10th Class Final - APSCERTapscert.gov.in/pdfs1/Value-Education/10th Class Final.pdf · 6e ‘·s¡>∑‹ $\Te\ $∑‹ eTT+

$Page 1: 10th Class Final - APSCERTapscert.gov.in/pdfs1/Value-Education/10th Class Final.pdf · 6e ‘·s¡>∑‹ $\Te\ $∑‹ eTT+$
i $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

$\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

yê#·ø£+, ñbÕ<Ûë´j·TT\ ø£s¡B|æø£

10e ‘·s¡>∑‹

sêh $<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD dü+düú

Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ, ôV’≤<äsêu≤<äT.

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

6e ‘·s¡>∑‹

i i$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

eTT+<äTe÷≥

e÷qe⁄\T dü+|òüTJe⁄\T. ‘·eT eTqT>∑&Éø√dü+ nedüs¡yÓTÆq düe÷C≤ìï ì]à+#·Tø=Hêïs¡T. á eédüú ìs¡«Vü≤D≈£î,

ø£*dæø£≥Tº>± eTqT>∑&ÉkÕ~Û+#·&ÜìøÏ, n_Ûeè~Δ bı+<ä&ÜìøÏ dü¬s’q ne>±Vü≤q, $X«dü j·T‘·\T nedüs¡+. BìøÏ

dü$Twæº‘·‘·Ô«+, |üs¡düŒsê<Ûë]‘· uÛ≤yê\T ≈£L&Ü nedüs¡+. ø±ã{Ïº e÷qe düe÷C≤\≈£î »qyÓT]–q ÄyÓ÷<äjÓ÷>∑ yÓTÆq

Á|ües¡ÔHê ìj·Te÷e[ nedüs¡+. eTq+ ø√s¡Tø=qï $<Ûä+>± eTq+ Á|üe]Ô+#· Ò+. Á|ü‹ düe÷C≤ìø° <ëìøÏ nqT>∑TDyÓTÆq

HÓ’‹ø£ ìj·Te÷e[ ñ+≥T+~. á HÓ’‹ø£ ìj·Te÷\ ãVüQfi‘ê«ìøÏ ≈£L&Ü n+‘·Ø¢q+>± ø=ìï ÄyÓ÷~‘· ñeTà&ç

ìj·Te÷\T ñ+{≤sTT.

˙‹dü÷Á‘ê\T eTq q&Ée&çøÏ e÷s¡Z<äs¡Ùø£+>± ñ+& ìj·Te÷\T. ø±ã{Ïº |æ\¢\T≈£L&Ü yê{Ïì Äø£[+|ü⁄#düTø√yê*.

HÓ’‹ø±_Ûeè~Δ n+fÒ ø=ìï ìã+<Ûäq\qT nqTdü]+#·&ÉyÓ÷ Òø£ mes√ @s¡Œ]∫q Ä<äs¡Ù qeT÷Hê\ Á|üø±s¡+q&ÉT#·Tø√e&É+

e÷Á‘·yTø±<äT. HÓ’‹ø±_Ûeè~Δ n+fÒ Á|ü‹ dü+<äs¡“¤+˝Àq÷ dü¬s’q ø±s¡D≤ìï ‘Ó\T‡ø√>∑\>∑&É+, $#·ø£åD‘√ ìs¡íj·÷ìï

rdüTø=ì <ëì Á|üø±s¡+ q&ÉT#·Tø√>∑\ kÕeTs¡ú + ø£*– ñ+&É&É+. HÓ’‹ø£ #Ó’‘·q´ n_Ûeè~Δ À ‘êqT rdüTø√uÀjT

ìs¡íj·T+‘√ ‘êqT dæús¡+>± Á|üXÊ+‘·+>± ñ+&É>∑*π> kÕeTs¡ú +≈£L&Ü ñ+≥T+~. ªªn~ Hêø£ ≤π> #ÓbÕŒs¡T. ø±ã{Ïº HqT

#düTÔHêïqTμμ nH uÛ≤eq≈£î Ç~ $s¡T<äΔ+. n+<äT#‘· ø£ e´øÏÔ ‘·q≈£î ‘êqT XÊ+‹ kÂU≤´\‘√, Á|üXÊ+‘·+>±, dæús¡+>±

ñ+&É&ÉyT HÓ’‹ø±_Ûeè~Δ kÕsê+X+. Ç+<äTø£edüs¡yÓTÆq HÓ’|ü⁄D≤´\T ø£*– ñ+&É&ÉyT JeqHÓ’|ü⁄D≤´\T. M{Ï À düeTdü qT

|ü]wüÿ]+#·Tø√e&É+ ø£\dæ|üì#j·T&É+, uÛ≤eÁ|ükÕs¡+#j·T&É+, Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+#·&É+, Ç‘·s¡T\‘√ |üs¡düŒs¡ dü+ã+<Ûë\qT

ø£*Z ñ+&É&É+ e+{Ï$ eTTKýÓTÆq$.

<äTs¡<äèwüºeXÊ‘·TÔ H&ÉT düe÷»+˝À HÓ’‹ø£ $\Te\T |ü‘·qeTÚ‘·THêïj·Tì Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ uÛ≤$düTÔHêïs¡T. eTq˝À

kÕ«s¡ú+ ô|s¡>∑&É+, <äTsêX ô|s¡>∑&É+, n$˙‹øÏ n\yê≥T|ü&É&É+, HÓ’‹ø£ ìj·Te÷e[ì ñ\¢+|òæT+#·&É+, ˝ÀuÛÑ‘·«+

ô|s¡>∑&É+, HqT Hê~ e+{Ï ne\ø£åD≤\e\¢ e´≈£îÔ\T ‘·eT J$‘êìï dü+øÏ¢wüº+ #düTø√e&É+‘√bÕ≥T düe÷»+˝Àì

yê‘êes¡D≤ìï ø£\Twæ‘·+ #düTÔHêïs¡T. Á|ü‹ ø£ÿ]˝À nXÊ+‹ ô|]–+~. HÓ’‹ø£ $\Te\ |ü‘·q+‘√bÕ≥T, ô|]–b˛‘·Tqï

ˇ‹Ô&çì, ø£qTeTs¡T>ö‘·Tqï e÷qe‘ê $\Te\T, e÷qedü+ã+<Ûë\qT >∑eTì+#·e#·TÃ. Çe˙ï ˇø£s√E˝ÀH√, ˇø£

dü+e‘·‡s¡+˝ÀH√ e∫Ãq$ ø±e⁄. eTq J$‘ê\˝À dü+j·TeTq+, düeT‘·T\´‘·, $#·ø£åD ˝À|æ+#·&ÉyT BìøÏ ø±s¡D+.

yê{Ï kÕúq+˝À <äTsêX, $ìeTj·Tyê<ä+, <√|æ&û\T #√≥T#düTø=+≥THêïsTT. yê{Ï ìø£s¡ |òü*‘·yT düe÷»+˝Àì

nuÛÑÁ<ä‘êuÛ≤e+, n|üqeTàø£+, $∫Ã¤qïyÓTÆq ≈£î≥T+ãeédüú, $\Te\|ü‘·q+, düe÷»+˝À nXÊ+‹ yê´|æ+#·&É+

yÓTT<ä\>∑Tq$.

M{Ïì n]ø£≥º&ÜìøÏ $<ä qT ø£ kÕ<Ûäq+>± uÛ≤$+∫ eTq+ $\Te\ $<ä , JeqHÓ’|ü⁄D≤´\T nH n+XÊìï ø£

Á|ü<Ûëq düu…®≈£îº>± bÕsƒ¡XÊ\ $<ä ˝À ø£≥e ‘·s¡>∑‹ qT+&ç |ü<äe ‘·s¡>∑‹ es¡≈£î Á|üyXô|≥º&É+ <ë«sê |æ\¢\T bÕsƒ¡XÊ\

$<ä |üPs¡ÔjT´dü]øÏ ùV≤‘·Tã<äΔyÓTÆq bÂs¡T\T>± m<ä>∑&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq •ø£åD bı+<äT‘ês¡T. ñqï‘·yÓTÆq $\Te\T,

yÓ’Ks¡T\T, ‘ê´>∑ãT~Δ ø£*– ñ+&ç düe÷»+|ü≥¢, |üsêés¡D+|ü≥¢, ‘√{Ïyê]|ü≥¢ düeTHê´j·T+‘√ Á|ü‹düŒ+~+# u≤<Ûä ‘êj·TT‘·

bÂs¡T\T>± m<ä>∑&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq bÕsƒ¡ Á|üD≤[ø£qT (Syllabys) sêh$<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åDdü+düú s¡÷bı+~+∫+~.

|æ\¢\T ùd«#·Ã¤>± e÷{≤¢&É&É+, Á|ü•ï+#·&É+, Á|ü‹düŒ+~+#·&É+, $#·ø£åD‘√ eéVü≤]+#·&É+ #j·T>∑\>±\ì sêh $<ë Á|üD≤[ø£

iii $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

|ü]~Û|üÁ‘·+ 2011˝Àì sêh <äèø£Œ<∏ä+ (State Vision)˝À ù|s=ÿHêïs¡T. M{Ïì <äèwæº À ô|≥Tºø=ì sêh+˝À 1 qT+&ç

10e ‘·s¡>∑‹ es¡≈£î $\Te\ $<ä , Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\ bÕsƒ¡ Á|üD≤[ø£ s¡÷bı+~+#ês¡T. nq+‘·s¡+ ‘·s¡>∑‹ yêØ>±

uÀ<ÛäHêuÛÑ düq Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤Dø√dü+ ñbÕ<Ûë´j·TT\ ø£s¡B|æø£\qT s¡÷bı+~+#ês¡T. 1e ‘·s¡>∑‹ qT+&ç 10e

‘·s¡>∑‹ es¡≈£î ô|+bı+~+#ê*‡q 18 Á|ü<Ûëq $\Te\qT >∑T]Ô+∫ Á|ü‹ ‘·s¡>∑‹˝À M{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q bÕsƒê\qT

#sêÃs¡T. n$, 1) ùd«#·Ã¤, 2) dü+‘·è|æÔ>± J$+#·&É+, 3) o\ìsêàD+, 4) Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T, 5) u≤<Ûä ‘·eVæ≤+#·&É+,

6) bı<äT|ü⁄#˚j·T&É+, 7) Äs√>∑´$\Te\T, 8) dü+düÿ è‹ dü+Á|ü<ëj·T\|ü≥¢ >ös¡e+, 9) Äs√>∑´ $\Te\T,

10) XÊÅd”Ôj·T<äèø£Œ<∏ä+, 11) Hê´j·T+, 12) XÊ+‹, ø£*dæyÓT*dæ J$+#·&É+, 12) ÁXeT$\Te, 14) ùdyêuÛ≤e+,

15) düe÷q‘·«+, k˛<äs¡uÛ≤e+, Åd”Ô\|ü≥¢ >ös¡e+, 16) C≤rj·T uÛ≤eq <XuÛÑøÏÔ, 17) ÖøÏø£‘·‘·Ô«+ eT‘·kÕeTs¡dü +,

18) Á|üC≤kÕ«eT´ $\Te\|ü≥¢ >ös¡e+. M{Ï À ÁbÕ<∏ä$Tø£kÕúsTTøÏ 12 Á|ü<Ûëq $\Te\T, ñqï‘·kÕúsTTøÏ yÓTT‘·Ô+ 18

$\Te\ Ä<Ûës¡+>± ˇø=ÿø£ÿ $\Te≈£î ‘·s¡>∑‹yêØ>± ñ|ü$\Te\qT ìsêΔ]+∫ bÕsƒê\qT bı+<äT|üsêÃs¡T.

$\Te\T Á|ü<Ûëq+>± uÀ~ÛùdÔ e#Ã$ø±e⁄. Ä#·]ùdÔ e#Ã$. ø±ã{Ïº ‘·s¡>∑‹ yêØ>± s¡÷bı+~+∫q ñbÕ<Ûë´j·T

ø£s¡B|æø£ À¢ düìïyXÊ\T, dü+|òüT≥q\ Ä<Ûës¡+>± #·]Ã+#·&É+, Ä#·]+∫ nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ&É+ e+{Ï ø£è‘ê´\‘√ ≈£L&çq

nuÛ≤´kÕ\T ñHêïsTT. #·s¡Ã\ <ë«sê yÓ’K] ìsêàD+ »s¡>±*. Ä#·s¡D <ë«sê Á|ües¡Ôq˝À e÷s¡TŒsêyê\ì Ä•+∫

bÕsƒê\qT bı+<äT|üs¡#ês¡T. M{Ïì ìs¡«Væ≤+#·&É+ eTq u≤<Ûä ‘·. ìs¡«Vü≤Drs¡T‘ÓqTï\qT >∑T]+∫ ªªñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î

dü÷#·q\Tμμ ≈£L&Ü #sêÃs¡T. nfÒ¢ $<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T ≈£L&Ü ñHêïsTT.

m+‘· eT+∫ ø£s¡B|æ¬ø’Hê ñbÕ<Ûë´j·TT&çøÏ BÛ≥T>±<äT. ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ‘êqT Ä<äs¡Ù+>± ñ+≥÷ $\Te\qT

ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ø£èwæ #j·÷*. Á|üD≤[ø±ã<äΔ+>± ‘·s¡>∑‹ yêØ>± s¡÷bı+~+∫q ø£s¡B|æø£\ Ä<Ûës¡+>± uÀ<ÛäHêuÛÑ düq

Á|üÁøÏj·T\T ìs¡«Væ≤+#ê*. eTq sêC≤´+>∑+ |”]ƒø£ À ù|s=ÿqï$<Ûä+>± ñqï‘·yÓTÆq $\Te\T, yÓ’Ks¡T\Tø£*Zq ùV≤‘·Tã<äΔyÓTÆq

bÂs¡T\T>± m<ä>∑&ÜìøÏ ñbÕ<Ûë´j·TT\T>± eTqe+‘·T ø£èwæ#j·÷*. á ø£s¡B|æø£ Àì n+XÊ\T MT≈£î ø=+‘·yTs¡≈£î

~XÊìπs›X+ #kÕÔsTT. M{Ïπø |ü]$T‘·+ ø±≈£î+&Ü n<äq|ü⁄ n+XÊ\T ≈£L&Ü ùdø£]+#·e#·TÃ. $ìjÓ÷–+#·e#·TÃ. $\Te\‘√

≈£L&çq düe÷C ìsêàD≤ìøÏ eTq á ∫qï Á|üj·T‘·ï+ >√s¡+‘·<Ó’Hê Ç~ ø=+&É+‘· yÓ\T>∑TìdüTÔ+<äH $XÊ«dü+‘√

Á|üj·T‹ï<ë›+. |òü*‘ê\T kÕ~Û<ë›+!

‘˚~ : 30`05`2014 dü+#ê\≈£î\T

düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åDdü+düú, Ä+.Á|ü., ôV’≤<äsêu≤<é.

j·T‘·ÿs¡à≈£îs¡«‘√-dü kÕ´‘Y, dü]‘√cÕ-+ ‘·sê‘·àq'

‘·‘Y Á|üj·T‘˚ïq ≈£îØ«‘·, $|üØ‘·+ ‘·T es¡®j˚T‘Y eTqTdüà è‹

@|üì #·ùdÔ n+‘·sê‘·à≈£î dü+‘·è|æÔ ø£\T>∑T‘·T+<√, Ä|üqT Ò #j·÷*. <ëìøÏ $|üØ‘·yÓTÆq |üqT\T #j·T≈£L&É<äT.

6e ‘·s¡>∑‹

iv$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

$wüj·Tì|ü⁄DT\T, m&ç{Ï+>¥

dü\Vü‰<ës¡T\T

l õ.>√bÕ Ÿ¬s&ç¶, dü+#ê\≈£î\T, sêh $<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD dü+düú, Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l düTes¡í $Hêj·Tø, ø√Ä]¶H≥sY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï.,

ôV’≤<äsêu≤<äT.

l lìyêdüT\ s¡|òüTTsê+, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

ÁbÕ.bÕ., Á>∑+<∏ädæ], >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢.

l m Ÿ.m+.Á|ükÕ<é, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

Á|ü.ñ.bÕ., dæ.|æ.m Ÿ, n+ãsYù|{Ÿ, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l |üdüT\ Á|ü‘ê|t, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

ÁbÕ.bÕ.–eTà, C…’q‘· (eT+), Ä~˝≤u≤<é õ˝≤¢.

l ã\>∑+ sêyÓ÷àVü≤Hé, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

ÁbÕ.bÕ., s¡M+Á<ä|üPsY, eTT<∏√ Ÿ (eT+), Ä~˝≤u≤<é õ˝≤¢.

l q+~>±eT øÏXÀsY≈£îe÷sY, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T,

õ.|ü.ñ.bÕ., Ç|üŒ≥÷s¡T, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.

leT‹ ¬ø.ÄsY.{Ï.m Ÿ. CÀ´‹s¡àsTT, ñ|üHê´dü≈£îsê\T,

mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<äT.

leT‹ j·TT. ãT>∑ZeTà, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T,


leT‹ $. dü«s¡í\‘·, ñbÕ<Ûë´sTTì, õ.ñ.bÕ.,

bÕ‘·|ü{Ïºdü+, b˛\es¡+, |ü•ÃeT>√<ëe] õ˝≤¢.

leT‹ n>∑T&É÷] düs¡fieTà, ñbÕ<Ûë´sTTì, ÁbÕ.bÕ.,

#Ós√¢|ü*¢, ∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢.

leT‹ |ü*¢ e÷<Ûä$, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T,

uÛ≤s¡rj·T $<ëúÛÑeHé, Ä‘·à≈£L] sêe÷sêe⁄

bÕsƒ¡XÊ\, p_¢Væ≤ Ÿ‡, ôV’≤<äsêu≤<äT.

leT‹ õ. düs¡fi≤<$, ñbÕ<Ûë´sTTì,

ÁbÕ.bÕ, >∑+>±|üPsY, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY

s¡÷bı+~+∫qyês¡T

&Üˆˆ s¡e÷<$, ñ|üHê´dü≈£îsê\T, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<äT.

l y=»sa

\ Xs¡‘Yu≤ãT, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T, d”‘ê|òü ŸeT+&ç, ôV’≤<äsêu≤<äT.

&Üˆˆ <√H|üP&ç qπsXŸ u≤ãT, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T, õ.ñ.bÕ., >√kÕŒ&ÉT, ø£s¡÷ï Ÿ õ˝≤¢.

l <√s¡y{Ï #Óqïj·T´, dü÷ Ÿ ndæôdº+{Ÿ, »>∑~Z]q>∑sY, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.

l sêeTø£ $sƒ¡ ŸXs¡à, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢.

&Üˆˆ >∑T&çùdq $wüßíÁ|ükÕ<é, dü÷ÿ Ÿ ndæôdº+{Ÿ, ø£ècÕí õ˝≤¢.

l ø£\eT≥ k˛yTX«s¡sêe⁄, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, lø±≈£îfi+ õ˝≤¢.

l ~yÓ«\ ∫Hêïsêe⁄, ‘Ó\T>∑T|ü+&ç‘·T\T, $»j·Tq>∑s¡+ õ˝≤¢.

l nj·T´>±] lìyêdüsêe⁄, dü÷ÿ Ÿ ndæôdº+{Ÿ, $»j·Tq>∑s¡+ õ˝≤¢.

düVü≤ø£]+∫qyês¡T

l düTes¡í $Hêj·Tø,

ø√Ä]¶H≥sY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï.,


&ÜˆˆmHé.ñù|+<äsY¬s&ç¶,

Ábıô|òdüsY, $<ë´Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>±~Û|ü‹,


leT‹ ¬ø.ÄsY.{Ï.m Ÿ. CÀ´‹s¡àsTT,

ñ|üHê´dü≈£îsê\T, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï.,


l {Ï.$.mdt.s¡yTXŸ,

ø√Ä]¶H≥sY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï.,


v $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ø£è‘·»„‘·\T

ªª$\Te\ $<ä ` JeqHÓ’|ü⁄D≤´\Tμμ ø£s¡B|æø£ / yê#·ø±\qT s¡÷bı+~+#·&É+˝À ‘·eT neT÷\ýÓTÆq dü\Vü‰\T,

dü÷#·q\T n+<äCÒdæ nedüs¡yÓTÆq kÕeTÁ–ì Ç∫Ã Áb˛‘·‡Væ≤+∫q ô|<ä›\≈£î, Äj·÷ dü+düú\≈£î sêh $<ë´, |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD

dü+düú, |üøå±q Á|ü‘´ø£ <Ûäqýê<ë\T.

dü\Vü‰\T, dü÷#·q*∫Ãqyês¡T :

l •~∏ø£+sƒêq+<ä, sêeTø£èwüíeTsƒ¡+, ôV’≤<äsêu≤<é.

l ¬ø.ÄsY.y˚DT>√bÕ˝Ÿ, $ÁXÊ+‘· ◊.m.mdt., n~Ûø±], ôV’≤<äsêu≤<äT.

l yêdü–] \ø°ÎHêsêj·TD, ◊.|æ.mdt., ø£MTwüqsY Ä|òtb˛*dt, <∏ëH˚, eTVü‰sêh.

&Üˆˆ $.ÁãVü‰à¬s&ç¶, Á|üC≤yÓ’<ä XÊ\, ø£s¡÷ï\T õ˝≤¢.

l <ä÷dü sêeTø£èwüí, ñbÕ<Ûä ≈£åî\T, $<ëúÛ≤s¡‹, nœ\uÛ≤s¡rj·T •øå±dü+kÕúHé, q÷´&Ûç©¢ eT]j·TT dü+#ê\≈£î\T,

$C≤„q$Vü‰sY, >∑&ç Àe, $XÊK|ü≥ºD+.

l sêe⁄\ dü÷s¡ Hêsêj·TD, ‘Ó\+>±D, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ, ø£sêï≥ø£ sêÁcÕº\ XË’ø£åDÏø£ Á|üeTTK, düs¡dü«‹ $<ë´|”sƒ¡+,

ã+&É¢>∑÷&É, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l bòÕ<äsY |ü*¢<ëq+, dü+#ê\≈£î\T, |”|ü⁄ Ÿ‡ Äø£‡Hé |òüsY s¡÷s¡ Ÿ nyø£ì+>¥ (PARA), sêe⁄\bÕ …+, ‘·÷.>√.õ˝≤¢.

l düT<äs¡ÙHê#ês¡ , C≤rj·T dü+<Ûëqø£s¡Ô, ©&é Ç+&çj·÷ dü+düú, ôV’≤<äsêu≤<äT.

leT‹ b˛s¡÷] ø£èwüí≈£îe÷], Á|ü»„, ø√`Ä]¶H˚≥sY, $ø±dü ‘·s¡+–DÏ, õj·T´sY m&ÉT πøwüHé Á≥dtº, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l Áù|yéT≈£îe÷sYdæ+>¥, sêeTø£èwüíeTsƒ¡+, ôV’≤<äsêu≤<é.

&Üˆˆ |æ.»j·TBÛsY ¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘·Á|ü<ÛëHê#ês¡T´\T, õ˝≤¢ $<ë´ •ø£åD dü+düú, ø£Ø+q>∑sY.

l s¡M+<äsY, ø√`Ä]¶H˚≥sY, e+<˚e÷‘·s¡+ dü+düú, es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢.

l ¬ø.e÷<Ûäe¬s&ç¶, e+<˚e÷‘·s¡+ dü+düú, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.

düVü≤ø£]+∫q dü+düú\T :

♦ õj·T´sY m&ÉT πøwüHé Á≥düTº, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ sêeTø£èwüíeTsƒ¡+, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ dü‘· kÕsTT $<ë´dü+düú\T, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ ÁãVü≤à≈£îe÷Ø dü+düú, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ e+<˚e÷‘·s¡+ dü+düú, es¡+>∑ Ÿ, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY.

♦ áHê&ÉT, qeTùdÔ ‘Ó\+>±D, Ä+Á<ÛäCÀ´‹, kÕøÏå, ~q|üÁ‹ø£\T.

♦ l düs¡dü«r $<ë´|”sƒ¡+, ã+&É¢>∑÷&É, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ myÓTk˛ÿ |ü_¢wæ+>¥ dü+düú, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ C≤rj·T $<ë´ |ü]XÀ<Ûäq •ø£åD dü+düú (mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï.), q÷´&Ûç©¢.

♦ l d”‘êsêeT ùdyêdü<äHé, eT+<∏äì, ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢.

ô|’q ‘Ó*Œq e´≈£îÔ\T, dü+düú\‘√bÕ≥T |üs√ø£å+>± ≈£L&Ü düVü≤ø£]+∫q e´≈£îÔ\≈£î, dü+düú\≈£î, yê#·ø±\T / ø£s¡B|æø£\

s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqï ñbÕ<Ûë´j·TT\T, ñ|üHê´dü≈£î\T, $wüj·Tì|ü⁄DT\T, m&ç{Ï+>¥ #dæq yês¡+<ä]ø° Á|ü‘´ø£ <Ûäqýê<ë\T.

$\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\ >∑T]+∫ yê#·ø£+ ø£s¡B|æø£qT s¡÷bı+~+#·&É+˝À Ç~ ø£ ‘=* n&ÉT>∑Te÷Á‘·yT! Bìï

eT]+‘· eè~Δ|üs¡#·Tø√e#·TÃ. Ç+<äTø√dü+ uÛÑ$wü ‘·TÔ À ≈£L&Ü n+<äs¡÷ düVü‰j·T düVü≤ø±sê\qT Ç˝≤π> n+~kÕÔs¡ì

Ä•düTÔHêï+.

‘˚~ : 30`05`2014 dü+#ê\≈£î\T

düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åDdü+düú, Ä+.Á|ü., ôV’≤<äsêu≤<é.

6e ‘·s¡>∑‹

vi$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

♦ ªª$\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\Tμμ ø√dü+ 1 qT+&ç 10 ‘·s¡>∑‘·T\≈£î ‘·s¡>∑‹yêØ>± ø£s¡B|æø£\T s¡÷bı+~+#ês¡T.

M{Ïì |æ\¢\qT ñ<›•+∫ ‘·j·÷s¡T#˚XÊs¡T. nq>± M{Ïì ñbÕ<Ûë´j·TT\T uÀ<ÛäHêuÛÑ düq Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤D≈£î,

|æ\¢\T dü«j·T+ nuÛÑ düHêìøÏ $ìjÓ÷–+#·e#·TÃ.

♦ ˇø£ $<ë´ dü+e‘·‡s¡+˝À bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK düã®≈£îºyêØ>± πø{≤sTT+∫q |”]j·Tfi¯fl uÛ≤s¡‘·«+ Á|üø±s¡+ ‘·s¡>∑‹

yêØ>± bÕsƒê\T bı+<äT|üsêÃs¡T.

♦ 6 qT+&ç 10 ‘·s¡>∑‘·T\≈£î yêsêìøÏ 48 |”]j·Tfiófl ñ+{≤sTT. M{Ï À ø=ÿø£ÿ düã®≈£îº≈£î øÏ+~ $<Ûä+>± uÛ≤s¡‘·«+

ñ+≥T+~.

ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î dü÷#·q\T

Á|ü<∏äeT uÛ≤wü ` 6 |”]j·Tfi¯ófl

~«rj·T uÛ≤wü ` 3 |”]j·Tfiófl

‘·èrj·T uÛ≤wü ` 6 |”]j·Tfiófl

>∑DÏ‘·+ ` 8 |”]j·Tfiófl

uÛÖ‹ø£, s¡kÕj·Tq XÊg+ ` 4 |”]j·Tfi¯ófl

Je XÊg+ ` 4 |”]j·Tfiófl

kÕ+|òæTø£XÊg+ ` 6 |”]j·Tfiófl

$\Te\$<ä , JeqHÓ’|ü⁄D≤´\T ` 2 |”]j·Tfi¯ófl

XÊØs¡ø£, Äs√>∑ $<ä ` 3 |”]j·Tfi¯ófl

ø£fi\T, kÕ+düÿ è‹ø£$<ä ` 3 |”]j·Tfiófl

|üì, ø£+|üP´≥sY $<ä ` 3 |”]j·Tfi¯ófl

yÓTT‘·Ô+ ` 48 |”]j·Tfiófl

♦ $\Te\ $<ä , Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\ >∑T]+∫ uÀ<ÛäHêuÛÑ düq Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤D≈£î bÕÁ<∏ä$Tø£kÕúsTT˝À yêsêìøÏ

1 |”]j·T&é, ñqï‘·kÕúsTT˝À yêsêìøÏ 2 |”]j·Tfiófl ñqï+<äTq, Ç+<äTø£qT>∑TD+>±H bÕsƒê\qT bı+<äT|üsêÃs¡T.

♦ ÁbÕ<∏ä$Tø£ kÕúsTT˝À 12 Á|ü<Ûëq $\Te\ Ä<Ûës¡+>± ø=ÿø£ÿ<ëìøÏ ø£{Ï #=|üq 12 bÕsƒê\T ñHêïsTT. nfÒ¢

ñqï‘· kÕúsTT˝À 18 Á|ü<Ûëq $\Te\ Ä<Ûës¡+>± ˇø=ÿø£ÿ <ëìøÏ ˇø£ bÕsƒ¡+ #=|üq 18 bÕsƒê\T ñHêïsTT.

♦ M{Ï‘√bÕ≥T $\Te\qT ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&˝≤ |ü<ë´\T, ø£<∏ä\T, π>j·÷\T, bÕ≥\T n<äq+>± #sêÃs¡T.

3e ‘·s¡>∑‹ qT+&ç dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\qT ≈£L&Ü #˚sêÃs¡T.

♦ $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\qT bÕsƒê\˝À dü>∑≥Tq ˇø£ bÕsƒêìøÏ 3 |”]j·Tfi¯ófl nedüs¡eTÚ‘êsTT.

♦ ˇø£ bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·T+ neT]ø£ øÏ+~ $<Ûä+>± ñ+≥T+~.

•) bÕsƒ¡+ ù|s¡T, •) Á|ü<Ûëq$\Te, •) ñ|ü$\Te, •) Ä•+#˚|òü*‘ê\T / \øå±´\T, •) ñb˛<ëÈ‘·+, •) $wüj·T+

` düìïyXÊ\T / dü+|òüT≥q\T / ø£<∏äHê\T, •) nuÛ≤´kÕ\T ªÄ˝À∫+#·&É+ Á|ü‹düŒ+~+#·&É+μ, ª‘·s¡>∑‹ ø£è‘· +

` »≥Tº|üìμ, ªÄ#·]+#·&É+ ` nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ&É+μ, •) dü÷øÏÔ.

♦ $\Te\ $<ä , Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\˝Àì n+XÊ\T Á|ü<Ûëq+>± #·]Ã+|üCÒj·T&ÜìøÏ ñ<›•+∫q$. Ä#·]+∫ nqTuÛÑyê\T

#Ó|æŒ+#·&ÜìøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘·ì#êÃs¡T. ø±ã{Ïº M …’q+‘·y˚Ts¡≈£î M{Ïì sêsTT+#·≈£L&É<äT.

♦ Ä˝À∫+#·&É+ Á|ü‹düŒ+~+#·&É+˝Àì Á|üXï\ <ë«sê ‘·s¡>∑‹˝À #·s¡Ã ìs¡«Væ≤+#ê*. Ä ‘·sê«‘· ª‘·s¡>∑‹ ø£è‘· +

` »≥Tº|üìμ ìs¡«Væ≤+#ê*. nfÒ¢ ªÄ#·]+#·+&ç ` nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ˝Àì n+XÊ\qT Ä#·]+|üCÒùd˝≤ #˚dæ

|æ\¢\‘√ yê] nqTuÛÑyê\T, nqTuÛÑ÷‘·T\qT #Ó|æŒ+#ê*.

♦ $T>∑‘ê düã®≈£îº\e …H˚ $\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\qT ≈£L&Ü eT÷˝≤´+ø£q+ #˚j·÷*. M{Ïì dü+Á>∑Vü‰‘·àø£

eT÷˝≤´+ø£q+ dü+<äs¡“¤+>± #˚j·÷*. nq>± ˇø£ $<ë´ dü+e‘·‡s¡+˝À eT÷&ÉTkÕs¡T¢ eT÷˝≤´+ø£q+ #˚j·÷*‡

ñ+≥T+~. Ç+<äTø√dü+ |üØø£å\T ìs¡«Væ≤+#·≈£L&É<äT. |æ\¢*ï |ü]o*+#·&É+, yê] nqTuÛÑyê\T, Ä#·s¡D, Á|ües¡Ôq,

$\Te\T yÓTT<ä\>∑T yê{Ï Ä<Ûës¡+>± eT÷˝≤´+ø£q+ #˚j·÷*.

♦ Bì eT÷˝≤´+ø£Hêìï 50 e÷s¡Tÿ\≈£î ìs¡«Væ≤+#ê*. $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T Ä<Ûës¡+>± |æ\¢ À¢

$<ë´Á|üe÷D≤\T kÕ~Û+#ê*. n$ 1) eT+∫, #Ó&ÉT $#·ø£åD C≤„Hêìï Á|ü<ä]Ù+#·&É+, düÁ‘·Œes¡Ôqø£*Z ñ+&É&É+,

2) sêC≤´+>∑ $\Te\T bÕ{Ï+#·&É+, 3) e´øÏÔ>∑‘· $\Te\T nq>± düVü≤q+, <äj·T, kÕqTuÛÑ÷‹, ‘·<ëqTuÛÑ÷‹

vii $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

yÓTT<ä\>∑Tq$ ø£*Z ñ+&É&É+, 4) Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T ø£*Z ñ+&É&É+, 5) ñbÕ<Ûë´j·TT\T, ô|<ä›\T, düe÷»+, Á|üuÛÑT‘·«

ÄdüTÔ|ü≥¢ dü¬s’q yÓ’Ks¡T\T ø£*Z ñ+&É&É+.

♦ ô|’q ‘Ó*Œq $<ë´Á|üe÷D≤\qT Äj·÷ bÕsƒê\ Ä<Ûës¡+>± |ü]o*+#ê*. M{Ïì kÕ~Û+#·&ÜìøÏ nqT>∑TD+>±H

Á|ü<Ûëq $\Te≈£î dü+ã+~Û+∫q bÕsƒê\T ‘·s¡>∑‘·T\ yêØ>± ñHêïsTT. ˇø=ÿø£ÿ kÕeTsêú ìøÏ 10 e÷s¡Tÿ\

#=|üq 50 e÷s¡Tÿ\≈£î ìs¡«Væ≤+#ê*. nq>± |ü]o*+∫ e÷s¡Tÿ\T πø{≤sTT+#ê*.

♦ |æ\¢\ Á|ü>∑‹ì |ü]o*+∫ Áπ>&ç+>¥ qyÓ÷<äT#˚j·÷*.

A1 ` 91%

A2 ` 71% 90%

B1 ` 51% 70%

B2 ` 41% 50%

C ` 0 40%

♦ |æ\¢\ Á|ü>∑‹ì >∑T]+∫ Áπ>&ç+>¥ qyÓ÷<äT #˚dæq|ü&ÉT yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q >∑TD≤‘·àø£ ]e÷s¡Tÿ\T ≈£L&Ü

qyÓ÷<äT#j·÷*.

♦ uÀ<ÛäHêuÛÑ düq Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤D $<Ûëq+ ` ÁbÕ<∏ä$Tø£ kÕúsTT

yÓTT<ä{Ï |”]j·T&é : • ñb˛<ëÈ‘·+ >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒj·÷*.

• bÕsƒêìøÏ dü+ã+~Û+∫q $wüj·T+˝Àì düìïyXÊ\T / dü+|òüT≥q\T / ø£<∏äHê\qT

ˇø£]‘√ #·~$+#ê*. Ò<ë #ÓbÕŒ*.

• ªÄ˝À∫+#·+&ç Á|ü‹düŒ+~+#·+&çμ Àì Á|üX¯ï\ Ä<Ûës¡+>± ‘·s¡>∑‹˝À #·s¡Ã

ìs¡«Væ≤+#ê*.

¬s+&Ée |”]j·T&é : • ª‘Ó\TdüTø√+&çμ˝Àì $wüj·÷ìï >∑T]+∫ |æ\¢\≈£î #ÓbÕŒ* ˝Ò<ë ˇø£]‘√

#·~$+#ê*. #·s¡Ã<ë«sê ne>±Vü≤q ø£*Œ+#ê*.

