NDEKLER

Sal ve Gvenlii Kavram ve Kurallarnn Geliimi....2 Sal ve Gvenliine Genel Bak ve Kltr....3Trkiyede ve Dnyada Sal ve Gvenlii.....3Temel Hukuk.....5 Hukuku....6Kanunlarda Sal ve Gvenlii.....9Ulusal ve Uluslar aras Szlemeler.......10Ulusal ve Uluslar aras Kurulular..10 Sal ve Gvenlii Hizmetleri........12 Sal ve Gvenlii Kurullar........12 Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemleri.....13Risk Ynetimi ve Deerlendirilmesi.........14alma Ortam Gzetimi...........16 Hijyeni............18yeri Bina Eklentileri....19Fiziksel Risk Etmenleri.............19Kimyasal Risk Etmenleri........22Biyolojik Risk Etmenleri........26Psikososyal Risk Etmenleri......28Ergonomi.....30Korunma Politikalar.......31Kaynak lerinde Sal ve Gvenlii......33Elektrikle almalarda Sal ve Gvenlii............33Kaldrma aralarnda Sal ve Gvenlii.......35El Aletlerinde Sal ve Gvenlii.............36Bakm ve Onarm lerinde Sal ve Gvenlii..............38Yangn....38Acil Durum Planlar.40Salk ve Gvenlik aretleri....41Havalandrma ve klimlendirme Prensipleri.......45Basnl Kaplarla almalarda Sal ve Gvenlii.........46Kapal Alanlarda almalarda Sal ve Gvenlii......48Ekranl Aralarla almalarda Sal ve Gvenlii............49Elle Kaldrma ve Tama lerinde Sal ve Gvenlii..........50Yksekte almalarda Sal ve Gvenlii..........51naat lerinde Sal ve Gvenlii..........52Maden yerlerinde almalarda Sal ve Gvenlii.........53Kiisel Koruyucu Donanmlar.............57 Ekipmanlarnn Tasarm, malat ve Kullanmnda Sal ve Gvenlii..........57Motorlu Aralarda Sal ve Gvenlii...........58 Kazalar.....59Salk Gzetimi ve Meslek Hastalklar.......59alma Yaamnda zel Risk Gruplar........61Vardiyal alma ve Gece almas........66Yetikin Eitimi, yerinde Salk ve Gvenlik Eitimi.......66Tarm, Ormanclk ve Hayvanclk Faaliyetlerinde Sal ve Gvenlii................68Basnl Gaz Tplerinin Renkleri....72

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

2

SALII ve GVENL KAVRAMI VE KURALLARININ GELM Heredotus; ( M.. 485-425) ilk kez iilere yeterli besin verilmesi zerinde durmutur. Aristotel; ( M.. -222) koucularn hastalklarndan sz etmi, gladyatrler iin zel diyet

nermitir. Plato ( M.. 254-184) baz esnaf ve zanaatkarlarn alma pozisyonlarnda ileri gelen ekil

bozukluklar ile ilgili bilgi vermitir. Hippokrates; ( M.. 370) ilk kez kurunun zararl etkileri zerinde durmu, kurun

koliinden sz ederek onu tanmlam, ayn zamanda halsizlik, grme bozukluklar vefeller ile kuruna maruziyet arasnda iliki bulunduuna dikkat ekmitir.

Juvenal; ( M.S. 60-140) demircilerin gz lezyonlar ile ayakta durarak alanlarnvarislerinden sz etmitir.

Agricola; (1490-1555) De Re Metallica adl yaptnda, madencilerde ortaya kanhastalklar tanmlam, bunlara kar korunma nlemlerini anlatm, toza kar madenocann havalandrlmasnda, i kazalarndan ve korunma yntemlerinden sz etmitir.

Paracelsus; (1493-1541) madencilerde ve baca temizleyicilerinde meslek hastalklarsaptam, De Morbis Metallicis adl kitabnda, bugn pnmokonyoz diye bilinen kronikakcier hastalklarnn klinik tablosunu izmi ve meslek hastalklar riskinin artmas,endstriyel gelimenin gerekli ve birlikte olan sonucudur demitir. Yine Btn maddelerzehirdir, zehir olmayan hibir madde yoktur. Uygun doz, zehir ve ila arasndaki farkyaratr. Szn syleyen de Paracelsusdur. Modern toksikolojinin balangcn yapmtr.

Bernardino Ramazzini (1633-1714) salnn babas olarak bilinir. De MorbisArtificum Diatriba adl kitabn yazmtr.

Ramazzini, o dnemde var olan hemen her meslek grubunun salk risklerinden, risklerekar alnacak gvenlik nlemlerinden ve hatta iinin alma pozisyonu, i-ii uyumu gibiergonominin temel ilkelerinden sz etmitir. Hipokrat andan bu yana, hastalara sorulanklasik sorularn (anamnez) yanna Ne i yapyorsunuz?? sorusunu ekleyerek genel kuralhaline getiren Ramazzini hastalk ile i arasnda iliki kurarak, etiyolojik faktr saptamayamalamtr.

Sir Percivale Pott, 1776de baca temizleyicilerinin skrotum (testis) kanserini tarif etmitir.ngilterede Charle Turner Tacrach (1795-1852) ok etrafl bir meslek hastalklar kitabyazmtr.

Denetiminin Uluslararas Dayana: denetiminin uluslar aras dayanan, 11.7.1947tarihli ve 81 sayl Sanayi ve ticarette Denetimi Uluslar aras alma rgt Szlemesioluturmaktadr.

Trkiye, 13.12.1950 tarih ve 5690 sayl yasayla bu szlemeyi onaylayarak ykmllkaltna girmitir. Anayasamzn 90. Maddesine gre, bu szleme yasa hkmndedir veszlemenin amac, iyerlerinin dzenli denetimi yoluyla iilerin korunmasn amalayanhkmlerin uygulanmasn salamaktr.

25.08.1971 tarihinde yrrle giren 1475 sayl kanunu gerei sal ve gvenliiynnden birok tzk ve ynetmelik uygulamaya konulmutur.

10.06.2003 tarihinde 4857 sayl yeni Kanunu yrrle girmitir.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

3

Salk, sadece hastalk ve sakatln olmamas deil, bedenen, ruhen ve sosyal yndentam bir iyilik halidir.

sal ve Gvenlii, yerinde iin yaplmas ve yrtlmesi ile ilgili olarak oluantehlikelerden ve sala zarar verebilecek koullardan korunmak ve daha iyi bir almaortam salamak iin yaplan sistematik ve bilimsel almalardr.

sal ve gvenliinin ncelikli hedefi, alanlar i kazas ve meslek hastalklarndankorumaktr.

Genel anlamda; Devlet, mevzuat yapma, tekilatlanma ve denetimle, veren, nlemalma, denetleme ve eitimle. i, alnan nlemlere uymakla ykmldr.

SALII VE GVENLNE GENEL BAKI VE KLTR

Kazalar incelendiinde be temel nedenin arka arkaya dizilmesi sonucu meydana geldiianlalr. Bu be temel faktre Kaza Zinciri denir. Kaza Zinciri;

nsann Tabiat artlar Karsnda Zayfl: Kazalarn ilk temel sebebidir. Kiisel Kusurlar: Dikkatsizlik, pervaszlk, asabiyet, dalgnlk, nemsemezlik ve ihmal. Tehlikeli Hareket-Tehlikeli Durum Kaza Olay Yaralanma (Zarar veya Hasar) :Bir kazann kaza tanmndaki durumuna gelmesi iin

YARALANMA (ZARAR VE HASAR) safhasnn da bulunmas gereklidir. Bu husus kazazincirinin son halkasdr.

Uluslar aras alma rgtne (ILO) gre; Kazas, nceden planlanmam, bilinmeyenve kontrol altna alnamam olan etrafa zarar verebilecek nitelikteki olaydr.

Dnya Salk rgtne (WHO) gre; Kazas, nceden planlanmam ou kiiselyaralanmalara makinelerin ve ara gerelerin zarara uramasna, retimin bir sredurmasna yol aan bir olaydr.

Ar Yaralanma ya da lmle neticelenen her kazann temelinde; " 29 Uzuv Kaypl ve300 Yaralanma Meydana Gelmeyen olay" vardr.(1-29-300 Oran)

kazalarnn %88i tehlikeli hareketlerden, %10u tehlikeli durumlardan, %2sikanlmaz ve sebebi bilinmeyen hareketlerden kaynaklanmaktadr.

TRKYEDE VE DNYADA SALII VE GVENL Trkiyede sosyal haklar ilk kez 1961 Anayasas ile gvence altna alnmtr. Anayasamzn 50. Maddesinde hi kimsenin yana, cinsine ve gcne uymayan ilerde

altrlamayacan; 56. Maddesinde ise herkesin salkl ve dengeli bir evrede yaamahakkna sahip olduundan bahsedilmektedir.

Trkiyede alma sresi ilk kez 1921'de Ereli Maden Amelesi Kanunu ile 8 saat olaraksnrlandrlmtr.

Umumi Hfzsshha Kanunu 1930 ylnda yrrle girmitir. lk Salk gzetimi kavram dalk kez umumi hfzsshha kanununda kullanlmtr ve 50 ya da daha fazla sayda ve ayn

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

4

kanunda 50 ya da daha fazla ii altran iyerlerinde iyeri hekimi bulundurulmaszorunluluundan bahsedilmitir ve iilerin muayen aralklarla periyodik ve portfymuayenelerinin yaplmas gerektiinden bahsedilmitir.

alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl 1945 ylnda kurulmutur. 506 sayl Sosyal Sigortalar Kanunu 1964 ylnda kartlmtr. 1475 sayl Kanunu 1971 tarihinde yrrle girmitir. 3008 sayl Kanunumuz 8 Haziran 1936 ylnda karlmtr. 4857 i kanunu 10 Haziran 2003 ylnda yrrle girmitir. lkemizde ilk defa 2005 ylnda 155 sayl ILO szlemesi gerei Ulusal Sal ve

Gvenlii Konseyi oluturulmu ve Ulusal SG politika belgesi 2006-2008 yaynlanmtr. Fincanclar Szlemesi 13 Temmuz 1766 ylnda devlet hakemliinde yaplan ilk toplu

szleme olmas dolaysyla tarihte bir ilktir. Ktahya daki ini iilerinin alma koullardzenlenmitir. 24 iyeri adna Veli Paa huzurunda Anadolu Eyalet Kethdas tarafndanonaylanmtr.

Fabrikalar Yasas ngilterede 1833 ylnda karlmtr. 18 yan altndaki ocuklarn gecealtrlmas yasaklanmtr. e giri muayenesi tarihte ilk defa ngilterede 1833 ylndaFabrikalar Kanunu ile zorunlu olmutur.

1839 Tanzimat1865 Dilaver Paa Nizamnamesi1869 Maadin Nizamnamesi1921 Ereli Kmr i Hukuku

Dilaver Paa Nizamnamesi 1865 ylnda yaynlanmtr. Maadin Nizamnamesi (1869); tanzimattan sonraki ikinci nemli belge olup zellikle i

gvenliini ilgilendiren nemli hkmler getirmitir. Kazaya maruz kalanlara ve ailelerine tazminatla, havzada her iverenin bir hekim

altrma, eczac bulundurma zorunluluu Maadin Nizamnamesi ile getirilmitir. Tanzimattan sonra kartlan Maadin Nizamnamesinde Kazaya maruz kalanlara ve

ailesini mahkeme tarafndan hkmedilen tazminat iveren tarafndan denecektir.Hkm yer almaktayd.

ILOnun kuruluundan hemen sonra, 1919 ylnda kabul edilen ilk szleme, yllarca iisnfnn uruna mcadele ederek bedeller dedii 8 saat alma szlemesi olurken,ikinci szleme, ayn yl kabul edilen, isizlik ile ilgili szleme olmutur.

Sal ve Gvenlii ile alma ortamna ilikin ILO szlemesi 155 sayl szlemedir. Ergonominin ilkelerini 17. yyda Bernardino Ramazzini ortaya koymutur. Hastamza

yapt ii sormak zorundayz.demitir. Tanzimattan nce Tuavun Sand alan ve ailelerine gerektiinde yardm eden

kurumun addr. Sal ve Gvenlii kavram AB iinde 1980lerden sonra ele alnmaya balanmtr.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

5

Ereli kmr havzas maden iileri iin 151 sayl Kanun 10 Eyll 1921de yaynlanmayabalamtr.

Siyasi liberalizmin rn olan dayanma yasann kaldrlmas ve sendikalarn kurulmas1846 ylna rastlar.

Sal ve Gvenlii ile ilgili ilk yasal dzenlemelerin kt lkeler; ngiltere, Almanya,svire, Fransa ve ABD dir.

lk alarda halsizlik, kabzlk, feller, grme bozukluklar gibi bulgularn kurun ileilikisini ortaya koyan ilk kii Hipokratestir.

Uluslar aras alma rgt (LO) kurulduu yl olan 1919 ylnda ilk meslek hastalolarak Antraks (arbon) hastaln tanmlamtr.

Dnya Salk rgt (WHO) 7 Nisan 1948de kurulmu, 9 Haziran 1949 ylnda da Trkiyeye olmutur.

Trkiye ILOnun tm szlemelerini onaylamamtr. denetiminin yasal dayanan 81 sayl ILO szlemesi oluturmaktadr. Trkiye 1950

ylnda bu szlemeyi onaylayarak ykmllk altna girmitir.

TEMEL HUKUK

Toplum halinde yaayan insanlarn yerine getirmek zorunda olduklar devleri vekullanacaklar yetkileri belirten kurallara, sosyal dzen kurallar denir.

Toplumsal Dzen Kurallar; Hukuk Kurallar, Din Kurallar, Ahlak Kurallar, Grg Kurallar,rf ve Adet Kurallardr.

Hukuk; insan davranlarn deerlendiren, kar atmalarna zm getiren kurallardan,normlardan meydana gelen bir sistem, bir btndr.

Hukukta yaptrm trleri; ceza verme, tazminat, iptal, butlandr. Hukuk kurallar; genel, soyut ve srekli nitelikler tarlar. Hukukun esas kaynaklar; yazl kaynaklar ve yazl olmayan kaynaklar olmak zere iki

ksmda ele alnmaktadr. Yazl olmayan kaynaklar, gelenek hukukunu oluturan toplumunrf ve adetleridir.

