ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

Ѕвездан Георгиевски

Како, значи, изгледаше Скопјево времето кога �Утринскивесник� стартуваше, а какоизгледа сега? Иста мета,исто отстојание. И тогаш

имаше �скопска шема�, и денес јаима. И тогаш функционираше прин-ципот �изгор лето, кочан зима�, и сегафункционира. Иако имавме многу на-дежи, работите, сепак, не се промени-ја премногу. Освен што воловите ишмизлите што тогаш шетаа по скоп-ските улици, сега се монументализи-рани на централното градско шета-лиште. Бензинот, се разбира, чинеше една

германска марка, а сега чини едноевро. Само што не сум сигурен декаплатата од 500 тогашни германскимарки сега е заменета со плата од 500евра. Како и да е, и тогаш на власт бе-ше ВМРО-ДПМНЕ, а и сега е. И тогашсе градеа цркви, хотели, музеи и сеправеа некакви чудни музејски пос-тавки, како и некакви други будалаш-тини, а и сега тоа се случува. Само во

некаков мултиплициран однос. И то-гаш се менуваа оние ГУП и ДУП (де-мек, имаме некакви урбанистичкипланови), а и денес се менуваат. Разлики, секако, постојат. Од точка-

та А (значи 23 јуни 1999 година) доточката Б (23 јуни 2009 година) сеизоде некој десетгодишен пат штоактуелните скопјани, барем во таа не-каква урбана смисла на живеењето,ги тера во длабока носталгија по онашто беше урбанистичка политика наВладата на Љупчо Георгиевски. Моја-та омилена приказна, која ми е коњакво објаснувањето на вакви теми, гла-си: Си бил еден калиф, кој и премногуавторитарно владеел со својот кали-фат, па во едно време на своето владе-

ење решил да нареди сите негови по-даници да ги заѕидаат влезните портина своите куќи. Поданиците го напра-виле тоа, па морале да влегуваат восвоите куќи низ прозорците. Когаумрел калифот, го наследил неговиотсин, кој, ете, морал да биде уште поав-торитарен, па наредил да се заѕидаатсите прозорци. Поданиците сега мо-рале да влегуваат дома низ своитеоџаци. И секогаш колнеле и велеле:�Колку беа добри времињата когавлегувавме дома низ прозорци�. Не морам да го објаснувам наравоу-

чението. Сакам да кажам дека заеднодецениското постоење на�Утрински весник� променив низарасположенија: од рамнодушност,преку бес, па револт, на моменти и ре-волуционерен занос, до завршување-то на кругот со уште поголема рамно-душност, поточно целосна апатија. Конечно, не сум хроничар на Скоп-

је и не знам во кој момент почнауништувањето на Камениот мост. Незнам кога, како и на кој начин цен-тралниот плоштад стана единственплоштад на главен град во Европа,каде што не можеш да купиш нитуцигари, ниту весник, не знам зошто,на пример, од плоштадот бешеизбркан легендарниот дуќан �Ке-нан�, а сега е поставена скулптура начистач на чевли... Не знам како и незнам кога сите слободни паркинзи воСкопје одеднаш се затворени. Незнам на кој начин маалските кафеа-ни ја изгубија смислата на сопстве-ното име, па сега во нив не можеш данарачаш ниту едно обично кафе, онашто би рекле од �К-15�: �Агроплод�што се вари. А и �Агроплод�, какошто гледам, не се чувствува баш нај-добро.Во едни поинакви времиња, не са-

мо во Скопје, туку и во цел свет, се по-јави еден рок, блуз-бенд, или нарече-те го како сакате, кој се викаше �TenYears After�. Десет години подоцна.Алвин Ли, најбрзата гитарска рака натогашниот Запад, во една прилика

објасни дека името на бендот е даде-но во 1966 година, односно во чест напојавата на Елвис Присли и претензи-јата да се покаже како рок-музикатаизгледа десет години подоцна. Не есамо името на групата она што меасоцира на темата што ја избрав заовој свечен ден на �Утрински весник�,а од која моментно чувствувам извес-ни реакции во моето тело, кои во нај-блага форма можат да влезат во гра-фата �главоболка�. Значи, во раните седумдесетти го-

дини на минатиот век, �Ten YearsAfter� го имаше можеби својот најго-лем хит �I'd Love to Change the World�(�Би сакал да го променам светот�).Во таа 1999 година, иако не бев воцветот на сопствената младост (сосвоите тогашни 38 години, побргувлегував во средновечните кадри,отколку во надежните, иако кај насникогаш не било јасно кои се тоа мла-ди луѓе, кои се премлади, а кои се воз-расни), с` уште мислев дека можемеда го смениме светот. Ако не баш све-тот, тогаш барем Македонија, ако неМакедонија, тогаш барем Скопје, ако

не Скопје, тогаш барем влезот во којживеам во мојата зграда. И работите се сменија. И светот, и

Македонија, и Скопје..., а за влезот несакам ниту да зборувам. Со еден збор,не ги заѕидавме прозорците, туку гизаѕидавме и оџаците. И сега, претпос-тавувам, за да влеземе во нашиот домЕвропа, дом кој на многумина им сегади, треба да влегуваме низ канали-зационите цевки.Значи, што се однесува лично до

мене, можам само да кажам дека ра-ботите, за жал, не се сменија на по-добро. Тогаш славев 20-годишнина одматура, сега славам 30-годишнина одматура. Многу мои колеги и пријате-ли, мои врсници, едноставно не успе-аја да ја доживеат и преживеат десет-годишнината на �Утрински весник�.Од оние што преживеаја, многуминане знаат да објаснат што правевме воизминатите десет години. Затоа и сепотсетувам на �Ten years after� и нив-ната желба да го сменат светот: �Зага-дување на светот, нема решение/Институции, електрични столици/Само црно или бело, богати или сиро-машни/ Тие и ние, запрете ја војната/Би сакал да го променам светот/ Но,не знам што да правам/ И затоа тоа тиго оставам тебе�. И, денес, кога ќе поминам покрај

зградата во центарот на Скопје, кадешто го поминав детството, а и добардел од младоста, значи, онаа што е кај�бикот�, чувствувам некоја варијантане на носталгија, туку на гадење какосе упропасти моето минато, како сеизбриша и како стана целосно непре-познатливо. Каде отидоа киносалите,каде исчезнаа книжарниците, слат-карниците, �Борово�, �Громби�, �Ло-вец�, �Рекорд�, �Славија�... Сакав да го променам светот. Но, не

вака. Затоа тоа ви го препуштам вам,почитувани читатели. Ќе се видимена 20-годишнината на �Утрински вес-ник�, кога некој друг ќе реферира ка-де бил и што работел во деценијаташто е пред нас.

Како пропадна промената на светот

Работите се сменија. Не ги заѕидавме прозорците, туку ги заѕидавме и оџаците

13

Ништо не се промени од 23 јуни 1999 година досега. Освен што воловите и шмизлите што тогаш шетаа по скопските улици, сега се монументализирани на централното градско шеталиште

Зошто одплоштадот воСкопје бешеизбрканлегендарниотдуќан�Кенан�, а сега епоставенаскулптура начистач начевли

ФОТО: ПЕТР СТОЈАНОВСКИ

ФОТО: ПЕТР СТОЈАНОВСКИ

14 ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

те во парламентот и другите политич-ки циркуси ги издевалвиравме додекасе обидуваа да лобираат за нас какопретседавачи. Темите на редовните прес-конфе-

ренции на ЕК за нас од Македонија серечиси научна фантастика. Додекадругите расправаат за обновливаенергија, зелен парламент, заштитана податоци на Интернет, екосветил-ки и слични нешта, нашите теми секако од времето на Единбург - права-та на малцинствата, дали сме антич-ки или словенски Македонци, далитреба да градиме споменици или не.Тие што мислат на 21 век треба да гипрашуваме за теми од минатото и даочекуваме да бидеме сфатени.Дека никаде повеќе од овде, во Бри-

сел, не се гледа појасно заостанување-то на Македонија, станува јасно помало копање по архивите изминатитегодини. Прво, омилена тема ни бешедали сме лидер или не во реформитена Балканот и тоа траеше до пред до-аѓањето на Никола Груевски за пре-миер. Сега тој збор не смее ни да сеспомене, па ни опашката за ЕУ, бидеј-ќи од лидерствата редовно завршува-ме таму. Десетина години известувавме за

некакви крајни рокови, за услови, заодлуки, за датуми, со единствена раз-лика што последните неколку годининикој не прогнозира кога Македонија

може да стане членка на ЕУ. Ни ОлиРен веќе не зборува за брзи и суперво-зови, а последната таква симболичнапорака од Брисел беше дека државатаја водиме како кога се учиме да вози-ме велосипед, цик-цак и со некое па-ѓање попат.Клучна тема и натаму е дали името

е главната пречка за прогресот на Ма-кедонија или не. Иако е неоспорно де-ка без овој спор Македонија побрзо ќенапредуваше, и со него можеше дафати чекор со земјите во ЕУ ако граде-ше општество врз здрава основа. Акосе расправаше за економија, за еколо-гија, за школство, за здравство, а не дасе губи во бесцелни политизирања нас` и сешто и да се задушува во коруп-ција. Впечаток е дека Македонија, всуш-

ност, ја загуби европерспективата ко-га ја загуби политичката невиност воочите на Европа. Многуте фалсифику-вани избори, политичките блокадина институциите, аферите во еконо-мијата, форсирањето на партискитенад државните интереси и губењетона чувството каде треба да оди држа-вата беа главната вест од државатаизминатите години. Земјата што сите ја знаеја во Един-

бург сега сакаат да ја заборават штоповеќе. Зошто некој во Брисел би ~помагал на држава што сама не сакада си помогне?

Од нашиот дописникСлободанка Јовановска

БРИСЕЛ - Еден ноември доцна наве-чер почна мојата ЕУ-приказна. Возеј-ќи се од аеродром до хотел во Един-бург, таксистот ме праша од којадржава доаѓам. �Сигурно не сте слуш-нале досега�, беше мојот одговор предда го изговорам името Македонија.�Како не!�, возврати тој, �вие сте нова-та држава што не ~ го признаваат име-то�. Беше тоа 1992 година во Единбург,

Шкотска, ден пред Самитот на Европ-ската унија, кога почнаа маките содржавноста. Македонија само штопрогласи независност, а името станавест што добро се продава. Надворградот беше под полициска и безбед-

носна опсада поради заканите од ИРАза терористички напади. Внатре бри-танскиот лидер Џон Мејџор оддалеченод новинарите со железна ограда идупка од неколку метри откри во шокдека безбедноста, сепак, му висела наконец. На секој обид да прозборувастануваа десетици маскирани протес-танти и мавтаа со транспаренти. �Имали новинари воопшто во салава за но-винари?�, праша запрепастено Меј-џор.Во тоа време ЕУ беше клуб на нај-

моќните и најдемократски држави воЕвропа и не успеа да ја исконтролираситуацијата на Самитот. Нејзинатаодлука за повлекување на Лисабонска-та декларација, сепак, имаше тежинана пресуда околу иднината на Македо-нија. Македонците што дојдоа да про-тeстираат пред Самитот немаа нипристојни знамиња да го сторат тоа.Купуваа метли за да добијат дршки ина нив да ги закачат рачно изработе-ните знамиња од Вергина. Немаше нинормални телефонски врски со Маке-донија за да се испрати извештај. Но,во Европа имаше огромна симпатијаза правата на една штотуку родена на-ција. Македонија имаше чист образ иполитичка невиност што тешко сеоспоруваат.Каде сме сега, 17 години по овие

настани? На последниот Самит на ЕУминатата недела, како и на многупретходни, Македонија не е тема.Еврофункционерите забораваат да јаспоменат дури и кога зборуваат заземји-кандидати за влез во Унијата. ВоНАТО портпаролите избегнуваат дани дадат прашање нам, новинарите одМакедонија, бидејќи знаат дека смеодамна закопани во една тема околукоја нема што да кажат повеќе. НиХрватите не сакаат нивниот спор да сеспоредува со нашиот, бидејќи асоцирана ќор-сокак. Словенците не лобираатвеќе за Македонија откако со тепачки-

Загубена политичка невиност

На Самитот воЛисабон летото

1992 и воЕдинбург предкрајот на таа

година почнаамаките со

државноста наМакедонија

Ми се допаѓа �Утрински� бидејќи има еденкултивиран стил на коментирање и известување.

Некако ми е градски. Знаеш, кога сакаш да прошеташ по плоштад со

весник под рака. Го читам затоа што има опширни текстови и

анализи. Не ми пречи малку да се размислува ипишува подолго за работите што ни се случуваат и н`опкружуваат. Нека ви е среќен роденденот ипосакувам и понатаму да креирате урбан весник.

Во последниве десет години вашиот ценет весник енешто со што се дружам секој ден и нешто што

многу ми помага да се информирам за настаните воМакедонија, регионот и светот, но и да прочитаминтересни коментари и анализи. Иако �Утрински весник� според тиражот веројатно не

е во врвот на дневните весници во земјава, со својатасериозност и компетентност, весникот останува многурелевантен фактор во информирањето кај нас. Вичеститам за јубилејот и ви посакувам нови успеси.

Откако излегува, �Утрински весник� е прво нешто штого читам секое утро. Тој почна и истрајува како

весник со чист образ, со примерна приврзаност конвисоките професионални стандарди. Без овој весникновата македонска стварност би била поинаква. И сега,наместо признание, врз овој весник - како и врз другите -се надвиснуваат облаците на дигитализацијата... Верувамдека ќе поминат тие облаци, а �Утрински весник� инатаму ќе биде знак за распознавање на своето време иќе остава длабоки траги во меморијата на луѓето.

