Embed Size (px)
Citation preview
ALES
2014ales
SÖZEL ADAYLARA
KONU ANLATIMLI
Savaş Doğan Kenan Osmanoğlu Kerem Köker. .ÖSYM
Sınav SistemineUygun
TEK KİTAP
ÖYP kapsamındaaraştırma görevlisiatamalarında ALES
daha da önem kazandı...
85 ve üzeri puan alan adaylaraTÜBİTAK burs veriyor...
Savaş Doğan
Kenan Osmanoğlu
Kerem Köker
ALES KONU ANLATIMLI
978-605-364-571-9
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© 2014, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.
7. Baskı: Eylül 2013, Ankara
Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık A.Ş.
(Ankara-0312-278 34 84) Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7 Şaşmaz/ANKARA (0312-278 34 84)
Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 16102
Đletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
E-ileti: [email protected]
“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR' ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”
iii
De erli Adaylar, Dünyadaki bilimsel geli meleri yak ndan izleyecek, bu geli melere katk da bulunacak ve ülkemizi bilimsel platformlarda daha da yukar lara ta yacak siz bilim insan adaylar n n e itim sürecine katk da bulunabilmekten PEGEM AKADEM ailesi olarak gurur duyuyoruz. Akademik yay n alan nda 26 y ll k lider bir kurum olan PEGEM AKADEM , Akademik Lisansüstü Egitimi Giri S nav (ALES)’n n ilk y llar ndan bu yana yurt çap ndaki en önemli ba vuru kayna d r. Bu güven ve birikimle yürütülen çal smalardan biri olan ALES Konu Anlat ml Soru Bankas Sözel Yetenek Say sal Yetenek kitab m z, ÖSYM taraf ndan 18.10.2010 tarihinde aç klanan yeni s nav sistemine uygun olarak haz rlanm t r. Yeni s nav sisteminde; adaylara Sözel Yetenek bölümünde 50’ er sorudan olu an iki test (Sözel Yetenek-1 ve Sözel Yetenek-2), Say sal Yetenek bölümünde de yine 50’ er sorudan olu an iki test (Say sal Yetenek-1 ve Say sal Yetenek-2) uygulanacakt r. Böylece her aday için Say sal-1, Say sal-2 ,Sözel-1, Sözel-2 Standart Puanlar (SP) hesaplanacakt r. Bu standart puanlar kullan larak her aday için say sal a rl kl , sözel a rl kl ve e it a rl kl olmak üzere 3 a rl kl puan (AP) hesaplanacakt r. A rl kl puanlar n hesaplanmas nda testlerin a rl klar a a daki gibi olacakt r:
Say sal-1 SP Say sal-2 SP Sözel-1 SP Sözel-2 SP Say sal AP 0,35 0,35 0,3 - Sözel AP 0,2 - 0,4 0,4 E it AP 0,4 0,2 0,4 -
Kitap, bu testleri etkili bir ekilde çözebilmeniz amac yla, s nav n uygulanmaya ba lad ilk y llardan günümüze kadarki süreçte konuyla ilgili tüm geli meleri yak ndan takip eden ve bu s nava yönelik çal malar yapan uzman e itimcilerce haz rlanm t r. Sözel Yetenek, Say sal Yetenek olmak üzere 2 kitaptan olu an bu sette yer alan konu anlat mlar n n, örnek sorular n;
gerçek s navla kapsam aç s ndan uyumu, biçimsel sunumu, içerik ve metinlerin uygunlu u ve zorluk dereceleri
aç s ndan ALES’le bire bir örtü mesi konusunda titiz bir çal ma yürütülmü tür. Konu anlat mlar , adaylar n kolayl kla anlayabilece i aç kl kta sunulmu ve anlat lan konuyu en iyi ekilde örnekleyen-peki tiren sorular olarak her ünitenin sonunda; - ç km sorulara ve - çözümlü testlere yer verilmi tir. Böylece, adaylar n gerçek s nav format na uygun çok say da soru çözebilecekleri bir yay n ortaya konmu tur. Adaylar, kendilerine sunulan bu kaynaktaki çal ma program yla s nava haz rland klar zaman, arzu edilen hedefe çok daha rahat ula abilecek ve ba ar l olacaklard r. Bu kitab n haz rlanmas nda yard m, destek ve katk lar n esirgemeyen Hakan Tüysüz, sa Uluda , Fikret Birer, Canan Sar kaya, Eda Tu çe Bulu ve tüm meslekta lar m za, PEGEM AKADEM yay nevi ve dershanesi çal anlar na ve ö rencilerine te ekkürü bir borç biliriz. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yo un bir eme in ürünüdür. Kitapla ilgili görü ve önerileriniz bu ürünün niteli ini daha da artt racakt r. De erli görü ve önerilerinizi lütfen bizimle [email protected] arac l yla payla n z. Kitab n çal malar n zda yararl olmas dile iyle, ALES’te ve meslek hayat n zda ba ar lar.
