11/10/2014

1

ยาทใชในระบบทางเดนหายใจ

ผศ. ศรมาศ กาญจนวาศ, PhD

ภาควชาเภสชวทยา

คณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน

72 Slides 2557

วตถประสงค

บอกชอยา antihistamine, ยาแกไอ, ยาบรรเทาอาการคดจมก และยารกษาโรคหอบหดทใชบอย

บอกวธปฏบตตวและการรกษาโรคระบบทางเดนหายใจเบองตนไดโดยเฉพาะการเลอกใชยาทเหมาะสม

บอกอาการขางเคยงของการใชยาในระบบทางเดนหายใจ

สาเหตของโรคระบบทางเดนหายใจ

สารกอระคายเคอง: ท าลายเยอบทางเดนหายใจ ควนบหร แอมโมเนย

สารกอภมแพ: เกสรดอกไม ไรฝน ขนสตว ฝนละออง

การตดเชอ: ไวรส แบคทเรย

หลอดลมใหญ

หลอดลมยอย

หลอดคอ กลองเสยง

ทางเดนหายใจสวนบน

ทางเดนหายใจสวนลาง

1. โรคหวด (Common cold): จาก Rhinovirus

ไขครนเนอครนตว ออนเพลย คดจมก นามกใส ไอ มเสมหะ อาจมปวดศรษะ พกผอนใหมากๆ รบประทานอาหารออนๆ เครองดมรอนๆ ดมนามากๆ ไขสง ในเดกเลกตองคอยเชดตว ยาลดไข เวลาไอ จามควรใชผาปดปากและจมก หมนลางมอใหสะอาด ยารกษาตามอาการ ไข ยาแกแพ & ลดนามก ในรายทจาเปน ตองใชยาปฏชวนะรวมดวย ใหรบประทานยา ปฏชวนะประมาณ 5 วน (ครบ dose)

ไมใชยาปฎชวนะพร าเพรอ >>>>>ดอยา

โรคทางเดนหายใจทพบบอย

2. โรคหวดจากการแพ (Allergic rhinitis)

โรคทางเดนหายใจทพบบอย

สงกระตน > หลง Histamine > คดจมก นามกไหล (มกไมมไข)

- หลกเลยงสงแพ - เพมภมคมกน - รกษาตามอาการ

- ยาแกแพ (antihistamine)

- ยาแกคดจมก (nasal decongestant)

11/10/2014

2

3. โรคไขหวดใหญ (Influenza virus)

โรคทางเดนหายใจทพบบอย

- ไขสง ปวดเมอยกลามเนอ อนๆ เหมอนไขหวดธรรมดา

รกษาตามอาการเหมอนไขหวดธรรมดา

กลมเสยง > ไขหวดใหญ 2009 (influenza H1N1)

•ไขสง > 38 C ปวดหวมาก •คลนไส อาเจยน/ ทองเสย > 3 ครง / วน •ไอ > เหนอย •ปวดเมอยกลามเนอ

> พบแพทยทนท

ไขหวดใหญ 2009 (influenza H1N1)

กลมเสยง

-อาย < 5 ป หรอ > 65 ป - สตรมครรภ - มโรคประจ าตว โรคปอด ตบ ไต ความดนเลอดสง หวใจ หอบหด - อวน

4. ตอมทอลซลอกเสบ โรคทางเดนหายใจทพบบอย เชอไวรส ไขต า ไอ จาม น ามก เจบคอ - รกษาตามอาการ

เชอแบคทเรย ไขสง> 38 C มกไมไอ หนองททอนซล เจบคอ ตอมนาเหลองใตคางโต - ยาปฏชวนะ

การรกษา: ตอมทอลซลอกเสบ

-ตอมทอนซลอกเสบจากเชอแบคทเรย > ยาปฏชวนะ การละเลยการรกษาท าใหเกดโรคทรายแรงตามมาได การรกษาไมครบระยะเวลา กสงเสรมใหเกดเชอแบคทเรยทดอยาได