Ристо Лазаров, новинар и писател

Никола Поповски, економист

Александар Поповски, режисер

РЕКОА

Зошто некој во Брисел би ~ помагал надржава што сама не сака да си помогне

Десетина години известувавме само за некакви крајни рокови, зауслови, за одлуки, за датуми

15ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

Бранко Тричковски

�Утрински весник� е врсник напрвата имбецилна реститу-ција на ништото во македон-

ските работи - подвиг што пред десетгодини се обиде да го изврши еуфо-ричната дружина на македонскатаполитичка десница. Можеби не е со-сема случајно тоа што десетгодишни-ната на весникот ја славиме во вре-мето кога вториот преврат на имбе-цилната страст (според дефиниција-та на Умберто Еко) успеа да ја потчи-

ни на тоа големо ништо речиси ком-плетната супстанција на нашетоскромно постоење. Кога општите ра-боти ќе станат жртви на систематскигрешки во сите клучни моменти и ко-га општествениот масакр ќе почне дасе прикажува како месијанска посве-та на новите аксиоми, тогаш,според професорот од Болоња,тоа е знак дека си имаме рабо-та не со глупаци, туку со имбе-цили. Како инструменти наеден сериозен проект.

�Утрински� се држи достадобро во оваа македонистичкаоперета. Прилично е норма-лен, сакам да кажам. Но, сеед-но, јас му сугерирам да бара де-бела отштета за претрпенитематеријални и нематеријалништети од превратот кој низ ме-диумите, како, впрочем, и низцелата држава, помина какотенк на НАТО што на пат за Ко-сово пред една деценија (каквосовпаѓање) не можеше да гизаобиколи малите мовчиња наВардар.

�Утрински весник� е исклу-чителна појава во македонски-от медиумски простор. Преддесет години тој ја растури про-винциската шема на тогашни-те издавачи и им ја принесе начитателите европската новин-ска естетика, интонација иориентација. Тоа беше своеви-ден културолошки шок. Успе-

вавме да се претставиме како важенфактор во битката за менување настварноста во која доминираа стерео-типите, предрасудите, популизмот,национализмот, грабежот и другитезла на транзицијата. За жал, не успе-авме да засечеме доволно длабоко воопштественото ткиво, зашто да бешетака, немаше да ни се случува тоашто ни се случува денеска. �Утрин-ски� во тоа време беше важен факторво општествениот и политичкиот ба-ланс што во меѓувреме беше нару-шен со експлозија на десната идеоло-гија и на нејзините политички арти-кулации.Може да се каже дека, со одредени

осцилации, �Утрински весник� успеаво многу важен период за новинар-ството и за државата да остане досле-ден на принципите на професионал-носта и на принципите на модернос-та и европеизмот како призма низ ко-ја ги третираше општествените и по-литичките процеси, особено, пак,интеретничките и интеркултурните

релации како клуч на перспективитена Македонија. Цели општествениструктури и државни инстанции де-неска се на позициите, или така ба-рем декларираат, на кои �Утрински�беше тогаш кога тие исти инстанцииго обвинуваа за предавнички пози-ции. Можеби не може да се каже дека

весникот е безгрешен во однос набројните општествени деформациишто во меѓувреме ни се треснаа одглавите, но затоа може да се кажедека излегуваме од тој десетгоди-шен период со убедливо најмалкудамки. Поради сложените финансиски си-

туации, засилени со драмата на свет-ската криза, �Утрински� ќе продолжида излегува во нов организацискиамбиент. Се надевам дека успешно ќеги совлада предизвиците на тој план.Во однос на уредувачката политикаможе да се каже дека единственаташанса лежи во ориентацијата која во-ди кон нов модерен општествен

амбиент во Македонија, а некон експлоатација на деформа-циите што ги шири популизмоти некомпетентноста во полити-ката и кичерскиот сензациона-лизам во медиумите. Шансата е да ги елиминираме

имбецилите, а не да се имбеци-лизираме користејќи ги нивни-те богати фондови. Македонијаи медиумите во Македонија тре-ба да се ослободат од идејата де-ка се потребни подвизи за дастигнеме во некаква убаваиднина. Се што треба да напра-виме е да се спуштиме на ниво-то на нопрмалноста. Се разбирадека тоа не е лесна работа. Тоае, всушност најголем моженподвиг што може да се случи кајнас. Да станеме нормални.Напумпан со прдежите и пу-

вежите на имбецилите македон-скиот балон лебди надвор оддострелите на европските и наамериканските радари. Тој енадвор од радарите на нормал-ниот свет. Потребни се многуостри утрински пера за да сеприземји тоа опасно бескон-тролно летачко тело.

Денес го купив �Утрински весник�подоцна, барајќи го по споредни

продавници. Често ми се случува вобутката каде што секојдневно го купувамова дневно гласило да го слушнамоправдувачкиот глас на продавачот:�Извинете, но 'Утрински' се распродаде!�Моето љубопитство не оди понатаму.

Во мојот интерес не е колку примероцидобива бутката или не дај Боже: колкавму е воопшто тиражот на весникот?Впрочем, не ми се потребни ваквитеподатоци, бидејќи рамно десет години,еве, јас сум еден од оние највернинегови редовни читатели. Таков сумпоради мошне едноставнатамегавистина дека цела деценија веќе,славна деценија, се разбира, тоа е прватадеценија на 21 век - �Утрински весник�убедливо, суверено, докажува, успешноја држи челната позиција, водечкотоместо меѓу дневните гласила воМакедонија. Овој факт ме радува,бидејќи некој категоричен преднасет менасочи пред десет години да го одберамтокму овој весник за свое безусловнокатадневно четиво. Бездруго,видовитоста имала збор.Но, јас не сум му само читател на

�Утрински весник�, туку и неговвременен соработник. Без оглед колкав еподемот на таа соработка, горд сум штоимам свој скромен влог. Затоа - од с` срце полни грсти

честитки! Нека ни векува оваа нашаврвна институција на јавната мисла.

Гане Тодоровски, писател

По бруталната екстерминација на�Република� во 1992 година, веднаш

по осамостојувањето на Македонија, попојавата на "Дневник" во 1996 година,пред и по времето на атентатот наГлигоров, појавата на �Утрински весник�во 1999 година на македонскатаинформативна сцена значешезаокружување на процесот наформирање на јавното мислење ивлегување во неговата историски зрелафаза.Кога основачите на �Утрински весник�

ми се обратија да напишам текст запрвиот број, јас се наоѓав во европскатакнижевна резиденција во куќата наМаргарит Јурсенар. С` уште беа живи воевропските метрополи морничавитекоментари за анкетата наИнтернационалната комисија на ОН штоја предводеше Тадеуш Мазовјецки и којаоткри 426 масовни гробници во бившитејугословенски простори на Балканот. Тоабеше непосредно пред 70-от роденден намојот учител по балканофилија,академик Гане Тодоровски, кој вомеѓувреме наполни 80 години. Nobody isperfect напишав еден текст за нашетоходочастие во седум главни балканскиградови каде што низ литературата сеизразуваше љубовта еден кон друг. Бисакал денес да му ја честитамдесетгодишнината на �Утрински весник�и да посакам барем на стогодишнинатана �Утрински весник�, кога ситебалкански народи ќе бидат во Европа, дасе оствари мислата на свети апостолПавле, еден балкански патник од преддве илјади години, кој рекол: �Ако немашљубов, немаш ништо�.

Јордан Плевнеш, писател

РЕКОА

�Утрински весник� иреволуцијата на имбецилите

Македонскиот балон лебди надвор од дострелите на радарите на нормалниот свет

На карикатурата од Драган Поповски, објавена на 16 август 1999 година, денес не може да ~ се додаде апсолутно ништо

Насловната страница на првиот број на �Утрински�

16 ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

Светлана Унковска

Кога се појави радиото, сепрогнозираше дека таквиотбрз начин на информирањеќе ги згасне весниците. Когапотоа се појави и телевизија-

та, тогаш се прогнозираше дека овојмедиум со слика и тон ќе ги затвори ирадиото и весниците. Но, досега не сеслучи тоа. Со новата форма на кому-никација и информирање � Интерне-тот, повторно се поставува истотопрашање - дали новите технологии надостапност на информации ќе ги пра-тат во историјата печатените медиу-ми и во голем дел ќе ги загрозат елек-тронските. Имаат ли иднина весниците, ради-

јата и телевизиите? Можат ли да ги

издржат новите технолошки промениманифестирани главно преку Интер-нетот, но и преку другите електрон-ски форми, како што се сателитскитеи кабелските комуникации? Ова седилеми и прашања со кои се преоку-пирани медиумските стратези. Дополнителен и, се чини, најсилен

удар и за домашните и за светскитемедиуми задава економска криза соглобални размери, што ги натерамногу светски медиумски брендовида ги скратат трошоците и да се снао-ѓаат како што умеат. �Њујорк тајмс�се откажа од комоцијата и прв пат восвојата историја реши да издава не-колку катови од својата нова блескавазграда за да ја ублажи финансискатакриза. Исто така, објави и реклама нанасловната страница, што никогашпретходно не го направил. Големазагриженост за опстанокот на медиу-мите во оваа криза покажуваат аме-риканските авторитети кои се става-ат во одбрана на овој, како што се на-рекува, �проблематичен бизнис�, аконкретно весниците кои се и првина удар веќе се третираат како �загро-зен вид�. Владата на Франција, за да го убла-

жи ударот врз печатените медиуми,обезбеди зголемување на и онака ви-соките субвенции. Настојувајќи пове-ќе да им помогне во финансискитетешкотии, на младите од 18 до 24 го-дини им понуди бесплатна едного-дишна претплата на омилените вес-ници и таблоиди. Синдикатите пред-видуваат дека со таа акција ќе сеостварат 200 илјади претплати со по-тенцијал да се стигне дури до 750илјади млади и ваквата мерка фран-цуската влада ќе ја чини околу петмилиони евра годишно, а целиот па-кет-мерки што го планира за помошна медиумите изнесува околу 200 ми-лиони евра. И додека голем дел од светот пока-

жува загриженост за опстанокот намедиумите по ударите на економска-та криза, во Македонија тие не самошто се соочени сами да се справуваатза опстанок туку ги притискаат и но-вите и брзи развојни технолошкипроцеси. Медиумите во земјава ќе мо-ра паралелно да се борат со пробле-мите со финансирањето и истовреме-но технолошки да се доразвиваат ба-рајќи ги новите форми на информи-рање. Професорот по новинарство, Жив-

ко Андревски, вели дека медиумите инатаму ќе бидат во центарот на наста-ните и ќе се приспособуваат кон тоашто го бараат општествените услови.Тој со оптимизам гледа на нивниотопстанок, што значи дека пак ќе имаместо и за печатот, и за радиото, и зателевизијата.

�Веројатно не е голем проблем и еможно да се најдат решенија медиу-мите и во криза точно да го опреде-лат своето место и да ги искористатшансите како простор во кој ќе се до-развијат. Медиумите се составен делна најударната, најсовремената и наидната историја и мора да ги има. Вокои форми и на кој начин, како тиеќе се доприспособат да бидат колкушто е можно подобри во однос на се-

бе и во однос на тоа колку што е мож-но повеќе да му нудат услуги и ползана општеството - тоа е прашање нанив самите�, вели професор Андрев-ски. Можеби конкуренцијата меѓу ме-

диумите е ограничена, но внатре восамиот медиум таа е неограничена.Значи, секој весник, радио или теле-визија може во своите рамки да се до-развива неограничено, но медиумоткако истражувачки зафат треба да јаоткрие новата форма и потребнататрансформација. Минатото покажа-ло дека медиумите отворале и ќеотвораат нови епохи во начинот иформата на информирање. На млади-те генерации секојдневие им се ком-пјутерите и Интернетот, што покажу-ва дека сепак претстои едно приспо-собување и преструктурирање коннивните потреби.

�Претпоставувам дека она што сетрендови или, пак, истражување е де-ка с` поголем број дневни весници ќеодат на Интернет, само треба да биде-ме доволно мудри и да ги видоизме-ниме, и содржински и технички, спо-ред потребите на генерациите штодоаѓаат. Не велам дека нема да имакласични медиуми, но тренд е сод-ржините да бидат на веб-страница, атие што ќе сакаат да прочитаат и даанализираат некоја статија, ќе си ку-пат весник од трафика�, вели ЖанетаТрајковска од Македонскиот инсти-тут за медиуми. Во светски рамки, според одредени

истражувања, се покажува дека бро-јот на читателите на весници и наоние што слушаат информации на ра-дио опаѓа за сметка на с` побројнитепосетители на Интернет, како и напубликата на кабелската и сателит-

Македонија е во приспивна фаза додека светотбара решение да им се помогне на медиумите

Дали пајаковатамрежа на

Интернетотќе ги прати во

историјатапечатенитемедиуми и

ќе ги загрозиелектронските

ската програма. Во Македонија немаподатоци од вакво истражување, нај-веројатно, и поради тоа што Интер-нет-изданијата на весниците се прес-ликана копија на печатеното издание. Во трката со времето треба да влезат

и печатените медиуми кои имаатможност преку онлајн-изданијатаактуелно и навремено да информира-ат и на некој начин да ги стигнат теле-визијата и радиото како едни од нај-моќните медиуми. Истовремено пре-ку своите печатени изданија на чита-телите да им се пласираат аналитичкии истражувачки содржини, како и ко-ментари кои, исто така, можат да би-дат ставени на Интернет, но пристапдо нив да има само преку регистраци-ја. Напредок во оваа смисла има во те-

левизијата А1, која на својата странаима целодневни ажурирани вести коипостојано се достапни, додека за поек-склузивните видеа, интервјуа, па иемисии е потребна регистрација, штозначи и финансиски профит во бизни-сот со информации.

�Ја користиме предноста на Интер-нетот да ги употребиме барем ониевести кои можеме да ги наречемедневни вести што му значат на обич-ниот човек. Она што велиме дека е по-ексклузивно и кое знаеме дека немада биде објавено на друг медиум илина друг сајт, генерално го чуваме затаква форма. Глобално, Интернетотсекаде во светот носи профит и сега ирекламите се пренасочуваат наИнтернет, но кај нас тоа е слабо разви-ено�, смета Младен Чадиковски, гла-вен и одговорен уредник на А1.

�Македонија како да е во една прис-пивна фаза додека светот бара реше-

Што ќе прелистуваме -весник или Интернет?

Отворањетоновипоглавја воинформи-рањето,секако, ќепредизвикаудар намногумедиуми

17ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

ние како да им се помогне на медиу-мите. Тие сега се наоѓаат во двојнакриза � едната е онаа, нивната идни-на во пајаковата мрежа на Интерне-тот, и втората, економската кризашто го меле светот�, нагласува Љуп-чо Поповски, главен и одговоренуредник на �Утрински весник�. Тојвели дека вести и понатаму ќе се чи-таат, само прашање е преку каковмедиум.