Tüm adaylara ba ar dileklerimizle
Kerem Köker – Kenan Osmano lu – Sava Do an
SUNU
iv
TÜRKÇE 1. BÖLÜM
SÖZCÜKTE ANLAM ................................................. 3 Sözcüğün Anlamı .................................................... 4
Gerçek Anlam .................................................. 5 Mecaz Anlam ................................................... 6 Terim Anlam .................................................... 8 Soyut – Somut Anlam ..................................... 8 Nitel – Nicel Anlam .......................................... 9 Sözcüğün Cümleye Kattığı Anlam ................. 9
Sözcüklerde Anlam İlişkileri ................................... 10 Eş Anlamlı Sözcükler ...................................... 10 Yakın Anlamlı Sözcükler ................................. 11 Karşıt Anlamlı Sözcükler ................................ 12 Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler ............................ 12 Genel – Özel İlişkili Sözcükler ........................ 15
Söz Sanatları ............................................................ 15 Benzetme (Teşbih) .......................................... 15 Eğretileme (İstiare) .......................................... 16 Ad Aktarması (Mecaz-ı Mürsel) ...................... 19 Değinmece (Kinaye) ........................................ 19 Dokundurma (Tariz) ........................................ 20 Mübalâğa (Abartma) ........................................ 21 Dolaylama ........................................................ 21 Güzel Adlandırma ............................................ 22 Somutlama ....................................................... 22
Söz Öbekleri............................................................. 23 Deyimler ........................................................... 23 Atasözleri ......................................................... 24 İkilemeler ......................................................... 27 Pekiştirmeler ................................................... 28 Sözün Cümleye Kattığı Anlam........................ 28
Çıkmış Sorular ......................................................... 30 Çözümlü Test ........................................................... 36
2. BÖLÜM CÜMLEDE ANLAM ................................................... 41 Cümlenin Yorumu ................................................... 42
Cümle Vurgusu ................................................ 42 Eş Anlamlı (Özdeş) / Yakın Anlamlı Cümleler ........................................................... 43 Cümlenin İletisi................................................ 44 Cümle Analizi................................................... 47 Çelişen (Karşıt Anlamlı) Cümleler .................. 48 Kesin Yargı ...................................................... 50
Cümlenin Yapısı ...................................................... 52 Eksiltili Cümle.................................................. 52 Cümle Tamamlama ......................................... 52 Cümle Oluşturma ............................................ 56
Cümlenin Anlamı ..................................................... 59 Anlamlarına Göre Cümleler ............................ 59 Anlam İlişkilerine Göre Cümleler ................... 61 Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler ............. 63 İlettiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler ................................... 67
Çıkmış Sorular ......................................................... 74 Çözümlü Test ........................................................... 83
3. BÖLÜM ANLATİM BİÇİMLERİ ............................................... 88
Öyküleyici Anlatım .......................................... 89 Betimleyici Anlatım ......................................... 89 Açıklayıcı Anlatım ........................................... 89 Tartışmacı Anlatım .......................................... 90
Düşünceyi Geliştirme Yolları .................................. 90 Benzetme ......................................................... 90 Tanımlama ....................................................... 91 Karşılaştırma ................................................... 91 Örneklendirme................................................. 91 Tanık Gösterme (Alıntı Yapma) ...................... 92 Sayısal Verilerden Yararlanma ....................... 92 Soru Sorma ..................................................... 92
Anlatım Nitelikleri .................................................... 93 Özgünlük ......................................................... 93 Özlülük (Yoğunluk) ......................................... 93 Yalınlık (Sadelik) ............................................. 93 Akıcılık ............................................................. 93 Sürükleyicilik ................................................... 93 Duruluk ............................................................ 93 Açıklık .............................................................. 93 Tutarlılık ........................................................... 93
Çıkmış Sorular ......................................................... 95 Çözümlü Test ........................................................... 101
4. BÖLÜM PARAGRAF .............................................................. 107 ALES’te Paragraf Soruları ...................................... 108 ALES Paragraf Sorularının Özelliği Nedir?............ 108 Paragraf Konusuna Nasıl Çalışmalı? ..................... 108 Paragrafın İçeriği ..................................................... 109
Paragrafta Konu .............................................. 109 Paragrafta Başlık ............................................. 112 Paragrafta Ana Düşünce ................................ 113 Paragrafta Yardımcı Düşünceler .................... 116 Paragrafta Tanıtılan Kişiyle İlgili Sorular ....... 122 Parçaya Dayalı Sorular ................................... 124
Paragrafın Yapısı ..................................................... 155 Paragrafın Bölümleri ....................................... 155 Paragrafın Yapısına İlişkin Soru Tipleri ve Çözüme Yönelik Pratikler ............................... 156
Çıkmış Sorular ......................................................... 180 Çözümlü Test ........................................................... 197
5. BÖLÜM SÖZEL MANTIK ....................................................... 203
Mantıkla İlgili Temel Kavramlar ...................... 204 Sözel Mantık Sorularının Kapsamı ................. 204 Sözel Mantık Soruları Hakkında ..................... 204
Soru Çözümünde Yararlanılabilecek Yöntemler ... 205 Simgeler Kullanma .......................................... 205 Tablo Oluşturma ............................................. 206 Sıralama ........................................................... 211
Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri ..... 212 Çıkarım Soruları .............................................. 212 Şifreleme Soruları ........................................... 213 Sıralama Soruları ............................................ 213 Yer-Yön-Konum Bildiren Sorular ................... 215 Eşleştirme ........................................................ 217 Tablo Yorumlama Soruları ............................. 218 Karma Sorular ................................................. 218
Çıkmış Sorular ......................................................... 220 Çözümlü Test ........................................................... 226
İÇİNDEKİLER
v
MATEMATİK
1. BÖLÜM
SAYILAR .................................................................. 235
Sayı Kümeleri........................................................... 236 Doğal Sayılar............................................................ 237 Tam Sayılar .............................................................. 240 Tek ve Çift Tam Sayılar ........................................... 241 Pozitif ve Negatif Sayılar ......................................... 243 Ardışık Sayılar ......................................................... 245 Asal Sayı .................................................................. 250 Aralarında Asal Sayılar ........................................... 250
Basamak Analizi ...................................................... 251 Çözümleme .............................................................. 256 Faktöriyel ................................................................. 258 Sayma Sistemleri ..................................................... 261 Çıkmış Sorular ......................................................... 268 Çözümlü Test – 1 ..................................................... 273 Çözümlü Test – 2 ..................................................... 278 Çözümlü Test – 3 ..................................................... 283 Çözümlü Test – 4 ..................................................... 288
