POREMEĆAJ METABOLIZMA POREMEĆAJ METABOLIZMA UGLJENIH HIDRATAUGLJENIH HIDRATA

Diabetes mellitusDiabetes mellitus

(grčki: (grčki: sacharonsacharon, šećer), šećer)U krvi: monosaharidiU krvi: monosaharidiU tkivima: glikogenU tkivima: glikogen

Hranom se unose sve tri vrsteHranom se unose sve tri vrste

Polisaharid skrobPolisaharid skrob se unosi hranom (polimer se unosi hranom (polimer glukoze, alfa glikozidni lanac u zrnastim glukoze, alfa glikozidni lanac u zrnastim biljkama)biljkama). Njegovi glavni sastojci su: amiloza . Njegovi glavni sastojci su: amiloza (20%) i amilopektin (80%).(20%) i amilopektin (80%).

Od Od disaharida saharozadisaharida saharoza (ili sukroza)- secer (ili sukroza)- secer iz secerne trskeiz secerne trske

laktoza- mlijecni secerlaktoza- mlijecni secer

HidrolitiHidrolitiččka razgradnja skrobaka razgradnja skroba

PtijalinPtijalin i i d diijastaza iz gujastaza iz guššterateraččee-- ((do do maltoze, malih kolimaltoze, malih količčina D-glukoze i alfa-ina D-glukoze i alfa-limit dekstrinalimit dekstrina (korica hljeba) (korica hljeba)

probava glukoze uz pomoprobava glukoze uz pomoćć enzima koji enzima koji se nalaze u crijevse nalaze u crijevimaima: pet ili : pet ili ššest vrsta est vrsta maltazamaltaza (za potpunu hidrolizu maltoze), (za potpunu hidrolizu maltoze), izomaltazaizomaltaza (za potpunu hidrolizu alfa- (za potpunu hidrolizu alfa-limit dekstrina), po dva tipa limit dekstrina), po dva tipa laktazelaktaze i i saharazesaharaze

Carbohydrate DigestionCarbohydrate Digestion

Transport UH kroz staničnu Transport UH kroz staničnu membranumembranu

Monosaharidi difunduju u stanicu Monosaharidi difunduju u stanicu zahvaljujući prenosiocuzahvaljujući prenosiocu

Disaharidi se izlučuju urinomDisaharidi se izlučuju urinom

U krvi cirkulira samo glukoza – konačni U krvi cirkulira samo glukoza – konačni produkt pretvorbe monosaharidaprodukt pretvorbe monosaharida

Konačni produkt probave UH su: Konačni produkt probave UH su:

(80%) glukoza, fruktoza i galaktoza(80%) glukoza, fruktoza i galaktoza

apsorbiraju se u portalnu krv, a kada apsorbiraju se u portalnu krv, a kada prođu kroz jetru optok krvi ih raznosi po prođu kroz jetru optok krvi ih raznosi po cijelom tijelu cijelom tijelu

Važno da se UH prenesu kroz staničnu Važno da se UH prenesu kroz staničnu membranu u citoplazmu stanice membranu u citoplazmu stanice

Difunduju čestice sa MM manja od 100 Difunduju čestice sa MM manja od 100

MM glukoze, galaktoze i fruktoze je oko 180MM glukoze, galaktoze i fruktoze je oko 180

monosaharidi lako prolaze kroz staničnu monosaharidi lako prolaze kroz staničnu membranu, uz pomoć prijenosnog sistema membranu, uz pomoć prijenosnog sistema

Nosač je protein male MM, djeluje u oba Nosač je protein male MM, djeluje u oba pravca, a sam transport je proprocionalan pravca, a sam transport je proprocionalan gradijentu difuzije. gradijentu difuzije.

Glukoza u krviGlukoza u krvi

jedini monosaharid jedini monosaharid stalnostalno prisutan u krvi prisutan u krvi Razlozi:Razlozi:- glukoza čini 80-100% monosaharida koji se glukoza čini 80-100% monosaharida koji se

apsorbiraju iz probavnog trakta, a samo rijetko apsorbiraju iz probavnog trakta, a samo rijetko galaktoza i fruktozagalaktoza i fruktoza

- Fruktoza (tokom apsorpcije u crijevima) i Fruktoza (tokom apsorpcije u crijevima) i galaktoza (u jetri) prelaze u glukozugalaktoza (u jetri) prelaze u glukozu

Molekula glukoze (CMolekula glukoze (C66HH1212OO66))(molekula glukoze u obliku prstena, kakvu (molekula glukoze u obliku prstena, kakvu

srećemo u vodenoj otopini)srećemo u vodenoj otopini)

Koncentracija glukoze u krviKoncentracija glukoze u krvi

Normalna glikemija varira u uskim Normalna glikemija varira u uskim granicama izmeđugranicama između

3.89-5.84 mmol/l3.89-5.84 mmol/l krvi krvi ili ili 70-100 µg na 100 ml krvi.70-100 µg na 100 ml krvi.

inzulin i glukagoninzulin i glukagon

beta cellsbeta cells, which secrete insulin and , which secrete insulin and amylinamylin

alpha cellsalpha cells, which secrete glucagon, which secrete glucagondelta cellsdelta cells, which secrete somatostatin, which secrete somatostatingamma cellsgamma cells, which secrete a polypeptide, which secrete a polypeptide

glukoza je jedina hranjiva tvar koju glukoza je jedina hranjiva tvar koju mozak, eritrociti, retina i zametni mozak, eritrociti, retina i zametni epitelepitel mogu koristiti u tolikoj mjeri da mogu koristiti u tolikoj mjeri da namaknu dovoljno energije namaknu dovoljno energije

Ako se konc Gluk u krvi naglo Ako se konc Gluk u krvi naglo poveća dva do tri puta, i održava na poveća dva do tri puta, i održava na toj razinitoj razini, sekrecija Inz znatno se , sekrecija Inz znatno se povećava, a pri tome se razlikuju tri povećava, a pri tome se razlikuju tri stadija:stadija:

1.1. 5 min nakon povećanja glukoze u krvi, 10X se 5 min nakon povećanja glukoze u krvi, 10X se povećava koncentracije INZ, koje se u povećava koncentracije INZ, koje se u narednih 5-10 minuta gotovo upola vrati prema narednih 5-10 minuta gotovo upola vrati prema normalinormali