• ª‘·s¡>∑‹ ø£è‘·´+ ` »≥Tº|üìμì ‘·s¡>∑‹˝À |æ\¢\qT »≥T¢>± $uÛÑõ+∫

ìs¡«Væ≤+#ê*.

• ˇø=ÿø£ÿ »≥Tºyês¡T #˚dæq |üqT\qT Á|ü<ä]Ù+#ê*.

• ªÄ#·]+#·+&ç nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ Àì n+XÊ\qT Ç+{Ïe<ä› Ä#·]+#·eTì

#ÓbÕŒ*.

eT÷&Ée |”]j·T&é : • |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ªnqTã+<Ûä+μ˝À #˚]Ãq ø£<∏ä / bÕ≥ / |ü<ä + / XÀ¢ø£+ /

dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\ >∑T]+∫ ‘·s¡>∑‹˝À |æ\¢\‘√ #·~$+#ê*. #·s¡Ã<ë«sê ne>±Vü≤q

ø£*Œ+#ê*.

• Ä ‘·s¡yê‘· ªÄ#·]+#·+&ç ` nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ >∑T]+∫ ˇø=ÿø£ÿ]‘√

e÷{≤¢&ç+#ê*.

• bÕsƒ¡+ ∫es¡ ñqï dü÷øÏÔ >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒj·÷*.

♦ bÕsƒ¡XÊ\˝À ª$\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\Tμ |ü⁄düÔø±\qT |æ\¢\≈£î ≈£L&Ü Çe«e#·TÃ. Á>∑+<∏ë\j·T |”]j·T&é

düeTj·T+˝À Ò<ë uÛÀ»q $sêeT düeTj·T+˝À ≈£L&Ü |æ\¢\øÏ∫Ã #·<äTe⁄ø√eTì #ÓbÕŒ*.

♦ ª$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\Tμ ˝Àì düìïy˚XÊ\T, dü+|òüT≥q\T, dü÷≈£îÔ\T, |ü<ë´\T, XÀ¢ø±\T, ø£<∏ä\T,

dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\ e+{Ï Ç‘·s¡ n+XÊ\T ≈£L&Ü ùdø£]+∫ ‘Ó*j·TCÒj·Te#·TÃ. yê{Ï Ä<Ûës¡+>± ≈£L&Ü #·s¡Ã ìs¡«Væ≤+#·&É+,

»≥Tº|üqT\T #˚sTT+#·&É+, ªÄ#·]+#·+&ç nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ e+{Ï$ ìs¡«Væ≤+#·e#·TÃ.

♦ bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·T+˝Àì |ü⁄düÔø±\T, e÷´>∑C…’qT¢, yêsêÔ|üÁ‹ø£\T e+{Ï yê{Ïì $ìjÓ÷–+#ê*.

♦ $<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T ≈£L&Ü ñHêïsTT. M{Ïì yÓTT<ä{Ï |”]j·T&é ÀH˚ #·~$ $ì|æ+#ê*. M{Ï >∑T]+∫ ns¡ú+

#˚sTT+#ê*. Ä Á|üø±s¡+ |æ\¢\T q&ÉT#·Tø=H˚ ≤ #·÷&Ü*.

6e ‘·s¡>∑‹

viii$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

♦ |æ\¢\÷! ª$\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\Tμ |ü⁄düÔø£+ MTø√düy˚T s¡÷bı+~+∫ bÕsƒ¡XÊ\\≈£î |ü+bÕs¡T.

♦ M{Ï Àì bÕsƒê\T, |ü<ë´\T, ø£<∏ä\T, XÀ¢ø±\T, bÕ≥\T, dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\ >∑T]+∫ MT≈£î MT ñbÕ<Ûë´j·TT\T

uÀ~ÛkÕÔs¡T. Ò<ë MTπs #·<äe+&ç. Ç‘·s¡T\≈£î #Ó|üŒ+&ç, yê{Ï >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.

♦ M{Ï >∑T]+∫ MT≈£î yêsêìøÏ ˇø£s√E uÀ~ÛkÕÔs¡T.

♦ ˇø£ bÕsƒ¡+˝Àì düìïy˚XÊ\T, dü+|òüT≥q\T >∑T]+∫ MT˝À ˇø£s¡T #·~$q ‘·sê«‘· MT ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ø=ìï

Á|üX¯ï\T n&ÉT>∑T‘ês¡T. Ms¡+<äs¡÷ Ä Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ »yêãT\T #Ó|üŒ+&ç. #·s¡Ã˝À bÕ˝§Zq+&ç.

♦ ‘·s¡>∑‹˝À »≥Tº ø£è‘ê´\T ìs¡«Væ≤kÕÔs¡T. MTs¡T MT $TÁ‘·T\‘√ø£*‡ »≥Tº |üqT˝À¢ bÕ˝§Zq+&ç. MTs¡T »≥¢ À

#·]Ã+∫q $wüj·÷\ >∑T]+∫ ‘·s¡>∑‹˝À #Ó|üŒ+&ç.

♦ ªÄ#·]+#·+&ç nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ nì ø=ìï |üqT\qT MT≈£î |ü⁄s¡e÷sTTkÕÔs¡T. Ä Á|üø±s¡+ MTs¡T Ä#·]+#·+&ç.

Ä ‘·s¡yê‘· e#˚Ã |”]j·T&é À @+ #˚XÊs¡T? MT¬ø˝≤ nì|æ+∫~? BqTï+&ç MTπs$T H˚s¡TÃø=Hêïs¡T? yÓTT<ä\>∑T

$wüj·÷\qT, MT nqTuÛÑyê\qT ‘Ó*j·TCÒj·T+&ç.

♦ M{Ï Àì n+XÊ\T m≈£îÿe>± #·]Ã+#·&ÜìøÏ, Ä#·]+∫ nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ&ÜìøÏ ñ<›•+∫q$ ø±ã{Ïº sêj·÷\ì

uÛ≤$+#·ø£+&ç. ‘·|üŒìdü]>± #˚j·T+&ç.

♦ MTs¡T ‘Ó\T‡ø=qï, #·]Ã+∫q n+XÊ\ Ä<Ûës¡+>± yêsêÔ|üÁ‹ø£\˝À #·÷&É+&ç. yê{Ï qT+&ç ùdø£]+∫q $wüj·÷\T,

yês¡Ô\T, yê´kÕ\T, dü÷≈£îÔ\T yÓTT<ä\>∑Tyê{Ïì ‘·s¡>∑‹˝À #·~$ $ìŒ+#·+&ç. Ä ‘·s¡yê‘· yê{Ïì ‘·s¡>∑‹˝Àì

>√&É|üÁ‹ø£ À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

♦ M{ÏøÏ ≈£L&Ü eT÷˝≤´+ø£q+ ñ+≥T+~. ◊‘˚, M{ÏøÏ |üØø£å\T ñ+&Ée⁄. MT¬s˝≤ bÕ˝§Z+≥THêïs¡T? MT Á|ües¡Ôq

m˝≤ ñ+~? MT˝À @+ e÷s¡TŒe∫Ã+~? yÓTT<ä\>∑T $wüj·÷\qT MT ñbÕ<Ûë´j·TT\T |ü]o*+∫ e÷s¡Tÿ\T

πø{≤sTTkÕÔs¡T. yê{Ï Ä<Ûës¡+>± MT≈£î Áπ>&ç+>¥ ÇkÕÔs¡T.

♦ Ç˝≤ ˇø£ $<ë´ dü+e‘·‡s¡+˝À eT÷&ÉTkÕs¡T¢ MT >∑T]+∫ qyÓ÷<äT#˚kÕÔs¡T. yÓTT<ä{Ï dü+Á>∑Vü≤D≤‘·àø£, ¬s+&Ée

dü+Á>∑Vü≤D≤‘·àø£, eT÷&Ée dü+Á>∑Vü≤D≤‘·àø£ eT÷˝≤´+ø£Hê\‘√bÕ≥T $TeTà*ï |ü]o*+∫ MT Á|ü>∑‹ì Áπ>&ÉT\

s¡÷|ü+˝À qyÓ÷<äT#kÕÔs¡T.

♦ 10e ‘·s¡>∑‹ yÓTyÓ÷ / dü]º|òæø£≥T˝À ≈£L&Ü á $esê\T ñ+{≤sTT.

♦ e+≥ m+‘· eT+∫>± e+&çHê, <ë+{À¢ ∫{Ï¬ø&ÉT ñ|ü Ò≈£î+fÒ s¡T∫ ñ+<ä&É<äì uÛ≤düÿs¡X¯‘·ø£+˝Àì |ü<ä +

ñ+~. nfÒ¢ eTq+ m+‘· #·<äTe⁄≈£îHêï, m+‘· eT+∫ Áπ>&ÉT e∫ÃHê, eTq˝À ª$qj·T+, düVü≤q+, o\+, $#·ø£åDμ

Ò≈£î+fÒ eTq≈£î $\Te ñ+&É<äT. ø±ã{Ïº $\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T bÕsƒê\ <ë«sê MTs¡T >=|üŒyês¡T>±

m<ä>±*.

$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T

ix $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

1. ùd«#·Ã¤ eTVæ≤fi¯\T ` ùd«#·Ã¤ ` eTVæ≤fi≤ ùd«#·Ã¤ 1

eTVæ≤fi≤ #·{≤º\T

2. @ø±Á>∑‘· @ø±Á>∑‘· $»j·÷ìøÏ eT÷\+ @ø±Á>∑‘· 5

3. o\ìsêàD+ Ä‘·à$XÊ«kÕìï ø£*–ñ+&É&É+ Ä‘·à$XÊ«dü+ 10

4. JeqHÓ’|ü⁄D≤´\T uÛ≤y√<«>∑ HÓ’|ü⁄D≤´\T, ˇ‹Ô&çì uÛ≤y√<«>∑ HÓ’|ü⁄D≤´\T 16

n~Û>∑$T+#·&É+, ¬>\T|ü⁄ z≥eTT\qT

düe÷q+>± d”«ø£]+#·&É+

5. u≤<Ûä ‘·\T ìs¡«]Ô+#·&É+ <X yês¡dü‘·« dü+|ü<äqT eTq yês¡dü‘·«dü+|ü<ä 23

` ø£s¡Ôe´bÕ\q ø±bÕ&ÉTø√e&É+

6. bı<äT|ü⁄ ÄeX´ø£‘· Ä&É+ãsê\≈£î, edüTÔ yêýÓ÷Vü‰ìøÏ Ä&É+ãsê\T 28

<ä÷s¡+>± ñ+&É&É+

7. Äs√>∑ $\Te\T ÁbÕ<∏ä$Tø£ ∫øÏ‘·‡ô|’ ne>±Vü≤q Á|ü<∏äeT ∫øÏ‘·‡ 32

ø£*–ñ+&É&É+

8. dü+düÿè‹, dü+Á|ü<ëj·÷\ edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã uÛ≤eq edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã+ 44

|ü≥¢ >ös¡e+

9. |üsêés¡D`|ü]s¡ø£åD JeyÓ’$<Ûä düeT‘·T\´‘·qT ø±bÕ&É&É+ JeyÓ’$<Ûä + 49

10. XÊÁd”Ôj·T <äèø£Œ<∏ä+ $C≤„qXÊÁkÕÔìøÏ kÕe÷õø£ u≤<Ûä ‘· düe÷»+ ` 55

ñ+≥T+<äì >∑T]Ô+#·&É+ XÊÁd”Ôj·÷_Ûeè~Δ

11. Hê´j·T+ #·{≤º\>∑T]+∫q ø£ dü |ü]C≤„q+ #·{≤º\T 59

ø£*–ñ+&É&É+

12. XÊ+‹, nVæ≤+dü Á|ü|ü+#·XÊ+‹ XÊ+‹ 64

kÂ+<äsê´‘·àø£ düŒèVü≤

$wüj·Tdü÷∫ø£

e.dü+. Á|ü<Ûëq $\Te H˚s¡Œe\dæq $\Te bÕsƒê´+X¯+ ù|J

6e ‘·s¡>∑‹

x$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

e.dü+. Á|ü<Ûëq $\Te H˚s¡Œe\dæq $\Te bÕsƒê´+X¯+ ù|J

nqTã+<Ûë\T

1. XÀ¢ø±\T 102

2. |ü<ë´\T 104

3. bÕ≥\T / π>j·÷\T 108

4. ø£<∏ä\T 120

5. dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\T 140

13. ÁXeT$\Te ÁX¯eT‘√H˚ $»j·T+ \_ÛdüTÔ+<äì ÁX¯eT $»j·T+ 68

‘Ó\TdüTø√e&É+

14. ùdyêuÛ≤e+ kÕe÷qT´\T nkÕe÷q´ ùde\T düe÷»ùde 72

#j·T&É+

15. düe÷q‘·«+, Ád”Ô\ |ü≥¢ >ös¡euÛ≤e+ Ád”Ô >ös¡e+ 77

k˛<äs¡uÛ≤e+, Ád”Ô\ |ü≥¢ ø£*–ñ+&É&É+

>ös¡e+

16. C≤rj·TuÛ≤eq`<XuÛÑøÏÔ <˚X¯ Wqï‘ê´ìï, ø°]ÔÁ|ü‹wüº\≈£î uÛ≤s¡‘·<XWqï‘· + 82

#ê≥&É+

17. ˝ÖøÏø£‘·‘·«+ ` |üs¡eT‘·düVü≤quÛ≤eq\T |üs¡eT‘·düVü≤q+ 90

eT‘·kÕeTs¡dü + ø£*–ñ+&É&É+

18. Á|üC≤kÕ«eT´ $\Te\ n$˙‹ s¡Væ≤‘· düe÷C≤ìï n$˙‹ ìs¡÷à\q+ 95

|ü≥¢ >ös¡e+ ì]à+#·&É+

1 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

ùd«#·Ã¤

II. ñ|ü $\Te

eTVæ≤fi¯\T ` ùd«#·Ã¤ ` eTVæ≤fi≤ #·{≤º\T

III. Ä•+∫q |òü*‘ê\T/\øå±´\T

eTVæ≤fi¯\≈£îqï ùd«#·Ã¤qT >∑T]Ô+#·>∑\TZ‘ês¡T.

eTVæ≤fi¯\≈£î ùd«#·Ã¤qT Çe«&É+|ü≥¢ u≤<Ûä´‘·qT ø£*–

ñ+{≤s¡T.

IV. ñb˛<ëÈ‘·+

mø£ÿ&Ó’‘ Ád”Ô\T |üPõ+|üã&É‘ês√ nø£ÿ&É <X+ düT_Ûø£å+>± ñ+≥T+<äì eTq |ü⁄sêD≤\T |òüTÀwædüTÔHêïsTT.

n+‘·{Ï ñqï‘· kÕúHêìï Ád”Ô\≈£î Ç∫Ã+~ eTq<˚X¯+ n≥Te+{Ï eTq <˚X¯+˝À ≈£L&Ü Ád”Ô\|ü≥¢ $eø£å‘·,

yê]øÏ ùd«#·Ã¤qT Çe«ø£b˛e&É+, ùd«#·Ã¤ Ç∫ÃHê yê]øÏ s¡ø£åD ˝Òø£b˛e&É+ e+{Ï$ eTq+ ì‘·´+

#·÷düTÔHêï+. ùd«#·Ã¤ nH˚~ á uÛÑ÷$TMT<ä ñqï düeTdüÔ Jesê•øÏ ñ+~. m|ü&Ó’‘˚ ns¡úsêÁ‹ q&çs√&ÉT¶ À

Ád”Ô\T ‹s¡>∑>∑\s√ n|ü&˚ uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ kÕ«‘·+Á‘· + e∫Ãq≥T¢ nqï >±+BÛJ e÷≥\T H˚{Ï düe÷»+˝À

m+‘·es¡≈£î kÕ<Ûä |ü&ÉT‘·THêïsTT. BìøÏ mes¡T u≤<ÛäT´\T. M{Ï|ü≥¢ eTq u≤<Ûä ‘·\T @+{À ‘Ó\TdüT

≈£î+<ë+.

1 eTVæ≤fi≤ ùd«#·Ã¤

2$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. $wüj·T+

dü+|òüT≥q ` 1 : ø=+<äs¡T Ä&É|æ\¢\T s√&ÉT¶MT<ä q&ÉTdüTÔHêïs¡T. yêfi¯fl yÓqø£ u…’≈£îMT<ä nu≤“sTT\T

m>∑‘ê[>± e÷{≤¢&ÉT‘·÷ ø±yÓT+{Ÿ #˚düTÔHêïs¡T. Ä&É|æ\¢ …’‘˚ _≈£îÿ _≈£îÿeT+≥÷ uÛÑj·T+‘√ ‘·\\T e+#·Tø=ì

yÓfió‘·THêïs¡T. mes¡T e∫Ã düVü‰j·T+ #kÕÔsê nì m<äTs¡T#·÷düTÔHêïs¡T. NÛ... MfiËfl+<äT≈£î Ç˝≤ Á|üe]ÔdüTÔHêïs¡T

nì N<ä]+#·T≈£îHêïs¡T.

dü+|òüT≥q ` 2 : Ç˝≤π>Hê e+&É&É+ ‹+≥Tqï ø£+#êìï uÛ≤s¡ ô|’ $dæ]ø={≤º&ÉT uÛÑs¡Ô. Ä ø£+#·+ düsêdü]

ÄyÓT qT<äT{ÏøÏ ‘·–* s¡ø£Ô+ ø±]+~.

dü+|òüT≥q ` 3 : Ç+{À¢ #ÓbÕŒô|≥º≈£î+&Ü mø£ÿ&çøÏ b˛j·÷e⁄? Ç+{ÏøÏ f…ÆeTT≈£î sêyê\ì ‘Ó©<ë?

Ä&É|æ\¢ m˝≤ ñ+&Ü*. Ç+ø√kÕ] #Ó|üŒ≈£î+&Ü ãj·T≥≈£î ø±\T ô|≥Tº #ÓbÕÔqT. ¬s+&ÉTø±fi¯ófl $s¡>={Ïº

Ç+{À¢ ≈£L#√ô|&É‘ê! ‘Ó*dæ+<ë n+≥÷ ˝≤eD´ Hêqï ˝≤eD´qT ∫‘·ø£u≤<ë&ÉT.

dü+|òüT≥q ` 4 : s¡‘·ÔeTà≈£î Ç+{À¢ ã+&Ó&ÉT #êøÏØ. bÕ|ü+ ñ<äj·T+ Ò∫+~ yÓTT<ä\T Ç\T¢ }&É«&É+,

–HÓï\T ø£&É>∑&É+, ã≥º\T ñ‘·ø£&É+, ˙fi¯ófl #˚<ä&É+, e+≥ #˚j·T&É+. düs¡T≈£î\T u≤>∑T#˚düTø√e&É+, Ç˝≤

ˇø£ÿ ìeTTwü+≈£L&Ü r]ø£ Ò≈£î+&Ü |üì #˚dü÷ÔH˚ ñ+≥T+~. n+‘· |üì #˚düTÔHêï bÕ|ü+ s¡‘·ÔeTàqT mes¡÷

>∑T]Ô+#·s¡T, >ös¡$+#·s¡T.

dü+|òüT≥q ` 5 : ªªHêHêï! H˚qT myéT|ædæ rdüTø=ì Ç+»˙s¡THÍ‘êμμ n&ç–+~ |ü<äà. ªª@MT nø£ÿs¡ Ò<äT.

Ä&É|æ\¢$ ˙≈£î Ç+»˙s¡T #·<äTe⁄ m+<äT≈£î. u…’|ædæ rdüTø=ì qsY‡ ñ<√´>∑+ #˚<äT›e⁄>±ì. H˚qT #Ó|æŒq≥T¢

$ì u…’|ædæ À #˚s¡T n+‘˚μμ K∫Ã‘·+>± #ÓbÕŒ&ÉT |ü<äà yêfi¯fl Hêqï.

dü+|òüT≥q ` 6 : ne÷à! qqTï |üøÏÿ+{ÏøÏ Ç~ rdüT≈£îsê! n~ rdüT≈£îsê! nì |ü+|ü≈£î. Ä n+≈£î˝Ÿ

Hê‘√ e÷{≤¢&˚≥|ü&ÉT ndüuÛÑ +>± Á|üe]ÔdüTÔHêï&ÉT. Hê≈£î yÓfi≤fl\+fÒ uÛÑj·T+>± ñ+~. n‘·ì #·÷|ü⁄\T

e÷≥\T $+≥T+fÒ ndüVü≤´+ y˚düTÔ+~. n+~ 10e ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘·Tqï düTo\.

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. Ä&É|æ\¢\qT @&ç|æ+# Äø£‘êsTT\T ñ+{≤s¡T ø£<ë! yêfifl˝≤ @&ç|æ+#·&É+ e\¢ Ä&É|æ\¢\T m˝≤ u≤<Ûä|ü&É‘ês¡T?

n≥Te+{Ï$ MTs¡T #·÷ùdÔ @+ #˚kÕÔs¡T?

2. Ç+{À¢ >=&Ée˝À¢ #ê˝≤#√≥¢ Ä&Éyêfi¯ófl <Óã“\T ‹q&É+, ‹≥T¢ ‹q&É+ e+{Ï$ eTq+ #·÷düTÔ+{≤+. Ç˝≤

Ä&Éyêfi¯flqT Væ≤+dæ+#·&É+ dü¬s’q<˚Hê? m+<äT≈£î?

3 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

3. Ä&É|æ\¢\≈£î s¡ø£s¡ø±\ Ä+ø£å\T ô|≥º&É+ e\¢ yêfi¯fl≈£î m˝≤ nì|ædüTÔ+~? Ç~ dü¬s’q<˚Hê? ô|<ä›yêfi¯ófl n˝≤

Ä+ø£å\T ô|≥º&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D≤ Ò$?

4. ø=+‘·eT+~ Çfi¯fl˝À¢ Ä&Éyêfi¯fl≈£î ndü\T $ÁXÊ+‹ nH˚~ ñ+&É<äT. $sêeT+ rdüTø=H˚ ùd«#·Ã¤ ÄyÓT≈£î

ñ+≥T+<ë? Ò<ë? Bì|ü≥¢ MT n_ÛÁbÕj·T+ @$T{Ï?

5. Ä&É|æ\¢\≈£î yêfi¯ófl @$T #·<äyê˝À, m˝≤ ñ+&Ü˝À nì ø=ìï ÇcÕº\T ñ+{≤sTT. yêfi¯fl ÇcÕº\qT

m+‘·eT+~ ô|<ä›yêfi¯ófl >ös¡$düTÔHêïs¡T? MTs¡T >∑eTì+∫q dü+|òüT≥q\T #Ó|üŒ+&ç.

6. düe÷»+˝À áeT<Ûä ‘·s¡#·T>± eTVæ≤fi¯\ô|’, Ä&É|æ\¢\ô|’ …’+–ø£y˚~Û+|ü⁄\T m≈£îÿej·÷´sTT nH˚ yês¡Ô\‘√

MTs¡T @ø°uÛÑ$kÕÔsê? m˝≤?

7. Ä&É|æ\¢\T ùd«#·Ã¤>± ñ+≥THêïsê? Ä&Éyêfi¯fl ùd«#·Ã¤≈£î uÛÑ+>∑+ ø£*π> |ü]dæú‘·T\T @eì MTs¡T uÛ≤$düTÔHêïs¡T?

8. eTVæ≤fi¯\≈£î s¡ø£åD ø£*Œ+#˚+<äT≈£î mes¡T u≤<Ûä ‘· eVæ≤+#ê*?

(Ä) Ä#·]+#·+&ç ` nqTuÛÑyê\qT #Ó|üŒ+&ç

MT Ç+{À¢ø±ì, #·T≥Tº|üø£ÿ\ ≈£î≥T+u≤\˝À>±ì Ä&Éyêfi¯fl≈£î ùd«#·Ã¤ mø£ÿ&Óø£ÿ&É \_ÛdüTÔ+<√, mø£ÿ&Óø£ÿ&É

\_Û+#·&É+ Ò<√ >∑eTì+#·+&ç, #·]Ã+#·+&ç.

Ád”Ô\ô|’ HêHê{Ïø° ô|s¡T>∑T‘·Tqï n‘ê´#êsê\qT n]ø£fÒº+<äT≈£î yê] Vü≤≈£îÿ\qT |ü]s¡øÏå+#˚+<äT≈£î

>∑‘· <äXÊã›ø±\+>± mH√ï #·{≤º\T s¡÷|ü⁄~<äT›≈£îHêïsTT. nsTT‘˚ á #·{≤º\T düÁø£eT+>± neT\T≈£î

H√#·Tø√e&É+ Ò<äT. n˝≤ eTVæ≤fi¯\ø√dü+ s¡÷bı+~+∫q #·{≤º\T neT\T≈£î H√#·T≈£îì ñqï≥¢sTT‘˚

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À eTVæ≤fi¯\ |üø£å $eø£å eT]j·TT n‘ê´#êsê\T ábÕ{Ïπø düeTdæb˛sTT ñ+&˚$.

ø±ì H˚{Ï |ü⁄s¡TcÕ~Ûø£´ düe÷»+˝À $X¯è+K\yÓTÆq |ü]dæú‘·T\T á n<äT“¤‘· Ä$wüÿs¡D≈£î

n&ÉT¶|ü&ÉT‘·THêïsTT. nsTT‘˚ Á|üdüTÔ‘·+ |üP]ÔkÕúsTT˝À ø±ø£b˛sTTHê ø=+‘·y˚Ts¡≈£î á #·{≤º\T neT\T≈£î

H√#·T≈£î+≥THêïsTT. uÛ≤s¡rj·T #·≥ºdüuÛÑ\˝Àì Á|ü‹ n+X¯+ ≈£L&Ü eTVæ≤fi¯\≈£î n‘· ~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´‘·qT

Çdü÷Ô s¡÷|ü⁄~<äT›≈£î+≥THêïsTT. á $wüj·TyÓTÆ n+<äs¡÷ eTTK´+>± eTVæ≤fi\T dü+|üPs¡íyÓTÆq ne>±Vü≤qqT

ø£*–ñ+&Ü*‡q nedüs¡+ m+‘Ó’Hê ñ+~. ø=ìï #·{≤º\ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

eTVæ≤fi≤#·{≤º\T ` kÕ+|òæTø£ <äTsê#êsê\T ` ¬s+&ÉT ô|[flfi¯ófl : uÛ≤s¡ ø±ì, uÛÑs¡Ôø±ì J$+∫ ñ+&É>±

eTs√ ô|[fl #˚düTø√e&É+ uÛ≤s¡‘· •øå±düàè‹ øÏ+<ä H˚s¡+. Væ≤+<ä÷ $yêVü≤#·≥º+ ôdø£åHé 5 $yêVü‰ìøÏ

VII. ‘Ó\TdüTø√+&ç

4$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ns¡Ω‘·\T ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ô|[fl#˚düT≈£îH˚ düeTj·÷ìøÏ ô|[flø=&ÉT≈£îø±ì, ô|[fl≈£L‘·Ts¡Tø±ì n|üŒ{Ïπø ô|[fl

nsTT yÓTT<ä{Ï uÛ≤s¡ ø±ì, uÛÑs¡Ôø±ì ã‹πøñqïf…¢Ì‘˚ Ä ô|[fl #Ó\¢<äì #Ó|ü⁄‘·T+~. ¬s+&Éeô|[flì ø√s¡Tº

s¡<äT›#˚j·Te#·TÃ.

>∑èVü≤Væ≤+dü ` ≈£î≥T+ãVæ≤+dü : ≈£î≥T+ãVæ≤+kÕ u≤~Û‘·T …’q eTVæ≤fi¯\≈£î uÛ≤s¡‘· •øå±düàè‹ øÏ+<ä

ÁøÏ$Tq˝Ÿ |ü]cÕÿsê\T ñHêïsTT. ◊‘˚ H˚s¡+ »]–q ‘·s¡Tyê‘· á |ü]cÕÿsê\T \_ÛkÕÔsTT. H˚s¡eTT

»s¡>∑≈£î+&Ü ìs√~Û+#·&ÜìøÏ eTVæ≤fi¯\≈£î s¡ø£åD ø£*Œ+#·T≥≈£î, >∑èVü≤Væ≤+dü qT+&ç s¡ø£åD#·≥ºeTT,

2005 ø=ìï |ü]cÕÿsê\T ø£*ŒdüTÔqï~.

Ç+<äT˝À ø=ìï

uÛÑs¡Ô uÛ≤s¡ qT Ç+{ÏqT+&ç ¬>+{Ïy˚j·T Ò&ÉT. uÛÑs¡Ô Ç+{À¢H˚ uÛ≤s¡ ìedæ+#·e#·TÃ.

Ç+{À¢ ø=+‘·uÛ≤>±ìï uÛ≤s¡ ≈£î n|üŒ–+#·e\dæq~>± ø√s¡Tº uÛÑs¡ÔqT Ä<˚•+#·e#·TÃ.

uÛÑs¡Ô uÛ≤s¡ qT ìsêÁX¯j·TTsê\T>± #˚j·T Ò&ÉT.

ÄyÓT≈£î ø£*–q e÷qdæø£ e´<Ûä≈£î>±qT qwüº|ü]Vü‰s¡eTT #Ó*¢+#·eTì Ä<˚•+#·e#·TÃ.

ÁøÏ$Tq˝Ÿ H˚sê\T ` e÷quÛÑ+>∑+ : Ä<ÛäTìø£ düe÷»+˝À eTVæ≤fi¯\ô|’q e÷quÛÑ+>±\T m≈£îÿyÓ’HêsTT.

<˚X¯ sê»<Ûëì &Ûç©¢ À ìs¡“¤j·T nH˚ yÓT&çø£ Ÿ dü÷º&Ó+{Ÿô|’ »]–q kÕeT÷Væ≤ø£ n‘ê´#ês¡ dü+|òüT≥q

m+‘√ dü+#·\Hêìï düèwæº+∫+~. <ëìô|’ yÓ\T¢yÓ‹Ôq Á|üC≤ ìs¡düq\‘√ eTVæ≤fi¯\ô|’ n‘ê´#êsê\≈£î>±qT

ø£]ƒqyÓTÆq •ø£å\qT $~Û+#˚ ~X¯>± ìs¡“¤j·T #·{≤ºìï s¡÷bı+~+#ês¡T. H˚s¡+ ãTTEyÓ’‘˚ C…’\T•ø£å‘√u≤≥T

eTs¡D•ø£åqT ≈£L&Ü H˚s¡düTÔ\≈£î $~Û+#·e#·TÃ.

eTVæ≤fi≤ >ös¡yêìøÏ uÛÑ+>∑+ : eTVæ≤fi¯\qT ø=≥º&É+, ÄyÓTô|’ H˚s¡|üP]‘·yÓTÆq ã\Á|üjÓ÷>∑+ #˚j·T&É+,

ÄyÓT >ös¡yêìøÏ uÛÑ+>∑+ ø£*Z+#ê\ì ñ<›•+#·&É+ Çe˙ï H˚sê\øÏ+<ä |ü]>∑DÏkÕÔs¡T.

eTVæ≤fi¯\ s¡ø£åD ø√dü+ mìï #·{≤º\T e∫ÃHê Ä #·{≤º\ >∑T]+∫ ne>±Vü≤q #˚düTø√e&É+˝À

eTVæ≤fi¯\≈£î Hê´j·T+ »]π>˝≤ #·÷&É&É+˝À n+<äs¡÷ u≤<Ûä ‘· eVæ≤+#ê*.

dü÷øÏÔ

|ü⁄s¡Twüß\T nqTuÛÑ$düTÔqï ùd«#êÃ¤j·TT‘· yê‘êes¡D+, ùdïVæ≤‘·T\

kÕ+>∑‘· +, ‘êeTT #·÷&Ü\qï Á|ü<XÊ\≈£î, ùdïVæ≤‘·T\ <ä>∑Zs¡≈£î +≥]>±

yÓfi¯fl>∑&É|ü&É+, yÓHÓï˝À¢ sêÁ‹y˚fi¯ ˇ+≥]>± M<ÛäT˝À¢ ‹s¡>∑&É+ Ád”Ô\˝À

m+‘·eT+~øÏ \_ÛdüTÔ+<√ Ä˝À∫+#·+&ç.

5 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

@ø±Á>∑‘·

II. ñ|ü $\Te

@ø±Á>∑‘· $»j·÷ìøÏ eT÷\+


@ø±Á>∑‘· jÓTTø£ÿ ÁbÕeTTK´‘·qT ‘Ó\TdüT≈£î+{≤s¡T.

@ |üìHÓ’Hê @ø±Á>∑‘·‘√ #˚j·÷\ì ne>±Vü≤q

#˚düT≈£î+{≤s¡T.


@ø±Á>∑‘˚ $»j·T s¡Vü≤dü +. @ |üì˝À $»j·T+ kÕ~Û+#ê\Hêï Ä |üì|ü≥¢ @ø±Á>∑‘· nedüs¡+.

@ø±Á>∑‘· ñ+fÒ |üqT\T ‘·«s¡>± HÓs¡y˚s¡T‘êsTT. $<ë´s¡Tú\T ‘·eT jÓTTø£ÿ #·<äTe⁄˝À sêDÏ+#ê\+fÒ ≈£L&Ü

@ø±Á>∑‘· nedüs¡+. ø£qTø£ @ø±Á>∑‘· jÓTTø£ÿ ÄeX¯ ø£‘·, @ø±Á>∑‘·qT ô|+#·Tø√&ÜìøÏ ne\+_+#ê*‡q

n+XÊ\ >∑T]+∫ $<ë´s¡Tú\≈£î ne>±Vü≤q ø£*Œ+#ê*.

2 @ø±Á>∑‘·

V. $wüj·T+

ø£<∏ä

Á<√D≤#ês¡T´&ÉT øös¡e⁄\≈£î, bÕ+&Ée⁄\≈£î >∑Ts¡Te⁄. Äj·Tq M]øÏ nÁdüÔ X¯ÁdüÔ $<ä \qT H˚]Œ+#ê&ÉT.