Çözümlü Test – 5 ..................................................... 294 Çözümlü Test – 6 ..................................................... 299 Çözümlü Test – 7 ..................................................... 304 Çözümlü Test – 8 ..................................................... 309 Çözümlü Test – 9 ..................................................... 313
2. BÖLÜM
BÖLME – BÖLÜNEBİLME KURALLARI .................. 318 Bölme ....................................................................... 319
Bölünebilme Kuralları ............................................. 323
2 ile Bölünebilme ............................................... 323
3 ile Bölünebilme ............................................... 323
4 ile Bölünebilme ............................................... 324
5 ile Bölünebilme ............................................... 325
7 ile Bölünebilme ............................................... 326
8 ile Bölünebilme ............................................... 326
9 ile Bölünebilme ............................................... 326
10 ile Bölünebilme ............................................. 328
11 ile Bölünebilme ............................................. 328
Çıkmış Sorular ......................................................... 330
Çözümlü Test - 1 ...................................................... 331
Çözümlü Test - 2 ...................................................... 336
3. BÖLÜM
ASAL ÇARPANLARA AYIRMA EBOB – EKOK ...... 341 Asal Çarpanlara Ayırma .......................................... 342
Bir Tam Sayının Bölenleri ....................................... 343
Bir Tam Sayının Bölenleri Toplamı .................. 345
En Büyük Ortak Bölen (EBOB) ......................... 346
En Küçük Ortak Kat (EKOK) ............................. 349
Çıkmış Sorular ......................................................... 354
Çözümlü Test - 1 ..................................................... 356
Çözümlü Test - 2 ..................................................... 361
4. BÖLÜM
BİRİNCİ DERECEDEN DENKLEMLER .................... 366 Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemler .... 367
Birinci Dereceden İki Bilinmeyenli Denklemler ..... 370
Denklem Sistemi ..................................................... 370
Yok Etme Metodu .............................................. 370
Yerine Koyma Metodu ....................................... 371
Özel Denklemler ...................................................... 372
Çıkmış Sorular ......................................................... 375
Çözümlü Test ........................................................... 379
5. BÖLÜM
RASYONEL SAYILAR .............................................. 384 Kesir ve Kesir Türleri .............................................. 385
Kesir ................................................................... 385
Basit Kesir ......................................................... 385
Bileşik Kesir ....................................................... 385 Tam Sayılı Kesir................................................. 386 Sabit Kesir ......................................................... 387 Denk Kesir ......................................................... 387
Rasyonel Sayılarda Dört İşlem ............................... 388
Toplama İşlemi .................................................. 388 Çıkarma İşlemi ................................................... 389 Çarpma İşlemi .................................................... 389 Bölme İşlemi ...................................................... 389 Kuvvet Alma ...................................................... 389 İşlem Önceliği .................................................... 390
Ondalık Kesirler ....................................................... 393 Ondalık Sayılarda Dört İşlem .................................. 394
Devirli Ondalık Açılımlar ......................................... 396 Rasyonel Sayılarda Sıralama.................................. 397 İki Rasyonel Sayı Arasındaki Sayıları Yazma ........ 399 Çıkmış Sorular ......................................................... 400
Çözümlü Test - 1 ..................................................... 403
Çözümlü Test - 2 ..................................................... 408
vi
6. BÖLÜM
ÜSLÜ SAYILAR ........................................................ 413 Özellikleri ........................................................... 414
Üslü Sayılarda Dört İşlem ....................................... 417
Toplama – Çıkarma ............................................ 417
Çarpma ............................................................... 418
Bölme ................................................................. 420
Çıkmış Sorular ......................................................... 423
Çözümlü Test ........................................................... 425
7. BÖLÜM
KÖKLÜ SAYILAR ..................................................... 430
Köklü Sayıların Özellikleri ....................................... 431 Köklü Sayılarda Dört İşlem ..................................... 435
Toplama-Çıkarma .............................................. 435 Çarpma ............................................................... 436 Bölme ................................................................. 437
Kök Dışındaki Bir Sayının Kök İçine Alınması ....... 439 Eşlenik (Paydayı Kökten Kurtarma) ....................... 440 İç İçe Sonlu Kökler .................................................. 442
İç İçe Sonsuz Kökler................................................ 443
A 2 B∓ ifadesinin Kök Dışına Çıkarılması ........... 445 Köklü Sayılarda Sıralama ........................................ 447 Köklü Sayılarda Denklem Çözme ........................... 448 Çıkmış Sorular ......................................................... 449 Çözümlü Test ........................................................... 451
8. BÖLÜM
ÇARPANLARA AYIRMA .......................................... 456
Ortak Parantez Yöntemi .................................... 457 Gruplandırma Yöntemi ...................................... 457
ax2+bx+c ifadesinin Çarpanlara Ayrılması ....... 458 Özdeşlikler ............................................................... 460
İki Kare Farkı ...................................................... 460 Tam Kare İfadeler .............................................. 462
III. Dereceden Özdeşlikler ....................................... 465 Çıkmış Sorular ......................................................... 467 Çözümlü Test ........................................................... 470
9. BÖLÜM
EŞİTSİZLİK – MUTLAK DEĞER .............................. 475 Eşitsizlikler .............................................................. 476
Özellikleri ........................................................... 476 Reel (Gerçel) Sayı Aralıkları .................................... 479
Kapalı Aralık ....................................................... 479 Yarı Açık Aralık .................................................. 479 Açık Aralık .......................................................... 480
Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Eşitsizlikler .... 480 Eşitsizlikler ve İşaret İncelemesi ............................ 481 Mutlak Değer ............................................................ 483
Özellikleri ........................................................... 485 Çıkmış Sorular ......................................................... 489 Çözümlü Test – 1 ..................................................... 493 Çözümlü Test – 2 ..................................................... 499
10. BÖLÜM
ORAN – ORANTI ..................................................... 504 Oran .................................................................... 505
Orantı ................................................................. 505
Orantının Özellikleri .......................................... 505
Orantı Türleri ........................................................... 507
Doğru Orantı ...................................................... 507
Ters Orantılı Çokluklar ...................................... 509
Bileşik Orantı ..................................................... 510
Ortalamalar .............................................................. 511
Aritmetik Ortalama ............................................ 511
Geometrik Ortalama .......................................... 512