Yazl Hukukun Kaynaklar; Mevzuat, Anayasa, Kanun, Uluslararas Antlamalar, KanunHkmnde Kararname, Tzkler, Ynetmelikler, Dier Dzenleyici lemler (Ynetmelik,Tebli, Genelge vb.)

Hukuk Kurallarnn eleri (Unsurlar): Konu: Hukukun dzenleme konusu, genellikle insanlarn d ilikileri ve bunlar oluturan

eylem ve ilemlerdir. dare ve Emir: Konu ile ilgili davran hakkndaki irade, yani olumlu veya olumsuz emirdir Yaptrm: Emrin yerine getirilmemesinin sonucuna ilikin olan yaptrm (meyyidedir).

hukukun esasl bir meyyidesi olan yaptrmn, uluslararas hukukta ayn kesinlikle mevcutolduu sylenemez.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

6

Yaptrm Trleri; Ceza, Zorla icra (aynen teslim, deerinin denmesi), Zararn tazmini,Yaplan ilemin geerli olmamas, Yaplan ilerin iptal edilmesidir.Tazminat eitleri;

Manevi Tazminat: Cismani zarara urayan kiiye veya bu nedenle vefat eden kiininailesine, ekilen ac, elem ve straplar hafifletmek amacyla, hkimin takdir edecei uygunbir miktar paradan ibaret olup, matematiksel ynden herhangi bir hesabgerektirmemektedir.

Maddi Tazminat: Daima matematiksel ynden hesaplamay gerektiren ve zararn gerekmiktarn bulmaya ve karlamaya ynelik bir tazminat eididir. Maddi tazminat eittir; Rcu Tazminat, Gremezlik Tazminat, Destekten Yoksunluk Tazminat

Kast, suun kanuni tanmndaki unsurlarn bilerek ve isteyerek gerekletirilmesidir. Taksir, dikkat ve zen ykmllne aykrlk dolaysyla, bir davrann suun kanuni

tanmnda belirtilen neticesi ngrlmeyerek gerekletirilmesidir. Normlar Hiyerarisi; Anayasa, Uluslararas Antlamalar, Kanun, Tzk, Ynetmelik, Tebli,

Genelge, Ynerge. lkemizde ilk anayasa Osmanl mparatorluu srasnda 1876 da Tekilat- Esasiye ad

altna kartlmtr. Trkiye Cumhuriyeti Anayasalar; 1921, 1924, 1961, 1982 1982 Anayasas'nn da ilk maddesi deitirilemez ve deitirilmesi teklif dahi edilemez. Kanunlardan farkl usulle deitirilebilen anayasalara kat anayasa, kanunlarla ayn ekilde

deitirilebilen anayasalara yumuak anayasa denilir. Trkiye'de geerli olan kat anayasa sistemidir. hukuk kurallar ile uluslararas szleme hkmlerinin elimesi halinde uluslararas

szleme hkmleri kabul edilir. Tzk, yasalarla belirlenen ilerin nasl yaplacan gsterir. Bakanlar Kurulunca kartlr,

Dantayn denetimine tabidir.

HUKUKU

hukuku, alma hayatndaki ii, iveren ve bunlarn bal olduklar rgtlerinbirbirleriyle ilikilerini dzenleyen hukuk daldr.

hukuku alannda dnyada yaplan ilk dzenleme, 1802 ylnda ngilterede dokumasanayinde alan ocuklarn is sreleri ve koullar ynnden korunmasn ngren veocuk iilerin gnlk i srelerini 12 saat ile snrlandran kanundur.

Trkiyede Hukukunun Geliimi;Cumhuriyet ncesi

1863: Maden Nizamnamesi 1865: Dilaver Paa Nizamnamesi: Bu dzenlemenin en nemli zellii Trkiye alma

tarihinde iilerin alma yaamn dzenleme amacyla hazrlanan ilk metin olmasdr.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

7

1869: Maadin (maden) Nizamnamesi; Bu nizamname ile Sal ve Gvenlii Kurallarnayer verilmitir.

1877: Mecelle; lkemizin ilk medeni kanunudur. 1909: Tatil-i Egal Kanunu; (galin Yasaklanmas Kanunu) Artanisi eylemlerini yasaklamak

zere yrrle konulmutur.Kurtulu Sava Dnemi

1921: 151 sayl Ereli Havza-i Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Mteallik Kanun:Bu kanunla Ereli ve Zonguldak kmr madenlerinde alan iilerin gnlk almasreleri 8 saat, yer alt ilerinde asgari alma ya 18 olarak belirlenmi, zorunlualtrma yasaklanm, asgari cretlerin l bir komisyon tarafndan saptanlmas ilkesibenimsenmi, iilerin konut sorunu ele alnarak kmr iileri ile ilgili ilk sosyal sigortakollar (hastalk, ihtiyarlk, i kazas) yrrle konulmutur.

1921: Kmr Tozlar Kanunu i; Bir i szlemesine dayanarak alan gerek kiiye ii denir. veren; ii altran gerek veya tzel kiiye yahut tzel kiilii olmayan kurum ve

kurululara denir. likisi; ii ile iveren arasnda kurulan ilikiye denir. Szlemesi; Bir tarafn (ii) baml olarak i grmeyi, dier tarafn (iveren) da cret

demeyi stlenmesinden oluan szlemedir. Objektif olarak iin sresi, 30 gnden az ise sreksiz i, 30 gnden fazla ise srekli i denir. yeri; veren tarafndan mal veya hizmet retmek amacyla maddi olan ve olmayan

unsurlar ile iinin birlikte rgtlendii birime denir. veren Vekili; veren adna hareket eden ve iin, iyerinin ve iletmenin ynetiminde

grev alan kimselere denir. veren vekilinin bu sfatla iilere kar ilem veykmllklerinden dorudan iveren sorumludur.

Asl veren - Alt veren likisi; Bir iverenden, iyerinde yrtt mal veya hizmetretimine ilikin yardmc ilerinde veya asl iin bir blmnde iletmenin ve iin gerei ileteknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren ilerde i alan ve bu i iin grevlendirdiiiilerini sadece bu iyerinde ald ite altran dier iveren ile i ald iveren arasndakurulan ilikiye denir.

Aada sayl i ve iyerlerinde Kanunu hkmleri uygulanamaz. Deniz ve hava tama ilerinde, 50'den az ii altrlan (50 dahil) tarm ve orman ilerinin yapld iyerlerinde veya

iletmelerinde, Aile ekonomisi snrlar iinde kalan tarmla ilgili her eit yap ileri, Bir ailenin yeleri ve 3. dereceye kadar (3. derece dahil) hsmlar arasnda dardan baka

biri katlmayarak evlerde ve el sanatlarnn yapld ilerde, Ev hizmetlerinde, sal gvenlii hkmleri sakl kalmak zere raklar hakknda,

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

8

Sporcular hakknda, Rehabilite edilenler hakknda, 507 sayl Esnaf ve Sanatkarlar Kanununun 2. maddesinin tarifine uygun kiinin alt

iyerlerinde. Genel bakmdan alma sresi haftada en ok 45 saattir. Haftalk alma sresi haftann allan gnlerine eit lde blnerek uygulanr, ancak

taraflarn anlamas halinde haftann allan gnlerine, gnde 11 saati amayacak ekildedatlabilir.

ocuk iilerin alma saatleri gnde 7 ve haftada 35, gen iilerin gnde 8 ve haftada 40saatten fazla olamaz

Fazla alma, Kanunda yazl koullar erevesinde, haftalk 45 saati aan almalardr. Her bir saat fazla alma iin verilecek cret, normal alma cretinin saat bana den

miktarnn %50 ykseltilmesi suretiyle denir. Fazla srelerle almalarda, her bir saat fazla alma iin verilecek cret, normal alma

cretinin saat bana den miktarnn %25 ykseltilmesiyle denir. Ulusal bayram ve genel tatil gnlerinde iyerlerinde allp allmayaca toplu i

szlemesi veya i szlemeleri ile kararlatrlr. Szlemelerde hkm bulunmamashalinde sz konusu gnlerde allmas iin iinin onay gereklidir.

18 yan doldurmam alanlara, salnn el vermedii salk raporu ile belgelenenalanlara, gebe, yeni doum yapm ve ocuk emziren alanlara, Ksmi sreli iszlemesi ile altrlanlara fazla alma yaptrlamaz.

alma hayatnda "gece" en ge saat 20.00'de balayarak en erken saat 06.00'ya kadargeen ve en fazla 11 saat srebilen dnemdir.

ilerin gece almalar 7,5 saati geemez. Postas deitirilecek ii kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden dier postada

altrlamaz. Sanayiye ait ilerde 18 yan doldurmam ocuk ve gen iilerin gece altrlmas

yasaktr. Belirsiz sreli i szlemelerinin feshinden nce durumun dier tarafa bildirilmesi gerekir.

Szlemeleri; i alt aydan (0-6 ay) az srm ii iin, bildirimin dier tarafa yaplmasndan balayarak 2

hafta sonra, i alt aydan bir buuk yla (6-18 ay) kadar srm olan ii iin, bildirimin dier tarafa

yaplmasndan balayarak 4 hafta sonra, i bir buuk yldan yla kadar (18 ay- 3 yl) srm olan ii iin bildirimin dier tarafa

yaplmasndan balayarak 6 hafta sonra, i 3 yldan (3 yl- ) fazla srm olan ii iin, bildirimin dier tarafa yaplmasndan

balayarak 8 hafta sonra, feshedilmi saylr. Fesih bildirimi sresince iinin i arama izni; i arama izni gnde en az iki saattir.

arama izni mesai saatleri ierisinde ve cret kesintisi yaplmakszn verilmelidir. alan

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

9

isterse i arama izin saatlerini birletirerek toplu kullanabilir. arama izninde altrlaniiye creti %100 zaml olarak denir.

Gnlk alma sresinin ortalama bir zamannda o yerin gelenekleri ve iin gereine greayarlanmak suretiyle iilere;

Drt saat veya daha ksa sreli ilerde 15 dakika, Drt saatten fazla ve yedi buuk saate kadar (yedi buuk saat dhil) sreli ilerde yarm

saat (30 dk), Yedi buuk saatten fazla sreli ilerde 1 saat, ara dinlenmesi verilir. Gen iiler iin, iki saatten fazla drt saatten az sren ilerde en az 30 dakika, drt

saatten yedi buuk saate kadar olan ilerde en az 1 saat ara dinlenmesi verilmesizorunludur.

Ara dinlenmeleri alma sresinden saylmaz. Deneme sresi de iinde olmak zere, en az 1 yl alm olan alan yllk cretli izne hak

kazanr.Yllk cretli izin sreleri;

Hizmet sresi 1-5 yl (5. yl dhil) aras olan iiler iin 14 gn, Hizmet sresi 5-15 yl aras iiler iin 20 gn, Hizmet sresi 15 yl ya da zeri olan iiler iin 26 gn, 18 ya ve altndaki alanlar ile elli ya ve stnde iiler iin ylda en az 20 gndr.

KANUNLARDA SALII VE GVENL Elli veya daha fazla ii altran zel sektr iverenleri iyerlerinde %3 orannda engelli

altrmak zorundadrlar. Eski hkml altrma ykmll zel sektr iverenleri iinbulunmamaktadr.

Elli ve daha fazla ii altran kamu sektr iverenleri %4 orannda engelli, %2 oranndaeski hkml istihdam etmek zorundadrlar.

Ayn il snrlar iinde birden fazla iyeri bulunan iverenin bu kapsamda altrmaklaykml olduu ii says, toplam ii saysna gre hesaplanr.

Engellilik oran %40 ve zerinde olanlar engelli, 6 ay ve zerinde kesinlemi hkmkarar olanlar ise eski hkml saylrlar.

creti mcbir sebep dnda 20 gnden itibaren denmeyen ii i grme borcunu yerinegetirmekten kanabilir.

ar zerine almada iinin ne kadar sreyle alaca belirlenmedii zamanlardaalann haftalk alma sresi; gnlk 4 saat, haftalkta 20 saatten az olamaz.

akdi feshedilen iiye gnde 2 saat i arama izni verilir. i bu srelerde alrsacretini % 100 zaml der.

Periyodik muayeneleri ylda bir, tozlu ortamlarda ayda bir, kurun inko gibi madenlerinkarlmas ve ilenmesi ilerinde 3 ayda bir alnmas zorunludur.

Kanununa gre gnlk alma sresini amamak kouluyla telafi almas en okgnde 3 saat olabilir.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

10

Bir iyerinin i gvencesi kapsamnda yer alabilmesi iin en az 30 iinin altrlmasgerekir.

Kendisine ait birden ok iyeri olan iveren en ge 6 ayda bir SG kurul raporlarnincelemek ve gereken nlemleri almak zorundadr.

yasa gerei cret alacaklarnda zaman am sresi 5 yldr. Srekli i gremezlik iin meslekte kazanma gcnn en az % 10 azalm olmas gerekir.

Malul olmak iinse alma gcnn en az 2/3 n (%60) kaybetmi olmas gerekir. etii evrensel, i ahlak toplumsaldr. Geici i ilikisi en fazla 2 defa tekrarlanr ve 6 ay gemez.