ˇø£ s√E ‘·q •wüß´\ @ø±Á>∑‘·qT |ü]o*+|ü<ä\∫ yê]øÏ ˇø£ |üØø£åqT ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT. ˇø£ô|<ä›

#Ó≥Tºø=eTà≈£î ˇø£ |üøÏå u§eTàqT y˚ ≤&ÉBdæ <ëì ø£qTïqT \ø£å +>± #˚düTø=ì u≤D+ y˚j·÷\ì ‘·q

•wüß´\≈£î dü÷∫+#ê&ÉT. eTT+<äT>± <Ûäs¡àsêEì |æ*#ê&ÉT. <ÛäqTdüT‡qT m≈£îÿô|≥ºeTHêï&ÉT, <ÛäqTdüT‡qT

6$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

m≈£îÿô|{Ïºq ‘·sê«‘· ˙≈£î @y˚T$T ø£ì|ædüTÔHêïj·Tì n&ç>±&ÉT. <ëìøÏ <Ûäs¡àsêE #Ó≥Tº, #Ó≥Tºø=eTà\T,

Ä≈£î\T, |üøÏå nì düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ&ÉT. Çø£ ˙e⁄ yÓfi¯ófl nHêï&ÉT Á<√D≤#ês¡T´&ÉT. ;ÛeTT&ÉT, <äTs√´<ÛäqT&ÉT

e#êÃs¡T. yês¡T ≈£L&Ü Ç˝≤H˚ düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒs¡T. yê]ì ≈£L&Ü yÓfi¯fleTHêï&ÉT. ∫e]øÏ ns¡T®qT&ÉT

e#êÃ&ÉT <ÛäqTdüT‡qT m≈£îÿô|{≤º&ÉT. ns¡T®qTì ≈£L&Ü ˙≈£î @$T ø£ì|ædüTÔHêïj·Tì n&ç>±&ÉT Á<√D≤#ês¡T´&ÉT

|üøÏå ø£qTï ‘·|üŒ ‘·qπø$T ø£q|ü&ÉfÒ¢<äHêï&ÉT ns¡T®qT&ÉT. u≤D+ $&ÉTe eTHêï&ÉT Á<√DT&ÉT. ns¡T®qT&ÉT $&ç∫q

u≤D+ H˚s¡T>± |üøÏåø£+{Ïì ‘êøÏ+~.

dü+|òüT≥q ` 1

n˙˝Ÿ, düT˙˝Ÿ Ç<ä›s¡÷ |üø£ÿ|üø£ÿ Çfi¯fl˝À ñ+{≤s¡T. Ms¡T 10 e ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘·THêïs¡T. Ç<ä›s¡÷

‘Ó*yÓ’q $<ë´s¡Tú Ò. n˙˝Ÿ m|ü&É÷ Ç+{À¢ #·<äTe⁄‘·TqïfÒ¢ ø£ì|ækÕÔ&ÉT. #·<äTe⁄ eT<Ûä ˝À eT+∫˙fi¯flø£ì

‹q&Üìø£ì, u≤Á‘·÷+ø£ì Ò∫b˛sTT ekÕÔ&ÉT. dæús¡+>± ≈£Ls√Ã&ÉT, ø±˙ #ê˝≤ùd|ü⁄ #·<äTe⁄‘ê&ÉT. düT˙˝Ÿ

m≈£îÿeùd|ü⁄ #·<äe&ÉT. #·~$q+‘· ùd|ü⁄ ÁX¯<äΔ‘√, @ø±Á>∑‘· À #·<äTe⁄‘ê&ÉT. ‘·≈£îÿedüeTj·T+ #·~$Hê

bÕsƒ¡XÊ\˝À m|ü&É÷ Á|ü<∏äeTkÕúq+ düT˙˝Ÿ<˚.

dü+|òüT≥q ` 2

Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡XÊ\˝À 10e ‘·s¡>∑‹ |ü_¢ø˘ |üØø£å\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. |æ\¢\+<äs¡÷ ÁX¯<äΔ>± |üØø£å\T

sêdüTÔHêïs¡T. Ç+‘· À bÕsƒ¡XÊ\ |üø£ÿ uÛÑeq+˝À ô|[fl dü+<äs¡“¤+>± dæìe÷ bÕ≥\T ô|{≤ºs¡T. |üØø£å\T

sêdüTÔqï ªìrwtμ Ä dæìe÷ bÕ≥\T $+≥÷ |üØø£å dü]>± sêj·T Òø£ b˛j·÷&ÉT.

dü+|òüT≥q ` 3

Á|üMD≈£î eTs¡Tdü{Ïs√E EAMCET |üØø£å ñ+~. ø±˙ Äs√CÒ yêfi¯fl Ç+{ÏøÏ yêfi¯fl |æìïyêfi¯ófl

|æ\¢\‘√ düVü‰ e#êÃs¡T. n+<äs¡÷ ø£*dæ yêfi¯fl Ç+{À¢ {Ï.$ #·÷dü÷Ô Äq+~düTÔHêïs¡T. ø±˙ Á|üMD e÷Á‘·+

Çy˚M |ü≥ºq≥T¢>± ‘·q s¡÷+˝À ≈£Ls=Ãì |üØø£å\≈£î ‘·j·÷s¡e⁄‘√+~. |æ\¢\T #˚düTÔqï n\¢] Á|üMD

@ø±Á>∑‘·qT uÛÑ+>∑+ #˚j·T Òø£b˛sTT+~.

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. ø£<∏ä À Á<√D≤#ês¡T´&ÉT ns¡T®qTì e÷Á‘·y˚T u≤D+ y˚j·TeTHêï&ÉT ø£<ë! m+<äT≈£î?

2. 1e dü+|òüT≥q˝À düT˙˝Ÿπø e÷s¡Tÿ\T m+<äT≈£î m≈£îÿe edüTÔHêïsTT?

3. 2e dü+|òüT≥q˝À ìrwt #˚dæq |üì dü¬s’q<˚Hê? n˝≤ m+<äT≈£î #˚XÊ&ÉT nì MTs¡qT≈£î+≥THêïs¡T?

7 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

@ø±Á>∑‘ê s¡Vü≤dü +

@ø±Á>∑‘˚ $»j·T s¡Vü≤dü +. á dü+>∑‹ ‘Ó\TdüT≈£îqï yêfi¯ófl $y˚ø£e+‘·T\T. $<ë´s¡Tú\T ‘·eT

#·<äTe⁄˝À¢ sêDÏ+#ê\+fÒ @ø±Á>∑‘· nedüs¡+. n˝≤π> #˚düTÔqï eè‹Ô ñ<√´>±\T @yÓ’q|üŒ{Ïø°, Á|ü‹ ˇø£ÿ]ø°

@ø±Á>∑‘· nedüs¡+. ø£eTàs¡T\T, ≈£åîs¡≈£î\T, eÁ&É+>∑T\T, dü«s¡íø±s¡T\T, H˚‘·>±fi¯fl ˝≤+{Ï |üìyês¡+<ä]˝À

@ø±Á>∑‘· n+‘·s¡Z‘·+>± n_Ûeè~Δ #Ó+~ ñ+&É&Üìï >∑eTì+#·e#·TÃ. düT‹Ô‘√ ø=&ÉT‘·Tqï|ü&ÉT ø£eTà] @

ø=~›>± @eTs¡TbÕ≥T>± ñHêï, n‘·ì #˚‹ MT<ä düT‹Ô<Óã“ |ü&˚ Á|üe÷<ä+ ñ+~. n˝≤π> ≈£åîs¡≈£î&ç ø£‹Ô

>∑qTø£ @e÷Á‘·+ C≤]Hê #·s¡à+ ‘Ó–, s¡ø£Ô+ ø±πs Á|üe÷<ä+ ñ+~. n<˚ $<Ûä+>± eÁ&É+– ñ*ì >∑qø£

>∑{Ïº>± |ü≥Tºø=ì |üì#˚j·Tø£b˛‘˚, n‘·&ç ∫{Ï¬øqy˚\T b˛j˚T Á|üe÷<ä+ ñ+~. Çø£ dü«s¡íø±s¡T&ç |üì m+‘√

HÓ’|ü⁄D´+‘√ ≈£L&ÉTø=qï<äq&É+˝À dü+<˚Vü≤+ Ò<äT. yê] yê] eè‘·TÔ\T düèwæº+∫q |ü]dæú‘·T Ò yês¡T


4. 3e dü+|òüT≥q˝À Á|üMD yêfi¯fl |æìï |æ\¢\‘√ m+<äT≈£î Ä&ÉTø√ Ò<äT. n˝≤ #˚j·T&É+ dü¬s’q<˚Hê?

5. me]¬ø’Hê @ø±Á>∑‘· m+<äT≈£î nedüs¡+? @ø±Á>∑‘· Òø£b˛‘˚ @eTe⁄‘·T+~?

6. MTs¡T @ø±Á>∑‘·qT ø√˝ÀŒsTTq dü+<äsê“¤ Ò$? MTs¡T eT∞fl @ø±Á>∑‘·qT m˝≤ bı+<ës¡T? @ø±Á>∑‘·qT

ô|+bı+~+#˚ n+XÊ Ò$?


á øÏ+~ yê{Ï À @<Ó’Hê ˇø£ |üìì m+|æø£ #˚düTø√+&ç <ëìì @ø±Á>∑‘·‘√ #˚j·T+&ç.

1. |ü⁄düÔø£|üsƒ¡q+ / yêsêÔ+X¯|üsƒ¡q+ ` ìy˚~ø£ sêj·T+&É+.

2. πs&çjÓ÷ / {Ï.$˝À yês¡Ô\T $q&É+ ` ìy˚~ø£sêj·T&É+.

3. @<Ó’Hê ˇø£ #·sêÃø±s¡ Áø£e÷ìï {Ï.$˝À #·÷&É&É+ ìy˚~ø£ sêj·T&É+.

4. @<Ó’Hê ˇø£ |üìì H˚s¡TÃø√e&É+ ` u§eTà\T ^j·T&É+ / qeT÷Hê\T ‘·j·÷s¡T#˚j·T&É+ / m+Áu≤sTT&ÉØ

|üqT\T #˚j·T&É+.

ô|’ |üqT\qT #˚ùd≥|ü⁄&ÉT MTs¡T @ø±Á>∑‘·qT ø√˝ÀŒj·÷sê! m+<äT≈£î? eT∞fl @ø±Á>∑‘·qT m˝≤ kÕ~Û+#ês¡T?

@ø±Á>∑‘·‘√ #˚dæq ‘·sê«‘· MT≈£î ø£*–q Á|üjÓ÷»q+ @$T{Ï? MT nqTuÛÑyê\qT ‘Ó\|ü+&ç?

8$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

‘·|üŒìdü]>± @ø±Á>∑‘·qT ô|+bı+~+#·T≈£îH˚ ≤ #˚XÊsTT. M{Ïì ã{Ïº #·÷ùdÔ ìs¡+‘·s¡ Á|üj·T‘·ï+ <ë«sê

@ø±Á>∑‘·qT kÕ~Û+#·e#·Ãì ‘Ó\TdüTÔ+~.

eTqdüT‡ #·+#·\yÓTÆq~. Á|ü‹ <ë+{À¢ ‘·\ <ä÷s¡Ã&É+, ˇø£ $wüj·T+ MT<ä qT+∫ eTs√ $wüj·÷ìøÏ

<ä÷ø£&É+, $∫Á‘·yÓTÆq ø√]ø£\T ø√s¡&É+, y˚ ≤~ $wüj·÷\ >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·&É+, mH√ï düeTdü \

>∑T]+∫ <äT'œ+#·&É+, >±*˝À y˚T&É\T ø£≥º&É+, eTq≈£î n|üŒ–+∫q |üì >∑T]+∫ ø±ø£ $T–*q Á|ü‹

ˇø£ÿ |üì >∑T]+∫ |ü{Ïº+#·Tø√e&É+ eTqdüT‡ dü«uÛ≤e+. Bìì |ü]düsê\T eT]+‘· m>∑<√düTÔ+{≤sTT.

eTqdüT‡qT ìj·T+Á‹+#·Tø√yê\qT≈£î+fÒ eTqdüT‡qT |üø£ÿ<√e |ü{Ïº+#˚ yê‘êes¡D≤ìøÏ <ä÷s¡+>±

ñ+&Ü*. eTqdüT‡ >∑qø£ n<äT|ü⁄˝À ñ+fÒ ñqï‘· \øå±´\qT ôd’‘·+ kÕ~∏+#·>∑\+. n<˚ eTqdüT‡ n<äT|ü⁄˝À

Òq≥¢sTT‘˚, n‘· +‘· kÕe÷qýÓTÆq |üqT\T #˚j·T&É+ ≈£L&Ü nkÕ<Ûä yÓTÆ ≈£Ls¡TÃ+≥T+~. eTq eTqdüT˝À¢

düVü≤»dæ<äΔ+>±H˚ nkÕ<Ûës¡DyÓTÆq X¯øÏÔ ñ+≥T+~. nsTT‘˚ nedüs¡yÓTÆq, nedüs¡+ Òì nìï s¡ø± …’q

n+XÊ\ MT<ë á X¯øÏÔì eTq+ Ks¡TÃ#˚düTÔHêï+. n+<äTe Ò¢ eTq+ n‘· +‘· kÕ<Ûës¡DyÓTÆq |üqT\qT ‘·|üŒ

$T–*qyM #j·T Òø£b˛‘·THêï+. |òüTqø±sê´\qT kÕ~Û+#ê\+fÒ #Ó ≤¢#Ó<äTs¡T>± ñqï e÷qdæø£ X≈£îÔ\ìï+{Ï

Áø£eTãBúø£]+#ê*. eTq eTqdüT‡\T eTq kÕ«BÛq+˝À ñqï|ü&˚ eTq+ @ |üìHÓ’Hê #˚j·T>∑\+.

kÕ«$T $y˚ø±q+<ä #Ó|æŒq≥T¢ @ø±Á>∑‘·‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï eTqdüT‡ ì»+>± z ôd]Ã B|ü+ ˝≤+{Ï~.

<ä÷s¡+>±, Nø£{Ï eT÷\˝À¢ |ü&ç ñqï edüTÔe⁄\qT ≈£L&Ü eTq≈£î ø£ì|æ+#˚ ≤ #˚düTÔ+~.

$<ë´s¡Tú\T ‘·eT #·<äTe⁄\ MT<ä eTqdüT‡ m˝≤ \>∑ï+ #˚j·÷\H˚ n+XÊìï ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

1. Á|ü‹ $<ë´Øú |ü⁄düÔø±\T |üs¡#·Tø=ì Vü‰sTT>± #·<äTe⁄ø√e&ÜìøÏ kÂø£s¡ e+‘·yÓTÆq Á|ü<˚XÊìï

m+#·Tø√yê*.

2. ìØí‘· düeTj·T+˝À @<√ πø n+XÊìï rdüTø=ì, <ëìH˚ n<Ûä j·Tq+ #˚j·÷*. #·~y˚ Ä+X¯+

|ü≥¢ ÁbÕ<∏ä$Tø£ ne>±Vü≤q ø£*– ñ+&Ü*.

3. n<Ûä j·Tq+ #˚j·T&É+ ÁbÕs¡+_Û+#êø£ n~ Áø£eT+>± #·<äTe⁄‘·Tqï n+X¯+ ˝À‘·T˝À¢øÏ yÓfi¯ó

‘·T+~. dü]>±Z n|ü&ÉT ñqï≥Tº+&ç n<Ûä´j·Tq+ Ä|ü⁄#˚ùdÔ @ø±Á>∑‘· b˛‘·T+~. #·<äTe⁄

<Óã“‹+≥T+~. ø±ã{Ïº eTqdüT‡ @ø±Á>∑eTj·÷´ø£, eT]+‘· ˝À‘·T>± yÓ[fl >±&ÛÉ+>± n<Ûä j·Tq+

#˚j·÷*.

4. $<ë´s¡Tú\T #·<äTe⁄˝À ñqï‘·kÕúHêìøÏ m<ä>±\H˚ >∑{Ïº ø√]ø£qT ô|+bı+~+#·T≈£îqï≥¢sTT‘˚,

#·<äTe⁄˝À @ø±Á>∑‘·qT kÕ~Û+#·>∑\s¡T.

9 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

5. #·<äTe⁄‘·Tqï $wüj·T+ |ü≥¢ |üP]Ô ÁX¯<äΔ #·÷|æ+#·&É+ <ë«sê @ø±Á>∑‘·qT kÕ~Û+#·e#·TÃ.

6. nbÕs¡ $C≤„Hêìï dü+bÕ~+#·T≈£îH˚ n<äT“¤‘· kÕeTs¡ú + Á|ü‹ $<ë´]ú Àq÷ <ë– ñ+≥T+~.

$<ë´]ú ‘·q n+‘·s¡Z‘· X¯øÏÔì dü+<˚Væ≤+#·≈£L&É<äT.

7. ªªC≤Á>∑‘·Ô>± n<Ûä j·Tq+ #j·T&É+ <ë«sê HqT Hê |ü]C≤„Hêìï K∫Ã‘·+>± yÓTs¡T>∑T|üs¡#·T≈£î+{≤qTμμ

nì <äè&ÛÉìX¯Ãj·T+ #˚düT≈£îì #·<äe&ÜìøÏ ≈£Ls√Ãyê*.

8. #·<äTe⁄ MT<ä ÇcÕºìï ô|+#·Tø√yê*. Çwüº+ <ë«sê bı+~q @ø±Á>∑‘· #ê˝≤ düVü≤»yÓTÆq~.

n+<äT˝À m˝≤+{Ï b˛sê≥eT÷, ˇ‹Ô&û ñ+&É<äT.

9. $<ë´s¡Tú\T @<Ó’Hê n+XÊìï #·~y˚≥|ü&ÉT <ëìì ns¡ú+ #˚düTø=ì #·<äyê*. ns¡ú+ ‘Ó*j·Tì<˚

#·<äe&É+ ø=qkÕ–+#·≈£L&É<äT. ‘Ó*j·Tì n+XÊ*ï >∑T]+∫ $TÁ‘·T\‘√ Ò<ë ô|<ä›yê]‘√

#·]Ã+∫ ns¡ú+#˚düTø=ì #·<äe&É+ ø=qkÕ–+#ê*.

$<ë´]ú m+‘· ‘Ó*$>∑\yê&Ó’Hê ÁX¯eT, ø£èwæ Òì<˚ <˚ ï kÕ~Û+#· Ò&ÉT. \øå±´ìï ìπs›•+#·Tø=ì

|ü≥Tº<ä\‘√ @ø±Á>∑‘·‘√ ø£èwæ#˚dæq|ü⁄&˚ $»j·T+ dæ~ΔdüTÔ+~.

eTq≈£î ñqï<ëì‘√ dü+‘·è|æÔ|ü&É≥+ ñ‘·ÔeTy˚T ø±˙ eTq≈£îqï C≤„q+

#ê\qTø√e&É+ nC≤„q+.

` &Üˆˆ düπs«|ü*¢ sê<Ûëø£èwüíHé

dü÷øÏÔ

10$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

o\ ìsêàD+

II. ñ|ü $\Te

Ä‘·à$XÊ«kÕìï ø£*–ñ+&É&É+

III. Ä•+∫q |òü*‘ê\T/\øå±´\TÄ‘·à$XÊ«dü+ ø£*–ñ+{≤s¡T.

Ä‘·à$XÊ«dü+‘√ Á|üe]ÔkÕÔs¡T.


Á|ü‹ e´ø°Ô ‘·qô|’ ‘êqT $XÊ«dü+ ô|+#·Tø√yê*. eTqMT<ä eTqøÏ $XÊ«dü+ ô|]–‘˚ eTq+

m<äTs=ÿH˚ u≤<Ûä\T, Çã“+<äT\T ‘=\–b˛‘êsTT. e÷qeC≤‹˝À n‘· +‘· ÁøÏj·÷o\ø£yÓTÆq \ø£åD+ yê]˝À

ñqï $XÊ«düy˚T. eTqMT<ä eTq≈£î qeTàø£+ ñ+fÒ eTq+ <˚qïsTTHê kÕ~ÛkÕÔ+! Ä‘·à$XÊ«dü+ eTq˝À

|ü≥Tº<ä\, ñ‘ê‡Vü≤+ ô|+#·T‘·T+~.

eTq˝À Ä‘·à$XÊ«dü+ ø£\>±\+fÒ ~>∑T\T, XÀø£+, Ä‘·àì+<ä yÓTT<ä …’qyê{Ïì <ä÷s¡+ #˚j·÷*.

eTq kÕeTsêú ìï ô|+bı+~+#·Tø√yê*. eTq˝À kÕeTs¡ú + Òø£b˛‘˚ Ä‘·à$XÊ«dü+ ø£\>∑<äT.

3 Ä‘·à$XÊ«dü+

11 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. $wüj·T+

>∑=|üŒ|üqT\T Vü≤sƒê‘·TÔ>± »s¡>∑e⁄. ìs¡+‘·s¡ ÁX¯eT e\¢H˚ kÕ<Ûä + ø±>∑\e⁄. Ä‘·à$XÊ«dü+ >∑\yês¡T

J$‘·+˝À nqT≈£îqï~ kÕ~Û+#·>∑\s¡T.

dü+|òüT≥q ` 1

Á^≈£î <˚X¯+˝À >=|üŒ eø£Ô>± ù|s¡T>±+∫q &ÓyÓ÷düÔ dt≈£î u≤\´+˝À q‹Ô ñ+&˚~. Äs√>∑ + ≈£L&É

n+‘· u≤>± ñ+&˚~ø±<äT. ‘√{Ï $TÁ‘·T\ m>∑‘ê[øÏ >∑Ts¡j·÷´&ÉT. Á^≈£î <˚X¯+˝À ÄHê&ÉT Á|üeTTK eø£Ô>±

ù|s¡T>±+∫q ˇø£ eø£ÔqT >∑eTì+#ê&ÉT &ÓyÓ÷düÔ dt. Ä e´øÏÔ|ü≥¢ Á|ü»\T #·÷ù| >ös¡yê<äsê\T &ÓyÓ÷düÔ dt

eTqdüTô|’ #Ós¡>∑ì eTTÁ<äy˚XÊsTT. ‘êqT ≈£L&Ü >=|üŒ eø£Ô ø±yê\ì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT. e÷{≤¢&É&É+

yÓTT<ä\Tô|{Ïºq yÓ+≥H˚ q‹Ô n‘·ìì u≤~Û+#˚~. ˇø£ô|<ä› yêø£ + #Óù|Œ kÕeTs¡ú + n‘·ìøÏ ñ+&˚~ ø±<äT.

ˇø£ yÓ’<äT´ì dü\Vü‰ Á|üø±s¡+ Hê\Tø£ô|’ ∫qï >∑T\ø£sêfi¯flqT ô|≥Tºø=ì düŒwüº+>±, _>∑Zs¡>± |ü<ë\qT

|ü\ø£kÕ>±&ÉT. m‘ÓÔÌq ø=+&É\qT m≈£îÿ‘·÷ ~>∑T‘·÷ #ê˝≤ùd|ü⁄ }|æ]|”\Ã&É+ nuÛ≤´dü+ #˚XÊ&ÉT. ô|<ä›ô|<ä›

yêø±´\qT |ü\ø£&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. Á|ü‹~q+ düeTTÁ<ä+ m<äT≥ ì\ã&ç düeTTÁ<ä|òüTÀwüqT $T+∫q

<Ûä«ì‘√ ñ|üq´dæ+#·&É+ n\es¡#·T≈£îHêï&ÉT. Hê´j·TXÊÁdüÔ Á>∑+<∏ë\qT, Á^≈£î uÛ≤wü Àì eTVü‰ø±yê´\qT

Á|ü‹s√p |ü<äVü‰s¡T >∑+≥\≈£î$T+∫ n<Ûä j·Tq+ #˚XÊ&ÉT. Ç˝≤ n‘·&ÉT ìs¡+‘·s¡ kÕ<Ûäq‘√ Ä‘·à$XÊ«dü+‘√

‘·q <Ís¡“¤\´+ô|’ $»j·T+ kÕ~Û+#ê&ÉT. >=|üŒ eø£Ô>± ù|s¡Tbı+<ë&ÉT.

dü+|òüT≥q ` 2

nÁãVü‰+ *+ø£Hé ‘·q J$‘·+˝À #·÷&Éì n|ü»j·÷\T Òe⁄. 27 @fifl ej·TdüT˝À qsê\ã\V”≤q‘·‘√

u≤<Ûä|ü&Ü¶&ÉT. 46 @fi¯fl ej·TdüT˝À ôdH˚{Ÿ mìïø£ À¢ z&çb˛j·÷&ÉT. 47 @fi¯fl ej·TdüT˝À yÓ’dtÁô|dæ&Ó+{Ÿ

|ü<ä$øÏ b˛{°#˚dæ z&çb˛j·÷&ÉT. Çìï n|ü»j·÷\T #·$#·÷dæHê n‘·ì˝À Ä‘·à$XÊ«dü+ #Ó≈£îÿ#Ó<äs¡ Ò<äT.

52 @fi¯fl ej·TdüT˝À Äj·Tq nyÓT]ø±øÏ n<Ûä ≈£åî&Éj·÷´&ÉT.

dü+|òüT≥q ` 3

‘√≥˝À eT+∫ |üP\yÓTTø£ÿ\T Hê{≤\ì nqTqø=+~ sê<Ûä. e÷eTj·T´ <ä>∑Z]øÏ yÓ[fl+~. ªªMT≈£î

‘√≥|üì˝À nqTuÛÑe+ ñ+<ë e÷eTj·÷´μμ nì n&ç–+~.

ªª‘√≥|üì˝À ô|<ä› nqTuÛÑe+ @MT Ò<äT ø±˙ ‘√≥˝À ô|]π> yÓTTø£ÿ\ô|’ ø=ìï Á|üjÓ÷>±\T #˚dæq

nqTuÛÑe+ ñ+<äμμHêï&ÉT. Ä nqTuÛÑyêìï Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT. ˇø£ ‘√≥˝À #ê˝≤ >∑TeTà&ç ø±j·T\T ñHêïsTT.

yê{Ï À |ü~+{Ïì m+|æø£ #˚düTø=ì ◊~+{ÏøÏ e÷Á‘·+ ∫qï ∫qï ≈£î+&É\T ‘=&ç>±qT. yês¡+s√E\

‘·sê«‘· >∑TeTà&çø±j·T\˙ï y˚s¡Ty˚s¡T Äø±sê˝À¢ ô|]>±sTT. ≈£î+&É\T ‘=&ç–q >∑TeTà&ç ø±j·T\T e÷Á‘·+

∫qï$>± ø±XÊsTT. ø±s¡D+ ≈£î+&É\e\¢ yê{Ï m<äT>∑T<ä\ |ü]$T‘·yÓTÆb˛sTT+~. $T>∑‘ê ◊<äTe÷Á‘·+

#ê˝≤ ô|<ä›$>± ô|]>±sTT. ◊<äT≈£î+&É\qT |ü>∑T\>={≤ºqT. yês¡+s√E\ ‘·sê«‘· n$≈£L&Ü ô|<ä›$>±

ô|]>±sTT. @$ ≈£î+&É\T ô|{Ïºqy√ ‘Ó\TdüTø√ Òq+‘· düe÷q+>± >∑TeTà&çø±j·T\T m~>±sTT.

12$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

>∑TeTà&çø±j·T\ Á|üjÓ÷>∑+ eTq J$‘ê\≈£î m+‘·eT+∫ bÕsƒêìï H˚]Œ+<√ >∑eTì+#êsê? ø±j·T˝À¢

ô|<ä›>± ô|]π> X¯øÏÔ n+‘·s¡Z‘·+>± <ë–ñ+~. ø±ì yê{Ïì ∫qï ≈£î+&É\πø |ü]$T‘·+ #˚j·T≥+e\¢ ‘·eT

X¯øÏÔy˚Ts¡ m<ä>∑˝Òø£b˛j·÷sTT. yê{Ï n&É¶+≈£î\T ‘=\–+#·>±H˚ j·T<Ûë$~Û>± ô|]>±sTT. n<˚$<Ûä+>±

eTìwæ À≈£L&Ü m+‘√ X¯øÏÔ ñ+~. ø±ì uÛÑj·T+#˚‘·, Ä‘·àq÷´q‘êuÛ≤e+#˚‘· ‘·q n_Ûeè~Δì ‘êH˚ |ü]$T‘·+

#˚düT≈£î+≥THêï&ÉT. Bìï n~Û>∑$T+#ê\+fÒ Ä‘·à$XÊ«dü+ <ë«sê kÕ<Ûä |ü&ÉT‘·T+<äì e÷eTj·T´ #ÓbÕŒ&ÉT.

dü+|òüT≥q ` 4

sêeTj·T´≈£î ô|<ä›‘√≥ ñ+~. n+<äT˝À s¡ø£s¡ø±\ |üP\yÓTTø£ÿ\T, |ü+&É¢#Ó≥T¢ ñHêïsTT. ˇø£s√E

Ç<ä›s¡T ≈£îÁsêfi¯ófl ‘√≥˝ÀøÏ e∫Ã |üP\T, |ü+&ÉT¢ <=+–*düTÔHêïs¡T. Bìï ‘√≥e÷* >∑eTì+∫ yê]ì

|ü≥Tºø=Hêï&ÉT. ‘·q‘√bÕ≥T ‘√≥˝ÀøÏ rdüT¬øfi≤fl&ÉT. |æ\¢*<ä›s¡÷ uÛÑj·T|ü&Ü¶s¡T. ‘√≥e÷* ‘·eTqT ø=&É‘ê&yÓ÷

qqTø=Hêïs¡T. ø±˙, u≤>± |ü+&çq ¬s+&ÉT|üfi¯ófl |æ\¢\#˚‘·T˝À¢ ô|{≤ºs¡T. yês¡T |üfi¯flqT ‹H˚ À|ü⁄, Ä |æ\¢\T

|ü>∑T\>={Ïºq |üP\≈£î+&û\qT |üø£ÿq |ü&˚XÊ&ÉT. #Ó~]q yÓTTø£ÿ\qT dü]>±Z neTsêÃ&ÉT. |üfi¯ófl ‹Hêïø£ Ä

|æ\¢\T≈£L&Ü ‘√≥e÷*øÏ |üì˝À kÕj·T|ü&Ü¶s¡T. bÕ&Ó’b˛sTTq yÓTTø£ÿ\ kÕúq+˝À ø=‘·ÔyÓTTø£ÿ\T Hê{≤s¡T.

‘·s¡Tyê‘· ‘√≥e÷* ªªm+<äTøÏ ≤ #˚XÊs¡ìμμ |æ\¢\qT nqTqj·T+>± n&ç>±s¡T. ªªneTà≈£î Äs√>∑ +

u≤>∑ Òø£b˛e&É+‘√ eT+<äT\ø√dü+ <=+>∑‘·q+ #˚XÊeTì #ÓbÕŒs¡T. Äe÷≥\T q$Tàq ‘√≥e÷* |æ\¢\

#˚‹˝À j·÷uÛ…’s¡÷bÕj·T\T ô|{Ïº eT+<äT\T ø=qTø√ÿeTHêï&ÉT. Ä |æ\¢\T ÄX¯Ãs¡ b˛j·÷s¡T. ªª<=+>∑‘·q+

#j·T≈£î+&Ü ñ+fÒ m+‘· u≤>∑T+&~. |üP\ø√dü+ ‘√≥+‘ê bÕ&ÉT#XÊ+. Äj·Tq e÷ô|’ m+‘√ <äj·T#·÷bÕ&ÉTμμ

nì nqTø=Hêïs¡T.

<ë+‘√ |æ\¢\T n‘·ìï ø£å$T+#·eTì n&ç>±s¡T. ‘√≥˝À @<Ó’Hê |üì Ç|æŒ+#·eTì, ‘√≥|üì˝À

düVü‰j·T|ü&˚ neø±X¯+ ø£*Œ+#·eTì n&ç>±s¡T. |üP\T, |ü+&ÉT¢ ny˚Tà|üìì |æ\¢\øÏ n|üŒ–+#ê&ÉT ‘√≥e÷*.

yê{Ïì rdüTø=ì edüTÔ+fÒ ªªø£wüº|ü&ç |üì#˚j·T+&ç, Ä‘·à$XÊ«dü+‘√ ñ+&É+&ç. ‘·q≈£î ‘êqT düVü‰j·T+

#˚düT≈£îH˚yê]πø <˚e⁄&ÉT kÕj·T+ n+~kÕÔ&ÉTμμ nì #ÓbÕŒ&ÉT.

dü+|òüT≥q ` 5

ø=\+ãdt uÛÑ÷$T >∑T+Á&É+>± ñ+<äì ìs¡÷|æ+#+<äT≈£î |æ ≤º nH ù|s¡T>∑\ ∫qï z&Éô|’ düVü≤#·s¡T\‘√

ãj·T\T<˚sês¡T. düeTTÁ<ä+˝À n\\ ‘êøÏ&çøÏ |ü&Ée #Ó&çb˛sTT+~. nqT#·s¡T\T y˚TeTT sê ÒeTì yÓqT~]–

b˛j·÷s¡T. yê]ì ñ‘ê‡Vü≤|ü]#ê&ÉT. ø=+<äs¡T e÷Á‘·+ n‘·ì‘√ yÓfi¯fl&ÜìøÏ dæ<äΔ|ü&Ü¶s¡T. qØCŸ B«bÕìøÏ

200 yÓTÆfi¯fl <ä÷s¡+˝À |ü•Ãe÷q ˇø£#√≥ ~≈£L‡Nj·T+Á‘·+ #Ó&çb˛sTT+~. <ëì eTT\T¢ ñ‘·Ôs¡ <Ûäèe+ yÓ’|ü⁄

#·÷|ü&É+ e÷ìy˚dæ+~. Ç+{ÏqT+&ç 2,300 yÓTÆfi¯fl <ä÷s¡+˝À nø£ÿ&É ∫≈£îÿ≈£îqï|üŒ{Ïø° Ä‘·à$XÊ«dü+‘√

m+‘√ Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT. eTT+<äT≈£î yÓfi≤fl&ÉT. ∫es¡≈£î ‘·q Á|üj·T‘·ï+˝À $»j·T+ kÕ~Û+#ê&ÉT. 2`10`1492q

q÷‘·q Á|ü|ü+#·+ô|’ n&ÉT>∑Tô|{Ïº ø=\+ãdt ‘·q C…+&Ü Hê{≤&ÉT.

13 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹


yês¡+s√E˝À¢ Ä‘·à$XÊ«dü+‘√ MTπs$T |üqT\T #˚XÊs¡T? Bìe\¢ @+»]–+<√ MT nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&ç.

Ä‘·à $XÊ«dü+

¤ $»j·T+ kÕ~Û+#ê\+fÒ eTT+<äT>± Ä‘·à$XÊ«dü+ ø±yê*. nqT≈£îqï+‘· düT\uÛÑ+>± Bìï

dü+bÕ~+#· ÒeTT. m+<äTø£+fÒ Bì ø√dü+ |ü\T n+XÊ\qT »sTT+#ê*‡ ñ+~. Ç~ Òø£b˛e&Üìï

ÇHé|òæ]j·÷Øº ø±+ô|¢ø˘‡ nì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. ndü Ò+{° á ÇHé|æ]j·÷Øº ø±+ô|¢ø˘‡ m+<äT≈£î edüTÔ+~?

ø±s¡D≤ Ò$T{Ï? n~Û>∑$T+#·&ÜìøÏ e÷sêZ\THêïj·÷? ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

H˚H˚~ kÕ~Û+#· ÒqT, H˚qT n+<ä+>± ÒqT, Hê≈£î @MT ‘Ó©<äì Ç‘·s¡T\qT #·÷ùdÔ ø£*π> uÛ≤eH˚

ÇHé|òæ]j·÷Øº ø±+ô|¢ø˘‡. n+fÒ Ä‘·à$XÊ«dü+ ˝À|æ+#·&É+, @|üì˝À ~–Hê á Ä‘·à$XÊ«dü À|ü+ $TeTà*ï

yÓ+{≤&ÉT&É÷ ñ+≥T+~. BìøÏ ø±s¡D+ >∑‘·+˝À @<√ ˇø£ |üì˝À MTs¡T $|òü\+ ø±e&Éy˚T. á yÓ’|òü\ý˚T

MT uÛÑ$wü ‘·TÔ À ≈£L&Ü »s¡T>∑T‘·T+<ä MT eTqdüT‡˝À @s¡Œ&˚ uÛÑj·Ty˚T BìøÏ ø±s¡D+. eTT+<äT>±

$TeTà*ï MTs¡T $X¯«dæ+#·+&ç n+fÒ MTπs @ |üHÓ’Hê #˚j·T>∑\s¡T. me]ø° rdæb˛s¡ì eTqdüT≈£î >∑{Ïº>±

#Ó|üø√+&ç. $TeTà*ï me¬s’Hê H=|æŒ+#˚$<Ûä+>± Á|üe]ÔùdÔ yê]ì yÓ+≥H˚ eTìï+#·+&ç. n˝≤ #˚j·T&É+‘√

yê] ‘·|ü yê]πø ‘Ó\TdüTÔ+~. n˝≤π> MT |üø£ÿyê]˝À ñqï eT+∫ >∑TD≤\T MT≈£î Òeì MTs¡T

nqT≈£î+fÒ yê{Ïì kÕ~Û+#·&É+ ø√dü+ @$T#˚j·÷˝À Ä˝À∫+#·+&ç. n+‘˚ø±˙ yê]ô|’ ásê¸´<˚«cÕ\T

ô|+#·Tø√e<äT›. $»j·T+ kÕ~Û+#·&ÜìøÏ ‘=* yÓT≥Tº>± fÒøÏ{Ÿ áJ $<ÛëHêìï n\es¡TÃø√yê*. n+fÒ

MT≈£î ø±e\dæq $wüj·÷\qT yÓT<ä&ÉT˝ÀøÏ møÏÿ+#·+&ç. nø£ÿs¡ Òì $wüj·÷\qT nø£ÿ&˚ e~ Òj·T+&ç.

Ò<ä+fÒ yê{Ï >∑T]+∫ Ä˝À∫ùdÔ eTqdüT bÕ&Ée⁄‘·T+~. nqedüs¡ $wüj·÷\qT eTqdüT˝ÀøÏ møÏÿ+#·Tø√≈£î+&Ü


VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. ô|’ dü+|òüT≥q\ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡Tø£<ë! M{Ïô|’ MT n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|üŒ+&ç.

2. Ä‘·à$XÊ«dü+ n+fÒ MTπø$T ns¡úyÓTÆ+~? @@ dü+<äsê“¤ À¢ Ä‘·à$XÊ«kÕìï ø£*–ñ+&Ü*?