2.2. Nakon 15 min sekrecija INZ se ponovo Nakon 15 min sekrecija INZ se ponovo povećava i dostiže novi plato za 2-3 sata i tada povećava i dostiže novi plato za 2-3 sata i tada je sekrecija obično još i veća nego u prvoj fazi je sekrecija obično još i veća nego u prvoj fazi

3.3. U razdoblju od 1-2 tjedna sekrecija U razdoblju od 1-2 tjedna sekrecija INZ se povećava još i više, pa često INZ se povećava još i više, pa često postaje i dva puta većom nego što je postaje i dva puta većom nego što je bila nakon prvih nekoliko satibila nakon prvih nekoliko sati

Ova tri stadija se objašnjavaju:Ova tri stadija se objašnjavaju:

a)a) Početno pražnjenje ranije stvorenog INZ u Početno pražnjenje ranije stvorenog INZ u Langerhansovim otocimaLangerhansovim otocima

b)b) Aktivacija enzima koji u toku narednih sati Aktivacija enzima koji u toku narednih sati povećavaju proizvodnju INZpovećavaju proizvodnju INZ

c)c) Hipertrofije beta-stanica u toku tjedan-dvaHipertrofije beta-stanica u toku tjedan-dva

Funkcija pankreasaFunkcija pankreasa

2 vrste tkiva:2 vrste tkiva:- acinusi (luče probavni sok u acinusi (luče probavni sok u

duodenum)duodenum)- Langerhansovi otoci Langerhansovi otoci αα- stanice luče - stanice luče

glukagon, glukagon, ββ-stanice luče inzulin (U -stanice luče inzulin (U DM - hijalinizacije DM - hijalinizacije ββ-stanica a također -stanica a također ove stanice ne sadrže niti sekrecijska ove stanice ne sadrže niti sekrecijska zrnca)zrnca)

InzulinInzulin

Peptid sa 51 AKPeptid sa 51 AKMM 5,808MM 5,808

2 lanca AK koji su disulfidnim vezovima 2 lanca AK koji su disulfidnim vezovima vezani (ako se odvoje dolazi do vezani (ako se odvoje dolazi do inaktivacije inzulina)inaktivacije inzulina)

Inz djeluje tek pošto se veže za staničnu Inz djeluje tek pošto se veže za staničnu membranumembranu

Pen systemPen system

Kemijska građa inzulinaKemijska građa inzulina

The insulin receptor (IR)The insulin receptor (IR) is a is a ttransmembrane ransmembrane gglycoproteinlycoprotein, , composed of 2composed of 2αα and 2 and 2ββ domains. domains.

.. ItsIts intracellular tyrosine intracellular tyrosine kinase kinase

domain is activated by domain is activated by binding of insulin, leadingbinding of insulin, leading to a to a cascade of signaling events. cascade of signaling events.

-Tyrosine Kinase receptors are the locks in which the insulin key fits- Involved in signal transduction(insulin hormone being 1st messenger)

Inzulin kao lijekInzulin kao lijek

Inzulin kao lijekInzulin kao lijek

Frederick Banting Frederick Banting otkrio inzulin kao otkrio inzulin kao lijek (1922)lijek (1922)

dobio Nobelovu dobio Nobelovu nagradu za rad na nagradu za rad na inzulinu (inzulinu (19231923). ).

Otkriće inzulinaOtkriće inzulina

Frederick Sanger Frederick Sanger (rođen 1918) otkrio (rođen 1918) otkrio inzulin te za svoj rad inzulin te za svoj rad dobio Nobelovu dobio Nobelovu nagradu nagradu 1958.1958.g.g.

Ponovo dobio Ponovo dobio Nobelovu nagradu za Nobelovu nagradu za hemiju 1980 hemiju 1980 (istraživanje (istraživanje nukleinskih kiselina)nukleinskih kiselina)

Opća dejstva inzulinaOpća dejstva inzulina

Povećava prodiranje glukoze u ćeliju, i transport Povećava prodiranje glukoze u ćeliju, i transport AKAK

smanjuje osjetljivost masnog tksmanjuje osjetljivost masnog tkiiva prema lipazi i va prema lipazi i time snižava nivo SMK (inhibira lipolizu). time snižava nivo SMK (inhibira lipolizu).

djeluje antiketogeno (smanjuje sagorijevanje djeluje antiketogeno (smanjuje sagorijevanje masti i koncentracija acetil-koenzima-A i masti i koncentracija acetil-koenzima-A i stvaranje ketotijela) stvaranje ketotijela)

Insulin affects many organsInsulin affects many organs::

It sIt stimulattimulateses skeletal muscle skeletal muscle fibersfibers..

It sIt stimulattimulateses liver cells liver cells..

It It actactss on fat cells on fat cells

It iIt inhibitnhibitss production of production of certaincertain enzymeenzyme..

In each case, insulin triggersIn each case, insulin triggers these effects by binding to thethese effects by binding to the insulin receptorinsulin receptor..

glucoseuptake

glycogen synthesis

protein synthesis

amino acids uptake

enzymeproduction

glycogenbreaking

fat synthesis

Dejstvo inzulina na metabolizam Dejstvo inzulina na metabolizam UHUH

Postoje tri osnovna učinka inzulina:Postoje tri osnovna učinka inzulina:

1.1. Inzulin pospješuje metabolizam UHInzulin pospješuje metabolizam UH

2.2. Smanjuje koncentraciju glukoze u krviSmanjuje koncentraciju glukoze u krvi

3.3. Povećava zalihe glikogenaPovećava zalihe glikogena

Transport inzulinaTransport inzulina

kroz staničnu membranukroz staničnu membranu

Regulacija lučenja inzulinaRegulacija lučenja inzulina

1.1. Povratna sprega (feed back) (u prvoj Povratna sprega (feed back) (u prvoj fazi hiperglikemija nije povećane fazi hiperglikemija nije povećane produkcije inzulina, nego produkcije inzulina, nego oslobađanja oslobađanja gotovog inzulina iz zrnaca beta-gotovog inzulina iz zrnaca beta-stanicastanica, a u kasnijoj fazi podstiče , a u kasnijoj fazi podstiče sintezu inzulina)sintezu inzulina)

Bifazna Bifazna kriva inzulinske sekrecijekriva inzulinske sekrecije

Kriva inzulinske sekrecijeKriva inzulinske sekrecije

Inhibitori i inaktivatori inzulinaInhibitori i inaktivatori inzulinaBiološki aktivan inzulin?????Biološki aktivan inzulin?????