ULUSAL VE ULUSLARARASI SZLEMELER BM ocuk haklar szlemesine gre 18 ya alt herkes ocuk saylr. lkemizde 155 sayl LO szlemesine dayanlarak 2005 ylnda Ulusal Sal Gvenlii

Konseyi kurulmutur. lkemizde kurulan ulusal i sal gvenlii konseyi 1.strateji belgesini 2006-2008 de

yaynlamtr. ILO 155 nolu szlemesinde SG politikasn belirler. SG hizmetlerinin yerine getirilmesine

ilikin TC tarafndan 2004 ylnda kabul edilen szleme ILOnun 161 nolu szlemesidir. ILO Szlemeleri; 81 Nolu Szleme; Teftii Hakkndaki Szleme 119 Nolu Szleme; Makinelerin Gerekli Korunma Tertibat 155 Nolu Szleme; SG ve alma Ortamna likin Szleme 161 Nolu Szleme; Sal Hizmetlerine likin 127 Nolu Szleme; Tek inin Tayaca Azami Yk 177 Nolu Szleme; Kimyasallarn Snflandrlmasna Dair Szleme

ULUSAL ve ULUSLARARASI KURULULAR

Trkiyedeki mevcut i sal ve gvenlii sisteminin ana ats, alma ve Sosyal GvenlikBakanl bnyesinde oluturulmutur.

alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl bnyesinde i sal ve gvenlii faaliyetlerindebulunan birimler: Sal ve Gvenlii Genel Mdrl (SGGM) Sal ve Gvenlii Enstits (SGM) Tefti Kurulu Bakanl (TKB) alma ve Sosyal Gvenlik Eitim ve Aratrma Merkezi (ASGEM) Sosyal Gvenlik Kurumu Bakanl (SGK)

alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl haricinde ise, is sal ve gvenlii faaliyetleri veya issal ve gvenlii blmleri bulunan dier kamu kurum ve kurulular ise unlardr:

Salk Bakanl (Temel Salk Hizmetleri Genel Mdrl ve Salk Eitimi GenelMdrl)

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

11

evre ve Orman Bakanl (evre Ynetimi Genel Mdrl) Babakanlk Acil Durum ve Afet Ynetimi Genel Mdrl Sanayi ve Ticaret Bakanl (ller ve Standartlar Genel Mdrl ve Tketicinin ve

Rekabetin Korunmas Genel Mdrl) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl (Maden leri Genel Mdrl ve Trkiye Atom

Enerjisi Kurumu Bakanl) Trk Standartlar Enstits (TSE) Trkiye Bilimsel ve Teknik Aratrma Kurumu (TBTAK) Milli Prodktivite Merkezi (MPM) Sal ve Gvenlii Enstits (SGM) de, iyerlerindeki gaz, toz, grlt, titreim ve

termal konfor lmlerini gerekletirmekte ve bu lmlerle ilgili olarak kendisine balolarak faaliyet gsteren laboratuarlarda analiz almalarn yrtmektedir.

Uluslar Aras alma rgt (ILO); Uluslararas alma rgt, 1919da imzalananVersay Antlamas nda ngrlen Milletler Cemiyeti ile ortaya kmtr.

ILOnun drt temel stratejik hedefi vardr;1- alma yaamnda standartlar, temel ilke ve haklar gelitirmek ve gerekletirmek.2- Kadn ve erkeklerin insana yakr islere sahip olabilmeleri iin daha fazla frsat yaratmak,3- Sosyal koruma programlarnn kapsamn ve etkinliini artrmak.4- l yapy ve sosyal diyalogu glendirmek. Dnya Salk rgt (WHO); 1945 ylnda ABDnin San Francisco kentinde toplanan

Birlemi Milletler Konferans, bu dnemde btn halklarn salnn, dnyada bar vegvenliin salanmas asndan temel nem arz ettiini kabul ederek in ve Brezilyaldelegelerin bir Uluslararas Salk rgt kurulmas amacyla toplant dzenlenmesioybirliiyle kabul edilmitir.

Trkiye 2 Ocak 1948 tarihinde Dnya Salk rgtne ye olmutur.26 ye lkeninresmikabul ilemi 7 Nisan 1948 tarihinde netlemi ve 7 Nisan gn tm Dnyada DnyaSalk Gn olarak kabul edilmitir.

Trkiye Cumhuriyeti, 9 Haziran 1949 tarih ve 5062 sayl Kanunla Dnya Salk rgtAnayasasn onaylayarak WHO ya resmen ye olmutur.

Avrupa Komisyonu Sal ve Gvenlii Ajans (OSHA); OSHAnn kurulu amac; AvrupaBirliinde iyerlerinin daha salkl, gvenli ve retken olmalarna katkda bulunmak, isal ve gvenlii konusunda lkelerin geliimi ve konuyla ilgili bilgi paylamnsalamaktr.

Sal ve Gvenlii Hakk, 1948 Birlemi Milletler nsan Haklar EvrenselBeyannamesinde u ekilde vurgulanmtr: Herkesin, alma, mesleini seme, adil veuygun i koullarnda alma hakk bulunmaktadr.

Sal Uluslararas Komisyonu (ICOH); ICOH tarafndan hazrlanan ve tm hekimler iinvar olan etik kurallardan ayr olarak uluslararas i sal etik kurallar bu rehberde yeralmaktadr.

Ulusal Sal ve Gvenlii Enstits (NIOSH)

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

12

SALII VE GVENL HZMETLER verene yazl olarak bildirilen Gvenlii ile ilgili tedbirlerden hayati tehlike arz

edenlerin; Gvenlii uzman tarafndan belirlenecek makul bir sre ierisinde iverentarafndan yerine getirilmemesi halinde Gvenlii Uzman bu hususu ALIMA KURUMU L MDRLNE bildirmekle ykmldr.

gvenlii uzmanlarnn alma sreleri ile ilgili; Az tehlikeli snflarda kii bana ayda en az 6 dk Tehlikeli snflarda kii bana ayda en az 8 dk ok tehlikeli snflarda kii bana ayda en az 12 dk almallardr. gvenlii uzmanlar 10 dan az alan olan ve az tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde

alan bana ylda en az 60 dk grev yaparlar. Az tehlikeli snfta yer alan 2000 ve daha fazla alan olan iyerlerinde her 2000 alan

iin tam gn alacak en az bir i gvenlii uzman grevlendirilir. alansaysnn 2000 saysnn tam katlarndan fazla olmas durumunda geriye kalan alansays gz nnde bulundurularak yeteri kadar i gvenlii uzman ek olarakgrevlendirilir.

Tehlikeli snfta yer alan 1500 ve daha fazla alan olan iyerlerinde her 1500 alan iintam gn alacak en az bir i gvenlii uzman grevlendirilir. alansaysnn 1500 saysnn tam katlarndan fazla olmas durumunda geriye kalan alansays gz nnde bulundurularak yeteri kadar i gvenlii uzman ek olarakgrevlendirilir.

ok tehlikeli snfta yer alan 1000 ve daha fazla alan olan iyerlerinde her 1000 alaniin tam gn alacak en az bir i gvenlii uzman grevlendirilir. alansaysnn 1000 saysnn tam katlarndan fazla olmas durumunda geriye kalan alansays gz nnde bulundurularak yeteri kadar i gvenlii uzman ek olarakgrevlendirilir.

ilerin salk gzetimine ve alma ortamnn gzetimine ait btn bilgiler SG birimiveya OSGB tarafndan 15 yl sreyle kayt altna alnr. (zlk Dosyalar)

Yllk alma plan Sal ve Gvenlii hizmetleri ile ilgili yllk alma plan SGB veya hizmet alnaniletme dnda kurulu Bakanlka yetkilendirilen birimler tarafndan hazrlanr ve iverenesunulur. Onaylanan plan iyerinde ilan edilir ve bir nshas iverence muhafaza edilir.

SALII VE GVENL KURULLARI Elli ve daha fazla alann bulunduu ve 6 aydan fazla sren srekli ilerin yapld

iyerlerinde iveren, Sal ve Gvenlii ile ilgili almalarda bulunmak zere kuruloluturur. (Sanayiden saylan ibaresi 6331 Sayl Sal ve Gvenlii Kanunu ilekaldrlmtr).veren, Sal ve Gvenlii mevzuatna uygun kurul kararlarnn uygular.

SG kurullar uygulamas 1475 Sayl Kanunuyla balamtr. 3008 Sayl Kanunu (1936) 1475 Sayl Kanunu (1971)

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

13

4857 Sayl Kanunu (2003) 6331 Sayl Sal ve Gvenlii Kanunu (2012)SG Kurullar;

1- veren veya iveren vekili,2- Sal ve Gvenlii Uzman,3- yeri hekimi,4- nsan kaynaklar, personel, sosyal iler veya idari ve mali ileri yrtmekle grevli bir kii,

(Tam zamanl i gvenlii uzman yoksa buradaki grevlilerden herhangi birisi kurulsekreterliini yapabilir).

5- bulunmas halinde sivil savunma uzman,6- bulunmas halinde formen, ustaba veya usta ve7- alan temsilcisi, iyerinde birden ok alan temsilcisi olmas halinde Ba temsilciden

oluur.( Her 50 ii iin bir temsilci seilir, her temsilci iinden de bir ba temsilci seilir). Sal ve Gvenlii kurullar hakkndaki hkmlere uymayanlara para cezas uygulanr. veren birden ok iyerinin her birinde kurulacak kurullarn alma usullerini

dzenlemek, i ve gr birliini salamak amacyla bu iyerlerine ait Sal veGvenlii ile ilgili raporlarn en az 3 ayda bir, ilgili teknik eleman ve uzmanlarcaincelenmesini salar.

Alt aydan fazla sren asl iveren-alt iveren ilikisinin bulunduu hallerde Alt iveren; elli ve daha fazla alann bulunduu ve alt aydan fazla sren srekli ilerin

yapld iyerlerinde iveren, i sal ve gvenlii ile ilgili almalarda bulunmak zerekurul oluturmak zorundadr.

Asl iveren alt iverenin alan saylar ayr ayr elli ve daha fazla ise asl iveren ve altiveren ayr ayr kurul kurar. sal ve gvenlii faaliyetlerinin yrtlmesi ve kurullarcaalnan kararlarn uygulanmas konusunda ibirlii ve koordinasyon asl iverence salanr.

Bir iyerinde sadece asl iverenin alan says elli ve daha fazla ise bu durumda kurulasl iverence kurulur. Kurul oluturma ykmll bulunmayan alt iveren, kurultarafndan alnan kararlarn uygulanmas ile ilgili olarak koordinasyonu salamak zerevekleten yetkili bir temsilci atar.

Alt iverenin alan says elli ve daha fazla, asl iverenin alan says ellinin altnda iseiyerinde kurul alt iverence oluturulur. Asl iveren alt iverenin oluturduu kurulaibirlii ve koordinasyonu salamak zere vekleten yetkili bir temsilci atar.

Asl iveren ve alt iverenin alan saylar ayr ayr ellinin altnda ve toplam alansays elliden fazla bulunduu durumlarda ise koordinasyon asl iverence yaplmakkaydyla, asl iveren ve alt iveren tarafndan birlikte bir kurul oluturulur.

SALII VE GVENL YNETM SSTEMLER OHSAS 18001; 1999 ylnda oluturulmu ve 2001 ylnda TSE tarafndan kabul edilerek

yaymlanmtr. ISO 9001, ISO 14001, OHSAS 18001 de irket ii uygunsuzluklar Tetkik bal altnda

incelenir. Her 3 sistemde de bir st dzeye kabilmenin temel art srekli iyiletirmedir.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

14

Ynetim sistemi uygulama sreci1- SG politikas2- Planlama3- Uygulama ve operasyon4- Kontroller ve kusur giderici eylemler5- Gzden geirme ve srekli iyileme

lkemizde standart yaymlayan kurum TSEdir. Kalite sistemi belgelendirme faaliyetleriTRKAK tarafndan akredite edilir.

OHSAS 18001 de kazaya sebep olan veya kazaya sebep olabilecek potansiyele sahip olayvaka olarak tanmlanr.

OHSAS 18001 de kabul edilemez zarar riski iermeme durumuna Gvenlik denir. OHSAS 18001 de ynetim gzden geirme toplantlar en az ylda bir kez yaplmaldr. OHSAS 18001 de prosedrler birinci derecede dokmanlardr. Talimatlar ikinci derece

dokmanlardr. Mevzuatlar ise d kaynakl dokmanlardr. SG ynetim sistemleri, SA 2000 NPR 5001 OSHA AS/Nsz 4360-4804 OHSAS 18001 ve OHSAS 18002(KULLANIM KILAVUZUDUR.) OHSAS 18001 temel admlar unlardr. SG politikasnn oluturulmas Planlama (Risk deerlendirilmesi bu aamada yaplr) Uygulama ve iletme Kontrol ve dzeltici faaliyet Ynetimin gzden geirmesi

RSK YNETM VE DEERLENDRMES Tehlike, insanlarn yaralanmas, hastalanmas, maln veya malzemenin hasar grmesi,

iyeri ortamnn zarar grmesi veya bunlarn gereklemesine sebep olabilecek kaynakveya durum.

Risk, tehlikelerden kaynaklanan bir olayn, meydana gelme ihtimali ile zarar vermederecesinin bir bilekesidir.

Gvenlik, in yaplmas ve yrtm srasnda oluan risk ya da risklerin, tanmlanm birzaman aral sresince, kabul edilebilir snrlarda kalma yeteneidir.

Risk deerlendirmesi, iverenin oluturduu bir ekip tarafndan gerekletirilir. Riskdeerlendirmesi ekibi aadakilerden oluur.

veren veya iveren vekili. yerinde salk ve gvenlik hizmetini yrten i gvenlii uzmanlar ile iyeri hekimleri. yerindeki alan temsilcileri. yerindeki destek elemanlar. yerindeki btn birimleri temsil edecek ekilde belirlenen ve iyerinde yrtlen

almalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynaklar ile riskler konusunda bilgi sahibialanlar.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

15

Risk deerlendirmesi periyotlar, tehlike snfna gre; ok tehlikeli iyerlerinde en ge 2 ylda bir, Tehlikeli iyerlerinde en ge 4 ylda bir, Az tehlikeli iyerlerinde en ge 6 ylda bir yenilenir. 2003 ylndan sonra lkemizde PROAKTF yaklama geilmitir. Olas hata trleri ve etkileri analizi (FMEA )= Olaslk x iddet x fark edilebilirlik OHASAS 18001de Deming evrimi olarak da bilinen PUKO dngsnn uygulama

aamasnda risk deerlendirilmesi yaplr ve risklerin kabul edilebilir olup olmadna kararverilir.

