายโดยออม) คดวาการใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในกระบวนการยตธรรมอาญาไทย มความเปนไปได ถาน ามาใชในคดทไมรายแรง ไมเกดความสญเสยมาก และผกระท าผดรบสาราาพมาตงแตตน แตถาเปนการกระท าความผดทกอใหเกดความสญเสยอยางรนแรง เชน การเสยชวต บาดเจบสาหส การจะฟนฟความสมพนธเปนไปไดยาก ประเดนทนาสนใจคอ ถาผกระท าผดเปนคนแปลกหนา ผเสยหายคดวาไมมโอกาสฟนฟความสมพนธ เพราะใหเหตผลวาเมอจบเรองกแยกยายกนไปมไดมความสมพนธกนอกตอไป แตหากเปนกรณททงสองฝายรจกกนมากอนและอยรวมในชมชนเดยวกนนน ผเสยหายมองวาการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชจะเปนผลได เพราะจะท าใหการกลบคนไปสสงคมมสมพนธาาพทดขน

สวนในดานของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเกยวของกบความรสกส านกผดของผกระท าความผดนน ผเสยหายมความคดเหนวา หากมองในดานของการกระท าผดทไมรายแรง เกดเพราะอารมณชววบ ประมาท ไมมเจตนากระท าผด มความเปนไปไดทกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทจะเปนผลด แตทงนผเสยหายบางสวนไดใหความเหนไวในดานทมความเปนไปไมไดทน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชใหไดผลด คอ หากเปนคดทเกดขนใหม ครงแรกไมยอมรบ เพราะกลววาจะไดรบโทษ หรอในกรณทใหผทมอทธพลมาขมขผเสยหายไมใหกลาวหาหรอเอาผดแกผกระท าผด สวนในประเดนเรองทกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทจะชวยใหผกระท าผดเกดความรสกส านกผดนน สวนใหญเหนวาควรมคนกลางมาชวย ดงปรากฏในผลการประชมกลมวา ในกรณทตองใชคนกลางเปนสอในการพดคย ใหคนกลางไปพดคยกบทงสองฝายกอนเพอสรางความเขาใจพนฐานเบองตนกอน จากนนนดทงสองฝายมาพบปะพดคยกน เปดโอกาสใหทงสองฝายไดพดคย แสดงความรสกของแตละฝาย โดยผกระท าผดถายทอดความรสก ชวตความเปนอยหลงการกระท าผดวาการทผกระท าผดไดรบโทษกท าใหรสกล าบาก สวนผเสยหายบอกกลาวความเสยหายทเกดขนกบตนเอง โดยใชหลก เอาใจเขามาใสใจเรา

ในดานของความคดเหนของบคลากรในกระบวนการยตธรรมทางอาญาไทย มความคดเหนสอดคลองกนวา มความเปนไปไดทผกระท าผดจะเขาใจและเรยนรถงผลรายจากการกระท าของเขาวามผลตอผเสยหายและครอบครว หรอญาตพนองของผเสยหาย ซงการจะเรยนรไดนน ตองมหนวยงานรฐหรอเอกชนเขามาเยยวยาใหค าปรกษาทางสงคมสงเคราะห และ น าหลกเอาใจเขามาใสใจเราใหผกระท าผดไดเขาใจในผลจากการกระท าของตน เพอใหเกดความรบผดชอบและชวยเหลอผเสยหายและครอบครวอยางจรงใจ มความส านกในการกระท าของตน

40

กลาวโดยสรป ทงในความคดของผเสยหาย ผกระท าผด และบคลากรในกระบวนการยตธรรมทางอาญาไทย ใหความเหนตรงกนวา สามารถน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชควบคไดในทกขนตอนของกระบวนการยตธรรมทางอาญาไทย แตทงนแลวตองค านงถงความแตกตางระหวางบคคล และดวยความสมครใจ เปนส าคญ ซงพบวากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท ในเรองการไกลเกลยโดยมคนกลางท าหนาทอ านวยความสะดวกระหวางผเสยหายและผกระท าผดนนเปนแนวทางทเหมาะสมกบประเทศไทย

9.1 การน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชกบคดอาญาในศาลไทย

เมอกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทไดเขามามบทบาทอยางตอเนองในกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทยในหลายๆขนตอน ทงในชนสอบสวนของพนกงานสอบสวน ช นพจารณาคดของศาล และชนของราชทณฑ เมอศกษาถงในขนตอนในชนของการพจารณาคดของศาล มงานวจยของส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ในเรอง “การน าหลกความยตธรรมเชงสมานฉนทไปใชในการประนอมขอพพาทในคดอาญา : ศกษากรณของศาลอาญา” ไดท าการวจยเชงปฏบต (Action Research) โดยน ารปแบบของแนวคดกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาปรบใชในช นศาลอาญาธนบร โดยเปนการวจยทน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาทดลองใช พรอมๆกบมการเกบขอมลเพอเปรยบเทยบใหเหนถงขอด ขอเสย ปญหาอปสรรคระหวางการทดลอง เพอเปนแนวทางการศกษาวจยเชงปฏบตการเชงลกในอนาคต โดยจากการวจยเชงปฏบตดงกลาว จดท าขนเมอป พ.ศ. 2550 ทางศาลอาญาจงไดมการจดท าโครงการไกลเกลยฟนส านก โดยมวตถประสงคเพอใหจ าเลยรสกส านกในการกระท าความผดของตน แตยงขาดกระบวนการเยยวยาผเสยหาย โดยศาลอาญาไดมการอบรมบคคลาายนอกใหเ ปนผประนอมขอพพาทเพอใหเปนผท าการไกลเกลย และชวยสรางใหจ าเลยเกดความรสกส านกในการกระท าความผดของตนดวย โดยทงนการน าแนวทางกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทดงกลาวมาใชนนเปนการน ามาใชในกระบวนการยตธรรมแบบรวมๆ และการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชนนเปนเพยงการน ามาใชเพอท าการศกษาวจยเชงปฏบตการ แตยงมไดมการน ามาใชในฐานะทเปนทางเลอกใหมในทางอาญาอยางแทจรงและเปนระบบ

ในป พ.ศ. 2551 ศาลอาญาธนบรไดออกระเบยบวาดวยการไกลเกลยเชงสมานฉนท ขนมาใชเปนการก าหนดประเาทของคดอาญาทจะเขาสกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทไวอยางชดเจน นบวาเปนศาลตนแบบทน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเขามาปรบใชกบคดอาญาอยางเปนระบบ

41

10. หลกกฎหมายทเกยวของ

10.1 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 55 และ 56

เปนหลกของกฎหมายอาญาทใหอ านาจศาลในการก าหนดโทษแกผกระท าผด หากโทษทจะไดรบมก าหนดระยะเวลาเพยงสามเดอนหรอนอยกวา ศาลจะก าหนดโทษจ าคกใหนอยลง หรอหากมโทษปรบรวมอยดวย จะยกโทษจ าคกเสยใหเหลอแตโทษปรบกได22

หากเปนกรณทศาลจะลงโทษจ าคกไมเกนสามป ถาไมปรากฏวาผนนไดรบโทษจ าคกมา กอนหรอปรากฏวาไดรบโทษจ าคกมากอน แตเปนโทษส าหรบความ ผดทไดกระท าโดยประมาท หรอความผดลหโทษ เมอศาลไดค านง ถงอาย ประวต ความประพฤต สตปญญา การศกษาอบรมสขาาพ าาวะแหงจต นสยอาชพและสงแวดลอมของผนน หรอสาาพความผด หรอเหตอนอนควรปราณแลว เหนเปนการสมควรศาลมอ านาจทจะพพากษาวา ผนนมความผดแตรอการก าหนดโทษไว หรอก าหนดโทษแตรอการลงโทษไว แลวปลอยตวไป ซงทงนแลวศาลอาจก าหนดเงอนไขในการคมประพฤตควบคไปดวยกได23

ดงนนจงเหนไดวาหลกการของมาตรา 55 และ 56 ทงสองมาตรานนไดเนนในเรองของการใหอ านาจผพพากษาในการลดโทษ ยกเวนโทษจ าคกใหคงปรบอยางเดยว รอการก าหนดโทษหรอรอการลงโทษใหแกผกระท าผด ซงกอนทผพพากษาจะไดใชดลพนจดงกลาว ผพพากษาสามารถจดใหมขนตอนกระบวนการของการไกลเกลยเชงสมานฉนทมาปรบใชเพอใหผกระท าผดและผเสยหายไดพดคยปรบความเขาใจ ผเสยหายไดกลาวถงความคบของในใจของตน เมอผกระท าผดไดรบทราบความคบของใจของผเสยหายดงกลาวแลวเกดความรสกผด ส านกในผลของการกระท าแลว ผพพากษามอ านาจทจะลดโทษ ยกเวนโทษจ าคกใหคงปรบอยางเดยว รอการก าหนดโทษ หรอรอการลงโทษใหแกผกระท าผด เพอใหผกระท าผดไดกลบตวและกลบคนสสงคมไดตอไป