1.1. Defekt konverzije proinzulina u inzulin Defekt konverzije proinzulina u inzulin (pacijent ima inzulina u krvi, ali je neaktivan)(pacijent ima inzulina u krvi, ali je neaktivan)

2.2. Strukturno abnormalan inzulin (zamjena Strukturno abnormalan inzulin (zamjena aminokiselinskih ostataka u kritičnom aminokiselinskih ostataka u kritičnom mjestu inzulina)mjestu inzulina)

3. Abnormalni receptori za inzulin (inzulinemija je 3. Abnormalni receptori za inzulin (inzulinemija je normalna, ali stanice je ne koriste)normalna, ali stanice je ne koriste)

4. Defekt spajanja sa inzulinskim receptorima 4. Defekt spajanja sa inzulinskim receptorima (sekrecija inzulina je normalna, receptori (sekrecija inzulina je normalna, receptori vezuju inzulin, ali je daljnji intracelulearni vezuju inzulin, ali je daljnji intracelulearni transport poremećen transport poremećen zbog defekta u internom zbog defekta u internom transmisionom sistemutransmisionom sistemu

Šećerna bolestŠećerna bolest

Diabetes mellitusDiabetes mellitus

Nedostatak biološki aktivnog inzulinaNedostatak biološki aktivnog inzulina

Etiologija bolestiEtiologija bolesti

U 80-90 % pacijenata sa tipom 1 nađu se cirkulirajuća U 80-90 % pacijenata sa tipom 1 nađu se cirkulirajuća antitijela na vlastite ćelije β otočića tzv. ICA (islet cell antitijela na vlastite ćelije β otočića tzv. ICA (islet cell antibodies).antibodies).

Sklonost za tip 1 je genetski uslovljenaSklonost za tip 1 je genetski uslovljena. . Osnovni gen koji Osnovni gen koji predisponira tip 1 lociran je na kratkom kraku predisponira tip 1 lociran je na kratkom kraku 6. 6. hromosoma i poznat je kao HLAhromosoma i poznat je kao HLA

Do sada je dokazano da za nastanak bolesti mogu biti Do sada je dokazano da za nastanak bolesti mogu biti odgovorne i virusne infekcijeodgovorne i virusne infekcije ( (MumpsMumps, Co, Coxackiexackie, , RubeolaRubeola))

Konačno događanje, može biti uzrokovano iznenadnim Konačno događanje, može biti uzrokovano iznenadnim stresom kao što su infekcije u kojima se broj beta-stanica stresom kao što su infekcije u kojima se broj beta-stanica smanji ispod 5-10 %smanji ispod 5-10 %

tip 2 je u mnogo jačem genskom odnosu nego tip 1tip 2 je u mnogo jačem genskom odnosu nego tip 1

udruženost tip-a 2 sa pretilošćuudruženost tip-a 2 sa pretilošću

Nastaje zbog poremećenog lučenja inzulina i bolesnici Nastaje zbog poremećenog lučenja inzulina i bolesnici sačuvaju približno 50 % broja beta-stanicasačuvaju približno 50 % broja beta-stanica

Dijabetes se javlja u 3-4 generacija iste porodice Dijabetes se javlja u 3-4 generacija iste porodice

Nasljedna bolest sama po sebi neće izazvati šećernu Nasljedna bolest sama po sebi neće izazvati šećernu bolest, ali dodatni faktori opterećuju promet ugljikohidrata i bolest, ali dodatni faktori opterećuju promet ugljikohidrata i povećavaju mogućnost pojave bolestipovećavaju mogućnost pojave bolesti

Uzročnici i faktori rizikaUzročnici i faktori rizika

Nasljeđe

Diabetes mellitus

3Vanjski faktori

2Autoimuni proces

-promjena genetske strukture(HLA antigen odgovoran za dijbetes tipa 1).

-etiološki faktori koji stvaraju uslove za pokretanje procesa koji vode destrukciji beta stanica ili promjeni njihove funkcije.

-način življenja-ishrana(gojaznost)-tjelesna aktivnost-tjelesna inaktivnost-deficit proteina u ishrani-toksini koji djeluju na gušteraču.-virusne infekcije-bakterijske infekcije-stres-alkoholizam

Nasljedni faktori utiču na:Nasljedni faktori utiču na:

povećanje osjetljivosti beta-stanica na viruse povećanje osjetljivosti beta-stanica na viruse razvojem autoimunih antitijela protiv sopstvenih ćelija razvojem autoimunih antitijela protiv sopstvenih ćelija

pankreasapankreasa degenerativnim promjenama na ćelijama koje rezultiraju degenerativnim promjenama na ćelijama koje rezultiraju

promjenom strukture i nedjelotvornošću inzulinapromjenom strukture i nedjelotvornošću inzulina

Dijabetes prati druge bolestiDijabetes prati druge bolesti

hroničnog alkoholizma hroničnog alkoholizma upale ili karcinoma pankreasaupale ili karcinoma pankreasa različitih endokrinih poremećaja (akromegalija, hipertireoza, različitih endokrinih poremećaja (akromegalija, hipertireoza,

Kušingov sindrom), hemohromatoza, virusna oboljenjaKušingov sindrom), hemohromatoza, virusna oboljenja

Gojaznost Gojaznost

U oko 60 % odraslih dijabetičaraU oko 60 % odraslih dijabetičara

Kod gojaznih osoba sa vremenom se smanjuje osjetljivost Kod gojaznih osoba sa vremenom se smanjuje osjetljivost beta-stanica na povećanje koncentracije glukoze u krvi, a beta-stanica na povećanje koncentracije glukoze u krvi, a osim toga smanjuje se broj inzulinskih receptora u ciljnim osim toga smanjuje se broj inzulinskih receptora u ciljnim tkivimatkivima

