100 BÀI THƠ HAY NHẤT THẾ KỶ XX

100 BÀI THƠ HAY NHẤT THẾ KỶ XX

(Sưu tầm)

NGUYÊN TIÊU

(Hồ Chí Minh)

Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên

Xuân giang, xuân thuỷ tiếp xuân thiên

Yên ba thâm sứ đàm quân sự

Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.

(1948)

Dịch nghĩa

Rằm tháng riêng

Rằm xuân lồng lộng trăng soi

Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân

Giữa dòng bàn bạc việc quân

Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền

(Dịch: Xuân Thuỷ)

NGÀY HÒA BÌNH ĐẦU TIÊN

(Phùng Khắc Bắc)

Những sợi nắng xuyên qua nhà mình

Thành những mũi tên

Thành những viên đạn

Bắn tiếp và anh không gì che chắn

Phải nhận tất cả

Vẫn anh

Hôm qua chưa nhận được một viên đạn

Hôm nay nhận được lỗ thủng

Anh về quê không mang súng

Vũ khí lúc này là hai bàn tay...

Mẹ giục ăn cơm no

Hoà bình trong canh cua, rau mồng tơi, cà

Và

Mùi ổ rơm

NHỮNG BÓNG NGƯỜI TRÊN SÂN GA

(Nguyễn Bính)

Những cuộc chia lìa khởi từ đây

Cây đàn sum họp đứt tuôn dây

Những lời bèo bọt, thân đơn chiếc

Lần lượt theo nhau suốt tháng ngày

Có lần tôi thấy hai cô bé

Sát má vào nhau khóc sụt sùi

Hai bóng chung lưng thành một bóng

Đường về nhà chị chắc xa xôi

Có lần tôi thấy một người yêu

Tiễn một người yêu một buổi chiều

ở một ga nào xa vắng lắm

Họ cầm tay họ bóng xiêu xiêu

Hai chàng tôi thấy tiễn đưa nhau

Kẻ ở sân ga kẻ cuối tàu

Họ giục nhau về ba bốn bận

Bóng nhòa trong bóng tối từ lâu

Có lần tôi thấy vợ chồng ai

Thèn thẹn chia tay bóng chạy dài

Chị mở khăn trầu anh thắt lại

Mình về nuôi lấy mẹ, mình ơi!

Có lần tôi thấy một bà già

Đưa tiễn con đi một chốn xa

Tàu chạy lâu rồi bà vẫn đứng

Lưng còng đổ bóng xuống sân ga

Có lần tôi thấy một người đi

Chẳng biết về đâu nghĩ ngợi gì

Chân bước hững hờ theo bóng lẻ

Một mình làm cả cuộc phân ly

Những chiếc khăn màu thổn thức bay

Những bàn tay vẫy những bàn tay

Những đôi mắt ướt nhìn đôi mắt

Buồn ở đâu hơn ở chốn này

Tôi đã từng chờ những chuyến xe

Đã từng đưa đón kẻ đi về

Sao nhà ga ấy sân ga ấy

Chỉ để cho lòng dấu biệt ly

TẠM BIỆT HUẾ

(Thu Bồn)

Bỡi vì em dắt anh lên những ngôi đền cổ

Chén ngọc giờ chìm dưới đáy sông sâu

Những lăng tẩm như hoàng hôn

Chống lại ngày ngày quên lãng

Mặt trời vàng và mắt em nâu

Xin chào Huế một lần anh đến

Để ngàn lần anh nhớ trong mơ

Em rất thực nắng thì mờ ảo

Xin đừng lầm em với cổ đô

Áo trắng hỡi thuở tìm em không thấy

Nắng minh mang mấy nhịp Tràng Tiền

Nón rất Huế mà đời không phải thế

Mặt trời lên từphía nón em nghiêng

Nhịp cầu cong và con đường thẳng

Một đời anh tìm mãi Huếnơi đâu

Con sông dùng dằng con sông chảy ngược

Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu

Tạm biệt Huế với em là tiễn biệt

Hải Vân ơi xin người đừng tắt ngọn sao khuya

Tạm biệt nhé với chiếc hôn thầm lặng

Anh trở về hoá đá phía bên kia.

(Huế, 1980)

VÀO CHÙA

(Đồng Đức Bốn)

Đang trưa ăn mày vào chùa

Sư ra cho một lá bùa rồi đi

Lá bùa chẳng biết làm gì

Ăn mày nhét túi lại đi ăn mày.

SƯ ĐOÀN

(Phạm Ngọc Cảnh)

Sẽ có những sư đoàn thép

Bất kỳ nơi đâu

Không khuất phục tù đày chém giết

Nơi đâu

Người sống nợ nần người đã chết

Bất kỳ nơi đâu

Từ một cây "mút nhét"

Một sải xuồng bơi

Một nọc ong châm góp làm sự nghiệp

Gốc tre xanh thắng trận cả ba đời

Ba mươi triệu tấm lòng xông ra tuyến lửa

Vạch lối điều quân

Vai chảy xe thồ

Trồng cây xanh che chở

Mỗi bước quân đi

Đánh trận trường kỳ

Đêm trước nấp trong lùm bắn tỉa

Sớm sau dàn trận chính qui

Đến trận bão hiệp đồng cả nước

Mỗi sư đoàn mang gió lốc bay đi...

Đất giải phóng thênh thang

Sẽ cho ta dàn đội ngũ - sư đoàn

Phía trước gọi ta

Những Điện Biên vòng đai thép tung ra làm chiến dịch

Đòn gánh hậu phương vượt đèo đi phản kích

Hành quân

Hành quân

Trùng điệp những sư đoàn

Đi lên phía Bắc

Tràn về hướng Nam

Những vị tướng lại cầm quân đi đánh giặc

Trải bản đồ

Còn nguyên

Vạch chỉ đỏ thắt quanh hầm giặc Pháp

Bài học chiến tranh nhân dân

Lại tiếp

Trang Ấp Bắc - Plây me

Và chiến công lên ngực áo những binh nhì

Đất nước sẽ cho ta

Những chùm con số đẹp

Làm tên gọi khai sinh sư đoàn thép

Này đây

Doi cát Cửu Long xanh

Sư đoàn Châu Thổ

Giữa bãi sú, rừng tràm

Vụt đứng dậy sư đoàn Nam Bộ

Sư đoàn Tây Nguyên

Từ hầm chông bẫy đá cung tên

Này đây Cực Nam Phan Rang - Phan Thiết

Này đây Quảng Ngãi - Phú Yên

Trên nguồn xa Ô Lâu - Thạch Hãn

Sẽ tiến về

Sư đoàn Trị Thiên

Lại có một ngày

Mọi cửa ô xanh Sài Gòn hớn hở

Như Hà Nội đã từng

Ba mươi sáu đường hoa tung sóng đỏ

Phất rừng cờ thổi hồng ngọn gió

Đón con em

Đón những sư đoàn

Mang chiến thắng trở về

Rập bước

Ca vang!

CHIẾC XE XÁC QUA PHƯỜNG DẠ LẠC

(Văn Cao)

Ngả tư nghiêng ngiêng đốm lửa

Chập chờn ảo hoá tà ma...

Đôi dãy hồng lâu cửa mở phấn sa

Rũ rượi tóc những hình hài địa ngục

Lạnh ngắt tiếng ca nhi phách giục

Tình tang... Não nuột khóc tàn sương

Áo thế hoa rũ rượi lượn đêm trường

Từng mỹ thể rạc hơi đèn phù thể

Ta đi giữa đường dương thế

Bóng tối âm thầm rụng xuống chân cây...

Tiếng xe ma chở vội một đêm gầy

Xác truỵ lạc rũ bên thềm lá phủ

Ai hát khúc thanh xuân hờ ơi phấn nữ

Thanh xuân hờ thanh xuân

Bước gần ta chút nữa thêm gần

Khoảng giữa tuổi thanh xuân nghe loạn trùng hút tuỷ

Ai huỷ đời trên tang trống nhỉ?

Hay ác thần gõ quách nạo mồ khuya!

Đảo điên... mê say... Thể phách chia lìa

Nghe reo mạnh, chuỗi tiền cười lạnh lẽo!

Tiền rơi! Tiền rơi! Chùm sao huyền diệu

Lấy lánh hằng hà gạo rơi! Tiền rơi!

Vàng mấy lá thừa đãi mây phủ chiếu

Ngả tư nghiêng nghiêng chia nẻo

Dặt dìucung bậc âm dương

Tàn xuân nhễ nhại mưa cô tịch

Đầm đìa rả rích phương đông

Mang mang thở dài hồn đốt trích

Lưỡi thép trùng trùng khép cố đô

Cửa ô đau khổ

Bốn ngả âm u

(Nhà ta thuê néo gục tự mùa thu

Gác cô độc hướng về phường Dạ Lạc)

Đêm đêm, dài canh tan tác

Bốn vực nhạc động, vẫy người

Giãy đèn chao thắp đỏ quạnh máu đời

Ta về gác chiếu chăn gào tự tử

Trên đường tối đêm khoả thân khiêu vũ

Kèn nhịp xa diệu múa vô luân

Run rẩy giao duyên khối nhạc trầm trầm

Hun hút gió nâng cầm ca nặng nhọc

Kiếp người tang tóc

Loạn lạc đòi xương chất lên xương

Một nửa kêu than, ma đói sa trường

Còn một nửa lang thang tìm khoái lạc

Ngả tư nghiêng nghiêng xe xác

Đi vào ngõ khói công yên

Thấy bâng khuâng lối cỏ hư huyền

Hương nha phiến chập chờn mộng ảo

Bánh nghiến nhựa đường nghe sào sạc

Ai vạc xương đổ sọ xuống lòng xe

Chiếc quỷ xa qua bốn ngả ê chề

Chở vạn kiếp đi hoang ra khỏi vực

Mưa, mưa hằng thao thức

Trong phố lội đìu hiu

Mưa, mưa tràn trên vực

Hang tối gục tiêu điều

Mang linh hồn cô liêu

Tiếng xe càng ám ảnh

Tiếng xa dần xa lánh

Khi gà đầu ô kêu.

1945

NÚI ĐÔI

(Vũ Cao)

Bảy năm về trước em mười bảy

Anh mới đôi mươi trẻ nhất làng

Xuân Dục, Đoài Đông hai nhánh lúa

Bữa thì anh tới bữa em sang.

Lối ta đi giữa hai sườn núi

Đôi ngọn nên làng gọi núi Đôi

Em vẫn đùa anh sao khéo thế

Núi chồng, núi vợ đứng song đôi.

Bỗng cuối mùa chiêm quân giặc tới

Ngõ chùa cháy đỏ những thân cau

Mới ngỏ lời thôi đành lỗi hẹn

Ai ngờ từ đó mất tin nhau.

Anh vào bộ đội lên Đông Bắc

Chiến đấu quên mình năm lại năm

Mỗi bận dân công về lại hỏi

Ai người Xuân Dục Núi Đôi chăng.

Anh nghĩ quê ta giặc chiếm rồi

Trăm nghìn căm uất bao giờ nguôi

Mỗi tin súng nổ vùng đai địch

Sương trắng người đi lại nhớ người.

Đồng đội có nhau thường nhắc nhở

Trung du làng nước vẫn chờ trông

Núi Đôi bốt dựng kề ba xóm

Em vẫn đi về những bến sông.

Náo nức bao nhiêu ngày trở lại

Lệnh trên ngừng bắn anh về xuôi

Hành quân qua tắt đường sang huyện

Anh nhớ thăm nhà thăm Núi Đôi.

Mới đến đầu ao tin sét đánh

Giặc giết em rồi, dưới gốc thông

Giữa đêm bộ đội vây đồn Thứa

Em sống trung thành chết thuỷ chung.

Anh ngước nhìn lên hai dốc núi

Hàng thông, bờ cỏ, con đường quen

Nắng lụi bỗng dưng mờ bóng khói

Núi vẫn Đôi mà anh mất em.

Dân chợ Phù Linh ai cũng bảo

Em còn trẻ lắm, nhất làng trong

Mấy năm cô ấy làm du kích

Không hiểu vì sao chẳng lấy chồng.

Từ núi qua thôn đường nghẽn lối

Xuân Dục Đoài Đông cỏ ngút đầy

Sân biến thành ao nhà đổ chái

Ngổn ngang bờ bụi cánh dơi bay.

Cha mẹ dìu nhau về tận đất

Tóc bạc thương từ mỗi gốc cau

Nứa gianh nửa mái lều che tạm

Sương trắng khuấy dần chuyện xót đau.

Anh nghe có tiếng người qua chợ

Ta gắng mùa sau lúa sẽ nhiều

Ruộng thấm mồ hôi từng nhát cuốc

Làng ta rồi đẹp biết bao nhiêu.

Nhưng núi còn kia anh vẫn nhớ

Oán thù còn đó anh còn đây

Ở đâu cô gái làng Xuân Dục

Đã chết vì dân giữa đất này?

Ai viết tên em thành liệt sĩ

Bên những hàng bia trắng giữa đồng

Nhớ nhau anh gọi em, đồng chí

Một tấm lòng trong vạn tấm lòng.

Anh đi bộ đội sao trên mũ

Mãi mãi là sao sáng dẫn đường

Em sẽ là hoa trên đỉnh núi

Bốn mùa thơm mãi cánh hoa thơm.

BÊN KIA SÔNG ĐUỐNG

(Hoàng Cầm)

Em ơi! Buồn làm chi

Anh đưa em về sông Đuống

Ngày xưa cát trắng phẳng lỳ

Sông Đuống trôi đi

Một dòng lấp lánh

Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kỳ

Xanh xanh bãi mía bờ dâu

Ngô khoai biêng biếc

Đứng bên này sông sao nhớ tiếc

Sao xót xa như rụng bàn tay

Bên kia sông Đuống

Quê hương ta lúa nếp thơm đồng

Tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong

Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp

Quê hương ta từ ngày khủng khiếp

Giặc kéo lên ngùn ngụt lửa hung tàn

Ruộng ta khô

Nhà ta cháy

Chó ngộ một đàn

Lưỡi dài lê sắc máu

Kiệt cùng ngõ thẳm bờ hoang

Mẹ con đàn lợn âm dương

Chia lìa đôi ngả

Đám cưới chuột tưng bừng rộn rã

Bây giờ tan tác về đâu?

Ai về bên kia sông Đuống

Cho ta gửi tấm the đen

Mấy trăm năm thấp thoáng

mộng bình yên

Những hội hè đình đám

Trên núi Thiên Thai

Trong chùa Bút Tháp

Giữa huyện Lang Tài

Gửi về may áo cho ai

Chuông chùa văng vẳng nay người ở đâu

Những nàng môi cắn chỉ quết trầu

Những cụ già phơ phơ tóc trắng

Những em xột xoạt quần nâu

Bây giờ đi đâu? Về đâu?

Ai về bên kia sông Đuống

Có nhớ từng khuôn mặt búp sen

Những cô hàng xén răng đen

Cười như mùa thu tỏa nắng

Chợ Hồ, chợ Sủi người đua chen

Bãi Tràm chỉ người dăng tơ nghẽn lối

Những nàng dệt sợi

Đi bán lụa mầu

Những người thợ nhuộm

Đồng Tỉnh, Huê Cầu

Bây giờ đi đâu? Về đâu?

Bên kia sông Đuống

Mẹ già nua còm cõi gánh hàng rong

Dăm miếng cau khô

Mấy lọ phẩm hồng

Vài thếp giấy dầm hoen sương sớm

Chợt lũ quỷ mắt xanh trừng trợn

Khua giầy đinh đạp gẫy quán gầy teo

Xì xồ cướp bóc

Tan phiên chợ nghèo

Lá đa lác đác trước lều

Vài ba vết máu loang chiều mùa đông

Chưa bán được một đồng

Mẹ già lại quẩy gánh hàng rong

Bước cao thấp trên bờ tre hun hút

Có con cò trắng bay vùn vụt

Lướt ngang dòng sông Đuống về đâu?

Mẹ ta lòng đói dạ sầu

Đường trơn mưa lạnh mái đầu bạc phơ

Bên kia sông Đuống

Ta có đàn con thơ

Ngày tranh nhau một bát cháo ngô

Đêm líu díu chui gầm giường tránh đạn

Lấy mẹt quây tròn

Tưởng làm tổ ấm

Trong giấc thơ ngây tiếng súng dồn tựa sấm

Ú ớ cơn mê

Thon thót giật mình

Bóng giặc dày vò những nét môi xinh

Đã có đất này chép tội

Chúng ta không biết nguôi hờn

Đêm buông xuống dòng sông Đuống

Con là ai? Con ở đâu về?

Hé một cánh liếp

Con vào đây bốn phía tường che

Lửa đèn leo lét soi tình mẹ

Khuôn mặt bừng lên như dựng giăng

Ngậm ngùi tóc trắng đang thầm kể

Những chuyện muôn đời không nói năng

Đêm đi sâu quá lòng sông Đuống

Bộ đội bên sông đã trở về

Con bắt đầu xuất kích

Trại giặc bắt đầu run trong sương

Dao loé giữa chợ

Gậy lùa cuối thôn

Lúa chín vàng hoe giặc mất hồn

Ăn không ngon

Ngủ không yên

Đứng không vững

Chúng mày phát điên

Quay cuồng như xéo trên đống lửa

Mà cánh đồng ta còn chan chứa

Bao nhiêu nắng đẹp mùa xuân

Gió đưa tiếng hát về gần

Thợ cấy đánh giặc dân quân cày bừa

Tiếng bà ru cháu buổi trưa

Chang chang nắng hạ võng đưa rầu rầu

"À ơi... cha con chết trận từ lâu

Con càng khôn lớn càng sâu mối thù"

Tiếng em cắt cỏ hôm xưa

Hiu hiu gió rét mịt mù mưa bay

"Thân ta hoen ố vì mày

Hờn ta cùng với đất này dài lâu..."

Em ơi! Đừng hát nữa! Lòng anh đau

Mẹ ơi! Đừng khóc nữa! Dạ con sầu

Cánh đồng im phăng phắc

Để con đi giết giặc

Lấy máu nó rửa thù này

Lấy súng nó cầm chắc tay

Mỗi đêm một lần mở hội

Trong lòng con chim múa hoa cười

Vì nắng sắp lên rồi

Chân trời đã tỏ

Sông Đuống cuồn cuộn trôi

Để nó cuốn phăng ra bể

Bao nhiêu đồn giặc tơi bời

Bao nhiêu nước mắt

Bao nhiêu mồ hôi

Bao nhiêu bóng tối

Bao nhiêu nỗi đời

Bao giờ về bên kia sông Đuống

Anh lại tìm em

Em mặc yếm thắm

Em thắt lụa hồng

Em đi trảy hội non sông

Cười mê ánh sáng muôn lòng xuân xanh.

Việt Bắc, tháng 4, 1948

10.

TRÀNG GIANG

(Huy Cận)

Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp

Con thuyền xuôi mái nước song song,

Thuyền về nước lại, sầu trăm ngả;

Củi một cành khô lạc mấy giòng.

Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu,

Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều.

Nắng xuống, trời lên sâu chót vót;

Sông dài, trời rộng, bến cô liêu.

Bèo dạt về đâu, hàng nối hàng;

Mênh mông không một chuyến đò ngang.