10.2 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 73-76

อายของผกระท าผดเปนอกหลกเกณฑหนงทควรน ามาพจารณาประกอบดวยในการลงโทษผกระท าผด เนองจากหากผกระท าผดยงเปนเดก คอ อายไมเกน 15 ป24 หรอเปนผมอายนอย คอ

22

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 55 23

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 56 24

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 73 และมาตรา 74

42

กวา 15 แตไมเกน 20 ป25 ท าใหขาดสตผดชอบชวด แตดวยความขาดวฒาาวะนนเมอเปนเดกหรอผมอายนอย ยงสามารถทจะขดเกลาจตใจใหกลบมาเปนคนดของสงคมไดโดยงาย การทผพพากษาใหโอกาสในการกลบตนเปนคนด ซงหากเปนเดกอายไมเกน 15 ปแลวนนประมวลกฎหมายอาญาไดก าหนดวาเมอเดกนนกระท าผดไมตองรบโทษ26 และถาเดกดงกลาวเปนเดกทมอายระหวาง 10

แตไมเกน 15 ปแลวนน กฎหมายก าหนดวาเมอเดกนนกระท าผดไมตองรบโทษและผพพากษามอ านาจทจะเรยกบดามารดา ผปกครองหรอบคคลทเดกอาศยอยดวยมาตกเตอนดวยได โดยผ พพากษายงมอ านาจทจะก าหนดเงอนไขคมประพฤตรวมดวยกได27 สวนผมอายนอย คอ อายกวา 15 แตไมเกน 20 ป ผพพากษามอ านาจทจะพจารณาถงความรผดชอบและสงอนทงปวงเกยวกบผ นน ในอนทจะควรวนจฉยวาสมควรพพากษาลงโทษผน นหรอไม ท งนหากเหนวาไมสมควรพพากษาลงโทษ ผพพากษากมอ านาจทจะจดการดงเชนกรณผกระท าผดทเปนเดกอายระหวาง 10

แตไมเกน 15 ปได28 หรอกรณผพพากษาเหนควรพพากษาลงโทษจ าคกไมเกน 3 ป ผพพากษาอาจรอการก าหนดโทษหรอการรอการลงโทษนนไวได29 แตเนองจากจะเปนประโยชนแกตวผกระท าความผดมากกวา แตทงนมใชทกกรณทศาลจะตองรอการก าหนดโทษหรอรอการลงโทษไว หากเปนในกรณกระท าผดรายแรงทศาลจะสงลงโทษจ าคกเกน 3 ป หรอมเหตอน ศาลอาจไมใหรอการก าหนดโทษหรอรอการลงโทษกได ซงกรณทงหมดนเปนกรณของบคคลอายไมเกน 18 ป โดยหลกแลวตองไดรบการพจารณาคดในศาลเยาวชนและครอบครว แตเนองจากมการโอนคดจากศาลเยาวชนและครอบครวมายงศาลจงหวดจงตองน าประมวลกฎหมายอาญามาปรบใช ซงกอนทผ พพากษาจะไดใชดลพนจดงกลาว ผพพากษาสามารถจดใหมขนตอนกระบวนการของการไกลเกลยเชงสมานฉนทมาปรบใชเพอใหผกระท าผดและผเสยหาย รวมถงบดามารดา ผปกครองหรอบคคลทเดกอาศยอยดวยไดพดคยปรบความเขาใจ ผเสยหายไดกลาวถงความคบของในใจของตน เมอผกระท าผดไดรบทราบความคบของใจของผเสยหายดงกลาวแลวเกดความรสกผด ส านกในผลของการกระท าแลว ผพพากษามอ านาจทจะไมพพากษาลงโทษโดยตกเตอนบดามารดา ผปกครองหรอบคคลทเดกอาศยอยดวยและจดการคมประพฤตผกระท าผดรวมดวย พพากษาลงโทษโดยลดโทษ รอการก าหนดโทษ หรอรอการลงโทษใหแกผกระท าผด เพอใหผกระท าผดไดกลบตวและกลบคนสสงคมไดตอไป

25

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 75 และมาตรา 76 26

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 73 และมาตรา 74

27 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 74

28 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 75 และมาตรา 76

29 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 56

43

10.3 ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 78

ตามมาตรา 78 เปนเรองของเหตบรรเทาโทษ ซงไดแกผกระท าความผดทเปนผโฉดเขลาเบาปญญา ตกอยในความทกขอยางสาหส มคณความดมาแตกอน รสกความผดและพยายามบรรเทาผลรายแหงความผดนน ลแกโทษตอเจาพนกงาน หรอใหความรแกศาลอนเปนประโยชนแกการพจารณาหรอเหตอนทศาลเหนวามลกษณะท านองเดยวกน ศาลเหนสมควรจะลดโทษไมเกนกงหนงของโทษทจะลงแกผกระท าความผดนนกได เหตบรรเทาโทษสวนใหญคอการทจ าเลยรบสาราาพตอศาล ซงถอวาเปนการใหความรแกศาลอนเปนประโยชนแกการพจารณา ศาลจะพจารณาลดโทษใหได แตทงนหากเปนการรบสาราาพทไมเปนประโยชนตอการพจารณา เชนรบสาราาพเพราะจ านนตอหลกฐาน ศาลไมพจารณาลดโทษให30

10.4 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 43 และ 44/1

ตามหลกของกฎหมายวธพจารณาความอาญานนใหอ านาจกบคดอาญาทพนกงานอยการเปนโจทกทฟองคดลกทรพย วงราว ชงทรพย ปลนทรพย โจรสลด กรรโชก ฉอโกง ยกยอกหรอรบของโจร หากในคดนนผเสยหายสามารถทจะเรยกทรพยสนหรอราคาทเขาเสยไปเนองจากการกระท าความผดในขอหาดงกลาวแลวนน อยการตองเรยกทรพยสนหรอราคานนแทนผเสยหายดวย31 หรออกกรณหนงหากเปนคดทผเสยหายมสทธทจะเรยกเอาคาสนไหมทดแทนเพราะเหตไดรบอนตรายแกชวต รางกาย จตใจ หรอไดรบความเสอมเสยตอเสราาพในรางกายชอเสยงหรอไดรบความเสยหายในทางทรพยสนอนเนองมาจากการกระท าความผดของจ าเลย ผเสยหายกมสทธทจะยนค ารองตอศาลทพจารณาคดอาญาขอใหบงคบจ าเลยชดใชคาสนไหมทดแทนแกตนกได32

เมอพจารณาหลกกฎหมายดงกลาวแลว พบวาเปนหลกกฎหมายทเออใหแกผเสยหายในการทจะไดรบการเยยวยาความเสยหายจากผกระท าความผด โดยมอ านาจรฐมารองรบ แตทงนแลวเมอพจารณาตามหลกการของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทแลว การเยยวยาตามหลกกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเปนการเยยวยาทเนนในเรองการเยยวยาความเสยหายใหแกผเสยหายทางดานจตใจ เพอลดความคบของใจของผเสยหายท เกดจากอาชญากรรมเปนหลก แตทงนตามหลกกฎหมายอาญานนมการกลาวถงการเยยวยาความเสยหายเอาไวแตทงนแลวเปนเพยง

30

ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 78

31 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 43

32 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 44/1

44

การเยยวยาความเสยหายแตเฉพาะในรปแบบของตวเงนหรอทรพยสนทเสยหายไปเทานน ซงความเสยหายดงกลาวเปนเพยงสวนหนงและมใชจดประสงคหลกของหลกการของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท มไดมการเยยวยาทางดานจตใจ ซงการเยยวยาทางดานตวเงนหรอทรพยสนอาจเปนการเยยวยาไดเพยงบางสวน แตท งนเมอกลาวถงในระยะยาวหรอประโยชนอยางแทจรงของผเสยหายทไดจากการเยยวยาทงในดานจตใจและตวเงนอกดวย

10.5 พระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 มาตรา 90-94 และมาตรา 132

พระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 เปนกฎหมายทใหน ามาตรการพเศษแทนการด าเนนคดอาญามาใชทงในชนกอนฟองคดและในชนพจารณาคดได33 ซงในมาตรการพเศษแทนการด าเนนคดอาญาดงกลาวนนจะสามารถน ามาใชในคดไดตอเมอเดกหรอเยาวชนตองส านกในการกระท ากอนฟองคดหรอในชนพจารณากได เมอเดกหรอเยาวชนส านกในการกระท าของตนแลว ศาลจะใหเดกหรอเยาวชนน นเขาสกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในปจจบนมการน ามาปรบใชสองแนวคดคอ การประชมกลมครอบครว และการไกลเกลยเชงสมานฉนทระหวางผเสยหายและผกระท าผดหรอจ าเลย ดงนนจะท าใหผเสยหายไดรบการเยยวยาทงทางดานจตใจและตวเงนจากจ าเลย จ าเลยไดส านกในการกระท าผดของตนอยางแทจรงอกดวย

10.6 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 และพระราชบญญตคาตอบแทนผเสยหาย และคาทดแทนและคาใชจายแกจ าเลยในคดอาญา พ.ศ. 2550

จากหลกตามกฎหมายตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 255034

ในสวนของมาตรา 40(5)

35 ผเสยหายในคดอาญา มสทธไดรบความคมครอง และความชวยเหลอทจ าเปนและเหมาะสมจากรฐ สวนคาตอบแทน คาทดแทนและคาใชจายทจ าเปนตามทกฎหมายบญญต เปนบทบญญตทมแนวคดทส าคญในการคมครองผ เสยหายเอาไว จงมการตราพระราชบญญตคาตอบแทนผเ สยหาย และคาทดแทนและคาใชจายแกจ าเลยในคดอาญา พ.ศ. 2550 ซงพระราชบญญตดงกลาวนนไดนยามศพท ค าวา “เงนชวยเหลอบรรเทาทกข” หมายความวา คา

33

พระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 มาตรา 90-94 และมาตรา 132 34

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 245 35

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 40

45

ทดแทนความเสยหายเบองตนส าหรบเงนหรอทรพยสนใด ๆ ทผถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครวสญเสยไป โดยผลของการกระท าดวยความรนแรงในครอบครว และใหหมายความรวมถงรายไดทสญเสยไป คาใชจายในการรกษาพยาบาล คาใชจายในการหาทอยใหม และคาใชจายอนทจ าเปน” จะเหนไดวาบทบญญตเนนการเยยวยาใหผเสยหายแตเฉพาะในดานของการชดใชคาเสยหายซงเปนตวเงนเทานน ซงถอวาเปนกฎหมายทไดเยยวยาความเสยหายของผเสยหายไดในระดบหนง เมอเปรยบเทยบกบหลกการทงหมดของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนททมงเนนในเรองของการเยยวยาทงผเสยหาย ผกระท าความผด รวมถงสงคมโดยสวนรวมอกดวย

10.7 พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการศาลยตธรรม พ.ศ. 2543

พระราชบญญตฉบบนเปนการใหอ านาจคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรม เชนผพพากษาหวหนาศาล ดแลการบรหารราชการศาลยตธรรมในสวนทเกยวกบงานบรหารราชการและงานธรการของส านกงานศาลยตธรรมใหเปนไปตามกฎหมาย ระเบยบ แบบแผน และประเพณปฏบตของทางราชการศาลยตธรรม โดยสามารถออกระเบยบปฏบตาายในศาลใหเปนไปเพอความสะดวกในการบรหารคดเกยวกบงานยตธรรมในสวนทตนรบผดชอบได36

11. บทความหรองานวจยทเกยวของ

11.1 การน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทแบบไกลเกลยหรอระงบขอพพาทระหวางผเสยหายและผกระท าผด (Victim-Offender Mediation) ไปใชในชนศาลของกระบวนการยตธรรมในประเทศไทย

ในระบบศาลไทยไดมการใชการไกลเกลยเชงสมานฉนทในคดอาญาอยางชดเจนในศาลอาญาธนบร โดยพจารณาจากระเบยบทศาลไดออกมารองรบเพอก าหนดหลกเกณฑในการใชการไกลเกลยเชงสมานฉนทในคดอาญา มผลท าใหผพพากษาประจ าศาลดงกลาวนนมหลกเกณฑทชดเจนในการปรบใชการไกลเกลยเชงสมานฉนทในคดอาญา การประนอมขอพพาทโดยวธการไกลเกลยเชงสมานฉนทในทางอาญานน แบงไดตามประเาทคด โดยการแบงประเาทคดตามประมวลกฎหมายอาญานน อาจแบงไดตามความผดทเกดขนหากเปนคดความผดทรายแรงหรอมผลกระทบตอสงคมโดยรวมมาก คดประเาทดงกลาวจะถกจดอยในคดอาญาแผนดนซงเปนคดทถอวารฐเปนผเสยหาย แมจะไมสามารถหาตวผเสยหายทแทจรงได ผกระท าความผดดงกลาวกจะตองถก

36

พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการศาลยตธรรม พ.ศ. 2543 มาตรา 17

46

ด าเนนการตามกฎหมาย อกทงคดดงกลาวยงไมสามารถทจะยอมความกบผเสยหายทแทจรงได เนองจากสงคมโดยสวนรวมยงไดรบความเสยหายจากการกระท าผดดงกลาวอย แตทงนกสามารถท าการไกลเกลยเชงสมานฉนทไดในสวนทเปนคาเสยหายในทางแพง ทงนเพอใหเกดการชดใชเยยวยาความเสยหายในบางสวนใหแกผเสยหายได และอาจจะน าพฤตการณในการชดใชเยยวยาความเสยหายของผกระท าผดดงกลาวนน มาเปนสวนหนงในการก าหนดโทษอกดวย และหากเปนคดทเปนความผดตอสวนตวหรอคดทสามารถยอมความกนไดแลวนน ตามศาลทมอ านาจพจารณาคดอาญาปรกตมกจะท าการไกลเกลยขอพพาทอยแลว แตอาจไมมระเบยบทกลาวใหอ านาจในการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในเรองการไกลเกลยเชงสมานฉนทในคดอาญาเขยนใหอ านาจไวชดเจน ดงเชนศาลอาญาธนบรซงเปนศาลตนแบบในการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในเรองการไกลเกลยมาใชในคดอาญาอยางเปนระบบ มการออกระเบยบวาดวยการไกลเกลยเชงสมานฉนท พ.ศ. 2551 ซงก าหนดประเาทคดทสามารถท าการไกลเกลยเชงสมานฉนทเอาไวใหชดเจนและขยายความมากขน คอ สามารถไกลเกลยเชงสมานฉนทไดในคดทราษฎรเปนโจทกฟองกนเอง คดความผดตอสวนตวอนเปนความผดอนยอมความได คดทผเสยหายรองขอรบคาสนไหมทดแทนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 44/1 คดทมความเกยวพนทางญาต หรอมความสมพนธกนมากอน คดความผดทกระท าโดยประมาท คดทคความรองขอ คดทราษฎรเปนผเสยหายหรอรวมเปนผเสยหายทจ าเลยใหการรบสาราาพตอศาล และศาลสงสบเสาะ คดทศาลหรออธบดหรอรองอธบดเหนสมควร37 เมอมการก าหนดในระเบยบทงศาลอาญาและศาลอาญาธนบรถงเรองกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเรองการไกลเกลยมาใชในคดอาญาไวชดเจนท าใหผกระท าความผดรส านกในการกระท าความผดของตน เยยวยาความเสยหายใหแกผเสยหายทเปนเหยออาชญากรรม ทงในดานจตใจและทรพยสน อกทงยงมประโยชนในดานการฟนฟพฤตกรรมผกระท าความผดเพอกลบคนสสงคมไดอกดวย

11.2 การน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทแบบไกลเกลยหรอระงบขอพพาทระหวางผเสยหายและผกระท าผด (Victim-Offender Mediation) ไปใชในกระบวนการยตธรรมในประเทศฝรงเศส

ประเทศฝรงเศสมระบบกฎหมายทใกลเคยงกบประเทศไทยซงใชระบบกฎหมายแบบลายลกษณอกษร (Code Law) เชนเดยวกน ซงกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทของประเทศฝรงเศสนนไดถกน ามาเรมใชเนองจากประเทศฝรงเศสประสบปญหาคดอาญาลนศาลท าใหกระบวนการพจารณาคดลาชาและตดขด ฝายนตบญญตของประเทศฝรงเศสจงหาแนวทางในการ 37

ระเบยบศาลอาญาธนบรวาดวยการไกลเกลยเชงสมานฉนท พ.ศ. 2551, อางแลว.