Çıkmış Sorular ......................................................... 514
Çözümlü Test - 1 ..................................................... 517
Çözümlü Test - 2 ..................................................... 522
11. BÖLÜM
PROBLEMLER ......................................................... 527 Denklem Kurma Problemleri .................................. 528
Yaş Problemleri ....................................................... 534
Yüzde Problemleri ................................................... 537
Faiz Problemleri ...................................................... 539
Kâr – Zarar Problemleri ........................................... 540
Karışım Problemleri ................................................ 543
İşçi Problemleri ....................................................... 546
Havuz Problemleri ................................................... 548
Hareket Problemleri ................................................ 549
Çıkmış Sorular ......................................................... 555
Çözümlü Test - 1 .................................................... 571
Çözümlü Test - 2 .................................................... 576
Çözümlü Test - 3 .................................................... 582
Çözümlü Test - 4 ..................................................... 587
Çözümlü Test - 5 .................................................... 593
Çözümlü Test - 6 .................................................... 598
Çözümlü Test - 7 .................................................... 605
Çözümlü Test - 8 .................................................... 611
Çözümlü Test - 9 .................................................... 618
Çözümlü Test - 10 .................................................. 624
12. BÖLÜM
KÜMELER ................................................................ 630 Küme ........................................................................ 631
Kümenin Elemanı ve Eleman Sayısı ................ 631
Kümelerin Gösterimi ......................................... 631
Küme Çeşitleri ................................................... 632
Kümelerde İşlemler ........................................... 633
Alt Küme ............................................................ 636
Küme Problemleri .............................................. 638
Çıkmış Sorular ......................................................... 640 Çözümlü Test ........................................................... 642
vii
13. BÖLÜM
İŞLEM – MODÜLER ARİTMETİK ............................. 647 İşlem ......................................................................... 648
İşlem Tabloları ................................................... 651 İşlemin Özellikleri .............................................. 651
Modüler Aritmetik .................................................... 654 Modüler Aritmetiğin Özellikleri ......................... 655 Modüler Aritmetikte Denklem Çözümü ............ 659
Çıkmış Sorular ......................................................... 660 Çözümlü Test – 1 ..................................................... 661 Çözümlü Test – 2 ..................................................... 665
14. BÖLÜM
PERMÜTASYON – KOMBİNASYON – OLASILIK ... 670
Saymanın Temel Kuralları ....................................... 671
Toplama Kuralı .................................................. 671
Çarpma Yolu ile Sayma ..................................... 671
Saymanın Temel İlkesi ...................................... 671
Permütasyon (Sıralama) ......................................... 673
Tekrarlı Permütasyon ........................................ 674
Dairesel Permütasyon ....................................... 675
Kombinasyon (Gruplama) ...................................... 676
Olasılık ..................................................................... 681
Olasılık Fonksiyonu .......................................... 681
Olasılık Hesabı ................................................... 682
Koşullu Olasılık.................................................. 686
Bağımsız ve Bağımlı Olasılık ............................ 687
Çıkmış Sorular ......................................................... 688
Çözümlü Test – 1 ..................................................... 690
Çözümlü Test – 2 ..................................................... 695
Çözümlü Test – 3 ..................................................... 700
15. BÖLÜM
TABLO VE GRAFİKLER .......................................... 705 Tablo ve Yorumlama ............................................... 706 Grafik ve Yorumlama............................................... 710
Çizgi Grafik ........................................................ 710 Sütun Grafiği ...................................................... 712 Daire Grafiği ....................................................... 712
Çıkmış Sorular ......................................................... 715 Çözümlü Test – 1 ..................................................... 727 Çözümlü Test – 2 ..................................................... 730
16. BÖLÜM
SAYISAL YETENEK PROBLEMLERİ ...................... 733 Sayısal Mantık Soruları ........................................... 734
Sayı Dizileri .............................................................. 738
Şifreli Sorular ........................................................... 738
Görsel Yetenek ........................................................ 742
Çıkmış Sorular ......................................................... 746 Cevaplı Test - 1 ........................................................ 767 Cevaplı Test - 2 ........................................................ 771
Cevaplı Test - 3 ........................................................ 775 Cevaplı Test - 4 ........................................................ 779
GEOMETRİ
1. BÖLÜM GEOMETRİK KAVRAMLAR VE DOĞRUDA AÇILAR ................................................. 784
Geometrik Kavramlar .............................................. 785
Tanımsız Kavramlar ................................................ 785
Açılar ........................................................................ 785
Açının Ölçüsü .................................................... 785
Açının Düzlemde Ayırdığı Bölgeler .................. 785
Açı Ölçü Birimleri .............................................. 785
Açı Çeşitleri ............................................................. 786
Dar Açı ............................................................... 786
Dik Açı ................................................................ 786
Geniş Açı............................................................ 786
Doğru Açı ........................................................... 786
Tam Açı .............................................................. 786
Komşu Açılar ..................................................... 786
Açıortay .................................................................... 786
Tümler Açılar ........................................................... 787
Bütünler Açılar ........................................................ 787
Ters Açılar ............................................................... 788
Paralel İki Doğrunun Bir Kesen ile Yaptığı Açılar ........................................................... 788
Paralel İki Doğrunun Birden Çok Kesen İle Meydana Getirdiği Açılar ................................... 788
Kenarları Paralel Açılar ........................................... 790
Kenarları Dik Açılar ................................................. 790
Üçgenler ................................................................... 793
Üçgen Çeşitleri ........................................................ 793
Açılarına Göre Üçgenler.................................... 793
Kenarlarına Göre Üçgenler ............................... 793
Üçgende Temel ve Yardımcı Elemanlar ................. 794
Yükseklik............................................................ 794
Açıortay .............................................................. 794
Kenarortay ......................................................... 794
Üçgende Açılar ile İlgili Özellikler .......................... 795
Dik Üçgen ................................................................ 799
Pisagor Teoremi ................................................ 799
Öklid Bağıntıları ................................................. 800
Kenarlarına Göre Özel Dik Üçgenler ................ 801
Açılarına Göre Özel Dik Üçgenler..................... 802
Üçgende Açıortay Teoremleri ................................. 804
İç Açıortay Teoremi ........................................... 805