3. Ä‘·à$XÊ«dü+ Òø£b˛‘˚ »]π> |ü]D≤e÷\qT >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.

4. Ä‘·à$XÊ«kÕìï m˝≤ ô|+bı+~+#·Tø√>∑\+?

5. ªª‘·q≈£î ‘êqT düVü‰j·T+ #˚düT≈£îH˚yê&çπø <˚e⁄&ÉT kÕj·TeT+~kÕÔμμ&Éì ‘√≥e÷* |æ\¢\‘√ nHêï&ÉT ø£<ë!

n+fÒ ns¡ú+ @$T{Ï?

14$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Á|üXÊ+‘·+>± ñ+&É>∑*–‘˚ n<˚ MTs¡T kÕ~Û+#˚ ‘=* $»j·T+ ne⁄‘·T+~.

MT˝À Ä‘·àq÷´q‘ê uÛ≤e+ ø£\T>∑≈£î+&Ü ñ+&Ü\+fÒ MTs¡T me]ô|’Hê Ä<Ûës¡|ü&É≈£L&É<äT. m+<äTø£+fÒ

n+‘·es¡≈£î MT yÓ+≥ ñqïyês¡T ˇø£ÿkÕ]>± yÓ[flb˛‘˚ MTs¡T ˇ‹Ô&çøÏ >∑T¬s’ ‘˚s¡Tø√ Òì Á|üe÷<ä+ e⁄+~.

MT≈£î MTs¡T dü«‘·+Á‘·+>± eéVü≤]+#·&ÜìøÏ n\yê≥T|ü&É+&ç. @|üì #˚dæHê MTs¡T MTô|’ $XÊ«kÕìï

kÕ~Û+#·+&ç. MT≈£î ‘Ó*j·Tì $wüj·÷\ ø√dü+ Ç‘·s¡T\ kÕj·T+ ø√s¡e#·TÃ. ø±˙ n<˚ n\yê≥T>±

#˚düTø√ø£+&ç. n+<äTø√dü+ eTT+<äT>± MTs¡T Ä |üì˝ÀøÏ ~>∑+&ç. MT≈£î qcÕº\T eùdÔ MT yÓqT≈£î+&˚ yê]ì

dü\Vü‰\T n&É>∑+&ç. ‘·|üŒø£ $»j·T+ MT<˚ ne⁄‘·T+~. mes¡T ñHêï Òø£b˛sTTHê eTq+‘·≥ eTq+

|üqT\T kÕ~Û+#·Tø√>∑*π> dü‘êÔ ñ+&Ü*. n|ü&˚ J$‘·+˝À $»j·÷\qT kÕ~Û+#·>∑\+.

n+<äTø£ì kÕ<Ûä yÓTÆq+‘· es¡≈£î Ä<Ûës¡|ü&É≥+ e÷H˚dæ dü«‘·+Á‘·+>± eéVü≤]+#·&É+ H˚s¡TÃø√yê*.

$»j·÷ìï kÕ~Û+#˚+<äT≈£î e´øÏÔ>∑‘· dü+dæ<äΔ‘· #ê˝≤ eTTK´+. H˚s¡TÃø√e&ÜìøÏ m|ü&É÷ dæ<äΔ+>± ñ+&Ü*.

@<Ó’Hê dü+ÁuÛÑe÷ìï ø£*–+#˚ $»j·T+ kÕ~Û+#˚ e´≈£îÔ\‘√ e÷{≤¢&É≥+, yês¡T kÕ~Û+∫q kÕúHêìï m˝≤

bı+<ës√ ‘Ó\TdüTø√e&É+, yês¡T mHÓïìï ø£cÕº\T nqTuÛÑ$+#ês√ yê{Ïì ‘Ó\TdüTø√e&É+ e+{Ï$ #˚j·÷*.

yês¡T #˚dæq bıs¡bÕ≥T¢, nqTuÛÑ$+∫q |üsêuÛÑyê\T $»j·T kÕ<Ûäq≈£î <√Vü≤<ä|ü&ÉT‘êsTT. Bì‘√bÕ≥T

$»j·T+ kÕ~Û+#˚+<äT≈£î kÕVü≤dü+ nedüs¡+. düyêfi¯flqT m<äTs√ÿe&É+ n<ÛäTHê‘·q $<ÛëHê\qT bÕ{Ï+#·&É+

<ë«sê bÕ‘·|ü<äΔ‘·T\≈£î dü«dæÔ #Ó|üŒ&É+ e+{Ï$ #˚ùdÔ ø£∫Ã‘·+>± $»j·÷ìøÏ <ä>∑Zs¡e⁄‘ês¡T. kÕVü≤dü+‘√

ø£èwæ ≈£L&Ü ‘·|üŒ≈£î+&Ü ñ+fÒ $»j·T+ MT≈£î #˚s¡TyÓ’qfÒ¢ !

Á>∑<ä›≈£î 70 @fi¯flbÕ≥T J$+#˚ neø±X¯+ ñ+~. HÓ’‹ø£ <ÛÓ’s¡ +‘√ Á>∑<ä› J$+#˚ $<Ûëq+ #·÷ùdÔ

eTq≈£î #ê˝≤ ÄX¯Ãs¡ + y˚düTÔ+~. Á>∑<ä›≈£î 40 @fi¯fl ej·TdüT‡ e#˚Ãdü]øÏ nH˚ø£ düeTdü \qT m<äTs√ÿe\dæ

edüTÔ+~. n|ü&ÉT <ëìøÏ ¬s+& e÷sêZ\T. eTs¡DÏ+#·&É+ Ò<ë n‘· +‘· u≤<Ûëø£s¡yÓTÆq e÷s¡TŒqT nqTdü]+∫

150 s√E\bÕ≥T ø£sƒ√s¡ÁX¯eT #˚j·T&É+ Á>∑<ä›≈£î 40 @fi¯ófl e#˚Ãdü]øÏ áøÏ+~ düeTdü \T ÁbÕs¡+uÛÑeTÚ‘êsTT.

bı&Ée⁄>±, yê&ç>±, |ü<äTqT>± ñ+&˚ eTT≈£îÿ ìs¡+‘·s¡+ sê|æ&çe\¢ ns¡T>∑T<ä\e\¢ e+–b˛‘·T+~.

bı&Ée⁄>± ñ+&ç, düT\uÛÑ+>± e+– ÄVü‰sêìï düT\uÛÑ+>± ‘·qTï≈£î rdüTø£b˛j˚T+<äT≈£î ñ|üø£]+#˚ <ëì

ø±*>√fi¯ófl ã\V”≤qyÓTÆ ÄVü‰sêìï >∑T+E≈£î rdüT≈£îb˛j˚T kÕeTsêú ìï ø√˝ÀŒ‘êsTT.

ej·TdüT‡e\¢ <ëì ãs¡TyÓ’q ¬sø£ÿ\T, <ä≥ºyÓTÆq áø£\T <ëì >∑T+&Ó≈£î n‘·Tø=ÿìb˛sTT m>∑s¡&É+˝À ø£wüº+

ø£*–kÕÔsTT.

>∑<ä› ‘·q J$‘êìï eTs=ø£ 30 dü+e‘·‡sê\T bı&ç–+#·&ÜìøÏ 150 s√E\bÕ≥T u≤<Ûëø£s¡yÓTÆq

X¯Øs¡ |ü⁄q]ïsêàD ø±s¡ Áø£e÷ìï #˚|ü{≤º*‡ ñ+≥T+~. n+<äT≈£î n~ |üs¡«‘ê\ MT<ä≈£î b˛sTT nø£ÿ&É ˇø£

MT≈£î ‘Ó\TkÕ

15 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ªª‘·eTô|’ ‘·eT≈£î $XÊ«dü+ ñqï ø=+<ä] #·]Á‘˚ Á|ü|ü+#·#·]Á‘·. Ä

$XÊ«dü+ eTq˝Àì ~e´‘ê«ìï yÓ*øÏ rdüTÔ+~. ˙e⁄ @<Ó’q #˚j·T>∑\e⁄—

˙˝Àì nq+‘·yÓTÆq X¯øÏÔì Ä$wüÿ]+#· Òq|ü&˚ z≥$T bÕ\e⁄‘êe⁄μμ.

` kÕ«$T $y˚ø±q+<ä

Ä‘·à $XÊ«dü+ô|’ kÕ«$T $yø±q+<ä |ü*ÿq BÛs¡yê≈£îÿ\qT #·<äe+&ç!

ªª˙e⁄ @~ ‘·\#·Tø=+{≤y√ n< ne⁄‘êe⁄— ìqTï ˙e⁄ ã\V”≤qT&ç>±

uÛ≤$ùdÔ ã\V”≤qT&çy˚ ne⁄‘êe⁄— ã\e+‘·T&ÉqT nqTø=+fÒ ã\e+‘·T&Éy˚

ne⁄‘êe⁄. ˙≈£î ˙e⁄ n|ü$Á‘·T&ÉqT nqT≈£î+fÒ n|ü$Á‘·T&Éy˚ ne⁄‘êe⁄ !

|ü$Á‘·T&Ée⁄ nqTø=+fÒ |ü$Á‘·T&Éee⁄‘êe⁄. nedüs¡yÓTÆq |üìøÏ ‘·eT X¯øÏÔì

‘Ó*$ì ñ|üjÓ÷–+∫q yêπs sêDÏkÕÔs¡T, >ös¡$+#·ã&É‘ês¡T. Ä‘·à$XÊ«dü+‘√

ø£èwæ#˚ùd eTìwæ n+<äTø√ Òì •Ksê\T ñ+&Ée⁄.

Ç~ eTq\qT ã\V”≤qT\T>± uÛ≤$+#·Tø√e<ä›ì, eTq*ï eTq+

ã\e+‘·T\T>±, düs¡« XøÏÔeT+‘·T\T>±, düs¡«E„\T>± uÛ≤$+#·Tø=eTàH bÕsƒêìï

H˚s¡TŒ‘·T+~.μμ

dü÷øÏÔ

>∑÷&ÉTqT ì]à+#·T≈£î+≥T+~. ø=+&Ésê‹ô|’ ‘·q eTT≈£îÿqT &Ûû ø=&ÉT‘·÷ <ëìï sê*Ãy˚dæ <ëì kÕúq+˝À

ø=‘·Ô eTT≈£îÿ ô|]π>es¡≈£î y∫ñ+≥T+~. ø=‘·Ô>± eTT≈£îÿ ô|]>±ø£ Ä eTT≈£îÿ‘√ ‘·q ø±*>√fiflqT |”øÏydüTÔ+~.

ø=‘·Ô>± ô|]π> es¡≈£î y˚∫ñ+≥T+~. ø=‘·Ô>√fi¯ófl ô|]–q ‘·sê«‘· m+‘√ u≤<Ûä≈£î z]Ã ‘·q ãs¡TyÓ’q ¬sø£ÿ\qT

|”øÏydæ ø=‘·Ô ¬sø£ÿ\T m~π>es¡≈£î y∫ñ+≥T+~. á$<Ûä+>± u≤<ÛäqT zs¡TÃ≈£î+≥÷ 5 HÓ\\bÕ≥T nwüºø£cÕº\T

|ü&ç ˇø£ q÷‘·q J$‘êìï bı+~ 30 dü+e‘·‡sê\T J$düTÔ+~.

nq«j·T+

Á>∑<ä› ≤π> eTqeT÷ mH√ï øÏ¢wüº|ü]dæú‘·T\qT m<äTs=ÿ+≥÷ ñ+{≤eTT. ø=ìï |ü]dæú‘·T\˝À ◊‘˚

düs¡«dü«+ ø√˝ÀŒ‘êeTT. n˝≤+{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ yÓqTø£+» y˚ùdÔ eTq ñìøÏH˚ ø√˝ÀŒj˚T Á|üe÷<ä+ ñ+≥T+~.

n+<äTπø m≥Te+{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢HÓ’Hê HÓ’‹ø£ <ÛÓ’s¡ +‘√ |ü<äΔ‘·T˝À¢ e÷s¡TŒqT nqTdü]+#ê*. m+‘· ø£]ƒqyÓTÆHêdüπs,

eTq |ü<äΔ‘·T˝À¢ e÷s¡TŒqT ne\+_+∫, ø£cÕº\qT+&ç >∑f…ºø±ÿ*.

nedüs¡yÓTÆq |üìøÏ ‘·eT X¯øÏÔì ‘Ó*$ì ñ|üjÓ÷–+∫qyêπs sêDÏkÕÔs¡T,

>ös¡$+|üã&É‘ês¡T. Ä‘·à$XÊ«dü+‘√ ø£èwæ#˚ùd eTìwæ n+<äTø√ Òì •Ksê\T

ñ+&Ée⁄.

dü÷øÏÔ

16$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

II. ñ|ü $\Te

uÛ≤y√<˚«>∑ HÓ’|ü⁄D≤´\T, ˇ‹Ô&çì n~Û>∑$T+#·&É+,

¬>\T|ü⁄ z≥eTT\qT düe÷q+>± d”«ø£]+#·&É+.


uÛ≤y√<˚«>±\qT ìj·T+Á‹+#·T≈£îH˚ HÓ ’|ü⁄D≤´\T

ô|+bı+~+#·Tø√>∑\>±*.

ˇ‹Ô&çì ‘·≥Tºø√>∑\>±*.

¬>\T|ü⁄ z≥eTT\qT düe÷q+>± d”«ø£]+#·>∑\>±*.


Á|üdüTÔ‘· ø±\+˝À, á b˛{° Á|ü|ü+#·+˝À Á|ü‹ˇø£ÿs¡T ˇ‹Ôfi¯fl≈£î ˝Àqe⁄‘·THêïs¡T. á ˇ‹Ô&ç XÊØs¡ø£

düeTdü \≈£î <ë]rdüTÔ+~. e÷qdæø£ ˇ‹Ô&çì ø£\T>∑CÒdüTÔ+~. Bìe\¢ e÷qdæø£ Á|üXÊ+‘·‘· ˝À|æ+∫ eTìwæ

uÛ≤y√<˚«>∑ ìj·T+Á‘·DqT ø√˝ÀŒ‘ê&ÉT. Bìe\¢ e÷qe dü+ã+<Ûë\T <Óã“‹+{≤sTT.

X¯øÏÔøÏ $T+∫q ôVA+esYÿ\T Çe«≥+, {≤¬sZ≥¢qT ìπs›•+#·&É+, eTs=ø£]‘√ b˛\Ã&É+ <ë«sê

|æ\¢\T ˇ‹Ô&çøÏ >∑Ts¡e⁄‘ês¡T. Á|üD≤[ø£ @s¡Œs¡#·Tø=ì |üì #˚j·Tø£b˛e&É+e\¢, #·<äeø£b˛e&É+e\¢ |üØø£å\T

<ä>∑Zs¡≈£î e∫Ãq|ü⁄&ÉT≈£L&Ü ˇ‹Ô&çøÏ ˝Àqe⁄‘ês¡T. ˇ‹Ô&ç eT÷\+>± dü]>± #·<äe˝Òø£b˛‘ês¡T,

Ä˝À∫+#· Òø£b˛‘ês¡T, uÛ≤y√<˚«>±\T (ø√|ü+, Äy˚X¯+, $düT>∑T) m≈£îÿyÍ‘êsTT. n˝≤π> b˛{°‘·‘·«+ e\¢

‘·eT≈£î Ç‘·s¡T\ø£Hêï e÷s¡Tÿ\T ‘·≈£îÿe e∫ÃHê, Ä≥\˝À z≥$T m<äT¬s’Hê ‘·≥Tºø√ Òø£b˛‘·THêïs¡T.

ø£qTø£ dü¬s’q Á|üD≤[ø£\T @sêŒ≥T#˚düTø√e≥+ <ë«sê, |üìì yêsTT<ë\T y˚j·T≈£î+&Ü ñ+&É≥+

<ë«sê, nqedüs¡ Ä˝À#·q\T #˚j·T≈£î+&É≥+ <ë«sê á ˇ‹Ô&çì uÛ≤y√<˚«>±\T ìj·T+Á‹+#·Tø√e#·Ãì

‘Ó*j·TCÒj·÷*.

4 uÛ≤y√<˚«>∑ HÓ’|ü⁄D≤´\T

17 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. $wüj·T+

dü+|òüT≥q ` 1

$XÊ˝Ÿ ˇø£ Áô|’y˚≥T ø£+ô|˙˝À Ä|ò”düsY>± |üì#˚düTÔHêï&ÉT. Äs√E Ä|ò”düT˝À ‘·q ÁbÕC…≈£îº ]b˛s¡Tº

düuŸ$T{Ÿ #˚j·÷*‡ ñ+~. <ëìMT<äH˚ n‘·ì Á|üyÓ÷wüHé Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+~. Ä ]b˛s¡Tº ‘·j·÷s¡T#˚düT≈£îHêï&ÉT.

ø±˙ dü]>± Á|üC…+{Ÿ #˚j·T>∑\Hê, Á|üyÓ÷wüHé edüTÔ+<ë sê<ë? nqï ˇ‹Ô&ç À ñHêï&ÉT.

Ä|ò”düT≈£î ¬s&ûnsTT {Ïô|òHé #˚j·T&É+ ø√dü+ &Ó’ì+>¥ fÒãT˝Ÿ MT<ä ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. uÛ≤s¡ ≈£L&Ü

Ä|ò”düT≈£î ¬s&û ne⁄‘√+~. ‘·H˚ ù|¢≥T˝À Ç&û¢\T ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT. |ü#·Ã{À¢ ñ|ü m≈£îÿesTT+~. áj·Tq≈£î

ø√|üeT÷ m≈£îÿesTT´+~. uÛ≤s¡ MT<ä πøø£\T y˚XÊ&ÉT. kÕ+u≤s¡T y˚j·TeTHêï&ÉT. ÄyÓT Ä|ò”düT ‘=+<äs¡ À

y˚j·TuÀ‘˚ ø=+#Ó+ n‘·ì #˚‹MT<ä |ü&ç+~. Ç+ø£ ‘·q uÛ≤y˚<˚«>±\qT ø£+Á{À˝Ÿ #˚düTø√ Òø£b˛j·÷&ÉT.

ø√|ü+‘√ uÛ≤s¡ qT ‹{≤º&ÉT. ÄyÓT |ü{Ïº+#·Tø√ Ò<äT. ÄyÓT qT+∫ ]j·÷ø£Hé Òø£b˛j˚T≥|üŒ{ÏøÏ áj·Tq

ø√|ü+ eTØ m≈£îÿesTT ns¡ekÕ>±&ÉT. ÄyÓT≈£î z|æø£ q•+∫ m<äTs¡T‹]–+~. Ç<ä›s¡÷ b˛{≤¢&ÉT≈£îHêïs¡T.

ø√|ü+‘√ {Ï|òæHé #˚j·T≈£î+&Ü Ä|ò”düT≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT.

Ç+ø± ø√|ü+, Äy˚X¯+ ‘·>∑Z Ò<äT. Bì Á|üuÛ≤e+>± n‘·&ÉT $düT>∑T‘√, |üs¡<Ûë´q+>± dü÷ÿ≥sY

q&ÉT|ü⁄‘·÷ n<äT|ü⁄‘·|æŒ eTs=ø£ dü÷ÿ≥sYøÏ ‘·–*+#ê&ÉT. nø£ÿ&Ü ∫qï ø={≤¢≥ »]–+~. <ëì‘√ n‘·ì

eTqdü+‘ê ∫ø±>±Z ‘·j·÷s¡sTT+~.

Ä|ò”düT≈£î #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. ø±˙ á uÛ≤y√<˚«>±\ Á|üuÛ≤e+ e÷Á‘·+ ‘·>∑Z Ò<äT. eTqdü+‘ê ∫sê>±Z ñ

+~. nø£ÿ&É ‘·q ô|’Ä|ò”düs¡¢ eTT+<äT ‘·qT nqT≈£îqï≥T¢>± ‘·q ÁbÕC…≈£îºqT Á|ü<ä]Ù+#· Òø£b˛j·÷&ÉT. <ëì

|òü*‘·+>± nø£ÿ&É nee÷Hêìï m<äTs√ÿe\dæ e∫Ã+~. Á|üyÓ÷wüHé ≈£L&Ü ‘·q ø=©>¥ ªìœ˝Ÿμ ≈£î e∫Ã+~.

edüTÔ+<äqT≈£îqï Á|üyÓ÷wüHé sêø£b˛e&É+‘√ #ê˝≤ ìsêX¯, ìdüŒèVü≤≈£î >∑Ts¡j·÷´&ÉT.

dü+|òüT≥q ` 2

Á|ü‘·÷´wü 10e ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘√+~. #ê˝≤ ‘Ó*$>∑\ ne÷àsTT. m|ü&É÷ ‘·q bÕsƒ¡XÊ\˝À, ‘·q

‘·s¡>∑‹˝À Ä ne÷àj˚T |òüdtº. á ne÷àsTT ‘Ó*$ì #·÷dæq Ä bÕsƒ¡XÊ\ ñbÕ<Ûë´j·TT\T ákÕ] 10e

‘·s¡>∑‹˝À ùdº{Ÿ |òüdtº sêyê\ì \øå±´ìï ìπs›•+#ês¡T. <ëìøÏ ‘·>∑Z≥Tº>± ø√∫+>¥ ≈£L&Ü Ç#êÃs¡T. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T

≈£L&Ü Ç+<äT≈£î düVü≤ø£]+#ês¡T. yê] n+#·Hê\≈£î nqT>∑TD+>±H˚ ‘·qT ≈£L&Ü u≤>±H˚ ‘·j·÷s¡sTT+~.

ø±˙ |üØø£å\T <ä>∑Zs¡øÏ sê>±H˚ ˇ‹Ô&ç, Ä+<√fi¯q yÓTT<ä\j·÷´sTT. H˚qT eT+∫ e÷s¡Tÿ\‘√H˚ bÕdüe⁄‘êqT

ø±˙ ñbÕ<Ûë´j·TT\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ n+#·Hê\≈£î nqT>∑TD+>± ùdº{Ÿ |òüdtº sê>∑\yê! yê]ì ìsêX¯|üs¡TkÕÔHê

nqï Ä˝À#·q\‘√ ˇ‹Ô&ç ô|]–b˛sTT+~. #·<äTe⁄MT<ä eTqdüT‡ ì\e≥+ Ò<äT. <ëì‘√ Ä+<√fi¯q

m≈£îÿyÓ’+~.

18$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

dü+|òüT≥q ` 3

‘·T~<ëø± e∫Ãq $»j·T+ #˚C≤]b˛‘˚ eTq e÷qdæø£dæú‹ m˝≤ ñ+≥T+~? nB kÕ<Ûës¡D

$»j·T+ø±<äT, n+‘·sê®rj·T U≤´‹ ‘Ó#˚Ã nkÕ<Ûës¡D $»j·T+. nB ‘·è{Ï À C≤]b˛sTT+~. n|ü&Ó ≤

ñ+≥T+~. Ç<˚ |ü]dæú‹ ª\>±Héμ dæìe÷ ø£<∏ëHêj·T≈£î&ÉT nMTsYU≤Hé≈£î m<äT¬s’+~. ÄkÕÿsY nyês¡T¶≈£î

Hê$TH˚{Ÿ nsTT ª\>±Héμ ≈£î e∫Ãq Á|ü#ês¡+ n+‘êÇ+‘ê ø±<äT. nMTsYU≤Hé uÛ≤s¡rj·T ∫Á‘êìøÏ ÄkÕÿsY

<äøÏÿ+<äqï U≤´‹ø√dü+ XøÏÔe+#·q Ò≈£î+&Ü ÁX$T+#ê&ÉT. #j·T>∑*–q+‘· ø£èwæ #XÊ&ÉT. j·÷e‘Y uÛ≤s¡‘·<X+

nMTsY $»j·T+ ø√dü+ ˇfi¯fl+‘ê ø£fi¯ófl#˚düTø=ì m<äTs¡T#·÷dæ+~. ø±˙ n+#·Hê\T ‘·\øÏ+<äT\j·÷´sTT.

$<˚o ∫Á‘ê\ $uÛ≤>∑+˝À ª\>±Héμ ˇø£ÿ nyês¡T¶≈£L H√#·Tø√ Ò<äT. ªH√e÷´Hé‡ ˝≤+&é‡μ≈£î Ä >ös¡e+ <äøÏÿ+~.

]ø£ÔVü≤kÕÔ\‘√ nMTsYU≤Hé dü«<˚XÊìøÏ ‹]– sêyê*‡ e∫Ã+~. Bìô|’ nMTsYU≤Hé düŒ+<äq @$T{Ï?

ª|üsê« Ò<äTμ ` \>±Hé≈£î edüTÔ+<äqT≈£îqï nyês¡T¶ eTs√ eT+∫ ∫Á‘êìøÏ e∫Ã+~μ nì yêÚ≤´ì+#ês¡T

n+‘˚‘·|üŒ nMTsY Bìì n|ü»j·T+>± d”«ø£]+#· Ò<äT, ø£è+–b˛ Ò<äT.

dü+|òüT≥q ` 4

n …>±®+&ÉsY Á>±Vü≤+u… Ÿ ‘·q #Ó${Ï uÛ≤s¡ ≈£î $ìøÏ&çøÏ düVü‰j·T|ü&˚ |ü]ø£s¡+ ø£ìô|fÒº+<äT≈£î mH√ï

@fi¯ófl nôVAsêÁ‘·T\T ø£wüº|ü&Ü¶&ÉT. n˝≤+{Ï |ü]ø£s¡+ ø£ìô|≥º&É+˝À Äj·Tq yÓ’|òü\´+ #Ó+<ë&ÉT ø±˙

düT<ä÷s¡ rsê\≈£î e÷≥\qT yÓ÷düT≈£îyÓfi‚fl f…*bò Hé ø£ìô|≥º>∑*>±&ÉT.

dü÷ÿ˝Ÿ˝À #·<äTe⁄≈£îH˚+<äT≈£î |üìøÏsê&Éì ãj·T≥≈£î ¬>+{Ïy˚dæq m&çdüHé ªã\T“qT ø£ìô|{Ïº Á|ü|ü+#êìï

‘˚CÀe+‘·+ #˚XÊ&ÉT.

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. yÓTT<ä{Ï dü+|òüT≥q˝À $XÊ˝Ÿ ‘·q ÁbÕC…≈£îºqT dü]>± $e]+#· Òø£b˛e&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D≤ Ò$?

2. $XÊ˝Ÿ Á|ües¡Ôq dü¬s’q<˚Hê? n‘·qT m˝≤ Á|üe]Ô+∫ ñ+&Ée\dæq~?

3. ¬s+&Ée dü+|òüT≥q˝À Á|ü‘·÷´wü ˇ‹Ô&çøÏ >∑Ts¡e&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡DyT$T? Ç˝≤ MT¬s|ü⁄&Ó’Hê ˇ‹Ô&çøÏ >∑Ts¡sTTHêsê?

m|ü&ÉT?

4. 3e, 4e dü+|òüT≥q\ <ë«sê MTs¡T @$T Á>∑Væ≤+#ês¡T?

5. MT≈£î m|ü&Ó’Hê z≥$T m<äT¬s’+<ë? n|ü&ÉT MT≈£î m˝≤ nì|æ+∫+~?

19 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

eTqdüTqT Á|üXÊ+‘·+>± ñ+#·Tø√+&ç. MT Ç+{À¢yê]MT<ä, MT ùdïVæ≤‘·T\MT<ä ø√|ü+, $düT>∑T Á|ü<ä]Ù+#·+&ç,

yêsTT<ë\T y˚j·T≈£î+&Ü m|üŒ{Ï |üìì n|ü&˚ #˚j·T+&ç. MT nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&ç.



uÛ≤y√<˚«>∑ HÓ’|ü⁄D≤´\T

ˇø£ X¯óuÛÑyês¡Ô ‘Ó*j·T>±H˚ Äq+<ä+, Ä˝À#·q\T uÛÑ$wü ‘·TÔ yÓ’|ü⁄ kÕ–q|ü⁄&ÉT ‘Ó©ì Ä+<√fi¯q,

eTqdüT >±j·T|ü&çq ø£åD+ ÄÁø√X¯+ Ç˝≤ Á|ü‹ uÛ≤y√<˚«>∑eT÷ eTqdüT˝À dæ<äΔ+>± ñ+≥T+~. eTq≈£î

m<äTs¡j˚T´ nqTuÛÑyê\≈£î ‘·>∑Z uÛ≤y√<˚«>±\T eTqdüT˝À @s¡Œ&ç ø±ùd|ü⁄ eTqqT ñøÏÿ]_øÏÿ] #˚dæ ‘·s¡Tyê‘·

düs¡T›≈£î+{≤sTT. eT+∫<Ó’Hê #Ó&É¶<Ó’Hê z dü+|òüT≥q »]–qyÓ+≥H˚ eT~˝À y˚>∑+>± »]π> dü+|òüTs¡D≈£î

dü+ã+~Û+∫q e´ø°Ôø£s¡D Ò á uÛ≤y√<˚«>±\T. uÛ≤y√<˚«>∑eT+fÒ eTqdüT˝À ø£*π> uÛ≤eq\T yê{ÏøÏ ‘√&ÉT>±

e∫Ãq Ä˝À#·q\T, |òü*‘·+>± ø£*–q XÊØs¡ø£, e÷qdæø£ dæú‹, Á|ües¡Ôq˝À dü+uÛÑ$+#˚ e÷s¡TŒ\T

yÓTT<ä …’q yê{Ï düe÷Vü‰s¡+. Äq+<ä+, ø√|ü+, ndüVü≤´+, u≤<Ûä, Áù|eT, dæ>∑TZ, uÛÑj·T+, ÄX¯Ãs¡ +,

nqTsê>∑+ Ç$ ø£*–q|ü&ÉT >∑T]Ô+#·>∑\>∑&É+, dü¬s’q Ø‹˝À e´ø°Ôø£]+#·&É+, n<äT|ü⁄ #˚düTø√>∑\>∑&Éy˚T

uÛ≤y√<˚«>∑ y˚T<ÛäX¯øÏÔ. uÛ≤y√<˚«>±\ eTsêàìï Á>∑Væ≤ùdÔ n$ eTqô|’ kÕ«Ø #˚ùdeTT+<˚ yê{Ï rÁe‘·qT

ø£≥º&ç#˚düTø√>∑\ uÛ≤y√<˚«>∑ y˚T<ÛëX¯øÏÔ n\e&ÉT‘·T+~. @ Äq+<ëì¬ø’Hê, Äy˚XÊì¬ø’Hê, $#êsêì¬ø’Hê

ø£ À¢*‘·+ nj˚T´ Ä˝À#·Hê Á|üyêVü≤y˚T eT÷\+. yê{Ïì M …’q+‘· y˚>∑+>± dæús¡‘·«+yÓ’|ü⁄ eT[flùdÔ Ä

uÛ≤y√<˚«>∑|ü⁄ >±&ÛÉ‘· ø°åDÏ+∫b˛‘·T+~.

‘·q uÛ≤y√<«>±\qT ìj·T+Á‹+#·Tø√>∑*–q e´øÏÔ Ç‘·s¡T\ uÛ≤y√<«>±\qT ≈£L&Ü ns¡ú+#düTø√>∑\&ÉT.

Ç‘·s¡T\ uÛ≤y√<˚«>±\qT ns¡ú+#˚düT≈£î+≥÷ yê]ì dü+‘√wü|üs¡#·>∑*–q|ü⁄&ÉT düe÷C≤ìï eTT+<äT≈£î

q&ç|æ+#·>∑\ kÕeTs¡ú + @s¡Œ&ÉT‘·T+~. e÷qedü+ã+<Ûë\ô|’ ≈£L&Ü |ü≥Tº kÕ~ÛkÕÔ&ÉT. n+fÒ uÛ≤y√<˚«>∑

yT<ÛëXøÏÔ ø£*–q e´øÏÔ dü«j·T+>± ‘êqT ‘·è|æÔ>±, dü+‘√wü+>± ñ+≥÷ Ç‘·s¡T\qT ≈£L&Ü dü+‘·è|æÔ|üs¡#·>∑\–

düe÷»+˝À Vü‰sTT>± J$+#·>∑\T>∑T‘ê&ÉT. uÛ≤y√<«>∑ HÓ’|ü⁄D≤´\T >∑*–q e´øÏÔ ˇ‹Ô&çì ≈£L&É ‘·≥Tºø√>∑\&ÉT.

ˇ‹Ô&çì n~Û>∑$T+#·&É+

ñ<äj·T+ Ò∫q|üŒ{ÏqT+&ç sêÁ‹ |ü&ÉT≈£îHes¡≈£î eTìwæ kÕ–+# Á|üj·÷D+˝À mH√ï ˇ&ç<äT&ÉT≈£î\T.

e÷s¡T‘·Tqï ø±˝≤ìøÏ nqT≈£L\+>± eTìwæ nìï $wüj·÷˝À¢ y˚>∑+ ô|+#ê&ÉT. ø±˙ á _J …’|òt À

ˇ‹Ôfi¯fl‘√ dü‘·eT‘·eTe⁄‘·TÄqï&ÉT. á ˇ‹Ô&˚ eTìwæbÕ*≥ XÊ|ü+>± e÷s¡T‘√+~. ‘êC≤ düπs«\T <ë<ë|ü⁄

20$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

70% Äs√>∑ düeTdü \T πøe\+ ˇ‹Ô&çe Ò¢ edüTÔHêïj·Tì ‘˚ ≤ÃsTT. ˇ‹Ô&ç eTq X¯Øs¡+ô|’q n+‘·{≤

Á|üuÛ≤e+ #·÷|æ+∫, nH˚ø£ Äs√>∑ düeTdü \≈£î ø±s¡DeTÚ‘·T+~. ˇ‹Ô&çe\¢ ø√|ü+, u≤<Ûä ≤+{Ï HÓ>∑{Ïyé

myÓ÷wüHé‡ ô|]– j·÷+>∑®sTT{°, &çÁô|wüHé\≈£î <ë]rkÕÔsTT. ø£qTø£ Á|ü‹ˇø£ÿs¡T ˇ‹Ô&çì n~Û>∑$T+#˚

HÓ’|ü⁄D≤´\qT ô|+bı+~+#·Tø√>∑\>±*.

ndü\T ˇ‹Ô&ç n+fÒ @$T? n~ m˝≤ ø£\T>∑T‘·T+<√ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+. ˇø£e´øÏÔ Ä•+∫q <ëìø°

ì»+>± »]π><ëìø° Ò<ë »s¡>∑uÀ‘·Tqï<ëìø° eT<Ûä ñ+&˚ ‘˚&ÜH˚ ˇ‹Ô&ç. eTq+ ø√s¡T≈£îqï n+X¯+

m+‘·>± nìyês¡ yÓTÆ‘˚ ˇ‹Ô&çn+‘ê rÁe+>± ñ+≥T+~. á H˚|ü<∏ä +˝À eTq+ ø√s¡T≈£îH˚ <ëìø£+fÒ

n+<äTu≤≥T˝À ñ+&˚ eqs¡T Ò ‘·≈£îÿe ø±ã{Ïº Á|ü‹yê] J$‘·+˝Àq÷ ˇ‹Ô&ç ‘·|üŒ<äT.

ˇ‹Ô&çøÏ >∑Ts¡j˚T´ e´øÏÔ jÓTTø£ÿ e÷qdæø£ |ü]D‹, e´øÏÔ‘ê«ìïã{°º |òü*‘·+ ñ+≥T+~. Ç<ä›s¡T

e´≈£îÔ\T πøs¡ø£|ü⁄ ˇ‹Ô&çøÏ >∑T]nsTTq|ü⁄&ÉT ˇø£s¡T <ëìï ndü\T ˇ‹Ô&çøÏ+<ä |ü]>∑DÏ+#·ø£b˛>±, ¬s+&√e´øÏÔ

ÁbÕD≤\ MT<ä≈£î ‘Ó#·TÃ≈£îH+‘·>± düŒ+~+#·e#·TÃ. ˇ‹Ô&çøÏ düŒ+~+# rs¡T yê] düs¡T›u≤≥T‘·‘·«+, düeTdü qT

m<äTs=ÿH˚ kÕeTs¡ú +MT<ä Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~.

|æ\¢\T yÓ÷‘ê<äT≈£î $T+∫ m≈£îÿe ˇ‹Ô&çøÏ >∑T]nsTTq|ü⁄&ÉT eTqdüT≈£î ì\ø£&É ≈£î<äs¡<äT. @|üìMT<ä

<Ûë´dü ô|≥º Òs¡T. H˚s¡TÃø√e&É+ eT+<ä–düTÔ+~. H˚s¡TÃ≈£îqï $wüj·÷\T dü]>± >∑Ts¡TÔ≈£îsêe⁄. eT‹eTs¡T|ü⁄

m≈£îÿe ne⁄‘·T+~. ∫qï∫qï $wüj·÷\≈£î ‹ø£eTø£ |ü&É‘ês¡T. Á|ü‹≈£L\ Ä˝À#·q\T m≈£îÿe>± edüTÔ+{≤sTT.

yê]MT<ä yê]øÏ qeTàø£+ b˛‘·T+~. Ä˝À#·q˝À¢ düŒwüº‘· Òø£b˛e&É+e\¢ ìs¡íj·÷\T dü]>± rdüTø√ Òs¡T.