�Кога во секој момент на Интернетможе да дознаеме што се случило воБуенос Аирес, во Манила, на Грен-ланд или во Скопје, главна улога навесниците ќе биде на читателот даму дадат длабинска анализа зоштодошло до тие настани и какви после-дици може да предизвикаат. Весни-ците веќе ја загубија трката соИнтернет-порталите и телевизиите,но с` уште можат да бидат доминан-тни во толкувањето на настаните.Тоа изгледа едноставно, но е неверо-јатно тешко да се направи�, вели По-повски. Со ова се согласува и главниот и

одговорен уредник на �Дневник�, Са-шо Кокаланов, кој вели дека со мену-вањето на формата на весникот се ме-нува и неговата содржина и новинар-ството мора жанровски да се приспо-собува. Сепак, додава тој, суштинатана новинарската работа ќе останеиста, критички да се опсервираатнештата што н` опкружуваат, да раз-мислуваме за нив и да ги споделуваменашите мисли со публиката, да јаоткриваме вистината тогаш кога таае заматена и да им ја пренесуваме начитателите.

�Главниот погон на весниците не сепроменил од Гутенберг наваму, а тоасе читателите. Затоа не треба да биде-ме многу загрижени за иднината навесниците. Дали тоа ќе биде на харти-ја или електронски, дали ќе вртиместраници или ќе кликнуваме на глу-шецот за да поминеме од една сод-ржина на друга е само прашање наформата�, вели Кокаланов. Спореднего, кризата што влегува на големаврата и има влијание во секој сегментод нашиот живот не може да ги зао-биколи весниците.

�Бизнисите, и покрај с`, и натаму

ќе имаат потреба од рекламирање иогласување и никој не може да си доз-воли сосема да се откаже од марке-тингот. Исто така, и луѓето нема сосе-ма да се откажат од читањето весни-ци. Но, медиумите треба да смислатначин како да ги привлечат и тие штоќе бидат поуспешни во тоа полесно ќеја преживеат кризата. Но, повеќе заг-рижува тоа што во услови на недостигод пари можно е сопствениците намедиумите да потпаднат под нечиивлијанија и интереси за да преживе-ат, но тогаш ќе настрадаат објектив-носта и професионалноста, што ника-ко не смее да се дозволи�, предупреду-ва Кокаланов.Но, Интернетот како бизнис е глав-

на преокупација на некои портали, амеѓу првите кои речиси една децени-ја се на пазарот е �Он-нет�. Иако не сеработи за класично информирање содневни актуелности, туку централное насочен кон забава, занимливости,па и вести кои информативните куќиги прескокнуваат, може да се пофалидека финансиски добро профитира сореклами и посетеност.

�Печатените медиуми во Македо-нија треба да разберат дека тоа штого ставиле денешното издание не зна-чи дека имаат Интернет-издание, ту-ку копија на тоа што го нудат на хар-тија. Медиумите треба да сфатат декае потребно да го градат своето е-рено-ме, паралелно со она печатеното. Неможе весник цел ден да има едно ме-нување на содржината или уште по-лошо на страница на магазин цела не-дела или месец да стои едно издание.Стручниот поим за ова што се прави е- архива, а она што треба да се научие - мултимедија�, коментира ЉупчоЈуруковски, заменик-уредник на пор-талот. Отворањето на новите поглавја во

информирањето, секако, ќе предиз-вика удар на многу медиуми, баремна оние што нема навреме да го фататмоментот на трансформација. Заста-рените видови кои нема да одговара-ат на новото супербрзо темпо на жи-веење само ќе заостануваат во односна новите технологии и затоа медиу-мите мора поскоро да се приклучат воновите текови на информирањето.

Ерол Ризаов

Пред десет години, на денешен ден,излезе првиот број на �Утринскивесник�. Бевме сигурни дека ги

подигнавме македонските медиумскистандарди. И во професионална, и воетичка, и во техничко-технолошка смисла.Првите пет години се приближивмесосема блиску до високите новинарскицели, кои подразбираат углед, доверба,влијание, објективност, самостојнауредувачка политика и економсканезависност. Кога како основачи помисливме дека го

остваривме новинарскиот сон, во вторитепет години од нашето работење се соочивмесо драматичниот диктат на нерегуларниотмакедонски медиумски пазар, гарниран сосуптилен индиректен, но силен притисок наполитиката и на бизнис-интересите прекунови форми, досега непознати воМакедонија. Потрошивме многу енергија даги сочуваме веќе усвоените новинарскикритериуми кои ги етаблиравме предчитателската публика уште од првитеброеви. За жал, во втората �петолетка�најмногу време потрошивме како дапреживееме пред налетот на новите, сурови

односи на пазарот. Од денес, во идните пет години,

влегуваме со голема загриженост, иако заднас е моќна меѓународна весникарскакорпорација, германскиот ВАЦ, кој живееод повеќе десетици весници и списанија,милионски тиражи, но која работи споредевропски пазарни и етички мерила.Новинарството не е наша споредна дејност,како што главно стојат работите вомедиумската сопственост во Македонија.Но, тоа не ни е предност во бизнисот.Влегуваме во нова неизвесност, со цврстарешеност, со тврдоглавост, да ги сочувамепрофесионалните и моралните принципиубедени дека може да докажеме оти напретесниот медиумски пазар има место и завесници како што е �Утрински�, кои можеуспешно да стопанисуваат и со доброновинарство, како што ние гоподразбираме. Поинаку и не може да севоди новинарскиот и уредничкиот тим на�Утрински весник�.Во изминатата деценија на нашето

опстојување се случија неколку крупнипромени кои имаат длабоко влијание врзнатамошниот развој на �Утрински весник�.Соочени со неможноста за професионаленангажман во �Нова Македонија�, која 1998година беше грубо преземена со упад натогашната власт на Љупчо Георгиевски, инеговите политички комесари, групауредници влегоа во авантура да прават својвесник. Тогаш разбравме што с` треба,освен новинарство, да се направи успешени економски независен дневен весник.Нашиот прв стратешки партнер ТрифунКостовски, ни даде одврзани раце да ги

негуваме професионалните стандарди соединствена препорака да го почитувамеУставот и меѓународните норми на доброновинарство. Промената на сопственоста и влезот на

ВАЦ ја зачува уредувачката независност, нон` зачува и од силниот налет нанерегуларниот пазар и длабокатаекономска криза. Сега, преструктуриранисо нови сопственички организацискиодноси, влегуваме во наредната фаза сонајголемиот предизвик на весниците сега -Интернетот. Големата глобална светскамрежа ги голта тиражите заедно сосевесниците и во првата декада на 21 век. С`уште нема решение како да се наплатинешто од рапидно зголемената читаност навесниците на Интернет. Интернет-изданието на �Утрински весник� дневноима меѓу 40 и 50 илјади посети. Тоа, засега,ни носи само трошоци и негативнифинансиски резултати, и пад на тиражитево слободна продажба. Тоа е глобаленсветски проблем кој веќе три-четиригодини ја засега и Македонија.Неограничените можности на Интернетот иза новинарските куќи и за огласувачите сенајголем извор за натамошен развој вонаредните години. Од тоа ќе зависи, можеби најдолго,

битката за опстанок. Менаџментот на ВАЦ,МПМ и �Утрински весник� се во потрага понови решенија токму во оваа насока. Личномислам дека тоа, сепак, колку и да езначајно, не е дефинитивно решение.Според мое длабоко убедување, вомакедонското новинарство во одреденовреме за нови генерации новинари кои ќе јапроменат комуникациската култура и воредакциите, но и кај читателската публика.За тоа се неопходни нови големивложувања, пред с` во образованието и вообуката на новинарите, но и во силнотехнолошко возобновување на редакциите,Интернет-изданијата, редизајнот навесниците и висока печатарска технологија.Се разбира, сето тоа не зависи само одновинарите и од уредувачките тимови инивната професионална подготвеност.Време е за радикални промени восфаќањата на сопственичките структури намедиумите, професионално и, пред с`,етичко воздигнување на македонскитемедиумски газди, чии мотиви повеќе сенасочени кон политиката и други бизниси,отколку кон мачното медиумско деловноработење. Тоа, ќе се согласите, е многупотешко отколку создавање доброновинарство. Медиумската култура е во тесна

поврзаност со вкупниот развој наопштеството, со општата и политичкатакултура, со стандардот на населението и сонараснатите потреби за брзо и објективноинформирање. Примамливоста напопулизмот, атрактивноста насензационализмот не може да се победи, номоже успешно да се парира совозвишеноста и трајноста на вистината. Затоа треба тотално ново новинарство, но исопственици подготвени за тоа. Кој ќе преживее - ќе пишува.

Кој ќе преживее - ќе пишува

Во македонското новинарство е дојдено време занови генерации новинари

интервју со младиот пијанист СимонТрпчески. Но, оној најнепосредниот инајзначајниот: Симон Трпчески гоосвои второто место на Светскиот ми-лениумски натпревар по пијано воЛондон, што досега претставува еденод најголемите успеси за македонска-та култура. Тој е првиот пијанист којвоопшто настапил во Лондонскатаконцертна сала заедно со нејзиниотврвен оркестар...

�...Можам да кажам дека им ги загре-ав срцата на ладните Англичани. С`што се случуваше на сцената публика-та искрено го наградуваше... Кога сесвртев по поздравувањето кон публи-

ката, видов 2.500 луѓе станати на но-зе... Јас се поклонив и продолжив да гигледам неколку минути. Едноставно,сакав да уживам во тој момент, бидеј-ќи нема да се врати. Се поклонив и накралската ложа каде што седеа прин-цот Чарлс и кралицата...� (�Френетич-ни аплаузи на 2.500 луѓе� - �Утринскивесник�, 4 мај 2000)

2001 - �Трпчески ги покажа ситесвои технички, тонски, динамички иизразни квалитети, така што, со правое вбројуван во редот на најдобрите...�(�Симон Трпчески и Андре Анри пре-дизвикаа бурни аплаузи�, �Утринскивесник�, 26 февруари 2001)

2002 - �Музичкиот критичар ЏефриНорис, од лондонскиот весник �Дејлителеграф�, во својот избор за десет нај-добри музички изданија за 2002 годи-на, на прво место го стави ЦД на Си-мон Трпчески... (�Компакт дискот наСимон Трпчески на прво место�,�Утрински весник�, 30 ноември 2002)

2003 - �...Важно е што јас на 2 августќе свирам во Мелбурн, на нашиот го-лем национален празник, со Мелбур-ншката филхармонија под дириген-тство на маестро Александар Лазаров,кога ќе го изведам Концертот за пија-но и оркестар бр. 3 на Сергеј Рахмањи-нов. Подобар придонес од моја странакон празникот и кон државата, навис-тина не гледам...� (�Луѓето се чудат ка-ко сум останал истиот� - �Утринскивесник�, 18 јули 2003)

2004 - �Својот магистерски испитнашиот пијанист го полагаше јавно,иако тој уште одамна стана �магистер�по пијано и многу повеќе од тоа...�(�Мајсторот на клавишите ја покажасвојата виртуозност�, �Утрински вес-ник�, 11 ноември 2004)

2005 - �Прв пат, по 29-годишна тра-диција, блеснаа �Деновите на македон-ска музика�. Всушност, беше тоа блесо-кот на ѕвездите Симон Трпчески, ТошеПроески, Ана и Игор Дурловски, ВеснаГиновска-Илкова...� (�Исклучително иретко доживување�, �Утрински вес-ник�, 1 април 2005)

2006 - �Немам потреба од популис-тички настапи. Не сум таков човек...�(�Нашиот народ има неверојатен дух ипокрај интензитетот на стресот�,�Утрински весник�, 30 декември 2006)

2007 - �Завчера во �Ејвори Фишер�салата на Линколн центарот во Њу-јорк, македонскиот пијанист СимонТрпчески со голем успех, стоечки ова-ции и бис го стартуваше серијалот одчетири настапи со реномираната Њу-јоршка филхармонија под дириген-тската палка на легендарниот ЛоринМазел...� (�Симон Трпчески повторноблесна во Њујорк�, �Утрински весник�,29 септември 2007)

2008 - �Благодарение на неколкуми-на домашни и странски донатори, пи-јанистот Симон Трпчески на подарокдоби концертно пијано од марката�стенвеј�...� (�Најголемиот �стенвеј� - по-дарок за Симон Трпчески�, �Утринскивесник�, 16 април 2008)

2009 - �Две и пол илјади посетителиимаа чест завчера во �Метрополис аре-на� во Скопје да присуствуваат на кон-цертот на еден од најдобрите оркестриво светски рамки - оркестарот на мос-ковскиот Бољшој театар... Солист напијано беше нашиот Симон Трпчески,кој овој пат ја имаше улогата на дома-ќин...� (�Концертот на Бољшој ја воо-душеви публиката�, �Утрински вес-ник�, 18 мај 2009)

�Утрински весник� ќе го следи него-виот животен пат и понатаму и, се раз-бира, неговите успеси со кои веќе па-тот му е послан.