- การปฏบตตววธการเดยวกบเปนไขหวด ลดการใชเสยง -งดดมหรอเสพสงทท าใหล าคอระคายเคอง

-ยาอมแกเจบคอแตจะท าใหคอแหง (ยาอมแกเจบคอทผสมยาปฏชวนะ มกมปรมาณยาไมมากพอทจะฆาเชอแบคทเรยไดจรงๆ และท าใหเชอดอยาได )

5. โรคไซนสอกเสบ

โรคทางเดนหายใจทพบบอย

เปนหวดบอย ไขต าๆ ภาวะแทรกซอนจากแบคทเรย ใชยาลดน ามกไมไดผล ปวดหวตาราวไปขมบ ปวดหนกๆ มกปวดตอนเชา กดเจบทโหนกแกม

การอดกนทางเชอมตอของไซนสกบโพรงจมก ทาใหเกดการคงของนามกและการสดนามกทาใหเชอไวรสหรอแบคทเรยในจมกเขาไปในไซนส จงมการตดเชอในไซนส

Paranasal sinuses

11/10/2014

3

การรกษา: Sinusitis

- ไซนสอกเสบจากไวรส สามารถหายไดเองในเวลาไมเกน 1 wk ดมน า หรอสดไอน า - กรณทเปนไซนสอกเสบจากเชอแบคทเรย ตองกนยาปฏชวนะใหครบ 10-14 วน ยารกษาตามอาการ - เพมภมตานทาน

6. โรคหลอดลมอกเสบเฉยบพลน (Acute bronchitis)

โรคทางเดนหายใจทพบบอย

- พบบอยจากไวรส - สงระคายเคอง > ไอมาก กลางคน ไขต า 1-3 wk แนนหนาอก มเสมหะในคอ มกพบหลงการเปนไขหวด

หลกเลยงสงระคายเคอง น าเยน/น าแขง ดมน าอน

ยารกษาตามอาการ ขบเสมหะ ละลายเสมหะ ยาขยายหลอดลม

ยาทใชในระบบทางเดนหายใจ

3. ยาบรรเทาอาการคดจมก (Nasal decongestant)

4. ยาทใชในการรกษาโรคหด (Drugs used in asthma)

1. ยาตานฮสตามน (Antihistamine)

2. ยาแกไอ (Cough suppressants) ประกอบดวย - ยากดการไอ (Antitussives) - ยาขบเสมหะ (Expectorants) - ยาละลายเสมหะ (Mucolytic agents)

ยาปฏชวนะ

MD & เภสชกร สงจาย

ลดนามก

ลดไข แกปวด

บรรเทา อาการคดจมก

: Chlorpheniramine

: Paracetamol

: Phenylpropanolamine อนพนธของ Amphetamine

: Phenylephrine Pseudoephedrine

11/10/2014

4

Triprolidine HCl Pseudoephedrine HCl

Pseudoehedrine

วตถออกฤทธ ตอจตประสาทประเภท 2

ผลขางเคยงของยา : ผนขน แดงทผวหนง คน ถามอาการดงกลาวนใหหยดยา

ขอควรระวง ไมใชเกนปรมาณทก าหนด ไมใชนานเกน 5 วน ไมควรดมเหลา ระหวางทใชยาน ไมควรใชยานกบผปวยโรคตบ : hepatitis (ไวรสตบอกเสบ), ตดเหลา

Paracetamol

ผใหญ ทานครงละ 325 – 650 mg ทก 4 – 6 ช.ม. เมอมอาการปวดหว มไข ไมควรทานเกน 3-3.25 g ตอวน