Dış Açıortay Teoremi ........................................ 806
Üçgende Kenarortay Teoremleri ............................ 808
Ağırlık Merkezi ................................................... 808
Kenarortay Bağıntıları ....................................... 810
İkizkenar Üçgen ....................................................... 812
Eşkenar Üçgen ........................................................ 814
Üçgende Alan .......................................................... 818
Üçgende Benzerlik .................................................. 823
Açı – Açı – Açı Benzerlik Kuralı ........................ 823
Tales Teoremi .................................................... 825
Temel Orantı Teoremi ....................................... 825
viii
Çapraz Tales Teoremi ....................................... 826
Kenar – Açı – Kenar Benzerlik Kuralı ............... 827
Kenar – Kenar – Kenar Benzerlik Kuralı .......... 828
Üçgende Açı – Kenar Bağıntıları ............................ 831
Üçgen Eşitsizliği ...................................................... 831
Cevaplı Test - 1 ....................................................... 836
Cevaplı Test - 2 ....................................................... 838
Cevaplı Test - 3 ....................................................... 840
Cevaplı Test - 4 ....................................................... 842
Cevaplı Test - 5 ....................................................... 844
Cevaplı Test - 6 ....................................................... 846
Cevaplı Test - 7 ....................................................... 848
Cevaplı Test - 8 ....................................................... 850
Cevaplı Test - 9 ....................................................... 852
Cevaplı Test - 10 ..................................................... 854
Cevaplı Test - 11 ..................................................... 856
Cevaplı Test - 12 ..................................................... 858
Cevaplı Test - 13 ..................................................... 860
2. BÖLÜM
ÇOKGENLER VE DÖRTGENLER ............................ 862 Çokgenler ................................................................. 863
Dışbükey ve İçbükey Çokgenler ....................... 863 Düzgün Çokgen ................................................. 864
Dörtgenler ................................................................ 869 Dörtgenin Özellikleri .......................................... 869 Dörtgenlerde Alan ............................................. 870
Paralelkenar ............................................................. 872 Paralelkenarda Alan .......................................... 873 Paralelkenarın Alan Özellikleri ......................... 873 Paralelkenarda Uzunluk İle İlgili Özellikler ...... 875
Eşkenar Dörtgen ...................................................... 876 Dikdörtgen .............................................................. 877 Kare .......................................................................... 879 Yamuk ...................................................................... 881
İkizkenar Yamuk ................................................ 884 Dik Yamuk .......................................................... 886 Deltoid ................................................................ 886
Cevaplı Test - 1 ....................................................... 887 Cevaplı Test - 2 ....................................................... 889 Cevaplı Test - 3 ....................................................... 891 Cevaplı Test - 4 ....................................................... 893 Cevaplı Test - 5 ....................................................... 895
3. BÖLÜM ÇEMBER VE DAİRE ................................................. 897
Çemberde Açı .......................................................... 898
Çemberde Yardımcı Elemanlar ............................... 898
Çemberde Yay ve Açı Özellikleri ............................ 899
Merkez Açı .......................................................... 899
Çevre Açı ............................................................ 900
Teğet Kiriş Açı ................................................... 901 İç Açı ................................................................... 901 Dış Açı ................................................................ 901
Çemberde Kiriş Yay Özellikleri ............................... 903
Kirişler Dörtgen ....................................................... 903 Çemberde Uzunluk .................................................. 904
Bir Noktanın Bir Çembere Göre Kuvveti .......... 904 Kuvvet Ekseni .................................................... 906
İki Çemberin Ortak Teğetleri................................... 907 İki Çemberin Birbirine Göre Durumları .................. 909 Üçgen Çemberleri ................................................... 909
Üçgenin İç Teğet Çemberi ................................ 909 Üçgenin Dış Teğet Çemberi .............................. 910
Teğetler Dörtgeni .................................................... 910 Dairede Alan ............................................................ 911
Dairenin Alanı ve Çevresi ................................. 911 Daire Diliminin Alanı ......................................... 911 Çember Yayının Uzunluğu ................................ 911 Daire Kesmesinin Alanı..................................... 911 Daire Halkasının Alanı ....................................... 912 Çemberde Benzerlik .......................................... 913
Cevaplı Test - 1 ....................................................... 915 Cevaplı Test - 2 ....................................................... 917 Cevaplı Test - 3 ....................................................... 919
4. BÖLÜM
ANALİTİK GEOMETRİ ............................................. 921
Noktanın Analitik İncelenmesi ................................ 922
Analitik Düzlem.................................................. 922
İki Nokta Arasındaki Uzaklık ............................. 923
Doğrusal Noktalar ............................................. 924
Doğrusal Olmayan Noktalar ............................. 926
Doğrunun Analitik İncelenmesi .............................. 929
Doğrunun Eğim Açısı ve Eğimi ........................ 929
Doğrunun Grafiğinin Çizimi .............................. 931
Doğrunun Denklemleri ...................................... 932
Özel Doğrular ..................................................... 934
İki Doğrunun Birbirine Göre Durumları............ 934
Doğru Demeti ..................................................... 936
Simetriler............................................................ 939
Noktanın Simetriği ............................................. 939
Doğrunun Simetriği ........................................... 942
Eşitsizlikler .............................................................. 944
Cevaplı Test ............................................................. 946
5. BÖLÜM KATI CİSİMLER ........................................................ 948 Prizma ...................................................................... 949
Dikdörtgenler Prizması ..................................... 950 Küp ..................................................................... 952 Silindir ................................................................ 952 Dönel Silindir ..................................................... 953
Piramit ...................................................................... 955 Düzgün Piramit .................................................. 955 Kesik Piramit ..................................................... 956
Küre .......................................................................... 958 Cevaplı Testler - 1 .................................................. 959 Cevaplı Testler - 2 .................................................. 961 Çıkmış Sorular ......................................................... 963
ALES SÖZEL YETENEK
ALES
ALES 2010 Aralık
ALES 2011 Nisan
ALES 2011
Kasım
ALES 2012 Mayıs
ALES 2012
Kasım
ALES 2013 Mayıs
Sözel 1 Sözel 2 Sözel 1 Sözel 2 Sözel 1 Sözel 2 Sözel 1 Sözel 2 Sözel 1 Sözel 2 Sözel 1 Sözel 2
Sözcük Düzeyinde Anlam
1
1
--
3
3
5
3
1
3
5
1
3
Cümle Düzeyinde Anlam
16
5
21
5
17
8
18
9
14
5
15
6
Paragraf ve Anlatım Biçimleri
24
35
20
33
22
29
21
24
24
32
30
34
Anlatım Bozukluğu
1
--
--
--
-
-
-
-
1
-
-
-
Sözel Mantık
8
9
9
9
8
8
8
8
8
8
4
7
SÖZEL ANALİZ
6
2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mayıs Kasım Mayıs Kasım Mayıs Aralık Nisan Kasım Mayıs Kasım Mayıs
2 2 - 3 1 2 3 8 4 8 4
Dil, insanın karakterinin bir parçasıdır.