Ovo reguliše smanjenu isporuku šećera ćelijama i Ovo reguliše smanjenu isporuku šećera ćelijama i posljedničnim povećanju njegovog nivoa u krviposljedničnim povećanju njegovog nivoa u krvi

Ostali faktori Ostali faktori

Postoje i drugi faktori koji pospješuju nastanak ove bolesti: Postoje i drugi faktori koji pospješuju nastanak ove bolesti: sklonost ka unošenju većih količina slatkišasklonost ka unošenju većih količina slatkiša smanjena fizička aktivnostsmanjena fizička aktivnost prelazni period kod muškaraca i žena (klimakterijum)prelazni period kod muškaraca i žena (klimakterijum) sklonost ka infekcijama,prehladama i zapaljenjimasklonost ka infekcijama,prehladama i zapaljenjima rađanje krupnog djeteta (4 kg)rađanje krupnog djeteta (4 kg) stresstres povredepovrede hirurške intervencijehirurške intervencije

Nasljedni činioci uvjetuju sklonost nekih Nasljedni činioci uvjetuju sklonost nekih ljudi ka šećernoj bolestiljudi ka šećernoj bolesti

svi podaci ukazuju da način života,a svi podaci ukazuju da način života,a naročito prehrana i tjelovježba mogu naročito prehrana i tjelovježba mogu odrediti da li će se ta nasljedna sklonost odrediti da li će se ta nasljedna sklonost zaista i iskazati u obliku šećerne bolestizaista i iskazati u obliku šećerne bolesti

DMDM

sysy u kome postoji sistemski poremećaj u kome postoji sistemski poremećaj metabolizma ugljenih hidrata, masti i metabolizma ugljenih hidrata, masti i proteina zbog apsolutnog ili relativnog proteina zbog apsolutnog ili relativnog nedostatka biološki nedostatka biološki aktivnog inzulina a aktivnog inzulina a sa posljedičnom hiperglikemijom koja sa posljedičnom hiperglikemijom koja dovodi do pojave hroničnih komplikacija dovodi do pojave hroničnih komplikacija na malim i velikim krvnim žilama, živcima na malim i velikim krvnim žilama, živcima ii bazalnim membranama različitih tkiva bazalnim membranama različitih tkiva

Postoji nekoliko teorija o nastanku šećerne bolesti :Postoji nekoliko teorija o nastanku šećerne bolesti :

1. Teorija apsolutnog deficita inzulina1. Teorija apsolutnog deficita inzulina

((prema kojoj se bolest razvija usljed prestanka lučenja prema kojoj se bolest razvija usljed prestanka lučenja ovog hormonaovog hormona))

2. Autoimuna teorija2. Autoimuna teorija

((insistira na činjenici da imuni sistem u određenim insistira na činjenici da imuni sistem u određenim patološkim slučajevima može da izazove uništenje patološkim slučajevima može da izazove uništenje Langerhansovih ostrvaca i da dovede do posljedičnog Langerhansovih ostrvaca i da dovede do posljedičnog razvoja dijabetesarazvoja dijabetesa) )

3. Teorija o antagonistima inzulina3. Teorija o antagonistima inzulina ( (hormoni , masne hormoni , masne kiseline i dr.) kiseline i dr.)

Patofiziologija dijabetesaPatofiziologija dijabetesa

kada nema inzulina:kada nema inzulina:

1.1. Smanjeno iskorištavanje glukoze u Smanjeno iskorištavanje glukoze u stanicama organizmastanicama organizma

2.2. Znatno pojačana mobilizacija masti iz Znatno pojačana mobilizacija masti iz masnih skladišta, što dovodi do masnih skladišta, što dovodi do taloženja masti i pojave arterosklerozetaloženja masti i pojave arteroskleroze

3.3. Smanjeno odlaganje proteina u Smanjeno odlaganje proteina u tkivima organizma tkivima organizma

Dijabetes u ljudiDijabetes u ljudi

Dijabetes mladih ljudi- Dijabetes mladih ljudi- juvenilni dijabetesjuvenilni dijabetes: javlja : javlja se u djetinjstvuse u djetinjstvu

povećana osjetljivost pema inzulinu unesenom povećana osjetljivost pema inzulinu unesenom spolja, sa sklonošću prema ketozi i acidozi. spolja, sa sklonošću prema ketozi i acidozi. Smanjena je proizvodnja inzulina u pankreasu, Smanjena je proizvodnja inzulina u pankreasu, te u krvi ima malo ili gotovo nikako inzulina. te u krvi ima malo ili gotovo nikako inzulina.

otpornost prema preparatima sulfonil-ureje, koji otpornost prema preparatima sulfonil-ureje, koji su djelotvorni pri DM odrasle gojazne osobe su djelotvorni pri DM odrasle gojazne osobe

Dijabetes odraslih osoba- adultni Dijabetes odraslih osoba- adultni dijabetesdijabetes

morfologija beta-stanica je normalna morfologija beta-stanica je normalna Povećana inzulinemija ne odgovara Povećana inzulinemija ne odgovara

apsolutnim vrijednostima glukoze u krvi, a apsolutnim vrijednostima glukoze u krvi, a deficit inzulina se utvrđuje na osnovu GTT. deficit inzulina se utvrđuje na osnovu GTT.

To je lakši DM, na njega djeluju preparati To je lakši DM, na njega djeluju preparati sulfonil-ureje, ketoacidoza je rijetka pojavasulfonil-ureje, ketoacidoza je rijetka pojava

Postoje i prijelazni oblici između ova dva tipa Postoje i prijelazni oblici između ova dva tipa dijabetesa.dijabetesa.