ลดไข แกปวด ไมมฤทธแกอกเสบ

ชอการคา Tempra® Calpol® Tylenol® Sara® Panadol ® Paracet® Paracin® Paramol ®

ยาแกแพ ลดน ามก :Antihistamine

Chlorpheniramine /Triprolidine กดระบบประสาท ควรระวงการใชยาน ในเดกอายตากวา 12 ป

การใชยาในเดกอาย 2-6 ป จะตองอยภายใตการดแลของแพทย ทาใหงวงนอน จงไมควรทางานควบคม เครองจกร หรอไมควรขบรถ ไมควรดมแอลกอฮอล ทานยานอนหลบ ระหวางทานยาน

ใชรบประทานทก 4-6 ชวโมง

(1st generation ท าใหงวงนอน )

11/10/2014

5

Chlorpheniramine

ชอการคา Chlorphen syrup®, Chlorahist syrup®, Patarphen

syrup®, Chlorleate ®, Chlorpheniramine syrup ®

2 mg/5 ml (non alcohol)

ผลขางเคยง: ปากแหง, คอแหง ตาแหง

ลดน ามก :Antihistamine

Loratadine

Fexofenidine Cetirizine

(2nd generation)

LORATADINE

ผใหญและเดกทมอายมากกวา 12 ป 10 mg

วนละครง กอนอาหาร 1ชม.หรอหลงอาหาร 2 ชม.

ผใหญและเดกอายมากกวา 12 ป 60 mg วนละ 1-2 ครง รบประทานกอนหรอหลงอาหารกได หลกเลยงไมรบประทานยาพรอมนาผลไม เชน นาสม นาแอปเปลหรอนาเกรปฟรต

Fexofenadine

LORATADINE

CETIRIZINE ผใหญ และเดกอายมากกวา 12 ป 5 – 20 mg

วนละครง ควรทานกอนอาหาร 1 ชม. หรอหลงอาหาร 2 ชม.

5 mg Loratadine

120 mg Pseudoephedrine Sulfate

ยาแกแพแบบไมงวง กบ ยาลดอาการคดจมก ( decongestant )

11/10/2014

6

ประโยชนทางคลนก ยาแกแพโดยทวไปใชรกษาอาการภมแพ ตางๆ เชน ผนคน ลมพษเฉยบพลน แมลงสตวกด ตอย รวมถงการแพยา

ใชปองกนอาการโรคภมแพทเกดเฉพาะฤดกาล ชวยระงบหรอลดอาการแพตางๆ ทเกดขน เชน

การจาม คดจมก น ามกไหล คนผวหนง และมกใชรวมใน การรกษาอาการโรคหวด ปองกนอาการเมารถเมาเรอ (diphenhydramine)

ชวยใหหลบงาย ใชแทนยานอนหลบโดย ไมจ าเปนตองมใบสงแพทย

บรรเทา อาการคดจมก :Nasal decongestant

Phenylephrine, Pseudoephedrine,

ผลขางเคยงจากการใชยา: เปนยากระตนประสาท > นอนไมหลบ, sympathomimetic drugs (กระตน ระบบ sympathetic)

การดมเครองดมทมสวนผสมของ caffeine อาจชวยเสรมฤทธของยาได สามารถเสพตดได

เสนเลอดในเยอบจมกทบวมเกดการหดตว เลอดคงนอยลง บวมลดลง เพมการเปด nasal airway เกดการระบาย sinus secretion

ยาเฉพาะท - มผลขางเคยงนอย - ควรใชตดตอกนไมเกน 3 วน > ใชไมไดผล & กลบเปนซ า

บรรเทา อาการคดจมก

ยารบประทาน

- อาการขางเคยง > กระตนระบบหวใจและหลอดเลอด ใจสน (เดก& คนชรา)

หามใชในโรคความดนเลอดสง

ผใหญ 20-25 mg ทก 4 ชม. (ไมควรเกน 150 mg/วน)

Phenylephrine

Dextromethorphan

กดอาการไอ :Cough suppressant

Codeine Dextromethorphan

ใชแกไอแหง

- กลไกการออกฤทธ: กดศนยไอในสมอง (Medulla)

