1ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ+ΠΕΥΚΗΣΠρόγραμμα+αγωγής+σταδιοδρομίας+

2014@2015Τίτλος+προγράμματος:

«Η"επιχειρηματικότητα"και"τα"επαγγέλματα"γύρω"από"τον"

τουρισμό"μέσα"από"την"αρχή"της"βιώσιμης"ανάπτυξης»

Έννοια της Επιχειρηµατικότητας

Επιχείρηση ή επιχειρηµατικότητα –µέσα από τις διάφορες µορφές της- σηµαίνει ότι κάνω κάτι καινούργιο, δηµιουργώ. Δηµιουργώ –µε την ανάληψη κινδύνου- κυρίως πλούτο µέσω νέας µορφής συντελεστών παραγωγής, όπως της ηγεσίας, της καινοτοµίας, της ανταγωνιστικότητας και της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Ο πλούτος αυτός είναι η λεγόµενη προστιθέµενη αξία, αυτή δηλ. που επιστρέφεται στον επιχειρηµατία όχι όµως ως οικονοµική αξία µόνον, αλλά και ως αξία για το ίδιο το άτοµο, για την κοινότητα εντός της οποίας «επιχειρεί» ή ακόµη και για ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο, καθώς επίσης για το φυσικό και το πολιτιστικό περιβάλλον.

Η Τουριστική Επιχειρηµατικότητα ως συντελεστής τα

της «τουριστικής ανάπτυξης» σε τοπικό και διεθνές επίπεδο

Α) Πώς ορίσθηκε ο τουρίστας

Η λέξη τουρίστας χρησιµοποιήθηκε για πρώτη φορά στο Ηνωµένο Βασίλειο περί τον 19ο αιώνα για να δηλώσει τους νεαρούς Άγγλους ευγενείς, οι οποίοι -για λόγους αναψυχής αλλά και λόγω της κοινωνικής τους θέσης- ταξίδευαν στη Γαλλία1. Κρίθηκε ότι είναι ο άνθρωπος που ταξιδεύει ατοµικά ή οµαδικά, σε προορισµούς κυρίως για τουριστικούς – ψυχαγωγικούς λόγους. Τα τελευταία 25 χρόνια έχουν αυξηθεί ραγδαία οι µετακινήσεις των ανθρώπων και σε αυτό συνέβαλαν η τεχνολογική ανάπτυξη των µέσων µεταφοράς, η οργάνωση των ταξιδιών από καλά οργανωµένα ταξιδιωτικά γραφεία, η ανάπτυξη του Internet, οι ανέσεις των καταλυµάτων (ξενοδοχείων, ενοικιαζοµένων δωµατίων, παραθεριστικών κατοικιών, κ.ά.), καθώς επίσης οι εξειδικευµένες παρεχόµενες υπηρεσίες προς τους τουρίστες από όλους τους εµπλεκόµενους στην οικονοµία γενικότερα τοπικούς φορείς και όχι µόνον αυτούς του Τουρισµού.

B) Η ανάπτυξη του µαζικού τουρισµού και οι αρνητικές συνέπειες

από την ανάπτυξη της «τουριστικής βιοµηχανίας»

Τo «οµαδικό ταξίδι» οργάνωσε για πρώτη φορά το 1841 ο ThomasCookγια τις µεσαίες εισοδηµατικές τάξεις της Αγγλίας. Στις αρχές του 20ου αιώνα τα υψηλά εισοδηµατικά στρώµατα των Ευρωπαίων τουριστών προτιµούν νέους προορισµούς, όπως την Αλγερία, την Αίγυπτο, την Ελλάδα και πιο µακρινούς έως την Κεϋλάνη. Από το 1914 τουρίστες επισκέπτονται τις ακτές της Μεσογείου τα καλοκαίρια αλλά και τα πρώτα χιονοδροµικά κέντρα της Ελβετίας, κυρίως το SaintMoritzκαι αρχίζει πλέον να διαφαίνεται η διπλή εποχικότητα «χειµώνας – καλοκαίρι».

Στον 20ο αιώνα µε τις µεγάλες οικονοµικές, κοινωνικές, τεχνολογικές και πολιτικές εξελίξεις, ο τουρισµός της αριστοκρατίας του 19ου αιώνα παίρνει τη µορφή φαινοµένου µαζικής κατανάλωσης.Από τη δεκαετία του 1960 αρχίζει να εξελίσσεται !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!1Βαρβαρέσος Στ., Η Οικονοµική του Τουρισµού, 2002, Εκδ. Προποµπός

µια νέα συνήθεια, που στις επόµενες δεκαετίες παίρνει τη µορφή ενός νέου κοινωνικο –οικονοµικού φαινοµένου, συνδεδεµένου µε την αύξηση των εισοδηµάτων των µεσαίων κοινωνικών στρωµάτων2. Πρόκειται για τον επονοµαζόµενο

µαζικό τουρισµό,

οι υποστηρικτές του οποίου ταύτισαν την οικονοµική και την τουριστική ανάπτυξη, αφού µε βασικό χαρακτηριστικό το σχετικά χαµηλό κόστος,προσέβλεπαν στην προσέλκυση µεγάλου αριθµού τουριστών µέσα από τα δύο τρίπτυχα: προσέφεραν στους τουρίστες «µεταφορά – διαµονή – υπηρεσίες», προκειµένου οι δεύτεροι να χαρούν «ήλιο – θάλασσα – αµµουδιά».

Στους κύριους προορισµούς της Μεσογείου και ιδιαίτερα στην Ισπανία, την Ιταλία, την πρώην Γιουγκοσλαβία, την Ελλάδα, την Τουρκία, τη Μάλτα, την Τυνησία, το Μαρόκο ο µαζικός τουρισµός αναπτύχθηκε κυρίως στις παράκτιες και τις νησιωτικές περιοχές και εποµένως τους καλοκαιρινούς µήνες -κατά κύριο λόγο-, στηρίχτηκε στα δύο παραπάνω τρίπτυχα και στην ανάδειξη της πλούσιας πολιτιστικής κληρονοµιάς των παραπάνω χωρών.

Ο µαζικός τουρισµός στη Μεσόγειο και την Ελλάδα συνδέθηκε

- µε την κύρια συµβολή στην οικονοµική ανάπτυξη αλλά και - µε την έντονη υποβάθµιση πολλών τουριστικών περιοχών. - Η άναρχη κατασκευή ξενοδοχειακών µονάδων και ενοικιαζοµένων δωµατίων, για να δεχτούν τα µεγάλα πλήθη τουριστών, που κατέφθαναν σε προορισµούς που βρέχονται από την Μεσόγειο θάλασσα,

- και στους οποίους δεν είχε προηγηθεί στο ελάχιστο ο σχεδιασµός µιας αναπτυξιακής πολιτικής σε ορθές βάσεις σεβασµού των πολιτισµικών µνηµείων, που υπήρχαν σε αυτούς τους τόπους από τα αρχαία αλλά και τα νεότερα χρόνια,

- του φυσικού περιβάλλοντος, τόσο σε ό,τι αφορούσε την χλωρίδα, όσο και την πανίδα της περιοχής,

- η έλλειψη «αντοχών» των υπαρχόντων συστηµάτων ηλεκτροδότησης και - των συστηµάτων υδροδότησης, - των «αντοχών» των αποχετευτικών αλλά - και των οδικών δικτύων των εν λόγω περιοχών, - αλλά και της ποιότητα ζωής των ανθρώπων, τόσο των ντόπιων, όσο και των τουριστών,

- η εγκατάλειψη του πρωτογενούς τοµέα παραγωγής για χάρη µιας «µονοκαλλιέργειας» του τουρισµού,

- η ρύπανση του ατµοσφαιρικού αέρα από τη χρήση πολλών µεταφορικών µέσων, αλλά και από τις µονάδες, που παράγουν ενέργεια,

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!2RiesmanD., Το µοναχικό πλήθος, 1950.

- Οι τεράστιες ποσότητες παραγοµένων απορριµµάτων και η κάκιστη διαχείρισή τους,

- Ανεξέλεγκτη επέκταση των επιχειρήσεων µε αγορά γης από τους ντόπιους χωρίς σχέδιο και όριο,

- η «παράδοση» των χωρών αυτών στους τουριστικούς πράκτορες του εξωτερικού, που καθόριζαν οι ίδιοι τις τιµές και δεν επέτρεπαν να αναπτυχθεί ένας υγιής ανταγωνισµός µεταξύ των ντόπιων επιχειρηµατιών του κλάδου του τουρισµού,δεν άργησαν να φέρουν τις εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες.

Οι καταστροφές σε κοινωνικό, οικονοµικό και περιβαλλοντικό επίπεδο δεν άργησαν να φανούν: αυτή η επονοµαζόµενη «τουριστική βιοµηχανία»

- αλλοτρίωσε πολλούς ντόπιους, αφού ξαφνικά εγκατέλειψαν παραδοσιακά επαγγέλµατα και χωρίς τις απαιτούµενες και εξειδικευµένες γνώσεις γύρω από τον Τουρισµό και µε αποκλειστικό στόχο το εύκολο κέρδος, από γεωργοί, κτηνοτρόφοι, ψαράδες ή µικροί βιοτέχνες ή υπάλληλοι εγκατέλειψαν το αντικείµενο εργασίας τους, πολλοί και τα χωριά τους, για να εγκατασταθούν στην πόλη, για να γίνουν

- άλλοι ιδιοκτήτες ξενοδοχείου ή ξενώνα, - άλλοι ιδιοκτήτες ταβέρνας ή καφετέριας ή µπαρ και - οι ασθενέστεροι οικονοµικά ή πολύ νέοι, σερβιτόροι. - Αδιερεύνητες οι συναλλαγµατικές διαρροές στο εξωτερικό και - η εξάρτηση των ντόπιων ιδιοκτητών από τους ξένους διοργανωτές.

Η καταστροφή του φυσικού και του πολιτιστικού περιβάλλοντος ήταν τεράστια.

- Υποβαθµίστηκε ή καταστράφηκε εντελώς η φυσική κατοικία πολλών αγρίων ζώων ή φυτών,

- µολύνθηκαν ανεπανόρθωτα οι ακτές και οι θάλασσες, - κινδύνευσαν από εξαφάνιση η µεσογειακή φώκια, - τα δελφίνια και - οι χελώνες Careta – Careta, - ενώ καταστράφηκε η ζωή κοραλλιογενών υφάλωνκαι γενικότερα - η υποθαλάσσια ζωή πολλών περιοχών της Μεσογείου από τις εν γένει ανθρώπινες δραστηριότητες.

Ο Τουρισµός ως µια πολύπλευρη, πολυσύνθετη

οικονοµική δραστηριότητα

Αναµφισβήτητα στο πεδίο της οικονοµίας αδυνατούσαν στην αρχή να ερµηνεύσουν τον νέο οικονοµικό τοµέα που αντιπροσώπευε ο τουρισµός και αυτό επειδή ήταν αρκετά δύσκολο να προσδιοριστεί το εύρος της τουριστικής δραστηριότητας, η οποία τα πρώτα χρόνια περιοριζόταν µόνο στη µελέτη του

ξενοδοχειακού κλάδου και των υπηρεσιών εστίασης. Πρώτοι ασχολήθηκαν µε τη µελέτη του φαινοµένου του τουρισµού γεωγράφοι και κοινωνικοί επιστήµονες.

Εδώ και χρόνια πλέον γίνεται αποδεκτό ότι ο τουρισµόςείναι ένας τρόπος ψυχαγωγίας, που επηρεάζει το σύνολο σχεδόν των παραγωγικών κλάδων µιας εθνικής οικονοµίας, εφόσον µεγάλος αριθµός προϊόντων, που παράγονται και υπηρεσιών που παρέχονται αποβλέπουν στην ικανοποίηση της τουριστικής κατανάλωσης3. Στα τέλη του 20ου αιώνα πολλές έρευνες οικονοµικών επιστηµόνων στράφηκαν στην ερµηνεία των παραγόντων, που προσδιορίζουν την τουριστική ζήτηση και προσφορά, καθώς και στο µέγεθος των οικονοµικών επιδράσεων του τουρισµού στα πλαίσια της εθνικής οικονοµίας, µε αποτέλεσµα σήµερα πλέον το τουριστικό φαινόµενο να προσεγγίζεται, να οριοθετείται και να εκτιµάται ακριβώς και µάλιστα σε εθνικό επίπεδο. Στις αρχές του 21ου αιώνα ο τουρισµός εξελίχθηκε σε οικονοµικό φαινόµενο, µε τα δικά του χαρακτηριστικά και τη δική του θέση στην παγκόσµια οικονοµία. Ο τουρισµός τον 21ο αιώνα χαρακτηρίζεται πλέον από την ανάπτυξη του etourismστο πλαίσιο της παγκοσµιοποίησης και της οικονοµίας του τουρισµού και φέρνει αναδιαρθρώσεις στην τουριστική βιοµηχανία.

Ο τουρισµός για τους Οικονοµολόγους αντιπροσωπεύει µια οικονοµική δραστηριότητα, κατεξοχήν εξαγωγική, που έχει ως σκοπό την ικανοποίηση ανθρώπινων αναγκών, σχετικές µε τις µετακινήσεις και τον ελεύθερο χρόνο και τη µεγιστοποίηση των θετικών οικονοµικών επιδράσεων4.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι παρά τα προφανή οικονοµικά πλεονεκτήµαταπου απορρέουν από την επικράτηση του µαζικού τουρισµού, είναι πολλά και σοβαρά τα µειονεκτήµατά του, όπως

- η εξάρτηση από τους ξένους ταξιδιωτικούς πράκτορες, - οι διαρροές εισοδηµάτων στο εξωτερικό, - η εξαφάνιση των παραδοσιακών επαγγελµάτων, - η εµπορευµατοποίηση, - ο καταναλωτισµός, - η αρνητική επίδραση στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική, - η άναρχη δόµηση, - η φθηνή και πρόχειρη δόµηση χωρίς την τήρηση καλής στατικής µελέτης, - βασικών κανόνων αρχιτεκτονικής ή υγιεινής, - η δόµηση δίπλα ή ακόµη και επάνω σε ερείπια αρχαίων ή βυζαντινών ή και νεοκλασικών κτισµάτων - πολιτισµικών µνηµείων,

- η αλλοίωση των χαρακτηριστικών της κουλτούρας ενός τόπου, - οι περιφερειακές ανισότητες µέσα στην ίδια χώρα, µε αποτέλεσµα να υπάρχει µεγάλη ανισοκατανοµή των εισοδηµάτων ανάµεσα στους

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!3Τσάρτας Π., Τουριστική Ανάπτυξη: Πολυεπιστηµονικές Προσεγγίσεις, Εκδ. Εξάντας, Αθήνα, 2000, σελ. 189 – 209. 4Βαρβαρέσος Στ., Σωτηριάδης Μ., Δηµοσίευση: «Θεσµοθετηµένα όργανα τουριστικής διοίκησης και πολιτικής: συγκριτική µελέτη Γαλλίας –Ελλάδας», Εκδ. Προποµπός, Αθήνα, 2012.

κατοίκους των παράκτιων και των κατοίκων των πεδινών ή ορεινών περιοχών,

- η εργασία των κατοίκων λίγους µήνες τον χρόνο, συνήθως τους καλοκαιρινούς στη νότια Ευρώπη,

- η άνοδος των τιµών των αγαθών και των υπηρεσιών, κ.ά..

- Και όλες αυτές οι οικονοµικές δραστηριότητες συνεπάγονται παραγωγή και κατανάλωση µε τη χρήση πόρων (έδαφος, νερό, πετρέλαιο, βενζίνη,ζώα, πτηνά, φυτά), οι οποίοι είναι πλέον σε σπανιότητα και σε µεγάλο βαθµό µη ανανεώσιµοι.

Πολλές φορές στο παρελθόν οι ακαδηµαϊκοί ερευνητές στον τοµέα του Τουρισµού, ερευνώντας µε όρους ποιότητας έναν τουριστικό προορισµό διαπίστωναν πολλές φορές ότι το τελικό στάδιο ανάπτυξής του συνδεόταν µε πλήρη υποβάθµιση του φυσικού περιβάλλοντος, λόγος βασικός στον οποίο οφειλόταν και η συνακόλουθη πτώση τιµών στον εν λόγω προορισµό(«κύκλος ζωής του τουριστικού προϊόντος»). Στα πλαίσια αυτού του σκεπτικού, άρχισε να κρίνεται ότι το περιβάλλον θα έπρεπε να διασωθεί όχι τόσο για την αξία που έχει αυτό καθεαυτό αλλά, κυρίως,γιατί αυτό έχει οικονοµική αξία, αφού είναι το κεφάλαιο επάνω στο οποίο επενδύει ο Τουρισµός και εάν καταστραφεί αυτό, αυτοµάτως καταστρέφεται και το τουριστικό προϊόν.