Bacon
Sözcükte Anlam
Geçmiş Yıllarda Çıkmış Soru Analiz Tablosu
Sözcüğün Anlamı
Sözcüklerde Anlam İlişkileri
Söz Sanatları
Söz Öbekleri
Çıkmış Sorular
Çözümlü Test
4
ALE
S T
ürkç
e
SÖZCÜKTE ANLAM
Bu ünitede, a a daki konu ve alt ba l klar i lenecektir:
1. SÖZCÜ ÜN ANLAMI a. Gerçek Anlam
i. Temel anlam ii. Yan anlam
b. Mecaz Anlam c. Terim Anlam d. Soyut - Somut Anlam e. Nitel - Nicel Anlam f. Sözcü ün Cümleye Katt Anlam
2. SÖZCÜKLERDE ANLAM L K LER a. E Anlaml Sözcükler b. Yak n Anlaml Sözcükler c. Kar t Anlaml Sözcükler d. E Sesli (Seste ) Sözcükler e. Genel-Özel li kili Sözcükler
3. SÖZ SANATLARI a. Benzetme (Te bih) b. E retileme ( stiare)
i. nsandan do aya aktarma ii. Do adan insana aktarma iii. Do adan do aya aktarma iv. Duyular aras aktarma
c. Ad Aktarmas (Mecaz- Mürsel) d. De inmece (Kinaye) e. Dokundurma (Tariz) f. Mübalâ a (Abartma ) g. Dolaylama h. Güzel Adland rma i. Somutlama
4. SÖZ ÖBEKLER a. Deyimler b. Atasözleri c. kilemeler d. Peki tirmeler e. Sözün Cümleye Katt Anlam
SÖZCÜĞÜN ANLAMI
Sözcük: Anlaml ses veya ses birli i, söz, sözcük. (TDK, 2005)
Sözcükte anlam ünitesi “anlam bilgisi”nin temelidir. Bir yaz binaya benzetilirse sözcük de o binay olu turan tu lalard r. Bir parça içerisindeki sözcüklerin anlam kavranamazsa cümlenin, cümle iyi anla lmazsa da paragraf n ne demek istedi i tam olarak anla lamaz.
Sözcükte anlam ünitesi; sözcüklerin tek ba na ya da bir araya gelerek kazand klar farkl anlamlar , anlam ili kilerini ve sözcükte meydana gelen anlam olaylar n kavratmay amaçlayan “temel” bir ünitedir.
Türkçede baz kelimelerin tek bir anlam varken baz kelimeler kullan ld klar cümleye göre çe itli anlamlar kazanabilir. Cümlenin iyi anla lmas , cümlede kelimenin hangi anlamda kullan ld n n do ru anla lmas yla mümkündür.
Tek anlaml sözcükler: Sadece bir kavram kar layan sözcüklerdir.
Buzul: Kutup bölgelerinde veya da ba lar nda
bulunan büyük kar ve buz kütlesi:
“Küresel s nma nedeniyle kutuplardaki buzullar h zla eriyor.”
F rlatmak: H zla atmak, bulundu u yerden d ar atmak:
“ Elindeki kalemi pencereden d ar f rlatt .”
Beton: Çimentonun su yard m yla kum, çak l vb. maddelerle kar mas sonucu olu an sert, dayan kl , ba lay c yap malzemesi:
“Bahçenin önündeki e imli araziye beton döktüler.”
(TDK, 2005)
Görüldü ü gibi yukar daki sözcüklerin sözlükte tek kar l vard r ve bu kelimelerin ba ka anlamlara gelebilecek kullan m yoktur.
Çok anlaml sözcükler: Kullan ld yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir.
Kaçmak: 1. H zla ko up bir yere saklanmak: “Bir tehlike sezdi in anda hemen eve kaçars n.” 2. Firar etmek: “Üç mahkûm hapisten kaçt .” 3.Girmek: “Kula na su kaçt denizde.” 4. Yakla mak, benzemek: “Bu mavi biraz ye ile kaç yor.” 5 ...
Örneklerde görüldü ü gibi, “kaçmak” sözcü ü kullan ld yere göre farkl anlamlar kazanm t r.
ÖRNEK
ÖRNEK
5
Sözcükte Anlam
Örnek:
A a daki cümlelerde alt çizili sözcüklerden hangisi farkl anlamlarda kullan lamaz?
A) A ac n yapraklar sarar p solmaya ba lam .
B) Bu gürültülü yerde uyudu una göre çok yorgun
olmal .
C) Medeniyette ilerleyememenin en büyük sebebi
bilimsizliktir.
D) Soka n ba nda durmu , gelen geçen arabalar
seyrediyordu.
E) E er kravat takm yorsan yakan biraz düzeltmelisin.
Çözüm: D seçene inde “sokak” sözcü ü tek anlaml bir sözcüktür. Di er sözcükler kullan ld klar cümleye göre farkl anlamlar kazanabilir.