• กลมทเสพตดได: Codeine, ยาแกไอน าด า (Opium tincture)

- มฤทธแรง ระงบอาการไอไดด แตถาใชระยะยาว >> ดอยา, ตดยา (dependence)

- ใชกบอาการไอรนแรง / ใชยาอนๆ แลวไมไดผล >Dry cough

ยาแกไอ (Antitussives, cough suppressants)

ระหวางทใชยานไมควรขบรถ หรอท างานทตองใชสตตลอดเวลา ไมควรทานยานรวมกบเหลา ไมควรใชแกอาการไอเรอรงทเกดจาก การสบบหร หอบหด ถงลมโปงพอง หรออาการไอทมเสลดเยอะ

- อาจมอาการไมสบายทองใหแกโดยทานพรอมอาหาร หรอดมนมตาม - ไมใชในเดก < 2 ป

ยาแกไอ: Codeine

-อาการขางเคยง : คลนไสอาเจยน, งวงนอน, ทองผก,

11/10/2014

7

Glycyrrhiza: ชะเอมเทศ

Opium: ฝน

ยากดการไอ (Cough suppressants)

- ไมเสพตด, - อาการขางเคยงนอยกวา codeine: คลนไส, เวยนศรษะ - พษ (overdose): การกดประสาทกลาง, งวงนอน

กลมทไมเสพตด (Non-narcotic antitussives): Dextromethorphan

Dextromethorphan

เดกอายตากวา 2 ปไมควรใชและควรใชอยางระมดระวงในเดกอาย 2-11 ป

ในรปแบบยาอม จะไมใชในเดกอายต ากวา 6 ป

• Diphenhydramine - เปนยาแกแพ แตมฤทธกดการไอดวย/ ยานใชเพอปองกนและรกษาอาการเมารถ เมาเรอ - anticholinergic (เสมหะเหนยว)

• ขอควรระวง - งวงนอน

11/10/2014

8

Glyceryl guaiacolate Guaiphenesin

• ฤทธ:- กระตนของเหลว, เพมความเหลว • เพมการท างานของ cilia ไอเพอขบเสมหะไดดขน

• ประโยชนทางคลนก > ผลการรกษา ?? = การดมน ามากๆ - ใชรวมกบยาแกไอตวอน, ยาขยายหลอดลม

Potassium guaiacosulfonate

Terbutaline Glyceryl guaiacolate

11/10/2014

9

Bromhexine

Ambroxol

Carbocysteine

ละลายเสมหะ :Mucolytic

Bromhexine Ambroxol

เพมการหลง Lysozyme

Acetylcysteine

ลดความขนเหนยวของเสมหะ

Structure of mucus

Acetylcysteine mechanism

ท าลาย disulfide bond (S-S)

mucopolysaccharide

(mucoprotein) แตก > เหลว,ขบงายขน

•กลไกการออกฤทธ (-SH)

Carbocysteine

11/10/2014

10

Bromhexine Ambroxol

เปนหวด เจบคอ ตองกนยาปฏชวนะไหม? - แพ ? การใชยาปฏชวนะอาจเกดผลขางเคยง เชน คลนไส ทองเดน มผนคน หรอรนแรงถงขนเสยชวต จงไมควร ใชยาปฏชวนะอยาง พราเพรอ - ดอยา - อนตรายมากขน - แพงขน ยาปฏชวนะจ าเปนตองไดรบส าหรบ 5-7 วน ในการรกษาตดเชอทางเดนทางเดนหายใจ

โรคตดเชอทระบบทางเดนหายใจสวนตน (Upper Respiratory Tract Infection) Streptococcus pneumoniae