Тина Иванова

Неспоредливо е секако, по ни-ту една линија, но кариератана Симон Трпчески и карие-рата на �Утрински весник�случајно, сепак, имаат некоја

своја и информативна, но и интимнапаралела. �Утрински� почна пред десетгодини. Дојде на голема врата на маке-донскиот медиумски простор. Спојотна искуството на тогашните основачии уредници на весникот и на младитерепортери кои повеќето прв пат заче-корија во новинарските води, во еднавеќе позната и етаблирана новинарска

школа, може да се спореди со искуство-то што по долгогодишно, од нижотомузичко училиште, па с` до завршува-њето на Факултетот за музичка умет-ност во Скопје, го одеше сега светскипознатиот Симон Трпчески. Ете, така некако, �Утрински весник�

и Симон Трпчески во изминативе десетгодини се движеа заедно. Секој по сво-ите патеки, но и се вкрстуваа секогашкога за Симон имаше што да се каже, а�Утрински� оттогаш наваму, па и од се-га натаму и за него, како и за сите дру-ги што нешто значат на светските кул-турни простори, ќе биде отворен под-држувач. Тремата што Трпчески ја има-ше на првите свои настапи на големитесветски сцени, ја имаше и �Утрински�на своите страници за култура, но вед-наш и еуфоријата и радоста што можеда обележи и за навек да ги регистриракако низа успесите на Трпчески воЛондон, Њујорк, Сан Франциско, ЛосАнџелес, Сиетл, Сеул, Сингапур, ХонгКонг, Мелбурн...Скопје и Македонија прашање е дали

годинава и прашање е кога ќе објавеаплакат дека легендарниот оркестар намосковскиот Бољшој театар доаѓа воСкопје. Да го немавме Симон Трпчес-ки, ќе го немавме Бољшој, барем не се-га.Патот од Бољшој па наназад, до 1999

година, ѕвездените моменти на СимонТрпчески и почетоците и успешниотпат на �Утрински�, преку страницитепосветени на културата што �Утрински�како рубрика ги негува со посебен пие-тет, или, заедничката ретроспектива,изгледаше, сосема накусо, вака:

2000 - �Постојат милион поводи за

�Утрински� за Трпчески -Трпчески за Македонија

СимонТрпчески енајголематамеѓународнаѕвезда што ја имаМакедонија

�Утрински� цврсто опстојува, ја држи и надградуваглавната уредувачка ориентација со која пред една

деценија влезе во просторот на печатените медиуми воМакедонија. Весникот успева, секојдневно и високопрофесионално, не само да ги одбележи главнитенастани туку и да ги согледа причините и да укаже напоследиците од настаните врз вкупните движења.

�Утрински� се препознава и по тематските ианалитички текстови на новинари, по критичкиотпристап кон настаните и процесите во општеството.Со ставовите во коментарите и анализите немасекогаш да се согласите, но не можете да не гипрочитате. Весникот беше и останува препознатлив ипо професионалноста и посветеноста на вработенитеод сите профили. На крај, заедно со честитките зајубилејот, и едно искуство: првите десет години сенајтешки. А потоа? Потоа е уште потешко.

Најпрво и најмногу од с` - по повод првата десетка:честитки до Редакцијата, до сите оние кои

учествуваат и оние кои учествувале во создавањето на�Утрински весник�"! Всушност, с` друго што би кажал воваква прилика, би било одвишно, непотребно. Би можел да склопам неколку високопарни фрази за

значењето, важноста, единственоста..., ама мислам декаповажни се желбите: му посакувам на �Утрински� и насите кои се дел од него добро здравје и долг живот. На своите страници, како и досега, да останете со

културата и уметноста и за културата и уметноста. Випосакувам да откривате и промовирате автори и дела навашите страници - со вас да им се отвори патот коннекои нови простори, нови јазици, нови луѓе...

На �Утрински весник� искрено му посакувам среќнагодишнина. При овој среќен повод го имам

задоволството да им честитам на сите новинари,уредници, колумнисти, фотографи, печатари,дистрибутери и дописници, благодарение на кои овојдневен весник опстојува и го задржува посебното местово медиумскиот пејзаж. Францускиот интелектуалец од ерата на

просветителите, Бомарше, имаше обичај да кажеубавиот збор нема да вреди ништо ако немаш право дакритикуваш. Ми се чини дека оваа девиза совршеноодговара на 21 век и на она што треба да значиновинарство, прекрасна професија која подразбираогромна одговорност, поставувајќи рамнотежа меѓуобврската за информирање и обврската заобјективност. Како верен читател на вашиот весник мупосакувам уште многу годишнини.

Бернар Валеро, амбасадор на Франција

Гоце Смилевски, писател

Ристо Поповски, новинар

РЕКОА

�Утрински весник� и Симон Трпчески воизминативе десет години се движеа заедно

18 ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

Ѕвездените моментина македонскиот

пијанист, од Бољшој па наназад,

до 1999 година, се вкрстуваат со

почетоците иуспешниот пат на

�Утрински весник�

Нина Нинеска-Фиданоска

Од скромна трговска фирмадо една од најмоќните ком-пании во земјава и македон-ски топ-извозник. Таков епатот на �ИГМ трејд� од Ка-

вадарци, компанија што се развивашево изминатите 15 транзициски години,но воопшто не како приватизацискаприказна, туку како приватна и крис-тално чиста домашна инвестиција. Оваа кавадаречка империја, како

што може да се нарече без претерува-ње, сега е рамо до рамо со најзначајни-те бизнис-играчи, вбројувајќи се спо-ред профитот меѓу првите десет ком-пании на ранг-листата на македонска-та економија.

�ИГМ трејд� � Кавадарци, што е кра-тенка од �Илија Гечев метал трејд�, есемејна приватна фирма во сопстве-ност на Илија Гечев, кој поседува 51отсто, и на неговата сопруга Васка Ге-

чева со 49 отсто од акциите. Формира-на е во 1992 година како фирма затрговија со метал. Претходно овој биз-нисмен го стекнувал искуството во не-колку компании.

�Во 1980 година, по завршувањетона Економскиот факултет, почнав наработа во комерцијата во �Фени�, а по-тоа работев и во �Метал промет�. Тоаискуство беше нормално да се иско-ристи за старт со приватен бизнис,што беше голем предизвик за мене. За-едно со сопругата во 1992 година ре-шив да формираме приватна компа-нија за трговија со црна металургија�ИГМ трејд�. Работевме пет годинитрговија и потоа решивме да го про-шириме бизнисот, односно да одимееден чекор понапред - во производ-ство. Така, со првото доаѓање на Свет-ска банка во 1995 година, бевме меѓупрвите фирми во земјава што зедоакредитна линија од СБ наменета запроизводство. Сиот наш личен имот иимотот стекнат од �ИГМ трејд� какотрговска фирма што го имавме во тојмомент ги ставивме под хипотека.Бевме храбри и сигурни дека ќе успее-ме и со средствата од кредитната ли-нија купивме опрема за производствона цевки од Италија. Кредитот изнесу-ваше 1,5 милион марки. Направименови хали, купивме земјиште и одтрговија поминавме на производство.Веќе во тие години почна брзиот раст.

Почнавме со производство со 15 луѓе,а нивниот број од година во година сезголемуваше�. Вака Гечев ја почнува својата биз-

нис-сторија низ која неговата фирмастана препознатлив бренд во црнатаметалургија.

�ИГМ трејд� произведува завареничелични цевки и профили, производишто опфаќаат голем сегмент и имаатголема еластичност на пазарот. �На-шиот производ го трошат фирми одавтомобилската, градежната и челич-ната индустрија, се користи за произ-водство на челични конструкции, про-изводство на земјоделски машини, аисто така се купува и за лична потро-шувачка. Производот беше перфектноодбран. Каналите за дистрибуција беаодлични, а имавме и редовни снабду-вачи со репроматеријал. Главното на-чело ни беше дека треба да реагирамемногу брзо. Почнавме со 6.000 квадра-ти земјиште и со хала од 1.000 квадра-ти. Веднаш штом стартуваше произ-водството, почнавме да бараме новаопрема од Европа. Во меѓувреме, про-долживме да купуваме и земјиште, апотоа да правиме и нови објекти. Подве години купивме уште една линијаза цевки. Набавивме и други машиниза конфекционирање на лим. Така, ве-ќе во 2000 година, станавме многу се-риозен производител во црната мета-лургија�, објаснува Гечев. Главните мотиви што ги воделе соп-

ствениците биле инвестиции и извоз.Речиси сите години добивката се реин-вестирала во земјиште, хали и новимашини. Таа традиција продолжува исега. Ако во 1999 година 20 отсто одпроизводството одело за извоз, а 80проценти на домашниот пазар, веќе во2008 година 20 отсто од продажбата ена домашниот пазар, а дури 80 про-центи оди за извоз.Бројките сами зборуваат како расте-

ла оваа компанија, која е школски при-мер за гринфилд-инвестиција. �Нај-добро е да има натпревар во државата.Да се знае кој е кој, кој колку инвести-ра, кој колку извезува, кој колку врабо-тува. Ако гледаме податоци од Цен-тралниот депозитар, ИГМ во 2002 го-дина била на 83. место според вкупни-от приход. Во 2003 година стигнала на57. место, во 2004 на 31. место, во2005 на 29. место, во 2006 на 23. мес-то, во 2007 на 20. место и во 2008 годи-на на 16. место. Тоа е огромен раст. Во2008 година сме на деветтото местоспоред профитот во Македонија. Ком-паниите пред нас се приватизираникомпании во странска сопственост. И

во таа борба ИГМ успеа да дојде наврвот�, потенцира овој бизнисмен. Но, Гечев најмногу е горд на огром-

ните инвестиции на компанијата.ИГМ, стартувајќи од 1996 година, зак-лучно со крајот на минатата година,има вкупни инвестиции од 40 милио-ни евра. До 30 јуни нивната сума веќедостигна 45 милиони евра. �Би билсреќен да најдам компанија во Маке-донија која за овие 10 години имаинвестирано 45 милиони евра. Не збо-рувам за странски инвеститор, туку заинвестиции од профит на самата ком-панија или од кредитирање од домаш-ни банки. Минатата година бевме топ-реинвеститори, бидејќи профитот од10,5 милиони евра го реинвестиравмекомплетно�, вели првиот човек накомпанијата.ИГМ за 2008 година планирала про-

фит од 15 милиони евра. Но, ваквитепланови ги помати кризата, која восептември и во октомври удри страш-но врз металургијата. Затоа и �ИГМ

трејд� минатата година ја заврши сомалку пониска добивка, од околу 10,5милиони евра. �Кризата беше таквашто никој не можеше да ја предвиди.Лани во мај или јуни верував дека немаграници за бизнисот. Толку беше јакбизнисот. Дури и паѓањето на ценатана никелот во �Фени� во април не ни да-де сигнал, иако е многу поврзан со ме-талургијата. Но, од 1 октомври бизни-сот беше како со нож пресечен. Не мо-жевме да препознаеме што се случуваво светот�, го објаснува Гечев првиотудар од кризата.Во компанијата одлучиле дека нај-

добро е да не се крева паника. �Во тојмомент постапивме според сите книгии искуство и брзо почнавме да размис-луваме како да се излезе од кризата, ка-ко да се спаси компанијата. Кризата бе-ше толку страшна, па ако не се однесу-вавме рационално, многу лесно можев-ме да банкротираме, бидејќи ИГМ ра-боти со многу пари. Што направивмепрво? На крајот на октомври, споредЗаконот за технолошки вишок, од 350луѓе моравме да отпуштиме 150. Гиодбравме оние луѓе кои беа последнипримени, кои си заминаа и добијаиспратнини. Веднаш на сите менаџериим се намалија платите, и тоа во октом-ври за 10 отсто, а во ноември уште за30 проценти. Итно ги наплативме по-барувањата и итно ги вративме креди-тите на банките. Значи, ги применив-ме сите критериуми за брзо излегува-ње од криза. Инаку, кризата бешестрашна. Уште на стартот, во октомврии ноември, изгубивме околу три мили-они евра. Сепак, некако успеавме даиспливаме од кризата. Сега ИГМ рабо-ти со 43 отсто од капацитетот. Можебиво јануари, февруари и март имавме за-губа, но во април веќе имаме мал про-фит�, објаснува првиот човек на ИГМ. Гечев смета дека во светски рамки се

наѕираат првите знаци на заживување,но бизнис-светот с` уште стравува.�Толку е мал знакот на заживувањешто се плашиме да не е шпекулација.Но, најбитно е што успеавме да ја спа-симе фирмата�.

�ИГМ трејд� и за 2009 година плани-ра да оствари профит, но на ниво од2002 или 2003 година. Добрите биз-нис-години наскоро нема да се повто-рат.Основно правило на ИГМ и во време

на криза беше воопшто да не прекинесо инвестиции. �Продолжуваме даинвестираме. Во наредниот период тоаавтоматски ќе повлече враќање наоние што беа отпуштени, како и при-мање нови вработени�, вели Гечев.

Моделот за успех е да се реинвестирацелата добивка дури и во време на криза

19ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

Како се станува моќна компанија

�ИГМ трејд� одскромна фирмастана еден однајголемитеизвозници ибизнис-играчи

Минатата година профитот од10,5 милиониевра го реинвести-равме комплетно,вели првиотчовек на компанијатаИлија Гечев

Многу странскикомпании се интересирале закупување на�ИГМ трејд�. Но,сопственицитезасега немаатнамера да ја продаваат

ФОТО: КИРО ПОПОВ

20 ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

Лудилото на филмските фестивалиСунчица Уневска

Кога го прашаа Квентин Таран-тино годинава во Кан дали с`уште гледа по двесте филмагодишно, тој одговори дека негледа ни приближно толку, а и

не е филмски критичар за да му плаќа-ат да гледа филмови. И навистина е та-ка. Филмските критичари или новинари

кои пишуваат за филм ја имаат таапривилегија да бидат поканети на фил-мските фестивали и често фестивалитепокриваат и дел од трошоците. Инте-ресно е дека оваа практика е најчестатокму кога станува збор за филмот,многу помалку во другите области науметноста. Но, присуството на медиу-мите и на критичарите само ја надо-полнува целата магија што се создаваоколу филмот. Едноставно, фаматаоколу неа и не би била таква да го нематој третман во медиумите. Затоа и со-сем на место е констатацијата на еднаактерка кога вели дека филмаџиите се

разгалени. Тие се научени на посебентретман, кој фестивалите се трудат даго обезбедат на секаков начин, а само-то тоа ја подразбира и целата помпа ипривилегија околу медиумската под-дршка.Честопати ме прашуваат како е да се

биде на филмските фестивали, особенона најатрактивните, како што се Кан,Берлин или Венеција. Многумина мис-лат дека тоа е само уживање и шетањеи, се разбира, гледање филмови. Но, нее така. Чувството да се биде таму на-вистина е величествено. Невозможно еда се опише атмосферата кога с` пулси-ра во знакот на филмот, кога се чинидека филмот е најважната работа напланетата, кога сте опкружени со ѕвез-ди, со неверојатна возбуда околу пре-миерите на големите авторски имиња,кога на прес-конференциите, од коиновинарите многу често директно одсвоите лаптоп-компјутери праќаат тек-стови, толку е полно што се седи наземја.