Regulacija sekrecije inzulinaRegulacija sekrecije inzulina

Hiperglikemija povećavaHiperglikemija povećava nivo intracelularnog nivo intracelularnog

ATP-aATP-a

Smanjen izlazak K iz Smanjen izlazak K iz ćelijećelije

Povećanje intracelularnog Povećanje intracelularnog CaCa

Sekrecija inzulinaSekrecija inzulina

Action of Insulin on the CellAction of Insulin on the CellMetabolism

Type I Diabetes CellType I Diabetes Cell

Type II DiabetesType II Diabetes

Tip ITip I

Nasljeđe i Tip INasljeđe i Tip IStepen podudarnosti ispod 50%, da je Stepen podudarnosti ispod 50%, da je

nasljedno bila bi blizu 100% (monozigotni nasljedno bila bi blizu 100% (monozigotni blizanci)blizanci)

Tip ITip I

Virus, hrana, kemikalije: oštećenje Virus, hrana, kemikalije: oštećenje pankreasapankreasa

Monociti, makrofagi, T limfMonociti, makrofagi, T limfAntitijela protiv antigena beta ćelije u krviAntitijela protiv antigena beta ćelije u krviTzv. Latentno stanje ili predijabetesTzv. Latentno stanje ili predijabetesDg. dijabeta.- kada inzulin ne može održati Dg. dijabeta.- kada inzulin ne može održati

normoglikemijunormoglikemiju

PolidipsijaPolidipsija PoliurijaPoliurija PolifagijaPolifagija

Od ostalih simptomaOd ostalih simptoma NokturijaNokturija ZamorZamor AnoreksijaAnoreksija Gubitak težineGubitak težine InfekcijeInfekcije

Faktori rizika za diabetes mellitus tip 1:Faktori rizika za diabetes mellitus tip 1:

prisustvo autoimunih bolesti prisustvo autoimunih bolesti Nasljeđe (1-2% Nasljeđe (1-2% odod majk majke, e, 3-6% kada je 3-6% kada je

otac dijabetičar; 6% kada je blizanac otac dijabetičar; 6% kada je blizanac dijabetičar i 36% kada je riječ o dijabetičar i 36% kada je riječ o jednojajčanim blizancima)jednojajčanim blizancima)

virusne infekcije i stres u kombinaciji sa virusne infekcije i stres u kombinaciji sa nasljeđemnasljeđem

mala tjelesna težina na rođenjumala tjelesna težina na rođenju

Šećerna bolest tipa 2Šećerna bolest tipa 2Nasljedna sklonost uvjetovana mutacijom Nasljedna sklonost uvjetovana mutacijom

genagena

Smanjena osjetljivost tkiva na Smanjena osjetljivost tkiva na inzulinsko djelovanje i smanjena inzulinsko djelovanje i smanjena sposobnost beta ćelija da izluče sposobnost beta ćelija da izluče inzulin-inzulin-

U MLADIH-TIP 2 ZBOG MUTACIJE U MLADIH-TIP 2 ZBOG MUTACIJE GENA ZA GLUKOKINAZUGENA ZA GLUKOKINAZU

tip 2 tip 2

Genetski uticaj važanGenetski uticaj važan Hiperplazija beta stanicaHiperplazija beta stanica Poremećeno i nedovoljno Poremećeno i nedovoljno

lučenje inzulinalučenje inzulina Rezistencija inzulinskog Rezistencija inzulinskog

djelovanja na ciljne djelovanja na ciljne stanicestanice

Nastaje kao posledica Nastaje kao posledica raznih abnormalnosti na raznih abnormalnosti na nivou perifernih tkiva nivou perifernih tkiva (česte kožne zaraze, (česte kožne zaraze, amenoreja, impotencija, amenoreja, impotencija, smetnje vida)smetnje vida)

SMANJENA OSJETLJIVOST TKIVA NA INZ SMANJENA OSJETLJIVOST TKIVA NA INZ DJELOVANJE POVEĆAVA PROIZVODNJU DJELOVANJE POVEĆAVA PROIZVODNJU GLUKOZE U JETRI I SMANJUJE GLUKOZE U JETRI I SMANJUJE UTROŠAK GLUKOZE U TKIVIMAUTROŠAK GLUKOZE U TKIVIMA

BETA ĆELIJE NEmogu POVEĆAti BETA ĆELIJE NEmogu POVEĆAti PROIZVODNJU INZULINA DA BI PROIZVODNJU INZULINA DA BI KOMPENZOVALE TKIVNU OSJETLJIVOST KOMPENZOVALE TKIVNU OSJETLJIVOST NA INZULIN (NA INZULIN (HIPERGLIKEMIJA SA HIPERGLIKEMIJA SA HIPERINZULINEMIJOM)HIPERINZULINEMIJOM)

Hiperglikemija smanjuje prenos glukoze, a Hiperglikemija smanjuje prenos glukoze, a hiperinzulinemija smanjuje broj receptora hiperinzulinemija smanjuje broj receptora za inzulin! Time se smanjuje osjetljivost za inzulin! Time se smanjuje osjetljivost tkiva na inzulin.tkiva na inzulin.

Beta ćelije se ostećuju i luče manje Beta ćelije se ostećuju i luče manje inzulina inzulina ((HIPERGLIKEMIJA SA HIPERGLIKEMIJA SA HIPOINZULINEMIJOM)HIPOINZULINEMIJOM)

HiperglikemijaHiperglikemija

1.manjak inzulina1.manjak inzulina2.inzulinsku neosjetljivost (antagonisti 2.inzulinsku neosjetljivost (antagonisti

inzulina: hormon rasta, inzulinska AT, AT inzulina: hormon rasta, inzulinska AT, AT na inzulinske receptore)na inzulinske receptore)

NORMALLY IN THE BODY: NORMALLY IN THE BODY:

DIABETES TYPE 2: INSULIN DIABETES TYPE 2: INSULIN RESISTANCERESISTANCE

Faktori rizika za Faktori rizika za DMDM tip tip 22::

životna dob >/= 45 godinaživotna dob >/= 45 godina tjelesna neaktivnosttjelesna neaktivnost rasa/etnička pripadnostrasa/etnička pripadnost pozitivna obiteljska anamneza za dijabetespozitivna obiteljska anamneza za dijabetes rođenje djeteta teškog > 4kgrođenje djeteta teškog > 4kg prethodni gestacijski dijabetesprethodni gestacijski dijabetes prekomjerna tjelesna težina (BMI >/= 25kg/m2)prekomjerna tjelesna težina (BMI >/= 25kg/m2) hipertenzijahipertenzija kardiovaskularne bolestikardiovaskularne bolesti HDL holesterol < 0,9mmol/lHDL holesterol < 0,9mmol/l Trigliceridi >2,82mmol/lTrigliceridi >2,82mmol/l Sindrom policističnih ovarijaSindrom policističnih ovarija