47

เบยงเบนคดออกจากการฟอง โดยใหพนกงานอยการมอ านาจใชดลพนจในการสงระงบคดอาญาทมมลทงโดยไมมเงอนไขหรอมเงอนไข นอกจากนยงมการใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในการก าหนดโทษของศาลทเกยวของกบการประนอมขอพพาททางอาญาดวย แบงเปน 2 ชวง คอ

1. ชวงกอนฟองคด ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศสมาตรา 40 วรรคแรก ไดบญญตใหพนกงานอยการใชดลพนจสงคดอาญาทปรากฏหลกฐานวามการกระท าความผดเกดขน และปรากฏตวผกระท าความผดและไมปรากฏเหตยกเวนความผดหรอยกเวนโทษอยางใดอยางหนง พนกงานอยการจะตองด าเนนการดงตอไปน คอ

1.1 สงฟองคดอาญาซงในคดทพนกงานอยการมอ านาจสงฟองนนพนกงานอยการอาจจะสงยตคดเมอเหนวาการด าเนนคดผถกกลาวหาไมมประโยชน เชน ผรองทกขถอนค ารองทกข สาาพจตของผตองหาไมปรกต ผเสยหายมสวนรวมรบผดในการกระท าความผดทเกด ผเสยหายไมสนใจคดอกตอไป หรอความผดทเกดความเสยหายหรอกระทบตอสงคมนอยมากกได

1.2 สงใหใชมาตรการเบยงเบนคด ซงการใชมาตรการเบยงเบนคดในกฎหมายฝรงเศสม 3 มาตรการ คอ

1.2.1 การไกลเกลยประนอมขอพพาททางอาญา (Mediation Pénale) เปนแนวคดทใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท มหลกเกณฑ 3 ประการ คอ ประการแรกจะตองกระท ากอนมการฟองคดอาญา ประการทสองตองไดรบความยนยอมจากคกรณทง 2 ฝาย และประการทสามพนกงานอยการตองค านงถงผลของคกรณจะไดรบ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 41 วรรค 7 ไดก าหนดใหพนกงานอยการพจารณาหลกเกณฑ 3 ขอ กอนทจะสงใหมการไกลเกลยเชงสมานฉนททางอาญาคอ มหลกประกนการชดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหาย สามารถยตปญหาซงเกดจากการกระท าความผดได และมสวนชวยใหผกระท าความผดกลบคนสสงคมดวย38

1.2.2 ความตกลงทางอาญา

1.2.3 การตอรองค ารบสาราาพ

38

ดร.อทย อาทเวช อยการจงหวดประจ ากรม รกษาการแทนผอ านวยการสถาบนกฎหมายอาญา, ส านกงานตางประเทศ ส านกงานอยการสงสด, “การใชดลพนจของพนกงานอยการกบการลดปรมาณคด”, [ออนไลน], เขาถงไดจาก http://thaimisc.pukpik.com/freewebboard/php/vreply.php?user=attorney&topic=31&page=1, 2547,

สบคน 11 มนาคม 2555.

48

1.3 สงไมฟองคดอาญาในคดประเาททการกระท าไมเปนความผด คดทมเหตตามกฎหมายทยกเวนความรบผด (Motif Juridique) และคดทไมสามารถระบตวผกระท าความผดได (Défaut

d’élucidation)

2. ส าหรบชวงฟองคดแลวกอนก าหนดโทษ กฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศสไดค านงถงคณลกษณะสวนตวของผกระท าความผดในการก าหนดโทษเชน หากผกระท าความผดไดชดใชเยยวยาความเสยหายแกผเสยหาย ความหนกเบาของความผดทจ าเลยกระท า เหตบรรเทาโทษตาง ๆ และลกษณะสวนตวของจ าเลย ศาลมแนวโนมรอการลงโทษแบบธรรมดา หรอรอการลงโทษแบบมเงอนไข หรอก าหนดโทษสถานเบา แมแตระหวางทนกโทษตองรบโทษอยในเรอนจ าแลว การปรบใชโทษใหเหมาะสมกบนกโทษแตละคนไดถกน ามาใชอยางกวางขวาง เพอวตถประสงคในการฟนฟและปรบปรงแกไขใหจ าเลยพรอมทจะกลบไปใชชวตในสงคมตอไป

11.3 การน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทแบบไกลเกลยหรอระงบขอพพาทระหวางผเสยหายและผกระท าผด (Victim-Offender Mediation) ไปใชในกระบวนการยตธรรมในประเทศนวซแลนด

ในประเทศนวซแลนด แมเปนประเทศทปกครองดวยระบบกฎหมายแบบคอมมอนลอว (Common Law) แตทงนแลวเมอพจารณาในเรองการน าการไกลเกลยเชงสมานฉนทมาใชในคดอาญาแลว กมลกษณะการน ามาใชใกลเคยงกบในประเทศไทย ซงเปนประเทศทปกครองดวยระบบกฎหมายแบบลายลกษณอกษร(Code Law) ซงทงนแลวอาจมขอแตกตางกนเลกนอย

เมอพจารณาการน าคดอาญาเขาสการไกลเกลยเชงสมานฉนทในช นศาลของประเทศนวซแลนดแลว มการก าหนดรปแบบของคดทจะเขาสกระบวนการไกลเกลยเชงสมานฉนทเอาไวอยางชดเจน

ประเาทคดทสามารถท าการไกลเกลยเชงสมานฉนทในประเทศนวซแลนด39

1. คดอยในเขตอ านาจพจารณาพพากษาของศาล District Court (ศาลชนตนทมอ านาจพจารณาคดในเขตนนๆ สถาบนตลาการประกอบดวยศาลทส าคญ 3 ศาลคอศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกา นอกจากนนมศาลอนๆ อก เชนศาลคดเดกและเยาวชน พจารณาคดเกยวกบเดกทมอายต ากวา 17 ป ศาลอนญาโตตลาการ และศาลทดนของชาวเมาร เปนตน ศาลทกศาลในนวซแลนดมอ านาจตดสนทงคดแพงและคดอาญา อ านาจทางตลาการเปนอ านาจอสระ)

39

สรวศ ลมปรงษ, อางแลว, น. 21.

49

2. คดทจ าเลยใหการรบสาราาพ

3. คดยงไมไดมการก าหนดวนสบพยาน

4. คดมขอหาตามทก าหนด คอ

4.1 ความผดเกยวกบทรพยทมโทษจ าคกขนสงตงแตสองปขนไป

4.2 ความผดอนๆ ตามพระราชบญญตความผดอาญาทมโทษจ าคกขนสงไมนอยกวาสองปขนไป แตไมเกนเจดป เวนแตในกรณดงตอไปนทไมถอวาเปนความผดทจะน าเขาสกระบวนการ

4.2.1 ความผดตอกระบวนการยตธรรม

4.2.2 ความผดเกยวกบการศาสนา ศลธรรม และความปลอดายสาธารณะ

4.2.3 ความผดเกยวกบการบกรกเคหสถาน

4.2.4 ความผดทผ เสยหายและจ าเลยมความสมพนธท ตอเนองกนอย (on-going

relationship)

4.3 ความผดตอรางกาย รวมถงความผดทมโทษจ าคกขนสงเพยงหนงป

4.4 ความผดของบคคลทขบขยานพาหนะเปนเหตใหเกดการบาดเจบหรอเสยชวต ความผด

เกยวกบการขบขยานพาหนะในลกษณะอนตราย จนเปนเหตใหเกดการบาดเจบหรอเสยชวต และไม

หยดชวยเหลอ ความผดฐานขบขยานพาหนะโดยประมาทเปนเหตใหเกดการบาดเจบหรอเสยชวต

รวมทงกรณทมเหตฉกรรจตามพระราชบญญตการขนสงทางบก ค.ศ. 1998 (Land Transport Act

1998)

4.5 ความผดฐานคกคามในทางอาญาตามพระราชบญญตวาดวยการกระท าอนเปนการคกคาม ค.ศ.1997 (Harassment Act 1997)

4.6 ความผดฐานพกพาอาวธปน ความผดฐานมอาวธปนหรอพกพาไปในทางสาธารณะโดยไมไดรบอนญาต ความผดฐานใชอาวธปนโดยประมาทและปลอยอาวธปนไวในทอนอาจเกดอนตราย ตามพระราชบญญตอาวธปน ค.ศ. 1983 (Arms Act 1983)

50

11.4 การน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทแบบไกลเกลยหรอระงบขอพพาทระหวางผเสยหายและผกระท าผด (Victim-Offender Mediation) ไปใชในกระบวนการยตธรรมในประเทศเยอรมน

การไกลเกลยเชงสมานฉนทจะท าโดยองคกรทมหนาทไกลเกลยขอพพาทโดยตรง ซงในประเทศเยอรมนมองคกรทท าหนาทไกลเกลยขอพพาทประมาณ 400 องคกรทงทเปนหนวยงานรฐและเอกชน