Не можете да не се чувствувате по-себно кога заедно со 4.000 новинари одцелиот свет имате можност први да гивидите филмовите за кои сите зборува-ат. Не можете да не се чувствувате при-вилегирано кога во тие десетина денасте опкружени со таков сјај, убавина ипрефинетост, кога сите очи се вперениво изгледот и тоалетите на големитеѕвезди на црвениот килим, кога насека-де се пренесува што се случило на фес-тивалите, како поминале премиерите,кој што рекол, а вие едноставно сте та-му и сте сведок на сето тоа од прва ра-ка, имајќи ја можноста ексклузивно даги известите своите читатели. Но, ток-му таа привилегија да бидете онаа важ-на алка меѓу нив ја носи и голематаодговорност.Со други зборови, неверојатно е на-

порно да се известува од филмскитефестивали, особено од оние најголеми-те. Бидејќи постојано нешто се случува,на нив е врвулица од ѕвезди и настани,но и од филмски проекции и прес-кон-ференции и ако сакате да известуватеонака како што треба, тогаш трчањетода се стигне насекаде се претвора вовистинско лудило. Само за пример, по-големите медиуми имаат по неколкуновинари кои покриваат различнипрограми и плус новинари кои се за-должени за забавната и, секако, највоз-будлива страна од фестивалот за чита-телите.

ТРЧАЊЕТО Е ОБЕЛЕЖЈЕ ВО КАН

Кога првпат отидов во Кан пред десетгодини, ми рекоа дека тука сите трчаати дека владее вистинско лудило, декаако сакам да ги гледам филмовите воглавната програма, тогаш морам веќево 7,30 часот наутро да трчам во голема-та сала �Лимиер�, онаа каде што се нао-ѓа славниот црвен килим, бидејќи тојтермин е резервиран за новинарите. Ве-черните часови се резервирани за свече-ните премиери и за легендарните влегу-вања на големите ѕвезди во оваа сала. Бев убедена дека нема да го правам

тоа, но таквото убедување траеше многукратко. Ако сакате во Кан да ја иматепривилегијата да бидете ексклузивенизвестувач, тогаш лудилото едноставно

Тарантино: Не сум филмски критичар, пада ми плаќаат за да гледам филмови

Речиси е невозможнода се опише

атмосферата кога воКан, Берлин или воВенеција с` пулсираво знакот на филмот,

кога се чини дека филмот е

најважната работа напланетата, кога сте

опкружени со ѕвезди

Венецискиот лав и црвениот

килим сенеизбежен делод декорот на

познататаМостра,

гламурот овдеедноставно сеподразбира.

Карлови Вари(долу) секоја

година ги носиголемите ѕвезди:Роберт де Ниро,Дени де Вито, агодинава Џон

Малкович

21ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

е дел од сето тоа. Таму е нормално но-винарите низ ходниците на фестивал-ската палата да седат на земја пред го-лемите екрани, кои ги има насекаде, ида запишуваат што се зборува на прес-конференциите на кои не успеале давлезат. Во Кан се случува новинаритеда плачат ако на некоја важна премие-ра не можат да влезат. Тоа се нешта вокои, дефинитивно, не верувате додекане ги видите.Но, факт е дека ако оваа работа на-

вистина ја сакате, тогаш вреди да стедел од тоа лудило. Незаборавни се мо-ментите кои можат да се доживеат наовие фестивали, без оглед дали се врза-ни за филмовите, за ѕвездите, за атмос-ферата, за оние посебности кои ги имасекој фестивал, а кои му ја даваат него-вата карактеристична боја. Кан, дефинитивно, е врвот. Во Кан

филмската магија е пренесена на ули-ците во најбуквалната смисла на збо-рот и самото доаѓање таму ве пренесу-ва во еден сосем друг свет. Не можетеда не се фасцинирате кога пред салата�Лимиер� ќе ги видите фановите какозад оградата седат деноноќно, безоглед на горештината, чекајќи да говидат влегувањето на ѕвездите поцрвениот килим. Во Кан преку цел денсите шетаат како да се подготвени заснимање. Тука филмот се консумирапостојано и с` што ќе видите, колку ида е неверојатно, овде е нормално.Во Кан можевте во живо да ги дожи-

веете �Ѕвездените војни� на Џорџ Лу-кас. На премиерата на �Одмаздата наситот� на црвениот килим можеа да севидат злобниот Дарт Ведер и познати-те војници во бело Сторм-труперс и дасе почувствува застрашувачкиот ладенздив што го испуштаат. Кога во Каннаправи своевиден бум анимираниотфилм �Шрек�, целиот овој прекрасенград беше обоен во зелено и сите ше-таа со познатите зелени наушници. С`што се случува на филмското платноовде излегува од него. Мајкл Мур какошто се однесуваше во своите филмови�Куглање во Колумбајн� и �Фаренхајт9/11�, така се однесуваше и на прес-конференцијата, но и на славната�Кроазета�. Токму таа 2004 година воКан имаше силни демонстрации, а

Мајкл Мур им се приклучи на антигло-балистите и заедно со водачот зборува-ше против експлоатацијата. Кан е местото каде што преку ноќ

може да се стане ѕвезда, но преку ноќможе да се падне и долу. Во него владе-ат груби закони, Кан се одушевува науспехот, но го казнува неуспехот. Такабеше со Џорџ Лукас кога неговиотфилм �Ѕвездени војни. Фантомска за-кана� доживеа многу критики. Лукастогаш зборуваше дека неговите фил-мови имаат два вида гледачи, оние коиимаат над 25 години и огромен бројнови фанови кои се помлади од 25 го-дини. Ако Кан го направи Ларс фон Трир

ѕвезда по успехот на неговите �Кршеј-ќи ги брановите� и �Танчар во ноќта�,тогаш годинава, кога за �Антихрист�беше исвиркан и отворено критику-ван, му покажа дека успехот е промен-лива категорија, исто како и во фил-мот. Така беше и со Софија Копола, ко-ја доби �Оскар� за �Загубени во прево-дот�, за веќе следната година во Кан со�Марија Антоанета� да биде исвирка-на, како и со францускиот режисер Мо-рис Пијалат, чие добивање �Златнапалма� беше испратено со жестокиизвици на негодување. Но, во фести-валската архива остана забележана инеговата револтирана реакција, когана присутните им рече: �Ако не ме са-кате вие мене, не ве сакам ни јас вас�.

ВЕНЕЦИЈА ЛЕЖЕРНА, БЕРЛИН ДИНАМИЧЕН

Факт е дека Канскиот фестивал се раз-ликува од сите други, тука лудилото есосем поинакво. Но, ако Кан неприкос-новено ја има магијата, тогаш Венеци-ја е позната по лежерноста и уметнос-та, а Берлин по енергијата и динамика-та. Во Венеција односот на фановите епоинаков. Филмот овде поинаку живеебидејќи Венеција, сепак, е поднебје науметноста. Во неа уметноста е секој-дневие и филмскиот фестивал е самодел од неколкумесечното Венецискобиенале. Тука може да се случи на не-кои најавени ѕвезди да не се појави ни-кој, а британскиот ветеран НиколасРег беше исвиркан поради тоа што восвојот краток филм ја ангажирал Клау-

дија Шифер. Само на Венецискиот фес-тивал можете да видите како Италијан-ките облечени во гламурозни вечернитоалети и екстремно високи потпети-ци умеат преку цел ден да си седат наскалите пред влезот на салата �Гран-де�. Што се однесува, пак, до Берлински-

от фестивал, интересно е дека и покрајдинамиката и хаосот што умее да гонаправи филмскиот фестивал, овдеорганизацијата е неприкосновена. ИБерлин ги негува своите ѕвезди и во не-го фановите од година во година се зго-лемуваат. Но, во Берлин е карактерис-тична и публиката. Наутро уште во 8часот можете да видите редици младилуѓе како седат на земја во �Аркадите�- познати трговски центри и чекаат дасе отворат билетарниците за да купаткарти за филмовите што се прикажува-ат на фестивалот.И другите фестивали можеби ја не-

маат таа големина и гламур, но, сека-ко, имаат свои особености што им да-ваат посебен шарм. Карлови Вари нудипосебно доживување. Во него фестива-лот неверојатно се стопува со бајкови-тиот изглед на градот, но она што овдее неверојатно е армијата млади луѓекои доаѓаат од повеќе европски држа-ви и спијат во шатори по паркови, се-дат со часови пред киносалите и овојфестивал го претвораат во нешто един-ствено. Така е и со малиот Мотовун, сместен

во средновековното гратче што се нао-ѓа на врвот на еден рид во срцето наИстра. Огромен број млади луѓе, истотака, се сместуваат во шатори во под-ножјето на ридот и на овој фестивал мудаваат енергија каква што немаат имногу поголеми и позначајни фестива-ли.Една од придобивките на овие фес-

тивали, секако, е и можноста да сесретнат и видат од сосем друг агол не-кои од луѓето на кои им се восхитувате.Сем Шепард се покажа онака како штоизгледа, неверојатно шармантен и кул-турен. Но, и тој самиот беше изнена-ден на пресот во Кан, кога и покрајприсуството на Вим Вендерс, речисисите прашања му беа упатени нему. Во Монтреал го видов мојот омилен

актер Ерланд Јозефсон, со кого имавможност да направам интервју. Накрајот овој неверојатно скромен човекми рече дека сум му поставила многутешки прашања. А нескротливиотАбел Ферара е еднакво откачен и над-вор од филмот, но и непосреден и при-роден. Во Сараево на закажанотоинтервју дојде порано и ме чекаше сви-рејќи клавир.Тоа се незаборавни моменти кои

умеат невидливо да ја избришат грани-цата. Ја имаат фестивалите моќта да венавлечат, да ве направат зависни од тојадреналин и гламур, од возбудата, нас-таните и атмосферата, од желбата да јазачувате привилегијата што ви овозмо-жува да сте таму и кога се откриваатнови имиња, чии филмови умеат да горазбрануваат и одбележат целиот фес-тивал. Привилегија која честопати виовозможува да сте дел и од историскинастани, како што во Берлин беше све-чената премиера на комплетно рестав-рираната копија на �Метрополис� наФриц Ланг, која можевме да ја просле-диме во придружба на цел симфонис-ки оркестар и специјално компонира-ната музика на Бернд Шултхајс.А во почетокот, кога пред десет годи-

ни почна моето одење на фестивалите,с` беше поинаку. Потребата да се бидена тие фестивали потекнуваше првен-ствено од личната пасија спрема фил-мовите, а потоа и од објективниот пре-дизвик за еден новинар кој пишува зафилм да се искачи неколку скалила по-горе во професијата и да се испроба даизвестува од самото место на најжеш-ките филмски настани. Меѓутоа, какошто се нижеа фестивалите, Кан, Вене-ција, Берлин, но и оние во Карлови Ва-ри, Ротердам, Москва, Монтреал, Каи-ро, па с` до Солун, Сараево, Котбус, Пе-чуј, Мотовун, сето тоа почна да попри-ма и поинаква димензија, бидејќи фил-мот и не е само гледање филм. Наед-наш, с` во врска со фестивалите станамногу важно, бидејќи тие не само штодаваат поинаква слика на нештата, ту-ку и фантастично го рефлектираат за-емното влијание на филмот и актуел-ните настани во светот. Филмскиот ви-тел е таков - штом ќе ве повлече, стану-ва многу тешко да се извлечете.

Ѕвездата на Боливуд,преубавата Аишварја Раи,пристигнува наотворањето нагодинешниот Филмскифестивал во Кан.Појавувањето на црвениоттепих пред фестивалскатапалата �Лимиер� е еден однајвозбудливите настаниза актерите и режисерите.Секој сака да биде дел одтој театар полн со гламур

Берлиналето, и покрај студениот февруарски месец,с` повеќе успева да го истакне гламурот (лево);критичарот на Америка Мајкл Мур �Златнатапалма� ја освои за �Фаренхајт 9/11� (горе);Пенелопе Круз и Педро Алмодовар годинава во Канја донесоа гламурот и провокацијата (долу)

КвентинТарантино емиленик наКан. Оваагодина тој иМеланиЛорен,актерката од�Неславникопилиња�,на црвениоткилимприредијатанчарскошоу

22 ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

Македонија доби нови места за аџилак

�СрамежливатаВенера� е едноод најголемитеоткритија воСкупи.Римскиотуметникоставилвистинскоремек-дело

Катерина Богоева

Плаошник, Кокино, Скупи, скопското Кале,Самуиловата тврдина, Царевите Кули, Сто-би, се само еден дел од локалитетите воземјава кои во изминатите десет години сооткривање на остатоците од материјална-

та култура на нивниот простор станаа нови места зааџилак на нашите граѓани и за странците. На Плаош-ник во Охрид во 1999 година започнаа систематскиархеолошки истражувања, а три години подоцна бе-ше подигната и реставрираната црква �Светите Кли-мент и Пантелејмон�, каде што беа пренесени мош-тите на свети Климент. Денеска е една од најпосетените локации во земја-

ва, каде што погледот го задржуваат фасцинантнитемозаици, откриените базилики, артефактите, прос-тор што се истражува и конзервира, каде што во рам-ките на капиталните проекти на актуелната владатреба да се возобнови и некогашниот Светиклимен-

тов универзитет. И по три распишани меѓународниконкурси, с` уште се чека најдоброто архитектонскорешение што би требало да ги обедини светото и све-товното, минатото, сегашноста, со проекција заиднината. Вчудовидувачки за многумина, кои со неверување

им пристапуваа на археоастрономските резултати,изгледаше фактот дека токму во изминатите десетгодини земјава на својата карта ја впиша и прватамегалитска опсерваторија Кокино, изградена во1.800 пр.н.е. Сместена на вулкански рид, веднаш подврвот Татичев Камен, го доби името по најблискотосело Кокино, во општината Старо Нагоричане. Прос-торот во 2001 година прв пат беше археолошкиистражуван, а една година подоцна му беше направе-на и археоастрономска анализа. Поголема популар-ност стекна во 2005 година, со рангирањето на чет-вртото место на листата на 15 стари опсерватории восветот на Американската вселенска агенција НАСА. И денеска, во одредени денови во годината, оттаму

можат да се набљудуваат Сонцето и Месечината, а вотие прилики често се организираат и поетски чита-ња и музички настани. Мегалитската опсерваторијаи светата планина кај селото Кокино со своите архе-