#·<äTe⁄\MT<ä, Ä≥\MT<ä ÄdüøÏÔ ø√˝ÀŒ‘ês¡T. me]‘√ ø£\e&ÜìøÏ Çwüº|ü&És¡T. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\‘√ eTTuÛ≤e+>±

ñ+{≤s¡T. Ç+{ÏqT+&ç bÕ]b˛e&É+, Ä‘·àVü≤‘ê´ Á|üj·T‘·ï+ ˝≤+{Ï #·s¡ \≈£î bÕ\Œ&É‘ês¡T.

Á|üdüTÔ‘· ø±\+˝À ˇ‹Ô&ç @s¡Œ&É{≤ìøÏ >∑\ Á|ü<Ûëq ø±s¡D≤\T

1. b˛{°Á|ü|ü+#·+ (b˛{°‘·‘·«+)

2. yÓ’|òü\´ uÛÑj·T+

3. düeTj·÷uÛ≤e+

4. Á|ü‹≈£L\<Û√s¡DÏ

5. uÛÑ$wü ‘·TÔ >∑T]+∫q uÛÑj·T+

6. Ä‘·à$XÊ«dü Ò$T

7. X¯øÏÔkÕeTsêú \≈£î $T+∫q ÄX¯\T, |üì yÓTTˆˆ$

8. j·÷+Á‹ø£Jeq+

9. yê´j·÷eT Ò$T

21 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ˇ‹Ô&çì ø£+Á{À˝Ÿ #˚düTø√yê\+fÒ eTT+<äT>± bÕõ{Ïyé <äèø£Œ<∏ëìï n\es¡#·Tø√yê*. düeTdü ì

uÛÑ÷‘·<ä›+˝À #·÷&É≈£L&É<äT. nìï ø√D≤\qT+N düeTdü ì $X‚¢wæùdÔ m˝≤ |ü]wüÿ]+#·Tø√yê˝À ns¡ú+

ne⁄‘·T+~. <ëìïã{Ïº düeTdü qT+∫ ‘·<ë«sê ˇ‹Ô&çqT+∫ ‘·«s¡>± ãj·T≥|ü&É>∑\+. @<Ó’Hê |üìì

ìs¡«Væ≤+#ê\+fÒ ˇø£ Á|üD≤[ø£qT @s¡Œs¡#·Tø=ì düeTj·÷qTkÕs¡+>± #˚dü÷Ôb˛e≥+ e\¢ ˇ‹Ô&çì

ìyê]+#·>∑\+. jÓ÷>±, ÁbÕD≤j·÷eT+ ˇ‹Ô&çì ‘·–Z+#·≥+˝À eT+∫ |òü*‘ê\ìkÕÔsTT. nìï+{Ïø£Hêï

eTTK´+>± Äs√>∑ ø£s¡yÓTÆq ÄVü‰s¡+, eT+∫ n\yê≥T¢ ô|+#·Tø√e&É+ nedüs¡+. e÷qdæø√˝≤¢kÕìï ø£*–+#

n_Ûs¡T#·T\qT |ü<äTqTô|≥º&É+ <ë«sê ˇ‹Ô&ç qT+∫ ãj·T≥|ü&Ée#·TÃ. düè»Hê‘·àø£‘· ñqï @ |üì nsTTHê

ˇ‹Ô&ç qT+∫ ãj·T≥|ü&˚j·T&ÜìøÏ düVü≤ø£]düTÔ+~.

¬>\T|ü⁄ z≥eTT\qT düe÷q+>± d”«ø£]+#·&É+

@ ø±s¡ + ‘·\ô|{ÏºHê <ëì˝À ¬>\T|ü⁄ z≥eTT\T ¬s+&É÷ ñ+{≤sTT. ‘·\ô|{Ïºq Á|ü‹ ø±s¡ +˝Àq÷

$»j·T+ dæ~Δ+#·<äT. z≥$T $»j·÷ìøÏ yÓT≥Tº ø£qTø£ $»j·T+ eùdÔ bı+–b˛≈£L&É<äT. z≥$T ø£*–‘˚

ø£è+–b˛≈£L&É<äT.

z≥$T m<äTs¡e«ì~ me]øÏ? _˝Ÿπ>{Ÿ‡ qT+∫ dü∫Hé f…+&É÷\ÿsY es¡≈£î z≥$Tì #·$#·÷&Éì

yê¬ses¡T? MTs¡T $|òü\+ #Ó+<äT‘·THêïs¡+fÒ $»j·T+ ø√dü+ Á|üj·T‹ïdüTÔHêïs¡qïe÷≥. eTìwæ #j·Te\dæ+~

Ä Á|üj·T‘·ïy˚T. yÓ’|òü ≤´\T düVü≤»+ ` ˇø£kÕs√ ¬s+&ÉTkÕs√¢ ÄK]øÏ |ü~kÕs√¢ $|òü\+ #Ó+~Hê |üsê« Ò<äT.

Á|üj·T‘êïìï $s¡$T+#·≈£î+&Ü ø=qkÕ–ùdÔ #ê\T $»j·T+ dæ~Δ+#·ø£b˛<äT. yÓ’|òü\´+ Á|üø£è‹ìj·TeT+.

yÓ’|òü ≤´ Ò Òø£b˛‘˚ $»j·÷\T m˝≤ñ+{≤sTT? <ë] eT<Ûä ˝À ø=ìï yÓ’|òü ≤´\T ñ+{≤sTT. m<äTs¡T<Óã“\≈£î

|üsê»j·÷\≈£î |ü ≤j·Tq+ ∫‘·Ô–+#·≈£î+&Ü BÛs√<ë‘·Ô+>± m<äTs√ÿe&É+˝ÀH eTq >=|üŒ‘·qeT+‘ê Ä<Ûës¡|ü&ç

ñ+≥T+~. ø£qTø£ M{Ïì m<äTs=ÿì ¬>*Ãq e´øÏÔì $»j·T kÕ<Ûä≈£î&ÉT Ò<ë $CÒ‘· n+{≤+. <äT'K+

ñqï|ü&˚ düTK+ ñ+≥T+~. <äT'œ+∫qyê&çπø düTK+ $\Te ‘Ó\TdüTÔ+~. yÓ’|òü\´+ m<äTs=ÿqï e´øÏÔ

$»j·T+ ‘ê\÷≈£î ÁbÕ<ÛëHê´ìï $\eq÷ >∑T]Ô+#·>∑\T>∑T‘ê&ÉT. yÓ’|òü ≤´\T düVü≤»yÓTÆq$. ô|òsTT˝Ÿ ne>±H˚

ìs¡T‘ê‡Vü≤|ü&É≈£L&É<äT.

$»j·TkÂ<ÛëìøÏ <ë]rùd k˛bÕHê˝À¢ n|ü»j·÷ìï ˇ|üø√e&É+ ˇø£{Ï, |üsê»j·÷ìï n+^ø£]+#·&É+

n+fÒ yÓqøÏÿ ‘·>∑Z&Éy˚T>± nì|æ+#·e#·TÃ ø±˙ n~ $»j·T•KsêìøÏ ùd‘·Te⁄ ì]àdüTÔ+~. n|ü»j·T+

‘·≥dæú+#·&É+ ‘·|üø±<äT n|ü»j·÷ìï n+^ø£]ùdÔ eTqdüT ‘˚*ø£|ü&ÉT‘·T+~. eTs√Á|üj·T‘·ï+˝À $»j·T+

kÕ~Û+#ê\qï |ü≥Tº<ä\ ô|s¡T>∑T‘·T+~. Ò≈£î+fÒ eTq˝À nìï+{ÏMT<ë ø√|ü+ ô|s¡T>∑T‘·T+~. &çÁô|wüHé

Äe]düTÔ+~. e´‹πsø£ uÛ≤eq\T n+≈£î]kÕÔsTT. Bì‘√ uÛÑ$wü ‘·TÔ n+‘·]+∫b˛‘·T+~, ø£qTø£ ¬>\Tb˛≥eTT\qT

düe÷q+>± d”«ø£]+#ê*.

22$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

1. H˚qT #Ó&ÉT Äø£s¡D\≈£î ˝ÀqTø±qT.

2. Çø£ qT+∫ k˛eT]‘·q+ e~ ÒkÕÔqT.

3. Hê n_Ûeè~ΔøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚ >=|üŒ ø√]ø£\H˚ ø√s¡T≈£î+{≤qT.

4. H˚qT <Ûä÷eTbÕq+, eT<Ûä bÕq+ Á‘ê>∑qT Á‘êπ>yê]ì e÷ìŒkÕÔqT.

5. H˚qT n$˙‹øÏ e´‹πsø£+>± b˛sê&É‘êqT. mìïø£\ düeTj·T+˝À ne÷àHêqï, ã+<ÛäTe⁄\T mes¡÷

n$˙‹øÏ bÕ\Œ&É≈£î+&Ü #·s¡ \T rdüT≈£î+≥÷ ìC≤sTTr>± z≥T y˚sTTkÕÔqT.

6. neTà≈£î, Hêqï≈£î, ã+<ÛäTe⁄\≈£î #·<äe≥+, sêj·T≥+ H˚]ŒkÕÔqT.

7. ≈£î\, eT‘·, uÛ≤wü, ÁbÕ+‘· $uÛÒ<ë\qT bÕ{Ï+#·qT. eTqeT+‘ê uÛ≤s¡rj·TT\+ nH˚ uÛ≤eq‘√

J$kÕÔqT.

H˚qT bÕ{ÏkÕÔqT

˙ Ä˝À#·q\qT e÷s¡TÃø√ Á|ü|ü+#·yT e÷]b˛‘·T+~ nHêï&ÉT Hês¡àHé

$q‡+{Ÿ |” Ò. K∫Ã¤‘·+>± Ä˝À#·q Ò $»j·T+yÓ’|ü⁄ q&ç|ækÕÔsTT. Ò<ë

n<Ûä'bÕ‘êfi≤ìøÏ ‘√ùdkÕÔsTT. nqT≈£L\ Ä˝À#·q\T |ü⁄wüÿ\ $»j·÷\T

‘Ó∫Ãô|&É‘êsTT. Á|ü‹≈£L\ Ä˝À#·q\T J$‘·ø±\+ yÓqøÏÿHÓ&É‘êsTT.

Ä˝À#·q Ò $»j·÷\≈£î eT÷\+. dü]ø=‘·Ô Ä˝À#·q\T q÷‘·q

$»j·÷\≈£î Hê+~ |ü\T≈£î‘êsTT. @ ø±sê´qïsTTHê dü]ø=‘·Ô |ü+<∏ë˝À

Ä˝À∫+∫ ìs¡«]Ô+#·&É+ e\¢ $»j·÷eø±XÊ\T yÓTs¡T>∑T|ü&É‘êsTT.

>=|üŒ \øå±´ìï kÕ~Û+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+∫ $|òü\eTe≥+ H˚s¡+

ø±<äT. >=|üŒ \ø£å + Òø£b˛e&Éy˚T H˚s¡+

` ˝ÀyÓ Ÿ

dü÷øÏÔ

23 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

u≤<Ûä ‘·\T ìs¡«]Ô+#·&É+,

ø£s¡Ôe´bÕ\q

II. ñ|ü $\Te

<˚X¯ yês¡dü‘·« dü+|ü<äqT ø±bÕ&ÉTø√e&É+


eTq <˚X¯+˝À ‘·s¡‘·sê\qT+&ç yês¡dü‘·«+>± edüTÔqï

dü+|ü<äqT |ü]s¡øÏå+#·Tø√e&É+˝À eTq u≤<Ûä´‘·\qT

‘Ó\TdüTø√e&É+.


eTq <˚X¯eTT $_Ûqï eT‘ê\T, dü+düÿè‘·T\T, uÛ≤wü\‘√ ñqï|üŒ{ÏøÏ @ø£‘ê«ìï ø£*Zj·TTqï~. eTq

<˚X¯+ jÓTTø£ÿ >=|üŒ‘·Hêìï ‘Ó*ù| dü+düÿèr dü+Á|ü<ëj·÷\T, ø£fi¯\T, edüTÔe⁄\T, ø£≥º&Ü\T yÓTT<ä\>∑T

yê{Ïì ø±bÕ&É&É+ eTq+<ä] u≤<Ûä ‘·. Ç+<äTø√dü+ yê{Ï ÄeX¯ ø£‘·qT eTq u≤<Ûä ‘·\qT >∑T]+∫

‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

5 eTq yês¡dü‘·« dü+|ü<ä

24$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. $wüj·T+

Á|ü‹»„

uÛ≤s¡‘·<X+ e÷ e÷‘·èuÛÑ÷$T. uÛ≤s¡rj·TT\+<äs¡÷ Hê düôVA<äs¡T\T. HqT Hê <XÊìï Áù|$TdüTÔHêïqT.

düTdü+|üqïyÓTÆq, ãVüQ$<ÛäyÓTÆq Hê <˚X¯ yês¡dü‘·« dü+|ü<ä Hê≈£î >∑s¡«ø±s¡D+. BìøÏ ns¡Ω‘· bı+<ä&ÜìøÏ

düs¡«<ë H˚qT ø£èwæ #˚kÕÔqT.

Hê ‘·*¢<ä+Á&ÉT*ï, ñbÕ<Ûë´j·TT*ï, ô|<ä›\+<ä]ï >ös¡$kÕÔqT. Á|ü‹yê]‘√qT eTsê´<ä>± q&ÉT#·Tø=+{≤qT.

»+‘·Te⁄\|ü≥¢ <äj·T‘√ ñ+{≤qT.

Hê<˚X¯+ |ü≥¢, Hê Á|ü»\|ü≥¢ ùdyêìs¡‹‘√ ñ+{≤qì Á|ü‹»„ #˚düTÔHêïqT yê] ÁX‚jÓ÷_Ûeè<äT› Ò Hê

Äq+<ëìøÏ eT÷\+.

dü+|òüT≥q

10e ‘·s¡>∑‹ $<ë´s¡Tú\+<äs¡÷ $Vü‰s¡j·÷Á‘· À uÛ≤>∑+>± ‘·eT ñbÕ<Ûë´j·TT\‘√ ø£*dæ eTVü‰sêÁwüº

˝Àì n»+‘ê, m˝À¢sê >∑TVü≤\qT #·÷&É{≤ìøÏ yÓfi≤fls¡T. nø£ÿ&ç $X‚cÕ\ >∑T]+∫ ¬>’&ÉT $e]düTÔ+fÒ

|æ\¢\+<äs¡÷ ÄX¯Ãs¡ +‘√, ≈£î‘·÷Vü≤\+>± $+≥THêïs¡T. n»+‘ê >∑TVü≤˝À¢ ∫Á‹+∫q ∫Á‘ê\T m+‘√

n<äT“¤‘·+>± ñHêïsTT. ÄHê{Ï ø±\+˝ÀH˚ m≥Te+{Ï s¡kÕj·Tìø£ s¡+>∑T\ì ñ|üjÓ÷–+#·≈£î+&Ü

Á|üø£è‹ dæ<äΔyÓTÆq s¡+>∑T\‘√, $$<Ûä s¡+>∑T\ y˚Tfi¯$+|ü⁄‘√ ∫Á‘ê\T ∫Á‹+#·ã&Ü¶sTT. n$ ∫Á‘·ø±s¡T\

jÓTTø£ÿ Á|ü‹uÛÑqT #ê≥T‘·THêïsTT. n˝≤π> m˝À¢sê >∑TVü≤˝À¢ì •˝≤Œ\T ≈£L&Ü n<äT“¤‘·+>± ñHêïsTT.

nø£ÿ&Éø£ÿ&É ø=ìï |ü>∑T\>=≥ºã&ç ñHêïsTT. ø±˙ Äj·÷ •˝≤Œ\T •*Œ jÓTTø£ÿ Á|ü‹uÛÑ≈£î n<ä›+ |üfÒº ≤

ñHêïsTT. M{Ïì #·÷düTÔ+fÒ eTq |üPØ«≈£î\≈£î m+‘·{Ï X¯øÏÔ kÕeTsêú \T+&˚y√ ø£<ë! Ç+‘·{Ï n<äT“¤‘·

ø£fi≤K+&Ü\ düèwæºøÏ ø±s¡≈£î\j·÷´s¡T nì|æ+#·ø£e÷q<äT. |æ\¢\+<äs¡÷ á n<äT“¤‘ê\qT ÄkÕ«~düTÔHêïs¡T.

n+‘· À ˇø£ |æ\¢yê&ÉT dü÷<ä+≥TsêsTT rdüTø=ì nø£ÿ&ç >√&É\ô|’ ‘·qù|s¡T sêj·T&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT.

ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT @$T #˚düTÔHêïe⁄? n$ n&ç–‘˚ Çø£ÿ&çøÏ H˚qT e∫ÃHêqT nqï+<äT≈£î >∑Ts¡TÔ>± Hêù|s¡T

sêdüTÔHêïqT nHêï&ÉT. n|ü&ÉT ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT n˝≤ #˚j·T≥+ ‘·|ü, n˝≤ #˚j·T≥+ e\q Çø£ÿ&ç

•\Œø£fi≤ kÂ+<äs¡ + HêX¯qeTe⁄‘·T+~. á ø£≥º&Ü\T, •˝≤Œ\T, ∫Á‘ê\T Çe˙ï eTq yês¡dü‘·« dü+|ü<ä\T

M{Ï <ë«sê eTq <˚X¯ >=|üŒ<äq+ #ê≥ã&ÉT‘·T+~. ø£qTø£ M{Ïì dü+s¡øÏå+#·T ø√e&É+ eTqu≤<Ûä ‘· nì

#ÓbÕŒ&ÉT.

25 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

1. MTs¡T Á|ü‹s√E #˚düTÔqï ªªÁ|ü‹»„ À Hê<˚X¯ yês¡dü‘·« dü+|ü<ä Hê≈£î >∑s¡«ø±s¡D+. BìøÏ ns¡Ω‘· bı+<ä&ÜìøÏ

düs¡«<ë H˚qT ø£èwæ#˚kÕÔqTμμ nì#ÓbÕŒs¡T ø£<ë! BìøÏ ns¡ú+ @+{Ï? Ç˝≤ #˚j·÷\+fÒ MTπs+ #˚j·÷*?

2. eTq |üPØ«≈£î\qT+&ç ‘·s¡‘·sê\T>± edüTÔqï eTq dü+düÿè‹øÏ Á|ü‹s¡÷bÕ …’q dü+|ü<ä\qT eTq+ m+<äT≈£î

ø±bÕ&ÉTø√yê*?

3. <˚X¯ yês¡dü‘·« dü+|ü<äqT ø±bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏ MT¬s’‘˚ @+ #˚kÕÔs¡T? n˝≤ ø±bÕ&˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T&É+e\¢

MTs¡T bı+<˚ nqTuÛÑ÷‘·T*ï sêj·T+&ç.

4. eTq yês¡dü‘·« dü+|ü<ä\ jÓTTø£ÿ *dtºqT ‘·j·÷s¡T #˚j·T+&ç?

5. yês¡dü‘·« dü+|ü<äqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡Tø£<ë! M{Ïì ‘·sê«‘· ‘·sê\≈£î n+~+#ê\+fÒ yê{Ïì

|ü]s¡øÏå+#·&ÜìøÏ eTq+ @@ u≤<Ûä ‘·\qT ìs¡«]Ô+#ê*?

MT ÁbÕ+‘·+˝À yês¡dü‘·«+>± \_Û+#˚ dü+|ü<ä\ $esê\qT sêj·T+&ç. n$ Ç|ü&ÉT m˝≤ñHêïsTT? yê{Ïì

m˝≤ ø±bÕ&ÉTø√yê˝À sêj·T+&ç.

yêsêÔ|üÁ‹ø£\˝À, ~q|üÁ‹ø£\˝À Ò<ë n+‘·sê®\+ (Internet) qT+&ç eTq<X yês¡dü‘·« dü+|ü<ä …’q #ê]Á‘ê‘·àø£

ø£≥º&Ü\T, <˚yê\j·÷\T yÓTTˆˆ yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q ∫Á‘ê\T, $esê\qT ùdø£]+#·+&ç. MT bÕsƒ¡XÊ\˝À

Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.


MT ÁbÕ+‘·+˝À \_Û+#˚

dü+|ü<ä\T

yê{Ï |ü]dæú‹ Ç|ü&ÉT

m˝≤ ñ+~?

ø±bÕ&É{≤ìøÏ

#˚|üfÒº #·s¡ \T

1

2

3

4

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

26$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹


<˚X¯ yês¡dü‘·« dü+|ü<äqT ø±bÕ&ÉTø√e&É+

eTq<˚X¯+ _Ûqï‘·«+˝À @ø£‘·«+ ø£*Zj·TTqï~. eTq <˚X¯+˝Àì dü+düÿèr kÕ+Á|ü<ëj·÷\T, ø£fi¯\T,

edüTÔe⁄\T, ø£≥º&Ü\T yÓTTˆˆ>∑T yê{Ï<ë«sê eTq <˚X¯ Wqï‘· + ø£ì|ædüTÔ+~. <˚yê\j·÷\T, ø£≥º&Ü\T

eTq<˚X¯+ Äs√ÁbÕD+>± ñqï$. Ç˝≤+{Ï <˚yê\j·÷\qT, ø£≥º&Ü\qT <Ûä«+dü+ #˚XÊs¡T. |üPs¡«+

<äTsêÁø£eTD˝À¢ <ë&ÉT\˝À <yê\j·÷\T, ø£≥º&Ü\ <Ûä«+dü+ø±ã&Ü¶sTT. Ä+π>¢j·TT\ ø±\+˝À yê] ‘·s¡Vü‰˝À

yês¡T, eT‘· e÷]Œ&ÉT\T, Ä\j·T $<Ûä«+kÕ\T kÕ–+#ês¡T.

dü«‘·+Á‘·+ e∫Ãq ‘·sê«‘· ≈£L&Ü M{Ï dæú‹ Ç˝≤π> ø=qkÕ>∑T‘·÷ ñ+~. H˚{Ï bÕ\≈£î\T

eT‘êr‘·eT+≥÷, ôd≈£î´\]»eT+≥÷ á |ü+#·ÁbÕD≤\ |òüTÀwü |ü{Ïº+#·Tø√≈£î+&Ü <˚X¯e÷‘· >∑T+&ÓeT+≥*ï

eT]+‘· s¡–*düTÔHêïs¡T. >∑T&ç À u≤+ãT\T, nø£ås¡ <ÛëyéTqT+&ç ôV’≤<äsêu≤<é u≤u≤eT+~s¡+ es¡≈£î

u≤+ãT\T Á|ü‹<Ûä«ì+#êsTT. M{Ï<ë«sê eT+∫ eT+∫ <˚yê\j·÷\T, m+‘√ ø£fi≤HÓ’|ü⁄D´+‘√ ì]à+∫q

ø£≥º&Ü\T HêX¯q+ nj·÷´sTT.

Hê&ÉT eTq dü+düÿè‹˝À ≈£î≥T+ã dü+ã+<Ûë\T πøe\+ &ÉãT“‘√ø±ø£ <Ûäs¡à+‘√ q&ç#êsTT. ñeTà&ç

≈£î≥T+ã+˝À n+<äs¡T ø£*dæyÓT*dæ nqTã+<Ûë\T |ü+#·Tø=ì dü+kÕÿsê\T ô|+#·T≈£îH˚yês¡T. ˇø£ e´øÏÔ

‘·q ≈£î≥T+ã+ ø√dü+ dü«düTU≤\qT, ‘·q Á>±eT+ø√dü+ ≈£î≥T+u≤ìï, ‘·q<˚X¯+ ø√dü+ Á>±e÷ìï

‘ê´>∑+#˚ùdyê&Éì XÊÁkÕÔ\T #Ó|ü⁄ÔHêïsTT. ‘·qø£+fÒ ô|<ä›yê]ì es¡Tdüô|{Ïº |æ\e&É+, ∫qïyê]ì ù|s¡Tô|{Ïº

|æ\e&É+, Ä ≈£î≥T+ã yê‘êes¡D+˝À n\yê≥j˚T´~.

H˚{Ï ‘·s¡+ eTq dü+düÿè‹øÏ <ä÷s¡eTÚ‘·T+~. eTs√yÓ’|ü⁄ dü+düÿèr $\Te HêX¯qeTÚ‘·THêïsTT.

$H√<ä+ ù|s¡T‘√ edüTÔqï dæìe÷\T, ≈£î≥T+ã eédüúqT, kÕe÷õø£ $\Te\qT HêX¯q+ #˚ùd$<Ûä+>±

ñ+≥THêïsTT

Çìï »s¡T>∑T‘·THêï eTq+ $+≥THêï+, #·÷düTÔHêï+ ø±ì Ç~ ‘·|ü nì >∑{Ïº>± #Ó|æŒ yê~+#·&É+

Ò<äT. e÷s¡Ã Òø£b˛‘·THêï+, |ü{Ïº+#·Tø√e&É+ Ò<äT. Çe˙ï kÕ<Ûës¡Dy˚T nqï≥T¢ ñ+≥THêï+. eTqπø

<˚X¯+|ü≥¢, á <˚X¯ dü+düÿè‹|ü≥¢ u≤<Ûä ‘· ñ+~. yês¡dü‘·« ã+<Ûä+ ñ+~. »s¡T>∑T‘·Tqï nHê´j·T+|ü≥¢

düŒ+~+#·ø£b˛‘˚, á $ø£è‘· <Û√s¡DT\q]ø£fÒº Á|üj·T‘·ï+ #˚j·Tø£ me]øÏyês¡T Hê¬ø+<äTø£ì }s¡Tÿ+fÒ,

eTq #·]Á‘·qT, dü+düÿè‹ì Hê>∑]ø£‘·qT $eT]Ù+#˚yêfi¯fl H√fi¯ófl eT÷sTT+#·≈£î+fÒ #·]Á‘· ñìøÏì ø√˝ÀŒj˚T

<äTdæú‹ ‘·|üŒ<äT.

ø±ã{Ïº eTq<˚X¯ dü+|ü<äqT n+fÒ eTq<˚XÊìøÏ dü+ã+~Û+∫q dü÷Œ¤]ÔÁ|ü<ë‘·\T, ø£≥º&Ü\T,

>=|üŒ#·]Á‘·ø±s¡T\T dü+düÿè‹, dü+Á|ü<ëj·÷\T, Ä#ês¡eéVü‰sê\T, uÛ≤wü\T, ∫Á‘·ø£fi¯, •\Œø£fi¯, dü+^‘·eTT,

27 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

qè‘· eTT, ÁbÕNq ø£≥º&Ü\T, eTd”<äT\T, <˚yê\j·÷\T, #·{≤º\T, kÕVæ≤‘· +, ‘êfi¯|üÁ‘·Á>∑+<∏ë\T, HêD≤\T,

yÓTTˆˆyê{Ïì ø±bÕ&ÉTø√yê*. M{Ï<ë«sêH˚ eTq<˚X¯#·]Á‘·qT, >=|üŒ‘·Hêìï, $X‚cÕ\qT ‘Ó\TdüTø√e&É+

kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~. M{Ïì Á|ü‹ ‘·s¡+yês¡T ø±bÕ&É&É+ yê] u≤<Ûä ‘·. eTq<˚X¯+˝À yês¡dü‘·«+>± \_Û+#˚

dü+|ü<äqT ø±bÕ&ÉT≈£îqï|ü&˚ eTq≈£î ≈£L&Ü ù|s¡TÁ|üU≤´‘·T\T, >∑T]Ô+|ü⁄, >ös¡e+ \_ÛkÕÔsTT. yê{Ïì

ø±bÕ&ÉTø=ì |ü~eT+~øÏ M{Ï >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒdæq|ü⁄&˚ uÛ≤s¡‘·<˚X¯ yês¡dü‘·« >ös¡yêìï bı+<ä&ÜìøÏ

eTq+ ns¡TΩ\eTe⁄‘êeTT.

‘êCŸeTVü≤˝Ÿ e+{Ï Á|ü|ü+#· Á|üU≤´‹>±+∫q ø£≥º&ÉeTT, sêy˚TX¯«s¡+, ø±fi¯Vü≤dæÔ, eT<ÛäT¬s’,

‹s¡Teq+‘·|ü⁄s¡+˝À Á|ü|ü+#· Á|üU≤´‹>±+∫q <˚yê\j·÷\T, •\Œø£fi¯\‘√ ≈£L&çq <˚yê\j·÷\T, kÕs¡Hê<∏é,

neTsêe‹˝Àì dü÷úbÕ\T, n»+‘ê, m˝À¢sê, KEsêVü≤√˝Àì •\Œ∫Á‘·ø£fi¯\T, ø√D≤sYÿ˝Àì •\Œø£fi¯,

y<ë\T, uÛ≤s¡‘·+, sêe÷j·TD+, uÛÑ>∑eBZ‘· e+{Ï ÁbÕNq kÕVæ≤‘· + Á|ü|ü+#· Á|üU≤´‹>±+∫q ø£fi≤ø±s¡T\‘√

eTq<X+ >=|üŒ>± Á|ü|ü+#·+˝À >∑T]Ô+#·ã&ÉT‘·Tqï~. ≈£î≥T+ã $\Te\T, e÷qe dü+ã+<Ûë\‘√ uÛ≤s¡rj·T

dü+düÿè‹ Á|ü|ü+#·+˝À Á|ü‘´ø£+>± >∑T]Ô+#·ã&ç+~. Ç˝≤+{Ï eTq<X yês¡dü‘·« dü+|ü<äqT ø±bÕ&É&É+‘√bÕ≥T

yê{Ïì >ös¡$+#·&É+, yê{Ïì Ä#·]+∫ neT\T|üs¡#·&É+ eTq u≤<Ûä ‘·.

ªª@<˚X¯y˚T–Hê, m+<äTø±*&çHê, @ |”sƒ¡yÓTøÏÿHê, me«¬s<äT¬s’Hê bı>∑&Ésê ˙‘·*¢ uÛÑ÷$T uÛ≤s¡‹ì

ì\T|üsê ˙ C≤‹ ì+&ÉT >ös¡eeTT nì π>j·T+˝À #Ó|æŒq≥T¢ eTq<˚X¯ Wqï‘ê´ìï, eTq<˚X¯ dü+düèÿ‹ì

Á|ü‹_+_+#˚≥T¢ eTqe÷≥\T, #˚‘·\T ñ+&Ü*.

eTqø£+fÒ eTT+<äT‘·sê\yês¡T n+fÒ eTq |üPs¡T«\T eTqøÏ∫Ãq dü+|ü<ä n+‘ê yês¡dü‘·« dü+|ü<ä.

Bìì eTq ‘·sê«‹ ‘·sê\yê]øÏ n+~+#ê*‡q u≤<Ûä ‘· eTq~. n~ Á|ü»\+<ä] ñeTà&ç ÄdæÔ. <ëìï

|ü]s¡øÏå+#·Tø√e&É+ eTq+<ä] u≤<Ûä ‘·. eTq e´øÏÔ>∑‘· ÄdüTÔ\|ü≥¢ m+‘· ÁX¯<äΔ #·÷|ækÕÔyÓ÷, C≤rj·T

ÄdüTÔ\T/ñeTà&ç ÄdüTÔ\qT ø±bÕ&ÉT≈£îH˚+<äT≈£î n+‘˚ ÁX¯<äΔ #·÷|ü&É+ nedüs¡+.

ªªJ$‘·+˝À Á|ü‹ø£åD+ neT÷\ýÓTÆq~, @<Ó’Hê ø√˝ÀŒe&ÜìøÏ ø£åD+ |ü≥º<äT.

ø±˙ <ëìì ‹]– kÕ~Û+#ê\+fÒ ˇø£ <äXÊã›yÓTÆHê #ê\ø£b˛e#·TÃμμdü÷øÏÔ

28$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

bı<äT|ü⁄ ` ÄeX¯ ø£‘·

II. ñ|ü $\Te

Ä&É+ãsê\≈£î edüTÔyêýÓ÷Vü‰ìøÏ

<ä÷s¡+>± ñ+&É≥+


Ä&É+ãsê\≈£î, $˝≤kÕ\≈£î <ä÷s¡+>± ñ+{≤s¡T.

|ü]$T‘·T\T ‘Ó\TdüT≈£î+{≤s¡T. >=|üŒ\≈£îb˛sTT Ç‘·s¡T\‘√

b˛{°|ü&ç ô|[flfifl≈£î, |ü⁄{Ïºqs√E bÕØº\≈£î eTq≈£î Ò≈£îHêï

n|ü#˚dæ m≈£îÿe&ÉãT“qT eè<Ûë#˚j·T≈£L&É<äì ‘Ó\TdüTø√

>∑\>±*.

edüTÔe⁄\qT nedüsê\≈£î $ìjÓ÷–+#·&É+, yêýÓ÷Vü‰\≈£î

b˛sTT n~Ûø£+>± $ìjÓ÷–+#·&É+ eT<Ûä´ ‘˚&Ü\qT

>∑eTì+#·>∑\s¡T.


eTq ‘êVü≤‘·TqT eTs¡∫b˛sTT, Ç‘·s¡T\‘√ b˛{°|ü&ç, Ç‘·s¡T\ yÓT|ü bı+<ë\ì nedüs¡yÓTÆq<ëìø£Hêï

m≈£îÿe yÓ÷‘ê<äT˝À Ks¡TÃô|≥º&Éy˚T Ä&É+ãs¡+. |ü⁄*ì #·÷dæ qø£ÿ yê‘· ô|≥Tº≈£îqï≥T¢ me&√ &ÉãT“qïyê&ÉT

>=|üŒ>± ô|[fl#˚XÊ&Éì eTq+ ≈£L&Ü n|ü#˚dæ n<˚$<Ûä+>± ô|[fl#˚j·÷\qTø√sê<äT. ∫e]øÏ eTq≈£î nù|Œ

$T>∑T\T‘·T+~. n˝≤π> eTq≈£î dü]|ü&Ü edüTÔe⁄\T (ã≥º\T, q>∑\T, #Ó|ü\T, ôd˝Ÿbò Hé‡ yÓTTˆˆ$) ñHêï

nedüsêìøÏ $T+∫ Ç+ø± ø±yê\qTø√e&É+ edüTÔyêýÓ÷Vü≤+. á Ä&É+ãsê\e\¢, edüTÔyêýÓ÷Vü≤+ e\¢

ˇq>∑÷πs Á|üjÓ÷»Hê\ø£Hêï dü+uÛÑ$+#˚ qcÕº Ò m≈£îÿe. Ä&É+ãsê\‘√ nH˚ø£ edüTÔe⁄\qT, &ÉãT“qT,

ø±˝≤ìï Ç˝≤ #ê˝≤ s¡ø±\T>± eè<∏ë #˚düTÔHêï+. Ç~ dü]jÓÆTq $<Ûëq+ ø±<äT. ñqï<ë+{À¢ bı<äT|ü⁄

#˚düT≈£î+≥÷ düTK+>±, dü+‘·è|æÔ>± J$+#ê*.