ขนตอนการไกลเกลยเชงสมานฉนทในศาลเยอรมนมดงน40

1. ในชนอยการเมออยการเหนวาคดทอยในอ านาจการสงฟองหรอไมฟองนนเปนคดทสามารถท าการไกลเกลยเชงสมานฉนทได อยการจะสงใหคดนนเขาสโครงการไกลเกลยเชงสมานฉนทกอนฟองคด จากนนจะน าผลของการไกลเกลยเชงสมานฉนทมาประกอบการพจารณาอกครงวาควรสงฟองหรอไมฟอง

2. ในชนพจารณาคดเมอผพพากษาทพจารณาคดนนเหนวา ในระหวางพจารณา เปนคดทสามารถท าการไกลเกลยเชงสมานฉนทได ผพพากษาจะสงคดเขาสกระบวนการไกลเกลยเชงสมานฉนท และจะน าผลของการไกลเกลยเชงสมานฉนทมาประกอบในการพจารณาคดท าค าพพากษาตอไป

3. ไมวาในชนใดของกระบวนการยตธรรม หากผกระท าผดหรอผเสยหายประสงคจะน าคดเขาสกระบวนการไกลเกลยเชงสมานฉนท กสามารถรองขอตอศนยไกลเกลยเชงสมานฉนทได เพอน าผลของการไกลเกลยเชงสมานฉนทมาประกอบในชนอยการหรอชนพจารณาคดตอไป

คณะท างานของโครงการไกลเกลยเชงสมานฉนทแบงเปน ผท าหนาทไกลเกลยเชงสมานฉนทจ านวน 2 คน ทนายความจ านวน 1 คน ผช านาญการในการไกลเกลยเชงสมานฉนทจ านวน 1 คน และนกสงคมสงเคราะหเพศหญงจ านวน 1 คน โดยท าหนาทตดตอประสานงานระหวางผเสยหายและผกระท าผด จดใหพบปะพดคยกน เมอมการตกลงกนได องคกรไกลเกลยขอพพาทจะท ารายงานสงไปยงอยการเพอใหอยการสงยตคดหรอสงไมฟอง หรอสงรายงานไปยงศาลเพอใชประกอบการท าค าพพากษา วาจะลงโทษสถานเบา หรอจะยกเวนโทษแกผกระท าผดแลวแตกรณ

40

Thomas Trenczek, “Victim-Offender Mediation in Germany – ADR Under the Shadow of the

Criminal Law?”, United States : The Berkeley Electronic Press, 2001, p. 5.

51

หากกรณไกลเกลยเชงสมานฉนทกนไมได ทางองคกรไกลเกลยขอพพาทจะสงส านวนคดดงกลาวกลบคนสกระบวนการยตธรรมเพอใหเกดการสงฟอง หรอพจารณาคดใหศาลตามล าดบตอไป

11.5 การน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทแบบไกลเกลยหรอระงบขอพพาทระหวางผเสยหายและผกระท าผด (Victim-Offender Mediation) ไปใชในกระบวนการยตธรรมในประเทศแคนาดา

การน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในประเทศแคนาดานน มการน ามาใชในกรณของการกระท าความผดของเยาวชน และตามประมวลกฎหมายอาญา41

กรณตามพระราชบญญตการกระท าผดของเยาวชนในประเทศแคนาดามแนวคดในเรองการ

หลกเลยงการน าตวผกระท าผดมาด าเนนคดตามขนตอนของกระบวนการยตธรรม ซงเยาวชน

ผเขารวมโครงการดงกลาวจะตองมความส านกผดและยอมรบในการกระท าของตน เขารวม

โครงการดวยความสมครใจ โดยแจงความจ านงตอต ารวจหรอพนกงานอยการซงบคคลดงกลาวจะ

สงคดใหคณะกรรมการชมชนใชการประชมไกลเกลยเชงสมานฉนท ซงในการไกลเกลยเชง

สมานฉนทจะประกอบดวย ผกระท าผดและครอบครว อาสาสมครผท าการไกลเกลยเชงสมานฉนท

อกจ านวน 2 คน (ในบางคดอาจมผเสยหายและผปกครองเขารวมในการไกลเกลยเชงสมานฉนท

ดวย) เมอมการตกลงไกลเกลยเชงสมานฉนทได ผกระท าผดตองท าตามขอตกลง ซงการตกลง

ดงกลาวนนไมถอวาขดหรอแยงกบกระบวนยตธรรมตามปรกต เมอปฏบตตามเงอนไขจนส าเรจ

แลวศาลเยาวชนจะยกฟองในขอหาดงกลาวไป

กรณการน ามาใชตามประมวลกฎหมายอาญาแคนาดา ในประเทศแคนาดามโครงการเบยงเบนคด เปนโครงการทเนนในเรองของการเบยงเบนคดออกจากศาล ทงนเพอประโยชนในเรองของการพจารณาคด ปองกนคดลนศาล ลดาาระของงานราชทณฑ ตามหลกของกระแสกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท โดยจะก าหนดประเาทของคด ลกษณะของผกระท าผดทมลกษณะเหมาะสมทจะเขาสโครงการไกลเกลยเชงสมานฉนท ท าไดโดยต ารวจและอยการสามารถทจะเสนอคดในขนตอนกอนยนฟองศาลตอโครงการเบยงเบนคด หรอตามขนตอนของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทได ตามหลกของกฎหมายอาญา โดยอยการสงสดหรอผแทนทมอบหมาย, ผ

41

The Canadian Resource Centre for Victims of Crime, “Restorative Justice in Canada: What Victims

Should Know”, [ออนไลน], เขาถงไดจาก http://www.crcvc.ca/docs/restjust.pdf, 2011, สบคน 15 มนาคม 2555.

52

ทไดรบการแตงตงจากเจาหนาทรฐ เปนผด าเนนการ ซงทงนจะมรายละเอยดใหปฏบตแตกตางกนออกไปในแตละรฐ ซงหากมการตกลงไกลเกลยเชงสมานฉนทกนได และาายหลงศาลพอใจในความประพฤตของผกระท าผด ศาลจะยกฟองในขอหาดงกลาวได

11.6 วรรณกรรมปรทศน เรอง กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : การคน “อ านาจ” แกเหยออาชญากรรมและชมชน โดย ดร.จฑารตน เอออ านวย และคณะ42

กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : การคน “อ านาจ” แกเหยออาชญากรรมและชมชนเปนงานวจยทศกษาโดยตรงเกยวกบการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาปรบใชเพอใหเกดประโยชนแกเหยออาชญากรรม เปนการกลาวถงหลกการและความส าคญของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท ซงมขอดในการน ามาใชทงในเรองของ ความรบผดชอบของผกระท าผดตอการกระท าของตน ซงจะแตกตางจากกระบวนยตธรรมปรกตทเนนในเรองของการพสจนความผดของผกระท าความผดโดยทมไดหาทางแกปญหาโดยรวม และไมสอบถามวาผกระท าผดจะรบผดชอบตอความเสยหายทเกดขนหรอไม ซงไมสามารถตอบสนองตอการเยยวยาความเสยหายตอผเสยหายไดเทาทควร และเมอมองถงทางดานอารมณของอาชญากรทมตอเหยออาชญากรรม ตอผกระท าผด และตอชมชน กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทจะสามารถเยยวยาทางดานอารมณ รางกาย และผลกระทบทางทรพยสนเงนทองทเกดจากอาชญากรรมได ทงนแลวมวธการน ามาใชหลากหลายวธการอาจไดแก การไกลเกลยเชงสมานฉนท การประนอมขอพพาท การประชมกลม และการพพากษาโดยการประชมลอมวง ซงสามารถน าไปใชประกอบกบกระบวนการยตธรรมปจจบนได ซงคกรณสามารถยกเลกเปลยนกลบไปใชการพจารณาในศาลไดตลอดเวลา การใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทนนผกระท าผดจะถกเรยกรองใหแสดงความรบผดชอบตอเหยออาชญากรรมและชมชน ซงผแทนชมชนอาจสามารถใหการชวยเหลอเหยออาชญากรรมแกไขฟนฟในระยะยาวไดอกทางหนง และยงเปนการปองกนการเกดอาชญากรรมซ าอกดวย43

42

ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว.), รายงานวจยฉบบสมบรณ “กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : การคน อ านาจ แกเหยออาชญากรรมและชมชน”, 2548.