Risk kontrol hiyerarisi: O- Tehlikenin ortadan kaldrlmas Y - kame(Yerine koyma) M-Mhendislik nlemleri (Otomasyon, Tecrit(ayrma),Uzaklatrma, Havalandrma ) - aretler/uyarlar/idari nlemler K - Kiisel Koruyucu Donanm(KKD) X tipi matris risk deerlendirme yntemi; alan personel says, toplumda yarataca

etki, evreye olan etki ve ekipman kayt deerini dikkate alarak iddet derecesini belirler. Balangta seilmi bir olayn meydana gelmesinden sonra ortaya kabilecek sonularn

aksini diyagramla gsteren sistem FTAdir.(Hata aac analizi) htimal x frekans x sonucun derecesi =Fine- Kinney Plan ve proje safhasnda en uygun risk de. Prosesi PHAdir.(Balang tehlike analizi) Olmamas gereken tepe olay FTA da saptanr.(Hata aac analizi) ESD Deeri (Eik Snr Deer): yeri havasnda var olan, gnde 8 haftada 40 saat

almada iilerin hibirine zarar vermedii kabul edilen deerdir. MAK Deer(maksimum allowable concantretion).( Msaade edilen azami kons.):

8 saat maruz kalmak suretiyle uzun sre alanlarn salklarna zararl etkisi olmadkabul edilen en yksek konsantrasyonu maksimum deeri ifade eder.

TLV(Ortalama eik deer): Gnde 8 haftada 45 saat alma ile iyeri ortam havasndabulunmasna msaade edilen en yksek konsantrasyondur.

TWA: 8 saatlik belirlenen referans sre iinde llen zaman arlkl ortalamadr.Kurun Twa deeri: 0,15 mg/m3Cva Twa deeri: 0,02 mg/m3 Cva oksit ve cva klorid dahil olmak zere cva ve ikideerlikli inorganik cva bileikleri (cva olarak llen-8 saat)

STEL: Baka bir sre belirlenmedike 15 dk bir sre iin almamas gereken maruziyet stsnr deeridir.

MESLEK MARUZYET SINIR DEER: Baka ekilde belirlenmedike 8 saatlik sredealanlarn solunum blgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonununzaman arlkl st snrdr.

Risk deerlendirme yntemleri 3e ayrlr. Kalitatif yani nitel (saysal veriler kullanlmaz) Kantitatif yani nicel(saysal) Karma yntemler HAZOP; risk deerlendirme yntemlerinden Tehlike ve iletebilirlik analizi yntemini ifade

eder. (Kalitatif Yntem)

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

16

lem srecini grsel olarak sergilemek iin grafik model kullanan risk deerlendirmeyntemi Hata Aac Analizidir. (Geriye Doru Dnme)

Hata aac analizi ile olay aac analizi yntemlerini beraber kullanan risk deerlendirmeteknii Sebep Sonu Analizidir.

Olaslk, iddet, sklk yani frekans FNE KNNEY ynteminde vardr. Balk kl: neden sonu diyagram Olay aac analizi: ileriye doru dnme teknii yerlerinde tek dze aydnln salanmas iin tavana yerletirilen iki lamba arasndaki

uzakln ls lambalarn alma yzeyinden yksekliinin katn amamaldr. malat srasnda ya da sonrasnda olas hatalarn tespit edilmesi amacyla yaplan

deerlendirme teknii Hata trleri ve etkileri. Analizidir. Risk deerlendirilmesinde hatatrleri ve etkileri analizini FMEA veya HTEA olarak grebiliriz.4 eidi vardr: Sistem,servis, tasarm, proses. Riski belirleyen deikenlerin llmesinde 1-10 lei kullanlr.Sistemin ok yksek riskli olarak deerlendirilmesi iin hesaplanan risk ncelik deerinin200-1000 arasnda olmas gerekir.

Risk deerlendirmede kaza meydana gelmeden nlem almak PROAKTF (nleyici)yaklam esastr. Kazann meydana gelmesinin ardndan tekrar olmamas iin zmaramak reaktif(dzeltici) yaklam, kaza olmadan riski azaltmak ve zm aramakproaktif yaklamdr.

nsanlarn yaralanmas (i kazas), salnn bozulmas (meslek hastal) veya bunlarnbirlikte gereklemesine sebep olabilecek kaynak, durum veya ilem tehlike olaraktanmlanr.

Yaralanmaya, salnn bozulmasna veya lme sebep olan olay kaza olarak tanmlanr. Yaralanmaya, salnn bozulmasna veya lme sebep olmadan gerekleen olaylara

ramak kala olaylar denir. Kabul edilebilir risk, iletmenin yasal zorunluluklara ve kendi SG politikasna gre,

tahamml edebilecei dzeye indirilmi risktir.RNEN

Yan yere dklmesi OLAY (tanmas olay deil)Yere dklen makine ya TEHLKE KAYNAI

Kaygan yzey TEHLKE Ya grp iinin deceini dnme RSK Oradan geen birinin ayann kaymas ama dmemesi RAMAK KALA Oradan geen birinin dmesi KAZASI

ALIMA ORTAMI GZETM yerlerinde malzemelerin istiflemeye msaade edilen maksimum limiti 3 metredir. yerlerinde geitlerin, ara yollarn genilii en az 120 cm, tezgahlar aras 80 cm olmaldr. yeri lmleri: yeri Grlt lm ve Grlt Haritas, yeri Toz lm yeri Aydnlatma(Ik iddeti) lm yeri Termal Konfor lm(Nem, Is, Hava akm hz vb.) Kimyasal Maddelerin Ortam lm(Organik Buhar, Gaz Buhar lm) Genel vibrasyon lmleri ve el, kol, bacak vibrasyon lmleri

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

17

D ortam ve evresel lmler Baca gaz(Emisyon) Analizleri Uucu Organik Bileenler(VOC) Hava Kalitesi lm ve

Modellemesi Toz lm yeri Grlt lm ve Grlt Haritas (Kiisel Dozimetre ile llr). yeri Toz lm; "Tozlu iyerlerinde genel havalandrma ile birlikte, uygun aspirasyon

sistemi ile tozun, evre havasna yaylmasn nlemek iin, su perdeleri, vakum ve uzaktankumanda sistemleri kurulacaktr. Toz karan iler, teknik imkanlara gre, kapal sistemdeyaplacak veya bu iler, dierlerinden tecrit edilecektir."

Toz karan ilerde, iyeri taban, iin zelliine ve teknik imkanlara gre, slakbulundurulacak, delme ilerinde, toz kmasn nlemek iin, ya metotlar uygulanacaktr.

Tozlu ilerde alacak iiler, ie alnrken, genel salk muayeneleri yaplacak, gsradyografileri alnacak, iilerin, periyodik olarak, salk muayeneleri yaplacak ve her 6ayda bir, gs radyografileri alnacaktr.

yeri Aydnlatma(Ik iddeti) lm yerlerindeki avlular, ak alanlar, d yollar, geitler ve benzeri yerler, en az 20 lks (lux)

ile aydnlatlacaktr. Kaba malzemelerin tanmas, aktarlmas, depolanmas ve benzeri kaba ilerin yapld

yerler ile i geit koridor yol ve merdivenler, en az 50 lks (lux) ile aydnlatlacaktr. Kaba montaj, balyalarn almas, hububat tlmesi ve benzeri ilerin yapld yerler ile

kazan dairesi, makine dairesi, insan ve yk asansr kabinleri malzeme stok ambarlar,soyunma ve ykanma yerleri, yemekhane ve helalar, en az 100lks (lux) ile aydnlatlacaktr.

Kaba iler yaplan tezgahlar, konserve ve kutulama ve benzeri ilerin yapld yerler, en az200 lks (lux) ile aydnlatlacaktr.

Ayrntlarn, yakndan seilebilmesi gereken ilerin yapld yerler, en az 300 lks (lux) ileaydnlatlacaktr.

Hassas ilerin srekli olarak yapld yerler en az 1000 lks (lux) ile aydnlatlacaktr." Koyu renkli dokuma, bro ve benzeri srekli dikkati gerektiren ince ilerin yapld yerler,

en az 500 lks (lux) ile aydnlatlacaktr. yerlerinde yaplabilecek dier lmler: yeri Termal Konfor lm(Nem, Is, Hava akm hz vb.) Kimyasal Maddelerin Ortam lm(Organik Buhar, Gaz Buhar lm) Genel vibrasyon lmleri ve el, kol, bacak vibrasyon lmleri D ortam ve evresel lmler Baca gaz(Emisyon) Analizleri Uucu Organik Bileenler(VOC) Hava Kalitesi veren alma ortamnda, alanlarn salk ve gvenliinin olumsuz etkilenmesini

nlemek zere gerekli lm ve deerlendirmeleri yapmakla ve ideal bir alma ortamoluturmakla ykmldr.

yeri ortamnda iin gerektirdii riskler deerlendirilerek, grlt, titreim, toz ve gaz gibifiziksel ve kimyasal faktrlerle, kiisel maruziyet asndan grlt, titreim, toz ve gazlmleri, iyeri aydnlatlmas ve termal konfor artlarnn (scaklk, nem oran, hava akmhz vb.) llmesi gereklidir.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

18

HJYEN Endstriyel hijyen kurallarna uymadan allmas durumunda kansere kadar varan ciddi

tehlikeler sz konusudur. Hijyeninde;

A) Kimyasal TehlikelerBunlar zehirli veya tahri edici maddeler olup dorudan doruya vcuda girerler. Gazlar,buharlar, svlar, tozlar ve bunlarn karmlar gibi.

B) Biyolojik TehlikelerBunlar bakteriler, virsler, mantarlar gibi mikrobiyolojik, bcekler, parazitler, bitkiler,hayvanlar gibi makro biyolojik tehlikelerdir.

C) Fiziksel TehlikelerAr grlt, titreim, n saan enerji, olaan d scaklk deiimlerine maruziyet

D) Ergonomik TehlikelerFiziksel stresler: Tekrarlanan hareketler, ar kaldrma, uygun olmayan duru, yorgunluk, ar

g uygulama, basn,Psikolojik stresler: Monotonluk veya ar i yk alan saln kontrol etmede 3 genel kontrol yntemi uygulanabilir:1- Havay kirleten kaynaklar gidermek2- Kirli havann dalmasn nlemek3- ileri korumak Tehlike Kaynaklarn Gidermek1- Tehizat ve tesisat deiiklii2- Zehirli olmayan veya daha az zehirli olan maddelerin kullanlmas3- retim yntemini deitirmek4- yeri dzeni: havalandrma ve vakum Kirli Havann Dalmasn nlemek1- Tehlikeli retim yaplan iyerini, ii dierlerinden ayrmak2- Tehlikeli retim yaplan makine ve tesisat tamamen kapal duruma getirmek3- Lokal olarak kirli havann emilerek alma ortamndan uzaklatrlmas4- Islak ( ya ) yntem uygulamak5- i eitimi ileri Korumak1- Genel havalandrma2- Kiisel koruyucu donanm kullanma Endstri Hijyeni;

yerinde oluan hastala neden olan, salk ve iyilik halini bozan iiler ve toplumdakibireyler arasnda nemli lde huzursuzluk ve verimsizlik yaratan evreseletkenler(ortam koullar) ve stresleri gzlemleyen(tanyan),deerlendiren ve kontrolaltna alan teknik sosyal disiplindir.

Hijyeninin prensipleri 4 tanedir. Tahmin edebilme Tanyabilme Deerlendirebilme Riskleri denetleyebilme

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

19

Sal, Gvenlii ve Hijyeninde hiyerari; Mhendislik/Teknik Kontroller alma Ortam Kontrolleri dari/Ynetsel Kontroller Kiisel Koruyucu Donanmlar Sala zarar verecek ortamlardan korunmak iin yaplacak uygulamalar ve alnacak

temizlik nlemlerinin tm HJYEN olarak tanmlanr.YER BNA VE EKLENTLER

Bir iyerinde en az 10 ii alyorsa dinlenme tesisi kurulma zorunluluu vardr. 100 ii altran iyerlerinde 30 erkek alan iin, bir tuvalet ve pisuar, her 25 kadn ii

iin bir tuvalet hesap edilecek, 100 alandan sonras iin her 50 kiiye 1 tane hesabylatuvalet bulundurulacaktr. Kadn ve erkek alanlarn birlikte alt iyerlerinde, kadnve erkek tuvaletleri birbirinden ayr olacaktr.

Her hangi bir usulle benzen ve aromatik hidrokarbonlarn nitro ve amino trevlerininretildii, srekli olarak kullanld ve ilendii binalar bodrumsuz ve tek katl olacaktr.

Depolarda istif yaplan blmlerdeki yollarn genilii; ana yollarda 6 metre, tali yollarda2 metre ve ara yollarda 1 metredir.

Zararl toz ve gazlarn bulunduu ortamlarda minimum tavan ykseklii 3,5 metreolmaldr. Oysaki normal artlarda tavan ykseklii 3 metre olmaldr.

ilerin, iyerinin herhangi bir ksmnda, ate ve dumana kar korunmu bir merdivenboluuna veya ate kesici bir duvarn kapsna ulaabilecekleri uzaklk; ok tehlikeliyerlerde 15 metre, Tehlikeli ve az tehlikeli yerlerde 30 metreyi gemeyecektir.

Acil k yollar ve kaplar dorudan darya veya gvenli bir alana alacak ve knleyecek hibir engel bulunmayacaktr.

Acil k yollar ve kaplarnn says, boyutlar ve yerleri yaplan iin niteliine, iyerininbyklne ve alanlarn saysna uygun olacaktr.

Acil k kaps olarak rayl veya dner kaplar kullanlmayacaktr. Acil k yollar ve kaplar Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmeliine uygun ekilde

iaretlenmi olacaktr. aretler uygun yerlere konulacak ve kalc olacaktr. Acil k kaplar kilitli veya bal olmayacaktr. Aydnlatlmas gereken acil k yollar ve kaplarnda elektrik kesilmesi halinde yeterli

aydnlatmay (60 dk) salayacak yedek aydnlatma sistemi bulunacaktr.