Không cầu gợi chút niềm thân mật.

Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng.

Lớp lớp mây cao đùn núi bạc...

Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa

Lòng quê dờn dợn vời con nước,

Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà.

DỌN VỀ LÀNG

(Nông Quốc Chấn)

Mẹ! Cao - Lạng hoàn toàn giải phóng

Tây bị chết bị bắt sống hàng đàn

Vệ quốc quân chiếm lại các đồn

Người đồng như kiến, súng đầy như củi.

Sángmai về làng sửa nhà phát cỏ,

Phát ruộng nương rào vườn tược làm ăn.

Mấy năm qua quên tháng giêng, quên rằm tháng bảy.

Chạy hết núi lại khe, cay đắng đủ mùi,

Hôm nay Cao - Bắc - Lạng cười vang,

Dọn lán, rời rừng người xuóng làng,

Người nói cỏ lai trong rừng rậm,

Cuốc đất dọn cỏ mẹ khuyên con.

Đường cái kêu vang tiếng ôtô.

Trong trường ríu rít tiếng cười con trẻ,

Mờ mờ khói bếp bay trên máy nhà lá

Từ nay không ngập cỏ lối đi

Hổ không dám đến trẻ con trong vườn chuối

Quả tên cành không lo tự chín tự rụng

Ruộng sẽ không thành nơi máu chảy thành vũng.

Mặt trời lên! Sáng rõ rồi mẹ ạ!

Con đi bộ đội, mẹ ở lại nhà

Giặc Pháp,Mĩ còn giết người cướp của trên đất ta.

Đuổi hết nó đi con sẽ về trong mẹ.

QUÊ HƯƠNG

(Nguyễn Bá Chung)

Ba mươi năm xa cách quê hương

Bảy lần về thôi cũng là tạm đủ

Nhớ lần đầu - tóc tang trời ủ rũ

Đến bây giờ ánh sáng đã bừng lên

Có cái gì là lạ không thể quên

Như nỗi nhớ không biết tên mà gọi

Như nỗi đau không thể làm dịu vợi

Như ngôi nhà vẫn mãi mãi đi tìm

Như bầu trời nửa xám nửa không quen

Mảnh đất vỡ bồi máu xương ta đó

Đỉnh Yên Tử hoa đại còn vết đỏ

Những người xưa vì nước xả thân mình

Con đường quê vẫn mãi mãi gập ghềnh

Bao năm tháng những người làng chịu đói

Năm Ất Dậu tất cả làng tụ lại

Ăn cháo hoa suốt cả mấy tháng trời

Bát cháo hoa mà ngọt cả một đời

Quý hơn cả bao ngọc vàng cộng lại

Xa ngàn dặm để mà còn nhớ mãi

Vết thương đau chưa chôn đủ tháng ngày

Để về đây nhận lại mặt người

Để mình biết mình vẫn là mình cũ

Bao đổi thay thăng trầm bong lớp vỏ

Nhìn quê hương để lại nhận ra mình.

SAY ĐI EM

(Vũ Hoàng Chương)

Khúc nhạc hồng êm ái,

Điệu kèn biếc quay cuồng,

Một trời phấn hương

Đôi người gió sương,

Đầu xanh lận đận cùng xót thương càng nhớ thương,

Hoa xưa tươi trăng xưa ngọt gối xưa thề tình nay sao héo!

Hồn ngã lâu rồi nhưng chân còn dẻo,

Lòng chót nghiêng mà bước vẫn du dương.

Lòng nghiêng tràn hết yêu đương

Bước chân còn nhịp nghê thường lẳng lơ.

Ánh đèn tha thướt

Lưng mềm não nuột dáng tơ.

Hàng chân lả lướt

Đê mê hồn gửi cánh tay hờ.

Âm ba gờn gợn nhỏ,

Ánh sáng phai pha dần...

Bốn tường gương điên đảo bóng giai nhân.

Lui đôi vai, tiến đôi chân,

Riết đôi tay, ngả đôi thân,

Sàn gỗ trơn chập chờn như biển gió,

Không biết nữa màu xanh hay sắc đỏ,

Hãy thêm say còn đó rượu chờ ta!

Cổ chưa khô đầu chưa nặng mắt chưa hoa,

Tay mềm mại bước còn chưa chuếnh choáng.

Chưa cuối xứ Mê Ly chưa cùng trời Phóng đãng,

Còn chưa say hồn khát vẫn thèm men.

Say đi em say đi em

Say cho lơi lả ánh đèn

Cho cung bậc ngả nghiêng, điên rồ xác thịt.

Rượu rượu nữa và quên quên hết!

Ta quá say rồi!

Sắc ngã màu trôi...

Gian phòng không đứng vững,

Có ai ghì hư ảnh sát kề môi?

Chân rã rời

Quay cuồng chi được nữa,

Gối mỏi gần rơi!

Trong men cháy giác quan vừa bén lửa,

Say không còn biết chi đời.

Nhưng em ơi,

Đất trời nghiêng ngửa

Mà trước mắt thành Sầu chưa sụp đổ.

Đất trời nghiêng ngửa,

Thành Sầu không sụp đổ, em ơi!

MIỀN TRUNG

(Hoàng Trần Cương)

Bao giờ em về thăm

Quê hương anh một thời ngút lửa

Miền Trung mỏng và sắc như cật nứa

Chuốt ruột mình thành giải lụa Sông Lam

Miền Trung

Tấm lưng trần đen sạm

Những đốt sống Trường Sơn lởm chởm giăng màn

Thoáng bóng giặc núi bửa báng súng

Những đứa con văng mình như mảnh đạn

Thương mẹ một mình trời sinh đá mồ côi

Miền Trung

Bao đời núi bể kề đôi

Ôi! Biển Đông - giọt nước mắt của muôn ngàn thế hệ

Nóng hổi như vừa lăn xuống

Theo những tượng đá cụt đầu của Trường Sơn uy nghiêm

Miền Trung

Câu ví dặm nằm nghiêng

Trên nắng và dưới cát

Đến câu hát cũng hai lần sàng lại

Sao lọt tai rồi vẫn day dứt quanh năm

Miền Trung

Bao giờ em về thăm

Mảnh đất nghèo mùng tơi không kịp rớt

Lúa con gái mà gầy còm úa đỏ

Chỉ gió bão là tốt tươi như cỏ

Không ai giao mà trắng mặt người

Miền Trung

Eo đất này thắt đáy lưng ong

Cho tình người đọng mật

Em gắng về

Đừng để mẹ già mong.

ĐƯỜNG VỀ QUÊ MẸ

(Đoàn Văn Cừ)

U tôi ngày ấy mỗi mùa xuân,

Dặm liễu mây bay sắc trắng ngần,

Lại dẫn chúng tôi về nhận họ

Bên miền quê ngoại của hai thân.

Tôi nhớ đi qua những rặng đề,

Những dòng sông trắng lượn ven đê.

Cồn xanh, bãi tía kề liên tiếp,

Người xới cà, ngô rộn bốn bề.

Thúng cắp bên hông, nón đội đầu,

Khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu

Trông u chẳng khác thời con gái

Mắt sáng, môi hồng, má đỏ au.

Chiều mát, đường xa nắng nhạt vàng,

Đoàn người về ấp gánh khoai lang,

Trời xanh cò trắng bay từng lớp,

Xóm chợ lều phơi xác lá bàng.

Tà áo nâu in giữa cánh đồng,

Gió chiều cuốn bụi bốc sau lưng.

Bóng u hay bóng người thôn nữ

Cúi nón mang đi cặp má hồng.

Tới đường làng gặp những người quen.

Ai cũng khen u nết thảo hiền,

Dẫu phải theo chồng thân phận gái

Đường về quê mẹ vẫn không quên.

ANH ĐỪNG KHEN EM

(Lâm Thị Mỹ Dạ)

Lần đầu khi mới làm quen

Anh khen cái nhìn em đẹp

Trời mưa òa cơn nắng đến

Anh khen đôi má em hồng

Gặp người tàn tật em khóc

Anh khen em nhạy cảm thông

Thấy em sợ sét né giông

Anh khen sao mà hiền thế

Thấy em nâng niu con trẻ

Anh khen em thật dịu dàng

Khi hôn lên câu thơ hay

Ấp trang sách vào mái ngực

Em nghe tim mình thổn thức

Thương người làm thơ đã mất

Trái tim giờ ở nơi đâu

Khi đọc một cuộc đời buồn

Lòng em xót xa ấm ức

Anh khen em cảm xúc

Và bao điều nữạ... Anh khen

Em sợ lời khen của anh

Như sợ đêm về trời tối

Nhiều khi ngồi buồn một mình

Trách anh sao mà nông nổi

Hãy chỉ cho em cái kém

Ðể em nên người tốt lành

Hãy chỉ nơi anh cái xấu

Ðể em chăm chút đời anh

Anh ơi anh có biết không

Vì anh em buồn biết mấy

Tình yêu khắt khe thế đấy

Anh ơi anh đừng khen em.

NGUYỆT CẦM

(Xuân Diệu)

Trăng nhập vào dây cung nguyệt lạnh

Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần

Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm

Mỗi giọt rơi tàn như lệ ngân.

Mây vắng trời trong đêm thủy tinh

Lung linh bóng sáng bỗng run mình

Vì nghe nương tử trong câu hát

Đã chết đêm rằm theo nước xanh.

Thu lạnh càng thêm nguyệt tỏ ngời,

Đàn ghê như nước, lạnh trời ơi...

Long lanh tiếng sỏi vang vang hận

Trăng nhớ Tầm Dương, nhạc nhớ người...

Bốn bề ánh nhạc: biển pha lê

Chiếc đảo hồn tôi rộn bốn bề...

Sương bạc làm thinh, khuya nín thở

Nghe sầu âm nhạc đến sao Khuê.

CÔ BỘ ĐỘI ẤY ĐÃ ĐI RỒI

(Phạm Tiến Duật)

Cô bộ đội ấy đã đi rồi

Chuyển đơn vị vào vùng rừng trong ấy

Em gái đi, các anh ở lại

Biết đến bao giờ mới được gặp nhau

Lũng thì thẳm mà rừng thì sâu

Để hun hút nhớ nhau biền biệt

Bao nhiêu bạn bè, bao nhiêu bạn bè thân thiết

Xa nhau như xa nhau hôm nay

Thôi em đừng bẻ đốt ngón tay

Nước mắt dễ lây mà rừng thì lặng quá

Anh biết rồi bao nhiêu vất vả

Tháng năm dài cùng nhau đi qua

Để sáu bảy năm em gái xa nhà

Hăm bảy tuổi chuyện chồng con chưa nói

Cả một thời trẻ trung sôi nổi

Ở bên nhau bếp lửa giữa rừng xa

Nhớ nhau, nhớ nhau ở giữa rừng già

Ngón tay nóng cầm viên thuốc mát

Cái đêm đói ngồi nghe chim đắp tát

Con chó vàng cọ chân em đòi ăn

Nhớ nhau, nhớ nhau những buổi mưa dầm

Căn nhà dột tóc em ướt hết

Anh ngồi nghĩ gì em chẳng biết

Cứ hát tràn những câu hát bâng quơ

Nhớ trưa đỉnh đèo ta đứng ngẩn ngơ

Nhìn mây trắng chân trời ngỡ biển

Biển Đông thì xa, biết ta nhìn chẳng đến

Nhưng em vui anh kể chuyện em nghe

Trưa vác gạo ta dừng bên khe

Một đoàn tù binh đi qua đang đứng ngó

Bên những thằng người áo quần loang lổ

Bóng em lồng bóng suối trong veo

Lúc ấy lòng anh biết mấy tự hào

Tự hào vì có em ở đây, tự hào vì đất nước

Ở đây màu hồng xiết bao thân thuộc

Xao xuyến lòng anh, xao xuyến bạn bè

Đến chào anh sáng mai em đi

Như ngày nào chào bà con hàng xóm

Sự xa cách nhỏ trong sự xa cách lớn

Một cuộc chia tay trong triệu cuộc chia tay

Rồi ngày mai xa vắng nơi đây

Em lại có bao nhiêu đồng đội mới

Trong chiến tranh một khát khao sôi nổi

Là nhân dân đoàn tụ muôn đời

Cô bộ đội ấy đã đi rồi.

TÂY TIẾN

(Quang Dũng)

Sông Mã xa rồi Tây tiến ơi!

Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi

Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm

Heo hút cồn mây súng ngửi trời

Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi

Anh bạn dãi dầu không bước nữa

Gục lên súng mũ bỏ quên đời!

Chiều chiều oai linh thác gầm thét

Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người

Nhớ ôi Tây tiến cơm lên khói

Mai Châu mùa em thơm nếp xôi

Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa

Kìa em xiêm áo tự bao giờ

Khèn lên man điệu nàng e ấp

Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ

Người đi Châu Mộc chiều sương ấy

Có thấy hồn lau nẻo bến bờ

Có nhớ dáng người trên độc mộc

Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa

Tây tiến đoàn quân không mọc tóc

Quân xanh màu lá dữ oai hùm

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm

Rải rác biên cương mồ viễn xứ

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

Áo bào thay chiếu anh về đất

Sông Mã gầm lên khúc độc hành

Tây tiến người đi không hẹn ước

Đường lên thăm thẳm một chia phôi

Ai lên Tây tiến mùa xuân ấy

Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi.

Phù Lưu Chanh -- 1948

20.

LÊN CÔN SƠN

(Khương Hữu Dụng)

Lên đỉnh Côn Sơn tìm Nguyễn Trãi

Trên đầu xanh ngắt một bầu không

Bàn cờ thế sự quân không động

Mà dấy quanh mình nỗi bão dông.

ĐÒ LÈN

(Nguyễn Duy)

Thuở nhỏ tôi ra Cống Na câu cá

níu váy bà đi chợ Bình Lâm

bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật

và đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần

Thuở nhỏ tôi lên chơi đền cây Thị

chân đất đi đêm xem lễ Đền Sòng.

mùi huệ trắng quyện khói trầm thơm lắm

điệu hát văn lảo đảo bóng cô đồng.

Tôi đâu biết bà tôi cơ cực thế

bà mò cua, xúc tép ở đồng Quan

bà đi gánh chè xanh Ba Trại

Quán cháo, Đồng Giao thập thững những đêm hàn

Tôi trong suốt giữa đôi bờ hư thực

giữa bà tôi và tiên phật thánh thần

cái năm đói củ giong riềng luộc sượng.

cứ nghe thơm mùi huệ trắng, hương trầm

Bom Mỹ giội nhà bà tôi bay mất

đền Sòng bay, bay tuốt cả chùa chiền

Thánh với Phật rủ nhau đi đâu hết

bà tôi đi bán trứng ở ga Lèn?

Tôi đi lính, lâu không về quê ngoại

dòng sông xưa vẫn bên lở bên bồi

Khi tôi biết thương bà thì đã muộn

Bà chỉ còn là một nấm cỏ thôi!

9-1982

CHIỀU

(Hồ Dzếnh)

Trên đường về nhớ đây

Chiều chậm đưa chân ngày

Tiếng buồn vang trong mây

Chim rừng quên cất cánh

Gió say tình ngây ngây

Có phải sầu vạn cổ

Chất trong hồn chiều nay

Tôi là người lữ khách

Màu chiều khó làm khuây

Ngỡ lòng mình lá rừng

Ngỡ hồn mình là mây

Nhớ nhà châm điếu thuốc

Khói huyền bay lên cao...

THĂM MẢ CŨ BÊN ĐƯỜNG

(Tản Đà)

Chơi lâu nhớ quê về thăm nhà,

Đường xa, người vắng, bóng chiều tà,

Một dãy lau cao làn gió chạy,

Mấy cây thưa lá sắc vàng pha.

Ngoài xa trơ một đống đất đỏ,

Hang hốc đùn lên đám cỏ gà.

Người nằm dưới mả, ai ai đó?

Biết có quê đây hay vùng xa?

Hay là thuở trước kẻ cung đao?

Hám đạn liều tên quyết mũi đao.

Cửa nhà xa cách vợ con khuất,

Da ngựa gói bỏ lâu ngày cao\,

Hay là thuở trước kẻ văn chương?

Chen hội công danh nhỡ lạc đường.

Tài cao phận thấp chí khí uất,

Giang hồ mê chơi, quên quê hương.

Hay là thuở trước khách hồng nhan?

Sắc sảo khôn ngoan trời đất ghen.

Phong trần xui gặp bước lưu lạc,

Đầu xanh theo một chuyến xuân tàn.

Hay là thuở trước khách phong lưu?

Vợ con đàn hạc đề huề theo.

Quan san xa lạ đường lối khó,

Ma thiêng nước độc phong sương nhiều.

Hay là thuở trước bậc tài danh?

Đôi đôi, lứa lứa cũng linh tinh

Giận duyên tủi phận hờn ân ái,

Đất khách nhờ chôn một khối tình!

Suối vàng sâu thẳm biết là ai?

Mả cũ không ai kẻ đoái hoài!

Trải bao ngày tháng trơ trơ đó,

Mưa dầu, nắng dãi, trăng mờ soi!

Ấy thực quê hương con người ta

Dặn bảo trên đường những khách qua:

Có tiếng khóc oe thời có thế

Trăm năm ai lại biết ai mà!

CHA TÔI

(Lê Đạt)

Đất quê cha tôi đất quê Đề Thám

Rừng rậm sông sâu

Con gái cũng theo đòi nghề võ

Ngày nhỏ cha tôi dẫn đầu lũ trẻ đi chăn trâu

Phất ngọn cờ lau

Vào rừng Na Lương đánh trận

Mơ làm Đề Thám

Lớn lên, cha tôi đi dạy học

Gối đầu trên cuốn Chiêu hồn nước

Khóc Phan Chu Trinh

Như khóc người nhà mình

Ôm mộng bôn ba hải ngoại

Lênh đênh khói một con tàu

Sớm tối ngâm nga mấy vần cảm khái

Đánh nhau với Tây

Bỏ việc lang thang vào Nam ra Bắc

Cắt tóc đi tu nhưng quá nặng nghiệp đời

Gần hai mươi năm trời

Tôi vẫn nhớ lời cha tôi cháy bỏng

Dạy tôi làm thơ, ước mơ, hi vọng

Những câu Kiều say sưa đưa cuộc đời bay bổng

Tiếng võng trưa hè mênh mông

Phong trần mài một lưỡi gươm

Những phường giá áo túi cơm sá gì.

Nhưng công việc làm ăn mỗi ngày mỗi khó

Cuộc đời chợ đen chợ đỏ

Thù hằn con người

"Muốn sống thanh cao đi lên trời mà ở

Mày đã quyết kiêu căng

Níu lấy cái lương tâm gàn dở

Dám không tồi như chúng tao

Suốt đời mày sẽ khổ".

Quan lại trù cha tôi cứng đầu cứng cổ

Người "An Nam" dám đánh "ông Tây"

Mẹ ỉ eo dằn vặt suốt ngày

Chửi mèo, mắng chó

"Cũng là chồng là con

Chồng người ta khôn ngoan

Được lòng ông tuần ông phủ

Mang tiền về nuôi vợ".