6 Ä&É+ãsê\T

29 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. $wüj·T+

dü+|òüT≥q ` 1

s¡÷ù|wt yêfi¯fl Ç\¢+‘ê dü+<ä&ç>± ñ+~. m+<äTø£+fÒ yêfi¯fl nø£ÿj·T´ ô|[fl>∑T]+∫ n+<äs¡÷ ø£*dæ

m+‘· |òüTq+>± #˚j·÷˝À m˝≤ #˚j·÷˝À #·]Ã+#·T≈£î+≥THêïs¡T. s¡÷ù|wt ≈£L&Ü ‘·q≈£î ø±e\dæq ã≥º\T

ô|+&ç¢Hê&ÉT ø±˝≤Ã*‡q ≥bÕ≈£î\T nì ‘·q *dtº≈£L&Ü #ÓbÕŒ&ÉT. ô|[fls√E sêH˚e∫Ã+~. ô|[fl »]π> Ç\T¢

ñqï M<Ûä+‘ê $<äT´‘Y BbÕ\‘√ n\+ø£]+#ês¡T. ô|[fleT+≥|ü+ ≈£L&Ü s¡ø£s¡ø±\ $<äT´‘Y BbÕ\‘√,

|üP\‘√ n\+ø£]+#ês¡T. n+<ä] #Óe⁄\T ∫\T¢\T|ü&˚ ≤ &çõ≥˝Ÿ kÂ+&éqT, s¡ø£s¡ø±\ u≤´+&éy˚Tfi≤\qT

@sêŒ≥T#˚XÊs¡T. s¡÷ù|wt Äq+<ä+>± \ø£å\ $\Te#˚ùd ≥bÕdüT\qT ù|˝≤Ã&ÉT. ô|[fl eT+≥|üeT+‘ê

dü+<ä&ç>± ñ+~. ô|+&ç¢ uÛÀ»HêìøÏ Çs¡yÓ’ eTTô|ò’Œ s¡ø±\ e+≥ø±\T d”«{Ÿ‡, #ê{Ÿ‡, {Ï|òæHé‡ yÓTTˆˆ$

‘·j·÷s¡T#˚XÊs¡T. ‹H˚yês¡T ‹+≥THêïs¡T bÕs¡y˚ùdyês¡T bÕs¡y˚düTÔHêïs¡T. s¡÷ù|wt ≈£L&Ü uÛÀ»q+ #˚XÊ&ÉT.

@<√ |üì ñ+&ç ô|[fleT+≥|ü+ ãj·T{ÏøÏ e#êÃ&ÉT. nø£ÿ&É ø£ì|æ+∫q <äèXÊ´ìï #·÷dæ #·*+∫ b˛j·÷&ÉT.

nø£ÿ&É q\T>∑T¬s’<äT>∑Ts¡T |æ\¢\T ô|[fl˝À ‹ì bÕπsdæq ù|¢≥¢ À $T–*q ÄVü‰s¡|ü<ësêú\ ø√dü+ b˛{°|ü&ÉT‘·THêïs¡T.

á |æ\¢\T ø£ dü+ ‹q{≤ìøÏ ‹+&ç Òø£, ø£≥º&ÜìøÏ ã≥º Òø£ nedüú |ü&ÉT‘·T+fÒ eTq+ m+‘·

&ÉãT“ì, ÄVü‰sêìï eè<∏ë#˚düTÔHêï+ nì|æ+∫+~. s¡÷ù|wt≈£î yÓ+≥H˚ yê]ì |æ*∫ ø£&ÉT|ü⁄ì+&Ü uÛÀ»q+

ô|{≤º&ÉT. Ç˝≤+{Ï eè<∏ëqT n]ø£≥º&ÜìøÏ ‘·qe+‘·T ø£èwæ #˚j·÷\qT≈£îHêï&ÉT.

dü+|òüT≥q ` 2

sêCÒwt, yêdüT Ç<ä›s¡÷ eT+∫ ùdïVæ≤‘·T\T sêCÒwtyêfiófl <Ûäqe+‘·T\T, yêdüT~ eT<Ûä ‘·s¡>∑‹ ≈£î≥T+ã+.

sêCÒwt ‘·q Á|ü‹ |ü⁄{Ïºqs√Eì ôVA≥˝Ÿ˝À |òüTq+>± »s¡T|ü⁄≈£î+{≤&ÉT. ‘·q ùdïVæ≤‘·T\ì ã+<ÛäTe⁄\ì

n+<ä]˙ bÕØºøÏ |æ\TkÕÔ&ÉT. ôVA≥˝Ÿ˝À bÕØº »]π> Á|ü<˚XÊìï, |üP\‘√, u…\÷q¢‘√ n\+ø£]kÕÔs¡T. ô|<ä›

πøø˘ ø£{Ÿ #˚dæ n+<ä]ø° |ü+#·T‘ês¡T. n‹<∏äT\+<äs¡÷ ãVüQeT‘·T*kÕÔs¡T. ‘·s¡Tyê‘· s¡ø£s¡ø±\ e+≥ø±\‘√

uÛÀ»q ø±s¡ Áø£eT+ ñ+≥T+~. Bìì #·÷düTÔqï yêdüT ≈£L&Ü Ç˝≤H˚ ‘·q |ü⁄{Ïºqs√E ≈£L&Ü »s¡bÕ\ì

‘·q ‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT y˚~ÛdüTÔHêï&ÉT.

dü+|òüT≥q ` 3

ns¡Ãq 10e ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘√+~. yê]~ eT<Ûä ‘·s¡>∑‹ ≈£î≥T+ã+. Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ Ä ne÷àsTT

|ü⁄{Ïºqs√EqT #ê˝≤ dæ+|ü⁄˝Ÿ>± »s¡T|ü⁄≈£î+≥T+~. ‘·q ùdïVæ≤‘·T\+<ä]ø° #ê¬ø¢{Ÿ‡ |ü+#·T‘·T+~.

kÕj·T+Á‘·+|üP≥ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\‘√ nHê<ÛëÁX¯e÷ìøÏ yÓ[fl nø£ÿ&ç |æ\¢\≈£î ‘·eT≈£îqï+‘· À d”«≥T¢, ã≥º\T

|ü+∫edüTÔ+~. Ç‘·s¡T\≈£î Ç$ ñHêïsTT, n$ ñHêïsTT nì ‘·q≈£L ø±yê\ì ù|Nô|≥º<äT. ‘·q≈£î

ñqï+‘· À Ç‘·s¡T\≈£î düVü‰j·T+ #˚dü÷Ôñ+≥T+~.

30$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. dü+|òüT≥q 1 ˝À ô|[fl »]–q $<ÛëHêìï #·÷XÊs¡Tø£<ë! ô|[flfi¯fl+fÒ n˝≤π> »s¡>±˝≤? dæ+|ü⁄˝Ÿ>± ≈£L&Ü

#˚j·Te#êÃ! m˝≤>√ #Ó|üŒ+&ç.

2. MTs¡T s¡÷ù|wt kÕúq+˝À ñ+fÒ @+ #˚kÕÔs¡T?

3. 2e dü+|òüT≥q˝À yêdüT sêCÒwt ≤ |ü⁄{Ïºqs√E »s¡T|ü⁄ø√yê\qT≈£îHêï&ÉTø£<ë! Ç~ dü¬s’q<˚Hê? n˝≤

»s¡T|ü⁄≈£î+fÒ @eTe⁄‘·T+~?

4. 3e dü+|òüT≥q˝À |ü⁄{Ïºqs√EHê&ÉT ns¡Ãq #˚ùd |üì eT+∫|üH˚Hê? MTs¡T MT |ü⁄{Ïºqs√EHê&ÉT @$T

#˚kÕÔs¡T?

5. 4e dü+|òüT≥q˝À düTø£q´˝≤ edüTÔe⁄\T nedüsêìøÏ $T+∫ ø=q&É+ eT+∫ |ü<äΔ‘˚Hê? m+<äT≈£î?

6. ªªeTìwæøÏ Ä&É+ãsê\T nedüs¡+μμ ne⁄Hê ø±<ë? MT düe÷<ÛëHêìï $X‚¢wæ+#·+&ç.

MT˝À ñqï Ä&É+ãsê\qT, edüTÔyêýÓ÷Vü‰ìï ìj·T+Á‹+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#·+&ç. MT nqTuÛÑyê\qT #Ó|üŒ+&ç.


Ä&É+ãsê\T

Ä&É+ãsê\≈£î, n≥ºVü‰kÕ\≈£î »q+ m|ü&É÷ eTT+< ñ+{≤s¡T. ywüuÛ≤wü À¢q÷, Jeq$<Ûëq+˝Àq÷

Ä&É+ãsê\≈£î ÁbÕ<Ûëq´+ u≤>± ô|]–b˛‘·÷ ñ+~. ø=+<ä]˝À yê>±&É+ãs¡+ m≈£îÿe. M] e÷≥\T

ø√≥\T <ë{Ïb˛‘·÷ e⁄+{≤sTT. ø±˙ #˚‘·\T e÷Á‘·+ >∑&É|ü<ë≥e⁄. n\TŒìe÷≥\T Ä&É+ãs¡+>±H˚

e⁄+{≤j·THêï&ÉT y˚eTq. düeTj·T+ dü+<äs¡“¤+ Ò≈£î+&Ü Òìb˛ì >=|üŒ\T #Ó|üø√e&É+ ‘·eTì ‘êeTT

bı>∑T&ÉTø√e&É+ yê>±&É+ãs¡y˚T ne⁄‘·T+~.


dü+|òüT≥q ` 4

düTø£q´ 10e ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘√+~. á ne÷àsTTøÏ Ä&É+ãsê\T, edüTÔyêýÓ÷Vü≤+ m≈£îÿe. Á|ü‹

|ü+&Éø°ÿ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\q&ç– ø=‘·Ôã≥º\T, q>∑\T ø=+≥T+~. me]<ä>∑Z¬s’Hê @<Ó’Hê ø=‘·ÔedüTÔe⁄qT #·÷dæ+<ä+fÒ

<ëìì ø=ì rs¡e\dæ+<˚. Ç|üŒ{Ïπø ÄyÓT≈£î ˇø£ ;s¡Tyêì+&Ü ã≥º\T, 10`12 q>∑\ôd≥T¢, ˇø£ ô|f…ºì+&Ü

>±E\T, s¡ø£s¡ø±\ #Ó|ü\T ñHêïsTT. Ç+ø± yêfi¯fl Ç+{Ïì+&Ü mø£ÿ&É#·÷dæHê Ä ne÷àsTT edüTÔe⁄ Ò

ø£ì|ækÕÔsTT.

31 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

düe÷»+˝À ‘êeTT ôV≤#·TÃ>± ñHêïeTqTø=ìø±˙, Ç‘·s¡T\‘√ b˛{°|ü&çø±˙ Ä&É+ãsê\yÓ’|ü⁄

yÓTT>∑TZ#·÷|ü⁄‘·÷ ñ+{≤s¡T. Ä&É+ãsê\≈£î Á|üuÛ≤$‘·+ ø±ìyês¡T ns¡T<äT>±H˚ ñ+{≤s¡T. ø=ìï Ä&É+ãsê\T

|ü⁄*ì#·÷dæ qø£ÿ yê‘·ô|≥Tº≈£îqï #·+<ä+>± ñ+{≤sTT. XøÏÔ ñqïyêfiófl Ä&É+ãsê\≈£î b˛sTTHê ‘·|ü Ò<äTø±˙

X¯øÏÔ Òìyêfi¯ófl ≈£L&Ü yÓTVü≤sê“˙\ø√dü+ n|ü#˚dæ Ä&É+ãsê\≈£î b˛e&É+ e\¢ qcÕº Ò ø£\T>∑T‘êsTT. á

Ä&É+ãsê\e\¢ yêfiófl ‹qï≥T¢ ø±<äT. Ç‘·s¡T\≈£î ô|{Ïºq≥T¢ ø±<äT. Ä$<Ûä+>± &ÉãT“ eè<Ûë>± Ks¡ÃsTTb˛‘·T+~.

‘·≈£îÿe Ks¡TÃ‘√ |üPs¡Ôj˚T´ |üqT\≈£î m≈£îÿe Ks¡TÃô|&ÉT‘·÷ Ä&É+ãsê\≈£î b˛e&ÉeTqï~ Ç|üŒ{Ïø±\+˝À

ˇø£ dü+Á|ü<ëj·T+>± e÷]b˛‘·Tqï~. |ü⁄{Ïºqs√E y˚&ÉTø£\T, ì•Ã‘êsêú\T, ô|[flfi¯ófl yÓTT<ä …’q X¯óuÛÑø±sê´˝À¢

y˚~ø£\qT m≈£îÿe>± n\+ø£]+#·&É+, ˝…ø£ÿ≈£î $TøÏÿ*>± ÄVü‰s¡|ü<ësêú\ ‘·j·÷Ø, M{ÏøÏ m≈£îÿe>±

&ÉãT“qT <äT]«ìjÓ÷>∑+ #˚düTÔHêïs¡T. Çø£ Ns¡\≈£L, q>∑\≈£L …ø£ÿ Ò≈£î+&Ü b˛‘√+~.

Ç≥Te+{Ï Ä&É+ãsê\‘√bÕ≥T ì‘· J$‘·+˝À ñ|üjÓ÷–+# edüTÔe⁄\ $wüj·T+˝À ≈£L&Ü Ä&É+ãsê\T

m≈£îÿe>± ñ+≥THêïsTT. Ä&É+ãsê\ ø√düeTì nedüs¡+ Òì >∑èôVA|üø£s¡D≤\qT ùdø£]+#·T≈£î+≥÷ b˛jTyê]

dü+K´ n~Ûø£+>±H˚ ñ+~. ˇø£|ü&ÉT ø£ dü edüTÔe⁄\T, $˝≤dü edüTÔe⁄\T nì ˇø£ $uÛÑ»q ñ+&˚~.

Ç|ü&ÉT Á|ür edüTÔe⁄ ø£ kÕedüs¡ edüTÔy˚. ø±s¡T, bò qT, {Ï.$. Á|òæCŸ yÓTT<ä …’q$ Ç|ü&ÉT $˝≤dü edüTÔe⁄\T

ø±e⁄. Ç|ü&ÉT Á|ü‘˚ øÏ+∫ #Ó|ü≈£îH˚ $˝≤dü edüTÔe⁄\+≥÷ @M Òe⁄.

n+‘·e÷Á‘·+#˚‘· Ä&É+ãsê\qT Äπøå|æ+#·&É+ ≈£L&Ü düeTs¡ú j·T+ ø±<äT. ø±˙, Vü≤<äT›\T MT],

X¯øÏÔøÏ $T+∫ Ä&É+ãsê\≈£î b˛sTT ø£cÕº\qT ø=ì‘Ó#·TÃø√e&É+ ≈£L&É<äT.

Ç{°e\ ø=ìï >∑D≤+ø±\T yÓ\¢&ç+∫q $wüj·÷\qTã{Ïº ‘Ó\TdüTÔqï $wüj·T+ @$T≥+fÒ ‹+&ç

Òø£b˛sTTHê |òüsê« Ò<äT ø±˙ Ä&É+ãsê\T e÷Á‘·+ n‘· edüs¡eTqï <Û√s¡DÏ Á|ü»˝À¢ ô|s¡T>∑T‘·Tqï~.

ø=ìï#√≥¢ eTìwæøÏ nedüs¡yÓTÆq eTs¡T>∑T<=&ÉT¢ yÓTT<ä …’q dü<äTbÕj·÷ …’‘˚ Òe⁄ ø±˙ ôd˝Ÿbò q¢ $ìjÓ÷>∑+

e÷Á‘·+ eTq <ä>∑Zs¡ n~Ûø£+>± ñ+<ä≥. |üP≥ >∑&Ée&É+ ø£wüºyÓTÆqyêfi¯ófl ≈£L&Ü Ç+{À¢ nìï Vü≤+>∑T\÷

ñ+fÒ #ê\qT≈£î+≥THêïs¡T. $<ë´s¡Tú\T ≈£L&Ü ôd Ÿbò q¢ yê&Éø£+˝À, dæìe÷\≈£î, wæø±s¡¢≈£î ‹]π> $wüj·T+˝À,

ã≥º\≈£î Ks¡TÃ#ùd $wüj·T+˝À #·÷|æ+# ÁX<äΔqT |ü⁄düÔø±\qT ø=qTø√ÿe&É+˝Àq÷, #·<äe&É+˝Àq÷ #·÷|æ+#·&É+

Ò<äT. Ç+<äT˝Àq÷ Ä&É+ãsê Ò ì+&çb˛‘·THêïsTT. bÕsƒ¡XÊ\\ $wüj·T+˝À ≈£L&Ü uÀ<Ûäqø£+fÒ Ä&É+ãsê\πø

nÁ>∑‘ê+ã÷\$TdüTÔHêïs¡T. yÓ’<ä XÊ\˝À¢ ≈£L&Ü yÓ’<ä +ø£+fÒ Ä&É+ãsê\H˚ #·÷düTÔHêïs¡T. Á|üe÷D≤\ø£+fÒ

c˛ n+fÒ #ê\Tqqï <Û√s¡DÏ düe÷C≤ìï ô|&É<ë] |ü{ÏºdüTÔqï~. Á|üe÷D≤\T ≈£î+≥T|ü&Éì Ä&É+ãsê\e\¢

Á|üe÷<ä+ Ò<äT ø±˙ b˛{°\‘√ ≈£L&çq Ä&É+ãsê\T e÷Á‘·+ Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆqy˚.

Òìb˛ì Ä&É+ãsê\≈£îb˛sTT nwüºø£cÕº\T |ü&É≥+ø£Hêï, q\T>∑T]˝À qe⁄«\bÕ\T ø±e&É+ø£Hêï

ñqï<ë+{À¢ ‘·è|æÔ>± ñ+<ë+. eTq ôVA<ëqT, ‘êVü≤‘·TqT >∑Ts¡TÔ+#·T≈£îì q&ÉT#·T≈£î+<ë+.

e´øÏÔ bı<äTù| C≤‹ bı<äT|ü⁄. C≤‹ kÂuÛ≤>∑ y˚T e´øÏÔ kÂuÛ≤>∑ eTT.dü÷øÏÔ

32$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

Äs√>∑ $\Te\T

II. ñ|ü $\Te

ÁbÕ<∏ä$Tø£ ∫øÏ‘·‡ô|’ ne>±Vü≤q ø£*– ñ+&É&É+

III. Ä•+∫q |òü*‘ê\T/\øå±´\TÁ|ü<∏ äeT ∫øÏ‘·‡ nedüsêìï >∑÷]Ã ‘Ó\TdüTø=ì,

$ìjÓ÷–+#·&É+.


kÕ<Ûës¡D+>± @<Ó’Hê Á|üe÷<ä+ »]–q|ü&ÉT, yê´<ÛäT\T e∫Ãq|ü&ÉT yÓ’<äT´ì e<ä›≈£î yÓfi≤fl*.

n˝≤ yÓfi¯fl&ÜìøÏ ø=+‘· Ä\dü + ø±e#·TÃ. á˝À>± ø=+‘· ÁbÕ<∏ä$Tø£ ∫øÏ‘·‡ »]–‘˚ ø=+‘· y˚T\T

»s¡T>∑T‘·T+~. Ç+{À¢, ã&ç À, ãC≤s¡T˝À Á|üe÷<ë\T »]–q|ü&ÉT kÕ<Ûës¡D yê´<ÛäT\T e∫Ãq|ü&ÉT

eTT+<äT>± ø£+>±s¡T|ü&É≈£î+&Ü Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡ #˚j·÷*. Ä‘·s¡Tyê‘· ‘·|üŒìdü]>± yÓ’<äT´&çì dü+Á|ü~+#ê*.

@j˚T $wüj·÷\≈£î Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡ nedüs¡yÓ÷, yê{Ïì m˝≤ #˚j·÷˝À ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

7 Á|ü<∏äeT ∫øÏ‘·‡

33 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. $wüj·T+

ôd’qT‡ u§eTà ^j·T&ÜìøÏ y˚DT ô|ì‡\T #Ó≈£îÿ‘·THêï&ÉT. eT<Ûä ˝À {Ï.M.˝À edüTÔqï ÁøÏ¬ø≥T e÷´#·T

#·÷düTÔHêï&ÉT. @ø±Á>∑‘· ˝À|æ+#·&É+e\¢ n‘·ì #˚sTT ‘Ó–+~. nyÓ÷à nì n]#ê&ÉT. s¡ø£Ô+ ø±s¡T‘·Tqï~.

neTà >∑ã>∑u≤ e+{Ï+{À¢øÏ yÓ[fl |üdüT|ü⁄ ‘Ó∫Ã+~. nqïj·T´ y˚DT‘√ ‘Ó–q y˚\T H√{À¢ ô|≥Tºø√eTHêï&ÉT.

nø£ÿ Á|ü<∏äeT ∫øÏ‘·‡ &Éu≤“ ‘Ó∫Ã ø±düÔ+‘· njÓ÷&çHé sêdæ, ø£≥Tº ø£{Ïº+~.

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡ n+fÒ @$T{Ï? <ëìì m+<äT≈£î #˚j·÷*?

2. m≥Te+{Ï yê{ÏøÏ ÁbÕ<∏ä$Tø£ ∫øÏ‘·‡ nedüs¡+? Bìø√dü+ @yÓTÆHê Á|ü‘˚ ø£ •ø£åD nedüs¡e÷? ø±<ë?

#·]Ã+#·+&ç.

3. MTs¡T m≥Te+{Ï dü+<äs¡“¤+˝ÀHÓ’Hê ÁbÕ<∏ä$Tø£ ∫øÏ‘·‡ #˚kÕsê? m˝≤ #˚kÕs√ #Ó|üŒ+&ç.

4. ÁbÕ<∏ä$Tø£ ∫øÏ‘·‡ &Éu≤“ (First Aid Box) qT m|ü&Ó’Hê #·÷kÕsê? mø£ÿ&Óø£ÿ&É #·÷kÕs¡T? <ëì˝À @y˚T$T

ñ+{≤sTT?

5. e&É<Óã“ ‘·–* |ü&çb˛sTTq yê]øÏ MT¬s˝≤ ÁbÕ<∏ä$Tø£ ∫øÏ‘·‡ #˚kÕÔs¡T? $e]+#·+&ç.

@<Ó’Hê kÕ<Ûës¡D yê´~ÛøÏ>±ì, Á|üe÷<ä+ »]–q|ü&ÉT>±ì Ä e´øÏÔøÏ Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡ #˚j·T+&ç. MT nqTuÛÑ÷‹ì

#Ó|üŒ+&ç.

MT bÕsƒ¡XÊ\˝À Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡ ô|f…ºqT ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç. <ëì˝À ñ+&Ée\dæq edüTÔe⁄\qT MT ôd’qT‡{°#·s¡T

kÕj·T+‘√ neT]Ãô|{Ïº+&ç. dü÷ÿ˝À¢ |æ\¢\≈£î »]–q ∫qï∫qï Á|üe÷<ë\≈£î ∫øÏ‘·‡ #j·T+&ç. MT nqTuÛÑyê\qT

#Ó|üŒ+&ç.


34$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹


yÓ’<ä + ñ+~. m+‘√eT+~ yÓ’<äT´\ ñHêïs¡T. n≥Te+≥|ü&ÉT Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡ <˚ìøÏ? nqï Á|üX¯ï

düVü≤»+. n+<ä]ø° ø±ø£b˛sTTHê ø=+<ä]ø£sTTHê dü+<˚Vü≤+ ø£\T>∑e#·TÃ.

J$‘·+ ø√dü+, Jeq+ ø√dü+, Á|ü‹eTìwæ ÁX¯eT|ü&Ü*. ÁX¯eT n‘·ì ñbÕ~Û. ÁX¯eTe\¢H˚ n‘·ì

J$‘·+ >∑&ÉTdüTÔ+~. uÛÑeqìsêàD≤˝À¢, |ü]ÁX¯eT˝À¢, bı˝≤˝À¢, yêVü≤Hê\T q&ÉT|ü⁄‘·÷, s√&É¢ô|’ |üqT\T#˚dü÷Ô

m+‘√eT+~ J$düTÔHêïs¡T. n˝≤π> $<ë´s¡Tú\T, Ç+&É¢ Àì Ä&Éyês¡T, ñ<√´>∑T\T ‘·eT ‘·eT $<ÛäT\T

ìs¡«]ÔdüTÔ+{≤s¡T. Á|üe÷<äeXÊ‘·TÔ n+fÒ }Væ≤+#·ì $<Ûä+>± »s¡>∑&Éy˚T Á|üe÷<ä+. >±j·T+ ø±e#·TÃ.

Ä≥\˝À, b˛{°|ü+<ë\˝À, ˙fi¯fl˝Àì bÕ≈£î&ÉT e\¢ C≤]|ü&çq|ü&ÉT Ç˝≤ nH˚ø£$<Ûë\T>± Á|üe÷<ä+

ø£\T>∑e#·TÃ. n≥Te+{Ï düeTj·T+˝À yÓ’<ä düVü‰j·T+ n+<˚ À|ü⁄ nedüs¡yÓTÆq~ @<√ ˇø£{Ï #˚kÕÔ+. n<˚

Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡.

|üPs¡«ø±\+˝À nH˚ø£ s√>±\≈£î, Á|üe÷<ë\T »]–q|ü&ÉT ô|<ä›\T ‘êeTT ô|<ä›\qT+&ç $qï

|ü<äΔ‹˝À, Òø£ #·÷dæ H˚s¡TÃø=qï $<Ûä+>±H√ Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡ #˚ùdyês¡T. n+fÒ Á|üe÷<ä+u≤]q |ü&çqyê]ì

#·÷dæ yê] <ë]q yês¡T b˛j˚Tyês¡T ø±<äT. Ç|üŒ{Ïø° eTq+ s√&ÉT¶ô|’ |ü&çb˛‘˚ mes√ ˇø£s¡T Ò|æ, ø±dæì

eT+∫˙fi¯ófl ÇkÕÔs¡T. @<√ yêfi¯fl≈£î #˚‘·HÓ’q$<Ûä+>± Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡ #˚kÕÔs¡T.

Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡ nH˚~ kÕ<Ûës¡DeTsTT+~. n‹ ‘·«s¡>± #˚j·T>∑*–+~. Bìe\q nbÕj·÷ìøÏ Ò<ë

Á|üe÷<ëìøÏ >∑Ts¡sTTq eTìwæ ÁbÕD≤ìï s¡øÏå+#·&Éy˚T ø±ø£ eTT+<äT eTT+<äT »]π> |ü]D≤e÷\qT

ìyê]+#·e#·TÃ.

Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡qT mes√ ø=+<äπs #˚j·÷\ì Ò<äT. me¬s’Hê #˚j·Te#·TÃ. nsTT‘˚ ø=ìï $wüj·÷\T

‘Ó*dæq+<äTe\¢ ñ|üjÓ÷>∑+ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡ #˚ùdyê] #=s¡eô|’, #˚ùdyê] X¯øÏÔô|’

<Óã“‹qï yê] ÁbÕD+ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+~. ‘·|ü ∫øÏ‘·‡ »]–Hê, ∫øÏ‘·‡ ˝À|ü+ »]–Hê n~ Á|üe÷<ä+,

ÁbÕD≤bÕj·T+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î eT+≥\T, n+≥Tø=qï e´øÏÔøÏ ã¬øÿ≥¢ ø=B› ˙fi¯ófl b˛dæ eT+≥˝≤]Œ‘˚ n~

Á|üe÷<äø£s¡+. n+<äTπø dü¬s’q ne>±Vü≤q‘√H˚ Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡ #˚j·÷*. Ç~ ø£ dü+ düVü‰j·T+ e÷Á‘·y˚T.

dü¬s’q yÓ’<ä düVü‰j·T+ n+<˚es¡≈£L, ∫øÏ‘·‡ \_Û+#˚es¡≈£L, eTìwæì m≥Te+{Ï Á|üe÷<äeT÷ Ò≈£î+&Ü

#˚j·T&Éy˚T Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡.

eTq düe÷»+˝À Ç+ø± ø=+‘·es¡≈£î eT+∫‘·q+, Ç‘·s¡T\≈£î düVü‰j·T|ü&˚ >∑TD+ ñ+~ ø£qTø£H˚

Á|üe÷<ë\T »]–q|ü&ÉT mes√ düŒ+~düTÔHêïs¡T. »+‘·Te⁄\≈£î, |ü≈£åî\≈£L ≈£L&Ü Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡ #˚ùdyês¡T.

Ç|ü&ÉT ≈£L&Ü ø=+‘·eT+~ #˚düTÔHêïs¡T. @<Ó’Hê ˇø£ ÁbÕD≤ìï ì\u…≥º&ÜìøÏ ‘√{ÏeTìwæ #·÷|æ+#˚ C≤*,

ø£s¡TD e÷qe‘ê«ìï ø=+#ÓyÓTÆHê $T>∑T\TkÕÔj·TH˚~ dü‘· +.

35 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Á|ü<∏äeT ∫øÏ‘·‡ |ü]ø£sê\ ô|f…º

Á|ü‹ bòÕ´ø£ºØ, Ä|ò”düT, bÕsƒ¡XÊ\, Çfi¢ À¢ n+<ä]ø° n+<äTu≤≥T˝À Á|ü<∏äeT ∫øÏ‘·‡ ô|{Ïº ñ+&Ü*.

Ç~ cÕ|ü⁄˝À ¬s&ûy˚T&é>± \_ÛdüTÔ+~. MT¬s’‘˚ πs≈£î Ò<ë n≥ºô|f…º‘√ MT Ç{À¢ Á|ü<∏äeT∫øÏ‘·‡ u≤ø˘‡qT

‘·j·÷s¡T #˚düTø√e#·TÃ. áÁøÏ+<ä ù|s=ÿqï |ü]ø£sê\T, edüTÔe⁄\T MT Á|ü<∏äeT ∫øÏ‘·‡ ô|f…º À ñ+&Ü*.

$$<Ûä s¡ø±\ ôd’E˝À¢ n‘·T≈£îÿH˚ >∑TD+ >∑\

u≤´+&˚J\T

|”\TÃ≈£îH˚ >∑TD+ >∑\ (nu≤®¬s“+{Ÿ) q÷\T

u≤´+&˚J Ò<ë s¡ø£s¡ø±\ ôd’E˝À¢ ñqï q÷\T

>±CŸbÕ´&ÉT¢

n‘·T≈£îÿH˚ fÒ|ü⁄\T

Á‹ø√D|ü⁄ u≤´+&˚J s√\T (#·T≥º)

ˇø£ #·T≥º <ä÷~

u≤´+&é ` msTT&é‡ (bÕ¢düºsY‡)

ø£‘ÓÔs¡

ô|qTïôd’E {≤]Ã …’≥T

#˚‘·T\≈£î y˚düT≈£îH˚ ‘=&ÉT>∑T\T / Òf…ø˘‡ >√¢yé‡

(¬s+&ÉT »‘·\T)

{Ï«»sY‡ (|ü≥Tºø£Ás¡)

dü÷~

‘·&ç>± >∑\ ≥e\T eT]j·TT X¯óÁuÛÑyÓTÆq bı&ç

ã≥ºeTTø£ÿ\T

j·÷+{° ôd|æºø˘ Á<äe+ (ùde¢Hé/&Ó{≤º Ÿ)

<∏äs√àMT≥sY

ˇø£ ∫ï yêõ¢Hé (ô|Á{À*j·T+ C…©¢) ≥÷úŸ

˝Ò<ë

Ç‘·s¡ \÷´Á_¬ø+{Ÿ (bı&çu≤]q #·sêàìï

yÓT‘·Ôã]#˚ Áø°eTT¢)

$$<Ûä s¡ø±\ ôd’E˝À¢ |æ ïdüT\T (ùd|”º|æqTï\T)

düãT“ Ò<ë &ç≥¬s®+{Ÿ bı&ç

Wwü<Ûë\T

ÄdæŒ]Hé Ò<ë H=|æŒ ‘·–Œ+#˚ bÕsêôd≥e÷˝Ÿ

e÷Á‘·\T

$πs#·Hê\T n]ø£fÒº (j·÷+{°`&ÉjÓ÷]j·÷)

Wwü<Ûë\T

‘˚HÓ{°>∑\T ≈£î{Ïºq #√≥¢ |üPj·T{≤ìøÏ j·÷+{°

Væ≤kÕº$THé Áø°eTT (n\Ø®\T/<äTs¡<ä\T eT+≥\T

‘·π>Z+<äT≈£î Áø°eTT)

nJ]ÔøÏ, ndæ&ç{ÏøÏ e÷Á‘·\T (Ä+{≤dæ&é

e÷Á‘·\T)

$πs#·q+ kÕ|ò”>± ne«{≤ìøÏ (˝≤«¬ø‡{Ïyé)

e÷Á‘·\T)

düTfióe⁄>± n+<äTu≤≥T˝À ñ+&˝≤ MT Á|ü<∏äeT ∫øÏ‘·‡ ô|f…ºqT @sêŒ≥T#düTø√yê*. >∑&ÉTe⁄ r]q Wwü<Ûë\qT

bÕπsdæ, ‘êC≤ Wwü<Ûë\qT u≤ø˘‡˝À ô|{≤º*.

eT÷s¡Ã¤\T

eT÷s¡Ã¤\H˚$ (rÁe+>± Òø£ ñÁ>∑+>± ø£+&Ésê\T ‘·eT Á|üy˚Tj·T+ Ò≈£î+&Ü eTT&ÉT#·T≈£îb˛e&É+,

á&ÉTÃ≈£îb˛e&É+) Äø£dæàø£ »ãT“˝Àø±˙, eT÷s¡Ã¤s√>∑+, n|ükÕàs¡ø£+˝À ø£qã&ÉT‘êsTT. s√– XÊ«dü Ä–b˛e&É+

Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq |ü]dæú‹. yÓ+≥H˚ yÓ’<äT´\ düVü‰j·T+ rdüTø√yê*.

36$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

\ø£åD≤\T

ø£+&Ésê\T >∑{Ïº>± _>∑TdüT≈£îb˛sTTq≥Tº>± yÓ+≥H ∫e⁄≈£îÿq ˝≤>∑T‘·Tqï≥Tº ø£<ä*ø£\T yÓTT<ä\e⁄‘êsTT

(Jerking movements).

s√– Hê\Tø£ ø=s¡Tø√ÿe&É+, XÊ«dü Ä–b˛e&É+ »s¡>∑e#·TÃ.

eTTKeTT, ô|<äe⁄\T ˙\+>± e÷s¡e#·TÃ.

˝≤˝≤»\+ n~Ûø£+>± ø±s¡&É+, H√{ÏqT+∫ qTs¡>∑ ø±s¡&É+ »s¡>∑e#·TÃ.

düVü‰j·÷ìøÏ ∫{≤ÿ\T

s√– #·T≥÷ºe⁄qï edüTÔe⁄\T n&É¶+ rùddæ ‘·\ÁøÏ+<ä yÓT‘·Ô\T, ‘·\>∑&É ô|{≤º*.

|üfi¯fl eT<Ûä >±˙, H√{Ï À>±˙ @ edüTÔe⁄ ô|≥ºe<äT›.

s√–øÏ m≥Te+{Ï Á<äe|ü<ësêú\T Á‘ê>∑&ÜìøÏ Çe«e<äT›.

Á|üXÊ+‘·+>± e⁄+&É+&ç, s√–øÏ düVü‰j·T+ n+<˚es¡≈£L kÂø£s¡ +>± e⁄+#·+&ç.

#ê˝≤es¡≈£L eT÷s¡Ã¤\ ‘·s¡Tyê‘· düŒèVü≤‘·|üŒ&É+ Ò<ë eT∞fl eT÷s¡Ã¤\T sêe&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.

M\sTTq+‘· ‘·«s¡>± s√–ì yÓ’<ä düVü‰j·÷ìøÏ rdüT≈£îyÓfi¯fl+&ç.

e&É<Óã“

ÁbÕ<∏ä$Tø£ ∫øÏ‘·‡

e&É<Óã“ ‘·–*q e´øÏÔì yÓ+≥H˚ #·\¢ãs¡#ê*.

M\sTT‘˚ s√–ì #·\¢ì ˙{Ï À eTT+#ê* (≥uŸ e+{Ï$ \_ÛùdÔ) #·\¢{Ï, ‘·&çã≥º\˝À #·T{≤º*. #·\¢ì

‘·&çã≥º‘√ ˇfi¯fl+‘ê n<äT›‘·÷ e⁄+&Ü*.

s√– X¯Øs¡ ñc íÁ>∑‘· 101+ F ≈£î e∫Ãq|ü&ÉT #·\¢ì ˙{Ï À qT+∫ rùddæ #·\¢{Ï >∑~˝À kÂø£s¡ +>±

|ü&ÉTø√u…{≤º*.