FZKSEL RSK ETMENLER Oksijenin fizyopatolojik bir etkiye neden olmamas iin seviyesinin % 19-22 arasnda

olmas gerekir. Ses dalgalarnn zellikleri; 340 m/s hzlar vardr, dalga boyu, frekans, iddeti, genlii olan

dalgalardr, madde ortamnda yaylrlar. itme kaybnn ilk grld frekans 4000 Hz.dir. Odyogramlarda bu blgede bir kme

grlr. Buna akustik entik denir. Titreim, grlt, aydnlatma, termal konfor, iyonize ve iyonize olmayan radyasyon, alak

ve yksek basn deiimleri fiziksel risk etmenlerine girer.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

20

Grlt; nce kaynakta sonra ortamda en son alca kontrol edilir. El-Kol titreiminde 1-1000 Hz frekanslar hissedilir. 8 saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet snr deeri: 5m/s 8 saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet eylem deeri: 2,5m/s Tm vcut titreiminde 1-80 Hz frekanslar hissedilir. 8 saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet snr deeri: 1,15m/s 8 saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet eylem deeri: 0,5m/s Titreimden oluan meslek hastalnn ykmllk sresi 2 yldr. Bir dalg 22 m.den fazla derinlie en fazla gnde 2 defa dal yapabilir ve her dal aras da

minimum 5 saat beklemelidir. Basn altnda alan dalglar ise baladktan 15 gn sonra adaptasyon muayenesi

yaptrlr. alanlar zerinde fizyolojik ve psikolojik etkiler brakan i verimini olumsuz ynde

etkileyen grltlere Endstriyel Grlt denir. Kalc iitme kaybnn 1.evresinde iitme kayb 4000-4500 Hz frekanslar arasnda olur. Meslek hastal olmas iin grltl ite minimum 2 yl alma ve 85 dB zeri

ilerdeyse en az 30 gn srekli alma zorunluluu vardr. KKD kullanm gerektirmeyen en yksek ses deeri 80 dB dir. itilebilir Frekans Aral: nsan kula 20-20.000 Hertz olan sesleri iitebilir. Gen ve salkl bir kii 20Pa (itme eii) ile 200 Pa (ar eii) iddetlerindeki seslere

duyarldr. nsan kulann duyabildii frekans aral 20 Hz ile 20.000 Hz (20 Hz-20 kHz) dir. Titreim lmlerinde oktav bant kullanlr. Basncn 4 atmosferi amas durumunda azot narkozu oluur.(Dalglarda grlr).

Kullanlan hava tplerinde karma helyum gaz eklenir. Bunun iin helyum gaz kullanlr.Akut hadiselerde ykmllk sresi 3 gn, dierlerinde 10 yldr.

4,5 N/cm den yksek basn deiiklii insan organizmasnda salk sorunlarna nedenolur.

Havalandrma ve iklimlendirmede brolar iin mevsimine gre 18-28 oC scaklk, %40 ile%60 nem hava hz ise 0,3 m/s - 0,5 m/s olarak idealdir. Fabrikalar iin, atlye ksmlarnda10 oC ile 30 oC, bal nem ise %30 ile %70 aras kabul edilir.

Nemli havann; scaklk, mutlak nem, bal nem, s tutumu gibi termodinamikzelliklerinin zerinde grafik olarak gsterildii diyagrama psikrometrik diyagram denir.

%30-%60 bal nem, 200-270 derece kuru termometre scakl konfor blgesidir. Grltde; Maruziyet snr deeri: 87 dB(A) ve Ptepe = 200 Pa En yksek maruziyet eylem deeri: 85 dB(A) ve Ptepe = 140 Pa En dk maruziyet eylem deeri: 80 dB(A) ve Ptepe = 112 Pa

Bir iyerinde ortam grlts 80 dB olursa KKD bulundurma zorunluluu, 85 dBli geersede KKD kullanma zorunluluu vardr.

Grltnn tanmlar; ILO: itme kaybna yol aan, sala zararl olan veya baka tehlikeleri ortaya karan

btn seslerdir.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

21

Duyma Eii: nsan kulann ilk uyum salad ses iddeti 0 (sfr) dBdir. Buna DuymaEii denir.

Ar Eii: nsan kulann dayanamad ses iddeti ise 140 dB dir. Buna Ar Eii denir. iler grlt dzeyi 85 dBi aan ilerde ancak 7,5 saat altrlabilir. Frekans 20 Hzden dk seslere infrasound denir. Akut In Sendromu; iyonlatrc radyasyona maruziyetten kaynaklanan bir meslek

hastal olup ykmllk sresi 2 aydr. Mor tesi ve kzl tesi nlar non-iyonize nlardr. Kaynak ilemi srasnda oluan ark enerjisinin %15 i radyasyon eklinde ortama yaylr. Mor tesi nlar (UV nlar) kaynak ileri srasnda oluan radyasyonun % 10 u kadardr.

Gz kamamasna neden olur. Derinin yzey hcreleri ve kornea tabakas zerine etkiyapar. Deride gne yanklarna benzer lekeler oluturabilir ayrca uzun sre KKDsizallmas kalc krlk yapabilir.

Lazer nlarnn younluu yksek, dalga boyu ksa ve tek renklidir. Dalga boyuna grelazer farkl renklerde olabilir.

Ate olan her yerde IR n( kzl tesi n ) vardr. Bu nlar, vcuda kolayca girer ve ars verirler, fizik gerginlik oluturur, deri yanklar ve katarakt gibi baz gz hastalklarnasebep olabilir.

Gama nlar( X nlar) iyonlatrc radyasyon kaynadr. Parlayc patlayc maddeleri bulunduu yerlerde bu maddelerin yaknndaki yerlerde statik

elektrik yklerinin meydana gelmesine kar alnacak nlemler unlardr; yonizasyon,Topraklama, Nemlendirme

Efektif scaklk; hava scakl, havann nem oran, hava akm hznn beraberce kiizerinde yaratt scaklk etkisine denir.

Birim havadaki su miktarna nem denir. SG ynnden daha ok bal nemin nemi vardr.%30-80 arasnda olmaldr. itme kaybna neden olan faktrler; Grltnn iddeti Grltnn frekans Grltden etkilenme sresi Grltye kar kiisel duyarllk Grltye maruz kalan kiinin ya Grltye maruz kalan kiinin cinsiyeti Dozimetre: Bireysel grlt maruziyetinin nlenmesinde kullanlan cihazdr. Sonometre: Ortam grlt cihazdr. Kulak zarnda ve orta kulak kemiklerinde meydana gelen iitme kayb letim tipi iitme

kayb, i kulakta duyma hcrelerinde meydana gelen iitme kaybna Alg tipi sarlk denir. Radyant s Glob termometre ile llr. ok buu husule gelen iyerlerinde scaklk derecesi 15Cden az ve 30Cden yksek

olmayacaktr.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

22

KMYASAL RSK ETMENLER Basit boucu gazlar; karbondioksit, metan, etan, propan, btan, hidrojen ve azot. Karbon monoksit renksiz, kokusuz, tatsz, zehirleyici ve patlayc bir gazdr. Normal havada

50 ppm dir. CO boucu, CH(metan)yanc, patlayc ve boucu bir gazdr. Hidrojen slfr, zehirli bir gazdr. Amonyak solunum sisteminde felce neden olabilir. Solvent, beyaz fosfor, arsenik gibi maddeler kronik karacier hastalklarna neden olan

alma ortamndaki faktrlerdir. Cva kronik bbrek hastalklarna neden olur. Kanserojen maddeler grup 1, 2, 3 eklinde snflandrlr. Grup 1de kanserojen ve mutajen

etki keskindir. Grup 2de kanserojen ve mutajen etki kabul edilebilir dzeydedir. Grup3de olma olasl vardr, kesinlik yoktur.

Kanserojen ve mutajen maddelerle yaplan almalarda salk kaytlar 40 yl saklanr. LO ya gre kimyasallarn snflandrlmas: Reaktif madde, zehirli madde, kanserojen

madde eklindedir. Kimya sektrnde anahtar ve klavuz kelimeler kullanarak tehlikelerin tanmlanmasna

yardmc olmak amacyla yaygn olarak kullanlan risk deerlendirme metodu HAZOP tur. Kurunlu ilerde alma sresi en fazla 7,5 saat, kurun izabe frnlarnn teksif odalarnda

biriken kuru tozlar kaldrma ileri 4 saattir. Cva sanayi ilerinde alma sresi en fazla 7,5 saat, cva izabe frnlarnda grlen iler 6

saattir. Cva ve kurunla yaplan ilerde 3 ayda bir salk taramas yaptrlmaldr. Arsenik ve fosforlu bileiklerde almalarda 6 ayda bir salk taramas yaptrlmaldr. LD50: ldrc Doz LC50: ldrc Konsantrasyondur Normal malzemelerin yanmasnda, yanma olaynn gereklemesi iin % 18 oksijene

ihtiya vardr. Doalgaz alt ve st patlama limitleri % 5 - % 15 dr. LPG ve doalgazn yanabilmesi iin % 12 oksijen gerekir. Solunum Blgesi: Merkezi, kiinin kulaklarn birletiren izginin orta noktas olan 30 cm

yarapl krenin, ban n ksmnda kalan yarsdr. Kimyasal maddelerin Snflandrlmasnda ipucu kelimeler Patlamada ani gaz yaylm var. Oksitleyicide ekzotermik reaksiyon var. ok toksik maddede ok az soluma var. Toksik maddede az solunduunda. Zararl maddede solunduunda. ok kolay alevlenir parlama 0C kaynama 35C derece. Kolay alevlenir parlama noktas 21 C den dk. Alevlenir parlama noktas 21C- 55C. Tahri edicide cilt var. Andrcda canl doku var.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

23

Dolum yerlerinde LPGnin tplere doldurulmas ii stok kaplarndan en az 5 m uzaktayalnz bu i iin ayrlm zel alanda yaplacaktr.

Patlayc Madde(E): Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yaylm ile ekzotermikreaksiyon verebilen ve /veya ksmen kapatldnda snma ile kendiliinden patlayan veyabelirlenmi test koullarnda patlayan, abucak parlayan kat, sv, macunumsu, jelatinimsihaldeki maddelerdir.

Oksitleyici Madde(O): zellikle yanc maddelerle olmak zere dier maddeler ile detemasnda nemli lde ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir.

Alevlenir Madde(F): Parlama noktas 21C - 55C arasnda olan sv haldeki maddelerdir. Kolay Alevlenir Madde(F): Enerji uygulamas olmadan, ortam scaklnda hava ile temasnda snabilen ve sonu

olarak alevlenen, Ate kayna ile ksa sreli temasta kendiliinden yanabilen ve ate kaynann

uzaklatrlmasndan sonra da yanmaya devam eden kat haldeki, Parlama noktas 21Cnin altnda olan sv haldeki, Su veya nemli hava ile temasnda, tehlikeli miktarda, ok kolay alevlenir gaz yayan

maddelerdir. ok Kolay Alevlenir Madde(F): 0Cden dk parlama noktas ve 35Cden dk

kaynama noktasna sahip sv haldeki maddeler ile oda scaklnda ve basnc altnda havaile temasnda yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.

Toksik Madde(T): Az miktarlarda solunduunda, az yoluyla alndnda, deri yoluylaemildiinde insan sal zerinde akut veya kronik hasarlara veya lme neden olanmaddelerdir.

ok Toksik Madde(T): ok az miktarlarda solunduunda, az yoluyla alndnda, deriyoluyla emildiinde insan sal zerinde akut veya kronik hasarlara veya lme nedenolan maddelerdir.

Zararl Madde(Xn): Solunduunda, az yoluyla alndnda, deri yoluyla emildiinde insansal zerinde akut veya kronik hasarlara veya lme neden olan maddelerdir.

Andrc Madde(C):Canl doku ile temasnda, dokunun tahribatna neden olabilenmaddelerdir.

Tahri Edici Madde(Xi): Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun sreli veya tekrarlanantemasnda lokaleritem, eskar veya dem oluumuna neden alabilen, andrc olaraksnflandrlmayan maddelerdir.

Kanserojen Madde: Solunduunda, az yoluyla alndnda, deriye nfuz ettiinde kanseroluumuna neden olan veya kanser oluumunu hzlandran maddelerdir.

LPG gaznn alt ve st patlama limiti % 2,1 - % 9,6 arasndadr. Kurun vcudumuza solunum, sindirim ve deri yoluyla vcudumuza girerler.. Nikel, Benzidin, iyonizan radrasyon kansorejendir. Amonyak gaz tahri edici gazlar arasnda yer alr. Kurunla yaplan almalarda kii ba ortam havas 15 m den az olmamaldr. Asit zerine kesinlikle su dklmemelidir. Kimyasal depolardan sevkiyat yaplrken nce gelen nce gider prensibi uygulanr. Kimyasal maddeler ILO ya gre snflandrlmas; Reaktif, Zehirli, Kanserojendir. Kimyasaln plasentadan fetusa geiine neden olan etkinin ad Teratojenik Etkidir.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

24

Vcuda alnan 2 kimyasaldan birinin etkisini dierinin yok etmesine Antagonizma denir. En az 2 veya daha ok maddeden oluan karm ve zeltilere mustahzar denir. Parlayc, patlayc maddelerin bulunduu iyerlerinde kablolar, telefon kablolar da dahil

en az 50 cm derinlie konmaldr. Benzen; yaptrc madde imalinde, inceltici olarak da kullanlr. Lsemi sebebidir.

Benzenin lsemi yaptn kantlayan Prof. Dr. Mustafa AKSOY dur.%1i gememelidir. Kimyasal maddelerin birbirleriyle etkileimi 3 trl olur; Sinerjik etki, Antagonizma,

Bamsz etki Parlayc, patlayc gaz lmnde explozimetre kullanlr. Havadaki asbestin llmesinde, uzunluu 5 mikrondan daha byk, eni 3 mikrondan

daha kk ve boyu eninin 3 katndan byk olan lifler hesaba katlr. veren alanlarn maruz kald havadaki asbest konsantrasyonunun 8 saatlik zaman

arlkl ortalama deerinin (ZAOD-TWA) 0,1 lif/cm3 gememesini salamaklaykmldr.

Asbestle almalarda, alanlarn akcier radyografileri ve solunum fonksiyon testleriuygun periyotlarda tekrarlanr. Bu sre 2 yl aamaz.