Bát đĩa xô nhau vỡ

Cha tôi nằm thở dài

Cha nhịn đi cho đỡ

Anh em tôi, bỏ cơm

Hai đứa dắt nhau ra đường tha thẩn

Trời mùa đông trăng sáng

Sao nở như hoa

Không biết Ngưu Lang trên kia

Có bao giờ cãi Chức Nữ.

Rồi cha tôi lui tới nhà quan tuần, quan phủ

Lúc về, gặp tôi đỏ mặt quay đi

Một hôm, tôi thấy chữ R.O treo ngoài cửa

Cha tôi không dạy tôi làm thơ nữa

Người còn bận đếm tiền ghi sổ

Thỉnh thoảng nhớ những ngày oanh liệt cũ

Một mình uống rượu say

Ngâm mấy câu Kiều, ôm mặt khóc

Tỉnh dậy lại loay hoay ghi sổ đếm tiền

Hai vai nhô lên

Đầu lún xuống

Như không mang nổi cuộc đời

Bóng in tường vôi im lặng

Ngọn đèn leo leo ánh sáng

Bóng với người như nhau

Mùi ẩm mốc, tiếng mọt kêu cọt kẹt

Ở chân bàn hay ở cha tôi?

Cuộc sống hàng ngày nhỏ nhen tàn bạo.

Rác rưởi gia đình miếng cơm manh áo

Tàn phá con người.

Những mơ ước thời xưa như con chim gẫy cánh

Rũ đầu chết ngạt trong bùn

Năm tháng mài mòn bao nhiêu khát vọng.

Cha đã dạy con một bài học lớn

Đau thương kiên quyết làm người.

Không nên lùi bước cuộc đời phải thắng.

7 - 1956

MẸ VÀ QUẢ

(Nguyễn Khoa Điềm)

Những mùa quả mẹ tôi hái được

Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng

Những mùa quả lặn rồi lại mọc

Như mặt trời, khi như mặt trăng

Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên

Còn những bí và bầu thì lớn xuống

Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn

Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi.

Và chúng tôi, một thứ quả trên đời

Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái

Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi

Mình vẫn còn một thứ quả non xanh?

NÚI MƯỜNG HUNG DÒNG SÔNG MÃ

(Cầm Giang)

Anh là núi Mường Hung

Em là dòng sông Mã

Sông nhiều rêu, nhiều cá

Núi nhiều thú, nhiều măng

Chiều bóng anh che sông

Sớm mắt em long lanh

Sáo cành cây ạnh thổi vang lanh lảnh

Gió lùa qua miệng anh lại mỉm cười

Rộn ràng em thuyền độc mộc ngược xuôi

Như trăm nỗi băn khoăn khi đến tuổi

Nếu trời làm em sóng nổi

Anh ngả mình ngăn lại lúc phong ba

Em là búp bông trắng

Anh là ngọn lúa vàng

Thi nhau lớn đẹp nương

Toả mùi thơm cùng nghe chim hót

Em cứ về nhà trước

Đợi anh ở bên sông

Anh làm no lòng mương

Em làm vui ấm bản

Nếu con gấu giẫm gãy cành bông trắng

Lá lúa anh sẽ cứa đứt chân

Nếu lúa này chuột, khỉ dám đến ăn

Sợi bông em sẽ bay mù mắt nó

Anh là rừng thẳm

Em là suối sâu

Cây rừng anh làm cầu

Bắc ngang lên dòng suối

Hoa sim nở đỏ chói

Soi bóng xuống lòng em

Nếu hùm về, suối em thành thác

Nếu sói về, rừng anh sẽ thành chông

Quyết chẳng chịu đau lòng

Đời chúng ta rừng núi

Suối em phá tan bóng tối

Rừng anh chặn lại bão dông

Để anh lớn mãi thành núi Mường Hung

Em ngoan chảy thành dòng sông Mã.

2-1953

MẮT BUỒN

(Bùi Giáng)

Bỏ trăng gió lại cho đời

Bỏ ngang ngửa sóng giữa lời hẹn hoa

Bỏ người yêu, bỏ bóng ma

Bỏ hình hài của tiên nga trên trời

Bây giờ riêng đối diện tôi

Còn hai con mắt khóc người một con

HAI SẮC HOA TIGON

(TTKH)

Một mùa thu trước mỗi hoàng hôn

Nhặt cánh hoa rơi chẳng thấy buồn

Nhuộm ánh nắng tà qua mái tóc

Tôi đợi người đến với yêu đương

Người ấy thường hay ngắm lạnh lùng

Dải đường xa vút bóng chiều phong

Và phương trời thẳm mờ sương cát

Tay vít dây hoa trắng chạnh lòng

Người ấy thường hay vuốt tóc tôi

Thở dài trong lúc thấy tôi vui

Và bảo: Hoa giống như tim vỡ

Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi

Thủa đó nào tôi có hiểu gì

Cánh hoa tan tác của sinh ly

Cho lên cười đáp: màu hoa trắng

Là chút lòng trong chẳng biến suy

Đâu biết lần đi một lỡ làng

Dưới trời đau khổ chết yêu đương

Người xa xăm quá tôi buồn lắm

Trong một ngay vui pháo nhuộm đường

Từ đấy thu rồi, thu lại thu

Lòng tôi còn giá đến bao giờ

Chồng tôi vẫn biết tôi thương nhớ

Người ấy cho nên vẫn hững hờ

Tôi vẫn đi bên cạnh cuộc đời

Ái ăn lạt lẻo của chồng tôi

Mà từng thu chết, từng thu chết

Vẫn giấu trong tim bóng một người

Buồn quá hôm nay xem tiểu thuyết

Thấy ai cũng ví cánh hoa xưa

Nhưng hồng tựa trái tim tan vỡ

Mà đỏ như màu máu thắm pha

Tôi sợ chiều thu phớt nắng mờ

Chiều thu, hoa đỏ rụng chiều thu

Gió về lạnh lẽo chân mây trắng

Người ấy sang sông đứng ngắm đò

Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng

Trời ơi! Người ấy có buồn không?

Có thầm nghĩ tới loài hoa vỡ

Tựa trái tim phai, tựa máu hồng.

ĐỌC THƠ ỨC TRAI

(Sóng Hồng)

Đêm đông

Sương lạnh

Quanh nhà tiếng trùng ra rả.

Dưới đèn lần đọc thơ Ức Trai

Canh khuya nói chuyện với người xưa

Và thức tỉnh một thời qua.

Hơn năm trăm năm trước,

Nhân dân ta vùng lên đuổi quân xâm lược,

Ai chí khí hiên ngang,

Hơn đời mưu lược,

Cứu dân cứu nước, nhớ lời cha,

Một lòng ưu ái vì dân tộc,

Lo trước vui sau giữ nếp nhà.

Mười năm quyết chiến,

Ngang dọc xông pha,

Lấy nhân nghĩa chống bạo tàn,

Dựa sức dân dẹp tan kình ngạc.

Vung gươm khiếp vía quân Minh,

Múa bút mềm gan tướng giặc.

Sau khi sóng kình im bặt,

Chí đang hăng dựng nước buổi thanh bình,

Vì đâu phải lui về núi cũ,

Bạn với cúc tùng cho ngày tháng trôi qua!

Tưởng thoát chốn phồn hoa

Mặc ai bon chen danh lợi

Đau đớn nhìn việc đời biến đổi

Như mây trôi nước chảy xuôi dòng

Lúc thuyền ai

...................hờ hững

...............................ở trên sông!

Nhưng duyên nợ nước mây chưa trọn,

Chỉ lo việc lớn vẫn hăng say.

Bi kịch Lệ Chi Viên để lụy bậc thiên tài,

Hận anh hùng,

....................nước biển đông

.........................................cũng không rửa sạch!

Nay đọc thơ Người,

Lòng ta đau xót,

Thắm từng câu:

Yêu nước thương dân,

Tâm hồn cao khiết,

Sự nghệp muôn năm vẫn sáng ngời.

Ù ù gió thổi bên ngoài,

Trăng bạc rung rinh cành sấu,

Trông ra tưởng thấy Ức Trai,

Trên đỉnh Côn Sơn đang mỉm cười

Nhìn con cháu thời Hồ Chí Minh anh dũng

Đã lấy máu viết nên

Bình Tây đại cáo.

30.

BÀI THƠ TÌNH Ở HÀNG CHÂU

(Tế Hanh)

Anh xa nước nên yêu thêm nước

Anh xa em cành nhớ thêm em

Trăng Tây Hồ vời vợi thâu đêm

Trời Hàng Châu bốn bề êm ái

Mùa thu đã đi qua còn gửi lại

Một ít vàng trong nắng trong cây

Một ít buồn trong gió trong mây

Một ít vui trên môi người thiếu nữ...

Anh đã đến những nơi lịch sử

Đường Tô Đông Pha làm phú

Đường Bạch Cư Dị đề thơ

Hồn người xưa vương vấn tự bao giờ

Còn thao thức trên cành đào ngọn liễu

Phong cảnh đẹp nhưng lòng anh thấy thiếu

Bức tranh kia anh muốn điểm thêm màu

Có hai ta cùng tựa bên cầu

Cho mặt nước Tây Hồ trong sáng nữa

Lá phong đỏ như mối tình đượm lửa

Hoa cúc vàng như nỗi nhớ day dưa

Làn nước qua ánh mắt ai đưa

Cơn gió đến bàn tay em vẫy

Chúng mình đã yêu nhau từ độ ấy

Có núi sông và có trăng sao

Có giận hờn và có chiêm bao

Cay đắng ngọt bùi cuộc đời kháng chiến

Nói sao hết em ơi bao kỷ niệm...

Những ngày buồn nghĩ đến thấy vui vui

Những ngày vui sao lại thấy bùi ngùi

Anh không muốn hỏi nhiều quá khứ

Ngày đẹp nhất là ngày rồi gặp gỡ

Rời Tây Hồ trăng xuống Bắc Cao Phong

Chỉ mình em với im lặng trong phòng

Anh ngước nhìn bức thêu trên vách:

Hai bóng người một hàng tùng bách

Bàn tay nào đã dệt nỗi lòng anh?

Tiếng mùa xuân đem sóng vỗ bên mình

Vơ vẩn tình chăng chập chờn mộng gối

anh mơ thấy Hàng Châu thành Hà Nội

Nước Tây Hồ bỗng hoá nước Hồ Tây

Hai chúng mình cùng bước dưới hàng cây.

1956

TRỞ VỀ QUÊ NỘI

(Ca Lê Hiến)

Ôi quê hương xanh biếc bóng dừa

Có ngờ đâu hôm nay ta trở lại

Quê hương ta tất cả vẫn còn đây

Dù người thân đã ngã xuống đất này

Ta lại gặp những mặt người ta yêu biết mấy

Ta nhìn, ta ngắm, ta say

Ta run run nắm những bàn tay

Thương nhớ dồn trong tay ta nóng bỏng.

Đây rồi đoạn đường xưa

Nơi ta vẫn thường đi trong mộng

Kẽo kẹt nhà ai tiếng võng trưa

Ầu ơ... thương nhớ lắm

Ôi những bông trang trắng, những bông trang hồng

Như tấm lòng em trong trắng thủy trung

Như trái tim em đẹp màu đỏ thắm

Con sóng nhỏ tuổi thơ ta tắm

Vẫn còn đây nước chẳng đổi dòng

Hoa lục bình tím cả bờ sông.

Mẹ lưng còng tóc bạc

Ngậm ngùi kể chuyện ta nghe

Tám em bé chết vì bom xăng đặc

Trên đường đi học trở về.

Giặc giết mười người trong một ấp

Bà con khiêng xác chất đầy ghe

Chở lên Bến Tre đấu tranh với giặc

Làng ta mấy lần bom giội nát

Dừa ngã ngổn ngang, xơ xác bờ tre,

Mẹ dựng tạm mái lều che mưa gió

Ta có ngờ đâu mái lều của mẹ

Dưới lớp đất kia ngọn lửa vẫn còn

Mẹ ta tần tảo sớm hôm

Nuôi các anh ta dưới hầm bí mật

Cả đời mẹ hy sinh gan góc

Hai mươi năm giữ đất giữ làng

Ôi mẹ là bà mẹ miền Nam.

Ta có ngờ đâu em ta đấy

Dưới mái lều kia em đã lớn lên

Em đẹp lắm như mùa xuân bừng dậy

Súng trên vai cũng đẹp như em

Em ơi! Sao tóc em thơm vậy

Hay em vừa đi qua vườn sầu riêng

Ta yêu giọng em cười trong trẻo

Ngọt ngào như nước dừa xiêm

Yêu dáng em đi qua cầu tre lắt lẻo

Dịu dàng như những nàng tiên

Em là du kích, em là giao liên

Em chính là quê hương ta đó

Mười một năm rồi ta nhớ, ta thương.

Đêm đầu tiên ta ngủ giữa quê hương

Sao thấy lòng ấm lạ

Dù ngoài trời tầm tã mưa tuôn

Tiếng đại bác gầm rung vách lá

Ôi quê hương ta đẹp quá!

Dù trên đường còn những hố bom

Dù áo em vẫn còn mảnh vá

Ta về đây chẳng mang gì cho em cả

Chỉ có trái tim chung thủy, sắt son

Và khẩu súng trong tay cháy bỏng căm hờn.

9-1965

ĐÊM MƯA

(Hoàn)

Con về thăm mẹ, đêm mưa

Mới hay nhà dột, gió lùa bốn bên

Mưa rơi sợi thẳng, sợi xiên

Cứ nhằm vào mẹ những đêm trắng trời

Con đi đánh giặc suốt đời

Vẫn không che được một nơi mẹ nằm.

NHỮNG ĐỨA TRẺ CHƠI TRƯỚC CỬA ĐỀN

(Thi Hoàng)

Ông từ giữ đền ơi xin ông đấy

Chấp với bọn trẻ ranh rửng mỡ làm gì

Thế là ông cười rồi ông nhỉ

Cho chúng nó chơi đừng đuổi chúng đi.

Này thằng Tâm con nhà bố Tầm

Trước cửa đền xin đừng giồng cây chuối

Lại còn hét như giặc cái

Con bé cái Nhân con bà Nhẫn kia.

Những mắt cười vê tít lại cứ như sợi chỉ

Gạch sân đền ấm lên ửng má

Tiếng trẻ con non màu lá mạ

Vệt mồ hôi tươi mưởi quệt ngang mày.

Thật tuyệt vời thằng cháu ông Đương

Ngón tay cái rất to cho được vào lỗ mũi

Ra đây nhảy dây, ra đây trốn đuổi

Chúng như là hạt mẩy dưới hoàng hôn.

Hoa mẫu đơn cũng tưng bừng í ới

Khói hương bài thơm tỉ tê lân la

Cây vun tán lên vun xôi đóng oản

Gió liu riu cho thấm tháp chan hòa.

Chợt ngẫm thấy trẻ em là giỏi nhất

Làm được buôie chiều rất giống ban mai

Thánh cũng hân hoan...đố ai biết được

Ngài ở trong kia hay ở ngoài này./.

CỬU LONG GIANG TA ƠI

(Nguyên Hồng)

Ngày xưa ta đi học

Mười tuổi thơ nghe gió thổi mùa thu

Mắt ngẩng lên trông bản đồ rực rỡ

Như đồng hoa bỗng gặp một đêm mơ

Bản đồ mới tường vôi cũng mới

Thầy giáo lớn sao, thước bảng cũng lớn sao

Gậy thần tiên và cánh tay đạo sĩ

Ðưa ta đi sông núi tuyệt vời

Tim đập mạnh hồn ngây không sao hiểu

Mê Kông sông dài hơn hai ngàn cây số mông mênh

Nguồn tự Trung Hoa có Vạn lý trường thành

Có Hy Mã lạp sơn, Ðộng Ðình hồ, Tây du, Thủy Hử

Mê Kông chảy

Cây lao đá đổ

Ngẫm nghĩ voi đi

Thác Khôn cười trắng xóa

Lan hoang dứa mật thông nhựa lên hương

Những trưa hè ngun ngút nắng Trường Sơn

Rừng Lào- Miên rộng quá

Dân Lào - Miên mến yêu

Xôi nếp nước trong sẵn sàng chia bạn đói

Ta đi...bản đồ không còn nhìn nữa

Sáng trời thu lại còn bướm với trời xanh

Trúc đào tươi chim khuyên riả cánh sương đọng long lanh

Ta cởi áo lội dòng sông ta hát

Mê Kông chảy Mê Kông cũng hát

Rừng núi lùi xa

Ðất phẳng thở chan hòa

Sóng tỏa chân trời buồm trắng

Nam bộ

Nam bộ

Chín nhánh Mê Kông phù sa nổi váng...

Ruộng bãi Mê Kông trồng không hết lúa

Bến nước Mê kông tôm cá ngập thuyền

Sầu riêng thơm dậy đất Thủ Biên

Suối mát dội trong lòng dừa trĩu quả

Mê Kông quặn đẻ...

Chín nhánh sông vàng

Nông dân Nam bộ gối đất nằm sương

Mồ hôi vã bãi lau thành đồng lúa

Thành những tên đọc lên nước mắt đều muốn ứa

Những Hà tiên, Gia định, Long Châu

Những Gò công, Gò vấp, Ðồng tháp, Cà mau

Những mặt đất

Cha ông ta nhắm mắt

Truyền cháu con không bao giờ chia cắt

Ta đã lớn

Thầy giáo già đã khuất

Thước bản to nay thành cán cờ sao

Những tên làm man mác tuổi thơ xưa

Ðã thấm máu của bao hồn bất tử

Những Minh Khai, Hà Huy Tập, Lê Hồng Phong, Trần Phú

Những bông hoa dân tộc anh hùng

Mười sáu tuổi xanh

Em Ðuốc Sống đốt mình phá tan kho giặc

Võ thị Sáu vùng răng cắn chặt

Giữ trung trinh cho đến phút cuối cùng

Ðạn giặc xuyên lỗ chỗ ngực măng non

Ðỏ thắm nụ cười

Chào Bác Hồ và Việt nam bất diệt.

Ðêm nay

Cửu Long Giang vẫn âm vang sóng cát

Sao khuya lấp lánh

Lửa chài thức sáng nhịp hát hò ơ

Ðồng Tháp xa đưa những tiếng mẹ ru

Hồ Chí Minh thành ca dao bát ngát.....

ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ

(Minh Huệ)

Anh đội viên thức dậy

Thấy trời khuya lắm rồi

Mà sao Bác vẫn ngồi

Đêm nay Bác không ngủ

Lặng yên nhìn bếp lửa

Vẻ mặt Bác trầm ngâm

Ngoài trời mưa lâm thâm

Mái lều tranh xơ xác

Anh đội viên nhìn Bác

Càng nhìn lại càng thương

Người cha mái tóc bạc

Đốt lửa cho anh nằm

Rồi Bác đi démchăn

Từng người từng người một

Sợ cháu mình giật thột

Bác nhón chân nhẹ nhàng

Anh đội viên mơ màng

Như nằm trong giấc mộng

Bóng Bác cao lồng lộng

Ấm hơi ngọn lửa hồng

Thổn thức cả nỗi lòng

Thầm thì anh hỏi nhỏ

Bác ơi! "Bác ngủ chưa

Bác có lạnh lắm không?"