ñc íÁ>∑‘· eT∞fl ô|s¡T>∑T‘·Tqï≥¢sTT‘˚ eT∞fl ô|’$<Ûä+>± dü÷∫+∫q≥T¢ #˚dü÷Ôb˛yê*.

s√– Á‘ê>∑>∑*–‘˚ #·\¢ì bÕ˙j·÷\T Çyê«*.

m≥Te+{Ï eT+<äT\÷ Çe«sê<äT.

yÓ+≥H˚ yÓ’<äT´\qT dü+Á|ü~+#ê*.

ø£+{Ï ÀìøÏ ∫$Tàq s¡kÕj·THê\T

M{Ï e\q ø£+{ÏøÏ XÊX¯«‘·yÓTÆq Vü‰ì ø£\>∑&Éy˚T ø±≈£î+&Ü #·÷|ü⁄ ≈£L&Ü ø√˝ÀŒe#·TÃ. ø±ã{Ïº

∫øÏ‘·‡ n‹ ‘·«]‘·>∑‹q yÓTT<ä …’b˛yê*. eTT+<äT>± s¡kÕj·THêìï |ü\T#·|üs¡#˚ |üì #·÷&Ü*.

s√–ì yÓ*¢øÏ ≤ |ü&ÉTø√u…{Ïº u§≥qy˚\T e⁄+>∑s¡+‘√ y˚fi¯fl‘√ ø£+{Ï¬s|üŒ\qT y˚s¡T#˚dæ eTT≈£îÿyÓ’|ü⁄

qT+∫ ø£+{Ï eTT+<äTuÛ≤>∑+ yÓ’|ü⁄ #·\¢ì ˙s¡T Ä|ü≈£î+&Ü ø=~›ùd|ü⁄ b˛j·÷*. Bì eT÷\+>±

s¡kÕj·Tq+ |ü\T#·ã&ÉT‘·T+~. ¬s+&√ø£+{Ï À s¡kÕj·Tq+ |ü&É≈£î+&Ü ‘·\ ø=~›>± Á|üø£ÿ≈£î ‹|æŒ ˙s¡T

37 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ø=ìï kÕe÷q´ yê´<ÛäT\≈£î #˚j·T<ä>∑T ∫øÏ‘·‡\qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

1. $πs#·qeTT\T, yê+‘·T\T

düeTè~Δ>± Á<äe|ü<ësêú\T eTTK´+>± rj·T{Ï |üfi¯fls¡kÕ\T Çyê«*.

#Ós¡T≈£î >∑&É\T ‹ì|æ+#ê*.

z.ÄsY.mdt. Á<ëeD+ Á‘ê–+#ê*.

ø±s¡+, eTkÕ˝≤\T Òì #·|üŒ{Ï ÄVü‰s¡+ |æ\¢\≈£î Çyê«*.

˙fi¯fl $πs#·Hê\T u≤>± m≈£îÿyÓ’Hê, ø£fi¯ófl |üdüT|ü⁄|ü#·Ã>± e÷]Hê &Üø£ºs¡TqT dü+Á|ü~+#ê*.

2. |ü⁄+&ÉT¢

|ü⁄+&ÉT¢ y˚&ç {Ï‘√ ø£&ç– <ä÷~‘√ X¯óÁuÛÑ|üs¡#ê*.

j·÷+{° ôd|æºø˘ Áø°yéT |üPj·÷*.

ø£≥TºqT X¯óÁuÛÑyÓTÆq u≤´+&˚CŸ >∑T&É¶‘√ ø£{≤º*.

b˛j·÷*.

ø£+{Ï ¬s|üŒ\T |ü<˚ |ü<˚ eT÷dæ ‘Ós¡e&É+ e\¢ s¡kÕj·Tq+ ø£+{Ï ˝À|ü* uÛ≤>∑+˝À ñ+&ç (eT&É‘·\˝À)

b˛≈£î+&Ü ãj·T≥≈£î e#˚ÃdüTÔ+~.

ø£+{Ïì ø£&çπ> Á|üÁøÏj·T ø£ dü+ |ü~ ì$TcÕ\T #˚j·÷*. >∑&çj·÷s¡+˝À #·÷düT≈£î+≥÷ #˚j·÷*.

düeTj·T+ ‘·–Z+#·≈£L&É<äT.

ø£+{Ïì ø£&ç–q ‘·s¡Tyê‘· ¬s|üŒ\T eT÷dæ ø£+{Ïô|’ X¯óÁuÛÑyÓTÆq ã≥ºô|{≤º*.

s√–øÏ <ÛÓ’s¡ + #Ó|æŒ ÄdüT|üÁ‹øÏ ‘·s¡*+#ê*.

ø£¬s+≥T‘√ ø±*q >±j·T\T

á >±j·÷\T ∫qï$>± e⁄Hêï ˝À‘·Tm≈£îÿe>± ñ+{≤sTT. Ç$ eTTK´+>± ø£¬s+{Ÿ X¯Øs¡+˝ÀìøÏ

Á|üy˚•+∫ eTs¡ ≤ ãj·T≥≈£î yÓ[flb˛sTTq Á|ü<˚X¯+˝À ø£qã&É‘êsTT.

n‘· edüs¡ |ü]dæú‹˝À e⁄qï s√–øÏ ∫øÏ‘·‡ #˚ùdeTT+<äT ø£¬s+{Ÿ dæ«#Y ã+<é #˚dæ |ü¢>∑TZ rdæy˚j·÷*.

Bì eT÷\+>± ø£¬s+{Ÿ düs¡|òüsê ì*∫b˛‘·T+~.

s√– ˙fi¯fl˝À|ü&ç ñqï≥¢sTT‘˚ MTs¡T <ä÷s¡+>± e⁄+&É+&ç. ‘·&ç ø£¬s+{Ÿ Á|üdüs¡D #˚ùd >∑TD≤ìï ÁX‚wüº+>±

ô|+#·T‘·T+~. Bì eT÷\+>± s√–ì dü+ø£\øÏ+<ä #˚‘·T\T y˚dæ Ò|ü≈£L&É<äT.

s√– XÊ«dü Á|üÁøÏj·TqT >∑eTì+#ê*. $<äT´X¯ÃøÏÔ #Ûêr eT]j·TT >∑T+&Ó>∑T+&Ü Á|üdü]+∫ XÊ«düqT,

>∑T+&ÓqT Ä|æy˚dæ ñ+&Ée#·TÃ. H√{Ï<ë«sê XÊ«düq+~+#·&É+, >∑T+&Ó eTs¡›q yÓ+≥H˚ yÓTT<ä\Tô|{≤º*.

s√–ì nqT≈£L\+>± |üs¡T+&Éu…{Ïº kÕ<Ûës¡D ∫øÏ‘·‡ yÓTT<ä\Tô|{≤º*.

38$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

3. ùdÿ_dt (>∑õ®, <äTs¡<ä)

Á|ü‹s√E düãT“˙fi¯fl‘√ kÕïq+ #˚sTT+#ê*.

m|ü&Ó’‘˚ #·s¡à+ ‘·&ç>± ñ+≥T+<√ n|ü&ÉT u…+õHé u…+CÀj˚T{Ÿ meT\¸Hé X¯Øs¡+ yÓTT‘êÔìøÏ

(‘·\≈£î, yÓT&ÉuÛ≤>∑+˝À ‘·|üŒ) s¡T<ë›*.

X¯Øsêìï bÕøÏåø£+>± Äs¡ìyê«*.

u…+C≤sTT˝Ÿ u…+C≤j˚T{ŸqT ¬s+&ÉekÕ] |üPj·÷*. 24 >∑+≥\T n˝≤π> ñ+#ê*.

düãT“ ˙{Ï‘√ |æ\¢yêìøÏ kÕïq+ #˚sTT+#ê*.

Ç<˚ $<Ûä+>± 3 s√E\T #˚j·÷*. ‘·–Zq|ü⁄&ÉT &Üø£ºsYqT dü+Á|ü~+#ê*.

4. <äTs¡<ä, ‘êeTs¡, #·s¡à+ô|’ eT#·Ã\T

düãT“˙fi¯fl‘√ kÕïq+ #˚sTT+#ê*.

#·s¡à+ bı&ç>± #·ø£ÿ>± Äs¡ìyê«*.

u…+CÀsTTø˘ kÕ*dæ*ø˘ ÄsTT+{ŸyÓT+{ŸqT s¡T<ë›*.

ã≥º\T X¯óÁuÛÑ+>± ñ‹øÏ |ü]X¯óÁuÛÑ+>± ñ+#ê*.

&Üø£ºs¡T dü\Vü‰ Á|üø±s¡+ e÷Á‘·\T rdüTø√yê*.

5. #Ó$b˛≥T

dü\Œ¤ôd≥yÓTÆ&é #·Tø£ÿ*ï #Ó$˝À y˚j·÷*.

ˇø£y˚fi¯ »«s¡+ ñHêï, $ìøÏ&ç À|ü+ ñHêï &Üø£ºs¡TqT dü+Á|ü~+#ê*.

6. n˙$Tj·÷ (s¡ø£Ô ã\V”≤q‘·)

ÄVü‰s¡+ rdüT≈£îqï ‘·s¡yê‘· ◊s¡Hé, bò *ø˘ ÄeT¢+ eT+<äT_fi¯fl\T Çyê«*.

XÊ«dü |”\Ã&É+˝À Çã“+~, eTTK+, bÕ<ë\T yê∫q|ü⁄&ÉT &Üø£ºs¡TqT dü+Á|ü~+#ê*.

7. ô|<äe⁄\T |ü>∑T\T≥, bÕ*b˛sTT ñ+&ÉT≥

ø√˝Ÿ¶ Áø°eTT, yê´ôd*Hé |ü>∑Tfi¯fl≈£î |üPj·÷*.

_ø±+ô|¢ø˘‡ n~Ûø£+>± >∑\ <ä+|ü⁄&ÉT _j·T´+, Ä≈£î≈£Ls¡\T, ø√&çÁ>∑T&ÉT¢, bÕ\T rdüTø√yê*.

8. H√{Ï <äTsê«düq, |æ|æŒ|ü+&ÉT¢, |ü+&É¢ô|’ bÕ∫

ñ|ü>±ì, bı{≤wæj·T+ ô|sêà+>∑H˚≥T>±ì >√s¡TyÓ#·Ãì ˙{Ï Ày˚dæ, |ü⁄øÏÿ*+#ê*.

\e+>∑eTT‘√ |ü⁄∫Ãq |ü+{Ï‘√ #·|üŒ]+#ê*.

H√{Ïì X¯óÁuÛÑ+>± Áãwt‘√ ‘√eTTø√eTì #ÓbÕŒ*.

39 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

9. ‘·\˝À ù|\T ñqï|ü&ÉT

>±e÷ u…+JHé ôV≤ø±‡ø√¢¬s’&é |üPj·÷*.

|üPdæq ‘·sê«‘· ‘·\≈£î ã≥º / ≥e˝Ÿ #·T{≤º*.

eTs¡Tdü{Ïs√E ñ<äj·T+ ≈£î+≈£î&ÉTø±j·T\‘√ kÕïq+ #˚j·÷*.

‘·<äT|ü] düqï|üfi¯fl <äTyÓ«q‘√ <äTe⁄«ø√eTì #ÓbÕŒ*.

$wü Á|üuÛ≤yêìøÏ ∫øÏ‘·‡ eT]j·TT kÕe÷q´ dü÷Á‘·eTT\T

yÓ+≥H yÓ’<äT´ìøÏ ø£ãTs¡T |ü+bÕ*. s√– |ü]dæú‹ ˙≈£î ‘Ó*dæq jÓT&É\ s√>∑ ø±s¡DeTTqT ‘Ó*j·TCÒj·÷*.

yÓ’<ä |üØø£å ø=s¡≈£î á øÏ+~ yê{Ïì uÛÑÁ<ä+>± ñ+#ê*.

nø£ÿ&É $T–*e⁄qï edüTÔe⁄\T

$wüeTT |òü ≤Hê<äì >∑T]Ô+#·T≥≈£î nø£ÿ&ÉqTqï n≥ºô|f…º, ãT&ç¶, d”kÕ yÓTT<ä …’q$ yÓ<äø£e …qT,

ø£qT>=qe˝…qT.

yê+‹

s√– düŒèVü≤ ‘·|æŒj·TTqï m&É\ `

s√–ì uÀs¡–\ |üs¡T+&Éu…{≤º* /uÀs¡¢ |ü&ÉTø√ô|{≤º*. ‘·\qT ˇø£ Á|üø£ÿ≈£î Á‹|æŒñ+#ê*. ‘·\ÁøÏ+<ä

~+&ÉT ô|≥º≈£L&É<äT. n˝≤ #˚j·T&É+ e\q yê+‹ |ü<ës¡úeTT >±*>=≥ºeTT˝ÀìøÏ b˛<äT. Hê\Tø£

≈£L&É }|æ] e÷s¡ZeTTq≈£î n&ÉT¶|ü&ÉTqT. nedüs¡yÓTÆ‘˚ yÓ+≥H˚ }|æ] kÕ<Ûäq #˚j·TT≥≈£î M\>∑TqT.

&√≈£î, yê+‹ m≈£îÿe>± ñ+fÒ s√– ˇø£ ø±*ì eTT+<äT≈£î e+∫j·TT+&ÉT≥ eT+∫~. n+fÒ, s√–

ˇø£ Á|üø£ÿ≈£î |üs¡T+&ÉTqT. ô|’øÏñqï ø±\T e+∫ ˇø£ ~+&ÉTqT s=eTTàÁøÏ+<ä ô|{≤º*.

}|æ] ˙s¡düeTT>± Ä&ÉT‘·T+fÒ, yÓ+≥H }|æ]kÕ<Ûäq #j·Te …qT. yÓ’<äT´&ÉT e#·TÃes¡≈£î Ä j·T‘·ïeTTqT

e÷q≈£L&É<äT.

s√– $wüeTT Á$T+– ‘Ó*$‘√ qTqï|ü&ÉT `

yÓTT<ä≥ yê+‹ #˚sTT+#·&É+ <ë«sê Ä $wüeTTqT ø£øÏÿ+#ê*. ˇø£ >∑]f…qT>±ì, ¬s+&ÉT Áy˚fi¯flqT

>=+‘·Tø£ À ô|{Ïº Ä&ç+∫q, s√–øÏ yê+‹j·T>∑TqT. n|üŒ{ÏøÏì yê+‹ø±ìjÓT&É\ ¬s+&ÉT ô|<ä› >∑]f…\

ñ|üqT ˇø£ >±¢düT&ÉT ˙fi¯fl˝À ø£*|æ Á‘ê–+#ê*.

áÁøÏ+~ |ü]dæú‘·T\˝À yê+‹ #˚sTT+#·≈£L&É<äT.

1. s√– düŒèVü≤ ‘·|æŒj·TTqï|ü&ÉT

2. s√– ô|<äe⁄\T Òø£ H√s¡T ø±*j·TTqï|ü&ÉT, eT]π> Á<ëeø£eTT\T |ü&çq|ü&ÉT, #·s¡àeTT MT<ä

|üdüT|ü⁄ Òø£ ã÷&ç<äs¡+>∑T eT#·Ã Òs¡Œ&ÉTqT. yê{Ïì düT\uÛÑeTT>± >∑T]Ô+#·e#·TÃqT.

40$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

‘·<äT|ü] $wü|ü⁄ $s¡T>∑T&ÉT |ü<ës¡úeTT Çyê«*. n{Ïº |ü<ës¡úeTT $wüeTTqT $]∫ s√–ì nbÕj·Tdæú‹

qT+&ç ‘·|æŒ+#·TqT. ñ<ë. |òü÷f…Æq Ädæ&ÉT≈£î düT<ä› Òø£ yÓT^ïwæj·T+ s¡düeTT $s¡T>∑T&ÉT. ø=ìï $wüeTT\≈£î

Á|ü‘˚ ø£ $s¡T>∑Tfi¯ófl ñqï$. ø=ìï j·T+Á‘ê>±sê\˝À Á|ü‘˚ ø£ Á|üe÷<äeTT\T dü+uÛÑ$+#·e#·TÃqT. yê{Ï

$s¡T>∑Tfiófl C≤Á>∑‘·Ôô|{Ïº j·TT+#·Tø=qe …qT. n$ ñ|üjÓ÷–+#·e\dæq $<ÛëqeTTqT u≤>± ø£qã&ÉT düú\eTT˝À

ô|≥ºe˝…qT.

|æ<ä|ü m≈£îÿe ˙fi¯ófl Á‘ê–+∫ $wüeTT jÓTTø£ÿ ã\eTTqT ‘·–Z+#ê* n˝≤ #˚j·T≥+e\q Vü‰ì

‘·>∑TZqT, yê+‹j·T>∑T≥e\q b˛sTTq Á<äeeTT e\¢ ø£*–q qwüºeTTqT ˙fi¯ófl rs¡TÃqT.

n≥T|æeTà≥ yê´~Ûì ‘·–Z+#·T bÕ˙j·TeTT\qT Çyê«*. ˇø£ >±¢ôd&ÉT bÕ\T, u≤Ø¢ ˙fi¯ófl, |ü∫ÃÁ>∑T&ÉT¢,

˙{Ï À ø£*|æq |æ+&ç, s√–øÏ sTT∫Ãq#√ s√>∑eTT ø=+‘· qj·TeT>∑TqT.

≈£îø£ÿ ø£]ùdÔ ∫øÏ‘·‡

ô|+|ü⁄&ÉT ≈£îø£ÿ\≈£î ‘·|üŒìdü]>± ìØí‘· eé~Û À @+{° πs;dt {°ø±\T y˚sTT+#·+&ç. <ëìe\¢ MT≈£î,

Ç‘·s¡T\≈£î ≈£L&Ü Á|üe÷<ä+ ‘·|ü‘·T+~.

bÕeTTø±≥T˝≤ ≈£îø£ÿø±≥T≈£î ‘·ø£åDyT ∫øÏ‘·‡ nedüs¡+ Ò<äT. |æ∫Ã≈£îø£ÿì nqTe÷qeTT+fÒ T.T. Ç+C…ø£åHé,

>±j·÷ìøÏ ø£≥Tº e+{Ï ÁbÕ<∏ä$Tø£ ∫øÏ‘·‡ #˚sTT+#·Tø=ì ˇø£{Ï ¬s+&ÉT s√E˝À¢ ∫øÏ‘·‡ ÁbÕs¡+_Û+#·e#·TÃ.

≈£îø£ÿø±≥T≈£î nìï Á|üuÛÑT‘ê«düT|üÁ‘·T˝À¢ ñ∫‘· ∫øÏ‘·‡ \_ÛdüTÔ+~.

kÕúìø£dü+düú\ düVü≤ø±s¡+‘√ »HêyêkÕ˝À¢ ‹]π> M~Û≈£îø£ÿ\≈£î {°ø±\T y˚sTT+#·&É+ e\¢ πs;dt yê´~Ûì

n<äT|ü⁄˝À ñ+#=#·TÃ.

|üs¡Tπ> Á|üe÷<ä+

≈£îø£ÿqT #·÷dæ |üs¡T¬>‘·Ôe<äT›, <ëìe\¢ n~ MT yÓ+≥ã&ç ø£]#˚ Á|üe÷<äeTT+~.

ø=+<äs¡T |æ\¢\T düs¡<ëø√dü+ ìÁ<äb˛‘·Tqï ≈£îø£ÿ\MT<ä sêfi¯ófl s¡T$« Á|üe÷<ä+ ø=ì‘Ó#·TÃ≈£î+{≤s¡T.

≈£îø£ÿø±≥T

≈£îø£ÿ $XÊ«dübÕÁ‘·yÓTÆq »+‘·Te⁄ nì $X¯«dæ+#·&É+˝À ‘·|ü Ò<äT. nsTT‘˚ πs;dt k˛øÏq |æ∫Ã≈£îø£ÿqT

e÷Á‘·+ K∫Ã‘·+>± $X¯«dæ+#·ø£+&ç. M~Û≈£îø£ÿ ø£]∫Hê, yê´øÏ‡Hé y˚sTT+#·ì ô|+|ü⁄&ÉT≈£îø£ÿ ø£]∫Hê ` n~

πs;dt k˛øÏq ≈£îø£ÿsTT‘˚ n‘· +‘· Á|üe÷<ä+ nì >∑T]Ô+#·+&ç.

M~Û≈£îø£ÿ\T uÛÑj·T|ü&ç‘˚ ø£s¡TkÕÔsTT. Ç+{À¢ì ≈£îø£ÿ\‘√ |æ\¢\T Ä≥˝≤&ÉT‘·÷ ø£]|æ+#·T≈£î+{≤s¡T.

n|ü&˚ áìq ≈£îø£ÿ ‘·q |æ\¢\ <ä>∑Zs¡≈£î mes¡T yÓ[flHê ø£s¡TdüTÔ+~. ≈£îø£ÿø±≥T kÕ<Ûä yÓTÆq+‘· es¡≈£î

‘·|æŒ+#·Tø√e&É+ ` |æ∫Ã≈£îø£ÿø±≥T nì nqTe÷q+ eùdÔ, $~Û>± düMT|ü ÄdüT|üÁ‹˝À j·÷+{° sê´;dt

y˚øÏ‡Hé #˚sTT+#·Tø√e&É+ eTs¡e<äT›.

41 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

≈£îø£ÿ\+<äT |æ∫Ã≈£îø£ÿ y˚s¡j·÷...

|æ\¢\T ô|+|ü⁄&ÉT ≈£îø£ÿ\‘√ Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq Ä≥˝≤&É≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+#·+&ç. Ä≥˝≤&ç _düÿ{Ÿ\T

‹ì|ædü÷Ô #˚sTT ø=]øÏ+#·T≈£îH˚yês¡T, ≈£îø£ÿ|æ\¢‘√ |üs¡T>∑T ô|{Ïº+∫ Ò<ë <ë>∑T&ÉT eT÷‘· ≤&ÉT‘·÷

Á|üe÷<ä+ ‘Ó#·TÃ≈£îH˚yê¬s+<äs√.

≈£îø£ÿ\˙ï |æ∫Ã≈£îø£ÿ\T ø±e⁄. M~Û≈£îø£ÿ ø£s¡e>±H M\sTT‘ <ëìï ø=+‘·ø±\+ >∑eTì+#·+&ç. kÕ<Ûës¡D+>±

|ü~s√E\ es¡≈£î ≈£îø£ÿ e÷eT÷\T>±H˚ ‹s¡T>±&ÉT‘·T+fÒ n~ Á|üe÷<ä+ Òì<äì >∑T]Ô+#·+&ç.

>∑‘·+˝À e÷~]>± |æ∫Ã≈£îø£ÿ ø±≥T≈£î u§&ÉT¶#·T≥÷º dü÷<äT\T y˚sTT+#·T≈£îH˚ u≤<Ûä Ç|ü⁄&ÉT Ò<äT.

0`3`7`28 s√E\≈£î πøe\+ Hê\T>∑T &√düT\T H=|æŒ Òì kÕ<Ûës¡D Ç+»ø£åHé s¡÷|ü+˝À rdüT≈£î+fÒ

#ê\T.

$<äT´‘Y|òü÷‘·eTT ˙{Ï À eTTì–b˛e&É+

$<äT´<ëÈ‘·eTT

á$<ÛäyÓTÆq |òü÷‘êìï >∑T]Ô+#·&É+ ‘*ø£. m+<äTø£+fÒ s√– ø£¬s+{Ÿ r>∑\ Á|üø£ÿq Ò<ë $<äT´‘·Œ]ø£sê\

Á|üø£ÿq |ü&çñ+{≤s¡T.

∫øÏ‘·‡

s√–ì eTT≥Tº≈£îH˚ eTT+<äT $<äT´‘Y düs¡|òüsê ì*|æy˚ùd $wüj·T+ eTs¡∫b˛≈£L&É<äT.

s√–øÏ XÊ«dü Ä&ÉT‘·T+fÒ ø√\T≈£îH˚ dæú‹˝À |ü&ÉTø√u…{≤º*.

s√–øÏ XÊ«dü Ä–b˛sTTqf…¢Ì‘˚ yÓ+≥H˚ H√{Ï<ë«sê ø£èÁ‹eTXÊ«dü n+~dü÷Ô >∑T+&Ó eTs¡›q yÓTT<ä\T

ô|{≤º*. s√–øÏ n|ü&˚ düèŒVü≤ ‘·|æŒq≥¢sTT‘˚ ˙{ÏqT+∫ ‘=\–+∫ ø√\T≈£îH˚≥≥Tº |ü&ÉTø√u…{≤º*.

(ø±fi¯ófl ô|’øÏ ‘·\ ø±fi¯flø£Hêï ÁøÏ+<ä≈£î e⁄+&˚$<Ûä+>± #·÷&Ü*)

yÓ’<äT´ì, ø=s¡≈£î n+ãT …Hé‡ Á|üj·T‘êï\T yÓTT<ä\Tô|{≤º*.

˙{Ï À eTTì–b˛e&É+ ` ∫øÏ‘·‡

XÊ«dü e÷sêZìï X¯óÁuÛÑ+ #˚j·÷*. s√–øÏ XÊ«dü Ä&ÉT‘·Tqï<ë Ò<ë >∑eTì+#ê* >∑T+&Ó ø=≥Tº≈£î+≥T+<ë

Ò<ë |üØøÏå+#ê*.

XÊ«dü Ä–b˛‘˚ H√{Ï <ë«sê ø£èÁ‹eT XÊ«dü n+~+#·&É+ yÓTT<ä\Tô|{Ïº n<˚ düeTj·T+˝À >∑T+&Ó eTs¡›q

≈£L&Ü #˚j·÷*.

s√–øÏ n|ü&˚ düŒèVü≤ ‘·|æŒqf…¢Ì‘˚ ˙{Ï qT+∫ ãj·T≥≈£î rdæqyÓ+≥H˚ ø±fi¯flø£+fÒ ‘·\ ø=+#Ó+ ÁøÏ+<ä≈£î

e⁄+&˚$<Ûä+>± |ü&ÉTø√u…{≤º*.

yÓ’<äT´ìø=s¡≈£î Ò<ë n+ãT …Hé‡ ø=s¡≈£î yÓ+≥H˚ ø£ãTs¡T #˚j·÷*.

42$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

bÕeTT ø±≥T≈£î ∫øÏ‘·‡

bÕeTT\˙ï $wüdüsêŒ\T ø±e⁄

bÕeTT˝À¢ #ê˝≤yê{ÏøÏ $wü+ ñ+&É<äT. Á‘ê#·T, ø£≥¢bÕeTT e+{Ï 15 XÊ‘·+ Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq

düs¡ŒC≤‘·T\‘√H˚ Á|üe÷<äeTT+≥T+~. nìï bÕeTTø±≥T¢ Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq$ ø±ø£b˛e#·TÃ. kÕ<Ûës¡D+>± 50

XÊ‘·+ bÕeTTø±≥T¢ $wü+ Òì, Á|üe÷<ä+ Òì e÷eT÷\T >±j·÷ Ò (Dry Bites). kÕ<Ûës¡D∫øÏ‘·‡ rdüT≈£î+fÒ

á >±j·÷\T qj·TeTe⁄‘êsTT. bÕeTT $wü+ø£Hêï #ê˝≤eT+~øÏ cÕø‘√H ÁbÕD+MT<äøÏ ‘Ó#·TñhÃ≈£î+{≤s¡T.

Ç+{À¢ìyês¡T, Çs¡T>∑Tbıs¡T>∑Tyês¡T <ÛÓ’s¡ + #Ó|üŒ&ÜìøÏã<äT\T @&ÉT|ü⁄\T ÁbÕs¡+_ÛùdÔ Ms¡T uÛÑj·÷+<√fi¯q≈£î

>∑T¬s’ |ü]dæú‹ Á|üe÷<äø£s¡+>± ‘·j·÷s¡e⁄‘·T+~.

bÕeTT ø£s¡e>±H˚...

uÛÑj·÷+<√fi¯q\≈£î >∑T]ø±e<äT›. <ëìe\¢ s¡ø£ÔÁ|üdüs¡D ô|]– $wü+ ‘·«s¡>± yê´|æ+#˚ Á|üe÷<äeTT+~.

ã+<ÛäT$TÁ‘·T\T s√–øÏ <ÛÓ’s¡ + #ÓbÕŒ*.

Á|üø£ÿqTqïyês¡T bÕeTT $wüdüs¡ŒyÓ÷ ø±<√ >∑T]Ô+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T+&ç. <ëìe\¢ ∫øÏ‘·‡ eT]+‘·

K∫Ã‘·+>± n+<äCÒj·Te#·TÃ.

Hê≥TyÓ’<ä +, eT+Á‘·‘·+Á‘ê\T nì Ä\dü + #˚j·T≈£î+&Ü kÕ<Ûä yÓTÆq+‘· ‘=+<äs¡>± <ä>∑Zs¡ Àì ÄdüT|üÁ‹øÏ

s√–ì rdüT≈£îyÓfi¯fl+&ç. Ä{À, n+ãT …qT‡, dü÷ÿ≥sY ø£ dü+ eT+#·+ kÕj·T+‘√HÓ’Hê ÄdüT|üÁ‹øÏ

‘·s¡*+#·+&ç. s√–ì q&ç|æ+#·e<äT›.

nìï Á>±e÷\≈£î Ç|ü⁄&ÉT 108 ñ∫‘· n+ãT …Hé‡ kÂø£s¡ + ñ+~. ø±ã{Ïº <ëìï dü~«ìjÓ÷>∑+

#˚düTø√+&ç.

bÕeTTø±≥T y˚j·T>±H˚ ø=+<äs¡T Ä >±j·÷ìï eT]+‘· ø√ùdÔ s¡ø£Ô+‘√bÕ≥T $wü+≈£L&Ü e#˚ÃdüTÔ+<äì

ø£‹Ô‘√, uÒ¢&ÉT‘√ >±≥T|ü&É‘ês¡T. n˝≤ #j·Te<äT›, ˇø√ÿkÕ] bÕeTTø±≥Tø£Hêï á >±j·T+ Á|üe÷<äø£s¡+>±

e÷s¡e#·TÃ. XÊÁd”Ôj·TyÓTÆq ∫øÏ‘·‡ kÕ<Ûä yÓTÆq+‘· ‘·«s¡>± n+~+#·&Éy˚T ñ‘·ÔeT+.

eT]ø=+<äs¡T dæìe÷ V”≤s√˝≤ bÕeTT ø£s¡∫q Á|ü<˚X¯+˝À >±≥Tô|{Ïº H√{Ï‘√ $wü+ |” ÒÃkÕÔeT+{≤s¡T.

bÕeTT ø±≥T y˚j·T>±H˚ $wü+ s¡ø£Ô+<ë«sê X¯Øs¡+˝Àì nìï uÛ≤>±\≈£î, >∑T+&Ó≈£î #˚s¡T≈£î+≥T+~.

ø±ã{Ïº Bìe\¢ Á|üjÓ÷»q+ ñ+&É<äT. nìï Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‘·T˝À¢ bÕeTTø±≥T≈£î ñ∫‘· ∫øÏ‘·‡

\_ÛdüTÔ+~. yÓ’<äT´ìøÏ s√– >∑T]+∫q düe÷#êsêìï eTT+<˚ n+<äCÒùdÔ ‘·«s¡>± yÓTs¡T¬>’q ∫øÏ‘·‡ n+<˚

M\T+~.

43 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

$wü Á|üuÛ≤e+

$wü Á|üuÛ≤e+ e\¢ #ê˝≤eT+~ ndü«düTú\e&É+, ø=+<äs¡T ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒe&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. >±*

<ë«sê, ˙{Ï <ë«sê @ s¡÷|ü+˝ÀHÓ’Hê $wüÁ|üuÛ≤e+ Á|üe÷<äø£s¡y˚T. ø±ã{Ïº ‘·ø£åDy˚T ∫øÏ‘·‡ nedüs¡+.

¬s’‘·T\T düdü s¡ø£åD eT+<äT\T yê&çq|ü⁄&ÉT ‘·>∑T C≤Á>∑‘·Ô\T bÕ{Ï+#ê*. bÕ]ÁXÊ$Tø£ e´sêú\T, $wüyêj·TTe⁄\

$wüj·T+˝À nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&Ü*. ÄVü‰s¡ø£©Ô, $cÕVü‰s¡+ |ü≥¢ ≈£L&Ü C≤Á>∑‘·Ô\T ñ+&Ü*. eTTK´+>±

ø£©Ôø£\T¢, kÕsêsTT eTØ Á|üe÷<äø£s¡+ ø±ã{Ïº yê{ÏøÏ <ä÷s¡+>± ñ+&Ü*.

$wüdü+ã+<Ûä düeTdü \T

¬s’‘·T\T ÁøÏ$Tdü+Vü‰s¡ø£ eT+<äT\T |æ∫ø±Ø #˚dæq|ü⁄&ÉT ‘·>∑T C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√ø£b˛‘˚ Á|üe÷<ä+, |òü÷f…Æq

$wüyêj·TTe⁄ |”\TÃø√e&É+ e\q Ò<ë X¯Øs¡+ô|’ >±j·÷\T+&ç, Ä eT+<äT X¯Øs¡+˝ÀøÏ Á|üy˚•+#·&É+

e\¢ Á|üe÷<ä+ »s¡>∑e#·TÃ.

Ç+{À¢ yê&˚ {≤sTT …{Ÿ ø°¢qsY\T ≈£L&Ü Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆqy˚. eTTK´+>± |æ\¢\≈£î Ç$ n+<ä≈£î+&Ü

C≤Á>∑‘·Ô |ü&Ü*.

>∑H˚ïs¡Tø±j·T\T e+{Ï$, ø=ìï s¡ø±\ |üdüs¡T¢ $wü|üP]‘·yÓTÆq$. Á>±MTDT\T M{Ï|ü≥¢ nÁ|üeT‘·Ô+>±

ñ+&Ü*.

ø£©Ô kÕsêsTT, ø£©Ô ø£\T¢ n‘· +‘· Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq$. ˇø√ÿkÕ] ù|<äÁ|ü»\T >∑T+|ü⁄>± M{Ï $cÕìøÏ

ã\sTTb˛j˚T Á|üe÷<äeTT+~.

ø£\T¢, kÕsêsTT e÷eT÷\T>±H˚ Äs√>±´ìøÏ Vü‰ìø£s¡+. ø£©Ôø£\T¢, kÕsêsTT e\¢ #ê˝≤eT+~ πøkÕ]

ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒ‘·T+{≤s¡T. ø±ã{Ïº C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&Ü*.

¬s’‘·T\T m+Á&çHé, eT˝≤~∏j·÷Hé e+{Ï |ü⁄s¡T>∑TeT+<äT\T ÁùdŒ #˚ùd≥|ü⁄&ÉT ‘·>∑T C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√yê*.

>±*¬ø<äTs¡T>± |æ∫ø±] #˚ùd düeTj·÷˝À¢ ø£+{À¢øÏ, H√{À¢øÏ |ü&É≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+#ê*. eT+<äT

ø£*ù|≥|ü⁄&ÉT #˚‹øÏ ‘=&ÉT>∑T y˚düTø√yê*.

U≤∞&Éu≤“\T, d”kÕ\T Äs¡Tãj·T≥ |ü&Éy˚j·T≈£î+&Ü >=sTT´˝À y˚dæ eT{Ïº ø£|üŒ&É+ eT+∫~. dü>∑+

$T–*q |ü⁄s¡T>∑TeT+<äT Ç+{À¢ <ë∫q|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü ‘·>∑T C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√yê*.

|æ\¢\ |üØøå± |òü*‘ê\T, >∑èVü≤ø£\Vü‰\T, Äy˚X¯ø±y˚XÊ˝À¢, eTØ nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&Ü*.

#ê˝≤ø±\+ ì\«ñ+∫q, bÕ∫|ü{Ïºq, ≈£î[flb˛sTTq ÄVü‰s¡|ü<ësêú\T $cÕVü‰s¡+>± |ü]>∑DÏ+#ê*.

ô|<ä›\ø£Hêï, |æ\¢\≈£î Ç$ eTØ m≈£îÿe Vü‰ì ø£*–kÕÔsTT.

$wüü+ @s¡÷|ü+˝À rdüT≈£îHêï...

á ÁbÕ<∏ä$Tø£ ∫øÏ‘·‡ #˚dæ ‘·ø£åDy˚T ÄdüT|üÁ‹øÏ #˚sêÃ*.

