8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 1/27

PRAVILNA ISHRANA U

PREVENCIJI I LEČENJU ŠEĆERNE

BOLESTI

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 2/27

Diabetes mellitus

Grupa bolesti koju karakterišu visok nivo glukoze u krvi usleddeifcita u sekreciji insulina, u delovanju insulina ili oba.

Poremećaji metabolizma ugljenih hidrata, proteina i masti.

Hiperglikemija dovodi do niza ozbiljnih komplikacija i do preranesmrti.

Oblici:

Pre-dijabetes-poremećaj tolerancija na glukou- 140 do 199

mg/dl poremecaj glukoze na taste-100 d0 125mg/dl

Dijabetes tipa 1

Dijabetes tipa 2

Gestacijski dijabetes

Drugi oblici

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 3/27

Dijabetes tipa 2

Genetski faktoriFaktori rizika: Gojaznost

Fizička neaktivnost

Godine

Faktori sredine

Smanjeni unos dijetnih vlakana

Povećani kalorijski unos

Prekomerni unos rafinisanih

šećera, zasićenih masti

Ţivot u zatvorenom prostoru,

malo izlaganja sunčevoj

svetlosti, promenjeni dnevni

ritam, dehidratacija,Dijabetes melitus

tipa 2

Rezistencija nainsulin, deficit insulina

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 4/27

Dijabetes tipa 2

Pokazana jasna veza izmedju kontrole glikemije irazvoja komplikacija u dijabetesu, smanjenje rizika odKVB i smanjenje rizika od infarkta, šloga i smrti od KVB.

Takodje je jasno pokazan benefit od uvodjenjanutritivne terapije po uspostavljanju dijagnoze.

Terapija dijabetesa

Dijetarne intervencije

Fizička aktivnost Pracenje parametara (glikemija, lipidni profil)

Lekovi

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 5/27

Dijetarne intervencije

Pravilno balansiranje odredjenih nutrijenata u ishrani;

Eliminaciju određenih nutrijenata ili namirnica;

Potenciranje odredjenih jedinjenja u namirnicama(konzumiranje fortifikovanih namirnica);

Suplementacija hrane (konzumiranje dijetetskihsuplemenata).

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 6/27

Cilj dijetarnih intervencija

Smanjenje energetskog unosa

Zdraviji izbor hrane koji ce poboljasati kontrolu

glikemije, smanjiti krvni pritisak i poboljšati lipidni

profil

Uskladiti lekove sa nivoom glukoze

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 7/27

Ugljeni hidrati

Ugljeni hidrati: prosti ugljeni hidrati, sloţeni ugljeni hidrati (skrob),dijetna vlakna

Ne preporučuje se dijeta sa niskim sadrţajem UH

Izvori ugljenih hidrata: cela zrna ţitarica, voće, povrće, mleko sa

niţim sadrţajem masti→ dobar izvor vitamina, minerala,energije i dijetnih vlakana→ značajni u ishrani dijabetičara

Preporučuju se namirnice niskog glikemijskog indeksa →značajnopoboljšanja stanja insulinske rezistencije → normalizacija

nivoa insulina

Brojni faktori utiču na glikemijski odgovor na hranu

Kolicina ugljenih hidrata

Priroda ugljenih hidrata

Priprema hrane

Nivo intelerancije

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 8/27

Glikemijski indeks predstavlja ukupan rast nivoa glukoze u krvi nakon

konzumiranja neke hrane u odnosu na glukozu. GI moţe a i ne mora sapredstavlja brzinu rasta glikemije. To je parametar hiperglikemijskog

potencijala hrane bogate ugljenim hidratima.

0-55 56-69 70+

Šta je glikemijski indeks (GI)?

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 9/27

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 10/27

Klasifikacija Glikemijski indeks Primeri

Nizak GI ≤55

Voće i povrće (osim krompira i lubenice),

integralni hleb, pasta, leguminoze,

mleko, meso, ulja, integralni pirinač

Srednji GI 56-69 Proizvodi od celog zrna pšenice, belipirinač, sok od pomorandţe

Visok GI ≥70 Korn fleks, kuvani krompir, lubenica,

kroasani. Beli hleb, čista glukoza

Glikemijski indeks

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 11/27

Mera koja pokazuje koliko će se podići nivo glukoze u krvinakon unošenja određene količine određenog UH

Kombinuje kvalitet UH i kvantitet UH u porciji

Primer 1 - GO male jabuke

13g x 38 / 100 = 5 g

Primer 2 - GO velike jabuke 26g x 38 / 100 = 10g

Šta je glikemijsko opterećenje (GO)?