олошки содржини од праисторискиот период, откри-ени во последните неколку години, први во држава-ва се стекнаа со статус на културен предел. За Коки-но е оформена и фондација, а режисерот Иван Ми-тевски работи и филм. Во историјата на најголемиот римски град во зем-

јава � Скупи, последниве десет години ќе бидат спо-менувани како значаен, долгоочекуван период во којлокалитетот конечно се ослободи од бараките што небеа негова сопственост, од таложениот материјаленотпад, а со средства од италијанската влада загради4-5 проценти од вкупната површина на градот, којаизнесува 44 хектари. Скупи денес има мониторинг сокамери, патеки што водат низ откриените објекти,информативни табли, осветление, а посетителитеможат да му ја дознаат историјата и преку првиототпечатен водич. Обемните археолошки истражува-ња овозможија откривање нови делови од градот,меѓу кои и на улицата Кардо, која се смета за најголе-ма во постојните локалитети во земјава. Минататагодина таму беше откриена мермерна скулптура на�Срамежлива Венера� од II век, а во овој римски градбритански тим археолози прв пат во Македонијаизвршија и геомагнетни мерења со недеструктивнаметода. Скупи денеска очекува соседниот град Скоп-је да го вклучи во организираните туристички посе-ти.И Стоби, голем археолошки локалитет кај Градско,

отвори нови страници. Изгледа привлечно кога ноќесе минува крај него по автопатот поради поставено-то осветление на југозападниот бедем. И тој е огра-ден, а на влезот е подигнат мал ресторан, но и суве-нирница, с` уште сиромашна со копии од предмети-те на локалитетот. Годинава таму прв пат во земјава,на простор од 2.000 хектари, се отвора рановизан-тиски град од 6 век, а изминатото десетлетие е одбе-лежано и со откривање на Римскиот форум, за кој бе-ше отпечатена и публикација. И овој локалитет, како и Скупи, доби водич на ма-

кедонско-англиски јазик, а од годинава и статус напосебна национална институција од која се очекувапосовремен пристап во истражувањата и презенти-рањето на потврдените културно-историски вред-ности. Самуиловата тврдина во Охрид, скопското Кале,

Царевите Кули во Струмица, Исарот во Штип - наградовите над кои се подигнати во минатото сега имдадоа нова визура. Нивните ѕидишта повеќе или по-

малку се издигнаа до предвидените височини, а делод нив добија и државно знаме. С` уште се чека про-чуените златна маска и ракавица од V век пр.н.е.,откриени во охридската тврдина, да бидат презенти-рани во куќата на Робевци. Во изминатото десетлетие се вбројуваат и открити-

јата од праисторијата: скулптурата на Адам од Гов-рлево, скелетот Славе од Грначарица (првиот скелетиспитан во лабораторија во Глазгов, со потврденастарост од 6.745 пр.н.е ), подигањето на неолитско-то село на Тумба Маџари во Скопје, но и наколнатапраисториска населба во Охрид. Дел од археолошки-те вредности беа презентирани и надвор од земјавапреку патувачките изложби �Македонски бронзи� и�Праисториските дами�, а во Словенија со голем пи-етет беше поздравена и �Неолитската уметност одМакедонија�. И историјатот на првата нумизматичка музејска

поставка �Македонија, парите и историјата�, отворе-на при Народна банка во 2002 година, се врзува за1999 година, кога е започнат првиот откуп на вреднимонети (ковани на територијата на државава, но иво други држави, а употребувани во Македонија). Де-неска нумизматичката збирка на банката брои околу20 илјади примероци, датирани од VI век пр.н.е. доXIX век, но и десетина публикации што се отпечате-ни во меѓувреме.

Плаошник, Кокино, Скупи, Крстот, Заливот на коските- тоа се новите дестинации за восхитување

Музејот на вода, Плаошник и Кокино се магнет за туристите

23ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

Пред десет години, кога �Утринскивесник� почна да излегува,

македонските медиуми се здобија сопрекрасен дневен весник којдефинитивно остави белег со своетофункционирање, посебно потенцирајќиги суштинските проблеми кои денес јаоптоваруваат Македонија.Горд сум што сум еден од основачите

на овој весник и сакам да ви посакамнатамошно успешно презентирање иуспешно работење во овојисклучително тежок период заМакедонија. Вашата конструктивнакритика е добредојдена во оваа болнатранзиција за нашата држава.Ви пожелувам уште многу години и

децении да бидете присутни вомакедонскиот печат, не губејќи говашиот основен белег што годефиниравте во изминатиов период.Според мое слободно убедување, виесте најдобриот бренд од печатенитемедиуми во Македонија.

Трифун Костовски, бизнисмен

�Утрински весник� претставувасериозен и смирен глас во полето

на информации и презентации на вести.Ви посакуваме да останете на истиоткурс, извршувајќи ја работата што еневеројатно потребна за вистинскофункционирање и прикажување наполитичкиот систем и со тоапридонесувајќи во нивото на квалитетна демократијата во секоја земја.

АлександраПападопулу, амбасадор на Грција

Создавањето традиција во која билообласт од човековото постоење не

е лесен процес. Посебно ова сеоднесува и на новинарскатапрофесија. �Утрински весник� јаимаше судбината да наследи дел одтаа традиција, особено сопрекинувањето на работата нанекогашна �Нова Македонија�.Мислам дека за релативно кус периодод една деценија весникот успеа дабиде еден уверлив сегмент на таа 60-годишна новинарска традиција воМакедонија. Се создадоа неколку авторитетни

пера во весникот кои можат околусебе да имаат свои читатели денеска.И нешто што е посебно значајно замене, мислам дека весникот иманајинтегрална културна рубрика.Почива врз една сериозност вотретманот речиси на сите културнижанрови. Мислам дека тоа не е лесно, со

оглед на фактот што кај нас немапосебен весник за култура и закнижевност. Културната рубрика ееден мал книжевен весник во еденпоголем дневен весник.

Луан Старова, писател

РЕКОА

Маја Томиќ

�Името стечаец го добивпред шест години. По30 години работенстаж, сега сум на ули-ца. Откако останав

без работа, 14 месеци примав оддржавата 3.100 денари и толку бешепомошта од неа. Сега можете да мевидите на улиците на Скопје, или нанекоја дива тезга на пазарите какопродавам козметика за да преживе-ам. Изминатите години моето семеј-ство едвај го крпеше месецот, со по-мош на пензијата на сопругот, која еоколу 10.000 денари. До неодамна со нас живееше и ќер-

ка ми со внучето, која 8 години бешебез работа и е самохрана мајка. Од не-одамна, фала му на Бога, се вработи.Речиси секој ден одам по пазарите по16 часот за да купам двојно поевтинзеленчук или овошје. Сметките ми гиплаќа синот, кој има свое семејство, иза среќа, работи и прима солидна пла-та�, вели Н.П., некогашна работничкаво печатницата �Гоце Делчев�, еднаод околу 3.000 стечајци во државата,кои се снаоѓаат како знаат и умеат,повеќе како магионичари, отколкукако луѓе, само за да го живеат живо-тот. Повеќето од мажите возат такси

или стануваат мајстори за с`, а жени-те, главно, заработуваат како хигие-ничарки или бебиситерки. На ситеим е важно само едно - Господ да имдаде здравје и некако да протуркаатдо онаа фамозната, законска 62 или64 година, за да земат каква-таквапензија. Барем тоа ќе им биде редо-вен, месечен приход.Нашата соговорничка вели дека не

седела со скрстени раце во изминати-те години, а никогаш не била повика-на од Агенцијата за вработување занекаква работа. Се јавувала на повеќеогласи за вработување, а кога ќе сепојавела на разговор, веднаш ја вра-ќале со објаснување дека погрешно горазбрала конкурсот, тој бил за младилица.

�За да се снајдеш во вакви времиња,треба да имаш капитал и да почнешнекој сопствен бизнис. Оној кој немапари од страна, вака ќе се мачи. Дабев помлада, ќе заминев во стран-ство, од оваа држава сум разочараназатоа што не ми дава услови за норма-лен живот. А, со бројните стечаи сепостигна само поединци да се збога-тат. Работниците остана на улица. Одпродавањето на шминките можатдневно да заработам околу 150-200денари. Тоа ли е доволно за живејач-ка?�, прашува разочарано Н.П.

Нашата соговорничка е само малдел од мозаикот наречен социјала, вокој се испреплетуваат илјадници жи-вотни приказни. На розова иднинаретко кој се надева и малкумина сеоние кои успеаја да се снајдат во овиевремиња. Факт е дека граѓаните од го-дина во година живеат с` полошо иматеријално социјалната слика надржавата станува с` поалармантна. Вотекот на изминатите десетина годинимнозинството, и оние кои работат, ионие кои се без работа, се борат дапреживеат. Не се потребни некои сил-ни анализи за да се види таа реалнаситуација. Секој знае како живее сега,а како живеел пред повеќе години. Доколку се тргнат настрана буџета-

рите и сите оние под државна капа,кои имаат редовни зголемувања наплатите, останува масата вработеникои со години наназад не мрднале одплатата од 200 евра. Продавачите вотрговијата и оние во текстилнитефабрики, земаат и помалку. Настранашто статистиката вели дека просеч-ната нето-плата сега е околу 20.000

денари. Реалноста кажува нешто дру-го. Јасно е дека просекот на платитего зголемуваат вработените во фи-нансиските и во осигурителните ком-пании, каде што просечната плата еоколу 45.000 денари.Во 2001 година просечната плата

изнесуваше околу 150 евра и беше наисто ниво неколку години наназад.Македонските плати никогаш не гиследат трошоците за живот, кои рас-тат со поголемо темпо. Постојано одедна просечна плата, според статис-тиката, откако ќе се подмират трошо-ците за храна, остануваат уште околу3.000 денари за сите други потреби,хигиена, облека, обувки, училишникниги, апарати за домаќинство и сетоона што е дел од секојдневниот жи-вот, а чини многу повеќе од 50 евра. Во периодот од 1998 до 2001 година

Македонија стана социјален феномен.Статистиката регистрира пораст наневработеноста, од 251.587 на367.319 лица, со што се искачивме напрвото место во Европа. Стапката наневработеност достигна повеќе од 42отсто. Вработените, пак, од 331.525 сенамалија на 292.304 лица, а бројот насоцијалните домаќинства од 63.691 сезголеми на 76.057. Просечната пензи-ја изнесуваше околу 5.000 денари. Ка-ко главна причина за порастот на нев-работените се спомнуваат масовнитестечајни постапки и прогласувањатана технолошки вишоци. По тие дваоснова, повеќе од 35.000 лица за тригодини ги изгубија работните места.Лошите економско-социјални состој-би продолжија и наредните години.На крајот на 2005 година имаше359.989 невработени, а стапката насиромаштија достигна 24 отсто, штопретставуваше скок од 26 проценти за

последните 7 години. Степенот на си-ромаштија, пак, на крајот на 2007 го-дина достигна фрапантни 29,4 про-центи. Просечната плата на крајот на2005 година беше околу 200 евра, а од24 до 30 отсто од вработените ја при-маа со задоцнување од неколку месе-ци. Со сите заострени законски крите-риуми, бројот на социјалните семеј-ства повторно беше висок, околу62.000, или околу петтина жители воземјава биле сиромашни.И последниве месеци од годинава

продолжуваат песимистичките пода-тоци. Гледајќи ги статистичките по-датоци за просечната плата, може дасе констатира дека, ако се иззематвработените во некои буџетски деј-ности, 74,55 отсто од вработените зе-маат плата до просечната (нето), којаизнесува 19.746 денари. Или, тоа се453.673 вработени, а бројот на соци-јалните семејства, со сите рестрикциии законски санкции, достигна 53.000.Околу 350.000 лица немаат работа.Во просек, минатата година, 8 отстоили околу 50.000 од сите вработенине примале редовно плата. Една пет-тина, пак, од вкупно вработените, коисе 619.802 лица, имаат малку понискаплата од 200 евра. И така, во овие испреплетени број-

ки може да се најде секој граѓанин, истечајците и социјалците и неврабо-тените и вработените, а при тоа за си-те нив останува едно нешто заеднич-ко, борба за пристоен живот и за по-висок стандард и верба во подоброутре. На помошта од власта, која е не-избежна и која сноси најголема одго-ворност за социјалната ситуација,уште чекаме. Прашање е до кога, би-дејќи сите прагови одамна веќе се по-минати.

На работ од социјална бездна

Просечните плати десетина години по ред можатда ги покријат само основните потреби за храна

Маркс, Енгелс, Ленин и Тито ги гледаат празните фабрички мензи каде штона масите има само леб, сол и буковец

ФОТО: ПЕТР СТОЈАНОВСКИ

24 ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

Венко Андоновски

Кој вози, знае: вниманиеточесто му го одвлекуваат крај-патни знаци кои не се од со-обраќаен вид. Најчесто стану-ва збор за мали споменични

обележја на луѓе кои несреќно го загу-биле животот на патот по кој возите.Степенот на морбидитет на тие крај-патни епитафи и споменици (сличнина босанските �стеќци�) зависи одменталитетот на луѓето кои живеат натаа територија. Тие крајпатни �гроб-ници� на меморијата се врежуваат воглавата, дури и во потсвеста (затоа по-тоа се �забораваат� и потиснуваат) ка-ко стакленца, како шок-слики кај над-реалистите.