Ο όρος «βιώσιµη ανάπτυξη» περιγράφει για τους Οικονοµολόγους την διαδικασία µετασχηµατισµού, όπου η εκµετάλλευση των πόρων, η κατεύθυνση των επενδύσεων, ο προσανατολισµός της τεχνολογικής ανάπτυξης και οι προσαρµογές στο θεσµικό πλαίσιο εναρµονίζονται µε τις σηµερινές και τις µελλοντικέςανθρώπινες ανάγκες µη παραβλέποντας τις αντοχές του περιβάλλοντος.

Η στρατηγική για τη βιώσιµη ανάπτυξη για τους Οικονοµολόγους εστιάζει στον ισόρροπο συνδυασµό τριών επί µέρους κυρίαρχων επιδιώξεων: της αποτελεσµατικότητας της οικονοµίας (economicefficiency), της κοινωνικής ισότητας (socialequity) και της προστασίας του περιβάλλοντος (environmentalconservation)5.

Η τουριστική Επιχειρηµατικότητα θεµελιωµένη

στην αρχή της Βιώσιµης Ανάπτυξης

Από τη δεκαετία του 1970, όταν πλέονερευνητές τουρισµού, οικολόγοι, περιβαλλοντικές οργανώσεις και σε ορισµένες περιπτώσεις τοπικοί φορείς άρχισαν να αναζητούν µορφές τουρισµού, περισσότερο φιλικές και ήπιες προς το

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!5Τέγου Καλλίστη, Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος ως πρόβληµα Φιλοσοφικό, Ηθικό και Νοµικό, Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων, 2004, σελ. 105 -107.

περιβάλλοναλλά και περισσότερο ανθρωποκεντρικές, οι οποίες στο σύνολό τους συγκροτούν τον αποκαλούµενο «εναλλακτικό τουρισµό»6.

- Έτσι µπορούµε να ισχυριστούµε ότι ο εναλλακτικός τουρισµός δηµιουργήθηκε για να αντιµετωπιστούν οι αρνητικές συνέπειες του µαζικού τουρισµού και από αυτές ιδιαίτερα οι δυσµενείς οικονοµικο – κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

- Μπορούµε εποµένως να δικαιολογήσουµε το γεγονός ότι µέσα στη βαθιά κρίση του µαζικού τουρισµού, άρχισαν να ανθούν οικονοµικά οι εναλλακτικές µορφές τουρισµού µε πόλο έλξης κατά κύριο λόγοτις από το νόµο προστατευόµενες περιοχές και τα επονοµαζόµενα Εθνικά Πάρκα.

Η φιλοσοφία του εναλλακτικού τουρισµού σήµερα συνοψίζεται

- στη διαφύλαξη αλλά και στην ανάδειξη του πολιτισµικού και του φυσικού περιβάλλοντος και ιδιαίτερα των φυσικών πόρων του τουριστικού προορισµού,

- στην ικανοποίηση των αναγκών τόσο των τουριστών, όσο και των κατοίκων των τουριστικών προορισµών, οι οποίοι δεν είναι αποκλειστικά και µόνο «ήλιος, θάλασσα και παραλία» και

- στη δυνατότητα λήψης απόφασης για την τουριστική ανάπτυξη από τις ίδιες τις χώρες, σύµφωνα µε τις δικές τους τουριστικές πολιτικέςκαι όχι σύµφωνα µε τις πολιτικές των (ξένων συνήθως) τουριστικών επιχειρηµατιών,

- οι οποίοι συνήθως εκπροσωπούν συµφέροντα µεγάλων πολυεθνικών εταιρειών.

Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε ως µέσο ελέγχου της τουριστικής ανάπτυξης και αποφυγής των αρνητικών επιπτώσεων -µέσα από την Αρχή της Βιώσιµης Ανάπτυξης-

η έννοια της «τουριστικής φέρουσας ικανότητας»,

που αναφέρεται στην «χωρητικότητα» ενός τόπου, στον αριθµό επισκεπτών, που µπορεί να δεχτεί αυτός πριν υποστεί σηµαντική υποβάθµιση. Η χρησιµότητα της έννοιας αυτής είναι µεγάλη. Γνωρίζουµε όλοι µας ότι έχει γίνει κατά πολύ υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας σε τόπους, όπως η Κρήτη, η Ρόδος, η Κέρκυρα, η Ζάκυνθος αλλά και η Κύπρος, η Μάλτα7, όπου πέρα από την αισθητική και την ηχητική ρύπανση, τον συνωστισµό, την κακή ποιότητα των παρεχοµένων υπηρεσιών, η ανεπάρκεια του νερού ή οι ελλείψεις στη διαχείριση των στερεών και υγρών

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!6Πρόγραµµα Κατάρτισης Travelife,Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη για Διοργανωτές και Πωλητές Οργανωµένων Ταξιδίων, Αθήνα, 2011. 7www.mepa.org.mt,,Dr Sue Vella, “Industry increasingly prioritizing Environmental awareness”.

αποβλήτων αποτελούν την περίτρανη απόδειξη για την υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας.

- Η αειφορικότητα ή βιωσιµότητα εποµένως αφορά όχι µόνο τη διατήρηση του περιβάλλοντος αλλά καιτη βιωσιµότητα του τουρισµού ως τοµέα επιχειρηµατικής δράσης8.

- Για να αποτελέσει παράγοντα ανάπτυξης ο τουρισµός σε µια περιοχή θα πρέπει να υπάρχει ένα ελάχιστο όριο υποδοµών και υπηρεσιών.

- Δεν είναι αρκετός ένας όµορφος τόπος για να βρεθεί και ο κατάλληλος γι’ αυτόν αριθµός επισκεπτών.

- Θα πρέπει να υπάρχει και διαθεσιµότητα νερού. - Και για να µπορεί να είναι ο τουρισµός που θα αναπτυχθεί εκεί, βιώσιµος, χρειάζεται ο τόπος αυτός ένα ελάχιστο όριο ανάπτυξης.

- Οι εναλλακτικές µορφές τουρισµού ορίσθηκαν ως τέτοιες σε σχέση µε το πρότυπο του µαζικού τουρισµού που ήρθαν να αντικαταστήσουν.

- Πρέπει να διεξάγονται µε όρους βιωσιµότητας, να συµβάλουν στη διάχυση της τουριστικής κίνησης στον τόπο και το χρόνο, να συµβάλουν στην τοπική οικονοµία, και να προτείνουν έναν εναλλακτικό τρόπο διακοπών από αυτό του «ήλιος, θάλασσα και παραλία».

- Απευθύνονται στην αυξηµένη ανάγκη του ανθρώπου για δράση και συµµετοχή κατά τις διακοπές του και όχι για παθητική απόλαυση ενός τόπου.

- Μορφές όπως ο οικοτουρισµός, ο τουρισµός περιπέτειας, ο ορειβατικός, ο χιονοδροµικός, ο αγροτουρισµός, και ο πολιτιστικός τουρισµός αποτελούν τις κυριότερες µορφές εναλλακτικού τουρισµού, ενώ υπάρχουν και

- οι «ειδικές» µορφές τουρισµού, όπως ο ιαµατικός, ο συνεδριακός ή ο θρησκευτικός τουρισµός, κ.ά.

Βεβαίως και είναι λογικό τα κίνητρα επιλογής τουριστικών προορισµών στις χώρες της Μεσογείου, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς µήνες, να είναι το κλίµα, ο ήλιος, η θάλασσα, η παραλία, καθώς επίσης το επίπεδο των παρεχοµένων υπηρεσιών, γνωρίζουµε όµως καλά ότι το περιβάλλον, τόσο το φυσικό όσο και το πολιτισµικό αλλά και το δοµηµένο, είναι το θεµελιακό στοιχείο, που οφείλουµε να διαφυλάξουµε και για χάρη του τουρισµού, αφού αποδεδειγµένα πλέον συνδέεται µε τα ποιοτικά στοιχεία των παρεχόµενων τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών και είναι αυτό που επηρεάζει και την ανταγωνιστικότητά του σε σχέση µε τις λοιπές χώρες.

Στην ραγδαία και άναρχη, αυθαίρετη και απρογραµµάτιστη τουριστική ανάπτυξη υπήρξε αντίδραση σε παγκόσµιο αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο µε τη θέσπιση κανόνων.

- Την αρχή έκανε ο Παγκόσµιος Οργανισµός Τουρισµού το 1980 και στη συνέχεια,

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!8ΑβδελήΘεολογ.,«Προϋποθέσεις Βιώσιµης Τουριστικής Ανάπτυξης», www.oikologos.gr .

- η Διάσκεψη του Οργανισµού των Ηνωµένων Εθνών στο Ρίο της Βραζιλίας το 1992,

- η Ατζέντα 21 για την ταξιδιωτική και τουριστική βιοµηχανία για µια περιβαλλοντικά βιώσιµη ανάπτυξη,

- η οποία στη συνέχεια ενσωµατώθηκε στη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992 αλλά και

- στον Παγκόσµιο Κώδικα Δεοντολογίας για τον Τουρισµό το 1999, - επίσης οι κανόνες που εξακολουθούν να θεσπίζονται από τα αρµόδια όργανα των διεθνών Οργανισµών ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεσµεύουν και υποχρεώνουν όλες τις χώρες της παγκόσµιας κοινότητας ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά συνέπεια και αυτές της Μεσογείου, σε µια τουριστική ανάπτυξη τέτοια, η οποία θα εξασφαλίζει εκ των προτέρων την προστασία του περιβάλλοντος.

Άλλωστε, η προώθηση των ισορροπηµένων σχέσεων τουριστικής ανάπτυξης και περιβάλλοντος σε επίπεδο Ελλάδας, προσδιορίζεται καθαρά:

- στο Σύνταγµά µας στο άρθρο 24, όπου και αναφέρεται ότι

«η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους, το οποίο πρέπει να παίρνει όλα τα αναγκαία προληπτικά και κατασταλτικά µέτρα» και γίνεται ειδική αναφορά στην προστασία των δασών, των µνηµείων, των παραδοσιακών περιοχών, των θεµάτων χωροταξίας και πολεοδοµίας.».

Για την εφαρµογή εξάλλου της συνταγµατικής αυτής επιταγής, έχουν εκδοθεί και εξακολουθούν να εκδίδονται πλήθος νόµων και άλλων ειδικών διατάξεων.

Σήµερα οι εµπλεκόµενοι µε την τουριστική πολιτική αναγνωρίζουν ότι µια υγιής «τουριστική βιοµηχανία», όπως δηλ. δυστυχώς οι εµπλεκόµενοι θέλουν να βλέπουν τον τουρισµό, εξαρτάται από ένα υγιές περιβάλλον και γι’ αυτό:

- προτείνουν µια τουριστική ανάπτυξη εναλλακτικών µορφών τουρισµού, - συµβατών µε το φυσικό και το πολιτισµικό περιβάλλον, - προσπαθούν να διευρύνουν την τουριστική περίοδο, - να δηµιουργήσουν νέα τουριστικά προϊόντα, τα οποία να µπορούν να ανταποκρίνονται στην τουριστική ζήτηση και

- να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο επηρεαζόµενα από τις διεθνείς συγκυρίες9.

Δεν είναι λίγες οι φορές που το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της χώρας µας,το Συµβούλιο της Επικρατείας έχει λάβει «γενναίες» αποφάσεις για την

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!9Wikipedia.org.wiki, Βλαχάκης, Κοκωνά,«Tουρισµός και Περιβάλλον ή βιώσιµη τουριστικά ανάπτυξη και περιβάλλον».

προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, προκαλώντας ρήξη µε τα µεγάλα οικονοµικά συµφέροντα10.

Θεωρούµε ότι ο βιώσιµος ή αειφορικός ή εναλλακτικός ή πράσινος τουρισµός δεν είναι µορφή τουρισµού.

- Είναι γνώρισµα, που εξασφαλίζει µια ορισµένη ποιότητα σε κάθε µορφή τουρισµού και κάθε τουριστικής γενικότερα δραστηριότητας.

- Είναι άκρως αναγκαίο και επιβεβληµένο πλέον κάθε είδους οικονοµική ανάπτυξη, εποµένως και η τουριστική, να συνοδεύεται από συγκεκριµένα µέτρα προστασίας του περιβάλλοντος, φυσικού και πολιτισµικού, έτσι ώστε να µπορεί να είναι βιώσιµος και να εξασφαλίζει τόσο στις µελλοντικές γενεές, όσο και στο ίδιο το περιβάλλον αυτό καθεαυτό, υγεία και ποιότητα ζωής στο µέλλον σε ότι αφορά το φυσικό, διατήρηση, συντήρηση και ανάδειξη σε ότι αφορά το πολιτισµικό.

Κοινή συνισταµένη της ανάπτυξης όλων των µορφών του εναλλακτικού τουρισµού θα πρέπει να είναι η τήρηση της τουριστικής φέρουσας ικανότητας του τόπου και η ενίσχυση της τοπικής οικονοµίας και κοινωνίας.

Στην Ελλάδα παραδείγµατα προορισµών που ανταποκρίθηκαν στην έννοια του βιώσιµου ή ήπιου τουρισµού είναι η περίπτωση του Εθνικού Πάρκου του Δάσους Δαδιάς ή του Εθνικού Πάρκου της Μικρής και της Μεγάλης Πρέσπας, ή η αναβίωση του χωριού Μηλιές στο νοµό Χανίων, κ.ά... Σε ότι αφορά τα νησιά µπορούµε να πούµε ότι η έννοια του βιώσιµου τουρισµού είναι στενά συνδεδεµένη µε:

- την τήρηση της φέρουσας ικανότητας, - τη διάχυση της τουριστικής κίνησης στο χώρο και το χρόνο, - την ελαχιστοποίηση των πιέσεων, που ασκούνται στους φυσικούς πόρους, νερό και έδαφος, εξαιτίας των τουριστών,

- τη διαχείριση των αποβλήτων και των απορριµµάτων, - την προστασία των βιοτόπων και - την ανάπτυξη εναλλακτικών εµπειριών για τους τουρίστες, έτσι ώστε οι ίδιοι να µπορούν συνειδητά θα προβάλουν το περιβάλλον και τον πολιτισµό του τόπου, που επισκέπτονται.

Ένα από τα ελληνικά νησιά, που έχει αφήσει αυτή τη δυνατότητα στον τουρίστα είναι η Σίφνος, γι’ αυτό και δεν είναι τυχαίο που εξακολουθεί να είναι προορισµός επισκεπτών, που επιδιώκουν βαθύτερη σχέση µε το φυσικό και το πολιτισµικό περιβάλλον του νησιού11.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!10Ό. π. Τέγου Καλλίστη, Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος ως πρόβληµα Φιλοσοφικό, Ηθικό και Νοµικό, σελ. 334 – 339. 11Σβορώνου Ελένη, «Μαζικός Τουρισµός και Εναλλακτικές Μορφές: πόσο «τουρισµό» αντέχει η φύση, Aθήνα, 2011.

Ο όρος «βιώσιµη ανάπτυξη» περιγράφει την διαδικασία µετασχηµατισµού, όπου η εκµετάλλευση των πόρων, η κατεύθυνση των επενδύσεων, ο προσανατολισµός της τεχνολογικής ανάπτυξης και οι προσαρµογές στο θεσµικό πλαίσιο εναρµονίζονται µε τις σηµερινές και τις µελλοντικές ανάγκες µη παραβλέποντας τις αντοχές του περιβάλλοντος. Η στρατηγική για τη βιώσιµη ανάπτυξη εστιάζεται στον ισόρροπο συνδυασµό τριών επί µέρους κυρίαρχων επιδιώξεων: της αποτελεσµατικότητας της οικονοµίας (economicefficiency), της κοινωνικής ισότητας (socialequity) και της προστασίας του περιβάλλοντος (environmentalconservation) (Ρίγγας, 2006).

Στόχος της βιώσιµης τουριστικής ανάπτυξηςθα µπορούσαµε να πούµε ότι

- είναι η δηµιουργία µιας συστηµικής αντιµετώπισης της µέσα από την οποία

- θα πρέπει να έχουµε διαρκή στόχο την ικανοποίηση των οικονοµικών και κοινωνικώναναγκών,

- που οδηγούν στην ανάπτυξη του τουρισµού και συγχρόνως τα - ην προστασία της φύσης και - τη διατήρηση της πολιτισµικής κληρονοµιάς.