- Chú cứ việc ngủ ngon

Ngày mai đi đánh giặc

Vâng lời anh nhắm mắt

Nhưng bụng vẫn bồn chồn

Không biết nói gì hơn

Anh nằm lo Bác ốm

Lòng anh cứ bề bộn

Vì Bác vẫn thức hoài

Chiến dịch hãy còn dài

Rừng lắm dốc lắm ụ

Đêm nay Bác không ngủ

Lấy sức đâu mà đi

...Lần thứ ba thức dậy

Anh hoảng hốt giật mình

Bác vẫn ngồi đinh ninh

Chòm râu im phăng phắc

Anh vội vàng nằng nặc

- Mời Bác ngủ Bác ơi

Trời sắp sáng mất rồi

Bác ơi! mời Bác ngủ

- Chú cứ việc ngủ ngon

Ngày mai đi đánh giặc

Bác thức thì mặc Bác

Bác ngủ không yên lòng

- Bác thương đoàn dân công

Đêm nay ngủ ngoài rừng

Rải lá cây làm chiếu

Manh áo phủ làm chăn

Trời thì mưa lâm thâm

Làm sao cho khỏi ướt!

Càng thương càng nóng ruột

Mong trời sáng mau mau

Anh đội viên nhìn Bác

Bác nhìn ngọn lửa hồng

Lòng vui sướng mênh mông

Anh thức luôn cùng Bác

Đêm nay Bác ngồi đó

Đêm nay Bác không ngủ

Vì một lẽ thường tình

Bác là Hồ Chí Minh.

1951

NỖI NIỀM THỊ NỞ

(Quang Huy)

Người ta cứ bảo dở hơi

Chấp chi miệng thế lắm lời thị phi

Dở hơi nào dở hơi gì

Váy em sắn lệch nhiều khi cũng tình

Làng này khối kẻ sợ anh

Rượu be với chiếc mảnh sành cầm tay

Sợ anh chửi đổng suốt ngày

Chỉ mình em biết anh say rất hiền

Anh không nhà cửa bạc tiền

Không ưa luồn cúi không yên phận nghèo

Cái tên mơ mộng Chí Phèo

Làm em đứt ruột mấy chiều bờ ao

Quần anh ống thấp ống cao

Làm em hồn vía nao nao đêm ngày

Khen cho con Tạo khéo tay

Nồi này thì úp vung này chứ sao

Đêm nay trời ở rất cao

Sương thì đãm quá trăng sao lại nhoà

Người ta mặc kệ người ta

Chỉ em rất thật đàn bà với anh

Thôi rồi đắt lắm tiết trinh

Hồn em nhập bát cháo hành nghìn năm./.

ĐƯỜNG KHUYA TRỞ BƯỚC

(Đinh Hùng)

Tôi đến đêm xưa, Em vắng nhà,

Trăng vàng, mây bạc, sầu như hoa.

Tôi từ viễn phố rời chân lại,

Chỉ thấy sương nhiều như lệ sa.

Ở cũng bâng khuâng, đi chẳng đành,

Đêm trời, sao cũ sáng long lanh.

Lòng ta ngẫm truyện mười phương vậy:

Người gái khuê phòng kia mắt xanh?

Tôi cũng chưa đi hết dặm đường,

Đời dài, mới đến nửa sầu thương.

Một đêm trở bước cho lòng nghĩ,

Sao biếc rơi tàn mộng phấn hương.

NGƯỜI VỀ

(Hoàng Hưng)

Người về từ cõi ấy

Vợ khóc một đêm con lạ một ngày

Người về từ cõi ấy

Bước vào cửa người quen tái mặt

Người về từ cõi ấy

Giữa phố đông nhồn nhột sau gáy

Một năm sau còn nghẹn giữa cuộc vui

Hai năm còn mộng toát mồ hôi

Ba năm còn nhớ một con thạch thùng

Mười năm còn quen ngồi một mình trong tối

Một hôm có kẻ nhìn trân trối

Một đêm có tiếng bâng quơ hỏi

Giật mình một cái vỗ vai

ĐỒNG CHÍ

(Chính Hữu)

Quê hương anh nước mặn đồng chua

Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.

Anh với tôi, đôi người xa lạ,

Tự phương trời chẳng hẹn qen nhau

Súng bên súng, đầu sát bên đầu

Đêm rét chung chăn, thành đôi tri kỉ.

Đồng chí!

Ruộng nương anh gửi bạn thân cày

Gian nhà không, mặc kệ gió lung lay

Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính

Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh

Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi.

Áo anh sức vai

Quần tôi có vài mảnh vá

Miệng cười buốt giá

Chân không giày

Thương nhau tay nắ m lấy bàn tay.

Đêm nay rừng hoang sương muối

Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới

Đầu súng trăng treo.

40.

KHI CON TU HÚ

(Tố Hữu)

Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đương chín, trái cây ngọt ngào

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp ray vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào trên không...

Ta nghe hè dậy bên lòng

Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!

Ngột làm sao, chết uất thôi

Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu!

Huế, tháng 7. 1939

LÊN CẤM SƠN

(Thôi Hữu)

Tôi lên vùng Cấm Sơn

Đi tìm thăm bộ đội

Đây bốn bề núi, núi

Heo hút vắng tăm người

Đèo cao rồi lũng hẹp

Dăm túp lều chơi vơi

Bộ đội đóng ở đó

Cách xa hẳn cuộc đời

Ngày ngày ngóng đợi tin xuôi ngược

Chỉ thấy mây xanh bát ngát trời

Họ đã từng dự trận

Từ Tiên Yên, Đầm Hà

Về An Châu, Biển Động

Thấm thoắt hai năm qua

Cuộc đời gió bụi pha xương máu

Đói rét bao lần xé thịt da

Khuôn mặt đã lên màu tật bệnh

Đâu còn tươi nữa những ngày hoa!

Lòng tôi xao xuyến tình thương xót

Muốn viết bài thơ thấm lệ nhoà

Tặng những anh tôi từng rỏ máu

Đem thân xơ xác giữ sơn hà

Quây quần bên nến trám

Chúng tôi ngồi hàn huyên

Bao giờ vinh nhục

Bao nhiêu phút ưu phiền

Của đời người chiến sĩ

Đêm thâu kể triền miên:

"Có khi gạo hết tiền vơi

Ổi xanh hái xuống đành xơi no lòng

Có đêm gió bấc lạnh lùng

Áo quần rách nát lá dùng che thân

Khó khăn đau ốm muôn phần

Lấy đâu đủ thuốc mặc dần bệnh nguôi

Có phen chạy giặc tơi bời

Rừng sâu đói rét, không người hỏi han".

Đến nay họ về đây

Giữ vững miền núi Cấm

Thổ phỉ quét xong rồi

Đồn Tây xa chục dặm

Kiến thiết lại bản xóm

Bị giặc đốt tan tành

Trên nền tro đen kịt

Vàng hoe màu mái gianh

Họ đi tìm dân chúng

Lẩn trốn trong rừng xanh

Về làm ăn cày cấy

Tiếp tục đời yên lành

Tiếng hát lừng vang trong gió núi

Ngày vàng ngân giọng trẻ ê a

Ở đây bản vắng rừng u tối

Bộ đội mang gieo ánh chói loà

Ở đây đường ngập bùn phân cũ

Xẻng cuốc khua vang điệu dựng nhà

Ở đây những mặt buồn như đất

Bộ đội cười lên tươi như hoa.

Họ vẫn gầy, vẫn ốm

Mắt vẫn lõm, da vàng

Áo chăn chưa đủ ấm

Ăn uống vẫn tồi tàn

Nhưng vẫn vui vẫn nhộn

Pháo cười luôn nổ ran

Lòng tôi bừng thức tình trai mạnh

Muốn viết bài thơ nhộn tiếng cười

Tặng những anh tôi trong lửa đạn

Qua nghìn gian khổ vẫn vui tươi.

LỜI NÓI DỐI NHÂN ÁI

(Trang Thế Hy)

Gió nói với chiếc lá úa:

“Trong vòng luân hồi bất tận của kiếp lá

màu vàng của mi trong khoảnh khắc nầy

là nét đẹp vĩnh hằng của nhan sắc mùa thu tàn phai nhanh”

“Đừng buồn!

Cái đẹp nào cũng phù du

vì chỉ có cái phù du mới đẹp”

Lá biết gió nói dối nhưng lá vẫn vui vẻ bay vèo theo gió

“CHÀNG thấy NÀNG đẹp rồi chàng mới yêu,

Anh thì ngược lại,

anh yêu em trước rồi sau đó mới biết rằng em đẹp”

Lời nói dối ngược ngạo luật phản xạ của anh chồng

làm ửng hồng đôi má cô vợ trẻ]

Cô gái nói với ông già:

“Bố đẹp lão quá, hồi còn trai chắc bố có số đào hoa”

Ong già – héo queo như một cây kiểng còi –

uống lời nói dối cực kỳ khó tin của cô gái

như uống giọt nước thần có dược chất hồi xuân

Tiếc thay, những lời nói dối ta phải nghe hằng ngày

lại là những lời nói dối không nhân ái!

Bến Tre - 1990

GÁNH NƯỚC ĐÊM

(Á Nam Trần Tuấn Khải)

Em bước chân ra

Con đường xa tít

Con sông mù mịt

Bên vai kĩu kịt

Nặng gánh em trở ra về

Ngoảnh cổ trông sông rộng trời khuya...

Vì chưng nước cạn nặng nề em dám kêu ai!

Nghĩ tiếc công cho bà Nữ Oa đội đá vá giời

Con dã tràng lấp bể biết đời nào xong!

Cái bước đêm khuya thân gái ngại ngùng

Nước non gánh nặng

Cái đức ông chồng hay hỡi có hay?

Em trở vai này...

TỲ BÀ

(Bích Khê)

Nàng ơi! Tay đêm đang giăng mềm

Trăng đan qua cành muôn tay êm

Mây nhung pha màu thu trên trời

Sương lam phơi màu thu muôn nơi

Vàng sao nằm im trên hoa gầy

Tương tư người xưa thôi qua đây

Ôi! Nàng năm xưa quên lời thề

Hoa vừa đưa hương gây đê mê

Cây đàn yêu đương làm bằng thơ

Cây đàn yêu đương run trong mơ

Hồn về trên môi kêu: em ơi

Thuyền hồn không đi lên chơi vơi

Tôi qua tìm nàng vay du dương

Tôi mang lên lầu lên cung Thương

Tôi không bao giờ thôi yêu nàng

Tình tang tôi nghe như tình lang

Yêu nàng bao nhiêu trong lòng tôi

Yêu nàng bao nhiêu trên đôi môi

Đâu tìm Đào Nguyên cho xa xôi

Đào Nguyên trong lòng nàng đây thôi

Thu ôm muôn hồn chơi phiêu diêu

Sao tôi không màng kêu: em yêu

Trăng nay không nàng như trăng thiu

Đêm nay không nàng như đêm hiu

Buồn lưu cây đào tìm hơi xuân

Buồn sang cây tùng thăm đông quân

Ô! Hay buồn vương cây ngô đồng

Vàng rơi! vàng rơi: Thu mênh mông

GỬI BÁC TRẦN NHUẬN MINH

(Trần Đăng Khoa)

Bỏ làng ra thành phố

Hai anh em thợ cày

Thân cũng như hoa cỏ

Hồn gửi vào gió mây

Người bảo bác theo Đỗ

Em phải học Lý thôi

Bác đã bay dưới đất

Em đành đi trên giời

Bác âm thầm chìm nổi

Cùng kiếp người lang thang

Em lông nhông bầu bạn

Với kiến đen chó vàng

Bao nhiêu là giun dế

Đã khiêng vác em lên

Tên tuổi em xủng xoảng

Những mõ ran trống rền

Bác làm bông lau ngàn

Thả hồn vào hoang vắng

Khi buồn thì hát ca

Lúc vui thì im lặng

Em quẩy bầu trăng gió

Bác gánh bao nỗi người

Sóng đôi mà đơn độc

Đi mang mang trong đời

Nhưng giờ em đã chán

Những vinh quang hão huyền

Chỉ muốn làm mây trắng

Bay cho chiều bình yên

Trả niềm vui cho cỏ

Trả nỗi buồn cho cây

Lại áo tơi nón lá

Ta về với luống cày

Đất trời thì chật hẹp

Làng quê thì mênh mông

Thung thăng em với bác

Ta cưỡi thơ ra đồng...

THU ĐIẾU

(Nguyễn Khuyến)

Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,

Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.

Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,

Lá vàng trước gió sẽ đưa vèo.

Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,

Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.

Tựa gối, buông cần lâu chẳng được,

Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

BẾN MI LĂNG

(Yến Lan)

Bến My Lăng nằm không thuyền đợi khách

Rượu hết rồi, ông lái chẳng buồn câu

Trăng thì đầy, dâng vàng trên mặt sách

Ông lái buồn để gió lén mơn râu.

Ông không muốn run người rao tiếng địch

Chờ mãi hồn vượt cả ý trăng sao

Vì đìu hiu, đìu hiu trời tĩnh mịch

Trời võ vàng, trời thiếu những vì sao!

Trôi quanh thuyền những lá vàng lạnh

Tìm mặt trời nhưng chỉ giải trăng... trăng

Từng áo chiều bọc hồng đua làng tránh

Để đêm buồn vây phủ bến My Lăng

Nhưng đêm kia có một chàng kỵ mã

Nhưng đầy trăng màu áo ngọc lưu ly

Chàng gọi đò, gọi đònhư hối hả

Sợ trăng vàng rơi khuất lối chưa đi.

Ông lão vẫn say trăng, đầu gối sách

Để thuyền hồn bơi khỏi bến My Lăng

Tiếng gọi đò, gọi đò như oán trách

Gọi đò, thôi, run rẩy cả nguồn tranh.

Bến My Lăng còn lạnh, Bến My Lăng

Ông lái buồn đợi khách suốt bao trăng.

THÁP CHÀM

(Văn Lê)

Ngút ngàn ở giữa rừng xanh

Hiện lên ngọn tháp một mình cô đơn

Người xưa đã chọn mặt tường

Để lưu giữ lấy tâm hồn thiêng liêng

Nắng chiều ngọn tháp đổ nghiêng

Thời gian ăn rỗng cả viên gạch hồng

Vậy mà trong thớ đất nung

Vẫn còn in đậm chân dung con người

Còn đây vũ nữ lả lơi

Trăm năm vẫn múa không người lại xem

Thần tình yêu nép bên thềm

Mũi tên số phận chưa tìm đích bay

Còn đây một mẩu cánh tay

Một bàn chân gãy, một cây gươm cùn

Một con ngựa mất yên cương

Một cây cung cháy, lửa cồn xung quanh

Những gì thuộc của chiến tranh

Chẳng còn giữ được nguyên lành, lạ không!

Bao năm gió táp mưa rừng

Vẫn không xóa được chân dung con người

Để chiều nay trước mắt tôi

Một người múa với một người đứng xem

Vô tư như một ngọn đèn

Tháp Chàm lặng lẽ sáng lên giữa rừng.

ÔNG ĐỒ

(Vũ Đình Liên)

Mỗi năm hoa đào nở

Lại thấy ông đồ già

Bày mực tàu giấy đỏ

Bên phố đông người qua

Bao nhiêu người thuê viết

Tấm tắc nợo khen tài

Hoa tay thảo những nét

Như phượng múa rồng bay

Nhưng mỗi năm mỗi vắng

Người thuê viết nay đâu?

Giấy đỏ buồn không thấm

Mực đọng trong nghiên sầu...

Ông đồ vẫn ngồi đấy

Qua đường không ai hay

Lá vàng rơi trên giấy

Ngoài giời mưa bụi bay.

Năm nay đào lại nở

Không thấy ông đồ xưa.

Những người muôn năm cũ

Hồn ở đâu bây giờ?

50.

ĐÈO CẢ

(Hữu Loan)

Đèo Cả!

Đèo Cả!

Núi cao ngất!

Mây trời Ai Lao

Sầu đại dương

Dặm về heo hút

Đá bia mù sương!

Bên quán hồng quân

Người

Ngựa

Mỏi

Nhìn dốc

Ngồi than

Thương

ai

lên đường

Chầy ngày

Lạc giữa núi

Sau chân

Lối vàng xanh tuôn

Dưới cây

Bên suối độc

Cheo leo

Chòi canh

Như biên cương.

Tức

Râu

trùm

vai rộng

Không nhận ra

người làng

Rau khe

Cơm vắt

Áo phai màu chiến trường

Ngày thêm

Vượn hú

Đêm canh

Gặp hùm

Lang thang!

Gian nguy

Lòng không nhạt

Căm thù trăm năm xa

Máu nghiêng sôi dào dạt

Từ nguồn thiêng

Ông cha.

- Cầu xây chiến lũy ngất

Đây hình hài thiên hoa!

- Xâm lăng!

- Xâm lăng!

Súng

Thèm

Gươm

Khát

- Ai ngâm

Lung lay

Đêm quê nhà!

Nhớ về thăm Đèo Cả

Hậu phương từ rất xa

Ăn với nhau

Bữa heo rừng

Công thui

Chấm muối

Ngủ với nhau

Sạp rừng

Nửa tối

Biệt nhau

Rừng hoang

Canh gì

Râu ngược

Chào nhau

Bên vách núi

Giặc từ Vũng Rô bắn tới

Giặc từ trong trăn ra

Nhưng Đèo Cả

Vẫn

Giữ

Vững

Chân đèo Nam

Máu giặc

Mấy lần

Nắng khô

Sau mỗi lần thắng

Những người trấn Đèo Cả

Về bên suối

Đánh cờ

Người hái cam rừng

Ăn nheo mắt

Người vá áo

Thiếu kim

Mài sắt

Người đập mảnh chai

Vểnh cằm

Cạo râu...

Suối mang bóng người

Soi

Những

Về

Đâu?!

VIẾNG BẠN

(Hoàng Lộc)

Hôm qua còn theo anh

Đi ra đường quốc lộ

Hôm nay đã chặt cành

Đắp cho người dưới mộ.

Đứa nào bắn anh đó

Súng nào nhằm trúng anh

Gọi tên nó ra anh!

Tên nó là đế quốc

Tên nó là thực dân

Nó là thằng thổ phỉ

Hay là đứa việt gian?

Khóc anh không nước mắt

Mà lòng đau như thắt

Gọi anh chửa thành lời

Mà hàm răng dính chặt.

Ở đây không gỗ ván

Vùi anh trong tấm chăng

Của đồng bào Cửa Ngăn

Tặng tôi ngày phân tán

Mai mốt bên cửa rừng

Anh có nghe súng nổ

Là chúng tôi đang cố

Tiêu diệt kẻ thù chung.

TIẾNG THU

(Lưu Trọng Lư)

Em không nghe mùa thu

Dưới trăng mờ thổn thức?

Em không nghe rạo rực

Hình ảnh kẻ chinh phu

Trong lòng người cô phụ?

Em không nghe rừng thu,

Lá thu kêu xào xạc,

Con nai vàng ngơ ngác

Đạp trên lá vàng khô?

NHỚ RỪNG

(Thế Lữ)

Gặm một khối căm hờn trong cũi sắt,

Ta nằm dài, trông ngày tháng dần qua.

Khinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ,

Giương mắt bé riễu oai linh rừng thẳm

Nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm

Để làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi.

Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi,

Với cặp báo chuồng bên vô tư lự.

Ta sống mãi trong tình thương nỗi nhớ,

Thủa tung hoành, hống hách những ngày xưa.

Nhớ cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già,

Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi,

Với khi thét khúc trường ca dữ dội

Ta bước chân lên, dõng dạc, đường hoàng,

Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng,

Vờn bóng âm-thầm, lá gai, cỏ sắc.

Trong hang tối, mắt thần khi đã quắc

Là khiến cho mọi vật đều im hơi.

Ta biết ta chúa tể muôn của loài

Giữa chốn thảo hoa, không tên không tuổi.

Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối,

Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?

Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn

Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới?

Đâu những bình minh cây xanh nắng gội

Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?

Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng

Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt

Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?

Than ôi! thời oanh liệt nay còn đâu?

Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu

Ghét những cảnh không đời nào thay đổi,

Những cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối:

Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng;

Giải nước đen giả suối, chẳng thông dòng

Len dưới nách những mô gò thấp kém;

Dăm vừng lá hiền lành không bí hiểm

Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vu

Của chốn ngàn năm cao cả, âm u.

Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ!

Là nơi giống hùm thiêng ta ngự trị,

Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngày xưa

Nơi ta không còn được thấy bao giờ!

Có biết chăng trong những ngày ngao ngán

Ta đang theo giấc mộng ngàn to lớn

Để hồn ta phảng phất được gần ngươi

Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!

1936

MỘT VỊ TƯỚNG VỀ HƯU

(Nguyễn Đức Mậu)

Thôi, đã dứt đường binh nghiệp

Tuổi hưu rồi, bác ở quê

Chạnh nhớ bạn bè thuở trước

Cùng đi có đứa không về

Người vợ tuổi già như bác

Miếng trầu nhai dập chiều mưa

Hồi còn trẻ xa nhau mãi

Giờ thương biết mấy cho vừa

Huân chương xếp vào góc tủ

Nay hàm tướng tá mà chi

Tuổi già công danh xem nhẹ

Cuộc đời như nước trôi đi

Thuở trước bạn cùng súng đạn

Nay khuây hàng xóm bạn già

Bao dốc, bao rừng đã vượt

Lối mòn quanh quẩn vào ra

Ngày đi khuất bóng mẹ cha

Ngày về sửa sang mộ cũ

Âm thầm một tấc đất sâu

Hương khói tờ mờ màu cỏ

Ngôi nhà nắng mưa vẫn đó

Đàn con mỗi đứa một nơi

Nếu không có trẻ hàng xóm

Tuổi già hẳn nhiều đơn côi

Những đêm gió thổi buốt trời

Vết thương cũ còn đau nhức

Ôi sư đoàn xưa giờ đâu

Người cũ, ai còn, ai mất?

Về hưu giờ thôi quyền chức

Ai người nhớ bác, lại chơi

Ai kẻ xa lòng, tránh mặt

Niềm riêng một mảnh trăng trời.

NHỮNG MÙA TRĂNG MONG CHỜ

(Lê Thị Mây)

Thư anh tin ngày về

Cho vầng trăng hẹn mọc

Trong ngần cao hoa thơm

Mây chớm màu tha thiết

Trăng non nghiêng qua rồi

Bom rung vầng trăng khuyết

Xô thuyền trong xa xôi

Giữa gập nghềnh núi biếc

Anh khoác balô về

Ðất trời dồn chật lại

Em tái nhợt niềm vui

Như trăng mọc ban ngày

Gặp nhau tròn mùa trăng

Em trẻ như bầu trời

Vòng tay anh đằm thắm

Giầu lời ru trên môi

Mai lại tiễn xa nhau

Vầng trăng cong chẽn lúa

Ðêm đêm chín ngàn sao

Rỏ vào tim giọt lửa

Mong chờ em mong chờ

Vầng trăng xinh... gương mặt

Sáng sáng đầy theo anh

Suốt chặng đường đánh giặc.

DẶN CON

(Trần Nhuận Minh)

Chẳng ai muốn làm hành khất

Tội trời đày ở nhân gian

Con không được cười giễu họ

Dù họ hôi hám úa tàn

Nhà mình sát đường, họ đến

Có cho thì có là bao

Con không bao giờ được hỏi

Quê hương họ ở nơi nào

Con chó nhà mình rất hư

Cứ thấy ăn mày là cắn

Con phải răn dạy nó đi

Nếu không thì con đem bán

Mình tạm gọi là no ấm

Ai biết cơ trời vần xoay

Lòng tốt gửi vào thiên hạ

Biết đâu nuôi bố sau này...

Cửa Lục Thủy 13–11–1991

HỘI LIM

(Vũ Đình Minh)

Tôi trót biết đời em trắc trở

Nên hội này em hát chẳng vô tư

Nón thúng quai thao em thẹn thùng che má

Hát đắm say cho đứt ruột gan người

Hát như thể cuộc đời toàn nhàn hạ

Chỉ để yêu, để nhớ, để thương thôi

Xin gió lạnh đừng lật nghiêng vành nón

Kẻo tôi nhìn thấy nước mắt em rơi

KHÓC NGƯỜI VỢ HIỀN

(Tú Mỡ)

Bà Tú ơi! Bà Tú ơi!

Té ra bà đã qua đời, thực ư?

Tôi cứ tưởng nằm mơ quái ác

Vùng dậy là tỉnh giấc chiêm bao

Tỉnh dậy, nào thấy đâu nào

Nào đâu bóng dáng ra vào hôm mai.

Đâu bóng dáng con người thuỳ mị

Tuy tuổi già xấp xỉ bảy mươi

Vẫn còn khoẻ mạnh, vui tươi

Le te, nhanh nhẹn như thời xuân xanh

Nhìn sau lưng, vô tình cứ ngỡ

Một cô nào thiếu nữ thanh tân.

Vậy mà cái chết bất thần

Cướp bà đi mất, vô ngần xót xa!

Kể từ thuở đôi ta kết tóc

Thấm thoát gần năm chục năm qua.

Thuỷ chung chồng thuận vợ hoà

Gia đình hạnh phúc, thật là ấm êm

Tôi được bà vợ hiền thuần thục

Cảm thấy mình tốt phúc bao nhiêu!

Đôi ta cùng một cảnh nghèo

Đạo chồng vợ lấy chữ yêu làm nền.

Nhớ khi giường bệnh đã nằm

Bà còn thủ thỉ tình thâm thương chồng

"Tôi mà chết thì ông sẽ khổ

Vì, cứ theo câu cổ ngữ ta

Xưa nay con cái nuôi cha

Cũng không chu đáo bằng bà nuôi ông".

Bà ơi, hãy dầu lòng yên dạ

Giấc nghìn thu cho thoả vong hồn

Bà ơi, đã có dâu con

Một lòng phụng dưỡng, chăm nom bố già.

Tôi có khổ, âu chỉ là khổ

Vì thiếu bà, nhà cửa vắng tanh

Khổ khi thức giấc tàn canh

Bên giường trống trải một mình nằm trơ.

Khổ nhớ lại sớm trưa ngày trước

Pha ấm trà chén nước mời nhau.

Giờ tôi chẳng thấy bà đâu

Bên bàn thờ nhắp chén sầu đầy vơi...

Khổ những lúc ra sân, mê tỉnh

Ngắm vườn nhà thấy cảnh thênh thang

Mà bà khuất núi cho đang

Quả cau tươi, lá trầu vàng ai xơi?

Khổ trông thấy cái cơi còn đó

Đã khô trầu khô vỏ, khô cau.

Ba thước đất đã vùi sâu

Cặp môi cắn chỉ ăn trầu đỏ tươi

Ngẫm: cảnh già cuộc đời sung sướng

Tưởng vợ chồng còn hưởng dài lâu

Không ngờ con tạo cơ cầu

Bà đi, để tủi để sầu cho tôi

Ôi! Duyên nợ thế thôi là hết

Năm mươi năm thắm thiết yêu nhau!

Bà về trước, tôi về sau

Thôi đành tạm biệt, nuốt sầu gượng vui

Bà đi rồi nhưng tôi phải ở

Công việc đời còn dở tí thôi

Bao giờ nhiệm vụ xong xuôi

Về nơi cực lạc, lại tôi với bá...

19-11-1968

CUỘC CHIA LY MÀU ĐỎ

(Nguyễn Mỹ)

Đó là cuộc chia ly chói ngời sắc đỏ

Tươi như cánh nhạn lai hồng

Trưa một ngày sắp ngả sang đông

Thu, bỗng nắng vàng lên rực rỡ.

Tôi nhìn thấy một cô áo đỏ

Tiễn đưa chồng trong nắng vườn hoa

Chồng của cô sắp sửa đi xa

Cùng đi với nhiều đồng chí nữa

Chiếc áo đỏ rực như than lửa

Cháy không nguôi trước cảnh chia ly

Vườn cây xanh và chiếc nón trắng kia

Không giấu nổi tình yêu cô rực cháy

Không che được nước mắt cô đã chảy

Những giọt long lanh, nóng bỏng,

sáng ngời

Chảy trên bình minh đang hé giữa

làn môi

Và rạng đông đang hừng trên nét mặt

Một rạng đông với màu hồng ngọc

Cây si xanh gọi họ đến ngồi

Trong bóng rợp của mình, nói tới

ngày mai…

Ngày mai sẽ là ngày sum họp

Đã toả sáng những tâm hồn cao đẹp!

Nắng vẫn còn ngời trên những lá si

Và người chồng ấy đã ra đi…

Cả vườn hoa đã ngập tràn nắng xế

Những cánh hoa đỏ vẫn còn rung

nhè nhẹ

Gió nói, tôi nghe những tiếng thì thào

“Khi Tổ quốc cần họ biết sống

xa nhau…”

Nhưng tôi biết cái màu đỏ ấy

Cái màu đỏ như màu đỏ ấy

Sẽ là bông hoa chuối đỏ tươi

Trên đỉnh dốc cao vẫy gọi đoàn người

Sẽ là ánh lửa hồng trên bếp

Một làng xa giữa đêm gió rét…

Nghĩa là màu đỏ ấy theo đi

Như không hề có cuộc chia ly…

1964

60.

QUÊ HƯƠNG

(Giang Nam)

Thủa còn thơ ngày hai buổi đến trường

Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ

“Ai bảo chăn trâu là khổ?”

Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao

Những ngày chốn học

Đuổi bướm cầu ao

Mẹ bắt được…

Chưa đánh roi nào đã khóc!

Có cô bé nhà bên

Nhìn tôi cười khúc khích…

Cách mạng bùng lên

Rồi kháng chiến trường kỳ

Quê tôi đầy bóng giặc

Từ biệt mẹ, tôi đi

Cô bé nhà bên (có ai ngờ)

Cũng vào du kích

Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích

Mắt đen tròn (thương quá đi thôi)

Giữa cuộc hành quân không nói được một lời

Đơn vị đi qua, tôi ngoái đầu nhìn lại

Mưa đầy trời nhưng lòng tôi ấm mãi…

Hòa bình tôi trở về đây

Với mái trường xưa, bãi mía, luống cày

Lại gặp em

Thẹn thùng nép sau cánh cửa

Vẫn khúc khích cười khi tôi hỏi nhỏ

Chuyện chồng con (khó nói lắm anh ơi!)

Tôi nắm bàn tay nhỏ nhắn ngậm ngùi

Em vẫn để yên trong tay tôi nóng bỏng

Hôm nay nhận được tin em

Không tin được dù đó là sự thật

Giặc bắn em rồi, quăng mất xác

Chỉ vì em là du kích em ơi!

Đau xé lòng tôi, chết nửa con người…

Xưa yêu quê hương vì có chim, có bướm

Có những ngày chốn học vị đòn, roi

Nay yêu quê hương vì trong từng nắm đất

Có một phần xương thịt của em tôi.

THỊ MÀU

(Anh Ngọc)

Người mấy trăm năm làm rung chuyển những sân đình

Làm điên đảo những phông màn khép mở

Người táo bạo

Người không hề biết sợ

Người chưa từng lùi bước trước tình yêu

Người phá tung khuôn khổ những điệu chèo

Để cuộc sống ùa lên đầu cửa miệng

Người trung thực đến không cần giấu giếm

Cặp môi hồng con mắt ướt đong đưa

Người cả gan sàm sỡ cả cửa chùa

Chọn sắc áo cà sa mà chọc ghẹo

Thừa sinh lực nên người luôn túng thiếu

Nên hương trầm tiếng mõ khéo trêu ngươi

Người đi qua nghiêng ngả những trận cười

Chấp tất cả lời ong ve mai mỉa

Người chịu hết mọi thói đời độc địa

Chiếc quạt màu khép mở vẫn ung dung

Trên môi người câu hát cứ trẻ trung

Từng sợi tóc cũng rung theo nhịp phách

Mùi táo chín, mùi hương, mùi da thịt

Người đi qua sân khấu tới đời thường

Người sống trong hơi thở của nhân dân

Mấy trăm năm ai để thương để giận

Câu sa lệch cũng hò reo nổi loạn

Nhịp trống gầm lên những khát vọng không lời

Những khát vọng nằm sâu trong mỗi trái tim người

Được sống đúng với lòng mình thực chất

Những xiềng xích phết màu sơn đạo đức

Mấy trăm năm không khóa nổi Thị Màu

Những cánh màn đã khép lại đằng sau

Táo vẫn rụng sân đình không ai nhặt

Bao Thị Màu đã trở về đời thực

Vị táo còn chua mãi ở đầu môi.

NHỚ

(Hồng Nguyên)

I

Lũ chúng tôi

Bọn người tứ xứ

Gặp nhau hồi chưa biết chữ

Quen nhau từ buổi "một hai"

Súng bắn chưa quen

Quân sự mươi bài

Lòng vẫn cười vui kháng chiến

Lột sắt đường tàu

Rèn thêm dao kiếm

Áo vải chân không

Đi lùng giặc đánh

Ba năm rồi gửi lại quê hương

Mái lều gianh

Tiếng mõ đêm trường

Luống cày đất đỏ

Ít nhiều người vợ trẻ

Mòn chân bên cối gạo canh khuya.

Chúng tôi đi

Nắng mưa sờn mép ba lô

Tháng năm bạn cùng thôn xóm

Nghỉ lại lưng đèo

Nằm trên dốc nắng

Kì hộ lưng nhau mhang bờ cát trắng

Quờ chân tìm hơi ấm đêm mưa.

- Đằng nớ vợ chưa?

- Đằng nớ?

- Tớ còn chờ Độc lập

Cả lũ cười vang bên ruộng bắp

Nhìn o thôn nữ cuối nương dâu.

II

Chúng tôi đi mang cuộc đời lưu động

Qua nhiều nơi không nhớ hết tên làng

Đã nghỉ lại rất nhiều nhà dân chúng

Tôi nhớ bờ tre gió lộng

Làng xuôi xóm ngược mái rạ như nhau

Có nắng chiều đột kích mấy hàng cau

Có tiếng gà gáy sớm

Có “khai hội, yêu cầu, chất vấn"

Có mẹ hiền bắt rận cho những đứa con xa.

Trăng lên tập hợp hát ôm nhà

Tôi nhớ

Giường kê cánh cửa

Bếp lửa khoai vùi

Đồng chí nứ vui vui

Đồng chí nứ dạy tôi dăm tối chữ

Đồng chí mô nhớ nữa

Kể chuyện Bình Trị Thiên

Cho bầy tôi nghe ví.

Bếp lửa rung rung đôi vai đồng chí

- Thưa trong nớ hiện chừ vô cùng gian khổ

Đồng bào ta phải kháng chiến ra ri.

Đêm đó chúng tôi đi

Nòng súng nghiêng nghiêng

Đường mòn thấp thoáng...

Trong điếm nhỏ

Mươi người trai tráng

Sờ chuôi lựu đạn

Ngồi thổi nùn rơm

Thức vừa rạng sáng

Nhìn trời sương nhẩm bước chúng tôi đi

Chúng tôi đi nhớ nhất câu ni

Dân chúng cầm tay lắc lắc:

Độc lập nhớ rẽ viền chơi với chắc

TRỜI VÀ ĐẤT

(Phan Thị Thanh Nhàn)

Chiều nay chắc giận em ghê lắm

Anh bực mình triết lý lung tung

Hai đứa ta như trời với đất

Tính tình sao xung khắc vô cùng

Vâng, trời đất chẳng hề thân thiết

Và tính tình có giống nhau đâu

Trời vui buồn ồn ào lộ liễu

Đất trầm tư suy nghĩ trước sau

Anh ơi! Nếu ví được cao xa như thế

Em cũng chẳng là trời đất gì đâu

Nhưng anh có biết không? trời đất

Sẽ chẳng là gì nếu thiếu nhau

Nhưng trời đất dẫu cao xa lồng lộng

Tính vẫn thường bồng bột đổi thay

Khi giận dữ bão nghiêng đất lở

Bão tan rồi trời xanh ngây thơ

Đất khiêm nhường màu xanh lay động

Và thẳm sâu lặng lẽ sinh sôi

Trên mặt đất chính là cuộc sống

Có cần chi biện bạch nhiều lời.

NGƯỜI ĐÀN BÀ NGỒI ĐAN

(Ý Nhi)

Giữa chiều lạnh

Một người đàn bà ngồi đan bên cửa sổ

Vừa nhẫn nại vừa vội vã

Nhẫn nại như thể đó là việc phải làm suốt đời

Vội vã như thể đó là lần sau chót

Không thở dài

Không mỉm cười

Chị đang giữ kín đau thương

Hay là hạnh phúc

Lòng chị đang tràn đầy niềm tin

Hay là ngờ vực

Không một lần nào chị ngẩn nhìn lên

Chị đang qua những phút giây trước lần gặp mặt

Hay sau buổi chia ly

Trong mũi đan kia ẩn giấu niềm hân hoan hay nỗi lo âu

Trong đôi mắt kia là chán chường hay hy vọng

Giữa chiều lạnh

Một người đàn bà ngồi đan bên cửa sổ

Dưới chân chị

Cuộn len như quả cầu xanh

Đang lăn đi những vòng chậm rãi.

(01-1984)

NHỚ MÁU

(Trần Mai Ninh)

Ơ cái gió Tuy Hoà…

Cái gió chuyên cần

Và phóng túng.

Gió đi ngang, đi dọc,

Gió trẻ lại - lưng chừng

Gió nghỉ,

Gió cười,

Gió reo lên lồng lộng.

Tôi đã thấy lòng tôi dậy

Rồi đây

Còn mấy bước tới Nha Trang

- A, gần lắm!

Ta gần máu,

Ta gần người,

Ta gần quyết liệt.

Ơi hỡi Nha Trang!

Cái đô thành vĩ đại

Biết bao người niệm đọc tên mi.

Và Khánh Hoà vĩ đại!

Mắt ta căng lên

Cả mặt

Cả người,

Cả hồn ta sát tới

Nhìn mi!

Ta có nhớ

Những con người

Đã bước vào bất tử!

Ơ, những người!

Đen như mực, đặc thành keo

Tròn một củ

Hay những người gầy sắt lại

Mặt rẹt một đường gươm

Lạnh gáy,,,

Lòng bàn tay

Khắc ấn chuỗi dao găm.