Blagi oblici: smanjena tolerancija GTTBlagi oblici: smanjena tolerancija GTTTeži: hiperglikemija na tašte, glukozurija Teži: hiperglikemija na tašte, glukozurija Osmotska diureza: celularna i Osmotska diureza: celularna i

ekstracelularna dehidratacijaekstracelularna dehidratacijaPOLIDIPSIJA, POLIURIJA, POLIFAGIJAPOLIDIPSIJA, POLIURIJA, POLIFAGIJA

Stadijumi bolestiStadijumi bolesti

Predijabetes -potencijalniPredijabetes -potencijalni

Latentni ili stresni dijabetesLatentni ili stresni dijabetes

Manifestni dijabetesManifestni dijabetes

Hemijski ili asimptomatski dijabetesHemijski ili asimptomatski dijabetes

1. Potencijalni dijabetes1. Potencijalni dijabetes

najranija faza i ne mora se razviti DM najranija faza i ne mora se razviti DM (izraženo genetsko opterećenje, naslijeđena (izraženo genetsko opterećenje, naslijeđena sklonost) sklonost)

Predispozicije za ovaj DM:Predispozicije za ovaj DM:- roditelji sa šećernom bolestiroditelji sa šećernom bolesti- dijete sa velikom tjelesnom težinom na rođdijete sa velikom tjelesnom težinom na rođ- roditelj ili trudnica sa latentnim dijabetesomroditelj ili trudnica sa latentnim dijabetesom- povišena razina inzulinemijepovišena razina inzulinemije

- U preddijabetičkom stanju nema laboratorijskih U preddijabetičkom stanju nema laboratorijskih znakova poremećaja metabolizma UHznakova poremećaja metabolizma UH

- Opterećenje glukozom (GTT) ne otkriva Opterećenje glukozom (GTT) ne otkriva poremećajporemećaj

- Interesantan za kliničara jer se može spriječiti Interesantan za kliničara jer se može spriječiti (izbjegavanje onih činilaca koji mogu povećati (izbjegavanje onih činilaca koji mogu povećati potrebu za inzulinom: gojenje, trudnoća, potrebu za inzulinom: gojenje, trudnoća, infekcije, dugotrajna febrilna stanja, stanja infekcije, dugotrajna febrilna stanja, stanja koja podstiču lučenje kortizola)koja podstiču lučenje kortizola)

2. Latentni dijabetes2. Latentni dijabetes

Nema simptoma DM, nema spontane Nema simptoma DM, nema spontane hiperglikemijehiperglikemije

Pošto se otkriva opterećenjem, neki ga zovu Pošto se otkriva opterećenjem, neki ga zovu kemijskim dijabetesomkemijskim dijabetesom

Inzulinemija raste nakon hiperglikemičkog Inzulinemija raste nakon hiperglikemičkog stimulusa sa zakašnjenjem i ostaje duže, stimulusa sa zakašnjenjem i ostaje duže, te provocira u latentnom dijabetesu te provocira u latentnom dijabetesu hipoglikemijehipoglikemije

kriva nakon enteralnog opterećenja sa 100g kriva nakon enteralnog opterećenja sa 100g glukoze je tipična za ovaj tip dijabetesa. glukoze je tipična za ovaj tip dijabetesa.

Kriva opterećenja glukozomKriva opterećenja glukozom polazna glikemija je u normalnim granicama ispod polazna glikemija je u normalnim granicama ispod

5,55mmol/l; nakon 30, 60 i 90 minuta glikemija je iznad 5,55mmol/l; nakon 30, 60 i 90 minuta glikemija je iznad normalnog plafona, iznad 8,8mmol/l i ne vraća se na normalnog plafona, iznad 8,8mmol/l i ne vraća se na

normalu nakon 120 minuta.normalu nakon 120 minuta.

3. Manifestni dijabetes3. Manifestni dijabetes

klinički i biokemijski znaci poremećaja klinički i biokemijski znaci poremećaja metabolizma UH: poliurija, polidipsija, metabolizma UH: poliurija, polidipsija, glukozurija, hiperglikemija, hiperlipemija te glukozurija, hiperglikemija, hiperlipemija te manje ili više izražena ketozamanje ili više izražena ketoza

Prelazi u tzv. kronični dijabetes, pri kojem Prelazi u tzv. kronični dijabetes, pri kojem se javljaju karakteristične promjene u se javljaju karakteristične promjene u velikim krvnim sudovima velikim krvnim sudovima (makroangiopatije)(makroangiopatije)

Dodatni faktori koji opterećuju promet Dodatni faktori koji opterećuju promet UH i povećavaju mogućnost pojave UH i povećavaju mogućnost pojave

bolesti:bolesti:

- gojaznost i preobilna shranagojaznost i preobilna shrana- stanje stresa, naročito u mlađih ljudistanje stresa, naročito u mlađih ljudi- ishrana bogata UH u dobi pubertetaishrana bogata UH u dobi puberteta- trudnoćatrudnoća- infekcije (naročito virusne adenotropne)infekcije (naročito virusne adenotropne)

Osnovni načini liječenja Osnovni načini liječenja šećerne bolestišećerne bolesti

1.1. Pravilnom prehranomPravilnom prehranom ((potrebna svim pacijentimapotrebna svim pacijentima))

2.2. Pojačanom tjelesnom aktivnošćuPojačanom tjelesnom aktivnošću ((potrebna svim pacijentimapotrebna svim pacijentima) )

3.3. Lijekovima za snižavanje glukoze u krviLijekovima za snižavanje glukoze u krvi((potrebne pacijentima kojima to odredi liječnikpotrebne pacijentima kojima to odredi liječnik))

4.4. Edukacijom / zdravstveni odgoj o dijabetesuEdukacijom / zdravstveni odgoj o dijabetesu((potrebna svim pacijentimapotrebna svim pacijentima) )

5.5. Samokontrolom nivoa glukoze u krvi Samokontrolom nivoa glukoze u krvi te glukoze i acetona u mokraćite glukoze i acetona u mokraći

6.6. Izbjegavanje hipoglikemijeIzbjegavanje hipoglikemije

Komplikacije šećerne bolestiKomplikacije šećerne bolesti

RetinopatijaRetinopatija KataraktaKatarakta HipertenzijaHipertenzija Oštećenje bubrega progresivnoOštećenje bubrega progresivno Rana koronarna srčana bolestRana koronarna srčana bolest Oboljenja perifernih krvnih sudovaOboljenja perifernih krvnih sudova NeuropaNeuropatijatija Povećan rizik za infekcijePovećan rizik za infekcije

1. Normalna retina1. Normalna retina 2. Neproliferativna2. Neproliferativna

dijabetična retinopatijadijabetična retinopatija

3.Proliferativna 3.Proliferativna dijabetičnadijabetična

retinopatijaretinopatija

Dijabetično stopaloDijabetično stopalo

Hypertension is a condition in which blood pressure remains higher than normal over a period of time.