Μετά τις εξαιρετικά σηµαντικές καταστροφές, που έχουν συντελεστεί στο περιβάλλον, λόγω της ανεπαρκούς περιβαλλοντικής πολιτικής στον τουρισµό, ολοένα και περισσότεροι υπεύθυνοι φορείς τουρισµού και σε παγκόσµιο πλέον επίπεδο αποδέχονται τους κανόνες του βιώσιµου τουρισµού. Σύµφωνα µε θεωρητικούς επιστήµονες12 οι αρχές του βιώσιµου τουρισµού συνοψίζονται στα παρακάτω:

- Ο βιώσιµος τουρισµός δεν περιορίζεται σε ορισµένες µόνο µορφές τουρισµού, αλλά αφορά κάθε τουριστική δράση (ολιστική προσέγγιση).

- Ο βιώσιµος τουρισµός επιδέχεται αλλαγές από τις τουριστικές δραστηριότητας, αρκεί αυτές να µη βλάπτουν ή ανατρέπουν τις σχέσεις µεταξύ ανθρώπων και περιβάλλοντος.

- Ο βιώσιµος τουρισµός δεν ασπάζεται τη µεγιστοποίηση της τουριστικής δραστηριότητας µε οποιοδήποτε κόστος στο περιβάλλον.

- Ο βιώσιµος τουρισµός υποστηρίζει την ισορροπηµένη και τη διαχρονική βιωσιµότητα κάθε τουριστικής δραστηριότητας.

- Η τουριστική ανάπτυξη σε κάθε περιοχή πρέπει να εναρµονίζεται µε τα φυσικά στοιχεία ενός τόπου, τη θέση, την ιδιαιτερότητα, τον πολιτισµό της και να µην προκαλεί η ανάπτυξή αυτή στο πέρασµα του χρόνου συσσωρευτικές δυσµενείς συνέπειες για τον τόπο.

- Ο βιώσιµος τουρισµός δεν απαιτεί µεγάλες επενδύσεις ή εκτεταµένη έρευνα αλλά συµπληρώνει τις υπάρχουσες πρακτικές τουριστικής ανάπτυξης.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!12Λαλούµη – Ρούπα, Οι αρχές του αειφόρου τουρισµού, Αθήνα, 1998.

- Ο βιώσιµος τουρισµός δεν δέχεται τα βραχυχρόνια οφέλη για τους λίγους σε βάρος των µακροχρονίων για τους πολλούς.

Aπαραίτητεςπροϋποθέσεις, για να επιτύχουµε βιώσιµη ανάπτυξη είναι οι παρακάτω13:

- Ειδικός σχεδιασµός της τουριστικής ανάπτυξης µε στόχο την ισορροπίαανάµεσα στην κοινωνία, την οικονοµία και το περιβάλλον.

- Ενίσχυση όλων των µέτρων (τοπικές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, λειτουργικές διασυνδέσεις ανάµεσα στους διαφορετικούς κλάδους της οικονοµίας, κ.ά.).

- Ειδικό Θεσµικό πλαίσιο που να προωθεί τις διαδικασίες της βιώσιµης τουριστικής ανάπτυξης και την τοπική συµµετοχή.

- Προώθηση µέτρων και πολιτικών που συµβάλλουν στην προστασία και την ανάδειξη του τοπικού και φυσικού περιβάλλοντος.

- Χρήση των ειδικών και εναλλακτικών µορφώντουρισµού ως βασικού άξονα της τοπικής τουριστικής ανάπτυξης.

Η υιοθέτηση αυτού του προτύπου ποικίλει από χώρα σε χώρα. Η προώθηση αυτού του προτύπου από εθνικούς και διεθνείς οργανισµούς αποτελεί σηµαντική ένδειξη ότι ο αειφορικόςτουρισµός επεκτείνεται στο διεθνή χώρο.

Εναλλακτικές Μορφές του Τουρισµού και Βιώσιµη Ανάπτυξη

Α)Πολιτιστικός Τουρισµός

Σχετίζεται µε:

- τις επισκέψεις σε τόπους πολιτιστικού ενδιαφέροντος µεαρχαιολογικά, βυζαντινά, κλασικά ή νεότερα µνηµεία, ιστορία, τέχνες, λαογραφία, κλπ.

- Αποτελεί ένα από τα παλιότερα είδη τουρισµού, ήταν το αγαπηµένο είδος των πρώτων περιηγητών, ενώ συνδέθηκε άµεσα και µε τον µαζικό τουρισµό.

- Προσφέρει ευκαιρίες για πολιτιστική εµπειρία, αναδεικνύει την αρχιτεκτονική, καλλιτεχνική, πνευµατική και φυσική κληρονοµιά µιας περιοχής. Περιλαµβάνει τη συµµετοχή

- σε δραστηριότητες, όπως καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις,

- επισκέψεις σε µουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, - περιηγήσεις σε πολιτιστικές διαδροµές,

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!13Θεολογία Αβδελή, www.Oikologos.gr, «Αειφορία – Οικοτουρισµός»,

- συµµετοχή σε λαογραφικές εκδηλώσεις,

Ενδεικτικοί χώροι πολιτιστικοί είναι:

- Οι ναοί, - Τα Μουσεία, - Τα Κάστρα, - Άλλα Μνηµεία, όπως ποικίλα κτίσµατα διαφόρων εποχών, που ικανοποιούσαν λειτουργικές και κοινωνικές ανάγκες των κατοίκων, όπως γεφύρια, ανεµόµυλοι, υδρόµυλοι, περιστεριώνες, κρήνες, ηρώα και ανδριάντες, ιστορικά και δηµόσιας χρήσης κτίρια, παλιά βιοµηχανικά κτίσµατα, που σήµερα έχουν αλλάξει χρήση, µας περιµένουν να τα ανακαλύψουµε και να τα θαυµάσουµε.

Β)Ορεινός – Ορειβατικός – Χιονοδροµικός Τουρισµός

Δεν µπορεί να αναπτυχθεί παρά µόνον στις ορεινές περιοχές, αυτές δηλ. που καλύπτονται από βουνά άνω των 1500 µέτρων και είναι εύκολα προσπελάσιµες µόνο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Στον ορεινό τουρισµό περιλαµβάνονται

- η απλή, - η τεχνητή ορειβασία και - οι αναρριχήσεις, - η ορεινή ποδηλασία και - ο τουρισµός ορεινών κατασκηνώσεων.

Ο ορειβατικός τουρισµός περιλαµβάνει µόνο την ορειβασία και τις αναρριχήσεις.

Ο Χιονοδροµικός τουρισµός και ο Τουρισµός χειµερινών αθληµάτων έχει να κάνει µε τις χιονοδροµίες ο πρώτος, µε τα χιονοδροµικά ή τα παγοδροµικά αθλήµατα ο δεύτερος.Στην Ελλάδα σήµερα λειτουργούν 20 χιονοδροµικά κέντρα, αποτελούν σηµαντικούς πόλους έλξης χειµερινού τουρισµού τόσο για τους Έλληνες, όσο και για τους τουρίστες, που επισκέπτονται τη χώρα µας στη διάρκεια του χειµώνα.

Και οι τέσσερις µορφές αυτές τουρισµού δίνουν πολλές ευκαιρίες για καινοτόµες δράσεις σε νέους επιχειρηµατίες και παρέχουν θέσεις εργασίας σε ντόπιους. Μειονέκτηµα σοβαρό σαφώς η εποχικότητα14.

Γ) Περιπατητικός Τουρισµός

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!14Ε.Ο.Τ., «ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ», 2011.

Στοχεύει στην πραγµατοποίηση τουριστικών δραστηριοτήτων, που αφορούν τη διενέργεια περιπατητικών εκδροµών, διαµέσου περιοχών αισθητικού κάλλους, περιβαλλοντικής και πολιτιστικής αξίας. Γίνεται σε βατές σχετικά περιοχές, µέσα σε παρθένο, πολλές φορές, φυσικό περιβάλλον και παρέχουν τη δυνατότητα περιήγησης και επίσκεψης αξιοθέατων περιοχών, που βρίσκονται κοντά στα µονοπάτια της πεζοπορίας. Συνδέεται µε τον οικοτουρισµό, η βασική διαφορά είναι ότι ο οικοτουρίστας συµµετέχει µε προσωπική εργασία στη διατήρηση του τοπίου και την οικολογική ισορροπία, ο περιπατητής όχι.

Η Ελλάδα ακριβώς επειδή άργησε να δηµιουργηθεί ευρύ δίκτυο αυτοκινητοδρόµων, συναντούµε πάρα πολλά µονοπάτια, γεφύρια, καλντερίµια. Έτσι πολλά από αυτά, τα τελευταία χρόνια της ανάπτυξης του εναλλακτικού τουρισµού, συντηρήθηκαν, σηµατοδοτήθηκαν (σε συνολικό µήκος 3.500 χλµ.) και πολλά από αυτά αποτελούν τµήµατα των µεγάλων ευρωπαϊκών µονοπατιών Ε4 και Ε6.

Δ)Ο Επαγγελµατικός Τουρισµός

Είναι ο τουρισµός που αναπτύσσεται στη διάρκεια των επαγγελµατικών ταξιδιών και αναλόγως διακρίνεται σε:

- συνεδριακό τουρισµό, - εκθέσεων τουρισµό, - σεµιναρίων τουρισµό, - συµποσίων τουρισµό, - κινήτρων τουρισµό.

Τα τελευταία χρόνια η µορφή αυτή εναλλακτικού τουρισµού εξελίχθηκε σε µια σηµαντική αγορά σε διεθνές επίπεδο µε επισκέπτες υψηλού εκπαιδευτικού και οικονοµικού επιπέδου, οι οποίοι κινούνται σε καταλύµατα πολλών αστέρων, σκοπεύουν να ξοδέψουν πολλά χρήµατα, απαιτούν όµως ποιότητα υψηλή στις παρεχόµενες υπηρεσίας και τα προϊόντα. Μένουν 3 έως 5 ηµέρες στον προορισµό, ενώ δεν αποκλείεται να παρατείνουν την παραµονή τους µε κάποια άλλη µορφή τουρισµού ή να επανέλθουν σύντοµα για διακοπές. Το δεύτερο συµβαίνει όταν ο ίδιος ο τόπος έχει στοιχεία, που προσελκύουν τον επισκέπτη – επαγγελµατία. Για την ανάπτυξη επαγγελµατικού τουρισµού απαιτούνται απαραίτητες υποδοµές και υπηρεσίες, όπως αµφιθέατρα, συνεδριακά κέντρα (διαθέτουν και πολλά ξενοδοχεία) εκθεσιακοί χώροι, καταλύµατα, υποδοµές για καφέ και εστίαση, υπηρεσίες διερµηνείας, βιολογικά προϊόντα, εύκολη πρόσβαση στο χώρο πραγµατοποίησης του συνεδρίων ή των σεµιναρίων ή µιας έκθεσης.

Ε)Ο Θαλάσσιος Τουρισµός

Είναι η πλέον γνωστή µορφή τουρισµού. Σχετίζεται µε την πραγµατοποίηση δραστηριοτήτων στη θάλασσα, όπως κολύµβηση, αναψυχή στην παραλία, θαλάσσια σπορ (σκι, ιστιοσανίδα, αλεξίπτωτο θαλάσσης, µηχανές θαλάσσης, ποδήλατο θαλάσσης, βαρκάδα, ψάρεµα αλλά και παρακολούθηση βυθού ή ψάρεµα στο βυθό, καταδύσεις, κ.ά..

ΣΤ) Κρουαζιέρες

Η χώρα µας είναι ο αγαπηµένος προορισµός πολλών κρουαζιερόπλοιων. Ελληνικές και ξένες εταιρείες δραστηριοποιούνται σε αυτόν το τοµέα.

Ζ) Αθλητικός Τουρισµός

Διακρίνουµε τον Αθλητικό τουρισµό ανάπαυσης ή αναψυχής, όπου τουρίστες ασκούνται, γυµνάζονται, παίζουν ή αθλούνται και τον Αθλητικό τουρισµό επιδόσεωνή άµιλλας, όπου αθλητές, προπονητές, βοηθοί, οπαδοί, ταξιδεύουν για να συµµετάσχουν σε αθλητικούς αγώνες αλλά ενδιάµεσα ή πριν, αναπτύσσουν τουριστικές δραστηριότητες.

Ιδιαίτερα σπορ και αθλήµατα αποτελούν το Γκολφ, η Ιππασία, το Τένις, ο Αιωροπτερισµός – Αλεξίπτωτο Πλαγιάς.

Η) Αγροτουρισµός

Η εναλλακτική µορφή τουρισµού, που αναπτύσσεται σε µη τουριστικά

κορεσµένες περιοχές και συνδέεται µε τις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτισµικές αξίες ενός τόπου, µέσα από τις οποίες οικοδεσπότες και φιλοξενούµενοι δέχονται αλληλεπιδράσεις και µοιράζονται εµπειρίες. Στην Ελλάδα ξεκίνησε µε την ίδρυση των πρώτων γυναικείων αγροτουριστικών συνεταιρισµών το 1984 στην Πέτρα της Λέσβου, στα Μαστιχοχώρια της Χίου, στην Αράχοβα, κ.α.. Τα άτοµα που τον προτιµούν επιλέγουν τα «3 Φ»: φύση, φιλία, φιλοξενία. Έχουν συγκεκριµένα ενδιαφέροντα (φυσιολάτρες, παρατηρητές πτηνών, χλωρίδας και πανίδας, ορειβάτες, περιπατητές, σπορ βουνού κ.ά.) και τους απασχολούν έντονα τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήµατα. Αναπτύσσεται από τους µονίµους κατοίκους περιοχών του πρωτογενούς τοµέα, οι οποίοι µε τον αγροτουρισµό συµπληρώνουν το εισόδηµά τους. Ανήκει στην οµάδα του τουρισµού, που σχετίζεται µε την αναψυχή και τον ελεύθερο χρόνο και

- µπορεί να συνδυαστεί µε πολιτιστικό, αθλητικό, γαστρονοµικό, κυνηγετικό, θρησκευτικό, εορταστικό και οικογενειακό τουρισµό,

- ποδηλατικές διαδροµές, - ψάρεµα, - εκµάθηση τοπικής µαγειρικής,

- εκµάθηση κατασκευής χειροποίητων παραδοσιακών αντικειµένων ή - εκµάθηση πλεξίµατος, αργαλειού, κλπ..

Αντιλαµβανόµαστε ότι αγροτικές περιοχές, που µπορούν να συνδυάσουν το αγροτουρισµό µε άλλα είδη τουρισµού είναι κάλλιστα µια αγροτική περιοχή µε

- πλούσιο και άθικτο φυσικό περιβάλλον - ή µε πολιτιστική κληρονοµιά, - ή µε υψηλής ποιότητας τουριστικά προϊόντα - ή µε βιολογικά παραδοσιακά προϊόντα - ή µε προϊόντα προστατευόµενης ονοµασίας προέλευσης - ή µε προϊόντα προστατευόµενης γεωγραφικής ένδειξης - ή µε συµµετοχή σε γεωργικές δραστηριότητες και - ιδιαίτερα τις οργανικές καλλιέργειες - ή µε κτηνοτροφικές δραστηριότητες - ή µε άσκηση παράλληλων τουριστικών δραστηριοτήτων στην ύπαιθρο

(ορειβασία, πεζοπορία, ποδηλασία, ιππασία, ανεµόπτερο πλαγιάς, κ.ά.).

Το εξαιρετικά σηµαντικόείναι ότι µέσα από τον Αγροτουρισµό

δηµιουργούνται πολλές ευκαιρίες για καινοτοµίες από νέους επιχειρηµατίες και νέες θέσεις εργασίας, όπως θα αναπτύξουµε παρακάτω στο κεφάλαιο της Καινοτοµίας. Δυστυχώς όµως ακόµη µέχρι και σήµερα συναντούµε έλλειψη βασικών υποδοµών, όπως π.χ. καλών δρόµων πρόσβασης, αρκετές από τις επιχειρήσεις δεν είναι δικτυωµένες και δεν υπάρχει συντονισµένη στρατηγική για την προβολή και την προώθησή των προϊόντων ή των υπηρεσιών τους.