Chân bọc sắt,

Mắt khoét thủng đêm dày

Túi chứa cả Nha Trang… họ bước

Vương Gia Ngại… Cung Giũ Nguyên

Chút chít Hoàng Bá San… còn nữa!

Cả một đàn chó ghẻ

Sủa lau nhau

Và lần lượt theo nhau

Chết không ngáp!

Dao găm để gáy,

Súng màng tang

Ồng ộc xối đầy đường máu chó.

Chúng nó rú.

Cả trại giặc kinh hoàng:

MẸ

(Nguyễn Ngọc Oánh)

Cành bàng thả lá heo may

Mẹ gầy, cái dáng khô gầy cành tre

Gót chai nứt nẻ đông hè

Ruộng sâu bấm mãi đã tòe ngón chân

Mẹ ngồi vá áo trước sân

Vá bao mong ước, tay sần mũi kim

Bát canh đắng lá chân chim

Lẫn vài con tép Mẹ tìm dành con

Co ro một mảnh chăn mòn

Tàn đêm giấc ngủ hãy còn ngoài chăn

Mẹ gom giẻ rách, giấy manh

Mặc đôi quang thủng giữ lành tiếng rao

Áo nâu phơi vẹo bờ rào

Cái phận đã bạc còn cào phải gai

Quả cà cõng mấy củ khoai

Con thút thít, Mẹ nghẹn hai ba lần

Tối về đến lớp bình dân

I tờ nhặt được đôi vần lại rơi

Cha con trời gọi về trời

Chái nhà mưa dột, ướt lời ru thương

Tiễn con ra chốn chiến trường

Gạt thầm nước mắt mong đường con khô

Hai tay hết sẻ lại cho

Còn phần Mẹ-một thân cò qua sông…

BÔNG VÀ MÂY

(Ngô Văn Phú)

Trên trời mây trắng như bông,

Ở dưới cánh đồng, bông trắng như mây

Những cô má đỏ hây hây

Đội bông như thể đội mây về làng

MUÔN VÀN TÌNH THƯƠNG YÊU TRÙM LÊN KHẮP QUÊ HƯƠNG

(Việt Phương)

I

Trời đổ mưa, đi viếng Bác đồng bào chờ bị ướt

Bác thương đồng bào, con biết Bác không vui.

Ngừng đập trái tim tột bậc con người

Cây cỏ đất trời không thật nữa

Mắt ta nhìn sắc màu cũng giả

Ôi ước gì không thật cả nỗi đau mồ côi

Con đóng cửa buồng, ở mình con với Bác

Chưa muốn cùng ai chia bớt nỗi đau này.

Quanh người con và trong con tất cả đều bỗng khác

Bác qua đời rồi sao con vẫn ngồi đây

Con không thể nghĩ rằng Bác Hồ đã mất

Mà nắng vẫn chuyền như sóc giữa lùm cây

Con chim đuôi dài được Bác chở che vẫn bay về trước cổng

Cây vú sữa đầu nhà dáng xoè rộng tán sum suê

Bầy cá rô phi nhớ giờ Bác cho ăn lại ngoi lên đớp sóng

Con ra đường quen đứng ngóng Bác quay về

Hôm nay trên vườn ta trời uy nghi lồng lộng

Hàng bụt mọc trầm tư vút thẳng bên bờ ao

Gió heo may trong cành đa lao xao tìm gọi nắng

Lê-nin trên bàn đang chờ đón Bác đi vào.

Bác ơi lúc mùa này đồng thấp đồng cao lên đẹp lắm

Cơn bão vào đất liền đi chậm lại rồi tan

Mua bia đã bớt xếp hàng và anh em còn cố gắng

Đêm qua 140 bốt đồn thù bị ta đánh trong Nam

Con trữ các loại tin đứng chờ đây mong từ Bác một lời ánh sáng

Như từ lâu nay con vẫn hay làm

Bác lại về đi Bác ơi sau mấy ngày đi vắng

Khoẻ mạnh hồng hào trong nắng óng vườn cam

II

Đêm nay nghìn vạn chúng con xếp thành hàng đi viếng Bác

Ôi làm sao nguôi được nhớ thương này

Chúng con đi cho cả người vắng mặt

Người chưa sinh người đã khuất cũng về đây

Việt Nam đau cả lòng người dạ đất

Sao mùa thu như nước mắt trời mây

Chúng con đi theo tiếng Người phía trước

Đường Hùng Vương dân tộc đi từ dựng nướcđến ngày nay

Hãy về đây lũ làng Tây Nguyên đánh tiếng cồng thương xót

Những con nước Cửu Long bát ngát đợi Cha về

Đội áo tím sông Hương diệt Mỹ xong bỗng bồi hồi kinh ngạc

Khi biết tiếng súng mình tai Bác vẫn hằng nghe

Về đây những tấm lòng trung kiên trong chuồng cọp

Vết tím bầm thân ghi tạc những câu thề

Về đây bà mẹ nghèo ở miền cao Hát Lót

Đã nhiều đêm gặp Bác giữa cơn mê

Hãy về đây những thợ xúc và lái xe khu mỏ

Vùng than ơi Người nhắc nhở bao lần

Những o gái Vĩnh Linh đầu tuyến lửa

Mơ Bác Hồ thương gian khổ vào thăm

Ông ké già nhà bên chân Pắc Bó

Còn bàng hoàng hôm gặp gỡ đầu xuân

Trái tim lớn đêm ngày không mệt mỏi

Dệt dải hồng chắp mối bạn gần xa.

III

Ôi lòng Bác bao la trong Di chúc

Vẫn hạt lúa củ khoai chân chất bình thường

Cả dân tộc khóc Người thương mình nhất

Người được thương trên tất cả người thương

Người suốt đời quên mình cho Tổ quốc

Khi ra đi chỉ dép lốp chiến trường

Nguồn ánh sáng đến muôn đời chẳng tắt

Vượt cao hơn sự chết, vẫn soi đường

Ba Đình nức nở và ròng ròng nước mắt

Muôn vàn tình thân yêu trùm lên khắp quê hương

Ôi ta khóc tim ta dường như xé

Từ trái tim giọt lệ hoá câu nguyền

Ta chẳng giấu trước bạn bè quốc tế

Nỗi đau này cao cả thiêng liêng

Ta khóc cho mọi nơi còn xích xiềng áp bức

Cho đời ta và lớp lớp đời sau

Cho Trường Sơn, cho Tháp Mười, cho miền Nam

ân hận chưa được chào đón Bác

Ta khóc những lỗi lầm làm tim Bác thêm đau

Ta tự biết sức ta trong những dòng nước mắt

Cho ta khóc hôm nay để từ mai ta lao lên đánh giặc ở tuyến đầu

Sau bao năm đồng chí với Người con gọi Người:

Đồng chí

Là khi con vĩnh biệt Người, Đồng chí, Bác Hồ ơi

Những chiến sĩ trẻ măng trên Cồn Cỏ

Đài Bác cho đưa đất mẹ thêm gần.

Muôn dòng sông chảy về lòng biển cả

Bác nằm đây nhớ rõ mỗi người thân.

IV

Bác thường để lại đĩa thịt gà mà ăn trọn mấy quả cà xứ Nghệ

Tránh nói chữ to và đi rất nhẹ cả trong vườn.

Tim đau hết nỗi đau người ở chân trời góc biển

Đến bên Người ta thở dễ dàng hơn.

Khi đã quyết rất kiên cường mạnh mẽ

Đốt cháy Trường Sơn đánh Mỹ cũng không sờn

Lòng trời biển dịu hiền khi gặp trẻ con

Sấm sét im cho nắng ấm chồi non.

Bác không bằng lòng gọi trận đánh chết nhiều người là “đánh đẹp”

Con xoá chữ “đẹp” đi như xoá sự cạn hẹp trong lòng con

Thêm hiểu lòng Người đối với quân thù như sắt thép

Mà tình thương mênh mông ôm hết mọi linh hồn.

Ngoài bảy nhăm, Bác vẫn thường ném bóng

Cái gạt tàn thuốc lá đã hàng năm thôi không nóng trên bàn

Mỗi ban mai Bác luyện chân như ngày xưa tập trèo sườn núi vắng.

Con biết lòng Người quyết sống cho miền Nam

Con biết lòng Người quyết sống cho Việt Nam và thế giới

Đầu bạc phơ trăm mối nước non nhà

Căn nhà nhỏ những canh khuya vời vợi

Vẫn lo toan tháo cởi những bất hoà

Con nguyện làm một mảnh của Người, đến trọn đời tận tuỵ

Hồ Chí Minh, người cộng sản rất mực Việt Nam

và vô cùng chung thuỷ con người

Ta gạt nước mắt ngẩng đầu lên, vẫn nắng

Ba Đình trong veo

Người đem về năm trước

Ta thề mang ánh nắng này đến nhà mẹ già ở tận chót Cà Mau

Những biên đội không quân như hình ảnh

dân tộc ta lượn quanh Người lớn vượt

Cất cánh bay cao theo tay Bác vẫy trên đầu.

ĐỢI

(Vũ Quần Phương)

Anh đứng trên cầu đợi em

Dưới chân cầu nước chảy ngày đêm

Ngày xưa đã chảy, sau còn chảy

Nước chảy bên lòng, anh đợi em

Anh đứng trên cầu nắng hạ

Nắng soi bên ấy lại bên này

Đợi em. Em đến? Em không đến?

Nắng tắt, còn anh đứng mãi đây!

Anh đứng trên cầu đợi em

Đứng một ngày đất lạ thành quen

Đứng một đời đất quen thành lạ

Nước chảy...kìa em, anh đợi em.

70.

TÊN LÀNG

(Y Phương)

Con là con trai của mẹ

Người đàn ông ở làng Hiếu Lễ

Ba mươi tuổi từ mặt trận về

Vội vàng cưới vợ

Ba mốt tuổi tập tành nhà cửa

Rào miếng vườn trồng cây rau

Hạnh phúc xinh xinh nho nhỏ ban đầu

Như mặt trời mới nhô ra khỏi núi

Con là con trai của mẹ

Người đàn ông ở làng Hiếu Lễ

Mang trong người cơn sốt cao nguyên

Mang trên mình vết thương

Ơn cây cỏ quê nhà

Chữa cho con lành lặn

Con là con trai của mẹ

Người đàn ông ở làng Hiếu Lễ

Lần đầu tiên ôm tiếng khóc lên ba

Lần đầu tiên sông núi gọi ông bà

Lần đầu tiên nhóm lửa trên mặt nước

Lần đầu tiên sứ sành rạn nứt

Lần đầu tiên ý nghĩ khôn lên

Ý nghĩ khôn lên nỗi buồn thấm tháp

Bàn chân từng đạp bằng đá sắc

Trở về làng bập bẹ tiếng đầu tiên

Ơi cái làng của mẹ sinh con

Có ngôi nhà xây bằng đá hộc

Có con đường trâu bò vàng đen đi kìn kịt

Có niềm vui lúa chín tràn trề

Có tình yêu tan thành tiếng thác

Vang lên trời

Vọng xuống đất

Cái tên làng Hiếu Lễ của con

LỜI MẸ DẶN

(Phùng Quán)

Tôi mồ côi cha năm hai tuổi

Mẹ tôi thương con không lấy chồng

Trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải

Nuôi tôi đến ngày lớn khôn.

Hai mươi năm qua tôi vẫn nhớ

Ngày ấy tôi mới lên năm

Có lần tôi nói dối mẹ

Hôm sau tưởng phải ăn đòn.

Nhưng không, mẹ tôi chỉ buồn

Ôm tôi hôn lên mái tóc

- Con ơi

trước khi nhắm mắt

Cha con dặn con suốt đời

Phải làm một người chân thật.

- Mẹ ơi, chân thật là gì?

Mẹ tôi hôn lên đôi mắt

Con ơi một người chân thật

Thấy vui muốn cười cứ cười

Thấy buồn muốn khóc là khóc.

Yêu ai cứ bảo là yêu

Ghét ai cứ bảo là ghét

Dù ai ngon ngọt nuông chiều

Cũng không nói yêu thành ghét.

Dù ai cầm dao dọa giết

Cũng không nói ghét thành yêụ

Từ đấy người lớn hỏi tôi:

- Bé ơi, Bé yêu ai nhất?

Nhớ lời mẹ tôi trả lời:

- Bé yêu những người chân thật.

Người lớn nhìn tôi không tin

Cho tôi là con vẹt nhỏ

Nhưng không! những lời dặn đó

In vào trí óc của tôi

Như trang giấy trắng tuyệt vờị

In lên vết son đỏ chóị

Năm nay tôi hai mươi lăm tuổi

Đứa bé mồ côi thành nhà văn

Nhưng lời mẹ dặn thuở lên năm

Vẫn nguyên vẹn màu son chói đỏ.

Người làm xiếc đi giây rất khó

Nhưng chưa khó bằng làm nhà văn

Đi trọn đời trên con đường chân thật.

Yêu ai cứ bảo là yêu

Ghét ai cứ bảo là ghét

Dù ai ngon ngọt nuông chiều

Cũng không nói yêu thành ghét

Dù ai cầm dao dọa giết

Cũng không nói ghét thành yêụ

Tôi muốn làm nhà văn chân thật

chân thật trọn đời

Đường mật công danh không làm ngọt được lưỡi tôi

Sét nổ trên đầu không xô tôi ngã

Bút giấy tôi ai cướp giật đi

Tôi sẽ dùng dao viết văn lên đá.

1957

CÓ KHI NÀO

(Bùi Minh Quốc)

Có khi nào trên đường đời tấp nập

Ta vô tình đã đi lướt qua nhau

Bước lơ đãng chẳng ngờ đang để mất

Một tâm hồn ta đợi đã từ lâu

TỰ HÁT

(Xuân Quỳnh)

Chẳng dại gì em ước nó bằng vàng

Trái tim em, anh đã từng biết đấy

Anh là người coi thường của cải

Nên nếu cần anh bán nó đi ngay.

Em cũng không mong nó giống mặt trời

Vì sẽ tắt khi bóng chiều đổ xuống

Lại mình anh đi với đêm dài câm lặng

Mà lòng anh xa cách với lòng em.

Em trở về đúng nghĩa với trái tim

Biết làm sống những hồng cầu đã chết,

Biết lấy lại những gì đã mất,

Biết rút gần khoảng cách của yêu tin

Em trở về đúng nghĩa trái tim em

Biết khao khát những điều anh mơ ước,

Biết xúc động qua nhiều nhận thức,

Biết yêu anh và biết được anh yêu.

Mùa thu nay sao bão mưa nhiều

Những cửa sổ con tàu chẳng đóng

Dải đồng hoang và đại ngàn tối xẫm

Em lạc loài giữa sâu thẳm rừng anh

Em lo âu trước xa tắp đường mình

Trái tim đập những điều không thể nói

Trái tim đập cồn cào cơn đói

Ngọn lửa nào le lói giữa cô đơn.

Em trở về đúng nghĩa trái tim em

Là máu thịt đời thường ai chẳng có

Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa

Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi.

ÁO LỤA HÀ ĐÔNG

(Nguyên Sa)

Nắng Sài gòn anh đi mà chợt mát

Bởi vì em mặc áo lụa Hà Đông

Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng

Thơ của anh vẫn còn nguyên lụa trắng

Anh vẫn nhớ em ngồi đây tóc ngắn

Mà mua thu dài lắm ở chung quanh

Linh hồn anh vội vã vẽ chân dung

Bay vội vã vào trong hồn mở cửa

Gặp một bữa, anh đã mừng một bữa

Gặp hai hôm thành nhị hỹ của tâm hồn

Thơ học trò anh chất lại thành non

Và đôi mắt ngất ngây thành chất rượu

Em không nói đã nghe từng gia điệu

Em chưa nhìn mà đã rộng trời xanh

Anh trông lên bằng đôi mắt chung tình

Với tay trắng, em vào thơ diễm tuyệt

Em chợt đến, chợt đi, anh vẫn biết

Trời chợt mưa, chợt nắng, chẳng vì đâu

Nhưng sao đi mà không bảo gì nhau

Để anh gọi, tiếng thơ buồn vọng lại

Để anh giận, mắt anh nhìn vụng dại

Giận thơ anh đã nói chẳng nên lời

Em đi rồi, sám hối chạy trên môi

Những tháng ngày trên vai buồn bỗng nặng

Em ở đâu, hỡi mùa thu tóc ngắn

Giữ hộ anh màu áo lụa Hà Đông

Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng

Giữ hộ anh bài thơ tình lụa trắng

BÀI THƠ CỦA MỘT NGƯỜI YÊU NƯỚC

(Trần Vàng Sao)

Buổi sáng tôi mặc áo đi giày

Ra đứng ngoài đường

Gió thổi những bông mía trắng bên sông

Mùa tót khô còn thơm lúa mùa qua

Bầy chim sẻ đậu trứơc sân nhà

Những đứa trẻ đứng nhìn ngấp nghé

Tôi yêu đất nước này như thế

Mỗi buổi mai

Bầy chim sẻ ngoài sân

Gió mát và trong

Đường đi đầy cỏ may và muộng chuộng

Tôi vẫn sống

Vẫn ăn

vẫn thở

như mọi người

Đôi khi chợt nhớ một tiếng cười lạ

Một câu ca dao buồn có hoa bưởi hoa ngâu

Một vết bùn khô trên mặt đá

Không có ai chia tay

Cũng nhớ một tiếng còi tầu

Mẹ tôi thức khuya dậy sớm

Năm nay ngoài năm mươi tuổi

Chồng chết đã mười mấy năm

Thuở tôi mới đọc được i tờ

Mẹ thương tôi mẹ vẫn tảo tần

Nước sông gạo chợ

Ngày hai buổi nhà không khi nào vắng người đòi nợ

Sống qua ngày nên phải nghiến răng

Cũng không vui nên mẹ ít khi cười

Những buổi trưa buổi tối

Ngồi một mình hay khóc

Vẫn thở dài mà không nói ra

Thương con không cha

Hẩm hiu côi cút

Tôi yêu đất nước này xót xa

NGƯỜI ĐẸP

(Lò Ngân Sủn)

Người đẹp trông như tuyết

Chạm vào lại thấy nóng

Người đẹp trông như lửa

Sờ vào lại thấy mát

Người không khát - nhìn thấy người đẹp cũng khát

Người không đói - nhìn thấy người đẹp cũng đói

Người muốn chết - gặp người đẹp lại không muốn chết nữa.

ĐỒNG DAO CHO NGƯỜI LỚN

(Nguyễn Trọng Tạo)

Có cánh rừng chết vẫn xanh trong tôi

Có con người sống mà như qua đời

Có câu trả lời biến thành câu hỏi

Có kẻ ngoại tình ngỡ là tiệc cưới

Có cha có mẹ có trẻ mồ côi

Có ông trăng tròn nào phải mâm xôi

Có cả đất trời mà không nhà ở

Có vui nho nhỏ có buồn mênh mông

Mà thuyền vẫn sông mà xanh vẫn cỏ

Mà đời vẫn say mà hồn vẫn gió

Có thương có nhớ có khóc có cười

Có cái chớp mắt đã nghìn năm trôi

TỐNG BIỆT HÀNH

(Thâm Tâm)

Đưa người ta không đưa qua sông

Sao nghe tiếng sóng ở trong lòng?