43 จฑารตน เอออ านวย, กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท : การคน “อ านาจ” แกเหยออาชญากรรมและชมชน, ส านกงาน

กองทนสนบสนนการวจย (สกว.), 2548,น.29-31

53

11.7 งานวจยทกลาวเกยวกบการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทไปใชในคดอาญาในชนตางๆ เชน ในชนส าหรบเดกและเยาวชนไดแก ของนางสาวณฐพร โตประยร44 เปนการศกษาเกยวกบการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชกบเดกและเยาวชน ปญหาและอปสรรคในการน ามาใช รวมถงการแสวงหาแนวทางการแกไขปญหาและอปสรรคของการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชกบเดกและเยาวชนดวย จากการศกษาพบวาต ารวจ สถานพนจทคมครองเดกและเยาชน อยการ ศาล กรมคมประพฤต หนวยงานตางๆเหลานมบทบาทในกระบวนการยตธรรมตางกน แตมความสอดคลองกนและควรรวมกนท างานเปนทมเพอแกไขฟนฟเดกและเยาวชน ซงมการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในเรองการประชมกลมครอบครวและชมชน พบปญหาในเรองของบคลากรและงบประมาณทไมเพยงพอ ขาดการประสานงานกนท าใหงานลาชา ขาดประสบการณ และความไมเขาใจของผเสยหายตอกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท สวนหนวยงานทพบวาสามารถน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาปรบใชมากทสดคอ สถานพนจคมครองเดกและเยาวชน และย งพบอปสรรคของการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชส าหรบเดกและเยาวชน คอเดกไมส านก ผปกครองไมยอมชดใชคาเสยหายให เยาวชนฐานะยากจน ไมมาเขารวมประชมกลม ไมยอมท าตามเงอนไข ไมเหนความส าคญของกระบวนการ ปญหาทเกดจากผเสยหายคอ เมอไมไดรบคาเสยหายจงไมยอมความ ไมมาตามนด สวนปญหาของบคลากรคอ ปรมาณคดมาก ระยะเวลาด าเนนคดสน และปญหาจากการไมใหความรวมมอของหนวยงานอน

นายพทกษ ทองแสง45 ศกษาเกยวกบการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาปรบใชในการหนเหคดเดกและเยาวชนออกจากกระบวนพจารณาคดปรกต พบวาบคคลทเกยวของทงาาครฐและาาคเอกชนเหนวาการหนเหคดเดกและเยาวชนออกจากกระบวนการพจารณาคดปรกตเปนกระบวนการยตธรรมทางเลอกทเหมาะสมอกวธหนง และยงเปนการเปดโอกาสใหชมชนทเดกและเยาวชนอย ไดมสวนรวมในการแกไขบ าบดฟนฟเดกและเยาวชนรวมกบาาครฐอกดวย

44

นางสาวณฐพร โตประยร, ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารงานยตธรรม, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, เรอง “การน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในกระบวนการยตธรรมส าหรบเดกและเยาวชน”, 2551.

45 นายพทกษ ทองแสง, รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารงานทวไป, มหาวทยาลยบรพา, เรอง “กระบวนการ

ยตธรรมเชงสมานฉนทส าหรบเดกและเยาวชนในสถานพนจและคมครองเดกและเยาวชน จงหวดนครปฐม”, 2550.

54

นายสมชย สถรวฒนา46 จากการศกษาพบวา ปจจยทมสวนท าใหเดกและเยาวชนกระท าผดและการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชสามารถปองกนไมใหเดกและเยาวชนกระท าผดซ าได เนองจากกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนททน ามาใชคอ การประชมกลมครอบครวและชมชน ท าใหครอบครวไดเขามามสวนรวมในการแกไขปญหา เดกเกดความอบอน มทพงพง ไดรบการแนะแนวการศกษา จงชวยปองกนมใหเดกและเยาวชนกระท าผดซ าได สวนปญหาและอปสรรคคอ ศาลเยาวชนและครอบครวยงมไดวางกรอบของคดอยางชดเจน และบคคลทเกยวของไมเขาใจหลกการและเจตนารมณของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเทาทควร และขาดหลกกฎหมายรบรอง รวมถงการขาดงบประมาณ และความรวมมอจากองคกรอนอกดวย

ในชนพนกงานสอบสวนในคดอาญาของนายวฒชย ฑฆาย47 ศกษาเกยวกบการน า

กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในชนสอบสวน คดและลกษณะทเหมาะสมกบการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชคอคดอาญาประเาทความผดอนยอมความได คดอาญาทกระท าผดโดยเจตนาประเาทความผดตอรางกายหรอเสราาพ คดอาญาทกระท าผดโดยประมาท โดยกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทสามารถท าใหผกระท าผดส านกตอความผด ผเสยหาย จ าเลย ชมชน ไดเขามามสวนรวมในกระบวนการนเพราะเปนกระบวนการทเปดโอกาสใหผกระท าผด ผเสยหาย ชมชน ไดเขามาพดคยถงปญหารวมกนผเสยหายไดรบการเยยวยา เกดการใหอายซงกนและกน

ในชนอยการของนางสาวพฒชะล สระคาย48 ศกษาเกยวกบการใชกระบวนการยตธรรมเชง

สมานฉนททเหมาะสมน ามาใชกบการชะลอการฟอง ซงสามารถน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาปรบใชได 2 รปแบบ คอ 1.ขนตอนกอนสงชะลอการฟอง เปนขนตอนทพนกงานอยการพจารณาจากพยานหลกฐานแลวใชดลพนจสงชะลอการฟอง จากนนจะสงเรองไปยงกรมคมประพฤตเพอใหน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาปรบใช เพอสบเสาะหาขอมล และท ารายงานใหพนกงานอยการพจารณาตอไป 2. ขนตอนหลงสงชะลอการฟอง เปนขนตอนทพนกงานอยการจะพจารณาจากพยานหลกฐานแลวใชดลพนจสงชะลอการฟอง โดยสงชะลอการฟองาายใต 46

นายสมชย สถรวฒนา, ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาเศรษฐศาสตรการเมอง, มหาวทยาลยเชยงใหม, เรอง “กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทกบการปองกนการกระท าผดซ าของเดกและเยาวชนในจงหวดเชยงใหม”, 2553.

47 นายวฒชย ฑฆาย, ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารงานยตธรรม, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, เรอง “ทศนะของ

พนกงานสอบสวนในการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในชนสอบสวน : ศกษาเฉพาะกรณ กองบงคบการต ารวจนครบาล 6”, 2552.

48 นางสาวพฒชะล สระคาย, ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารงานยตธรรม, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, เรอง “รปแบบ

กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในขนตอนการชะลอการฟอง”, 2549.

55

เงอนไขของการคมประพฤต จากนนจะสงเรองไปยงกรมคมประพฤตเพอใหน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาปรบใช เพอสอดสองดพฤตกรรมและหาขอมล พรอมท ารายงานตอพนกงานอยการหากพนกงานอยการเหนสมควรก าหนดเงอนไขคมประพฤตเพมเตมสามารถก าหนดไดตามความเหมาะสม ดงน นจงควรมการออกกฎหมายมารองรบข นตอนการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชดงกลาวดวย

ในชนคมประพฤตของนางสาวอญธชา มนคง49 ศกษาแนวคดกระบวนการยตธรรมเชง

สมานฉนท เพอศกษาความคดเหนของบคลากรคมประพฤตและชมชนทมตอกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท และเพอวเคราะหปญหาและอปสรรคในการมสวนรวมของประชาชนทมตอกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท แนวคดหลกของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท คอ กระบวนการระงบขอพพาทซงจะน าไปสหลกการสรางความสงบสข พนกงานคมประพฤตทท าหนาทเปนคนกลาง (Mediator) นนตองรและเขาใจถงทมาของปรชญาแนวคดอยางถกตอง ปรบเปลยนกระบวนทศนและฝกฝนพฒนาตนเองใหสามารถท าหนาทคนกลางไดอยางมประสทธาาพอยางแทจรง ความคดเหนของพนกงานคมประพฤตผด าเนนงานกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทสรปไดวากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเปนกระบวนการทใหประโยชนตอผกระท าผด ผเสยหาย ตลอดจนชมชน แตเนองจากจ านวนพนกงานคมประพฤตผด าเนนงานกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทของส านกงานคมประพฤตจงหวดเชยงใหมมจ านวนนอยเมอเทยบกบปรมาณคด และเนองจากเปนระยะเรมแรกของการด าเนนงานจงท าใหการด าเนนการพบกบปญหาอปสรรคหลายประการความคดเหนของผกระท าผด เครอขายของผกระท าผด ผเสยหายและเครอขายของผเสยหายสรปไดวา กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทสามารถสรางความสมพนธทดระหวางกนได โดยเมอไดพดคยกน รบทราบความรสกของแตละฝายแลว กจะท าใหเกดความรสกเหนอกเหนใจกนแตหากมการตกลงกนไดแลว กไมจ าเปนทจะตองใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทอก ความคดเหนของผน าชมชน สรปไดวา เนองจากกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทเปนกระบวนการใหม จงท าใหชมชนขาดความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการ จงตองการใหเจาหนาทของรฐ และหนวยงานาาครฐเขาไปมสวนรวมกบชมชนในการทจะรวมกนปองกนและปราบปรามปญหาอาชญากรรมในชมชนปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท ปญหาพนกงานคมประพฤตผปฏบตงานกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมจ านวนนอย ปญหาความลาชาในระบบราชการปญหาการไมประสงคเขารวม

49

นางสาวอญธชา มนคง, รฐศาสตรมหาบณฑต สาขาการเมองและการปกครอง, มหาวทยาลยเชยงใหม, เรอง “การด าเนนงานของส านกงานคมประพฤตจงหวดเชยงใหมตามกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท”, 2552.