Diabetes is a disease that damages the kidneys slowly over time. High levels of blood glucose (blood sugar) damage the kidneys. Waste products build up in the blood. If nothing is done, the kidneys may stop working.

Not everyone with diabetes develops kidney disease.

KataraktaKatarakta

Poremećaj metabolizma Poremećaj metabolizma glikogenaglikogena

(pri razgradnji glikogena u procesu (pri razgradnji glikogena u procesu glikogenolize glikogenolize glavni krajnji produkt je glukoza, a u skeletnoj glavni krajnji produkt je glukoza, a u skeletnoj muskulaturi pirogrožđana i mliječna kiselina) muskulaturi pirogrožđana i mliječna kiselina)

GlikogenolizeGlikogenolize su oboljenja sa abnormalnim su oboljenja sa abnormalnim metabolizmom glikogenametabolizmom glikogena

GLIKOGENOLIZEGLIKOGENOLIZE

Tip I (von Gierkeova bolest; Tip I (von Gierkeova bolest; hepatorenalna glikogenoza)hepatorenalna glikogenoza)

Tip II (Pompeova bolest)Tip II (Pompeova bolest)Tip III (Corijeva bolest)Tip III (Corijeva bolest)Tip IV (Andersenova bolest)Tip IV (Andersenova bolest)Tip V (MacArdleova bolest)Tip V (MacArdleova bolest)Tip VI (Hersova bolest)Tip VI (Hersova bolest)

Tip I (von Gierkeova bolest; hepatorenalna Tip I (von Gierkeova bolest; hepatorenalna glikogenoza)glikogenoza)

NajčešćaNajčešća deficitdeficit glukozo-6-fosfataze,glukozo-6-fosfataze, enzim koji pretvara enzim koji pretvara

otcjepljeni glukozo-6-fosfat u glukozu.otcjepljeni glukozo-6-fosfat u glukozu.

U jetri, bubrezima i trombocitima glikogen ne U jetri, bubrezima i trombocitima glikogen ne oslobađa glukozu oslobađa glukozu

U krvi je hipoglikemija naročito ujutro, natašte U krvi je hipoglikemija naročito ujutro, natašte

Nagomilavanje glikogena u jetri i bubrezima Nagomilavanje glikogena u jetri i bubrezima (hepatomegalija i do povećanja bubrega)(hepatomegalija i do povećanja bubrega)

Tip II (Pompeova bolest)Tip II (Pompeova bolest)

generalizirana glikogenolizageneralizirana glikogenoliza

deficit lizozimske alfa-glukozidazedeficit lizozimske alfa-glukozidaze, odgovoran , odgovoran za glikogenolizu preko oligosaharida (maltoze)za glikogenolizu preko oligosaharida (maltoze)

““glikogensglikogenskka bolest srca”a bolest srca”

Skeletna muskulaturaSkeletna muskulatura

Prognoza je loša (smrt nastupa u toku prve dvije Prognoza je loša (smrt nastupa u toku prve dvije godine života)godine života)

Tip III (Corijeva bolest)Tip III (Corijeva bolest)

nedostatak nedostatak amilo-1,6-glamilo-1,6-gliikozidazekozidaze (“debranching” enzima), u razgradnji glikogena(“debranching” enzima), u razgradnji glikogena

U bočnim granama nedostaju duži lanci U bočnim granama nedostaju duži lanci glikoznih jedinica pa su kratkeglikoznih jedinica pa su kratke

Glikogenoliza nije potpuna pa dolazi do Glikogenoliza nije potpuna pa dolazi do hipoglikemije hipoglikemije

Bolest se još naziva i “limit-dextrinosis” jer Bolest se još naziva i “limit-dextrinosis” jer granični dekstrin iz molekule glikogena ne može granični dekstrin iz molekule glikogena ne može da se otcijepida se otcijepi

Tip IV (Andersenova bolest)Tip IV (Andersenova bolest)

Deficit Deficit amilo-1,4-1,6 transglikozidazeamilo-1,4-1,6 transglikozidaze, koji u , koji u glikogenu bočno povezuje uridin-difosfat-glikogenu bočno povezuje uridin-difosfat-glikozu i stvara “pupoljke” novih granaglikozu i stvara “pupoljke” novih grana

djeca umiru od ciroze jetre sa ascitesom i djeca umiru od ciroze jetre sa ascitesom i splenomegalijom prije druge godsplenomegalijom prije druge god

Tip V (MacArdleova bolest)Tip V (MacArdleova bolest)

Deficit Deficit mišićne fosforilazemišićne fosforilaze glikogen se nagomilava u poprečnoprugastoj glikogen se nagomilava u poprečnoprugastoj

muskulaturimuskulaturi Zbog poremećene glikogenolize mišići se pri Zbog poremećene glikogenolize mišići se pri

naporu brzo zamaraju naporu brzo zamaraju normalna je proizvodnja fosforilaze u jetri, normalna je proizvodnja fosforilaze u jetri,

glikemija je normalna i adrenalin i glukagon glikemija je normalna i adrenalin i glukagon izazivaju normalnu hiperglikemijuizazivaju normalnu hiperglikemiju

Mišićni glikogen 10x povećan Mišićni glikogen 10x povećan enziompatiji sa mijasteničom simptomatologijomenziompatiji sa mijasteničom simptomatologijom