Cevap D
Gerçek Anlam
Temel anlam ( lk anlam) Bir sözcü ün zihinde kar lad ilk kavramd r. Di er bir deyi le sözcük (tek ba na) duyuldu unda ya da okundu unda dü ünülen ilk eydir. Örne in “ayak” dendi inde akla gelen ilk kavram o sözcü ün temel anlam d r.
Örne in,
A z : Yüzde bulunan, ses ç karmaya, soluk al p vermeye yarayan ve besinlerin sindirilmeye ba land organ. “Yeni matematik ö retmenimizin kocaman bir a z var.”
Ate : Yan c cisimlerin tutu mas yla beliren s ve k, od, nâr. "Uygarl k ate ten do mu tur."
Kesmek : B çak, makas vb. bir araçla bir eyi ikiye ay rmak, parçalamak, do ramak. “Tüm gücüyle ipi kesmeye çal t .”
Örnek: A a daki cümlelerin hangisinde, alt çizili sözcük temel anlamda kullan lm t r?
A) Aya ndaki ayakkab n n burnu çok a nm . B) Sertçe açt kap n n kolu elinde kald . C) Ak am karanl nda iki el silah sesi duyuldu. D) Kuca nda kundakl bir çocuk tutuyordu. E) Ya l adam, çocu a fazla yüz vermeyin, dedi.
Çözüm: A seçene inde “burun”, B seçene inde “kol”, C seçene inde “el” sözcükleri yan anlamlar nda ve E seçe-ne inde “yüz” sözcü ü mecaz anlamda kullan lm t r. D seçene inde ise “tutmak” sözcü ü “elde bulundurmak, ele almak” anlam nda, yani temel (ilk) anlam nda kullan lm t r.
Cevap D
Yan anlam Sözcü ün, “temel anlam ”ndan tamamen kopmadan kazand , onunla ili kili yeni anlamlard r.
Ma aran n a z o kadar küçüktü ki içeri ancak bir çocuk girebiliyordu
Çocu un ate ini bir türlü dü üremiyorlar.
Belediye, elektrik faturalar n ödemeyen irketlerin elektri ini kesti.
Örnek:
A a daki cümlelerin hangisinde, alt çizili sözcük gerçek anlamda kullan lm t r?
A) Bal kç lar ekmeklerini ta tan ç kar rcas na denizlerde yelken açt lar.
B) Adam n evini ucuza sat n almak için türlü oyunlar oynad lar.
C) Yemek vakti gelince herkes usulca sofraya dizilirdi. D) Bütün günlerimiz için kendimize bir yol çizer, sonra
her gün bunun aksine hareket ederiz. E) Onun böyle yapmas bazen kan ma dokunuyor.
Çözüm: A seçene indeki “ta ”, B seçene indeki “oyunlar”, D seçene indeki “çizer” ve E seçene indeki “kan” sözcü ü mecaz anlamda kullan lm t r. C seçene indeki “sofra” sözcü ü “yemek yenilen yer, masa vs.” olarak yani gerçek anlamda kullan lm t r.
Cevap C
6
ALE
S T
ürkç
e
“Yan anlam” ile “temel anlam” aras nda herhangi bir ekilde (biçimsel benzerlik, ortak i lev, ayn maddeden
olu mas ...vb. ) ilgi kurulabilmelidir.
Örne in,
Ma aran n a z o kadar küçüktü ki içeri ancak bir çocuk girebiliyordu. (“Ma aran n a z ” ile yemeye içmeye ve ses ç karmaya yarayan organ olan “a z” aras nda biçimsel olarak bir benzerlik kurulmu tur.)
Çocu un ate ini ne yapsalar da dü üremiyorlar. (“Çocu un ate i” ile nesnelerin tutu mas yla beliren “ate ” aras nda bir s ortakl vard r)
Belediye, elektrik faturalar n ödemeyen irketlerin elektri ini kesti. (“kesmek” sözcü ü bu cümlede “ba lant y koparmak, engellemek” anlam nda oldu u için “kesmek” sözcü ü temel anlam yla ilgilidir.)
Mecaz Anlam Sözcü ün gerçek anlamlar ndan (temel anlam ndan ve yan anlamlar ndan) tamamen koparak farkl anlamlarda kullan lmas d r.
Bu mahallede onun gibi a z bozuk birini daha görmedim.
Yeni seçilen muhtar, ilk toplant s nda çok ate li konu tu.
Kap n n hemen yan nda oturan gizemli bir adam garsonu kesiyordu.
Mecaz anlam, asl nda somuttan soyuta kaym , gerçekte olmas mümkün olmayan dü sel bir anlamd r. Örne in, bu cümlelerde geçen “birisini kesmek, ate li konu mak, a z bozuk” sözlerini somut olarak ne dü ünebiliriz ne de kafam zda canland rabiliriz.
Örnek:
A a daki cümlelerin hangisinde alt çizili sözcük gerçek anlamda kullan lm t r?
A) Kar daki Bozcaada mavi klara boyanm t . B) Vadideki çiçeklerin moru denize ak yor, denizin
mavili inde kayboluyordu. C) Kay s a açlar ilkbaharla birlikte çiçeklerle
duvaklanm t . D) Ku lar gökyüzünü sesleriyle dolduruyordu. E) Güllerin kokusu, han mellerinin kokusuna
kar yordu.
Çözüm: Mecaz anlam, sözcü ün gerçek anlam ndan s yr larak ba ka bir anlam kazanmas d r. Soruda gerçek anlam nda kullan lan sözcük istenmektedir. “E” seçene-
inde verilen “kar mak” sözcü ü gerçek anlamda kullan lm t r. A, B, C, D seçeneklerindeki sözcükler mecaz anlamda kullan lm t r.
Cevap E
Örnek:
A a daki cümlelerin hangisinde, alt çizili sözcük, gerçek anlam d nda (mecaz anlam nda) kullan lm t r?