Кога пред две години возев по патотза Ужице, ми се вратија сеќавањата одпет-шестгодишна возраст, кога истотака сум минувал оттаму: излегов наеден рамен дел од патот и со некојачудна интуиција го препознав пејза-жот. Исто така интуитивно, се свртевдесно, очекувајќи мала чешма; интуи-цијата се исполни. По малата чешма,повторно интуитивно, со погледот по-барав нешто што веќе беше реставри-рано во мојата свест. Потсвеста јаисфрлила таа �закопана� слика во мо-јата свест во дел од секундата, споредзаконот на мнемотехничкиот детаљ �во познат простор да ти се вратат не-когашни слики и емоции. И го видовточно она што веќе го гледаше мојатасвест: најморбидниот споменик нажртва на сообраќајна несреќа што во-општо некогаш јас сум го видел: намермерен постамент беше забуцан це-лосно извиткан управувач од �фиќо�,како опомена до сите оние кои тукаминуваат. На постаментот едвај се читаа име-

то и презимето на несреќникот што гоизвиткал управувачот речиси какоосумка со сопствениот граден кош; не-достигаа букви. Малку понатаму соп-рев, затоа што бев силно вознемирени возбуден. Се сетив дека тогаш, пред39 години, го прашував татко ми штое тоа и што бара таков искривен упра-вувач крај патот. Не се сеќавам на

Танатос ме гледа

�Роман на годината� - литературен �Оскар�Невена Поповска

Заедно со �Утрински� растеше и наг-радата �Роман на годината�. Приз-нанието, кое годинешниот лауреат

го нарече литературен �Оскар�, еврсник со весникот и до денеска не самошто прерасна во традиција туку и сеинституционализира. Несомнен е фак-тот дека ова признание дава силен при-донес во развојот на македонската лите-ратура. Сите досега наградени романидоживеаја повеќе изданија и добија до-машни и меѓународни награди. Секојнаграден роман имаше свој живот. Кни-гите што беа наградени речиси се един-ствените во македонската книжевнапродукција што доживеале повеќе изда-нија. Според некои од нив се снимаа фил-

мови, се поставуваа драми, а три оддосегашните четири наградени рома-ни беа номинирани за наградата �Бал-каника�. Романот �Папокот на светот�од Венко Андоновски, на пример, годоби и ова високо признание. Ова и занас, како Редакција, претставува голе-

мо признание.Без исклучок, наградениот роман на

�Утрински весник� е најпродаванатакнига од македонски автор таа година.Уште од своето формирање, Културнатарубрика на �Утрински весник� се зало-жи да биде активен чинител во култур-ниот живот на земјата, еден од креато-рите на културната политика, а не самовообичаен проследувач на настаните.Со воведувањето на оваа награда, рома-нот стана најквалитетниот жанр во ма-кедонската литературна продукција изатоа оваа награда треба да се гледа несамо низ квантитетот на пристигнатитенаслови туку и преку општиот впечатокза прогресивно зголемување на квали-тетот на романсиерската продукција.Наградата �Роман на годината� е

единствената литературна награда воземјава што се доделува за овој жанр, нои висината на паричниот дел на награ-дата е единствена. Според многумина,тоа претставува репер и филтер за ква-литет, кој на авторите им ја врати вер-бата во наградите. Издавачите и награ-дените писатели тврдат дека по оваа

награда првпат почувствувале вистин-ска интеракција со читателите. Воизминатите десет години членови нажири-комисиите беа реномирани уни-верзитетски професори, академици,книжевни критичари. Тие се на ставотдека и �Утрински весник� заслужуванаграда за идејата, но и за реализација-та на конкурсот, кој веќе е националнобогатство за стимулирање на нашатакултура и литература, како гест на вис-тинска анимација, афирмација и креа-тивен поттик. Со својата транспарен-тност, објавувањето на извадоците, јав-носта на работата на жири-комисијата,оваа награда направи да се воспоставатвистински контакти меѓу читателот иавторот. На петгодиш-нината од наградата,еден наш критичар ре-че дека �оваа наградаза пет години направиповеќе за македонска-та литература отколкуМинистерството закултура во последнитетри децении�.

Знаци крај патот: дијагноза за еднапредозирана култура

одговорот, што само покажува дека итогаш сум бил во шок.Деновиве, враќајќи се од Охрид, по

наплатната рампа кај Желино, од дес-ната страна, првпат забележав огро-мен билборд (какви што користат иучесниците во политичките кампа-њи). Сигурно сте го виделе, оти потоаго видов и во Скопје: тоа е слика насмртта (костур во црна риза), со косаво едната рака, а со сигнално знамен-це (во црно-бели квадратчиња) затрки во другата. На билбордот пишувасо големи букви и со доста иронија:�Вози пребрзо, стигни прерано�. Тоа ерепликата што ја изговара смртта.Станува збор за извонредно морбиденсемиотички дизајн, не само затоа штогласот на смртта е запишан како реп-лика, не само поради традиционална-та претстава на смртта со коса во рака-та, туку пред с` поради тридимензио-налноста на знаковниот композит:имено, знаменцето за трки не е нац-ртано на билбордот, туку излегуванадвор, од просторот на плакатот. Тоае вистинско знаменце, кое кога има

ветер, се вее. Тоа е знамето на смртта.Тоа е смртта која од слика влегува вонашиот стварен простор, се материја-лизира во стварен знак. Тоа е проби-вот на смртта од светот на апстракци-јата во нашиот реален свет, кој реткоразмислува за неа, за смртта. Употребив збор � морбиден. Со тоа

не сакам да кажам дека билбордот, које само еден од серијата од кампањатана МВР за зголемување на свеста кајвозачите � е неуспешен. Напротив. Тојсилно ви ја разнесува и свеста, но зажал, и потсвеста. Вие ја гледате про-должената, видлива рака на смртта состварно знаменце кое се вее; таа,смртта е тука, на неколку метри од ва-шето возило. Прашањето е: колку е таасемиотичка �доза� одмерена за воза-чите? Прво, очи не можете да симнетепоради она знаменце, поради триди-мензионалноста на објектот. Очиглед-но е дека целиот дизајн ви го одвлеку-ва вниманието подолго одошто требаза таа брзина која е пропишана на тојдел од патот. Второ: не е ли Танатос пресилен

�лек� за недисциплината на возачите?Не е ли таа �реклама� на извесен на-чин морбидна и во психолошка смис-ла � недопустлива? Зошто би ми биладоделена само смрт во сообраќајот?Зошто не би преживеал? Пораката е �или с` или ништо, но соопштена епреку архетипот на смртта, а од негонема ништо посилно, посебно на под-рачјето на фобиите. Како ќе им објас-ните на малите деца што е тоа суштес-тво кое мавта со знаменце? Или наоние кои не дај Боже веќе изгубиле не-кого?Значи: ефектно, ама морбидно. Мо-

же ли да биде еднакво ефектно, а да небиде морбидно?Не знам, ама знам дека и некои дру-

ги билборди од серијата се слични: например, во затворска ќелија седи во-зач, а до него, на велосипед дете кое годржи за раката, како нечиста совест.Лицето на детето е, природно, замате-но, затоа што сликаниот има својидентитет. Проблемот е во тоа што си-от граден кош на детето е испрскан сокрв и видливи нетуралистичко-верис-тички рани. Зошто е потребно тоа? Ибез тоа е јасно дека детето е жртва нанесовесен возач. И двата билборда сеневеројатно слични со оној спомениксо извитканиот управувач: тие се хи-перреалистични. Првиот со троди-мензионалноста, вториот со веризмотна крвта. Како такви, тие не се ништодруго, туку материјализација на Тана-тос.Во теоријата на говорните чинови

често се говори за �опомени� како типна говорен акт. Меѓутоа, опомената еопомена само затоа што не е ствар-ност: таа вели � ако не правиш вака,тогаш ќе биде вака. Проблемот воовие случаи е што тоа тогаш на овиебилборди станува речиси сега. Опоме-ната станува стварност.Предозираност: тоа е дијагнозата за

овие знаци. Не мислете дека се тоа са-мо обични крајпатни знаци. Не се. Тиесе знаци на нашето време � тие се зна-ци на една култура, тие се културолош-ки показател за с`: за политиката, заобичниот живот, за нашиот став конјадењето, сексот, дрогите... Тие укажу-ваат на една предозирана култура којане знае да прости, туку веднаш го вадинајсилниот аргумент. Со топ на болви.А тоа е веќе знак на нерационална ивоинствена култура. Култура која непознава степени, туку функционираспоред бинарната логика �или-или�.Прашајте ги критичарите на струк-

турализмот за каков тип култура ста-нува збор кога имате �или-или� и далитоа има врска со демократијата.

П.С. Овој текст е напишан специјално за роденденот на

�Утрински весник�, на кој му должаммногу за мојот јавен имиџ.

Благодарам.

КИЧ-МИТОЛОГИИ

ФОТО: ПЕТР СТОЈАНОВСКИ

�Куќата наМазарена� од СлободанМицковиќ

беше самиздат

Димитар Чулев

Многу настани, но суштински многумалку се случи на Балканот воизминативе десет години. Ако војуни 1999, последната година одминатиот век или милениум, ако

сакате, некои антиципираа дека со потпишува-њето на Кумановскиот договор за прекин наНАТО-интервенцијата врз Србија, зад Балканоти заедно со стариот век засекогаш ќе останат ивојните, и проблемите, и застрашувањата, одденешна перспектива таквите предвидувањасе покажаа наивни. Ако може да му се верува на поранешниот

американски амбасадор во Белград (и во Заг-реб, Софија и Сараево) Вилијам Монтгомери,многу нешта допрва треба да се случуваат: например, поделба на Косово како �финално ре-шение� за неуспешниот проект за постоењемултикултурни држави на Балканот (?!), па ре-ферендум (за отцепување) на РепубликаСрпска од преостанатиот дел од невозможнататворба со невозможно име БиХ... Можна е нова �приказна� во Босна, која ба-

рем во последните десет години не успеа данаправи ништо друго освен да го изгуби ориги-налниот документ од Дејтонскиот договор (сокој заврши војната во Југославија). Дали, велиеден мој колега, тоа �де јуре� значи дека без до-кументот за прекин на непријателствата � с` еодново можно!? Мислењето на амбасадорот, настрана што ја

�проблематизира� и мултикултурната реал-ност во Македонија, сериозно го отвора праша-њето кај бевме и кај сме сега. И што се случува-ше во меѓувреме?За почеток, да потсетиме на �конфликтот� од

2001 година. За �чудното� продолжување наполитиката со насилни средства никој нико-гаш не даде дефиниција! Јавноста овде нико-гаш не виде анализа или оцена дали по крајотна сите војни на просторот на бивша Југослави-ја војна се случи и во Македонија... Дали тоа бе-ше увезен конфликт, автохтон судир, граѓанскавојна во обид или тероризам? Неодговоренитепрашања продуцираат нови - дали македонско-

албанските интеррелации конечно влегоа ворелаксирана фаза. Или Охридскиот договор од2001 е претесна рамка за најамбициознотомалцинство на Балканот. Србија се ослободи одМилошевиќ, од големодржавните амбиции, се�разведе� и од Црна Гора, но го одолжува делбе-ниот биланс со Косово. Оставајќи простор забезбедносен вакуум. Десет години подоцна, Македонија ги има

истите главоболки со името со Грција, а�Утрински� потроши неброени квадратни мет-ри текст да го објасни проблемот за кој сите ве-леа дека сам ќе се решел �бидејќи времето ра-ботело за нас�, а никој не се потруди да ја под-готви јавноста за реалноста во која функциони-раат компромиси, а не лични желби и суети.Се разбира, на Балканот с` е можно и своеви-

ден �репликант� - монструозниот спор меѓу Ма-кедонија и Грција се појави меѓу далеку �понап-редните� Хрватска и Словенија: Словенија ќаричленство во ЕУ, но сега демонстрира сила врзпоранешната �братска� Хрватска околу Пиран-скиот Залив и излез на море. Во прашање е бал-кански инает од страна на едните и обид да сеќари нешто од позиција на �поеднакви� одстрана на другите, но штетата е колективна. Заимиџот на Балканот. На Запад, сепак, имаше нешто ново: лани

Хрватска и Албанија добија НАТО лични карти,иако Македонија беше лидер на групата Адри-јатик 3 за колективен пристап во Алијансата.Ако сакаме да бидеме цинични, со толку многуНАТО-членки на границите (плус НАТО-силина Косово) Македонија не би требало да се гри-жи; две држави, Романија и Бугарија, преку редво 2007 станаа членки на ЕУ и доколку одновосакаме да бидеме цинични, со толку Европејцина границите � Европа и не ни треба. Но циниз-мот не е животот и иднината.Се покажа, за жал, дека асоцирањето на пос-

ледните две ја преполни европската чаша или,постручно кажано, го намали апетитот иапсорпциониот капацитет на ЕУ за привлеку-вање земји од Балканот. Бугарија и Романија сепокажаа како негативен пример: економски,политички, на планот на почитување на чове-ковите права, земјите продуцираат мигрантикои ја преплавија Европа. Со еден збор � лошо.За останатите кои чекаат на ред. Пред десет години, 2010 беше далечна идни-

на за оние што чекаа Европа да стигне и на Бал-канот. А тоа е за неколку месеци...

Дали крајот на сите војни во поранешнаЈугославија беше конфликтот од 2001

Тоше Проески беше големпријател на �Утрински весник�, априлог кон тоа е неговиотангажман како колумнист вододатокот �Магазин плус�. Секојпеток, во период од шест месеци, одјануари до јуни 2004 година, Тошепишуваше колумни во коираскажуваше за случките одпретходната недела, гиизвестуваше читателите заобврските што ги има, запатувањата, средбите со луѓе штому оставиле впечаток... Ви јапренесеме колумната од 4 јуни 2004година, напишана откако Тоше гисреди впечатоците одЕвровизија во Истанбул.

Драги мои, Бурата околу Евровизија стивна, а

сето тоа што се случуваше воИстанбул сега ми изгледа какодалечно минато. Колку малку требада се заборават неубавите работи, аколку долго се паметат убавите... Ифала му на Бога што е така, иако, дабидам искрен, и не беше с` толкуцрно во Турција, огромно искуствоза мене кое со радост би гоповторил и повторно би јапретставувал Македонија наЕвровизија.Моментално му се радувам и

уживам во одморот кај моите воКрушево. Малку шетање, многувкусни јадења и играње со центаротна мојот свет - внучето Никола!

Изминатиов викенд на гости нидојде и Лилја која, наместо два дена,остана само еден зашто мораше дасе врати во Скопје и да продолжи соподготовките околу мојот големконцерт што е закажан на 29 јунина Градскиот стадион. Не сакав даси оди, но штом таа ќе реши нешто- нема сила што може да ја запре!Најважно е што го свртевмеКрушево во должина и ширина, сепрејадовме домашна хранаблагодарение на мајка миДоминика која, се надевам нема дазвучам многу пристрасно, ги готвинајвкусните јадења на светот, иизедовме тони од нејзиниотпрекрасен сос од печурки, кој ни еомилен и мене и на Лилја. И ќе викажам една мала тајна: мојатаменаџерка се вљуби во малиотНикола и не го испушташе од раце.