Asbest tozuna maruziyetin sona ermesinden sonra kaytlar 40 yl sreyle saklanr. Asbest;1- Asbestozis,2- Mezotelyoma,3- Akcier kanseri( broniyal karsinom),4- Mide- barsak kanseri ne sebep olur. Asbestle almalarda; bu almalara balamadan nce i plan hazrlanr ve iyerinin

bal bulunduu alma Kurumu l Mdrlne bildirimde bulunur. Asbest Trleri; Aktinolit, Antofilit, Grnerit, Krizotil, Krosidolit, Tremolit MSDS ler 16 maddeden oluur. Asbest, arsenik, berilyum, kromat, nikel tozlar gibi tozlar kanserojendir. Uranyum, seryum, zirkonyum, trityum ve radyum tuzu radyoaktif tozlardr. Saylar ok

fazla deildir. Karpit suyla temas ettiinde kimyasal yanc gaz karan kimyasal maddedir. Hardal gaz ok zehirli bir kimyasal gazdr. Solventler, asitler, alkaliler gzler iin tehlikeli kimyasallardr. Kimyasallarn Snflandrlmas

I-Parlayc Patlayc ve Tehlikeli Maddeler1- Svlatrlm Petrol Gazlar2- Parlayc Kat Maddeler (Magnezyum ve benzeri Parlayc kat maddeler ve Alamlar)3- Parlayc Patlayc Maddeler (Nitroselloz, Selloit ve benzeri Parlayc Patlayc Mad.4- Karpit (Kalsiyum Karbr) ve Asetilen5- Uucu, Parlayc svlarla hazrlanan tabanca boyalar6- Un, yem benzeri maddeler,7- Niasta ve benzeri maddeler

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

25

II- Scak ve Souk Korozif Maddeler1- Nitrik asit, Slfrik asit, Hidroklorik asit2- NaOH, KOH, Ca(OH)2 vs (Sodyum hidroksit, Potasyum hidroksit, Kalsiyum hidroksit)3- Hidroflorikasit,4- Kat Karbondioksit (kurubuz)

III-Zehirleyici, Tahri Edici1- Kurun ve Kurun Alamlar veya Kurun Bileikleri,2- Fosfor ve Bileikleri,3- Zehirleyici, tahri edici ve zararl kat veya sv haldeki maddeler,4- Zehirleyici, tahri edici ve zararl sv veya gaz haldeki maddeler.5- Maden kmr katranndan elde edilen aromatik hidrokarbonlar (Benzen, Naftalin,

Antrasen) ve Trevleri (Toluen, Ksilen, Fenol, Krezol) ve benzerleri,6- Zehirleyici, tahri edici ve zararl sv veya gaz haldeki bir ksm maddeler, Deriik slfrik asit ile temasa gelen el veya vcudun herhangi bir ksm bol su ile ve

tercihen % 5 - % 10 sodyum bikarbonat zeltisi ile ykanacaktr. Kurunla almalar yaplan iyerlerinde, adam bana 15m hacim decek ve 4

metreden fazla tavan ykseklikleri hesaba katlmayacaktr. yeri havasnn, Kurun miktar: 0,15 mg/ m gememesi salanacaktr.

Kurunla alanlarn her 3 ayda bir salk muayeneleri yaplacaktr. Cva ile alanlarn her 3 ayda bir salk muayeneleri yaplacaktr. yeri havasnn, Arsenik miktar: 0,5 mg/ m gememesi salanacaktr.

Arsenik ile alanlarn her 6 ayda bir salk muayeneleri yaplacaktr. evre havasnda Kadmiyum miktar: 0,1 mg/ m gemeyecektir. yeri havasnda, Berilyum miktar 2 mg/ m gemeyecektir. Solventler, tinerler ve benzerleri ile deri, plastik ve benzerlerinden mamul eya imalat

sanayinde kullanlan her eit yaptrc maddelerin iinde bulunan benzen miktar% 1 den fazla olmayacaktr. Benzen ile allan iyerlerinde, benzenin havadakikonsantrasyonu, hacmen milyonda 20 den fazla olmayacaktr.

yeri havasndaki Karbon slfr miktar hi bir ekilde 20 ppm veya 60 mg/ mgemeyecektir.

yeri havasndaki Kkrtl hidrojen miktar, hacim olarak milyonda 20 yi gemeyecektir. Sodyum hidroksit, potasyum hidroksit, kalsiyum hidroksit ve benzeri maddelerle yaplan

almalar srasnda meydana gelmesi mmkn olan yanklar iin bol su, % 1 lik Borik asit,% 5 lik Asetikasit veya bunlara tekabl etmek zere sirke veya limon suyu, iyerlerindeuygun ekilde bulundurulacaktr.

Kurun ve iyonik kurun bileikleriKurunda Balayc biyolojik snr deer: 70 g Pb/100 ml kan.

Aadaki durumlarda tbbi gzetim yaplacaktr:a-Havadaki kurunun, haftada 40 saat alma sresine gre hesaplanm, zaman arlklortalama konsantrasyonu 0,075 mg/m3 ten fazla ise,b- ilerden herhangi birinin kanndaki kurun seviyesi 40 g Pb/100 ml kandan fazla ise.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

26

Havasnda, %19dan az OKSJEN %2den ok METAN %0,5den ok CO(Karbondioksit) %0,005 (50 ppm)den ok CO(Karbon monoksit) ve dier tehlikeli gazlar bulunan

yerlerde alma yaplmamaldr. % 0,002 (20ppm) Hidrojen slfr alma yaplmamaldr.

BYOLOJK RSK ETMENLER Biyolojik risk etmenlerinde, salk gzetiminin yapld durumlarda salk ve biyolojik

maruziyete neden olan olayla ilgili kaytlar maruziyet sona erdikten sonra en az 15 ylsreyle saklanr.

Kiisel tbbi kaytlarn bilinen son maruziyetten itibaren 40 yl sre ile sakland koullar;1- Kalc veya gizli enfeksiyona neden olduu bilinen biyolojik etkenlere maruziyette,2- Eldeki bilgi ve verilere gre, seneler sonra hastaln ortaya kmasna kadar tehis

edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette,3- Hastaln gelimesinden nce uzun kuluka dnemi olan enfeksiyonlara sebep olan

biyolojik etkenlere maruziyette,4- Tedaviye ramen uzun sreler sonra nkseden hastalklara yol aan enfeksiyonlara sebep

olan biyolojik etkenlere maruziyette,5- Uzun sreli ciddi arza brakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere

maruziyette Biyolojik etkenler, enfeksiyon risk dzeyine gre 4 risk grubunda snflandrlr;

GRUP 1: nsanda hastala yol ama ihtimali bulunmayan etkenlerGRUP 2: nsanda hastala neden olabilen ancak topluma yaylma olasl olmayan tedaviedilebilir etkenlerGRUP 3: nsanda ar hastalklara neden olan, alanlar iin ciddi tehlike oluturantopluma yaylma riski bulunan ancak tedavi imkan olan etkenlerGRUP 4: nsanda ar hastalklara neden olan topluma yaylma riski olan ve etkili korumave tedavi imkan olmayan etkenlerdir.

Grup 1 Biyolojik etkenler iin risk deerlendirmesi yaplmasna gerek yoktur. Genel hijyenkurallarnn uygulanmas yeterlidir.

verenler, aadaki biyolojik etkenlerin ilk kez kullanmnda alma ve i kurumu ilmdrlne n bildirimde bulunur: Grup 2 biyolojik etkenler. Grup 3 biyolojik etkenler. Grup 4 biyolojik etkenler.

Bu bildirim iin balamasndan en az 30 gn nce yaplr. Grup 2-3-4 iin ise biyolojik etkene ynelik, risk deerlendirmesi yaplarak bunun

sonucunda nlem alnmaldr.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

27

Kulak zar ve orta kulak kemiklerinde iletim tipi iitme kayb, i kulakta ise alg tipi iitmekayb oluur.

nert tozlar akcierlerde birikebilen fakat herhangi bir hastalk yapmayan tozlardr. Biyolojik risk deerlendirmesinden grup 3 ve grup 4 de kaytlar, 40 yl saklanr.

Dierlerinde 15 yl saklanr. verenler, grup 3 ve/veya grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan alanlarn listesini,

yaplan iin trn, mmknse hangi biyolojik etkene maruz kaldklarn ve maruziyetler,kazalar ve olaylarla ilgili kaytlar, maruziyet sona erdikten sonra en az 15 yl saklanr;

Tozlu ilerde alan iilerin, periyodik olarak, salk muayeneleri yaplacak ve her 6 aydabir, gs radyografileri alnacaktr.

ASBEST: Serpantin veya amfibol gruplarna giren lif yapl minerallerden kirizotil (beyazasbest), aktinolit, amozit (kahverengi asbest) antofillit, krokidolit (mavi asbest), tremolitminerallerinden birini veya birkan ieren karm ifade eder.

FBROJEN TOZ: Solunumla akcierlere ulaarak biriken ve bunun sonucunda dokusaldeiim oluturarak akcierlerde fonksiyonel bozukluk yapan tozlar,

NERT TOZ: Solunumla akcierlere ulamalarna ramen akcierlerde fonksiyonel bozuklukyapmayan tozlar,

PNMKONYOZ - Akcier Toz Hastal: Tozlarn meydana getirdii mesleki akcierhastalklarna geleneksel tabiriyle pnmokonyozlar denilmektedir.Risklerin Azaltlmas in;

Maruz kalan/kalabilecek ii says, mmkn olan en az sayda tutulmal, alma prosesleri ve teknik kontrol nlemleri, biyolojik etkenlerin ortama yaylmasn

nleyecek/ortamda en az dzeyde bulunmasn salayacak ekilde dzenlenmeli, ncelikle toplu koruma nlemleri alnr ve/veya maruziyetin baka yollarla nlenemedii

durumlarda kiisel korunma yntemleri uygulanmal, Hijyen nlemleri; biyolojik etkenlerin alma yerlerinden kontrol d darya tanmas,

szmas, nlenmesi ve azaltlmasn salamal, Biyolojik risk iareti ile birlikte ilgili dier uyar iaretleri de kullanlmal, Biyolojik etkenlerin kart kazalarn nlenmesine ynelik plan hazrlanmaldr.

Bildirim Risk deerlendirmesi sonular iilerin salk ve gvenlii ynnden risk bulunduunu

ortaya koyuyorsa, istenmesi halinde, iveren aadaki konularda gerekli bilgileribakanla verir,

veren, biyolojik etkenin ortama yaylmasna ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veyahastala sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olay derhal Bakanla ve SalkBakanlna bildirir,

Grup 2-3-4 biyolojik etkenlerin ilk kez kullanmnda, alma ve i kurumu ilmdrlne 30 gn iinde n bildirimde bulunulmaldr.

verenler, iilerin biyolojik etkenlerle almaya bal salk veya gvenlik riskleriylekarlatklar btn ilerde, aadaki nlemleri almakla ykmldr;

iler, biyolojik etkenlerin bulama riski bulunan alma alanlarnda yiyip imemeli

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

28

ilere uygun koruyucu giysi veya dier uygun zel giysi salanmal ilere, gz ykama svlar ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik

malzemeleri bulunan ykanma ve tuvalet olanaklar salanmal Koruyucu ekipmanlar belirlenmi uygun yerlerde muhafaza edilmeli, her kullanmdan

sonra ve nce kontrol edilip temizlenmeli Bozuk koruyucu ekipmanlar kullanmdan nce onarlmal ya da deitirilmeli. nsan ve hayvan kaynakl numunelerin alnmas, ilem yaplmas ve incelenmesi

yntemleri belirlenmelidir. yerinde alan iilere uygun ve yeterli eitim verilmeli, aada belirtilen konularda

gerekli bilgi ve talimatlar verilmelidir. Olas salk riskleri, Maruziyeti nlemek iin alnacak nlemler, Hijyen gerekleri, Koruyucu ekipman ve elbiselerin kullanm ve giyilmesi, Herhangi bir olay annda ve olaylarn nlenmesinde iilerce yaplmas gerekenler, Biyolojik etkenlere Ynelik Eitim Biyolojik etkenlerle temasn sz konusu olduu almalara balanmadan nce, Yeni veya deien risklere gre uyarlanacak, Gerektiinde periyodik olarak tekrarlanacak eitimler verilmelidir. Risk Altndaki Meslekler; Tarm iileri, Gda iileri, Hayvan ve hayvan kaynakl rnlerle

alanlar, Atklar yok eden fabrikalarda alanlar, Kanalizasyon, artma tesislerindealanlar, Salk alanlar, Laboratuar alanlar

Risk Altndaki Sektrler; Tarm (rnn yetitirilmesi ve hasad), Hayvanclk, Ormanclk,Balklk, Tarm rnleri (gda paketleme), Depolama (tahl silolar, ttn ve dierleri),Hayvan tyleri ve derilerinin ilenmesi, Tekstil fabrikalar, Aa ileme (marangozhaneler),Laboratuar hayvanlarnn bakm, Salk(hasta bakm, tbbi ve dental), Kiisel gnlkbakm (sa bakm, vcut bakm), Biyoteknoloji (retim ilemleri), Farmastik (ilaretimi), Klinik ve aratrma laboratuarlar, Kat ve sv atklarn yok edilmesi, Endstriyelatklarn yok edilmesi, Eski bina ykm, bakm ve onarm ilerdir.

PSKOSOSYAL RSK ETMENLER Bireylerin iinde bulunduklar psikolojik durum, ruhsal ve fiziksel salkla birlikte alg ve

karar verme gibi bilisel fonksiyonlar da olumsuz etkilediinden psikososyal risk altndakialma ortamlarnda kazalar artmaktadr.

Fiziksel, kimyasal ve biyolojik etmenler grece net olarak tanmlanm olmasna karn,psikososyal risklere ilikin farkndalk yeterli dzeyde deildir.

Psikososyal risklerin nasl deerlendirilecei tam olarak bilinemediinden, ya da tamolarak deerlendirilemediinden iyerlerinde psikososyal sal korumak adna yeterlizm nerileri gelitirilememektedir. Bunun bir sonucu olarak, Uluslararas alma

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

29

rgt Meslek Hastalklar Listesine (ILO List of Occupational Diseases) psikolojikrahatszlklar en son revizyonda eklenmitir.

alma ortamndaki psikososyal risklerin Avrupa lkelerinde yaygnlnn etkisiyle,Avrupa Birlii (AB) nin 1989 ylnda yrrle giren 89/131 numaral ynergesinepsikososyal riskler eklenmitir.