A) Avluda ya murun sesi yank lan yor. B) Önceki y l bahçeye dikti iniz a açlar meyve verdi
mi? C) Okuduklar n sindirmezsen çok okuman n sana bir
yarar olmaz. D) Bu aç k oturumu izlemeseydim çok üzülürdüm. E) Kümesteki tavuklar n eksildi ini fark ettin mi?
Çözüm: A, B, D, E seçeneklerinde verilen alt çizili sözcükler gerçek anlamlar nda kullan lm lard r. Oysa “C” seçene inde verilen sindirmek sözcü ü biyolojik bir terimdir. “Al nan bir besinin midede eritilmesi” anlam na gelir. “C” seçene indeki cümlede ise “okuduklar n sindiremezsin” ifadesiyle “anlamak” eylemi kastedilmi , yani sözcük mecaz anlamda kullan lm t r.
Cevap C
Örnek:
A a daki cümlelerin hangisinde, alt çizili sözcük mecaz anlam yla kullan lm t r?
A) Gelecek hafta bugün sizinle yine görü mek istiyorum.
B) Az sonra beyaz at n üstünde bir gelin geçecek. C) Çocuklar uyutmak için saatlerdir u ra yor. D) Art k bu bo sözleri dinlemekten b kt m. E) Sevdi im insanlar görmek, onlarla sohbet etmek
istiyorum.
Çözüm: A, B, C ve E seçeneklerindeki alt çizili sözcükler gerçek anlamda kullan lm t r. Ancak D seçene indeki “bo ” sözcü ü gerçek anlam n n d nda “i e yaramayan söz” olarak kullan lm t r.
Cevap D
UYARI
7
Sözcükte Anlam
S navlarda “temel anlam-yan anlam” ayr m
yap lmamakla birlikte “gerçek anlam ve mecaz anlam” sorular nda sa l kl bir de erlendirme yapabilme aç s ndan sözcü ün “yan anlam” özelliklerini tan mak gerekir. Yan anlam n mecaz anlamla kar t r lmamas gerekir.
Temel anlam (TA), yan anlam (YA) ve mecaz anlamla (MA) ilgili a a daki örnekleri inceleyeniz.
Yol Çocuk evin yolunu sordu. (TA) Mahallemizin yolu nihayet asfaltland . (YA) Bu soruyu farkl bir yolla da çözebiliriz. (MA)
Kafa Kafan, hâlâ omuzlar n n üzerinde duruyor. (TA) Fazla zorlay nca çivinin kafas koptu. (YA) O adam, zaten kafas z n tekidir. (MA)
Büyük Uzun bir yolculuktan sonra büyük bir evin önünde
durduk. (TA) Benim ö rencilerim, büyüklerine kar sayg da kusur
etmezler. (YA) Büyük dü ünenler, toplumlar na her zaman bir
eyler kazand rm t r. (MA)
Su Malatya’n n suyu, sa l a yararl birçok mineral
bar nd r r. (TA) Meyve suyu, koladan daha besleyicidir. (YA) Sulu akalarla herkesi k zd rd . (MA)
Para Bu ay maa lar da tacak kadar para yok. (TA) Bu i te inan n çok para var. (YA) Bu kadar para canl s birini daha önce hiç
görmedim. (MA)
Ta Ta lar büyük bir kamyona yüklediler. (TA) Yüzü ünün ta dü mü , fark etmedin mi? (YA) Bu ta lar sana geliyor herhalde, sen de bir cevap
vermeyecek misin? (MA)
Leke Gömlekteki mürekkep lekesi gitmiyor. (TA) T rnakta bazen beyaz lekeler olu ur. (YA) Adam n geçmi inde hiçbir lekesi yok. (MA)
Bir sözcü ün temel anlam bir tanedir; çünkü sözcü ün sadece ilk anlam na “temel anlam” denir. Oysa sözcü ün birden çok yan ve mecaz anlam olabilir.
1. Çene kemiklerinin üstüne dizili, s r p koparmaya ve çi nemeye yarayan sert, beyaz organlardan her biri
2. Çark, testere, tarak vb. çentikli eylerdeki
ç k nt lar n her biri 3. Sar msak dilimi,
karanfil vb.nde di e benzetilen tane
4. Baz dantel ve i lemelerin kenarlar ndaki yuvarlak sivri bölüm
5. Güçlü oldu unu belli etmek, tehdit etmek.(di göstermek)
6. kötülük yapmak için f rsat beklemek (di bilemek)
7. zorla veya inatla istedi ini yapt rmak (di geçirmek)
Sözcük
Gerçek Anlam Mecaz Anlam
Yan AnlamTemel Anlam
Kötülük
Zorla
“Di ” sözcü ünün anlamlar (TDK, 2005)
“Konu mak” sözcü ünün temel anlam n , yan ve mecaz anlamlar n inceleyiniz. 1. Bir dilin kelimeleriyle dü üncesini sözlü olarak
anlatmak: (TA) "Çocuk daha konu am yor."
2. Belli bir konudan söz etmek: (YA) "Mehmet yedi ya ndayken anas yla konu tuklar ndan fazla bir ey konu mazd ." H. E. Ad var.
3. Bir konuda kar l kl söz etmek, sohbet etmek: (YA) " ten sonra Nuruosmaniye'deki kbal kahvesinde arkada larla iir ve edebiyat konu uyoruz." F. R. Atay.
4. Konu ma dili olarak kullanmak: (YA) "Türkçeyi çok iyi konu uyor."
5. Dü üncesini herhangi bir araç kullanarak anlatmak: (YA) "Dilsizler, el i aretleriyle konu abilir."
6. Becermek, uzman gibi yapabilmek: (MA)
“Genç sanatç , sanat n konu turuyor yine.”
7. Geçerli olmak, etkin olmak: (MA)
"Yasalar n yerine yumruklar konu tu."
8. k ve zarif görünmek: (MA)
"Bluzun konu uyor bu ak am."
(Kaynak: TDK, 2005)
NCELEME
UYARI NCELEME