Всушност, сите се редевме водржењето зашто тој е голем плачкои постојано бара целосно внимание,нешто што засега не му паѓа тешкона никого од нас.Деновиве уживам возејќи се и со

новиот кабрио "мерцедес" кој, морада признам, е вистински ѕвер!Извозивме доста километри, секако,кога ни дозволуваше времето, и соотворен покрив, а една од"придобивките" беа и круговитеоколу моите очи! Носев очила, асонцето толку многу ме испече штоми остави вистински крукчињаоколу очите, па среќа што бев воКрушево и немав закажано некојнастап оти ќе изгледав многуинтересно, шарено!Лилја не може да седи мирна, па

така за денеска и утре ми закажапотпишување на моето ново цеде вопродавниците на "Космофон" воБитола и во Прилеп. Всушност,отсекогаш ми било задоволство дасе сретнам со мојата публика и дапоразговарам околу новите песни,така што не ми паѓа тешко овааобврска, која, впрочем, е истратегиски направена, повторно вооколината на Крушево. Инаку,вчера примив уште една одвакцините против мојата алергија, атреба да ги примам уште двамесеца, а денеска, покрај обврскатасо потпишувањето од 13 до 15 часотво Битола, други обврски немам. Севраќам во Крушево, а веќе на 9 јунитреба да патувам во Србија, кадешто ќе учествувам во емисија на ТВПинк.Во меѓувреме се средува и станот

во Скопје. Клучевите се кај мене,адресата променета, а сега во тек еопремувањето со мебел. Кујнатавеќе ја нарачав, плакарите сеправат, наскоро ќе ги бојадисам иѕидовите во мојата омилена боја -бејби блу, а решив да урнам и еденѕид за да ја спојам спалната соба собањата... А кога ќе завршат ситеовие подготовки, ме очекува уштеедна слатка обврска - средување намоето прво сопствено студио за коеполека ја набавувам опремата... Ве сакам.

РЕПРИНТ

Внук миНикола -центар намојот светТОШЕ ПРОЕСКИ КОЛУМНИСТВО �УТРИНСКИ ВЕСНИК�

Мојот и ваш весник се појави во еднодраматично време кога имаше војнаво соседството како крај на распадот

на една бивша држава... И кога денес ќе по-мислам од една временска дистанца, можамслободно да констатирам дека тогаш имашемногу настани, но малку вистински медиу-ми кои вистински ќе ја отсликаат и ќе пишу-ваат за реалноста. Се �залепив� на �Утринскивесник� уште од првиот ден, а веќе по некол-ку броја станав редовен читател. Она што ме привлече е малку поинаквиот,

односно аналитичкиот приод кон обработ-ката на темите, умерениот стил на пишува-ње без сензационални наслови, но текстови-те се полни со факти што му овозможуваат

на читателот сам да донесува заклучоци. Морам да признам, весникот почнувам да

го читам од страниците на �Култура�, значиод она малку �култура� што остана во денеш-нава стварност во која доминираат, споредмене, некакви испревртени вредности. Љу-бител сум на класичната музика, оперите исекогаш очекувам да прочитам добра крити-ка или рецензија. Би требало да бидат почес-то застапени...Рубриката �Свет� ми е омилена. Едностав-

но ме пленат написите за политичките нас-тани и репортажите од, за нас, оддалечениземји. Авторските написи ги истакнувам, би-дејќи очигледно се пишувани по претходнадобра подготовка на авторите за земјата, неј-

зината историја, распоредот на актуелнатаполитичка сцена, по што како резултат доби-ваме еден избалансиран, реален и строгопрофесионално напишан текст. Некаде прочитав или некој ми кажал, но

сметам дека како што политичките теми гокреваат тиражот на весникот така страници-те на �Свет� го креваат угледот на весникот.

�Утрински� со својата дописна мрежа мис-лам дека е редок весник со углед.Многу време помина. Ви честитам на

енергијата со исто темпо да се истуркаат де-сет години.

Д-р Миодраг Тодоровиќ-Козма,хирург �Неуромедика�

Зошто го читам �Утрински�

Десет години исчекувања

Пред десет години, 2010 беше далечна иднина за оние што чекаа Европа да стигне и наБалканот. А тоа е за неколку месеци

25ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

Д-р Миодраг Тодоровиќ-Козма

Во весниците во Босна и денес се чита најмногу за поделбите во државатаФОТО: РОЈТЕРС

26 ВТОРНИК 23 ЈУНИ 2009

Од нашиот дописникБранко Влаховиќ

МОСКВА - Сите странци кои не доаѓа-ат често во Москва го доживуваатпрвиот шок по излегување од аеродро-мот возејќи се бавно по пребукиранитеулици до некои од хотелите. Импреси-онирани од големиот број многу скапиавтомобили, странците обично велат:�Па, овде, во Москва, и нема последициод светската финансиска криза�. Москва навистина има чести колап-

си на магистралните патишта, па можеда се случи човек побрзо да долета одВиена или од Париз отколку да стигнеод аеродромот �Шереметјево� до цен-тарот на градот. Денес во Москва иманад четири милиони автомобили и ме-тежот ќе биде с` поголем. Втор шок што го доживуваат дојден-

ците се цените во московските хотели,ресторани и кафулиња. Мал е бројот накафеаните во Москва каде што кафеили чај може да се испие �само� за петдолари. Најобичните колачиња се десе-тина долари... Поради големата скапо-тија, всушност, Москва и нема посери-озен број туристи. Нашите познајници,сопственици на туристички агенции,велат дека е невозможно да се направиатрактивна туристичка понуда, бидеј-ќи во Москва и во Санкт Петербург хо-телите се прескапи. Гледајќи ги скапите бутици, разните

продавници и новите згради, дојдене-цот лесно забележува дека Москва, аисто е и со Санкт Петербург, многу сепроменила во последните десетина го-дини. Во двата најголеми руски градасе врти околу 80 отсто од целокупниоткапитал на оваа земја, па јасно е зоштотие значајно се разликуваат од другитеградови, не само по бројот на жителитуку и по стандардот на своите граѓа-ни.Во провинцијата се живее забележи-

телно потешко, поголем е процентотна луѓе без работа... Затоа сите се оби-дуваат да си ја најдат среќата и да сеснајдат во некој од големите градови.Особено во тешка положба се оние гра-дови што живееја од една голема фаб-рика. Кога таа пропадна, с` отиде по ѓа-волите. Сите поранешни социјалистички

земји што ја преживеаја фазата на при-ватизација, го доживеаја истото зло -голем број луѓе осиромашија и ја изгу-

бија социјалната сигурност. Затоа, например, оние од Тетово, Лесковац илиВараждин, каде што имаше големитекстилни фабрики, одлично ги разби-раат сите проблеми на Русите од гра-дот Иванов, каде што во времето наСССР се наоѓаа најголемите произведу-вачи на текстил. Сите тие по неволјитесе �градови-побратими�. Без оглед на тоа што минатата годи-

на Путин и Медведев изјавуваа дека Ру-сија е �остров на стабилноста�, светска-та економска криза влезе и во оваа го-лема земја. Всушност, Русија имашесреќа што имаше големи девизни ре-зерви кои минатиот август изнесувааоколу 600 милијарди долари, па со нивможеше да ги �крпи дупките�. И во Ру-сија меѓу граѓаните има голем број коиво последниве години се задолжија, пане можат да ги враќаат кредитите набанките. Поради тоа што Русите се многу

трпелив народ, нема големи бунтови идемонстрации поради доцнењата наплатите. Но, тоа не значи дека нема даима ако новите сопственици гледаатсамо на сопствениот џеб, а егзистенци-јата на работниците не ги интересира.Според официјалната статистика,

регистрирани се 2,2 милиона неврабо-тени. Во Кремљ се свесни дека многу-мина не се регистрирани на берзата на

трудот, па проценуваат дека бројкатана невработени изнесува околу шестмилиони луѓе. Меѓутоа, Росстат(овдешна статистичка служба), сметадека има 7,7 милиони невработени,што е околу 10 отсто од работоспособ-ното население, кое изнесува 75,2 ми-лиона.Што се промени во последните десет

години од владеењето на �царот Бо-рис�, како што го нарекуваа БорисЕлцин, потоа неговиот наследник Вла-димир Путин, па до сегашниот прв чо-век во Кремљ, Дмитриј Медведев. Над-ворешниот изглед на градовите е забе-лежително разубавен, порасна и стан-дардот, има помал број гладни, но с`уште многу проблеми. Во времето на болниот Борис Елцин,

кого соработниците во Кремљ го наре-куваа �дедушка�, имаше хаос и грабежво сите сфери. Русија тогаш го загуби имеѓународниот углед. Со доаѓањето наВладимир Путин во Русија многу рабо-ти се променија. Благодарение на рас-тот на цената на нафтата и на гасот, Ру-сија брзо почна да ја полни својатадржавна каса и да ги решава наталоже-ните проблеми. Вратен е угледот наармијата, зголемени се платите и пен-зиите. Иако голем број Руси очекуваадека Путин ќе го национализира онашто олигарсите го украдоа, тој не го

стори тоа бидејќи, како што велеше, �несака нови револуции�. Путин се обидеда ги натера олигарсите подобро да гиплаќаат даноците и другите давачкикон државата. Меѓутоа, кога ќе се видидека најголемите компании се управу-вани од офшор-зони, јасно е дека мили-јардерите Олег Дерипаска и РоманАбрамович и понатаму ја мамат својатадржава избегнувајќи го да го платат онашто другите мора да го сторат.Познајниците и пријателите со кои

разговарав често ми го поставуваатистото прашање: дали сега се краде по-малку отколку во времето на Елцин? За

жал, и понатаму многу се краде и одзе-ма на различни начини. Доволно е дасе следат дневните весници, па можеда се забележи колку големи се краж-бите. Еве, сега во Москва на виделинаизби афера околу градбата на хотелот�Москва�, кој се наоѓа наспроти зграда-та на Думата, каде што некогаш бешесемоќниот �Госплан� и од каде што седиригираше стопанството на СССР.Луѓето на кои им беше доверено да јараководат изградбата на тој хотел �за-губија� дури 72 милиона долари. За жал, Русија во последните десет

години не ги реши трите најболни пра-шања. Прво, тоа е наталитетот. И пона-таму бројот на луѓето кои умираат епоголем од бројот на раѓања. Така, задваесетина години може да се случинекои области да бидат целосно праз-ни. Социолозите велат дека порадиекономската криза повторно е нама-лен бројот на венчавки. Втор голем проблем е алкохолизмот.

Најновото истражување покажа декадецата веќе од 14 години почнуваат дапробуваат алкохол. Порано тоа се слу-чуваше на 17 години. Лекарите тврдатдека повеќето од половината 20-го-дишници нема да доживеат пензија. Трет проблем е тоа што Русија не

успева да ја модернизира својатаиндустрија, па во многу нешта има т.н.колонијално стопанство, т.е. главноизвезува суровини. Владимир Путинкако претседател многу зборуваше за�иновациони инвестиции�, но малку енаправено. Сега владејачкиот тандемсо заеднички сили се обидува не самода ја извлече земјата од кризата туку ида даде импулс за Русија да го модерни-зира своето производство. Сето ова бибило полесно кога олигарсите би гивратиле парите што ги изнесоа востранство. Искрено говорејќи, во Русија мили-

јардерите и нивните семејства малку-мина ги сакаат поради нивниот гра-беж. Што се однесува до олигарсите,тие не се одрекоа од гламурозниот жи-вот, туку го намалија спонзорството воспортот и ги истераа старите љубовни-ци. Незаситниот Абрамович неодамнакупи уште една огромна јахта со два хе-ликоптера. Русите имаат добар кратоккоментар за таквите: �Из грјази в кња-зи�. Буквалниот превод на ова е дека одкал преку ноќ станаа кнезови. Или, ка-ко што би рекле ние, од опинци влегоаво лакирани чевли. Единствено на што може да ~ се по-

завиди на Москва, под услов да иматемногу пари, е богатиот ноќен живот.На мераклиите кои можат да потро-шат не им е тешко да си најдат забава.За жал, нашите луѓе од просторите напоранешна Југославија ги има во с`помал број во Москва и инаку во Руси-ја. По распадот на СФРЈ, во новонаста-натите држави рахитичните стопан-ства не се способни за извоз, бидејќинемаат доволно квалитетна стока сокоја би можеле да конкурираат на рус-киот пазар.Оние кои ги паметат добрите времи-

ња може само со носталгија да воздив-нуваат за минатото кога нас во Русијанавистина н` сакаа, не само како јуж-ни браќа туку и вистински н` почиту-ваа. Поради јужњачкиот темпераменти галантноста, н` сакаа и Русинките.Добро е што за тоа се напишани книги,за новите генерации да знаат дека нив-ните предци биле на цена во Русија, несамо како верни комунисти туку и ка-ко галантни освојувачи на женскисрца. За жал, боеми и интелектуалци -

шармери како Јован Павловски и него-вите блиски колеги и пријатели повеќенема во московските кафеани. Изгледадека мнозинството наши луѓе во Руси-ја повеќе не се снаоѓаат ниту деловнониту духовно. И бројот на дописници, значи нови-

нари, се сведе на минимум. Редакции-те немаат пари, па многумина се задо-волуваат со препишување туѓи тексто-ви од Интернет. Ако нешто не се про-мени, од Русија ќе можеме да го чита-ме само она што го пишуваат другитеили она што амбициозните сопругиуспеваат да го напишат во време доде-ка сопрузите не се вратат од работа.Дописничките-хануми изгледа ни сесудбина.

Сјајот на Москва и бедата на провинцијата

Како да севрзе крај сокрај кога сисиромав:козите можеда помогнатдонекаде

Олигарсите не се одрекоа од гламурот,туку го намалија спонзорството во спортоти ги истераа старите љубовници

Раскошните дачи во околината на Москва станаа последен статусен симбол наруските супербогаташи. Можеш да имаш јахта, но ако немаш огромна дача,нема да бидеш сместен во врвот на олигарсите

ФОТО: РОЈТЕРС