56

กระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท ปญหาเกยวกบการชดใชเยยวยาคาเสยหายปญหาในดานอารมณของผเขารวมกระบวนการ ปญหาระบบอปถมาในสงคมไทยและขอเสนอแนะตอผทเกยวของ ควรมการจดอบรมความรเกยวกบกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท ควรจดใหมการแลกเปลยนเรยนรระหวางคนกลางและผเขารวมประชม คนกลางตองผานการอบรมและควรมความรความเขาใจหลกการของแนวคดกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทอยางถองแท ควรจดใหมการสมมนาผปฏบตงานกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนททท าหนาทเปนคนกลาง เพอทบทวนองคความรและแลกเปลยนประสบการณในการท างานรปแบบของการด าเนนการประชมแบบกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทนนตองเปนการพดคยหาทางออกรวมกนดวยบรรยากาศทไมเปนทางการ คดทผานการพดคยไกลเกลยในชนพนกงานสอบสวนแลวไมตองใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทงานคมประพฤตอก พนกงานคมประพฤตควรใชศลปะและจตวทยาในการพดคยเชอเชญใหผทเกยวของสนใจทจะเขารวมกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท สรางการมสวนรวมของชมชนตอกระบวนการยตธรรมโดยใหชมชนมบทบาทในการหาแนวทางในการแกไขฟนฟผกระท าผดตอไป ควรเลอกใชสถานทและเวลาทเหมาะสมในการจดการประชมประสานสมพนธาาพเมอมคดทผกระท าผดและผเสยหายพกอาศยอยาายในชมชนเดยวกนหรอใกลเคยงกนควรทจะจดการประชมประสานสมพนธาาพขนาายในชมชนนน ควรทจะน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในการแกไขปญหาขอพพาทตงแตเรมแรกของการเกดเหตเพอใหเกดการสมานฉนทในสงคมไทยและเปนการลดคดทเกดขนได

ในชนราชทณฑของนางสาวรตรส อรณคง50 ศกษาเกยวกบการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในเรอนจ าไทยและเรอนจ าตางประเทศ รวมทงทศนะของผเชยวชาญในการทจะน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในเรอนจ าไทย ผลการศกษาพบวามความเปนไปไดทจะน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในสงคมไทย และการน ามาใชในงานราชทณฑจะไมขดตอกฎหมายทก าหนดใหกรมราชทณฑตองปฏบตตอผตองขงใหเปนไปตามค าพพากษาของศาล สามารถทจะลดปรมาณผตองขงทจะเขาสเรอนจ าได โดยเปาหมายของการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในเรอนจ านนเพอสมานฉนทระหวางผต องขง ผเสยหาย และชมชน เปนกระบวนการทใหความส าคญกบผเสยหายทถกละเลยจากกระบวนการยตธรรมทางอาญา และผตองขงเกดความรสกส านกผดตอผเสยหาย พรอมทจะขอโทษ เยยวยา ชดใชความเสยหายใหกบผเสยหายอยางเตมใจ และปองกนไมใหเกดการกระท าผดซ าดวย แตทงนการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชนนตองขนอยกบความสมครใจของผตองขงเปนหลก และเปนผตองขง

50

นางสาวรตรส อรณคง, ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารงานยตธรรม, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, เรอง “รปแบบของกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในเรอนจ าไทย, 2552.

57

ทไมใชผรายโดยสนดาน ผตองขงวยหนม ผตองขงทใกลพนโทษ สามารถใชไดกบทกประเาทของคดทงทปรากฏผเสยหาย และไมปรากฏผเสยหาย ใชไดในเรอนจ าทกประเาท สวนรปแบบของกจกรรมทควรน ามาใชในกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนท คอการจดกจกรรมหรอโปรแกรมทท าใหผต องขงเกดความส านกอยางแทจรงในสงทท าลงไป การจดเวทใหผเสยหายไดพดถงความรสก ความเสยหายทไดรบใหผต องขงในเรอนจ าไดฟงความเสยหายทเกดขน จดประชมระหวางผเสยหายและผตองขง จดกจกรรมใหผตองขงไดมโอกาสขอโทษหรอขออายผเสยหาย และควรใหาาคชมชนเขามามสวนรวมดวย ควรเปนกจกรรมทไมเปนทางการเพอลดความกดดนของทกฝาย

กลาวโดยสรปเกยวกบการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทไปใชในชนตางๆ ของกระบวนการยตธรรม พบวากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทนนสามารถเขามาจดการแกปญหาความขดแยงระหวางผเสยหายและผกระท าผดได โดยอาจมชมชนเขามามสวนรวมในการแกไขปญหาของผกระท าความผดดวย ชวยใหผกระท าผดไดส านกผดชอบ สงผลในการคนสสงคมอกดวย และเมอมการเยยวยาคาเสยหายหรอคาทดแทนจะท าใหคกรณไดรบความสะดวก รวดเรว ประหยดเวลา และคาใชจาย เมอพจารณาในชนอยการยงมประโยชนในดานของเรองการชะลอการฟองอกดวยและยงเปนการหนเหคดออกจากศาลซงเปนทางเลอกทเหมาะสม ลดปรมาณคดทคงคางในศาลได อกทงยงมสวนชวยปองกนไมใหผกระท าผดกระท าผดซ า เนองจากแนวคดแบบในปจจบนทมงเนนแกแคนทดแทนมากกวาการเยยวยาผกระท าผดไปพรอมกนสามารถแกปญหาเรองการกระท าผดซ าไดนอยกวาการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนททมงเนนการแกไขปญหาใหแกผกระท าผดควบคไปดวย

เมอพจารณาถงการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชในชนตางๆในคดอาญาแลวนน พบวามการน ามาปรบรวมกบกระบวนการยตธรรมทางอาญาแลวเปนบางสวน เชนศาลจงหวดเชยงใหม โดยมการน าการไกลเกลยเชงสมานฉนทมาปรบใชในคดอาญาทผพพากษาเหนวาเหมาะสมและสามารถท าการไกลเกลยเชงสมานฉนทกนได แตทงนแลวยงไมพบถงหลกเกณฑหรอการน ามาใชอยางเปนรปแบบ หรอก าหนดไวเปนตวบทกฎหมายอยางชดเจน สวนใหญของการน ามาใชนนขนอยกบแตละชนของกระบวนการยตธรรมวามความเหน หรอความเหมาะสมแกแตละคดอยางไรจงน ามาปรบใชใหเหมาะสมในแตละคดๆไป ซงเมอพจารณาถงอนาคตหากมการใชอยางแพรหลายมากขนแลวแลวนน การไมจ ากดรปแบบหรอหลกเกณฑในการน าไปใชใหชดเจน จะท าใหเกดความสบสนและไมเปนธรรมเกดขนได

58

จากงานวจยทผานมาขางตน พบวากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในเรองการน าการไกลเกลยมาใชในคดอาญานน เกดประโยชนในหลายดานการชวยเหลอเยยวยาผทเปนเหยอจากการกระท าความผดอาญา ท าใหจ าเลยเขามามสวนรวมและรบผดชอบในผลเสยหายอนเกดจากการกระท าความผดของตน ท าใหเกดความรสกตระหนกและเขาใจในผลกระทบอนเกดจากการกระท าความผดอาญาทมตอผทเปนเหยอ การพยายามกระตนและด าเนนการใหจ าเลยจดมาตรการเยยวยาทเหมาะสมใหแกผทเปนเหยอและชมชนทเกยวของ การพยายามหาหนทางทจะสมานฉนทและประสานรอยราวอนเกดขนในระหวางเหยอและจ าเลยผกระท าความผดในกรณทเปนไปได และการพยายามชวยใหผทเปนเหยอและจ าเลยสามารถกลบเขาเปนสวนหนงของสงคมไดดงเดม ซงศาลจงหวดเชยงใหมมการใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในเรองการไกลเกลยในคดอาญา โดยผานทางผพพากษาทงนขนอยกบดลพนจของผพพากษาแตละทาน โดยไมมการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในเรองการไกลเกลยมาใชอยางเปนรปธรรมในคดอาญา หรอมแบบแผนทชดเจน มไดก าหนดประเาทคดอาญาทสามารถเขาสการไกลเกลยเชงสมานฉนทไดไว สงผลท าใหการไกลเกลยเชงสมานฉนทไมไดเขามาชวยแกปญหาในทางคดเทาทควร แตทงนกพบในบางศาลทไดก าหนดรปแบบหรอวธการไวชดเจน เชนศาลอาญาธนบร โดยท าเปนระเบยบศาลวาดวยการไกลเกลยเชงสมานฉนทมาใชในคดอาญา พ.ศ. 2551 โดยก าหนดประเาทคด และบคคลผเปนคณะไกลเกลยเชงสมานฉนทไวอยางชดเจน ท าใหมหลกเกณฑทชดเจนวาคดประเาทใดจะเขาสการไกลเกลยเชงสมานฉนทไดบาง และผทท าหนาทไกลเกลยเชงสมานฉนทกมหนาทโดยเฉพาะ สงผลท าใหการไกลเกลยเชงสมานฉนทนาจะเกดผลสมฤทธตอการเยยวยาความเสยหายตอผเสยหาย ท าใหผกระท าความผดเกดความส านกตออาชญากรรมทตนกอขนไดมากขน และสงผลดตอสงคมโดยสวนรวม