Group A Streptococci

Haemophilus influenzae

การมไขสง > 38o C เจบคอมาก มจดขาวทตอมทอนซล มตอมนาเหลองใตคอโตและกดเจบ ลนไกบวมแดง อาจมจดเลอดออก ทเพดานปาก โดยไมมอาการไอ ไมมนามก หรอมอาการเพยงเลกนอย บงถงการตดเชอ Group A beta hemolytic streptococcus Penicillin V หรอ Roxithromycin นาน 10 วน Amoxicillin ไดหากไมม penicillin V โดยเฉพาะในเดก

โรคคอหอยและตอมทอนซลอกเสบ (acute pharyngotonsillitis)

กรณทควรใหยาปฏชวนะ

การแพยาทางผวหนงทรนแรง

Steven Johnson’s

syndrome

ขยายหลอดลม :Bronchodilator Salbutamol Terbutaline

ใชใน ผปวย Asthma (หอบหด)

11/10/2014

11

Salbutamol Guaiphenesin

Salbutamol Terbutaline

Salbutamol

การใหยาแบบสดพน (Inhaler) • ขอด - ความเขมขนเฉพาะทของยาสง - ผลตอทวรางกาย (systemic effects) ต า

• วธใช - หายใจออกเตมท > พนยาพรอมกบสดยาเขาทางปาก - กลนหายใจ 5-10 วนาท - กลวคอหลายครงเพอก าจดยาตกคาง (Steroids ใชรกษาโรคหอบหด)

11/10/2014

12

http://www.youtube.com/watch?v=PKnkF2mConc

ขอมลจากรพ. เวขศาสตรเขตรอน ม. มหดล

68

ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ

ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง

งวงซม

หมายเหต/ขอควรระวง

เดก < 2 ขวบ/เสมหะมาก,เสมหะเหนยวไมควรให หลกเลยงดมเหลา

ยาลดนามก

ใชในคนทเปนภมแพ หรอหวดเรอรง

ไมงวง (non-sedative)

ยาแกแพทมฤทธอนๆ

แกไอ, เมารถเมาเรอ งวงซม

CPM

Loratadine

Dimenhydrinate

ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ

ยาบรรเทาอาการคดจมก

(สตรผสม)

ใจสนในเดกเลกและคนชรา

เพมความดนโลหตใน ผปวยทมโรคความดนโลหตสง

ยาแกปวด ลดไข Paracetamol

ไมควรรบประทานตดตอกนเกน 5 วน

Hepatitis

ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง

phenylephrine

ฝนและอนพนธ

ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ

ยาแกไอ (กดอาการไอ)

N/V ทองผก งวง

- เสพตด ไมควรใชในเดก เพราะกดการหายใจ - กดการหายใจ ระวงในผปวยหอบหด เสมหะมาก เดกอายนอยกวา 2 ป

Dextromethorphan

- กดประสาทสวนกลาง

ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง

Codeine

ยาขบเสมหะ

ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ

Guaifenasin (ผสม) ทาใหเสมหะมความเหลวมากขน

N-acetylcysteine Carbocysteine

ยาละลายเสมหะ

ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง

ลดความเหนยวของเสมหะ

ทาลาย disullfide bond

Bromhexine Ambroxol

เพมการหลง lysozyme

11/10/2014

13

73

ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ

ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง

ยาลดนามก

ใชในคนทเปนภมแพ หรอหวดเรอรง

ไมงวง (non-sedative)

ยาแกแพทมฤทธอนๆ

ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ

ยาบรรเทาอาการคดจมก

(สตรผสม)

ใจสนในเดกเลกและคนชรา

ยาแกปวด ลดไข Paracetamol

ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง

ฝนและอนพนธ

ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ

ยาแกไอ (กดอาการไอ) -กดการหายใจ ระวงในผปวยหอบหด เสมหะมาก เดกอายนอยกวา 2 ป

Dextromethorphan

ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง

ยาขบเสมหะ

ยาทใชในโรคระบบทางเดนหายใจ

N-acetylcysteine

ยาละลายเสมหะ

ยา (ชอสามญ) อาการขางเคยง หมายเหต/ขอควรระวง

Facts can be taught:

Concepts must be imagined.

11/10/2014

14