Αν και ο αγροτουρισµός µπορεί να συντελέσει τόσο

- σε περιφερειακή ανάπτυξη, όσο και - σε προστασία του φυσικού περιβάλλοντος µέσα από την ευαισθητοποίηση ντόπιων και επισκεπτών – τουριστών και επιπλέον

- µπορεί να αναπτύσσεται όλες τις εποχές του έτους, αµβλύνοντας έτσι το τεράστιο πρόβληµα της τουριστικής εποχικότητας και της αύξησης των ποσοστών ανεργίας των ντόπιων στη διάρκεια του χειµώνα,

µπορεί όµως να έχει και δυσµενείς επιπτώσεις, όπως - άναρχη δόµηση και χωρίς σεβασµό στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική. - κίνδυνο ανάπτυξης του τουρισµού σε βάρος της αγροτικής ζωής, - αλλοίωση του τοπικού πολιτιστικού χαρακτήρα, ιδιαίτερα εάν ακολουθήσει «ξένα» τουριστικά πρότυπα και δεν εστιάσει στις πραγµατικές τοπικές ανάγκες,

- οι φυσικοί πόροι και ιδιαίτερα το έδαφος και το νερό εξακολουθούν να είναι περιορισµένοι.

Οι αγροτουριστικές µονάδες είναι:

- Μικρές ξενοδοχειακών µονάδες-ξενώνες, - Ενοικιαζόµενα δωµάτια µέσα στα σπίτια αγροτικών οικογενειών, - Ανεξάρτητες αγροτικές κατοικίες παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, εναρµονισµένης µε το φυσικό περιβάλλον,

- Πρατήρια / Εκθετήρια αγροτουριστικών προϊόντων, - Αγροτουριστικά κέντρα εστίασης και αναψυχής, - Αγροκτήµατα, - Επιχειρήσεις παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων, - Εργαστήρια λαϊκής τέχνης, - Τουριστικά γραφεία, που αναλαµβάνουν την διοργάνωση ή την υλοποίηση προγραµµάτων υπαίθριων δραστηριοτήτων και περιηγήσεων οικοτουριστικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος,

Θ) Ο Οικοτουρισµός

Έτσι ονοµάζεται ο περιβαλλοντικά υπεύθυνος τουρισµός και η επίσκεψη σε φυσικές περιοχές. Αποσκοπεί στην απόλαυση και την εκτίµηση της φύσης αλλά και των πολιτισµικών στοιχείων. Προάγει τη διατήρηση της φύσης, οι επισκέπτες επιδρούν λίγο στο περιβάλλον, γιατί το προσέχουν και διασφαλίζει ενεργή κοινωνικο-οικονοµική ανάµειξη του ντόπιου πληθυσµού.

Ο οικοτουρίστας

- προστατεύει ο ίδιος το περιβάλλον από τη ρύπανση αποφεύγοντας ο ίδιος να ρυπάνει,

- αποφεύγει κάθε ενόχληση των φυσικών βιοτόπων ή διατάραξη της ισορροπίας των οικοσυστηµάτων.

Ο οικοτουρίστας µπορεί

- Να περιπλανηθεί στα αισθητικά δάση ή να εξερευνήσει τους εθνικούς δρυµούς ή να περπατήσει δίπλα σε ποτάµια ή λίµνες,

- Να απολαύσει τα µνηµεία της φύσης, φαράγγια, σπήλαια, κλπ., - Να παρατηρήσει και να θαυµάσει τα πουλιά της περιοχής αλλά και αποδηµητικά ,

- Να µελετήσει την χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής, - Να συµµετάσχει σε αθλητικές δραστηριότητες (κανώ, καγιάκ, ποδήλατο βουνού, κ.λ.π.,

- Να διαµείνει σε πρότυπες αγροτουριστικές µονάδες και να αναγνωρίσει την τοπική, αρχιτεκτονική, πολιτιστική και γαστρονοµική παράδοση,

- Να συµµετάσχει σε οικολογική δράση µαζί µε τους κατοίκους της περιοχής.

Ι) Ο αλιευτικός τουρισµός

Αποτελεί µια νέα, εναλλακτική µορφή τουρισµού, που περιλαµβάνει δράσεις ψυχαγωγίας, ενηµέρωσης, αναψυχής, ανάδειξης του τρόπου ζωής των αλιευτικών κοινοτήτων, ανάδειξης του αλιευτικού πλούτου και της βιοποικιλότητας των υδάτινων οικοσυστηµάτων, ενώ βεβαίως αποτελεί µια πρόσθετη πηγή απόκτησης εισοδήµατος από τους επαγγελµατίες αλιείς.

Νέοι τοµείς τουρισµού και συνεργασίας της χώρας µας µε επίσηµους Τουρισµού άλλων χωρών αποτελούν ο φορείς αποτελούν:

Κ)ο Γαστρονοµικός τουρισµός,

Λ) ο Οινολογικός,

Μ) ο Τουρισµός για την προώθηση του κινηµατογράφου,

Ν)ο Τουρισµός για την προώθηση κοινών προγραµµάτων πολιτιστικού τουρισµού και πολιτιστικών διαδροµών των χωρών – µελών και την ανάδειξη του πλούσιου πολιτιστικού παρελθόντος και την διαµόρφωση κοινής «τουριστικής ταυτότητας»15,

Ξ) ο Ιαµατικός τουρισµός – τουρισµός Υγείας,

Ο) ο Σπηλαιολογικός – γεωλογικός τουρισµός,

Π) ο Καταδυτικός τουρισµός,

Ρ) ο Θρησκευτικός τουρισµός,

Σ) ο τουρισµός Πολυτελείας.

Η Καινοτοµία αρωγός της Βιώσιµης Ανάπτυξης

Με τη φράση «καινοτοµία» εννοούµε τον πετυχηµένο συνδυασµό µιας ιδέας µε εµπορική αξιοποίησή, µε την βοήθεια κυρίως της Τεχνολογίας, µε αποτέλεσµα είτε την καινοτοµία προϊόντος (ένα νέο ή σηµαντικά αναβαθµισµένο τεχνολογικά προϊόν), διαφορετικό από τα άλλα είτε την καινοτοµία διαδικασίας (µια νέα ή σηµαντικά αναβαθµισµένη διαδικασία παραγωγής προώθησης ή διανοµής προϊόντος εµπορικού, που δεν θα µπορούσε να παραχθεί διαφορετικά ή που η παραγωγή και η διανοµή του θα ήταν περιορισµένη (µη εµπορική)]16.

Για την ανάπτυξη της τεχνολογικής καινοτοµίας, των καινοτοµιών δηλ. σε διαδικασίες ή και προϊόντα απαιτούνται σηµαντικές επενδύσεις. Σύµφωνα µε σχετικά πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα για την Καινοτοµία σε 15.000 περίπου επιχειρήσεις

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!15Σχετικό παράδειγµα ο Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ), ο οποίος στα πλαίσια της παραπάνω προσπάθειας, οργάνωσε στην Αθήνα, στις 16 Οκτωβρίου 2014 την Έκθεση µε τον τίτλο: «Μεσαιωνικά Λιµάνια – Σταθµοί στους θαλάσσιους δρόµους της Ανατολής: Βόρειο Αιγαίο, Μαύρη Θάλασσα, Κασπία Θάλασσα». 16www.eoppep.gr /teens/businessman.

µε 10 εργαζόµενους και άνω σε διάφορους κλάδους οικονοµικής δραστηριότητας, οι ελληνικές επιχειρήσεις που καινοτοµούν προχωρούν κυρίως σε αγορά µηχανηµάτων, εξοπλισµού, λογισµικού και εγκαταστάσεων ή επενδύουν σε δραστηριότητες, όπως ο σχεδιασµός των προϊόντων, η προώθηση ή η εισαγωγή καινοτοµιών στην αγορά π.χ. Digital, πουπαρέχουν πληροφορίες πώς θα φθάσουν οι επισκέπτες στο κατάλυµα ή σε άλλους προορισµούς17αλλά και η κατάρτιση του προσωπικού τους18.

Α) Καινοτοµία και Ξενοδοχεία

Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασµός, ακριβώς επειδή ενσωµατώνει αισθητικά την ξενοδοχειακή µονάδα στο περιβάλλον, όταν προωθεί τις νέες τεχνολογίες συµβάλλει

- στη µείωση του λειτουργικού κόστους, - στην προστασία του περιβάλλοντος και - στην ανάπτυξη του τουρισµού.

Η ενεργειακή κατανάλωση19 είναι εξαιρετικά σηµαντική στην τουριστική

βιοµηχανία, αφού, είναι γνωστό, ότι οι συµβατικές ενεργειακές τεχνολογίες δηµιουργούν πολλά περιβαλλοντικά προβλήµατα.

1) Πρακτικές εξοικονόµησης ηλεκτρικής ενέργειας: - Οι ενεργειακές ανάγκες ενός ξενοδοχείου είναι αρκετά µεγάλες και εξαρτώνται από το µέγεθός του. Πολλά ξενοδοχεία σήµερα είναι εξοπλισµένα µε παράθυρα, που εξασφαλίζουν ακουστική και θερµική µόνωση, γεγονός που εξασφαλίζει και µείωση στην κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύµατος.

- Ο έλεγχος και η καταγραφή της δαπάνης της ηλεκτρικής ενέργειας σε όλους τους χώρους του καταλύµατος έχει τεράστια ζωτική σηµασία. Συστήµατα, όπως το BuildingManagementSystem καταγράφουν, εκτός από τη δαπάνη της ηλεκτρικής ενέργειας και την κατανάλωση νερού.

- Η στροφή προς τις ανανεώσιµες µορφές ενέργειας, όπως π.χ. η ηλιακή είναι εξαιρετικά σηµαντική και απαραίτητη προϋπόθεση, για να αποκτήσει οικολογικό σήµα ένα ξενοδοχείο. Εδώ και χρόνια πλέον, στις περισσότερες χώρες της Μεσογείου χρησιµοποιούνται κατά κόρον οι ηλιακοί θερµοσίφωνες για την παραγωγή ζεστού νερού ή ηλιακά φωτιστικά για τον φωτισµό των εξωτερικών χώρων του καταλύµατος, ενώ τα τελευταία χρόνια δεν είναι λίγοι οι επιχειρηµατίες που παράγουν ρεύµα για την ξενοδοχειακή τους µονάδα µέσω των φωτοβολταϊκών συστηµάτων.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!17Έκθεση Τουρισµού, 4-6/12/2014, Αεροδρόµιο «Ελ. Βενιζέλος» 18Εφηµερίδα Καθηµερινή, «Καινοτοµεί µια στις δύο ελληνικές επιχειρήσεις», 10/11/2014, Αθήνα. 19Ξενοδοχειακό Επιµελητήριο, 2011, «Περιβάλλον, Ενέργεια, Οικολογία».

- Ρεύµα εξοικονοµείται κυρίως στα δωµάτια του ξενοδοχείου µε συστήµατα, όπως: 1. την διακοπή λειτουργίας του κλιµατιστικού, όταν το παράθυρο του δωµατίου παραµένει ανοικτό,

2. τη χρήση κάρτας – κλειδιού για την παροχή ρεύµατος στα δωµάτια

2) Πρακτικές προστασίας των αποθεµάτων νερού και διαχείρισης των Απορριµµάτων:

- Η έλλειψη της πηγής νερού, που είναι η πηγή ζωής, αλλά και η µη ορθή διαχείριση των απορριµµάτων είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει υποβάθµιση της ζωής και της υγείας όλων των έµβιων όντων. Ως ορθές περιβαλλοντικές πρακτικές από την πλευρά των επιχειρηµατιών, µπορούµε να αναφέρουµε:

- Την προστασία των υδάτων από τη µόλυνση κάνοντας χρήση όλων των επιστηµονικών µεθόδων, που έχουµε στη διάθεσή µας.

- Την υιοθέτηση συστηµάτων εξοικονόµησης νερού, όπως τοποθέτηση φωτοκύτταρων ή συστηµάτων ρύθµισης της ροής του νερού στις βρύσες των δωµατίων και των κοινοχρήστων χώρων του καταλύµατος.

- Σηµαντικό εργαλείο προς αυτήν την κατεύθυνση αποτελεί ο βιολογικός καθαρισµός τριτοβάθµιου επιπέδου, αφού, σε αυτήν την περίπτωση, το νερό µπορεί να επαναχρησιµοποιηθεί για το πότισµα των κήπων του ξενοδοχείου.

- Τη µείωση των απορριµµάτων και µάλιστα µέσα από ένα τέτοιο τρόπο διαχείρισης, που θα αποφέρει και έσοδα, όπως συµβαίνει εάν εφαρµοσθεί το τρίπτυχο: Μείωση των απορριµµάτων / Επαναχρησιµοποίηση των υλικών / Ανακύκλωση και Κοµποστοποίηση. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων απαιτείται

1. νέος σχεδιασµός 2. συµµετοχή των τουριστών του καταλύµατος στο πρόγραµµα ανακύκλωσης και

3. εκπαίδευση των εργαζοµένων στην τουριστική µονάδα, για την προσαρµογή τους στα νέα δεδοµένα.

Έτσι η Διοίκηση θα πρέπει να επικεντρωθεί στους παρακάτω

επιµέρους στόχους:

- Συνεργασία µε την τοπική κοινωνία και τους φορείς της για την

πραγµατοποίηση δράσεων για την ορθή χρήση των

αποθεµάτων νερού και τη µείωση της παραγωγής σκουπιδιών.

- Αξιολόγηση των αποφάσεων προµήθειας και αγοράς προϊόντων, έτσι ώστε να επιλέγονται προϊόντα, που µπορούν να επαναχρησιµοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν ή που δηµιουργούν τα λιγότερα απορρίµµατα.

- Πληρέστερη κατανόηση της χρήσης των συσκευών, των εργαλείων και των διαφόρων προϊόντων, διότι ενδέχεται µια διαφορετική χρήση τους να οδηγεί σε µείωση των απορριµµάτων της µονάδας.

- Διερεύνηση της ποσότητας και του είδους των απορριµµάτων από τα διαφορετικά τµήµατα της ξενοδοχειακής µονάδας, έτσι ώστε να µπορεί να εφαρµόζεται συστηµατικός έλεγχος της ροής τους.

- Με τη συγκέντρωση των απαραίτητων πληροφοριών σχετικά µε το είδος και τον όγκο των απορριµµάτων, που η ξενοδοχειακή µονάδα αποβάλλει καθηµερινά, η επιχείρηση είναι σε θέση να θέσει στόχους για το πώς θα επιτύχει τη µείωση των απορριµµάτων της. Βεβαίως αυτό δεν σηµαίνει ότι θα υπάρχει µείωση στην ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών.

- Ενδεχοµένως κάποιες πρακτικές µείωσης των απορριµµάτων µπορεί να είναι αφανείς λειτουργίες της επιχείρησης και κάποιες άλλες περισσότερο φανερές, όπως π.χ. η αντικατάσταση των µικρών µπουκαλιών σαµπουάν στα µπάνια µε δοχεία – δοσοµετρητές, που ξαναγεµίζουν, µικρές ετικέτες µε πληροφορίες γύρω από την ορθή χρήση της απόρριψης σκουπιδιών, ή τη δυνατότητα επιλογής από τον πελάτη των υπηρεσιών καθαρισµού, έτσι ώστε η αλλαγή σεντονιών και πετσετών να µην γίνονται κάθε µέρα καινα εξοικονοµείται νερό και ενέργεια ακόµα και από το πλύσιµο αυτών.

- . Ο ξενοδόχος έχει τρόπους να επικοινωνήσει στους πελάτες την πραγµατική πρόθεση των ενεργειών του, οι οποίες συµπυκνώνονται στη συµβολή του στην προστασία του περιβάλλοντος.

- Σχετικά µε την ανακύκλωση τα πράγµατα είναι ακόµη πιο δύσκολα, διότι κι αν ακόµη υποθέσουµε ότι το προσωπικό εκπαιδεύεται και κάνει ορθά τη συλλογή των ανακυκλώσιµων και οι τουρίστες συµµετέχουν συνειδητά στη ανακύκλωση, δεν είναι στο χέρι των ξενοδόχων να διορθώσουν τις ελλείψεις της πολιτείας σε µηχανισµούς ανακύκλωσης.Όταν οι µηχανισµοί αυτοί υπάρχουν αλλά πολύ µακριά από το ξενοδοχείο, το κόστος µεταφοράς το αναλαµβάνουν οι ίδιοι οι ξενοδόχοι, πράγµα, πολλές φορές, οικονοµικά ανέφικτο για αυτούς. Χαρακτηριστικό το παράδειγµα ξενοδόχου από τη Ρόδο, ο οποίος, έχοντας στο νου του όχι µόνο την εξοικονόµηση από δαπάνες αλλά και την βελτίωση του επιπέδου διαχείρισης της επιχείρησής του, έδινε τα ανακυκλώσιµα υλικά σε γύφτους, οι οποίοι µε τη σειρά τους τα έφερναν και τα πωλούσαν σε εργοστάσια ανακύκλωσης στην Αθήνα.