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 12/27

GI/GO

Pojedinačna porcijahrane

Nisko GO 0-10

Umereno GO 11-19

Visoko GO 20+

Celi dan

Nisko GO <80

UmerenoGO

80-120

Visoko GO >120

Nizak GI Srednji GI Visok GI

Nisko GO Cerealije

Jabuka

Šargarepa

Kikiriki

Jagode

Kukuruz

Rotkva

Ananas

Kokice

Lubenica

Integralnihleb

Srednje GO Sok od jabuke

Sok odnarandže

Banane

Krompir

Integralni

pirinač

Keks odžiatricacelog zrna,

cerealije

Visoko GO Makaroni

Špageti

Beli pirinač Pečenikrompir

Kornfleks

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 13/27

Dijetna vlakna

Dijetna vlakna su ostaci ćelija biljaka, otporni na hidrolizu enzimimahumanog digestivnog trakta, ali se delimično hidrolizuju bakterijamakolona.

Osnovna fiziološka karakteristika je nesvarljivost u tankom crevu.

Rastvorljiva dijetna vlakna imaju povoljan efekat na sniţenjeholesterola, sniţenje nivoa insulina, normalizaciju glikemije, poboljšanjelipidnog profila.

Visok unos (> 50 g), ima povoljne efekte- poboljsanje glikemije,insulinemije, i lipidnog profila. Unos od 30 g nije pokazao značajne

efekte na kontrolu glikemije. Preporuka i za dijabetičare i zdravu populaciju je da se poveća unos

hrane koja sadrţi dijetna vlakna (leguminoze, cerealije bogatevlaknima, celo zrno ţitarice, voće, povrće)

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 14/27

Dijetna vlakna

Nerastvorna:

celuloza,

pojedine hemiceluloze,

lignin

Rastvorna:

deo hemiceluloza,

pektini,

gume, sluzi,

nesvarljivi(rezistentni)

skrob

nesvarljivi oligosaharidi

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 15/27

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 16/27

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 17/27

RS je definisan kao frakcija skroba koji ne podleze digestiju utankom crevu, a u debelom crevu moţe da bude više ili manjefermentisan od strane mikroflore

Spora digestija, odnosno, oslobađanje manje količine glukoze uodnosu na količinu koju bi dao skrob, preporučuje njegovu upotrebukada je potrebno kontrolisati nivo glukoze

Metabolizam RS se pojavljuje 5-7 sati posle konzumiranja, što jesuprotno uobicajenoj skrobnoj hrani, koja se digestuje skoro odmah.

Pozitivan uticaj rezistentnog skroba na nivolipida u plazmi potvrđen je u studijama na

eksperimentalnim ţivotinjama, ali ne i uhumanim studijama.

Dijetna vlakna-rezistentni skrob

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 18/27

Dijetna vlakna- beta glukan

β-Glukan je biološki aktivan sastojak namirnica, koji rpipadagrupi polisaharida

Biološki izvori β-glukana:

ţitarice ( ovas, ječam)jestive gljive ( shiitake)

Hipoglikemijsko delovanje β-glukana

umanjuje i usporava apsorpcijuglukoze ( uticaj na glikemijski indeks)

prva zdravstvena izjava odobrenaod strane FDA

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 19/27

Zaslađivači

Fruktoza- dobra alternativa saharozi, ista

energetska vrednost, nizak glikemijski indeks

Velike doze fruktoze (15% do 20% ukupnog

energetskog unosa ima negativan uticaj na lipide. Šećerni alkoholi- niţu energetsku vrednost i niţi

glikemijski odgovor.

Veštački zaslađivači

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 20/27

Proteini

Kao i kod zdravih ljudi – 10% do 20% ukupnog

energetskog unosa.

Predpostavka je da visok unos proteina moţe da

poboljša nivo glukoze i insulina, smanji apetit iizazove sitost.

Uticaj visoko proteinske dijete kod dijabeticara nije

dovoljno ispitan.

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 21/27

Masti

Preporuke su iste kao i preporuke za prevenciju i

lečenje kardiovaskularnih bolesti.

Unos fitosterola i fitostanola

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 22/27

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 23/27

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 24/27

Biološki aktivna jedinjenja

Sastojci hrane sa povoljnim uticajem na zdravlje

Nutrijenti i ne- nutritivne komponente/fitohemikalije

Mogu biti komponente konvencionalne hrane,funkcionalne hrane, ali i dijetetskih suplemenata.

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 25/27

Biološki aktivne supstance

Omega-3 masne kiseline

Antioksidansi- studije nisu pokazale značajan efekat

Fitohemikalije

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 26/27

Dve decenije u Th dijabetesne neuropatije

Snaţan antioksidans

Kofaktor brojnih enzima u metaboličkim procesimaPovećava preuzmanje glukoze u ćeliji i poboljšava osteljivost na

insulin

Dijetarni izvori: meso, spanać, kvasac

Preporučeni unos: 200-600 mg dnevno

α-liponska kiselina

8/9/2019 Ishrana i Dijabetes

http://slidepdf.com/reader/full/ishrana-i-dijabetes 27/27

Hrom

Nekoliko manjih studije je ukazalo da su

suplementacija hromom mogla da ima ulogu terapiji

dijebetes melitusa tipa 2.

Prema FDA nema dovoljno dokaza koji bi podrţalidelovanje hroma na kontrolu glikemije kod

dijabetičara.

Suplementacija hromom se ne preporučuje ukolikopacijent unosi dovoljne količine hroma hranom (20-

25 mcg/dnevno)