Tip VI (Hersova bolest)Tip VI (Hersova bolest)

djelomični nedostatak djelomični nedostatak jetrene fosforilazejetrene fosforilaze, ,

(glikogen deponira u jetri)(glikogen deponira u jetri)ova bolest je slična tipu I pa se javljaju ova bolest je slična tipu I pa se javljaju

hipoglikemija, hiperlipidemija, acidoza i hipoglikemija, hiperlipidemija, acidoza i drugi znaci opisani kod Gierkeove bolestidrugi znaci opisani kod Gierkeove bolesti

HipoglikemijaHipoglikemija

KLINIČKI SIMPTOMI – pri koncentraciji KLINIČKI SIMPTOMI – pri koncentraciji glukoze od 2,5 mmol/lglukoze od 2,5 mmol/l

Hipoglikemija uzrokuje poremećaje:Hipoglikemija uzrokuje poremećaje:

1.1. Lučenje adrenalina (kontraregulacijski Lučenje adrenalina (kontraregulacijski hormon: znojenje, drhtanje, lupanje srcahormon: znojenje, drhtanje, lupanje srca

2.2. Poremećaj CNS (moždana Poremećaj CNS (moždana hipoenergoza: omaglica, poremećaj vida hipoenergoza: omaglica, poremećaj vida

Hipoglikemije mogu biti:Hipoglikemije mogu biti:

Izazvane (inzulin ili oralni antidijabetici, Izazvane (inzulin ili oralni antidijabetici, alkohol, postapsorpcijske-3-5 sati nakon alkohol, postapsorpcijske-3-5 sati nakon obroka)obroka)

Spontane - nakon gladovanja do 1 ili 2 Spontane - nakon gladovanja do 1 ili 2 danadana

Spontane hipoglikemijeSpontane hipoglikemije

Manjak hormona koji stimuliraju glikogenolizu Manjak hormona koji stimuliraju glikogenolizu i glukoneogenezui glukoneogenezu

Urođeni manjak enzima potrebnih za Urođeni manjak enzima potrebnih za glikogenolizu (glukoza iz jetre)glikogenolizu (glukoza iz jetre)

Npr.manjak alanina iz kojeg u jetri nastaje Npr.manjak alanina iz kojeg u jetri nastaje glukoza- kod djece hipoglikemija sa glukoza- kod djece hipoglikemija sa ketoacidozomketoacidozom

Stečene jetrene bolestiStečene jetrene bolesti

Reaktivna hipoglikemijaReaktivna hipoglikemija

funkcionalna hipoglikemija, izazavana funkcionalna hipoglikemija, izazavana prejakim lučenjem inzulina (3-4 sata prejakim lučenjem inzulina (3-4 sata nakon slatkog obroka)nakon slatkog obroka)

inzularni aparat sklon hipersekreciji, (takve inzularni aparat sklon hipersekreciji, (takve osobe često kandidati za razvoj šećerne osobe često kandidati za razvoj šećerne bolesti) bolesti)

Resekcija želuca, gastrektomija Resekcija želuca, gastrektomija

““Školska hipoglikemija” -reaktivna i Školska hipoglikemija” -reaktivna i funkcionalna (mladi organizam ima funkcionalna (mladi organizam ima hiperaktivan inzularni aparat)hiperaktivan inzularni aparat)

Ako dijete pojede obrok isključivo od Ako dijete pojede obrok isključivo od UH nakon 3-4 sata ogladni, i zbog UH nakon 3-4 sata ogladni, i zbog reaktivne hipoglikemijereaktivne hipoglikemije postane nemirno postane nemirno i razdražljivo. i razdražljivo.

I kod velikih tjelesnih napora zbog I kod velikih tjelesnih napora zbog prevelike potrošnje glukoze u tkivimaprevelike potrošnje glukoze u tkivima

HypoglycemiaThe common signs of low

blood sugar are:

Symptoms of elevated blood glucose level (Hyperglycemia)

POVEĆANO ISKORIŠTAVANJE POVEĆANO ISKORIŠTAVANJE GLUKOZEGLUKOZE

1.1. Hiperinzulinizam zbog Hiperinzulinizam zbog tumora beta tumora beta ćelija pankreasaćelija pankreasa

2.2. Mezodermalni tumori (troše glukozu, Mezodermalni tumori (troše glukozu, luče materije slične inzulinu)luče materije slične inzulinu)

3.3. KaheksijeKaheksije

4.4. Oštećenje jetreOštećenje jetre jačeg stupnja izaziva ujutro jačeg stupnja izaziva ujutro natašte hipoglikemiju natašte hipoglikemiju

Reducirano tkivo- smanjene su glikogenske Reducirano tkivo- smanjene su glikogenske rezerve rezerve

Oštećena jetra ne može da primi glukozu iz Oštećena jetra ne može da primi glukozu iz cirkulacije (ona ide u druga tkiva) cirkulacije (ona ide u druga tkiva)

Chr alkoholizam nema adekvatne Chr alkoholizam nema adekvatne glikogenolize niti glikogeneze, te je akođer glikogenolize niti glikogeneze, te je akođer smanjena razgradnja inzulinasmanjena razgradnja inzulina

Hipoglikemije u novorođenčadiHipoglikemije u novorođenčadi –oštećuje –oštećuje mozak mozak

Hipoglikemije u pacijenata sa malignomimaHipoglikemije u pacijenata sa malignomima (fibromi, sarkomi) se mogu objasniti: (fibromi, sarkomi) se mogu objasniti: povećanom potrošnjom glikoze; smanjenom povećanom potrošnjom glikoze; smanjenom glikogenolizom; smanjenom lipolizomglikogenolizom; smanjenom lipolizom

Sheehanov sidromSheehanov sidrom (hipoglikemija pri potpunoj (hipoglikemija pri potpunoj insuficijenciji hipofize) posljedica je insuficijenciji hipofize) posljedica je nedostatka STH i ACTH a eventualno i TSHnedostatka STH i ACTH a eventualno i TSH

Hipoglikemije kod insuficijencije kore Hipoglikemije kod insuficijencije kore nadbubrega,nadbubrega, zbog prevelike doze inzulina (u zbog prevelike doze inzulina (u liječenju nekih psihijatrijskih bolesnika).liječenju nekih psihijatrijskih bolesnika).