Οι νέες τεχνολογίες στον Τοµέα του Τουρισµού συµβάλλουν:

- στην ανάπτυξη νέων µορφών τουρισµού µε οικολογικές ευαισθησίες,

- στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας µε την καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών που επιτυγχάνεται,

- στη µείωση των περιβαλλοντικών ζηµιών και επιπτώσεων, - στην αντιµετώπιση κάλυψης των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια, κυρίως στα νησιά,

- στην εξοικονόµηση ενέργειας, - στην χρήση υλικών και διαδικασιών, που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον.

Η προσαρµογή του περιβάλλοντος και των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων στην ανθρωπογενή κλιµατική αλλαγή είναι ένας σχετικά νέος κλάδος στην κλιµατική πολιτική και επιστήµη και έχει αναδειχθεί σε βασικό πυλώνα των «κλιµατικών αναζητήσεων» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν και η χάραξη στρατηγικής για τον περιορισµό των επιπτώσεων της κλιµατικής αλλαγής σε όλους τους τοµείς είναι άκρως αναγκαία και επιβεβληµένη, και αν και αρκετές χώρες, κυρίως της βόρειας και κεντρικής, έχουν εκπονήσει εθνικά σχέδια αντιµετώπισης του προβλήµατος, η Ελλάδα έχει να επιδείξει, δυστυχώς. ελάχιστα στον τοµέα της προσαρµογής.

Και όµως! Η κλιµατική αλλαγή και η εκπόνηση ενός φιλόδοξου σχεδίου αντιµετώπισής της και από τη χώρα µας, µέσα από τη συνεργασία φιλοπεριβαλλοντικών και κοινωνικοοικονοµικών διεργασιών, κρίνουµε ότι δεν αποτελεί βάρος, που δεν µπορούµε να το επωµιστούµε λόγω της οικονοµικής κρίσης αλλά µια µοναδική ευκαιρία για την προστασία του περιβάλλοντος, την τόνωση της ανταγωνιστικότητας και την εξασφάλιση της βιωσιµότητας της οικονοµίας της χώρας µας µέσο-µακροπρόθεσµα.

Η διαχείριση των κινδύνων από την κλιµατική αλλαγή, ενδεχοµένως από ειδικούς επιστήµονες, που θα ασχοληθούν θα οργανώσουν και θα συντονίσουν διαρκούς µηχανισµούς έρευνας, πληροφόρησης, πολιτικού και τελικώς νοµοθετικού έργου, ίσως µας οδηγήσει στην αντιµετώπιση του προβλήµατος. Έχουµε ανάγκη να αφουγκραζόµαστε τις εκθέσεις µη κυβερνητικών οργανώσεων ή άλλων ειδικών επιστηµονικών αλλά και κοινωνικών φορέων, οι οποίες εµπεριέχουν προτάσεις δράσεων για την προσαρµογή όλων των τοµέων, που σχετίζονται µε το περιβάλλον, την κοινωνία, την ανάπτυξη, που αφορούν ειδικά θέµατα γύρω από τη διαχείριση των παράκτιων περιοχών, το θαλάσσιο περιβάλλον, τα δάση, το έδαφος, τη γεωργία, τον τουρισµό, την ενέργεια, την υγεία και το αστικό περιβάλλον.

Η ενδυνάµωση της νοµοθεσίας µας µε τα νέα επιστηµονικά δεδοµένα αποτελεί απαίτηση των καιρών που ζούµε, καθώς επίσης και η ανάληψη πρωτοβουλιών για την αποφυγή εισαγωγής ειδών ξένων προς το ελληνικό θαλάσσιο περιβάλλον, η «προσαρµογή στην κλιµατική αλλαγή» απαραίτητη προϋπόθεση για την έκδοση άδειας λειτουργία σε επιχείρηση, η καταπολέµηση νέων ασθενειών στη γεωργία και την κτηνοτροφία, η συντονισµένη επιµήκυνση της τουριστικής περιόδου,

για να εκλείψει η περιβαλλοντική πίεση των καλοκαιρινών µηνών, η κάκιστη διαχείριση των φυσικών και των ανθρώπινων πόρων της Ελλάδας20.

Δυστυχώς η χάραξη των πολιτικών µείωσης των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου στον τουρισµό βρίσκεται σε εµβρυακό στάδιο στις χώρες της Μεσογείου και εξακολουθεί να µένει αναπάντητο το ερώτηµα: «πώς θα επηρεάσει τον τουρισµό η άνοδος της µέσης θερµοκρασίας στη Μεσόγειο ή σε τι βαθµό είναι αειφόρος η ανάπτυξη µονάδων τεχνητού χιονιού στα χιονοδροµικά κέντρα ως µέσο αντιστάθµισης της απώλειας του φυσικού χιονιού;».

Άλλος σηµαντικός παράγοντας είναι η άνοδος της στάθµης των υδάτων από την υπερθέρµανση και ειδικοί επιστήµονες επισηµαίνουν, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου, ότι οι καταιγίδες από τη µια και η διάβρωση του εδάφους θα προκαλέσουν µείωση της έκτασης των παραλιών τα αµέσως επόµενα χρόνια.

Κατά καιρούς έχουν εξαγγελθεί από κυβερνητικούς φορείς σχέδια της λεγόµενης «πράσινης ανάπτυξης», προκειµένου µικρά νησιά, όπως ο Αη - Στράτης, κ.ά. και ορεινά χωριά να επιτύχουν µηδενική ενεργειακή κατανάλωση, καλύπτοντας τις ενεργειακές ανάγκες τους εξ ολοκλήρου από Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας. Στα σχέδια αυτά, τα οποία δυστυχώς, παραµένουν ακόµη σχέδια, εξακολουθεί να προβλέπεται η εφαρµογή πιλοτικά διαφόρων καινοτοµιών, ενώ οι εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, προσβλέπουν ότι µε την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων, εκτός από το οικολογικό ενδιαφέρον που θα αποκτήσουν οι περιοχές τους, θα γίνουν συγχρόνως πόλος έλξης περισσότερων τουριστών.

Κάτι ανάλογο µπορούµε να πούµε ότι συµβαίνει στο σύµπλεγµα των νήσων «Παξοί και Αντίπαξοι», που εδώ και χρόνια έχουν χαρακτηρισθεί ως προστατευόµενη περιοχή Natura, οπότε ο χαρακτηρισµός τους ως «πράσινων νησιών» αποτελεί µονόδροµο για την ανάπτυξή τους.

Βεβαίως και δεν αρκεί µόνο η εφαρµογή µεθόδων «πράσινης ανάπτυξης»,προέχει η εµπέδωση της οικολογικής συνείδησης στους ντόπιους. Στην Τήλο π.χ. ο δήµαρχος µε µια µερίδα ντόπιων κατάφεραν να προχωρήσουν σε µια σειρά παρεµβάσεων οικολογικού χαρακτήρα, όπως αυτής της απαγόρευσης κυνηγιού και έτσι σήµερα το νησί της Τήλου έχει καταφέρει και δέχεται πολλαπλάσιους τουρίστες, που την επισκέπτονται για καθαρά φυσιολατρικούς λόγους.

Στον Αη – Στράτη εξάλλου οι ντόπιοι προσβλέπουν πέρα απότις Πηγές Ανανεώσιµης Ενέργειας σε µια σειρά οικονοµικών – οικολογικών κινήσεων, όπως η οικολογική κτηνοτροφία και αλιεία και βεβαίως ο αλιευτικός και καταδυτικός

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!20Επιµ. ΣκουλούδηςΣωτ., «Οδικός Χάρτης για την προσαρµογή της Ελλάδας στην Κλιµατική Αλλαγή», WWFΕλλάς, ΕΚΕΠΕΚ, Αθήνα, 2011.

τουρισµός µε στόχο να αυξηθούν οι τουρίστες µε τα παραπάνω ενδιαφέροντα από χώρες του εξωτερικού21.

Τεράστια οικολογική σηµασία έχουν οι φυσικές περιοχές, πολλές από τις οποίες έχουν χαρακτηρισθεί «προστατευόµενες» φυσικές περιοχές ή «µνηµεία της φύσης». Κάθε χρόνο από τον µήνα Φεβρουάριο µέχρι τον µήνα Ιούλιο το χωριό «Σχολάρι» του Δήµου Βόλβης φιλοξενεί πάνω από 150 οικογένειες όχι συνηθισµένων τουριστών. Πρόκειται για δεκάδες ερωδιών, που έρχονται και φωλιάζουν στα τεράστια, ηλικίας 500 ετών και άνω πλατάνια του χωριού, όπου φέρνουν στον κόσµο τα µικρά τους. Λίγο πιο πέρα από το χωριό δεσπόζει ένας εντυπωσιακός ασβεστολιθικός σχηµατισµός –σύµπλεγµα χιλιοτρυπηµένων βράχων- από άλατα, που σχηµατίσθηκαν από πίδακες γεωθερµικού ρευστού πριν από εκατοµµύρια χρόνια, γνωστός ως «Νυµφόπετρα», συνδεδεµένος και µε θρύλο της περιοχής.

Η ωοτοκία των χελωνών στις ακτές του Λαγανά, της Δάφνης, των Σεκανίων και στο µικρό νησί Μαραθονήσι της Ζακύνθου οδήγησαν στην συνεχώς ανοδική τάση του τουρισµού στο νησί της Ζακύνθου. Από την άλλη πλευρά όµως οι θαλάσσιες χελώνες και βεβαίως όχι µόνον αυτές που φθάνουν στη Ζάκυνθο αλλά σε όλες τις περιοχές της Μεσογείου θαλάσσης έχουν ανάγκη να προστατευθούν από τη ρύπανση των υδάτων της θάλασσας, από τη λειτουργία των µηχανών των σκαφών, από τη διάβρωση του εδάφους στις παραλίες, από τη λαθροθηρία. Με άλλα λόγια η τουριστική ανάπτυξη στις παράκτιες περιοχές αποτελεί την κυριότερη απειλή για τη ζωή της θαλάσσιας χελώνας. Το µέλλον της χελώνας εναπόκειται στην συνειδητή απόφαση των τοπικών κοινωνιών να οργανώνουν δράσεις και πρωτοβουλίες για την αποκατάσταση των οικοτόπων, τον καθαρισµό των ακτών, την παρακολούθηση των περιοχών ωοτοκίας, κάτι που µέχρι και σήµερα γίνεται µόνον από εθελοντικές οργανώσεις, που κάνουν αυτή τη δουλειά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, την θέσπιση αυστηρών κανόνων, την ενηµέρωση των ντόπιων και των τουριστών, τη συλλογή επιστηµονικών δεδοµένων, που θα χρησιµοποιηθούν, ενδεχοµένως, ως µέτρα πρόληψης.

Γ) Νέες Τεχνολογίες και Ξενοδοχεία

Ιδιαίτερα ο ξενοδοχειακός τοµέας χαρακτηρίζεται και είναι, όπως έχουµε ήδη διαπιστώσει, ως αρκετά ενεργοβόρος, καθώς τα απαιτούµενα επίπεδα άνεσης και πολυτέλειας επιβαρύνουν το περιβάλλον, αφού οι τοµείς που καταναλώνεται περισσότερη ενέργεια είναι αυτοί της θέρµανσης και κλιµατισµού, της παραγωγής ζεστού νερού χρήσης, του φωτισµού και των µαγειρείων.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!21Ξενοδοχειακό Επιµελητήριο, «Και ένα και δύο και τρία … πράσινα νησιά – Ελληνικά Ξενοδοχεία – Τουρισµός – Πολιτισµός», Αθήνα, Αύγουστος 2011.

Ανάλυση Ενεργειακών καταναλώσεων σε ένα τυπικό ξενοδοχείο22.

Αρχικά οι παράµετροι που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη πριν την κατασκευή ενός ξενοδοχείου είναι ο βιοκλιµατικός σχεδιασµός ικανός να βοηθήσει στην εκµετάλλευση της φυσικής θέσης και την εξοικονόµηση πόρων µε απόλυτο σεβασµό στην αρµονία του φυσικού περιβάλλοντος.

Βασική «πράσινη» αρχιτεκτονική πρόταση εξάλλου είναι τα µικρά µεγέθη και

λιτά σχήµατα κτιρίων επηρεασµένα από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική να εναρµονίζονται µε το φυσικό περιβάλλον και την αρχιτεκτονική κληρονοµιά του τόπου.

Χαρακτηριστικά παραδείγµατα µε στόχο την προβολή των θετικών επεµβάσεων, δείχνουν τα πρώτα βήµατα για την λεγόµενη «πράσινη Διαπίστευση ή τον «Οικολογικό Τουρισµό»και τα «Πράσινα ξενοδοχεία»δίνουν µία διάσταση αισιοδοξίας για το µέλλον. Είναι ανάγκη να προστατέψουµε το περιβάλλον στο οποίο ζούµε.

Τα τελευταία χρόνια ο αριθµός των ξενοδοχείων που εφαρµόζουν περιβαλλοντική πολιτική διαρκώς αυξάνεται . Γιατί τα Πράσινα ξενοδοχεία εκτός ότι εξοικονοµούν χρήµατα στον ιδιοκτήτη, εξοικονοµούν φυσικούς πόρους στον πλανήτη ενισχύοντας την βιωσιµότητα, ενώ παράλληλα προωθούν την περιβαλλοντική συνείδηση στους φιλοξενούµενους και στους εργαζόµενους. Τέλος γιατί υπάρχουν τουρίστες που είναι "περιβαλλοντικά ευαισθητοποιηµένοι" οι οποίοι εφαρµόζουν απλές πρακτικές εξοικονόµησης στην καθηµερινότητα και θέλουν όταν ταξιδεύουν να τους δίνεται η ίδια δυνατότητα εφαρµογής των πιστεύω τους.

Σε έρευνα που διεξήγαγε η «GreenSeal», ένας οργανισµός που πιστοποιεί τις περιβαλλοντικές πολιτικές ποικίλων επιχειρήσεων, πριν από λίγα χρόνια διαπίστωσε ότι κατά µέσο όρο ένα ξενοδοχείο 150 δωµατίων καταναλώνει σε µία εβδοµάδα, όσο 1004 νοικοκυριά σε ένα χρόνο! Ο βασικός λόγος είναι ότι οι άνθρωποι στις κατοικίες τους έχουν επίγνωση του κόστους του νερού και της ενέργειας, ενώ στα ξενοδοχεία η αυξηµένη κατανάλωση δεν έχει καµία επίδραση στην τιµή. Η δυνατότητα της αυξηµένης κατανάλωσης είναι απόλυτα συνυφασµένη µε την παροχή υπηρεσιών και την πολυτέλεια.

Μπορούµε όµως να έχουµε την πολυτέλεια ενός ξενοδοχείου χωρίς να καταστρέφουµε το περιβάλλον; Υπάρχουν πολλές τεχνολογίες π.χ. αποταµίευσης νερού που µειώνουν τις λειτουργικές δαπάνες. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα ξενοδοχεία που χρησιµοποιούν σύγχρονες τεχνολογίες εξοικονόµησης νερού, καταναλώνουν το ένα πέµπτο του νερού ανά φιλοξενούµενο σε σχέση µε ξενοδοχεία που δεν χρησιµοποιούν και το σηµαντικότερο είναι ότι οι φιλοξενούµενοι δεν παρατηρούν καµία διαφορά στα

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!22Πηγή: International Energy Agency / CADDET

επίπεδα άνεσης και πολυτέλειας. Αυτές οι συσκευές εκτός του ότι συµβάλλουν στην µείωση του νερού συµβάλλουν και στην µείωση της ενέργειας για θέρµανση νερού.

Τα Πράσινα Ξενοδοχεία επιδεικνύουν καθηµερινά ότι οι περιβαλλοντικοί και οικονοµικοί στόχοι µπορούν να επιτευχθούν παράλληλα.

Πολλά και σηµαντικά βήµατα γίνονται, σχεδόν απαρατήρητα για τους πολλούς, που συµβάλλουν όµως µε θετικό τρόπο στην βελτίωση του δοµηµένου και του φυσικού περιβάλλοντος. Η ανάδειξη της πράσινης πολιτικής µε την εφαρµογή του θεσµού της βράβευσης ενός πράσινου ξενοδοχείου και στην Ελλάδα είναι όχι µόνο ζητούµενο αλλά επιτακτική ανάγκη.