Bóng chiều không thẫm không vàng vọt

Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong?

Đưa người ta chỉ đưa người ấy

Môt giã gia đình, môt dửng dưng.

Ly khách! Ly khách! Con đường nhỏ

Chí lớn không về, bàn tay không

Thì không bao giờ nói trở lại

Ba năm mẹ già cũng đừng mong.

Ta biết người buồn chiều hôm trước

Bây giờ muà hạ sen nở nốt

Môt chị, hai chị cũng như sen

Khuyên nốt em trai giòng lệ sót

Ta biết người buồn sáng hôm nay

Trời chưa vào thu tươi lắm thay

Em nhỏ thơ ngây đôi mắt ướt

Gói tròn thương tiếc chiếc khăn tay..

Người đi? Ừ nhỉ, người đi thât

Mẹ! thà coi như chiếc lá bay

Chị! thà coi như là hạt bụi

Em! ừ xem như hơi rượu cay

DẤU CHÂN QUA TRẢNG CỎ

(Thanh Thảo)

Buổi chiều qua trảng cỏ voi

Ngước nhìn mút mắt khoảng trời long lanh

Gió nghiêng ngả giữa màu xanh

Tiếng bầy chim két bỗng thành mênh mang

Lối mòn như sợi chỉ giăng

Còn in đậm đặc vô vàn dấu chân

Dấu chân ai đọc nên vần

Nên nào ai biết đi gần đi xa.

Cuộc đời trải mút mắt ta

Lối mòn nhỏ cũng dẫn ra chiến trường

Những người sốt rét đang cơn

Dấu chân bấm xuống đường trơn, có nhoè?...

Chiếc bòng con đựng những gì

Mà đi cuối đất mà đi cùng trời

Mang bao khát vọng con người

Dấu chân nho nhỏ không lời không tên

Thời gian như cỏ vượt lên

Lối mòn như sợi chỉ bền kéo qua

Ai đi gần ai đi xa

Những gì gợi lại chỉ là dấu chân.

Vùi trong trảng cỏ thời gian

Vẫn âm thầm trải mút tầm mắt ta

Vẫn đằm hơi ấm thiết tha

Cho người sau biết đường ra chiến trường…

ĐẤT NƯỚC

(Nguyễn Đình Thi)

Sáng mát trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cớm mới

Tôi nhớ những mùa thu đã xa

Sáng chớm lạnh trong long Hà Nội

Những phố dài xao xác hơi may

Người ra đi đầu không ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy

Mùa thu nay khác rồi

Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi

Gió thổi rừng tre phấp phới

Trời thu thay áo mới

Trong biết nói cười thiết tha

Trời xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta

Những cánh đồng thơm mát

Những ngã đường bát ngát

Những dòng sông đỏ nặng phù sa

Nước chúng ta

Nước những người chưa bao giờ khuất

Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất

Những buổi ngày xưa vọng nói về

Ôi những cánh đồng quê chảy máu

Dây thép gai đâm nát trời chiều

Những đêm dài hành quân nung nấu

Bỗng bồn chồn nhớ mắt ngừơi yêu.

Từ những năm đau thương chiến dấu

Đã ngời lên nét mặt quê hương

Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu

Đã bật lên thành tiếng căm hờn.

Bát cơm chan đầy nứơc mắt

Bay còn giằng khỏi miệng ta

Thằng giặc tây, thằng chúa đất

Đứa đè cổ, đứa lột da

Xiềng xích chúng bây không khóa được

Trời đầy chim và đất đầy hoa

Súng đạn chúng bây không bắn được

Lòng dân ta yêu nước thương nhà.

Khói nhà máy cuộn trong sương núi

Kèn gọi quân văng vẳng cánh đồng

Ôm đất nước những người áo vải

Đã đứng lên thành những anh hùng.

Ngày nắng đốt theo cơn mưa dội

Mỗi bước đường mỗi bước hy sinh

Trán rực lửa nghĩ trời đất mới

Lòng ta bát ngát ánh bình minh

Súng nổ rung trời giận dữ

Ngừơi lên như nước vỡ bờ

Nước Việt Nam từ trong máu lửa

Rũ bùn đứng dậy sáng lòa.

1948-1955

80.

NHỮNG NGƯỜI ĐÀN BÀ GÁNH NƯỚC SÔNG

(Nguyễn Quang Thiều)

Những ngón chân xương xẩu, móng dài và đen toẽ ra như móng chân

gà mái

Đã năm năm, mười lăm năm, ba mươi năm và nửa đời tôi thấy

Những người đàn bà xuống gánh nước sông

Những bối tóc vỡ xối xả trên lưng áo mềm và ướt

Một bàn tay họ bám vào đầu đòn gánh bé bỏng chơi vơi

Bàn tay kia bấu vào mây trắng

Sông gục mặt vào bờ đất lần đi

Những đàn ông mang cần câu và cơn mưa biển ra khỏi nhà lặng lẽ

Những con cá thiêng quay mặt khóc

Những chiếc phao ngô chết nổi

Những người đàn ông giận dữ, buồn bã và bỏ đi

Đã năm năm, mười năm, ba mươi năm và nửa đời tôi thấy

Sau những người đàn bà gánh nước sông và lũ trẻ cởi truồng

Chạy theo mẹ và lớn lên

Con gái lại đặt đòn gánh lên vai và xuống bến

Con trai lại vác cần câu và cơn mưa biển ra khỏi nhà lặng lẽ

Và cá thiêng lại quay mặt khóc

Trước những lưỡi câu ngơ ngác lộ mồi.

NGHE TIẾNG CUỐC KÊU

(Hữu Thỉnh)

Những đám mây bay đi

Tôi với người ở lại

Cuốc kêu ngoài bến sông

Cuốc kêu vì bẫy hiểm

Bèo leo nheo nước lên

Tôi âm thầm gọi tên

Bàn ghế và quần áo cũ

Tuổi trẻ đột ngột về

Ngơ ngác nhìn tôi

Những cánh diều để chỏm

Vui hơn điều đáng vui

Bánh đa phồng giữa chợ

Che bớt một phần buồn

Tôi ngồi gọi tên những quân bài tam cúc

Xe pháo mã những ngả đường xa lắc

Còn lại thôi hồi tiếng cuốc kêu.

Cuốc kêu từ ngày chưa ai đặt tên cho cuốc

Cha tôi nhào đất đắp đường

Ông táo bằng đất

Chiếc chén bằng đất

Những người uống rượu lần lượt bỏ đi

Cha tôi cầm chiếc chén lên

Như cầm một phần đời mình

Đã khô ra thành đất

Cuốc kêu ngoài bãi xa

Cuốc kêu từ ngày cây tre chưa đủ lá đan sàng

Trên đất ướt có người đến ở

Họ bắt đầu như một chiếc rễ nâu

Họ làm ra mọi thứ để nuôi nhau

Mong con cái có ngày mở mặt

Trời tối thì cậy ngọn đèn

Ngọn đèn bấc thắp bằng đầu lạ

Ngọn đèn bấc gió nhiều phen cướp mất

CUỐC KÊU NGOÀI BẾN XA!

Cuốc kêu từ ngày em lạy mẹ lạy cha

Đi theo một sợi tơ hồng

Về với anh thành vợ thành chồng

Tình yêu nhiều đứt nối

Ta xin rừng một chiếc giường con

Xin đất một chiếc ấm nhỏ

Một đời người mà chiến chinh nhiều quá

Em níu giường níu chiếu đợi anh

Em trát những người con trai đẹp

Đợi anh

Chỉ mong anh về

áo rách cũng thơm

Chiếc chạn nhỏ với vài đôi đũa mộc

Anh cứ tưởng sau chiến tranh thì toàn là hạnh phúc

Chúng ta đã từng vỏ võ đợi nhau

Nhưng không phải em ơi, cuốc kêu không phải thế

Trưa nay có điều gì mà cuốc kêu như xé

Tôi mất hai người anh

Cả hai đều rất trẻ

Sáng nay lại có người hàng xóm chạy sang

Mỗi lần sau đám tang

Lòng ai cũng héo

Dạ ai cũng sầu

Tôi cứ tưởng không ai còn xấu nữa

Tôi cứ tưởng tốt với nhau bao nhiêu cũng còn chưa đủ

Nhưng không phải, trời ơi, cuốc kêu không phải thế.

Giếng nước than lắm kẻ chao chân

Khu vườn than: có những con sên ngấp nghé lên trời

Qua mùa hoa thì bướm cũng bay đi

Tôi ngồi buồn như lá sen rách

Cuốc kêu gì mà khắc khoải trưa nay

Tôi ngồi buồn tôi đếm ngón tay

Có mười ngón tay đếm đi đếm lại

Đếm đi đếm lại trời ngả sang chiều.

Chúng ta bị cái chết gạt về một phía

Bị hư danh gạt về một phía

Phải vượt mấy trùng khơi mới bắt gặp nụ cười.

Vừa bắt gặp nụ cười

Thì lại nghe tiếng cuốc.

7-1989

BAO GIỜ TRỞ LẠI

(Hoàng Trung Thông)

Các anh đi

Ngày ấy đã lâu rồi

Xóm làng tôi còn nhớ mãi

Các anh đi

Bao giờ trở lại

Xóm làng tôi trai gái vẫn chờ mong

Làng tôi nghèo

Nho nhỏ bên sông

Gió bắc lạnh lùng

Thổi vào mái rạ

Làng tôi nghèo

Gió mưa tơi tả

Trai gái trong làng vất vả ngược xuôi

Các anh về mái ấm nhà vui

Tiếng hát câu cười

Rộn ràng xóm nhỏ

Các anh về tưng bừng trước ngõ

Lớp đàn em hớn hở theo sau

Mẹ già bịn rịn áo nâu

Vui đàn con nhỏ rừng sâu mới về

Từ lưng đèo

Dốc núi mù che

Các anh về

Xôn xao làng tôi bé nhỏ

Nhà lá đơn sơ

Nhưng tấm lòng rộng mở

Nồi cơm nấu dở

Bát nước chè xanh

Ngồi vui kể chuyện tâm tình bên nhau

Anh giờ đánh giặc nơi đâu

Chiềng Vàng, Vụ Bản, hay vào Trị Thiên

Làng tôi thắng lợi vụ chiêm

Lúa thêm xanh ngọn, khoai lên thắm vồng

Giảm tô hai vụ vừa xong

Đêm đêm ánh đuốc dân công rực đường

Dẫu rằng núi gió đèo sương

So anh máu nhuộn chiến trường thấm chi

Bấm tay tính buổi anh đi

Mẹ thường vẫn nhắc: biết khi nào về?

Lúa xanh xanh ngắt chân đê

Anh đi là để giữ quê quán mình

Cây đa, bến nước, sân đình

Lời thề nhớ buổi mít tinh lên đường

Hoa cau thơm ngát đầu nương

Anh đi là giữ tình thương dạt dào

Các anh đi

Khi nào trở lại

Xóm làng tôi

Trai gái vẫn chờ mong

Chờ mong chiến dịch thành công

Xác thù chất núi bên sông đỏ cờ

Anh đi chín đợi mười chờ

Tin thường thắng trận, bao giờ về anh?

BỜ SÔNG VẪN GIÓ

(Trúc Thông)

Lá ngô lay ở bờ sông

Bờ sông vẫn gió

người không thấy về

Xin người hãy trở về quê

một lần cuối...một lần về cuối thôi.

Về thương lại bến sông trôi

Về buồn lại đã một đời tóc xanh

Lệ xin giọt cuối để dành

Trên phần mộ mẹ nương mình bóng cha

Cây cau cũ giại hiên nhà

Còn nghe gió thổi sông xa một lần.

Con xinngắn lại đường gần

một lần...rồi mẹ hãy dần dần đi...

BẾN ĐÒ NGÀY MƯA

(Anh Thơ)

Tre rũ rợi ven bờ chen ướt át

Chuối bơ phờ đầu bến đứng dầm mưa.

Và dầm mưa dòng sông trôi dào dạt

Mặc con thuyền cắm lại đậu chơ vơ.

Trên bến vắng, đắm mình trong lạnh lẽo

Vài quán hàng không khách đứng xo ro.

Một bác lái ghé buồm vào hút điếu

Mặc bà hàng sù sụ sặc hơi, ho.

Ngoài đường lội họa hoằn người đến chợ

Thúng đội đầu như đội cả trời mưa.

Và họa hoằn một con thuyền ghe chở

Rồi âm thầm bến lại lặng trong mưa.

THĂM LÚA

(Trần Hữu Thung)

Mặt trời càng lên tỏ

Bông lúa chín thêm vàng

Sương treo đầu ngọn gió

Sương lại càng long lanh.

Bay vút tận trời xanh

Chiền chiện cao cùng hót

Tiếng chim nghe thánh thót

Văng vẳng khắp cánh đồng

Đứng chống cuộc em trông

Em thấy lòng khấp khởi

Bởi vì em nhớ lại

Một buổi sớm mai ri

Anh tình nguyện ra đi

Chiền chiện cao cùng hót

Lúa cũng vừa sẫm hột

Em tiễn anh lên đường

Chiếc xắc mây anh mang

Em nách mo cơm nếp

Lúa níu anh trật dép

Anh cúi sửa vội vàng

Vượt cánh đồng tắt ngang

Đến bờ ni anh bảo

"Ruộng mình quên cày xáo

Nên lúa chín không đều

Nhớ lấy để mùa sau

Nhà cố làm cho tốt"

Xa xa nghe tiếng hát

Anh thấy rộn trong lòng

Sắp đến chỗ người dông

Anh bảo em ngoái lại

Cam ba lần ra trái

Bưởi ba lần ra hoa

Anh bước chân đi ra

Từ ngày đầu phòng ngự

Bước qua kì cầm cự

Anh có gửi lời về

Cầm thư anh mân mê

Bụng em giừ phấp phới

Anh đang mùa thắng lợi

Lúa em cũng chín rồi

Lúa tốt lắm anh ơi

Giải thi đua em giật

Xoè bàn tay bấm đốt

Tính cũng bốn năm ròng

Ai cũng bảo đừng mong

Riêng em thì vẫn nhớ

Chuối đầu vườn đã lổ

Cam đầu ngõ đã vàng

Em nhớ ruộng nhớ vườn

Không nhớ anh răng được

Mùa sau kề mùa trước

Em vác cuốc thăm đồng

Lúa sây hạt nặng bông

Thấy vui vẻ trong lòng

Em mong ngày chiến thắng.

(1-1-1950)

CỔ LŨY CÔ THÔN

(Phạm Thiên Thư)

Bên kia là Thu Xà

mộ Bích Khê cỏ úa

Cổ Lũy Cô Thôn

hàng dừa xa xăm nước mắt

Không mất đi đâu trong vô

hình kia những cuộc giao tranh

còn bạc trên cát, còn đỏ trên đất

giọt nắng chưa lụi tàn

không dễ gì quên đi được

câu thơ còn vương cây ngô đồng

không dễ gì xóa đi người xa ấy

như xóa bụi gương

Vùng cửa sông chiều nay im ắng quá

những đồng mía hồn ai lay

Cổ Lũy Cô Thôn cùng nấm mộ thi nhân

giấu niềm riêng số phận

tre đang ngâm trong bùn đen ngày tháng

chờ đợi vút lên cao cao ngôi nhà

gió như ai tát một cái cực đau

lại vuốt ve tha thứ.

NÓI SAO CHO VỢI

(Thu Trang)

Pari tối nay tuyết đổ

Rơi rơi phủ trắng phố phường

Hoa đèn tăng phần rực rỡ

Kinh thành bát ngát sắc hương

Ánh sáng ắt hẳn màn sưonưg

Chen chân trên khắp ngả đường

Vui tươi trai thanh gái lịch

Hồn nhiên họ đón xuân sang

Chân bước mà lòng miên man

Quê ơi xa cách muôn vàn

Không khóc mà lòng thổn thức

Nói sao cho vợi niềm thương

Pari bát ngát sắc hương

Quê tôi giờ này ai biết

Chắc bên mái tranh đạm bạc

Vườn rau là bãi chiến trường

Tôi đi giữa vầng ánh sáng

Nhìn thiên hạ đón xuân sang

Nghe câu hỏi thầm đau buốt

Bao giờ mùa xuân Việt Nam?

Bao giờ xuân Thanh bình sang?

Mùa xuân thống nhất quê hương

Mùa xuân Tự do Độc lập

Mùa xuân không đượm tóc tang!

Trong hồn day dứt mênh mang

Quê tôi miền Bắc miền Nam

Chắc đang hào hùng chiến đấu

Ngăn bàn tay giặc hung tàn

Giữa muôn hương sắc huy hoàng

Tôi không thấy mùa xuân sang

Hồn tôi ở phương trời ấy

Tôi đợi mùa xuân Việt Nam!

MƯA ĐÊM LỀU VÓ

(Trần Huyền Trân)

Mưa lũ ao bèo mưa trắng đêm

Cây bờ ngơ ngác nước đang lên

Lều tôi kiến đã rời lên mái

Bà lão chài lochửa có thuyền

Vó nghèo được nước đã lê thê

Đàn cá gian hồ nhảy nhót đi

Cả cụm bèo xanh nằm cạn mãi

Cũng như cất cánh gọi không về.

Tôi ở lều gianh Cống Trắng này

Chạnh lòng cá nhảy với chim bay

Đêm sầu kẽo kẹt ngư bà thức

Giăng phải hồn tôi một lưới đầy.

90.

BÊN MỘ CỤ NGUYỄN DU

(Vương Trọng)

Tưởng rằng phận bạc Ðạm Tiên

ngờ đâu cụ Nguyễn Tiên Ðiền nằm đây

Ngẩng trời cao, cúi đất dày

Cắn môi tay nắm bàn tay của mình

Một vùng cồn bãi trống trênh

Cụ cùng thập loại chúng sinh nằm kề

Hút tầm chẳng cánh hoa lê

Bạch đàn đôi ngọn gió về nỉ non

Xạc xào lá cỏ héo hon

Bàn chân cát bụi, lối mòn nhỏ nhoi

Lặng im bên nấm mộ rồi

Chưa tin mình đã đến nơi mình tìm

Không cành để gọi tiếng chim

Không hoa cho bướm mang thêm nắng trời

Không vầng cỏ ấm tay người

Nén hương tảo mộ cắm rồi lại xiêu

Thanh minh trong những câu Kiều

Rưng rưng con đọc với chiều Nghi Xuân

Cúi đầu tưởng nhớ vĩ nhân

Phong trần còn để phong trần riêng ai

Bao giờ cây súng rời vai

Nung vôi, chở đá tượng đài xây lên

Trái tim lớn giữa thiên nhiên

Tình thương nối nhịp suốt nghìn năm xa...

NHỚ HUẾ QUÊ TÔI

(Thanh Tịnh)

Sông núi vươn dài tiếp núi sông

Cò bay thẳng cánh nối đồng không

Có người bảo Huế xa, xa lắm

Nhưng Huế quê tôi ở giữa lòng.