ดงนนหากมการก าหนดรปแบบและวธการใชกระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทในเรองการไกลเกลยเชงสมานฉนทในคดอาญาไวอยางชดเจนในศาลตางๆ จะสงผลท าใหการพจารณาคดในศาลเปนไปไดรวดเรว ผพพากษาเขาใจถงรปแบบของการไกลเกลยในทางอาญาอยางแทจรง และมความยตธรรมมากขน เปนทงผลดกบผเสยหายทจะไดรบชดใชคาเสยหายทงทางดานจตใจและทรพยสน และผกระท าความผดในการฟนฟพฤตกรรมเพอกลบคนสสงคมไดอกดวย

59

11.8 ผลส าเรจตอการน ากระบวนการยตธรรมเชงสมานฉนทมาใชเปนทางเลอกใหมแทนการจ าคก และสามารถลดการกระท าผดซ าได ในประเทศสหรฐอเมรกา51

แนวความคดในงานยตธรรมทก าลงไดรบความสนใจและแพรหลายอยในหลายประเทศขณะนคอ “Restorative Justice” ซงเปนแนวความคดใหมของการอ านวยความยตธรรมโดยการใหเหยออาชญากรรมชมชนเขามามสวนรวมในการจดการกบผกระท าผด โดยการแกไข ฟนฟ ความเสยหายทเกดจากผกระท าผด ขณะเดยวกนกจะลดบทบาทของกระบวนการยตธรรมแบบดงเดมทเนนการแกแคนและการลงโทษ หนงในโครงการดงกลาวน คอ โครงการ Restorative

Resolutions หรอในชอยอวา RR ทไดน ามาใชในเมอง Winnipeg ประเทศสหรฐอเมรกา

โครงการนมเปาหมายอยทการแสวงหามาตรการใชชมชน เพอใชเปนทางเลอกแทนการจ าคกส าหรบผกระท าผดทซงอาจถกศาลตดสนจ าคก 6 เดอน เปนอยางนอย อาจถกสงไปเขาโครงการ RR แทน กอนทจะมการด าเนนการใดๆ ตอไป จะมการท าแผนการใชชมชนโดยใหเหยออาชญากรรมเขาไปมสวนรวมเพอเสนอตอศาล ถาศาลอนญาต เจาหนาทของ RR ด าเนนการดแลผกระท าผดในชมชนตอไป

ในการวจย ผทวจยไดเกบขอมลจากผกระท าผดทอยในโครงการ โดยในการวจยจะเนนถงการประเมนผลโครงการเพอตอบค าถามวา

1.โครงการนเปนทางเลอกใหมแทนการจ าคกจรงหรอไม

2.สามารถทจะลดการกระท าผดซ าไดหรอไม

ส าหรบการตอบขอสงสยน การวจยพบวาโดยทวไปโครงการนประสบความส าเรจ โดยผกระท าผด 174 คน หรอรอยละ 90 ทถกตดสนใหอยใตการดแลของ RR และจะถกจดชนใหอยชนกลางถงชนทต าลงไป

อกนยหนงผทเขาโครงการนสวนใหญเปนผกระท าผดทจ าเปนตองคมไวในเรอนจ า มใชผกระท าผดพลงพลาดเชนโครงการอนๆ ดงนน จงตอบไดวาโครงการนประสบความส าเรจในการเปนมาตรการแทนการใชโทษจ าคกอยางไดผล นอกจากน จากการทโครงการนพยายามทจะใหเหยอและผกระท าผดไดพบปะเผชญหนากน มการจายคาชดใชและการท างานบรการชมชน แมวาการกระท าดงกลาวจะเปนเรองยากทเหยอจะยอมพบกบผกระท าผด แตกมเหยอจ านวนหนง (58

51

ปฐมาวด ปทมโรจน, Restorative Justice : ทางเลอกใหมของกระบวนการยตธรรม, กรมราชทณฑ, [ออนไลน], เขาถงไดจาก : http://www.correct.go.th/journal/j2/new9.html, สบคน 15 สงหาคม 2555.

60

คน) ทยอมรบจดหมายขอโทษจากผกระท าผด และรอยละ 78.6 ของเหยอทยอมเขยนเลาเรองราวเกยวกบผลกระทบทเหยอไดรบ ส าหรบการจายคาชดเชย มการจายคาชดเชยใหกบเหยออาชญากรรมกวาครง คอ ประมาณ $ 130,000 และการบรการตอชมชน มการน ามาประยกตใชในแผนถงรอยละ 96

ในสวนทเกยวกบการลดการกระท าผดซ า ผกระท าผดทอยาายใตการดแลของ RR จะถกตดตามผลเปนระยะเวลา 1 ป เพอตรวจสอบการละเมดเงอนไขและการท าผดขนใหม ซงผลจากการตดตามพบวา การกระท าผดซ าของ RR คอนขางต ามาก เมอเปรยบเทยบสถตการกระท าผดซ าของผ เขาโครงการ RR กบกลมเปรยบเทยบคอ ผทถกคมประพฤตและผตองขงทไดรบการปลอยตวทมคณลกษณะทางประชากรใกลเคยงกน ปรากฏวาผเขารวมโครงการ RR มอตราการกระท าผดซ าเพยงรอยละ 5.3 ขณะทผถกคมประพฤตและผพนโทษมถงรอยละ 16.1 ยงไปกวานนอตราการกระท าผดซ าของผรวมโครงการ RR ยงต ากวาอตราการกระท าผดซ าของผเขารวมโครงการ Restorative Justice โดยทวไปทมปรากฏในรายงานการวจยอนๆ ท าใหงานของ RR นบวาเปนสงทนาสนใจ โดยเฉพาะการท าใหเหยอ ผกระท าผด และชมชน เขามามสวนรวมในการแกไขปญหา

อปสรรคส าคญนาจะมาจากการทจะใหเหยอและผกระท าผดไดเผชญหนากน ส าหรบทกสงคมคงจะเปนเรองยากโดยเฉพาะคดอกฉกรรจ เชน ขมขน การจะใหเหยอเผชญหนา รวมกนหาแนวทางแกไขรวมกบผกระท าผดคงจะเปนไปไมได แมแตชมชนเองกยงไมตองการทจะยอมรบผทกระท าความผดในคดอกฉกรรจใหเขามาอยในสงคมไดอยางปกต ถาจะเหนไดวาบางคดผกระท าผดถกรมประชาทณฑจากคนในสงคมดวยซ า การเผชญหนาคงจะเปนเรองยากทจะเกดขนในคดเชนน และการขอความรวมมอจากชมชนในสาาพสงคมปจจบนกเปนเรองยาก เพราะสาาพสงคมและเศรษฐกจในปจจบนมงเนนใหคนแตละคนตองพงพาตนเองสง การท ามาหากน คนในสงคมปจจบนจงเนนการเอาตวเองรอดสง ละเลยความสนใจตอผอน โดยเฉพาะในสงคมเมองทมสาาพทตางคนตางอย การจะใหชมชนเขมแขงหรอท าใหชมชนเขามามสวนรวมในการแกไขปญหาหรอชวยกนฟนฟผกระท าผดใหกลบตนเปนคนดจงเปนเรองทยาก แตกไมใชวายากแลวจะไมสามารถท าได ถาทกหนวยงานรวมมอกน ปลกจตส านกของคนในชมชนใหเหนความส าคญของการฟนฟแกไขผกระท าผด งานทยากกจะสามารถประสบความส าเรจไดในวนหนง