Το ελληνικών συµφερόντων ξενοδοχείο Negroponte Resort23 στην Ερέτρια, που επισκεφθήκαµε φέτος στις 29 Ιανουαρίου όλοι οι µαθητές της Γ΄ Γυµνασίου µε καθηγήτριές µας στα πλαίσια της διδασκαλίας του µαθήµατος του Σ.Ε.Π., έχει λάβει το βραβείο «TheGreenKey»24.

Το ελληνικών επίσης συµφερόντων ξενοδοχείο Costa Navarino25 κοντά στην Πύλο στην Καλαµάτα, αποτελεί πρότυπο ξενοδοχείο βιώσιµης ανάπτυξης ως προς την αρχιτεκτονική και τους κανόνες δόµησης, που ακολουθήθηκαν, τους εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους, τον σεβασµό, την προστασία αλλά και την ανάδειξη των γύρω φυσικών περιοχών, τον σεβασµό της πολιτιστικής κληρονοµιάς, τη γενικότερη προσπάθεια για αρµονική συνύπαρξη ανθρώπων και φυσικής – πολιτιστικής κληρονοµιάς.

Με την διαδικασία της βράβευσης γίνονται όλο και πιο γνωστά τα Πράσινα ξενοδοχεία και ανεβαίνουν στις προτιµήσεις του κόσµου. Τα βραβευµένα ξενοδοχεία του µέλλοντος δεν θα είναι εκείνα που θα προσφέρουν τις περισσότερες ανέσεις αλλά εκείνα που θα προσφέρουν τις περισσότερες ανέσεις προκαλώντας τις λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον ανακυκλώνοντας τα σκουπίδια τους και ενθαρρύνοντας την ορθολογική κατανάλωση ενέργειας. Σήµερα το ξενοδοχείο “RamadaCouranIslandCoveResort”κτισµένο σε νησί, κοντά στην πόλη Queenslandτης Αυστραλίαςαποτελεί διεθνές πρότυπο οικοτουριστικού καταλύµατος ως προς τον σχεδιασµό, την κατασκευή και τις λειτουργίες του. Μετρά στο ενεργητικό του πολλά βραβεία εθνικά και διεθνή και Πιστοποίηση για εξαιρετικού επιπέδου οικοτουρισµό, ενώ δεν παραλείπει να βραβεύει και το ίδιο τους πελάτες εκείνους, που ξοδεύουν τη λιγότερη ποσότητα νερού και ηλεκτρισµού.

Δ) Ποιο είναι το Οικολογικό Ξενοδοχείο

1. Εξαρτάται από το φυσικό περιβάλλον

2.Τηρεί την οικολογική βιωσιµότητα

3. Παρέχει προγράµµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

4. Συµβάλει στην εξοικονόµηση νερού και ενέργειας.

5. Παρέχει ανανεώσιµες πηγές ενέργειας όπως ηλιακή και αιολική.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!23www.Negroponteresort.com 24Διεθνές βραβείο που δίνεται στα ξενοδοχεία που έχουν πετύχει να επιτύχουν αύξηση των πελατών τους και σταθερότητα στο προσωπικό τους µέσα από την ανάπτυξη µεθόδων λειτουργίας στη βάση της αρχής της βιώσιµης ανάπτυξης, Agrocapital<<Ecoδράσεις: greenkey>>. 25www.costanavarino.com

6. Ο φωτισµός του είναι µε βάση τα φώτα τεχνολογίας.

7. Παρέχει στους πελάτες του βιολογικά και φυσικά προϊόντα.

8. Έχει διάφορα οικολογικά χαρακτηριστικά, όπως κήπο µε βιολογικά λαχανικά.

9. Χρησιµοποιεί οργανικές πετσέτες και αντίστοιχα βαµβάκι

10. Τηρεί την ανακύκλωση.

11. Απαγορεύει το κάπνισµα.

10 λόγοι για να αποκτήσει η επιχείρηση ή το ξενοδοχείο

το Οικολογικό Σήµα (Eco – label)

1. Μείωση της επίδρασης στο περιβάλλον

2. Ανταπόκριση στις αυξανόµενες προσδοκίες των επισκεπτών, αφού ολοένα και περισσότεροι επισκέπτες λαµβάνουν υπόψη τους στην επιλογή τουριστικού καταλύµατος την πιστοποίησή του ως οικολογικού.

3. Προσέλκυση νέων πελατών, αφού ολοένα και περισσότεροι τουριστικοί πράκτορες στην περιοχή της Μεσογείου δηλώνουν πως ενδιαφέρονται να προσφέρουν φιλικά προς το περιβάλλον ταξίδια, µε βάση την περιβαλλοντική ποιότητα του καταλύµατος.

4. Μειωµένη κατανάλωση και κόστος στους λογαριασµούς ύδρευσης και ενέργειας.

5. Βελτίωση της ανταγωνιστικής θέσης µε την απόκτηση του Eco – label ή GreenKey ή του GreenGlobe26.

6. Μακροπρόθεσµα επιχειρηµατικά οφέλη. Επιδεικνύοντας σωστές πρακτικές, διασφαλίζεται συνεργασία µε άλλους επιχειρηµατίες αλλά και τοπικούς και κυβερνητικούς φορείς στη διασφάλιση της προστασίας του τοπικού περιβάλλοντος.

7. Θεσµικές αλλαγές. Το οικολογικό σήµα επιτρέπει την πρόβλεψη των µελλοντικών κανονισµών σχετικά µε την προσπάθεια για ενεργειακή απόδοση ενάντια στην κλιµατική αλλαγή, την παροχή υπηρεσιών υγείας, τη διαχείριση κινδύνου κ.ά.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!26

8. Κίνητρα στο προσωπικό: εάν τα µέλη του προσωπικού της επιχείρησης αντιληφθούν ότι ο επιχειρηµατίας νοιάζεται για βιώσιµη ανάπτυξη, αυτό θα αυξήσει την παρακίνηση, την αφοσίωση και την αποτελεσµατικότητα του προσωπικού.

9. Βελτίωση σχέσεων µε εργολήπτες και προµηθευτές. Η περιβαλλοντική πολιτική και απόδοση επιβραβεύεται και αποτελεί παράδειγµα προς µίµηση, ενώ παράλληλα δηµιουργεί σχέση εµπιστοσύνης µε τους εργολήπτες και τους προµηθευτές.

Το Eco – label υποστηρίζει άλλωστε την ανάπτυξη τοπικής παραγωγής τροφίµων και µικρές εφοδιαστικές αλυσίδες (πχ. βιολογικό ψωµί, παραδοσιακά γλυκά, βιολογικά λαχανικά και κρεατικά, κ.ά.) .

10. Αύξηση θετικού οράµατος της εταιρίας µέσα από εκθέσεις και εκδηλώσεις για την παρουσίαση της περιβαλλοντικής βιωσιµότητας στους επιχειρηµατικούς συνεργάτες και πελάτες.

!

ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ

ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Πλήθος ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, εµπορικών και µη, λαµβάνουν χώρα στο παράκτιο περιβάλλον, αυτό δηλ. που ορίζεται ως το σηµείο µετάβασης από την ξηρά στη θάλασσα και οι άνθρωποι, από την αρχαιότητα µέχρι και σήµερα, κάνουν χρήση του µεγάλης ποικιλίας αποθέµατος φυσικών του πόρων. Η ισορροπίαανάµεσα σε αυτό και τις ανθρώπινες δραστηριότητες είναι εξαιρετικά λεπτή και γι’ αυτό, κρίνουµε, ότι δεν θα πρέπει να νοείται «αποτελεσµατική» διαχείρισή του παράκτιου περιβάλλοντος χωρίς να έχει προηγηθεί µια «ολιστική» προσέγγιση, µια προσέγγιση δηλ. που δεν θα είναι αποσπασµατική, λαµβάνοντας µόνον υπόψη τα οικονοµικά ή εµπορικά ή και ιδιωτικά ενδεχοµένως συµφέροντα αλλά που θα λαµβάνει υπόψη της τον σεβασµό και την διασφάλιση του συνόλου των βιολογικώνκαι φυσικών χαρακτηριστικών, που έχουν πιστοποιηθεί ότι υπάρχουν στη συγκεκριµένη περιοχή27.

Προς την κατεύθυνση αυτή κινείται τόσο η ευρωπαϊκή νοµοθεσία, όσο και η κοινή πολιτική που ακολουθείται και εφαρµόζεταιαπό τις χώρες – µέλη της Ε.Ε.. Στόχος δηλ. της συνεργασίας αυτής είναι ηδιασφάλιση µιας ενιαίας αντιµετώπισης των κοινωνικοοικονοµικών και των περιβαλλοντικών ζητηµάτων στις αποφάσεις και τα µέτρα που, ενδεχοµένως, θα επηρεάσουν τις παράκτιες ζώνες, ως στρατηγικό σχέδιο που αφορά είτε ολόκληρη τη χώρα, όπως π.χ. η δηµιουργία ενός µεγάλου, σύγχρονου λιµανιού, είτε έναν τόπο, όπως π.χ. ένα σχέδιο διαχείρισης µιας παραλίας.

Δυστυχώς δεν έχει υιοθετηθεί, µέχρι και σήµερα, µια ενιαία Διαχείριση των παράκτιων ζωνών σε διεθνές επίπεδο, αφού οι διάφορες χώρες, λόγω ακριβώς των διαφορετικών συµφερόντων, εξακολουθούν να διαφωνούν. Οι κύριες λοιπόν συµβάσεις του Οργανισµού των Ηνωµένων Εθνών, που εστιάζουν στη βιώσιµη

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!27UNEP and UNWTO, 2012.

ανάπτυξη του παράκτιου και του θαλάσσιου περιβάλλοντος είναι: η Διεθνής Σύµβαση της Βιολογικής Ποικιλότητας, η Διεθνής Σύµβαση του Δικαίου της Θάλασσας και το Κεφάλαιο 17 της Agenda 21.

Αποφασισµένοι να επισκεφθούµε –στα πλαίσια της υλοποίησης του Προγράµµατοςµας-τη χώρα της Μάλτας, είχαµε µεγάλη περιέργεια και ανάµεικτα συναισθήµατα για το τι επρόκειτο να δούµε και να κάνουµε εκεί.

Στην έρευνα που είχαµε ήδη κάνει για τη µικρή αυτή χώρα από κάποιες πηγές αντλήσαµε την πληροφόρηση ότι στη Μάλτα, όπως και στην Ελλάδα, ακολουθήθηκε το τρίπτυχο των τριώνS “Sea, SunandSand” µε αποτέλεσµα να δηµιουργηθούν καχέκτυπα και όχι πρότυπα τουριστικής – βιώσιµης ανάπτυξης, όπως: τεράστια ξενοδοχεία σε τµήµατα παραλιών, που αλλοίωσαν ή κατέστρεψαν την γεωµορφολογία των περιοχών και εµποδίζουν την θέα προς τη θάλασσα των άλλων ξενοδοχείων, που κτίστηκαν στη συνέχεια υποχρεωτικά πίσω από αυτά, να έχει γίνει παραβίαση των βασικών κανόνων πολεοδοµίας, να µην έχουν ληφθεί εξ αρχής µέτρα προστασίας των γύρω περιοχών και του εν γένει φυσικού περιβάλλοντος, να έχουν κτισθεί µεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήµατα και Καζίνο ταυτίζοντας έτσι την τουριστική ανάπτυξη µόνο µε την τεράστια οικονοµική ωφέλεια µερικών ξένων, µεγάλων επιχειρήσεων, εκπροσώπων –τις περισσότερες φορές- πολυεθνικών συµφερόντων.

Από άλλες πηγές πάλι είχαµε αντλήσει την πληροφόρηση ότι την τελευταία κυρίως δεκαετία, έγινε και εξακολουθεί να γίνεται µια κοινή προσπάθεια τόσο από τους κατοίκους, όσο και από τον επίσηµο Οργανισµό Τουρισµού της Μάλτας να εδραιωθεί στις συνειδήσεις των ανθρώπων ο Τουρισµός ως κοινωνικό αγαθό και να σταµατήσει το φαινόµενο της ανάπτυξης του τουρισµού στο όνοµα της διαστρεβλωµένα εννοούµενης οικονοµικής ανάπτυξης της χώρας28. Αυτόν τον στόχο οι Μαλτέζοι αποφάσισαν να τον επιτύχουν µέσα κυρίως από την ανάδειξη των πολιτισµικών µνηµείων και της Ιστορίας της µικρής αυτής χώρας, την ανάπτυξη και την προώθηση µορφών εναλλακτικού τουρισµού, µέσα από την αξιοποίηση όλων των περιοχών του νησιού της Μάλτας και των γύρω µικρών νησιών, κυρίως αυτού του Γκόζο, καθώς επίσης την προώθηση του Πολυτελούς ή του Συνεδριακού, καθώς και του Μαζικού Τουρισµού σε νέες βάσεις, εµπνεόµενες από την Αρχή της Βιώσιµης Ανάπτυξης29.

Δεν θα πρέπει να ξεχνούµε ότι όλες οι παράκτιες χώρες, παρά την µέχρι τώρα τεράστια καταστροφή που έχουν υποστεί από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, εξακολουθούν να είναι πλούσιες σε φυσικούς πόρους και να φιλοξενούν σηµαντικούς οικοτόπους και είδη που έχουν χαρακτηρισθεί προστατευόµενα.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!28Manwel Debono, “Promoting green jobs throughout the crisis”, EEO Review,Centre for Labour Studies, University of Malta, 2013, σελ. 2 -10. 29Briguglio M., “Chapter 2. A civil society perspective of sustainable energy policy and green jobs in Malta as a small EU state” in Rizzo S. (ed.), Case Studies from Malta, 2011.

Η επένδυση στην εκπαίδευση αποτελεί αναµφισβήτητα το κλειδί για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη του Τουρισµού. Οι «πράσινες» δεξιότητες, που αποκτούν οι άνθρωποι, όταν ακόµη σπουδάζουν ή είναι ήδη εργαζόµενοι και επιµορφώνονται σε ειδικά σεµινάρια, περιλαµβάνουν και την ικανότητα των ανθρώπων αυτών να ενσωµατώνουν στη λήψη των αποφάσεών τους την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση30.

- Σε σχέση µε τα «πράσινα επαγγέλµατα»31, που έχουν αναπτυχθεί ή που

θα µπορούσαν να αναπτυχθούν σε υγιέστερη βάση και µε άµεσο στόχο την διασφάλιση της ποιότητας των προϊόντων ή των παρεχοµένων υπηρεσιών και τον σεβασµό στη διατήρηση του φυσικού και του πολιτιστικού περιβάλλοντοςστις τουριστικές περιοχές και µετά από σχετικές σπουδές τα περισσότερα εξ αυτών, θεωρούµε ότι είναι εκείνα που εστιάζουν:

# Στην υιοθέτηση αυστηρότερων κανόνων γύρω από τους όρους δόµησης και έργων υποδοµής.

# Στην ανεύρεση καινοτόµων λύσεων 32 για την προστασία των οικοσυστηµάτων και στην απόρριψη εύκολων (παραδοσιακών) λύσεων για την απόκτηση κέρδους.

# Στον συστηµατικό έλεγχο της ρύπανσης και την επιβολή αυστηρών ποινών στους παραβάτες, όποιοι και να είναι αυτοί, χωρίς καµία εξαίρεση.

# Στην πρόληψη ή την αντιµετώπιση των κλιµατικών αλλαγών. # Στην αναζωογόνηση των τοπικών κοινωνιών µέσα κυρίως από την ίδρυση φιλοπεριβαλλοντικών εγκαταστάσεων αναψυχής στα εθνικά πάρκα ή στα περιβαλλοντικά µονοπάτια, στις παραλίες ή εγκαταστάσεων ιχθυοκαλλιεργιών ή ψαρέµατος µε βάρκες ή καΐκια, των οποίων η λειτουργία σε καµιά περίπτωση δεν θα ρυπαίνει το θαλάσσιο ή το παράκτιο περιβάλλον.