PRIMA-EF (Psychosocial Risk Management Exellence Framework) Konsorsiyumu buoluumlardan birisidir. Kaynakl Psikososyal Riskler

in ierii; te eitliliin ok olmamas, in ok blnm kk bir parasn yapma, inalann yeteneine gre verilmemesi, Belirsizliin ok olmasdr.

yk ve i temposu; Fazla alma ya da atl kalma, Makine devir hzlar, Zaman basks, bitim tarihlerinin basks

programlar; Vardiyal alma, Gece almas, Esnek olmayan alma programlar, Sonanda belli olan fazla mesai programlar, Uzun saatler boyunca tek bana alma

Kontrol; alanlarn kararlara dk katlm, alanlarn i programlar zerindekontrollerinin az olmas

evre ve ekipman; Yeterli ekipmann olmamas, Yetersiz mekan, aydnlatma ve grltgibi olumsuz fiziksel ortam

Kurum kltr; Yetersiz iletiim, Sorunlarn zmnde destein olmamas, Kiisel geliimiin destein olmamas, irket hedeflerinin alanlarca bilinmemesi, paylalmamas

Kiileraras ilikiler; Sosyal ya da fiziksel olarak izolasyon, alanlarla ya da yneticilerleolan ilikiler, Kiileraras atmalar, Sosyal destein azl

letmedeki grevi; Rol belirsizlii, Rol atmalar, nsanlara ilikin sorumluluklar Kariyer geliimi; Terfilerin olmamas ya da belirsiz olmas, Dk cretler,

gvencesizlii, in sosyal deerinin dk olmas ve i d yaam etkileimi; ve ev yaamnn birbiriyle elien istekleri olmas, Evdeki

desteklerin azl, ift kariyer sorunlardr. Benzer ekilde, Avrupa Sendikalar Konfederasyonu (ETUC, 2013), i hayatnda stres ile

ilgili ereve anlamasn yorumlama rehberi hazrlam ve stres kaynaklarn (stresrleri)geni bir kapsamda ele alarak snflandrmtr.

Stres Reaksiyonlar; Fiziksel sonular; Kalp, dolam, solunum, sindirim, kas iskelet vebaklk sistemini de etkiledii, bu etkinin hormonal sistemin etkilenmesine bal olduudnlmektedir. Davransal sorunlar ve madde bamll; Sigara, ay, kahve, gda,alkol, uyuturucu vb. Uyku bozukluklar, unutkanlklar.

Yaplan iten zevk alamama, lgi ve istek azalmas, Duygu durum deiiklikleri, Etkin sorunzme davranlar ya da geici sorun zmeye ynelik ar hareketlilik ya da durgunluk,Psikosomatik yaknmalar ardndan Tkenme, Psikoz, Depresyona giden bir sre geliir.

Tkenmilik Sendromu; alma temposu ve i yk alann var olan kapasitesini atdurumlarda, bu koullara bir sre dayanabilen ii, bir sre sonra tkenir. inin alma

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

30

gds azalr. Ar yorgunluk, sindirim sistemi yaknmalar, kas ve eklem arlar, baars, eitli deri yaknmalar, uyku bozukluklar, abuk sinirlenme, cinsel ilevbozukluklar, zgvensizlik, toplumdan geri ekilme sreci sonuta depresyonlasonulanan bir tabloya gider.

Psikososyal Risklerle mcadelede Organizasyonun tm politika ve i yap tarzlarnyeniden ele almas, destekleyici kiileraras ilikiler iin kurum kltr oluturmas, bunlaryapabilmesi iin de ciddi bir strateji deiiklii, uzun sre ve kararl bir ynetim gerektirir.

letmelerin psikososyal risklere kar alabilecei nlemler; alanlar ynetimle ilgilikararlara katlm ynnden cesaretlendirilmek, Ynetimle ilgili uygulamalarn ve rgtleilgili politikalarn uygulanmasnda adaletli olmak, Gelir dalmnda adaleti salamak,Yneticilerin iletiim ve insani ilikiler konusunda eitilmesi ve gelitirilmesi, Mesailereilikin esnek alma dzeninin salanmas, alanlarn i ykn arlatran sorunlarbelirlenmeli ve nlenmesi ile ilgili almalar gelitirilmelidir.

yerinde sal olumsuz etkileyebilecek psikososyal risk etmenleri; alma ortam ve sresi cret Ynetsel ve alanlarla ilgili faktrler Sendikalama Kre, gndz bakmevi vb. Gebe ve emziren alanlar Gen alanlar Tacizler Stress Ayrmclk, bask ve taciz STRES: D ve i ortamdan kaynaklanan zararl etkenlerin, organizmada meydana getirdii

deiikliktir. MOBBNG: Birine kar cephe oluturma, duygusal saldrda bulunma ya da iyerinde

psikolojik taciz olarak ifade edilir. yerindeki bir grubun kiiyi sindirmeye ynelik ve kiininzgvenine uygulanan psikolojik davranlardr.

ERGONOM Radyant s evredeki cisimlerden yaylan sdr. yerlerinde en uygun hava akm hz deerleri 0,3-0,5 m/s olmaldr. yerlerinde bal nem %30-80 arasnda olmaldr. ok buu olan iyerlerinde scaklk

15Cden az ve 30Cden yksek olmayacaktr. Havannn nemini higrometre ler. Bal nem psikrometre ile llr.

Termal konfor faktrleri unlardr; hava scakl, hava akm hz, havann nemi Ergonomi, Fiziksel ergonomi: alma evresinin insan zerinde olumsuz etkilerini Organizasyonel ve ynetimsel ergonomi: alma ve dinlenme saatleri gibi ynetimsel

konularla ilgilenir.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

31

Bilisel ergonomi: nsan- makine arakesiti ile gsterge ve kontrol panellerinin tasarmkonusuyla ilgilenir.

Nemli havann; scaklk, mutlak nem, bal nem, s tutumu gibi termodinamikzelliklerinin zerinde grafik olarak gsterildii diyagrama psikrometrik diyagram denir.

Brolarda mevsimine gre %40-%60 bal nem, scaklk 18 oC- 28 kuru termometrescakl konfor blgesidir.

Ayakta yaplan ar bir ite iinin en rahat ettii scaklk 17C dir. Antropometri: nsan vcut lleri zerinde alr.

KORUNMA POLTKALARI

Tehlike Kaynana Ynelik Koruma Uygulamalaryerindeki emniyetsiz durumlarn ve tehlike kaynaklarnn ortadan kaldrlmas

Ortama Ynelik Koruma UygulamalarOrtadan kaldrlamayan tehlike kaynaklarnn, alma ortamndan ayrlmas, izoleedilmesi ve emniyetsiz davranlarn nlenmesi

Kiiye Ynelik Koruma Uygulamalare uygun kii seimi, eitim, denetim ve gerekli yerlerde uygun kiisel koruyucudonanmlarn kullanlmas

kazasnn ve meslek hastalklarnn 2 temel sebebi,1- Tehlikeli Durum2- Tehlikeli Hareket (Davran) Tehlikelere ynelik korunma politikalarnn gelitirilmesinde ncelik sras;1- Tehlikenin kaynanda alnacak nlemler2- Tehlike kayna ile alan arasnda(ortamda) alnacak nlemler3- alan zerinde alnacak nlemler TEHLKEL HAREKETLER Emniyetsiz alma, gereksiz hzl alma, Emniyet donanm kullanlmaz duruma sokma, tehlikeli yerlerde alma, Emniyetsiz ykleme, tama, istifleme, emniyetsiz vaziyet alma, Alet ve makineleri tehlikeli ekilde kullanma, kiisel koruyucular kullanmamak arma, kzgnlk, zgnlk, tela, akalama, dalgnlk vb.dir. Emniyetsiz vaziyet alma Tehlikeli yerlerde alma Kiisel koruyucu kullanmamak TEHLKEL DURUMLAR Uygun olmayan koruyucular koruyucusuz alma Kusurlu alet, makine, tehizat kullanma emniyetsiz yaplm alet ve makineler Yetersiz-bakmsz bina, alet ve makineler yetersiz ya da fazla aydnlatma Yetersiz havalandrma emniyetsiz yntem ve artlar Yetersiz, bakmsz bina, makine, alet Yetersiz ya da fazla aydnlatma

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

32

Yetersiz kiisel koruyucu TEHLKELERE KARI ALINMASI GEREKL EMNYET TEDBRLER yerinin uygun planlanmas En salkl teknolojinin uygulanmas Zararl maddelerin zararsz veya daha az zararl deitirilmesi Kapal alma metotlar uygulanmas Bakm ve temizliin gerei gibi yaplmas Ortam analizlerinin(lmlerinin) yaplmas ORTAMA YNELK TEDBRLER yerinin uygun planlanmas En salkl teknolojinin uygulanmas Ortam analizlerinin (lmlerinin) yaplmas Islak alma metodu uygulanmas Bakm ve temizliin gerei gibi yaplmas TOPLU KORUMA UYGULAMALARI Tehlikesiz olanla deitirme, Yaltm, Koruyucu/koruma iine alma Yerel havalandrma Yerel aydnlatma Makine koruyucular Genel aydnlatma klimlendirme aretleme/Snrlama Uyar levhalar KYE YNELK KORUMA UYGULAMALARI e uygun personel seimi, eitim ve denetim e giri salk muayenesi Periyodik salk muayeneleri Geri dn salk muayeneler Baklama lkyardm ve Kurtarma Organizasyonu Salk Eitim Genel Hijyen Koullarnn Salanmas Rehabilitasyon almalar Kiisel Koruyucu Donanm

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

33

KAYNAK LERNDE SALII VE GVENL

Doal havalandrmayla allan iyerlerinde her kaynakya minimum 284 m havadmelidir.

Kaynak ilerinde tavan yksekliiminimum 5 m olmaldr. Kaynak makinelerinde bota alma gerilimi alternatif akmda 70 volt doru akmda 100

volttur. Oksijen tplerinin ventili ya ile asla temas ettirilmemelidir. Oksijen tpleri argon tpleriyle beraber kullanlabilir. Asetilen kullanlan sistemlerde Bakr kesinlikle kullanlmaz. Kabn bileiminde %70 bakr

bileeni varsa da kullanlmaz. Kaynak ve kesme ilemlerinde ortaya kan bileikler Cva, Florr, Kurun dur. Metan, propan, etan kaynaklkta kullanlan yanc gazlardr. Kaynak ilerinde kullanlan gaz tplerinin kaynak gazlarnn renk kodlar yledir. Helyum: Kahverengi Hidrojen: Krmz Asetilen: Sar Oksijen: Mavi (valf az sa vida dili) Azot: Yeil

Son yllarda kaynak ilerindeki i kazalarnn en nemli sebebi kalifiye eleman eksikliidir. Kaynak ilerinde gnde en fazla 7,5 saat altrlabilir. Kaynak ilerinde tavan ykseklii en az 5 m olmaldr. Kaynak ilerinde kullanlan basnl gaz tplerinin periyodik lmleri 5 ylda bir yaplr. Depolama yerlerinde oksijen tpleriyle dier patlayc tpler aras en az 6 m mesafe

olmaldr. Doldurulan asetilen tpleri en az 12 saat dik olarak tutulduktan sonra kullanlacaktr. Kaynak ilemi esnasnda oluan ark enerjisinin yaklak %15i n eklinde ortama

yaylmaktadr. Bu nlarn %60 IR, %30 u grnr ve %10u ise UV nlardr. Alev Geri Tepmesi (Flashback): Srekli geri yanma ile gaz geri tepmesinin beraber

meydana gelmesidir. En byk tehlike, alevin yanc gaz tpne kadar ulamasdr. Buolay, genellikle, gaz geri aknn fark edilemedii durumlarda, alomada alevintututurulmasyla birlikte oluan bir geri yanma sonucunda oluur.

Asetilen kaynaklarnda nce oksijen tp (yakc) almal, sonra asetilen tp (yanc),kapatlrken de nce asetilen tp sonra oksijen tp kapatlmaldr.

ELEKTRKLE ALIMALARDA SALII VE GVENL

Elektrik ilerinde kullanlan yksek dzeyde plastik baretler 30.000 volta kadarbozulmadan koruyuculuunu srdrr.

51-1000 volt arasndaki(1000 volt dahil) gerilimlere alak gerilim denir. Gvenlik transformatr kullanlmas halinde k devresine en fazla 1 adet elektrikli el

aleti balanabilir.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

34

Gerilim altndaki ksmlarn dokunmaya kar gerilimi 50 volttan yukar olan alternatifakml blmleri veya 120 volttan yukar olan doru akml blmleri devreleri yaltlmolmal veya dorudan doruya dokunmaya kar korunmu olmaldr.

Yer deitirilebilen iletme elemanlarnn topraklama periyodik kontrolleri 6 ayda bir,sabit iletme elemanlar ylda bir yaplr.

Enerji nakil ve datm hatlarnn topraklamas 5 ylda bir yaplmaldr. Elektrik retim iletim ve datm tesislerinin topraklamas hatlar hari 2 ylda bir

yaplmaldr. Elektrik i tesislerinde doru ve alternatif akmda kullanlan sigortalar 32 amper zerinde

1 alter veya anahtarla kontrol altna alnmaldr. Enerji nakil ve topraklama hatlarnn 5 ylda bir lme ve deerlendirmeye tabi tutulmas

gerekir. Elektrik retim iletim ve datm tesislerinin topraklamas hatlar hari en fazla 2 ylda bir

yaplmaldr. Parlayc patlayc maddelerin olduu yerler 1 ylda bir, yer deitirilebilen iletme

elemanlarysa 6 ayda bir topraklama kontrolnden geirilmelidir. Elektrik i tesislerinde doru ve alternatif akmda kullanlan sigortalar 32 Amper zerinde

bir alter veya anahtarla kontrol altna alnmaldr. LUX; nlarn ynne dik bir yzeydeki 1 m ye den lmen miktardr. ie gemi kare ekli el aletinin ift yaltml olduunu gsterir. ebeke geriliminde tehlikeli gerilim snr 50 volt olarak kabul edilir. Dokunma gerilimi; zerinde elektrik olan bir iletkene elle dokunulduu zaman el ile

ayaklarn temas ettii nokta arasndaki gerilimdir. Dc devrelerde dokunma gerilimi 120 volt, Ac devrelerde ise 50 volttur. Elektronlar eksi (-) ykldr. Elektronlar kaynan (pilin) eksi () ucundan art (+) ucuna

doru akarlar. Elektrikli aletlerden birinde faz, ase, toprak arzas olmas durumunda atarak aleti

kullanann arplmasn nlemek kaak akm rlesinin grevidir. Doru akmda tehlikeli gerilim 120 volt, ebeke geriliminde tehlikeli gerilim 50 volttur. Evsel aboneler iin kullanlan kaak akm rlesinin alma akm eii 30 mAdir. yerlerinde kullanlan kaak akm rlesinin alma akm eii 300 mA dir. Elektrik arpmalarnda kalp durmasna bal dolam ve solunum yetmezlii iin arplma

akm en dk deeri 80-100 mA dolayndadr. Kazan, tank ve dier kapal ortamlarda gibi dar yerlerde, nemli ve slak alanlarda kaynak

yapldnda aydnlatma iin 24 Volt doru akm kullanlr. 250-420 kV gerilim altndaki iletkenlere yaklama mesafesi 350 cm dir. Gerilim altndaki ksmlarn alternatif akmda 50 Volttan yukars, doru akmdaysa 120

volttan yaltlmal ya da dokunmaya kar korunmaldr. 35 kVdan yukar bir gerilim altndaki bir elektrik tesis ve cihazna 3 metreden fazla

sndrme maksadyla yangn sndrme cihaz ile yanalmamaldr. Elektrik ark kaynaklarndan kaynak gzlyle korunulmaldr. yerlerindeki avlular, ak alanlar, d yollar, geitler ve benzeri yerler, en az 20 Lks

(lux) ile aydnlatlacaktr. Kaba malzemelerin tanmas, aktarlmas, depolanmas ve benzeri kaba ilerin yapld

yerler ile i geit koridor yol ve merdivenler, en az 50 Lks (lux) ile aydnlatlacaktr.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

35

Kaba montaj, balyalarn almas, hububat tlmesi ve benzeri ilerin yapld yerlerile kazan dairesi, makine dairesi, insan ve yk asansr kabinleri malzeme stok ambarlar,soyunma ve ykanma yerleri, yemekhane ve helalar, en az 100 Lks (lux) ileaydnlatlacaktr.