Mười một năm trời mang Huế theo

Đèo cao nắng tắt bóng cheo leo

Giọng hò mái đẩy vờn mây núi

Man mát sông Hương lướt đỉnh đèo

Tôi gặp bao người xứ Huế xa

Đèn khuya thức mãi chí xông pha

Mở đường giải phóng về quê mẹ

Dựng khắp non sông bóng xóm nhà

Có bao người Huế không về nữa.

Gửi đá ven rừng chép chiến công

Có mồ liệt sỹ nâng lòng đất.

Buồm phá Tam Giang gió thổi lồng.

Nặng trĩu trăm năm bóng cổ thành

Bao lần máu đỏ nhuộm đồng xanh

Cờ sao ngày ấy buồn cung cấm

Sông nước xôn xao núi chuyển mình

Bao độ thu về, thu lại qua

Huế tôi thăm thẳm nhớ con xa

Mỗi lần phượng nở rung màu đỏ

Càng giục canh sương rộn tiếng gà.

(1956)

MÀU THỜI GIAN

(Đoàn Phú Tứ)

Sớm nay tiếng chim thanh

Trong gió xanh

Dìu vương hương ấm thoảng xuân tình

Ngàn xưa không lạnh nữa, Tần Phi

Ta lặng dâng nàng

Trời mây phảng phất nhuốm thời gian

Màu thời gian không xanh

Màu thời gian tím ngát

Hương thời gian không nồng

Hương thời gian thanh thanh

Tóc mây một món chiếc dao vàng

Nghìn trùng e lệ phụng quân vương

Trăm năm tình cũ lìa không hận

Thà nép mày hoa thiếp phụ chàng

Duyên trăm năm đứt đoạn

Tình muôn thuở còn hương

Hương thời gian thanh thanh

Màu thời gian tím ngát

ĐÂY THÔN VĨ DẠ

(Hàn Mặc Tử)

Sao anh không về chơi thôn Vỹ

Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên

Vườn ai mướt quá xanh như ngọc

Lá trúc che ngang mặt chữ điền

Gió theo lối gió, mây đường mây

Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay

Thuyền ai đậu bến sông trăng đó

Có chở trăng về kịp tối nay?

Mơ khách đường xa, khách đường xa

Áo em trắng quá nhìn không ra

Ở đây sương khói mờ nhân ảnh

Ai biết tình ai có đậm đà

NHỚ VỢ

(Cầm Vĩnh Ui)

Tôi nhớ vợ tôi lắm

Xin anh về hai ngày

Nhà tôi ở Mường Lay

Có con sông Nậm Rốm

Ngày kia tôi sẽ đến

Lại cầm súng được ngay

Tôi càng bắn đúng Tây

Vì tay có hơi vợ

Cho tôi đi, đừng sợ

Tôi không chết được đâu

Vì vợ tôi lúc nào

Cũng mong chồng mạnh khoẻ

Cho tôi đi anh nhé

Về ôm vợ hai đêm

Vợ tôi nó sẽ khen

Chồng em nên người giỏi

Ngày kia tôi về tới

Được đi đánh cái đồn

Hay được đi chống càn

Là thế nào cũng thắng

Nếu có được trên tặng

Tôi sẽ rọc đôi liền

Gửi cho vợ một nửa.

EM TẮM

(Bạc Văn Ùi)

Sao anh lại rình

Trộm xem em tắm

Da của em ngần trắng

Da cha mẹ cho em

Tay của em lấm lem

Tay của than của bụi

Tay của rừng, của núi

Tay của đất, của nương

Em tắm xong lại sạch

Vẫn ngát thơm hoa rừng

Da của em trắng ngần

Là của anh tất cả

Không phải người xa lạ

Việc gì mà trộm xem

Em tắm suối giữa mường

Tắm trong mối yêu thương

Có anh đang đứng giữ

Chớ để Tây nó mường.

MỘT NGÀY TA NGOÁI LẠI

(Đinh Thị Thu Vân)

Rồi sẽ có một ngày ta ngoái lại

Bạn bè ơi, khi ấy có còn nhau

Cơn lốc đời đưa đẩy bạn về đâu

Ta ngoái lại tìm nhau, e mất dấu

Ta ngoái lại tìm nhau, mong ẩn náu

Góc bạn bè yên ấm cảm thông ơi

Ta ngoái lại rụng rời đôi cánh mỏi

Góc bạn bè tin cậy, bớt chơi vơi

Ta ngoái lại tìm nhau, đừng sỏi đá

Đừng dập vùi chi nữa trái tim hoang

thôi đừng nhớ đừng quên đừng xa vắng

Xin một lần tha thứ thuở lang thang

Tha thứ nhé bạn ơi ngày cay đắng

Ta quẩn quanh nuôi giưxót xa mình

Tha thứ nhé những niềm vui không vóc dáng

Thủa đam mê bè bạn khuất xa dần...

Rồi sẽ có một ngày, sau tháng ngày dâu bể

Chúng mình cùng ngoái lại tìm nhau

Ta nói yêu thương khi mắt đổi thay màu

Bàn tay héo cầm lâu cho ấm mãi

Trái tim héo, nụ cười xưa dẫu héo

Chỉ xin đừng tàn lụi chút niềm tin

Dẫu mong manh vụn vỡ chẳng nguyên lành

Xin hãy có một này nhen nhúm lại.

TỔ QUỐC TA BAO GIỜ ĐẸP THẾ NÀY CHĂNG

(Chế Lan Viên)

Hỡi sông Hồng tiếng hát bốn nghìn năm!

Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng?

- Chưa đâu! Và ngay cả trong những ngày đẹp nhất

Khi Nguyễn Trãi làm thơ và đánh giặc,

Nguyễn Du viết Kiều, đất nước hóa thành văn,

Khi Nguyễn Huệ cưỡi voi vào cửa Bắc.

Hưng Đạo diệt quân Nguyên trên sóng Bạch Đằng...

Những ngày tôi sống đây là ngày đẹp hơn tất cả

Dù mai sau đời muôn vạn lần hơn:

Trái cây rơi vào áo người ngắm quả,

Đường nhân loại đi qua bóng lá xanh rờn,

Mặt trời đến mỗi ngày như khách lạ,

Gặp mỗi mặt người đều muốn ghé môi hôn...

Cha ông xưa từng đấm nát tay trước cửa cuộc đời,

Cửa vẫn đóng và Đời im im khóa

Những pho tượng chùa Tây Phương không biết cách trả lời

Cả dân tộc đói nghèo trong rơm rạ

Văn Chiêu hồn từng thấm giọt mưa rơi!

Có phải cha ông đến sớm chăng và cháu con thì lại muộn?

Dẫu có bay giữa trăng sao cũng tiếc không được sống phút giây bây

giờ

Buổi đất nước của Hùng Vương có Đảng,

Mỗi người dân đều được thấy Bác Hồ,

Thịt xương ta, giặc phơi ngoài bãi bắn

Lại tái sinh từ Pắc Bó, Ba Tơ...

Không ai có thể ngủ yên trong đời chật

Buổi thủy triều vẫy gọi những vầng trăng.

Mỗi gié lúa đều muốn thêm nhiều hạt,

Gỗ trăm cây đều muốn hóa nên trầm,

Mỗi chú bé đều nằm mơ ngựa sắt,

Mỗi con sông đều muốn hóa Bạch Đằng...

Ôi! Trường Sơn vĩ đại của ta ơi!

Ta tựa vào ngươi, kéo pháo lên đồi,

Ta tựa vào Đảng ta, lên tiếng hát,

Dưới chân ta, đến đầu hàng Đờ-cát,

Rồng năm móng vua quan thành bụi đất,

Mỗi trang thơ đều dội tiếng ta cười!

Đều lộng hương thơm những cánh đồng hợp tác

Chim cu gần, chim cu gáy xa xa...

Ruộng đoàn tụ nên người thôi chia cắt,

Đêm no ấm, giọng chèo khuya khoan nhặt,

Lúa thêm mùa khi lúa chín về ta.

Rồi với đôi tay trắng từ Đinh, Lý, Trần, Lê...

Đảng làm nên công nghiệp.

Điện trời ta là sóng nước sông Hồng

An Dương Vương hãy dậy cùng ta xây sắt thép,

Loa thành này có đẹp mắt Người chăng?

Ong bay nhà khu Tỉnh ủy Hưng Yên

Mật đồng bằng mùa nhãn ngọt môi em

Cây xanh ngắt đất bạc mầu Vĩnh Phúc...

Ôi! Cái thuở lòng ta yêu Tổ quốc

Hạnh phúc nào không hạnh phúc đầu tiên?

Ôi, cái buổi sinh thành và tái tạo

Khi thiếu súng và khi thì thiếu gạo

Nhưng phù sa đẻ ra những Cà Mau thịnh vượng mai sau.

Dẫu là Chúa cũng sinh từ ruột máu,

Ta đẻ ra đời, sao khỏi những cơn đau?

Hãy biết ơn vị muối của đời cho thơ chất mặn!

Ôi! Thương thay những thế kỷ vắng anh hùng,

Những đất nước thiếu người cầm thanh gươm nghìn cân ra trận,

Nhà thơ sinh đồng thời với mưa phùn và những buổi hoàng hôn,

Cả xứ sở trắng một màu mây trắng,

Ai biết mây trên trời buồn hơn hay thơ mặt đất buồn hơn?

Chọn thời mà sống chăng? Anh sẽ chọn năm nào đấy nhỉ?

- Cho tôi sinh ra buổi Đảng dựng xây đời,

Mắt được thấy dòng sông ra gặp bể,

Ta với mẻ thép gang đầu là lứa trẻ sinh đôi,

Nguyễn Văn Trỗi ra đi còn dạy chúng ta cười...

Cho tôi sinh giữa những ngày diệt Mỹ,

Vóc nhà thơ đứng ngang tầm chiến lũy

Bên những dũng sĩ đuổi xe tăng ngoài đồng và hạ trực thăng rơi.

Nhà viết Hồ Tây gần ngày kỷ niệm Đảng (1965)

BẾP LỬA

(Bằng Việt)

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm,

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm,

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.

Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói,

Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi,

Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy.

Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu,

Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay.

Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa,

Tu hú kêu trên những cánh đồng xa.

Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà?

Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế,

Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế.

Mẹ cùng cha bận công tác không về,

Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe,

Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học,

Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc.

Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà,

Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?

Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi,

Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi,

Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh.

Vẫn vững lòng, bà dặc cháu đinh ninh:

"Bố ở chiến khu bố còn việc bố,

Mày có viết thư chớ kể này kể nọ,

Cứ bảo nhà vẫn được bình yên".

Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen!

Một bếp lửa lòng bà luôn ủ sẵn,

Một bếp lửa chứa niềm tin dai dẳng,

Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa!

Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ,

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm,

Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm,

Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi,

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui,

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ.

Ôi kỳ lạ và thiêng liêng - bếp lửa!

Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói trăm tàu,

Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả,

Nhưng vẫn chẳng bao giờ quên nhắc nhở,

Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?

VƯỜN TRONG PHỐ

(Lưu Quang Vũ)

Trong thành phố có một vườn cây mát

Trong triệu người có em của ta

Buổi trưa nắng bầy ong đi kiếm mật

Vào vườn rồi ong chẳng nhớ lối ra

Vườn em là nơi đọng gió trời xa

Hoa tím chim kêu bàng thưa lá nắng

Con nhện đi về giăng tơ trắng

Trái tròn căng mập nhựa sinh sôi

Nơi ban mai cỏ ướt sương rơi

Một hạt nhỏ mơ hồ trên má

Hơi lạnh nào ngón tay cầm se giá?

Suốt cuộc đời cũng chẳng hiểu vì sao...

Nơi đêm khuya vọng lại tiếng còi tàu

Bỗng nhớ xa xôi những miền đất nước

Nơi bài hát lên đường ta hẹn ước

Nơi góc vườn ta để quên chùm hoa...

Nơi vòm lá rì rào xao động cơn mưa

Quả ngọt chín khi mùa ve lại đến

Những chân trời màu hồng, những chân trời màu tím

Những ngôi sao bàng bạc cả hoàng hôn

Nơi lá chuối che nghiêng như một cánh buồm

Cánh buồm xanh đi về trong hạnh phúc

Se sẽ chứ, không cánh buồm bay mất

Qua dịu dàng ẩm ướt của làn môi

Dưa hấu bổ ra thơm suốt ngày dài

Em cũng mát lành như trái cây mùa hạ

Nước da nâu và nụ cười bỡ ngỡ

Em như cầu vồng bảy sắc hiện sau mưa

Đến bây giờ đánh giặc anh đi xa

Nhìn lại mảnh vườn xưa thấy hẹp

Biết bao điều anh còn chưa nói được

Rối rít trong lòng một nỗi em em

Rừng rậm đèo cao anh đã vượt lên

Theo tiếng gọi con tàu ngày bé dại

Vườn không níu được bước chân ở lại

Nhưng lá còn che mát suốt đường anh

Mảnh vườn em vẫn là mảnh vườn xanh

Nơi ban đầu lòng ta ươm tổ mật

Nơi ta hái những chùm thơ thứ nhất

Nơi thu sang mây trắng vẫn bay về

THƯƠNG VỢ

(Trần Tế Xương)

Quanh năm buôn bán ở mom sông

Nuôi đủ năm con với một chồng.

Nuôi đủ năm con với một chồng

Lặn lội thân cò khi quãng vắng

Eo xèo mặt nước buổi đò đông.

Một duyên hai nợ, âu đành phận

Năm nắng mười mưa, dám quản công

Cha mẹ thói đời ăn ở bạc!

Có chồng hờ hững cũng như không!

MỤC LỤC

1. Nguyên tiêu - Hồ Chí Minh

2. Ngày hòa bình đầu tiên - Phùng Khắc Bắc

3. Những bóng người trên sân ga - Nguyễn Bính

4. Tạm biệt Huế - Thu Bồn

5. Vào chùa - Đồng Đức Bốn

6. Sư đoàn - Phạm Ngọc Cảnh

7. Chiếc xe xác qua phường Dạ Lạc - Văn Cao

8. Núi đôi - Vũ Cao

9. Bên kia sông Đuống - Hoàng Cầm

10. Tràng Giang - Huy Cận

11. Dọn về làng - Nông Quốc Chấn

12. Quê hương - Nguyễn Bá Chung

13. Say đi em - Vũ Hoàng Chương

14. Miền trung - Hoàng Trần Cương

15. Đường về quê mẹ - Đoàn Văn Cừ

16. Anh đừng khen em - Lâm Thị Mỹ Dạ

17. Nguyệt cầm - Xuân Diệu

18. Cô bộ đội ấy đã đi rồi - Phạm Tiến Duật

19. Tây tiến - Quang Dũng

20. Lên Côn Sơn - Khương Hữu Dụng

21. Đò lèn - Nguyễn Duy

22. Chiều - Hồ Dzếnh

23. Thăm mả cũ bên đường - Tản Đà

24. Cha tôi - Lê Đạt

25. Mẹ và quả - Nguyễn Khoa Điềm

26. Núi Mường Hung dòng sông Mã - Cầm Giang

27. Mắt buồn - Bùi Giáng

28. Hai sắc hoa Tigon - TTKH

29. Đọc thơ Ức Trai - Sóng Hồng

30. Bài thơ tình ở Hàng Châu - Tế Hanh

31. Trở về quê nội - Ca Lê Hiến

32. Đêm mưa - Hoàn

33. Những đứa trẻ chơi trước cửa đền - Thi Hoàng

34. Cửu Long giang ta ơi - Nguyên Hồng

35. Đêm nay Bác không ngủ - Minh Huệ

36. Nỗi niềm Thị Nở - Quang Huy

37. Đường khuya trở bước - Đinh Hùng

38. Người về - Hoàng Hưng

39. Đồng chí - Chính Hữu

40. Khi con Tu hú - Tố Hữu

41. Lên Cấm Sơn - Thôi Hữu

42. Lời nói dối nhân ái - Trang Thế Hy

43. Gánh nước đêm - Á Nam Trần Tuấn Khải

44. Tỳ Bà - Bích Khê

45. Gửi Bác Trần Nhuận Minh - Trần Đăng Khoa

46. Thu điếu - Nguyễn Khuyến

47. Bến Mi Lăng - Yến Lan

48. Tháp Chàm - Văn Lê

49. Ông đồ - Vũ Đình Liên

50. Đèo cả - Hữu Loan

51. Viếng bạn - Hoàng Lộc

52. Tiếng thu - Lưu Trọng Lư

53. Nhớ rừng - Thế Lữ

54. Một vị tướng về hưu - Nguyễn Đức Mậu

55. Những mùa trăng mong chờ - Lê Thị Mây

56. Dặn con - Trần Nhuận Minh

57. Hội Lim - Vũ Đình Minh

58. Khóc người vợ hiền - Tú Mỡ

59. Cuộc chia ly màu đỏ - Nguyễn Mỹ

60. Quê hương - Giang Nam

61. Thị Màu - Anh Ngọc

62. Nhớ - Hồng Nguyên

63. Trời và Đất - Phan Thị Thanh Nhàn

64. Người đàn bà ngồi đan - Ý Nhi

65. Nhớ máu - Trần Mai Ninh

66. Mẹ - Nguyễn Ngọc Oánh

67. Bông và Mây - Ngô Văn Phú

68. Muôn vàn tình thương yêu trùm lên khắp quê hương - Việt Phương

69. Đợi - Vũ Quần Phương

70. Tên làng - Y Phương

71. Lời mẹ dặn - Phùng Quán

72. Có khi nào - Bùi Văn Quốc

73. Tự hát - Xuân Quỳnh

74. Áo lụa Hà Đông - Nguyên Sa

75. Bài thơ của một người yêu nước - Trần Vàng Sao

76. Người đẹp - Lò Ngân Sủi

77. Đồng dao cho người lớn - Nguyễn Trọng Tạo

78. Tống biệt hành - Thâm Tâm

79. Dấu chân qua trảng cỏ - Thanh Thảo

80. Đất nước - Nguyễn Đình Thi

81. Những người đàn bà gánh nước sông - Nguyễn Quang Thiều

82. Nghe tiếng cuốc kêu - Hữu Thỉnh

83. Bao giờ trở lại - Hoàng Trung Thông

84. Bờ sông vẫn gió - Trúc Thông

85. Bến đò ngày mưa - Anh Thơ

86. Thăm lúa - Trần Hữu Thung

87. Cổ lũy cô thôn - Phạm Thiên Thư

88. Nói sao cho vợi - Thu Trang

89. Mưa đêm lều vó - Trần Huyền Trân

90. Bên mộ cụ Nguyễn Du - Vương Trọng

91. Nhớ Huế quê tôi - Thanh Tịnh

92. Màu thời gian - Đoàn Phú Tứ

93. Đây thôn Vĩ Dạ - Hàn Mặc Tử

94. Nhớ vợ - Cầm Vĩnh Ui

95. Em tắm - Bạc Văn Ùi

96. Một ngày ta ngoái lại - Đinh Thị Thu Vân

97. Tổ quốc ta bao giờ đẹp thế này chăng - Chế Lan Viên

98. Bếp lửa - Bằng Việt

99. Vườn trong phố - Lưu Quang Vũ

100. Thương vợ - Trần Tế Xương

---//---

100 BÀI THƠ HAY NHẤT THẾ KỶ XX

(Sưu tầm)