# Στην παροχή άρτιων υπηρεσιών προς τους τουρίστες ως ιδιοκτήτες ή Διευθυντικά στελέχη ή υπάλληλοι σε παράκτια ξενοδοχεία, εστιατόρια , καφετέριες ή µπαρ και συγκεκριµέναως µάγειρες, σερβιτόροι, καθαριστές, καµαριέρες, έως τις θέσεις υψηλής ευθύνης, όπως Διευθυντής προσωπικού ή Διευθυντής Μάρκετινγκ ή Διευθυντής Ασφάλειας ή Διευθυντής ποιότητας προϊόντων ή υπηρεσιών,υπεύθυνοι για την επιλογή µουσικής στις εν λόγω επιχειρήσεις, ναυαγοσώστες, υπεύθυνοι για την εκµετάλλευση της παραλίας µε ενοικίαση οµπρελών και ξαπλώστρων ή θαλασσίων µέσων άθλησης ή αναψυχής, όπως π.χ. θαλασσίων ποδηλάτων, βαρκών, κ.α.,

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!30Cedefop, Skills for green jobs: a European synthesis, GHK report for the European Centre for the Development of Vocational Training, Thessaloniki, 2010. 31www.jobsingreen.eu , www.greencareercentral.com , www.greencollar.org . 32www.MEPA, Malta Environment & Planning Authority.com, “Delimara Power Station, Marsaxlokk, Malta”.

# Στην αναβάθµιση των σχετικών σπουδών στη Δευτεροβάθµια και την Τριτοβάθµια Εκπαίδευση µε την ενδυνάµωση της περιβαλλοντικής συνείδησης των σπουδαστών και τις συστηµατικές επιτόπιες επισκέψεις, παρακολούθηση σχετικών σεµιναρίων, ενεργό συµµετοχή σε σχετικές εθελοντικές οργανώσεις, κ.ά..

Με βάση την κοινή αγροτική πολιτική που έχουν υιοθετήσει τα κράτη – µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάθε χώρα – µέλος, έχει αναλάβει την ευθύνη, να εκπροσωπείται από όλους τους φορείς της αγροτικής πολιτικής, δηλ. την κυβέρνηση, τους αγρότες σε εθνική κλίµακα, τις οµάδες αγροτών τοπικής δράσης και τις αρµόδιες µη κυβερνητικές οργανώσεις και να λαµβάνει σχετικές αποφάσεις και να τις υλοποιεί µέσα από κοινή προσέγγιση και πρακτική,

- παρέχοντας συνεχή πληροφόρηση αλλά και εκπαίδευση στους ενδιαφεροµένους (µεµονωµένους ή ντόπιες οµάδες ανθρώπων αγροτών ή και µη αγροτών, οι οποίοι θέλουν να ασχοληθούν για πρώτη φορά µε γεωργική εκµετάλλευση ή επιχείρηση

- ή θέλουν να βελτιώσουν τους τρόπους παραγωγής µέσα από σύγχρονες και περισσότερο οικολογικές πρακτικές.

Μέσα από την ενιαία ευρωπαϊκή κοινοτική πολιτική προωθείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο

η οργανική καλλιέργεια γεωργικών προϊόντων ή η παραγωγή οργανικών κτηνοτροφικών προϊόντων ή µελιού (χωρίς δηλ. τη χρήση βλαβερών για το υπόλοιπο οικοσύστηµα φυτοφαρµάκων ή λιπασµάτων),

ενώ υπάρχουν πέρα από τους επιµέρους κρατικούς φορείς και µη κυβερνητικές οργανώσεις, διακρατικές ή εθνικές, που προσπαθούν να προωθήσουν οργανικές αγροτικές πολιτικές µέσα από εκπαίδευση και πληροφόρηση,

µέσα από τη µεταφορά και τη διάδοση των πλεονεκτηµάτων των οργανικών τροφών (περισσότερο νόστιµες και περισσότερο υγιεινές),

την προώθηση του αγροτουρισµού ως ένα συµπληρωµατικό τρόπο ζωής για τους ίδιους τους αγρότες στην αρχή, ώστε στη συνέχεια να µπορούν οι ίδιοι να τον υποστηρίζουν άµεσα στους ενδιαφερόµενους γι’ αυτό το είδος τουρισµού, ταξιδιώτες και την προώθηση από τους ίδιους ενός καλύτερου τρόπου ζωής στον καταναλωτή,

παρέχοντάς του προϊόντα, που έχουν παραχθεί σε αρµονία µε το τοπικό οικοσύστηµα.

Στην Ελλάδα αλλά και στη χώρα της Μάλτας, οι τουρίστες έχουν τη δυνατότητα έναντι αντιτίµου, να περάσουν λίγες ώρες ή και µια ολόκληρη ηµέρα σε ένα αγρόκτηµα µετέχοντας οι ίδιοι στις αγροτικές εργασίες και ετοιµάζοντας το

µεσηµεριανό φαγητό ή να µείνουν σε ξενώνα – αγρόκτηµα και να ακολουθήσουν ένα κοινό µε τους ιδιοκτήτες της φάρµας πρόγραµµα σε καθηµερινή βάση. Κοινός βασικός στόχος των κρατών µελών της ΕΕ από παλιά είναι η στήριξη και η ενθάρρυνση -τόσο σε διακρατικό, όσο και σε εθνικό επίπεδο- τέτοιων «επιχειρήσεων» για την βελτιστοποίηση της απόδοσης των περιορισµένων -ούτως ή άλλως- φυσικών πόρων µέσα από µια διαχείριση σεβασµού αυτών των πόρων. Προς αυτήν την κατεύθυνση άλλωστε κινήθηκαν τα προγράµµατα της Ε.Ε. µε το όνοµα “LEADER”, πολλά των οποίων έχουν αξιοποιηθεί σε όλες τις χώρες της ΕΕ, είτε από ιδιωτικούς είτε από δηµόσιους φορείς.

Πολλοί σύγχρονοι κάτοικοι της Μάλτας οι περισσότεροι απόγονοι παραδοσιακών οινοποιών, όπως άλλωστε και πολλοί Έλληνες, έχουν αξιοποιήσει τα προγράµµατα αυτά και παράγουν στα αµπέλια τους ποικιλίες σταφυλιών, όπως Caberne Sauvignon, Caberne Blanc, Merlot, Syrah, Grenache, Chardonnay, Carignan, Chenin Blanc, Moscato αλλά και τις ξεχωριστές ποικιλίες Gelleuza και Chirghentina. Από τα κελάρια τους στη συνέχεια έχουν γευστικότατα κρασιά τα οποία εµφιαλώνουν και τα εξάγουν στο εξωτερικό ενώ ένα µεγάλο µέρος αυτών καταναλώνεται απευθείας από τους ντόπιους ή τους τουρίστες, οι οποίοι δεν παραλείπουν να αγοράσουν µπουκάλια ντόπιου κρασιού και ως ενθύµια για τον εαυτό τους ή για να τα κάνουν δώρο µετά την επιστροφή στην πατρίδα τους. Φηµισµένα οινοποιεία στη Μάλτα είναι τα:Marsovin Cellars, Delicata, Meridiana, κ.ά..

Επαγγελµατίες που εργάζονται σε ένα οινοποιείο είναι

# ο Διευθυντής του Οινοποιείου, # ο Διευθυντής Προσωπικού, # ο Διευθυντής Μάρκετινγκ, # ο Υπεύθυνος Δηµοσίων Σχέσεων, # ο Υπεύθυνος Λογιστηρίου, # ο Υπεύθυνος Πωλήσεων # ο Υπεύθυνος για την ποιότητα των παραγοµένων ποσοτήτων κρασιού (συνήθως µε σπουδές Χηµείας ή Τεχνολογίας Ποτών και Τροφίµων),

# υπάλληλοι αρµόδιοι για τις κρατήσεις των επισκέψεων στη διάρκεια όλου του χρόνου,

# υπάλληλοι αρµόδιοι για την υποδοχή,στο Μουσείο Κρασιού, που ενδεχοµένως διαθέτει η Επιχείρηση, και το Πωλητήριο κρασιών, ως Πωλητές,

# µάγειρες ή σερβιτόροι σε περιπτώσεις που το Οινοποιείο αναλαµβάνει δεξιώσεις ή προσφέρει και φαγητό –πλην της δοκιµής κρασιού-

# υπάλληλοι αρµόδιοι για τη διανοµή του κρασιού # υπάλληλοι αρµόδιοι για την ξενάγηση των επισκεπτών µέσα στους χώρους ή τη δοκιµή κρασιού και βεβαίως

# οι άκρως αναγκαίοι αγρότες-αµπελουργοί, εργάτες αλλά και # καθαρίστριες, των οποίων το έργο στη διατήρηση της καθαριότητας συµβάλλει στην ολοκλήρωση της άποψης του επισκέπτη για την επιχείρηση, την οποία ο ίδιος θα µεταφέρει προς τα έξω.

Και βεβαίως επιχειρήσεις, όπως οι παραπάνω, που γίνονται µέσα στα πλαίσια των παραπάνω ευρωπαϊκών προγραµµάτων και είναι επισκέψιµες από το κοινό, µε στόχο να αποτελέσουν ένα φυτώριο νέων ιδεών γύρω από την εκµετάλλευση αλλά συγχρόνως και να λαµβάνουν µέτρα προστασίας των φυσικών πόρων, είναι υποχρεωµένες από το αρχικό τους συµβόλαιο µε την ΕΕ, να εισπράττουν ένα τσουχτερό, θα λέγαµε,τίµηµα από τους επισκέπτες, για να συντηρούν επισκέψιµη την επιχείρησή τους.

Οι οργανικές καλλιέργειες στη Μάλτα παραµένουν ακόµη, όπως άλλωστε και στην Ελλάδα, λίγες33. Οι καλλιεργητές σε µεγάλο ποσοστό, εξακολουθούν να στοχεύουν στο γρήγορο και εύκολο κέρδος, στη µη ανάληψη των ενδεχοµένων κινδύνων από µια κατεστραµµένη σοδειά ή από την µη προώθηση των προϊόντων, λόγω της υψηλότερης τιµής τους σε σχέση µε τα προϊόντα της συµβατικής γεωργικής καλλιέργειας. Εξακολουθούν µε αυτόν τον τρόπο να αγνοούν ότι η γη από την υπερβολική χρήση φυτοφαρµάκων και λιπασµάτων έχει υποστεί τεράστια βλάβη, ενώ είναι πλέον αποδεδειγµένο ότι πολλά από τα φυτοφάρµακα ευθύνονται για πολλές από τις σύγχρονες, σοβαρές ανθρώπινες ασθένειες, οι οποίες πολλές φορές πλήττουν και τους ίδιους τους καλλιεργητές34.

Ως παραδείγµατα καλλιεργητών, είτε ως ιδιοκτήτες αγροτικής επιχείρησης είτε ως υπαλλήλους σε αυτές µπορούµε να αναφέρουµε τους παραγωγούς ντοµάτας, αγγουριού, κολοκυθιών, µαρουλιών, κρεµµυδιών, πατάτας και άλλων λαχανικών αλλά και τους παραγωγούς προϊόντων οπορωφόρων δέντρων, καθώς επίσης τα τελευταία κυρίως χρόνια, τους παραγωγούς µανιταριών, τρούφας, µελιού, σαλιγκαριών, κ.ά..

Είχαµε την ευκαιρία να συνοµιλήσουµε µε ντόπιους παραγωγούς στα βορειοανατολικά της Μάλτας, οι οποίοι είναι και πωλητές των προϊόντων τους στην αγορά του Ta Qali.Στην αγορά αυτή δεν ζήσαµε απλώς την εµπειρία των πολλών φωνών, των χρωµάτων και των διαφορετικών µυρωδιών αλλά βιώσαµε τη ζωή µιας αυθεντικής κοινότητας ατόµων στο κοµµάτι εκείνο της εργασίας τους που αφορά τη διάθεση των προϊόντων τους. Οι παραγωγοί ήταν πολύ εγκάρδιοι και µας κέρδισαν

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!33www.maltafarms.net, “IFOAM veggie farmers”, “Bahrija Oasis”, www.yellow.com.mt, “Greengrocer”, www.timesofmalta.com, “Veggie logic”, January 18, 2007, www.timesofmalta.com, Action Plan for an Organic future, February 1, 2015. 34Οι αρνητικές επιπτώσεις των φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην υγεία των καλλιεργητών είναι διαπιστωµένη εδώ και πολλά χρόνια και στην Ελλάδα, πράγµα που επιβεβαιώνει και η επιδηµιολογική έρευνα του πανεπιστηµιακού καθηγητή Καφάτου και των συνεργατών του το 1989, που έγινε στον αγροτικό πληθυσµό στο Τυµπάκι Ηρακλείου και στα Ανώγεια Ρεθύµνου στην Κρήτη για το ζήτηµα αυτό, βλ. www.Chania- info,gr, Χανιά Κρήτη – «Η οικολογική γεωργία στο Νοµό Χανίων».

µε την συµπεριφορά τους.Μια κυρία παραγωγός και πωλήτρια η ίδια, µας περιέγραψε µια εικόνα από τα παλιότερα, εικόνα γνωστή σε όλα τα χωριά της Μεσογείου, όταν δηλ. γείτονες, συγγενείς και φίλοι ανταλλάζανε µεταξύ τους συνταγές και κάθε µια νοικοκυρά αναλάµβανε κάθε φορά να µαγειρέψει για τους άλλους, συνήθως σε υπαίθρια κουζίνα,τη χειροποίητη µακαρονάδα ή το σπιτικό κοτόπουλο και συµπλήρωνε το γεύµα µε λαχανικά, που καλλιεργούσε η ίδια στον κήπο της και µε χειροποίητο πρόβειο τυρί, τη γνωστή ρικόττα, ενώ στη συνέχεια ακολουθούσαν το χειροποίητο παγωτό και οι γλυκές τηγανίτες µε ζάχαρη και κανέλλα, να καίνε από το τηγάνι.

Τα προς διάθεση είδη στην αγορά Τa Qali είναι φρεσκότατα. Είναι όλα τοπικής παραγωγής και αρκετά από αυτά είναι από φάρµες γεωργικής καλλιέργειας. Οι παραγωγοί συζητούν µε τους πελάτες, ανταλλάσσουν συνταγές και ιδέες µαγειρικής. Μας συνέστησαν να δοκιµάσουµε τοπικά προϊόντα, όπως το bigilla, πάστα λευκού φασολιού, όλων των χρωµάτων τις πιπεριές, λιαστές ντοµάτες, ψωµί, µέλι και νοστιµόταταgbejniet (µπαλάκια από τυρί µε πιπέρι). Mεταξύ των παραγωγών υπάρχουν και κάποιοι –όχι απαραίτητα ντόπιοι- οι οποίοι είναι εστιάτορες ή µάγειρες και ετοιµάζουν εκεί µπροστά σε όλους φαγητό, το οποίο στη συνέχεια αγοράζουν σε µερίδες και τυλιγµένο ντόπιοι αλλά και τουρίστες, για να το έχουν µαζί τους να το φάνε σε κάποιο µέρος στο υπόλοιπο της εκδροµής τους.

Το άρωµα, η γεύση και το µέγεθος των φρούτων και λαχανικών διαφέρουν κάθε εβδοµάδα και αυτό οφείλεται στην επίδραση του µικροκλίµατος κάθε περιοχής, αφού ο αέρας, ο ήλιος και η θερµοκρασία µπορεί να διαφέρουν δραµατικά από την µια πλευρά του νησιού µέχρι την άλλη. Μία παραγωγός µάλιστα µας είπε χαµογελώντας, ότι ο ήλιος δεν λάµπει το ίδιο σε όλη τη Μάλτα και ενώ ολόκληρο το νησί είναι ηλιόλουστο έχει πολλά µικροκλίµατα µε συνέπεια οι φάρµες που βρίσκονται στους βράχους του βορρά να έχουν περισσότερο συννεφιασµένο ουρανό σε αντίθεση µε τις φάρµες που είναι κοντά στις ανατολικές και δυτικές ακτές, οι οποίεςέχουν λιγότερη συννεφιά και περισσότερο ζέστη. Σηµαντικό εξάλλου ρόλο στην παραγωγή φαίνεται να πνέει και ο άνεµος «σιρόκος», που φυσά όλο τον χρόνο απ’ άκρη σ’ άκρη στο νησί. Οι παραγωγοί µας είπαν ότι είναι ευχαριστηµένοι που διατηρούν την αυτονοµία τους επάνω στο εισόδηµα και τα κέρδη τους, επειδή πωλούν τα προϊόντα απ’ ευθείας στους καταναλωτές χωρίς µεσάζοντες. Αρκετοί από αυτούς, όπως µας εξήγησαν, διαθέτουν βιολογικές καλλιέργειες και ότι η πολιτική που εφαρµόζεται για την προώθηση των οργανικών καλλιεργειών µέσα από τη βοήθεια και την επιµόρφωση, ενθαρρύνει ολοένα και περισσότερους νέους κυρίως ανθρώπους Μαλτέζους ή και ξένους να ασχοληθούν επαγγελµατικά µε τη γεωργία και να προχωρούν, και κάτω από συλλογική δράση πολλές φορές, στην επαγγελµατική τους αποκατάσταση.