Normal montaj, kaba iler yaplan tezgahlar, konserve ve kutulama ve benzeri ilerinyapld yerler, en az 200 Lks (lux) ile aydnlatlacaktr.

Ayrntlarn, yakndan seilebilmesi gereken ilerin yapld yerler, en az 300 lks (lux) ileaydnlatlacaktr.

Koyu renkli dokuma, bro ve benzeri srekli dikkati gerektiren ince ilerin yapld yerler,en az 500 Lks (lux) ile aydnlatlacaktr.

Hassas ilerin srekli olarak yapld yerler en az 1000 Lks (lux) ile aydnlatlacaktr. Toprakla potansiyel fark 230 Volt veya daha yukar olan alternatif gerilim ile alan

elektrik motorlar, zel motor dairelerinde veya tabandan en az 3 metre yksek bir yerdebulunacak veya muhafaza sistemi iinde olacaktr.

Toprak ile potansiyel fark 50 Volttan fazla olan alternatif gerilimli elektrik tablolar, zelyerlerde bulundurulacak ve bu yerlerin taban, akm geirmeyen malzemeden yaplmveya bu cins malzeme ile kaplanm olacaktr

Gerilimi 250 Volttan yukar olan alternatif veya doru akm devrelerinde kullanlansigortalardan deeri 20 amperin stnde olanlar, kapal bir tablo iine monte edilecek veen az bir alter veya anahtarla kontrol altna alnacak, bu alter veya anahtarla akmkesilmeden, tablo kutusu kapa almayacak ve tablo kutusunun kapa kapanmadanakm verilmeyecektir.

KALDIRMA ARALARINDA SALII VE GVENL Kaldrma aralarnn statik deney kat says manuel altrlan makinelerde ve kaldrma

Aksesuarlarnda, dier makinelerde 1,25 dir. Kaldrma makineleri, kabul edilen en ar ykn en az 1,5 katn, etkili ve gvenli bir

ekilde kaldracak ve askda tutabilecek gte olacak ve bunlarn bu yke dayankl veyeterli yk frenleri bulunacaktr.

Halatlarn gvenlik katsays 5 dir. elik halatlarda gvenlik katsays 6, p halatlarda gvenlik katsays 3 olmaldr. Zincirlerin gvenlik kat says 5 dir. Sapanlarn gvenlik kat says da 4 dr. Dokuma halat ve sapanlarnn alma katsays 7 ye eittir. Kiileri kaldrmaya ynelik makinelerde gvenlik kat says genel olarak hep 2 katdr. Kaldrma aralarnn kancalarnn gvenlik kat says elle etkili altrlanlarda 3 mekanik

olarak altrlanlarda 4, erimi maden ve andrc madde tayanlarda 5 olmaldr. Kaldrma aralarnn kontrol periyodu ylda bir yaplmal. Kaldrma aralarnn kancalar en alt seviyede olduunda tambur zerinde 2 tam devir

yapacak boyda halat sarl olmaldr. Vinle almalarda rzgar hz 40 km/saati geerse almaya ara verilir.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

36

Kaldrma aralar statik yk deneyi yaplrken yk en az 10-20 cm yukar kaldrlr ve 10 dkaskda tutulur.

Kaldrma aralarnda erimi maden ya da andrc yk tandnda kancalarn tamagc yani gvenlik kat says tanan ykn 5 kat olmaldr.

Kaldrma aralarnda kullanlan metal halatlarda ve halat ucu birleim yerlerinde gvenlikkat says 5 olmaldr.

Her tip i makinesinin bonservisi farkl olup, trafie kt takdirde G snf belge sorulur.Forkliftlere src hari kimse binemez, G snf belge gerekir.

Loder, buldozer, forklift kullanm iin G snf belge gerekir. nsan tamada bir halat en fazla 18 ay kullanlr, 20 kez de kullanm ncesi deney yaplr. Halatlar; SGB izni olmadan insan tamasnda 18 aydan fazla kullanlamaz. Vin ve varagel ba ve diplerinde kurulan bariyerlere madencilikte KARAKOL denir. Kaldrma aralarnn periyodik kontrol ylda bir yaplmal Kaldrma makinelerinin elik halat ular, tambur iine salam bir ekilde balanacak ve

halat zerindeki kaldrma kancalar en aa seviyede olduklarnda, tambur zerinde en aziki tam devir yapacak boyda halat sarl kalm bulunacaktr.

Kaldrma makineleri ve aralar her almaya balamadan nce, operatrleri tarafndankontrol edilecek ve elik halatlar, zincirler, kancalar, sapanlar, kasnaklar, frenler veotomatik durdurucular, yetkili teknik bir eleman tarafndan ylda bir btnyle kontroledilecektir.

5 ton veya daha fazla yk kaldran rayl vinlerde,2 elektrikli fren veya bir elektrikli ve birmekanik fren bulundurulacaktr

En ar yk iin, kaldrma ve balama (sapan) zincirlerinin ve kancalarnn gvenlik katsays en az 5 olacaktr.

Zincirler bu zelliklerini yitirdiklerinde ve boylar % 5 den fazla uzadklarnda ve bakla veyahalka kalnlklarnn 1/4n geen bir anma meydana geldiinde, bunlarkullanlmayacaklardr.

yerlerinde malzemeler, aydnlatmay engellemeyecek, makine ve tesisatn almasngletirmeyecek, geitlerde gidi ve gelii aksatmayacak ve yangn sndrme tesisatnnkullanlma ve almasn engellemeyecek ve devrilmeyecek ekilde ve arlklarnadayanacak taban zerine ve ancak 3 metre ykseklikte istiflenecektir.

Ar uval ve torbalar, drt kesi aprazlama olarak ve en ok 5 srada bir,1 torba eksikkonularak istif edilecektir.

Emniyet kemerleri, en az 12 cm geniliinde ve 6 mm kalnlnda uygun malzemedenyaplacak ve tama yk, en az 1150 kilogram olacaktr.

EL ALETLERNDE SALII VE GVENL Rayval testere alt ve st koruyucularyla beraber kullanlmaldr. El aletlerini kullanrken dikkat edilecek hususlar; Yaplacak ie uygun olmal

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

37

Ahap saplar budaksz, elyafl aatan uygun biim ve boyutta olmal,yuvarlatlm, kymksz olmal,Bozulan ve apaklanan eki balar ee veya zmpara ta ile dzeltilmeliTornavida ile alrken

kenarlar

Vida bana gre uygun tornavida seilmeliTornavida saplarnn przlenmemesine dikkat edilmeliTornavidaya ekile vurulmamalTornavida ucu keski ucu gibi bilenmemeliTornavida zmba, kama, keski, manivela gibi kullanlmamalMalzeme kol stnde veya bacakta tutularak tornavida kullanlmamalAnahtar ile almalarda;

Az bozulmu anahtar kullanlmamalAnahtar iterek deil ekerek kullanlmalKk anahtarlar fazla zorlanmamalAnahtara eki vurulmamal (Anahtar zel olarak yaplm deilse)Anahtar baka amala (eki veya manivela gibi) kullanlmamalEe ile almalarda;Yaplacak ie uygun olmalMetal bilezii bulunan salam saplar olmalEeler manivela gibi kullanlmamalEelenecek malzeme salam bir ekilde balanmal

Kk eeler fazla bastrlmamalTalalar (Elle deil) fra ile temizlenmeliEelerden (Eski eelerden) zmba keski vs. yaplmamalRaspa ile almalarda;Raspalar dier aletlerden ayr saklanmalSapsz raspa kullanlmamalVcuda doru raspalama yaplmamal paras mengeneye balanmal, elle tutulmamalRaspa manivela gibi kullanlmamal

Bakml olmal Bakm ehil kiiler tarafndan yaplmal Uygun yerde muhafaza edilmeli Arzal olan el aletleri derhal deitirilmeli veya onarlmal Saplar uygun olmal, kolayca kmamal, atlak krk olmamal Saplar yal ve kaygan olmamal Boru ve ubuk gibi rastgele uzatma kolu kullanlmamal Kk paralarla alrken mengene ile tutturulmadan allmamal alan makineler durdurulmadan el aleti ile mdahale edilmemeli, ekile alrken, Anm ve ezilmi eki kullanlmamal Gevek ve atlak sapl eki kullanlmamal eki aznn kenarlar ile malzemeye vurulmamal eki ba malzemeye paralel ekilde

vurulmal, yi su verilmi sert eki ile sert elik malzemeye vurmamal Malzemeyi tutmak iin zel tutucu maalar kullanlmal

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

38

Manivela ve skme aletleri ile almalarda Yaplacak ie uygun seilmeli, Bu aletler kullanlrken kayarak dier ahslara zarar verilmemeli, Sert elikten yaplmamal, Destek olarak tahta, plastik veya yumuak malzeme kullanlmaldr Havya ile almalarda; Havyalar kullanlmyorken prizden ekilmeli, Uygun havalandrma yaplmal, paras pense veya kelepe ile tutulmal Bu ite alanlarn kanda kurun tahlili yaplmal

BAKIM ONARIM LERNDE SALII VE GVENL Bakm onarm ilerinin SG asndan nemi beklenmedik arzalar nlemesidir. erit testere ve biki makineleri testerelerinin balantlar ayda 1 kontrol edilmelidir. Bakm onarm ve periyodik kontroller KALDIRMA ARALARI( standartlarda sre belirtilmemise) 1 YIL ASANSR( standartlarda sre belirtilmemise) 1 YIL YRYEN MERDVEN ( standartlarda sre belirtilmemise) 1 YIL STF MAKNES(FORKLFT, TRANSPALET, LFT) 1 YIL YAPI SKELELER ( standartlarda sre belirtilmemise) 6 AY ELEKTRK TESSATI, TOPRAKLAMA TESSATI, PARATONER 1 YIL AKMLATR, TRANSFORMATR 1 YIL YANGIN TESSATI VE HORTUMLAR, MOTOPOMPLAR 1 YIL BORU TESSATI( standartlarda sre belirtilmemise) 1 YIL HAVALANDIRMA VE KLMA TESSATI 1 YIL BUHAR KAZANLARI 1 YIL KALORFER KAZANLARI 1 YIL TAINABLR GAZ TPLER (standartlarda sre belirtilmemise) 3 YIL SIVILATIRILMI GAZ TANKLARI(LPG vb.)(yer alt-yerst) 10 YIL KULLANIMDAK LPG TPLER 1 YIL BASINLI HAVA TANKLARI 1 YIL TEHLKEL SIVILARIN BULUNDUU TANK VE DEPOLAR 10 YIL Buhar kazanlar ve kalorifer kazanlar 3 ay kullanlmad takdirde tekrar test yaplma

zorunluluu vardr). Tanabilir dikisiz gaz tplerinde imalatndan 10 yl sonra ve sonraki her 5 ylda bir

kontrol edilir.YANGIN

evreye yaylm svlarn en etkili sndrme yntemi KKT, Kap iinde svlarn iseKPKtr.

Elektrik ekipman yangnlarnda en iyi yntem CO dir.

SALII VE GVENL ALIMA NOTU

39

yerlerinde dk tehlike snfnda her 500 m, tehlikeli ve ok tehlikeli snfta her 250 miin 1 adet 6 kglk yangn sndrc bulundurulmaldr. (Kapal her alan iindemetrekareye baklmakszn bir adet sndrc bulundurulmaldr).

Yangn alarm butonlar arasndaki mesafe 50 metreyi gememelidir. Doalgaz ve petrol nakil boru hatlarndan pskren yaktn yanmasna JET YANGINI denir. Dinamit Patlamas detonasyon nceden sktrlm karmlarn ses hznn stnde ve

arpma dalgasyla meydana gelen birka bin m/sn hzla yanabilen alev reaksiyonudur.(Dinamit Patlamas)

Tankn iindeki svnn snarak kaynamaya balamas ve hzla buharlamas sonucuykselen basncn patlamaya neden olmas BLEVE dir.

Sndrme sistemi olarak sadece yangn dolaplar varsa su kapasitesi en az 200 lt debiyi 60dk ile karlayacak kapasitede artacaktr.

Ka yollarnda, tabanlarda demelerde ve yrme yzeylerinde llen aydnlatmaseviyesi en az 10 lux olmaldr.

Yanma olaynn yangna dnmesinde nemli bir faktr olan snn ortama yaylmas 3yolla olur. Bunlar; konveksiyon, kondksiyon ve radyasyondur.

Binalarn yangndan korunmas hakknda ynetmelikte binalar; dk, orta ve yksektehlikeli olarak e ayrlr.

Tehlikeli svlarn bulunduu tank ve depolar en ge ylda 1 defa kontrol edilmelidir. Se