Τα τελευταία µάλιστα χρόνια οι παραγωγοί προσπαθούν να ξαναζωντανέψουν την παραδοσιακή γεωργική βιοποικιλότητα, φυτεύοντας και καλλιεργώντας οπωροφόρα δέντρα, όπως αχλαδιές και ροδακινιές, ελπίζοντας ότι παράλληλα θα καταφέρουν να επιτύχουν µείωση των εισαγοµένων ποσοτήτων των προϊόντων αυτών

των δέντρων. Υπάρχει µάλιστα το Κέντρο Φυτικής Υγείας και Βιοτεχνολογίας35 στην πόλη Lija στο νησί, το οποίο προσπαθεί να διατηρήσει την βιοποικιλότητα των οπορωφόρων δένδρων και παράλληλα να βοηθήσει τους καλλιεργητές στη Μάλτα. Μέχρι πρόσφατα σκοπός της λειτουργίας του ήταν η παραγωγή ριζωµάτων για τον εµβολιασµό του πυρήνα οπωροφόρων δένδρων φυτεµένων στο κρατικό φυτώριο και αυτά στη συνέχεια πωλούντο κάθε χρόνο σε καλλιεργητές και ερασιτέχνες κηπουρούς. Από το 2006 η δραστηριότητα του εργαστηρίου διαφοροποιήθηκε στη διατήρηση και τη βιώσιµη ανάπτυξη τοπικών ποικιλιών ειδών οπορωφόρων δέντρων, τα οποία κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Η εργασία θα συνεχιστεί µε την προσπάθεια εξαφάνισης κάποιων παρασίτων και ασθενειών που προσβάλλουν τα δέντρα αυτά. Στις αξιόλογες προσπάθειες αυτού του κέντρου για την διατήρηση της βιοποικιλότητας συγκαταλέγονται η διατήρηση της τοπικήςτουλίπας (tulipasylvestris και tulipaselvagga) και ειδών ορχιδέας (GiantOrchid και OrkidaKbira) 36 , που κινδυνεύουν ήδη από εξαφάνιση µε απώτερο στόχο την αναπαραγωγή και την µεταφύτευσή τους σε δηµοτικούς και βοτανικούς κήπους. Νέοι επιστήµονεςΓεωπόνοι,Βιολόγοι, Βιοτεχνολόγοι αλλά και αρκετό υπαλληλικό προσωπικό στελεχώνουν το κέντρο αυτό.

Τις σηµαντικές φυσικού κάλλους περιοχές, που διαθέτει η Μάλτα, όπως άλλωστε και η Ελλάδα τόσο χερσαίες όσο και θαλάσσιες, που διαθέτουν µοναδικά είδη του ζωικού και του φυτικού βασιλείου, προστατεύουν οι διεθνείς συνθήκες του Οργανισµού των Ηνωµένων Εθνών και η σχετική νοµοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διαχείριση των προστατευοµένων διεθνώς περιοχών είναι µεγάλης σηµασίας. Το Majistral Park µια µεγάλης έκτασης περιοχή που εκτείνεται τόσο στην ξηρά όσο και σε τµήµα των βορειοδυτικών ακτών της Μάλτας έχει ανακηρυχθεί από το 1989 σε Εθνικό Πάρκο και απαγορεύεται σε αυτό ανθρώπινη παρέµβαση, ενώ στην ακτή του τα καλοκαίρια εθελοντές βοηθούν τις χελώνες να εναποθέσουν τα αβγά τους.Εργάζονται σε αυτό επαγγελµατίες ως Επιµελητές – Ξεναγοί εθνικών δρυµώνκαι χώρων αναψυχήςκαι άλλοι ως ειδικοί εκπαιδευτές σε εκπαιδευτικά προγράµµατα για µαθητές.

Το Ενυδρείο37στη Μάλτα διαθέτει το Τµήµα Έρευνας και Διατήρησης το οποίο συνεργάζεται µε το Πανεπιστήµιο της Μάλτας και απασχολεί ειδικούς επαγγελµατίες, όπως Βιολόγους, Ιχθυολόγους, κ.ά. Εστιάζουν στα τοπικά ενδηµικά είδη της θαλάσσιας ζωής, που βρίσκονται σε διακινδύνευση, µε στόχο να ενισχύσουν τις γνώσεις γύρω από τους τόπους, στους οποίους τα είδη αυτά ζουν και ερευνούν δυνατότητες µε τις τοπικές µη κυβερνητικές οργανώσεις αλλά και µε την κυβέρνηση για το πώς θα εξασφαλίσουν να µην αφανιστούν.

Επίσης οι υπεύθυνοι του Τµήµατος των Δηµοσίων Σχέσεωντου Ενυδρείου οργανώνουν διάφορες εκδηλώσεις για παιδιά και µεγάλους, ενώ οι υπεύθυνοι του

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!35www.MaltaWildPlants.com, “Plant Tissue Culture Laboratory”. 36www.mepa.org.mt, “Biodiversity – Plant Tissue Culture Laboratory” 37 www.mepa.org.mt,Malta Environment and Planning Authority, “Employee Profile”.

Εκπαιδευτικού Τµήµατος οργανώνουν ειδικά µαθήµατα σε µαθητές σχολείων µε κύριο στόχο την διδασκαλία θεµάτων γύρω από την τοπική θαλάσσια ζωή, µε κύριο στόχο να οδηγούνται σε συνειδητές αποφάσεις για την σηµασία και την αξία της διατήρησης υγιούς θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Εξάλλου άλλοι επαγγελµατίες ασχολούνται στους χώρους της καφετέριας και του εστιατορίου ως σερβιτόροι ή σεφ, άλλοι στο Εκθετήριο ως Πωλητές και άλλοι στην τοπική σχολή κατάδυσης ως εκπαιδευτές στο βυθό της θάλασσας.Στην είσοδο του Ενυδρείου, στον χώρο της παιδικής χαράς, του κήπου και του χώρου στάθµευσης εργάζονται υπάλληλοι ως Φύλακες.

Το επάγγελµα του ανθρώπου που εργάζεται µέσα στο χώρο του Ενυδρείου έχει να κάνει µε τη φροντίδα των χώρων, τη σίτιση όλων ειδών, από τις γαρίδες µέχρι τους καρχαρίες, και ως απαιτούµενα προσόντα για την πρόσληψή του θεωρούνται ο ενθουσιασµός, η ικανότητα επίλυσης προβληµάτων, η συνεργασία µε τον προϊστάµενό του, ενώ η εµπειρία του σε καταδύσεις θεωρείται επιπλέον προσόν.

Σε σχέση γενικότερα µε τα επαγγέλµατα, που µπορούν οι νέοι σήµερα, µετά από σχετικές σπουδές, να ακολουθήσουν στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη χώρα µας, γύρω από τη Βιώσιµη Ανάπτυξη του τουρισµού,ενδεικτικά αναφέρουµε: τον εξειδικευµένο στο Βιοκλιµατικό σχεδιασµό και στις Κτιριακές Εφαρµογές,τον Σύµβουλο Ενεργειακών Επενδύσεων ή Ενεργειακών Αναβαθµίσεων σε Δοµικά Έργα (πολλές οι σχετικέςΕυρωπαϊκές Οδηγίες)ή τον εξειδικευµένο σε θέµατα εφαρµογής και χρήσης φωτοβολταϊκών ή ανεµογεννητριών, τον Σχεδιαστή Αγροτουριστικού Οικισµού, τον εξειδικευµένο στην ανακατασκευή αγαθών, τον εξειδικευµένο στηδιαχείριση απορριµµάτωνκαι αποβλήτων, την έρευνα και την ανάπτυξη προϊόντων µε λογική βιώσιµης ανάπτυξης, τον σχεδιασµό και την εφαρµογή διαδικασιών περιβαλλοντικής διαχείρισης και ελέγχου της βιοµηχανικής παραγωγής, ο έµπορος ή ο πωλητής τουριστικών ειδών, ο Επιµελητής – Ξεναγός Εθνικών Δρυµών και χώρων Αναψυχής, ο πωλητής οικολογικών τροφίµων, ο παραγωγός ή ο έµπορος ειδών Βιολογικής Λαϊκής Αγοράς, ο υπεύθυνος εστιατορίου Μάγειρας, ο υπεύθυνος σερβιρίσµατος ποτών σε Μπαρ, ο σερβιτόρος, κ.ά. 38 . Πολλοί εργοδότες ή επιχειρήσεις παρέχουν επαγγελµατική κατάρτιση στους εργαζόµενούς τους, µέσω σεµιναρίων, γύρω από τη βιώσιµη ανάπτυξη µε θετικά αποτελέσµατα στην αποδοτικότητά της επιχείρησης. Γίνονται σχετικά επιδοτούµενα σεµινάρια σε ανέργους. Κρίνουµε ότι τα ΜΜΕ και η κυβερνητική πολιτική θα µπορούσαν να προωθούν περισσότερο την εφαρµογή, τον έλεγχο και την επιβράβευση της ενεργειακής πολιτικής µε κατεύθυνση οικολογική ή τη πλουσιότερη ενηµέρωση, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των πολιτών39.

Πιο συγκεκριµένα σπουδές γύρω από τον Τουρισµό παρέχονται από σχολές της Τριτοβάθµιας Εκπαίδευσης αλλά και της Μεταδευτεροβάθµιας (στα δηµόσια !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!38National Geographic,Εncyclopaideia of World, 2010. 39United Nations Environment Program, 2008.

και στα ιδιωτικά ΙΕΚ) και σε σχολές του ΕΟΤ. Μπορούµε να τις διακρίνουµε σε δύο µεγάλες κατηγορίες:τις Σχολέςπου αφορούν στα Στελέχη Διοίκησης και Οικονοµίας Τουριστικών Επιχειρήσεων και µε σπουδές που εστιάζουν στη Διοίκηση, στη Δηµιουργία και την Προώθηση των προϊόντων τουρισµού, στην επικοινωνία, στη σύνταξη οικονοµικοτεχνικών µελετών ή οικονοµικών απολογισµών, στην οργάνωση Συνεδρίων και επαγγελµατικών ταξιδιών Στελεχών και Σχολέςπου αφορούν στους Τεχνικούς Τουριστικών Μονάδωνµε σπουδές που εστιάζουν κυρίως στην Υποδοχή και τη Φιλοξενία40. Οι απόφοιτοί τους µπορούν να εργασθούν σε µεγάλα ή και µικρότερα ξενοδοχεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και επιπλέον σε Κρουαζιερόπλοια, σε Τουριστικά Γραφεία ως ιδιοκτήτες ή ως υπάλληλοι, σε επιχειρήσεις Τουρισµού Υγείας (Κέντρα Spa – θαλασσοθεραπείες), σε Κατασκηνώσεις, σε Επισιτιστικές Μονάδες, σε Ναυτιλιακές ή Τουριστικές Επιχειρήσεις. Οι περισσότερες από τις σχολές διαθέτουν Κέντρα Ευρέσεως Εργασίας στα οποία απευθύνονται οι Απόφοιτοι ή και Σπουδαστές ακόµη. Με αυτόν τον τρόπο πέρα από το ότι διευκολύνεται πολύ ο νέος που ψάχνει για εργασία, η Σχολή βοηθά πολύ στη σύνδεση µε την τοπική κοινωνία και τις ανάγκες της.

Τα τελευταία χρόνια ιδιωτικές –κατά κύριο λόγο- σχολές παρέχουν Πιστοποίηση στους αποφοίτους, µετά από σχετική εκπαίδευση γύρω από τη διαδικασία για την επίτευξη της βιώσιµης ανάπτυξης και της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Κρίνεται δηλ. πλέον ως βασική προϋπόθεση για υψηλού επιπέδου τουρισµό, καινοτοµία και τεχνογνωσίαο σεβασµός του φυσικού και του πολιτιστικού περιβάλλοντος από την επιχείρηση και τους εργαζόµενους σε αυτήν.

Πολλές εξάλλου επιχειρήσεις, ξενοδοχεία, οινοποιεία, τουριστικά λεωφορεία, τουριστικές επιχειρήσεις διαθέτουν στις ιστοσελίδες τους χώρο για αγγελίες προσλήψεων διαφόρων ειδικοτήτων. Ανιχνεύοντας το περιεχόµενο της Ιστοσελίδας του ξενοδοχείου «Costa Navarino»41 διαπιστώνουµε ότι εκτός από τις κλασικές ειδικότητες εργαζοµένων απασχολεί και πολλές «νέες» ειδικότητες στα πλαίσια των εργαζοµένων στο ξενοδοχείο. Αυτό προέκυψε από την ανάγκη των ιδιοκτητών του να συνδέσουν το ξενοδοχείο µε την Ιστορία της περιοχής και την παραδοσιακή κουλτούρα. Έτσι η ίδια η επιχείρηση παράγει κρασί και λάδι από τα αµπέλια και τους ελαιώνες που διαθέτει. Στο εργαστήρι ζαχαροπλαστικής ντόπιες εργαζόµενες δηµιουργούν χειροποίητα παραδοσιακά γλυκά και µαρµελάδες, στο Περιβαλλοντικό Μουσείο γίνονται εκπαιδευτικά προγράµµατα σε µαθητές σχολείων, που επισκέπτονται τον χώρο ή στους διαµένοντες στο ξενοδοχείο, οι φιλοξενούµενοι στο ξενοδοχείο µοιράζονται πολιτιστικές εµπειρίες, όπως το ζύµωµα και το πλάσιµο κουλουριών ή ζυµαρικών, το µάζεµα της ελιάς, το τραγούδι, τους παραδοσιακούς χορούς, τις νύχτες αστρονοµίας, τις φιλοσοφικές διαδροµές, στα Κέντρα Υγείας ή Αθληµάτων του συγκροτήµατος, πλην των συνηθισµένων αθληµάτων, γίνονται µε

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!40Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής, Διεθνές Πανεπιστήµιο για το Βιο-Περιβάλλον, Βιοπολιτική – Τουρισµός – Ανάπτυξη 2011, σελ. 71 – 75. 41ό.π.www.Costanavarino.com.

εξειδικευµένους επαγγελµατίεςπεζοπορίες, αναρριχήσεις, ποδηλασία απλή και ειδικών διαδροµών, καταδύσεις, ιστιοπλοΐα, γκολφ.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Φθάσαµε στην ολοκλήρωση του Προγράµµατος Αγωγής Σταδιοδροµίας, καθώς οδεύουµε στην ολοκλήρωση της διδακτικής χρονιάς 2014 - 2015. Στο τέλος της εργασίας αυτής µε ό,τι άλλο αυτή συµπεριελάµβανε, όπως µάθηση, συνεργατικότητα, παρατήρηση, έρευνα, µελέτη, συζήτηση, επισκέψεις, ταξίδι σε άλλη χώρα της Ε.Ε., εικαστική εκτόνωση, συνεργασία µε την τεχνολογία,νιώθουµε ότι µας έκανε να συνειδητοποιήσουµε όχι µόνο την οικονοµική διάσταση των επαγγελµάτων γύρω από τον Τουρισµό αλλά συγχρόνως την κοινωνική, την πολιτιστική και την οικολογική τους διάσταση. Δεν είναι τυχαίο ότι µεγάλος αριθµός και των τεσσάρων τµηµάτων της Γ΄τάξης δηλώσαµε στο ερωτηµατολόγιο Ενδιαφερόντων και Επαγγελµάτων, που µας δόθηκε να απαντήσουµε στα πλαίσια διδασκαλίας του Σχολικού Επαγγελµατικού Προσανατολισµού το Επάγγελµα «Άθληση, Αναψυχή και Τουρισµός» είτε µε την ιδιότητα του Επιχειρηµατία είτε µε την ιδιότητα του Υπαλλήλου. Αντιληφθήκαµε και νιώσαµε τι σηµαίνει «συστηµική θεώρηση » και αντιλαµβανόµαστε πλέον βαθύτερα µέσα µας ότι µπροστά στην οικουµενοποιηµένη και ανταγωνιστική αγορά, κάθεπολίτης - επαγγελµατίας περί τον Τουρισµό «κερδίζει περισσότερα» για τον εαυτό του, τα παιδιά του, το φυσικό και το πολιτιστικό περιβάλλον µέσα στο οποίο αναπτύσσει τις επαγγελµατικές του δραστηριότητες, έχοντας ως πολύτιµο οδηγό την Αρχή της Βιώσιµης Ανάπτυξης.

====================