X¯Øs¡+ô|’ $cÕìï ø£\>∑&É+, $wü+‘√ ‘·&çdæq ã≥º\T e÷s¡Ã&É+, s√–øÏ <ÛÓ’s¡ + #Ó|üŒ&É+, q&ç|æ+#·&É+,

e+{Ï$ ø±≈£î+&Ü $ÁXÊ+‹>± |ü&ÉTø√u…{Ïº Vü‰dæŒ≥˝Ÿ≈£î ‘·s¡*+#·+&ç.

108, 104 n‘· edüs¡ yÓ’<ä ùde\T ñ|üjÓ÷–+#·Tø√yê*.

44$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

dü+düÿè‹ dü+Á|ü<ëj·÷\ |ü≥¢

>ös¡e+

II. ñ|ü $\Te

edüT<ÛÓ’ø£≈£î≥T+ãuÛ≤eq


Á|ü|ü+#·+˝Àì e÷qe⁄\+‘ê ‘·q ≈£î≥T+ãy˚Tqì

uÛ≤$+#·>∑\Z&É+.

H˚qT`Hê~ nH˚~ dü+≈£î∫‘· uÛ≤eqqT+&ç eTqeTT`

eTq~ nH˚ uÛ≤eqqT ô|+bı+~+#·Tø=q>∑\Z&É+.


nj·T+ì»' |üs√y˚‹Ô

$ø£ ÀŒ \|òüTT#˚‘·kÕyéT

ñ<ës¡ #·]‘êHê+ ‘·T

edüT<ÛÓ’e ≈£î≥+ãø£yéT

M&ÉT Hêyê&ÉT, yê&ÉT |üsêsTTyê&ÉT nH˚ uÛÒ<äuÛ≤e+ n\ŒãT~Δ>∑\yê]øÏ e÷Á‘·y˚T ñ+≥T+~.

$XÊ\yÓTÆq <äèø£Œ<∏ä+>∑\yês¡T, Á|ü|ü+#·+˝Àì e÷qe⁄\+‘ê ‘·q ≈£î≥T+ãy˚Tqì uÛ≤$kÕÔs¡T. nq>±

e÷qe⁄\+<ä]j·T+<äT düeTuÛ≤e+ ø£*–, n+<ä]˙ düeT<äèwæº‘√ #·÷kÕÔs¡T ñ‘·ÔeTT …’q kÕ<ÛäT|ü⁄+>∑e⁄\T.

n\ŒãT~Δ>∑\yê]øÏ, $XÊ\ <äèø£Œ<∏ä+>∑\yê]øÏ e´‘ê´düeTT á XÀ¢ø£+˝À #Ó|üŒã&ç+~. n\TŒ\ Ä˝À#·q

m\¢|ü&É÷ dü+≈£î∫‘·+ >±H˚ ñ+≥T+~. $XÊ\ dü«uÛ≤e+ >∑\yê] Ä˝À#·q ñqï‘·+>± ñ+≥T+~.

n\Œ<äèwæº>∑\yê] |ü]~∏ n\Œ+>±H˚ ñ+≥T+~. ªM&ÉT Hêyê&ÉT, Hê ≈£î\+yê&ÉT, Hê <ä>∑Zs¡ ã+<ÛäTe⁄μ nì

Ä˝À∫düTÔ+{≤&˚>±ì düe÷»eTTqT >∑T]+∫ @e÷Á‘·+ |ü{Ïº+#·Tø√&ÉT. e÷qe⁄\+‘ê πø ≈£î≥T+u≤ìøÏ

#Ó+~qyês¡H˚ uÛ≤eq, $XÊ\<äèø£Œ<∏ä+>∑\ yê]˝À ñ+≥T+~. Ç{Ïº uÛ≤eq áHê&ÉT Á|ü‹ˇø£ÿ]˝À

ñ+&Ü*. |æ\¢\÷! Ç≥Te+{Ï edüT<Ó’ø£≈£î≥T+ãuÛ≤eq >∑T]+∫ $es¡+>± ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

8 edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã+

45 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. $wüj·T+

nD≤«j·TT<Ûë\ e\¢ Á|ü|ü+#êìøÏ ø°&ÉT yê{Ï\T¢‘·T+~. Á|ü|ü+#· $HêX¯q+ »s¡T>∑T‘·T+~. ø£qTø£

nD≤«j·TT<Ûä ìs¡÷à\q≈£î Á|ü|ü+#·<˚XÊ\T |üPqT≈£î+≥THêïsTT.

k˛e÷*j·÷ ˇø£ ∫qï <˚X¯+ á <˚X¯+˝Àì Á|ü»\T ÄVü‰s¡ düeTdü ‘√ ‘·\¢&ç\T¢‘·THêïs¡T.

Á|ü|ü+#·<XÊ\T á <XÊìï Ä<äTø√e&ÜìøÏ eTT+<äT≈£î edüTÔHêïsTT. eTq<X+ ≈£L&Ü Væ≤‘√~Ûø£+>±

düVü‰j·T+ n+~+∫+~.

‘·TbòÕqT¢, es¡<ä\T, uÛÑ÷ø£+bÕ\T yÓTTˆˆq$ $$<Ûä <˚XÊ\˝À dü+uÛÑ$düTÔHêïsTT. Äj·÷<˚XÊ\˝À

dü+uÛÑ$+# Á|üø£è‹ yÓ’|üØ‘ê´\ $|ü‘·TÔ\ qT+&ç Á|ü»\qT ø±bÕ&É{≤ìøÏ $$<Ûä <XÊ\T düVü‰j·÷ìï

n+<äCÒdüTÔHêïsTT.

Á|ü|ü+#·+˝Àì |üsêés¡D |ü]dæú‘·T\˝À e∫Ãq e÷s¡TŒ\ e\¢ eèø£å »+‘·T C≤˝≤\T Áø£eT+>±

n+‘·]düTÔHêïsTT. Bì e\¢ Á|ü|ü+#· |üsêés¡D XÊÁdüÔy‘·Ô\T n+<äs¡÷ Ä+<√fiq #Ó+<äT‘·THêïs¡T.

JeC≤˝≤\qT ø±bÕ&ÉTø√yê\ì nìï <XÊ\ XÊÁdüÔy‘·Ô\T |æ\T|ü⁄ ì#êÃs¡T. Bì ø=s¡≈£î JeyÓ’$<Ûä

dü<ädüT‡ ôV’≤<äsêu≤<äT˝À 2012 dü+ˆˆ˝À nø√ºãsY 1 qT+&ç 19 es¡≈£î »]–+~. á

düe÷y˚X¯+ <ë«sê JeyÓ’$<Ûë´ìï ø±bÕ&Ü\ì n+<äs¡÷ ìs¡ísTT+#ês¡T.

Á|ü|ü+#êìï |ü{Ïº |”&çdüTÔqï düeTdü ˝À¢ ñÁ>∑yê<ä+ ˇø£{Ï. ñÁ>∑yê<ëìï s¡÷|ü⁄e÷|ü&ÜìøÏ $$<Ûä

<˚XÊ\T ø£\dæ |üì#˚düTÔHêïsTT. ôV’≤<äsêu≤<é \T+_˙bÕsYÿ˝À, >√≈£î˝Ÿ #ê{Ÿ e<ä›, ~˝Ÿwüßø˘

q>∑sY À »]–q u≤+ãT ù|\Tfiófl, nyÓT]ø±˝À W.T.C ôd+≥sY ô|’q ‘ê*ãq¢ <ë&ç eTT+u≤sTT˝À

‘êCŸ Vü≤√≥˝Ÿ˝À rÁeyê<äT\ <ë&ç BìøÏ ñ<ëVü≤s¡D\T.

Bìe\¢ Á|ü|ü+#· <˚XÊ\˝Àì, Á|ü»\T, n+XÊ+‹øÏ uÛÑj·TÁuÛ≤+‘·T\≈£î ˝Àqe&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.

ñÁ>∑yê<ëìï ìs¡÷à*+∫ Á|ü|ü+#· XÊ+‹ì HÓ\ø=\Œ&ÜìøÏ Á|ü|ü+#·<˚XÊ\˙ï ø£èwæ#˚düTÔHêïsTT.

1. ô|’q ‘Ó\TdüT≈£îqï n+XÊ\ <ë«sê MTπs$T Á>∑Væ≤+#ês¡T?

2. ˇø£ <˚X¯+˝À »]π> eT+∫ #Ó&É¶\ >∑T]+∫ $$<Ûä <˚XÊ\T m+<äT≈£î düŒ+~+#ê*?

3. Á|ü|ü+#êqï+‘ê ˇø£ ≈£î≥T+ã+>± uÛ≤$+∫ Á|ü»\+<äs¡÷ XÊ+‹>± dü+‘√wü+>± ñ+&Ü\qTø√e&Üìï

ªªedüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã uÛ≤eqμμ n+{≤s¡T. ás√E˝À¢ edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã uÛ≤eqqT n+<äs¡÷ ø£*–ñ+&Ü*.

Bìï MTs¡T m˝≤ düeT]úkÕÔs¡T.

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

46$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

‘Ó\TdüTø√+&ç

ªHqT`Hê~μ nH dü+≈£î∫‘· J$‘·+ >∑&É|üsê<äT. ªeTqeTTμ nH $XÊ\ Vü≤è<äj·TeTTqT ô|+#·Tø√yê*.

$XÊ\yÓTÆq Áù|eTqT n_Ûeè~Δ |üs¡#·Tø√yê*. n{Ïºyêπs dü»®qT\T. ªªdüπs«»Hê' düTœH√ uÛÑe+‘·Tμμ ` Ç~

uÛ≤s¡rj·T eTVü‰<Ûäs¡à+. n+fÒ $X¯«+˝Àì Á|ü‹ˇø£ÿs¡÷ düTK+>± J$+#ê\ì ø√s¡T≈£îH˚~ uÛ≤s¡rj·T<Ûäs¡à+.

Á|ü|ü+#·πøåeT+, Á|ü|ü+#·XÊ+‹, Á|ü|ü+#·Væ≤‘·+ ø√s¡T‘·T+~ uÛ≤s¡‘· Vü≤è<äj·T+. uÛ≤s¡rj·T <ÛäsêàìøÏ eT÷\+

y˚<ë\T, ñ|üìwü‘·TÔ\T, <Ûäs¡àXÊÁkÕÔ\T, sêe÷j·TD uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑e‘ê~ Á>∑+<∏ë\T yÓTT<ä …’q$. M{Ï À

<ëq+, <Ûäs¡à+, <äj·T, ø£åeT, zs¡TŒ, Áù|eT, ùde e+{Ï |ü$Á‘· ÄX¯j·÷\‘√ düŒ+~+#˚ uÛ≤s¡rj·T ãTTwæ

Vü≤è<äj·T+ Á|ü‹_+_düTÔ+~.

nHê~>± edüTÔqï eTq Ä#êsê\T, $<ÛäT\T, ø£s¡Ôyê´\T, dü+Á|ü<ëj·Tã<äΔyÓTÆq n\yê≥T¢, Ä#·s¡D

Ç<ä+‘ê eTq nbÕs¡yÓTÆq dü+|ü<ä. ≈£î≥T+ã u≤<Ûä ‘·\T, ùdïVü≤dü+ã+<Ûë\T m˝≤ñ+&Ü*? eTqTwüß\eT<Ûä ,

e÷qe dü+|òü÷\ eT<Ûä , <˚XÊ\eT<Ûä ne>±Vü≤q, |üs¡düŒs¡ düVü≤ø±s¡ uÛ≤eq\T m˝≤ eè~Δbı+<ë*? `

Çe˙ï düŒwüº+#˚dæ+~ eTq <Ûäs¡à+. e´≈£îÔ\T yê] yê] kÕúqeTT, kÕúsTTqqTdü]+∫ ø£s¡Ôe´ ìs¡«Vü≤D˝À

m˝≤ ø£è‘ês¡Tú\T ø±>∑\s√ düŒwüº+#˚dæ+~ eTq <Ûäs¡à+.

Ç+ø± eTq JeqÁø£eT+˝À |ü+&ÉT>∑\T, ø£≥Tºu≤≥T¢, |ü⁄D πøåÁ‘· dü+<äs¡Ùq\T ˇø£fÒ$T{Ï. nìï

n+XÊ\T Á|üø£è‹˝≤>± XÊX«‘·yÓTÆqy. M{Ïì dü+s¡øÏå+#·Tø√e≥+, ‘·sê«‹ ‘·sê\yê]øÏ uÛÑÁ<ä+>± n+~+#·≥+

eTq eTVü≤˙j·T‘·qT #ê≥T‘·T+~.

uÛ≤s¡rj·T<Ûäs¡à+ ˇø£ eTVü‰kÕ>∑s¡+. Á|ü|ü+#·+˝À @ dæ<ëΔ+‘·yÓTÆHê |ü<ës¡ú+<ëø± yÓ[¢ Ä–b˛‘·T+~.

yêdüÔe+<ëø± yÓ[fl #·÷&É>∑*Z+~ eTq uÛ≤s¡rj·T <Ûäs¡ày˚T. e÷qe Jeq |ü<äΔ‹ì $e]+∫+B eTq

<Ûäs¡ày˚T. e´øÏÔ $ø±dü+, dü+|òüTÁX‚j·TdüT‡\qT á <Ûäs¡à+ ìπs›•düTÔ+~. eTq e÷s¡Z+ m|ü&É÷ ˝Àø£ø£fi≤´Dy˚T.

Á|ü|ü+#·+˝À $X¯«kÂÁuÛ≤‘·è‘ê«ìï ø√πs~, $XÊ\ e÷sêZìï #êfÒ~ uÛ≤s¡rj·T <Ûäsêàìï $T+∫ eTs=ø£{Ï

Á|ü|ü+#· e÷qyê[ πøåeT+ø√] edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã uÛ≤eq‘√ |üì#˚ùd dü+düú\T, e´≈£îÔ\ >∑T]+∫ $esê\T

ùdø£]+∫ #Ó|üŒ+&ç.


4. ªªedüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã uÛ≤eqqTμμ <Óã“rùd n+XÊ\T Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± @y˚T$T ñHêïsTT? Ç˝≤ m+<äT≈£î

»s¡T>∑T‘·T+~?

5. edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã uÛ≤eq eTq˝À ô|+bı+<ä&ÜìøÏ eTq+ @@ \ø£åD≤\qT n\es¡#·Tø√yê˝À ˇø£ C≤_‘ê

‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç.

47 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Ò<äT. á edüT<Ó’ø£ ≈£î≥T+ã uÛ≤eqqT >∑\ C≤‹ uÛ≤s¡‘·C≤‹. $X¯«eT+‘ê πø ≈£î≥T+ã+ nì nìï

<˚XÊ\˝Àì $C≤„Hêìï n+<äs¡÷ n+~|ü⁄#·TÃø√yê\ì ø√s¡T≈£îH˚ C≤‹ uÛ≤s¡‘·C≤‹. $X¯«e÷qe ø£fi≤´D≤ìøÏ

ñ|üø£]+#˚ @ $C≤„HêHÓ’ïHê n+<äs¡÷ d”«ø£]+∫ n+<äs¡÷ πø kÕúsTT˝À m<ä>±*. eTq≈£î \_Û+#·ì

C≤„Hêìï eTq+ d”«ø£]dü÷Ô eTq+ á $X«e÷qyê[øÏ n+~+#·<ä>∑T C≤„Hêìï n+<ä]øÏ |ü+#·T‘·÷ eTqeT+<äs¡+

πø ≈£î≥T+ã+ nH uÛ≤eq‘√ eTT+<ä&ÉT>∑T yj·÷*. ˇø£]ø=ø£s¡T nqï<äeTTà\e … k˛<äs¡uÛ≤e+‘√ yÓT\>∑T‘·÷

m≥Te+{Ï düeTdü \T ñ<ä“¤$+∫Hê #·s¡Ã\ <ë«sê |ü]wüÿ]+#·Tø=+≥÷ düyÓTÆø£ ‘êsê>±ìï Ä\|æ+#ê*.

dü+^‘·, kÕVæ≤‘ê´+XÊ\qT ˇø£s¡TH=ø£s¡T |ü+#·Tø√e&É+ <ë«sê edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã uÛ≤eq ã\|ü&ÉT‘·T+~

nq&É+˝À dü+<˚Vü≤+ Ò<äT. á uÛ≤eq $X¯«+˝Àì nìï C≤‘·T\, eT‘ê\ eT<Ûä n&ÉT¶>√&É\qT ‘=\–düTÔ+~.

@ ≈£î\eTT, @ eT‘·eTT, @ C≤‹ nH˚ uÛ≤eeTT Ò≈£î+&Ü e÷qe⁄\+<äs¡÷ düe÷qeTH˚ uÛ≤eqqT

ô|+bı+~+#·Tø√yê*. eTqeT+<ä]B ˇø£fÒ yê<ä+ e÷qe‘êyê<ä+ nH˚ uÛ≤eqqT ø£*Zñqï|ü&ÉT edüT<ÛÓ’ø£

≈£î≥T+ãø£+ nqï uÛ≤eq≈£î ã\+ #˚≈£Ls¡T‘·T+~. $X¯«+˝Àì nìï C≤‘·T\ dü+düÿè‘·T\qT dü+Á|ü<ëj·÷\qT

>ös¡$dü÷Ô, nìï eT‘ê\qT Ä<ä]dü÷Ô $X¯«+˝Àì e÷qe⁄\+<äs¡÷ ˇø£fÒqqï uÛ≤eqqT C≤>∑è‘·+ #˚j·÷*.

düπs«»Hê' düTœH√uÛÑe+‘·T nqï Äs√´øÏÔ Ä#·s¡D˝À ô|&ÉT‘·÷ $X¯«e÷qe ø£fi≤´D≤ìøÏ n+<äs¡÷

düVü≤ø£]+#·Tø√yê*. ‘·<ë«sê edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã uÛ≤eqqT ø£*Z Ä#·]<ë›+.

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Á|ü|ü+#·+˝ÀH˚ Á|ü‘˚ ø£ kÕúHêìï bı+~q <˚X¯+. eTq dü+düÿè‹ dü+Á|ü<ëj·÷\T mH√ï

<˚XÊ\T bÕ{Ï+#·&ÜìøÏ eTT+<äT≈£î edüTÔHêïj·T+fÒ eTq<˚X¯ Wqï‘ê´ìï eTq+ >∑T]Ô+#ê*. Ç‘·s¡T\qT

>ös¡$+#·&É+, ≈£î≥T+ãeédüúqT, $yêVü≤eédüúqT ø±bÕ&ÉTø√e&É+ eTq dü+düÿè‹ì #ê{Ï#Óù|Œ n+XÊ\T.

n+‘˚ø±<äT Á|ü|ü+#·eT+‘ê ˇø£ ≈£î≥T+ã+. Á|ü|ü+#·+˝Àì e÷qe⁄\+‘ê nqï<äeTTà\+ nH˚ uÛ≤e+‘√

yÓT\>∑&ÉeTH˚~ edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã uÛ≤eq. H˚qT, Hê<˚X¯+ nH˚ |ü]$T‘· uÛ≤eqqT+∫ Hê Á|ü|ü+#·+, Hê

Á|ü|ü+#· düôVA<äs¡T\T nH˚ $XÊ\ <äèø£Œ<∏ä+ ø£*–ñ+&É&Éy˚T edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã uÛ≤eq≈£î |ü⁄Hê<äT\T. á

edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ã uÛ≤eq ô|+bı+~+#·T ø√e&É+. n+<ä]|ü≥¢ Áù|eT, kÂ»q´+, düVü≤ø±s¡+, düVü≤Jeq+

nH˚ <Û√s¡DÏ ø£*– J$+#·&É+ nH˚~ n‘· +‘· ÄeX¯ ø£s¡+.

eTìwæ eTqT>∑&É ªH˚qTμ qT+&ç ªeTq+μ ˝ÀøÏ ø£<ä ≤*. eTìwæ >∑eT´+ ‘·q ≈£î≥T+u≤ìπø |ü]$T‘·+

ø±≈£î+&Ü Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+ ø±yê*. H˚qT me]ø=s¡≈£î J$düTÔHêïqT? m+<äT≈£î J$düTÔHêïqT nH˚ Á|üX¯ï≈£î

Á|ü‹ˇø£ÿs¡÷ »yêãT ìs¡ísTT+#·Tø√e&É+˝À <˚X¯+ jÓTTø£ÿ nH˚ø£ düeTdü \T eTT&ç|ü&çj·TTHêïsTT.

<ë]qb˛j˚T ô|<ä›eTìwæì, MTs¡T me]ø√dü+ J$düTÔHêïs¡T? MT >∑eT´kÕúq+ @$T{Ï? nì n&ç–‘˚

n‘·qT qe⁄«‘·÷... H˚H˚>±<äT me¬s’Hê me]ø√dü+ yêfi‚fl J$düTÔHêïs¡T. H˚qT Hêø√dü+ nqï+ ‹+≥THêï,

˙s¡T ‘ê>∑T‘·THêï, >±* |”\TdüTÔHêïμμ nHêï&ÉT. eT+∫~... MTs¡T ás√E˝À #˚dæq |üqT\˙ï me]ø=s¡≈£î

#˚kÕÔs¡T? nì n&ç–‘˚ H˚qT kÕj·T+ø±\+ Ç+{ÏøÏb˛‘·÷ e÷ Ä$&Éø√dü+ Ns¡ >±E\T ø=HêïqT nHêï&ÉT.

|æ\¢\ø√dü+ |ü+&ÉT¢ ø=HêïqT nHêï&ÉT. Ms¡+‘ê mes¡T? n‘·ì ª≈£î≥T+ã+μ.

48$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

J$‘·+˝À Á|ü‹ì$Twü+ uÛÑ>∑e<ä›‘·Ô+ e÷qeùde ø=s¡≈£î n~ Çe«ã&ç+~.

` >±+BÛJ.dü÷øÏÔ

Ä ô|<ä›eTìwæ yÓTT<ä≥ #Ó|æŒq≥T¢ ‘·qø=s¡≈£î e÷Á‘·y˚T J$+#·&É+ Ò<äT. ‘·q ≈£î≥T+ã+ø√dü+ ≈£L&Ü

J$düTÔHêï&ÉT. n+fÒ n‘·ì Á|üj·÷D+ H˚qT qT+&ç Hê ≈£î≥T+ã+ yÓ’|ü⁄≈£î q&ç∫+~.

á dü+|òüT≥qqT #·÷&É+&ç.

n<=ø£ |ü …¢≥÷s¡T. |ü+≥ Ç+{ÏøÏ e∫Ãq |æ<ä|ü ¬s’‘·T\ #˚‘·T˝À¢ &ÉãT“\T ñ+{≤sTT. e÷]ÃHÓ\

e∫Ã+~. }fiÀfl <=+>∑\T |ü&É&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. }fiÀfl j·TTe≈£î\T, eè<äTΔ\T n+<äs¡÷ düe÷y˚X¯+

ô|≥Tº≈£îì sêÁ‹fi¯ófl ø±|ü ≤ ø±j·÷\ì rsêàì+#ês¡T. u≤≥´Ø …’≥T¢, #˚‹ø£Ás¡\T ø=q&ÜìøÏ eTìwæì

|ü+|æ+#ês¡T. q\T>∑Ts¡T q\T>∑Ts¡T eTqTwüß\ e+‘·Tq »≥T¢#˚dæ sêÁ‹fi¯ófl M<ÛäT˝À¢ |üVü‰sê ø±j·÷\ì

ìs¡ísTT+#ês¡T.

ˇø£s√E z q\T>∑Ts¡T j·TTe≈£î\e+‘·T e∫Ã+~. n+<äT˝À eTT>∑TZs¡T e#êÃs¡T. ˇø£s¡T sê Ò<äT.

m<äT≈£î sê Ò<äT nì n&ç–‘˚ Hê≈£î Ç+{À¢|üì ñ+~. qqTï e~ Òj·T+&ç, MTs¡T yÓfi¯fl+&ç nHêï&ÉT.

}s¡+<ä]ø° ˇø£ $|ü‘·TÔ e∫Ãq|ü&ÉT }s¡T πøåeT+>± ñ+fÒH˚ HêÇ\T¢ πøåeT+>± ñ+≥T+~ nì

n‘·qT nqTø√yê*. H˚qT Hê düe÷»+ ø=s¡≈£î ≈£L&Ü J$düTÔHêïqT nì Á>∑Væ≤+#ê*.

Ç+ø√ dü+|òüT≥q #·÷&É+&ç.

&Ûç©¢ À ˇø£ ôd’ìø±~Ûø±] ˇø£ $<˚oj·TT&ç‘√ ùdïVü≤+ #˚XÊ&ÉqT≈£î+<ë+. ˇø£Hê&ÉT $<˚oj·TT&ÉT

ôd’ìø±~Ûø±]‘√ ªMT≈£î ‘Ó*dæq ˇø£ s¡Vü≤dü ôd’ìø£düe÷#ês¡+ ñqï~. <ëìï MTs¡T Hê≈£î ‘Ó*|æ‘˚ ø√{Ï

s¡÷bÕj·T\T MTøÏkÕÔqTμ nHêï&ÉT. ªªH˚qT Hêø√düy˚T J$düTÔHêïqTμμ nqT≈£î+fÒ ôd’ìø±~Ûø±] Ä|üì #˚kÕÔ&ÉT.

ªH˚qT Hê <˚X¯+ ø√dü+, Hê Á|ü»\ø√dü+ J$düTÔHêïqTμμ nqT≈£î+fÒ yÓ+≥H˚ Ä $wüj·÷ìï ô|’ n~Ûø±s¡T\

<äèwæºøÏ rdüT≈£îyÓ&É‘ê&ÉT.

Á|ü|ü+#·eT+‘ê Hê ≈£î≥T+ã+ nì uÛ≤$+∫qyês¡T ø√≥¢ø=\~ ˝≤uÛÑ+ ø√dü+ ø£©Ô\T »s¡|üs¡T,

Á|ü»\qT |ü]bÕ*+#˚ Hêj·T≈£î\T n$˙‹ ≈£î+uÛÑø√D≤\T #˚j·Ts¡T. Á|ü»\ kÂø£sê´\≈£î qwüº+ ø£*–+#˚

|üqT\T @M #˚j·Ts¡T.

n+<äTπø edüT<Ó’ø£ ≈£î≥T+ã uÛ≤eq Á|ü»\ Á|üXÊ+‘· JeHêìøÏ <√Vü≤<ä|ü&ÉT‘·T+~.

49 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

|üsêés¡D |ü]s¡ø£åD

II. ñ|ü $\Te

JeyÓ’$<Ûä düeT‘·T\´‘·qT ø±bÕ&É&É+


JeyÓ’$<Ûä düeT‘·T\´‘·qT ne>±Vü≤q #düTø√>∑\T>∑T‘ês¡T.

‘·eT e+‘·T>± JeyÓ’$<Ûä düeT‘·T\´‘·qT ø±bÕ&É&É+˝À

ø£èwæ#˚j·T>∑\T>∑T‘ês¡T.


düèwæº Àì Á|ü‹ J$øÏ J$+#˚ Vü≤≈£îÿ ñ+~. H˚&ÉT XÊÁdüÔkÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+ ô|]–q |ü]dæú‘·T˝À¢

e÷qe⁄\ nHê˝À∫‘· #·s¡ \e\¢ y˚\Je⁄\T q•düTÔHêïsTT. Á|üø£è‹˝À Á|ü‹J$ Á|üø£è‹ düeT‘·T\´‘·qT

ø±bÕ&É&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~. Ç$ q•+#·&É+ e\¢ Á|üø£è‹ düeT‘·T\´‘· <Óã“‹ì Á|üø£è‹˝À $|üØ‘·

|ü]D≤e÷\T #√≥T#˚düT≈£î+≥THêïsTT. uÛÑ$wü ‘·TÔ À e÷qe⁄\ ñìøÏπø Á|üe÷<ä+ yê{Ï Ò¢ neø±XÊ\T

ñHêïsTT. M{Ïì n]ø£≥º&ÜìøÏ JeyÓ’$<Ûä +ô|’q, yê{Ïì s¡øÏå+#·Tø√e&É+ô|’q $<ë´s¡Tú\T ne>±Vü≤q

ô|+#·Tø√yê*‡q nedüs¡+ ñ+~.

9 JeyÓ’$<Ûä´+

50$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. $wüj·T+

dü+|òüT≥q ` 1

n~ ˇø£ e÷s¡TeT÷\ |ü …¢≥÷s¡T. Ä }]øÏ s¡yêD≤kÂø£s¡ + Ò<äT. Ä }]qT+&ç eTs√ }]øÏ

yÓfi≤fl\+fÒ n&É$>∑T+&Ü yÓfi≤fl*. $<ë´s¡Tú\T ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ≈£î yÓfi≤fl\Hêï, s√>∑T\T yÓ’<ä XÊ\≈£î yÓfi≤fl\Hêï

á n&É$>∑T+&Ü Á|üj·÷D+#˚dæ |ü≥ºD≤ìøÏ yÓfi≤fl*‡+<˚. Bìe\¢ Ä |ü˝…¢˝Àì Á|ü»\T #ê˝≤

Çã“+~|ü&ÉT‘·THêïs¡T. yês¡T #ê˝≤ ø£èwæ#˚dæ Ä }] düs¡Œ+#Y düVü≤ø±s¡+‘√ Á|üuÛÑT‘·«+‘√ e÷{≤¢&ç Ä

}]øÏ s√&ÉT¶ eT+ps¡T #˚sTT+#ês¡T. Ä }]øÏ ø=‘·Ôs√&ÉT¶ e∫Ã+~. yê] düeTdü \T rsêsTT. ø±ì

n&É$>∑T+&Ü s√&ÉT¶ y˚j·÷*‡ sêe&É+ e\¢ n&É$˝Àì #ê˝≤ #Ó≥T¢ HêX¯qeTj·÷´sTT.

dü+|òüT≥q ` 2

XÊÁdüÔ kÕ+πø‹ø£ s¡+>∑+˝À »]–q n_Ûeè~Δ e\¢ ªôd˝Ÿbò qT¢μ eTìwæøÏ ì‘êédüs¡ edüTÔe⁄>±

e÷]b˛j·÷sTT. á bò qT¢ |üì#˚j·T&É+ ø√dü+ Á|ü‹#√≥ ôd˝Ÿ≥es¡T¢ ì]à+#ês¡T. M{ÏqT+&ç yÓ\Te&˚

πs&çj˚TwüHé eT÷\+>± }s¡|æ#·TÃø£\T ø£qTeTs¡T¬>’ b˛j·÷sTT.

dü+|òüT≥q ` 3

q>∑s¡ bÕ]ÁX¯$Tø°ø£s¡D˝À uÛ≤>∑+>± ˇø£ q>∑sêìøÏ 2 |ü]ÁX¯eT\T eT+ps¡j·÷´sTT. Ä |ü]ÁX¯eT\

eT÷\+>± ø=+‘· ìs¡T<√´>∑düeTdü rs¡T‘·T+<äì n+<äs¡÷ dü+‘√wü|ü&Ü¶s¡T. Ä |ü]ÁX¯eT\qT HÓ\ø=\Œ&ÜìøÏ

Ä q>∑s¡ bı*y˚Ts¡ À¢ì düú ≤ìï mqTï≈£îHêïs¡T. Ä düú\+˝Àì yÓTTø£ÿ\qT, #Ó≥¢qT q]øÏy˚j·÷*‡ e∫Ã+~.

|ü]ÁX¯eT\T ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq ‘·sê«‘· Ä |ü]ÁX¯eT˝À¢ qT+∫ e#˚Ã e´sêú\qT <ä>∑Zs¡ Àì #Ós¡Te⁄˝ÀøÏ e<ä\≥+

e\¢ #Ós¡Te⁄˝Àì ˙s¡T $wü‘·T\éTsTT+~.

dü+|òüT≥q ` 4

s¡+>±|ü⁄s¡+ nH˚ Á>±eT+˝À ø=+‘· ø±\+>± bı˝≤\ <ä>∑Zs¡ bÕeTT\T m≈£îÿe>± ø£ì|ædüTÔHêïsTT.

yê{Ïì #·÷dæ |æ\¢\T uÛÑj·TÁuÛ≤+‘·T\e⁄‘·THêïs¡T. n+<äTø£ì Ä }]Á|ü»\T bÕeTT\T ø£q|ü&É>±H˚ yê{Ïì

#·+|ü&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. Ä dü+e‘·‡s¡+ yê] |ü+≥ ~>∑Tã&ç >∑D˙j·T+>± ‘·–Zb˛sTT+~. ø±s¡D≤\T

|ü]o*+#·>± bÕeTT\T Òø£b˛e&É+ e\¢ m\Tø£\ dü+K´ ô|]–b˛sTT+<äì n$ |ü+≥qT HêX¯q+ #˚XÊj·Tì

‘Ó*dæ+~.

51 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. ô|’ $wüj·÷\ <ë«sê MTs¡T @$T Á>∑Væ≤+#ês¡T?

2. JeyÓ’$<Ûä + n+fÒ MTπø$T ns¡úeTsTT+~? Bìì ø±bÕ&É{≤ìøÏ MTs¡T #˚|üfÒº #·s¡ Ò$?

3. ªªe÷qe⁄ì‘√bÕ≥T Ç‘·s¡ Je⁄\÷ düVü≤Jeq+ kÕ–+#ê*μμ Ç~ m+‘·es¡≈£î düeTs¡ú j·TyÓ÷ #·]Ã+#·+&ç.

4. @<Ó’Hê JeC≤‹ n+‘·]+∫ b˛e&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D≤ Ò$T{Ï?

MT ÁbÕ+‘·+˝À »+‘·T, eèø£å, |üøÏåC≤‘·T\T |üPs¡«+ @y˚T$T ñ+&˚$. Ç|ü&ÉT @@ C≤‘·T\T q•+∫b˛j·÷sTT.

yê{Ï $esê\T ùdø£]+#·+&ç. m+<äT≈£î n+‘·]+∫ b˛j·÷jÓ÷ ‘Ó\TdüTø√+&ç. MT nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&ç.


e÷qyê[ eTVü‰|üsê<Ûä+!

düèwæº À düs¡«ÁbÕDT\T JeyÓ’$<Ûä +˝À uÛ≤>∑+. dü÷ø£åàJe⁄\qT+∫ ÁøÏ$Tø°≥ø±\ es¡≈£î, eèøå±\

qT+∫ »+‘·T »\#·sê\es¡≈£î Á|üø£è‹˝Àì ÁbÕDT\˙ï |üs¡düŒsê<Ûë]‘· JeHêìï >∑&ÉT|ü⁄‘·THêïsTT. nsTTHê

Á|üø£è‹H˚ ø£ã[+#˚ $<Ûä+>± eTìwæ Ä˝À#·q\T nùV≤‘·Tø£+>± kÕ–b˛‘·THêïsTT. |òü*‘·+>± JeyÓ’$<Ûä

düeT‘·T\´‘· <Óã“‹+{À+~. yê‘êes¡D e÷s¡TŒ\T, Á|üø£è‹ yÓ’|üØ‘ê´\T ô|#·Ã]\T¢‘·THêïsTT. Ç˝≤+{Ï

$|ü]D≤e÷\e\¢ Jeø√{Ï C≤‘·T˝À¢ eT÷&ç+≥ ¬s+&=+‘·T\T n+‘·]+∫b˛j˚T ô|qTÁ|üe÷<ä+ bı+∫

ñ+~.


dü+|òüT≥q ` 5

ˇø£|ü&ÉT eTq <˚X¯+ qT+∫ ø£|üŒø±fi¯flqT ◊s√bÕ, ñ‘·Ôs¡ nyÓT]ø± <˚XÊ\≈£î m>∑TeT‹ #˚ùdyês¡T.

1983 ˝À nyÓT]ø±, ÁbòÕqT‡, ◊s√bÕ <˚XÊ\≈£î ≥qTï\ø=B› ø£|üŒø±fi¯ófl m>∑TeT‘·j·÷´sTT. ø£|üŒ\qT

#·+|ü&É+ e\¢ yê{Ï dü+K´ >∑D˙j·T+>± ‘·–Zb˛sTT+~. B+‘√ ø£|üŒ\T ‹H˚ ø°≥ø±\T, N&É|ü⁄s¡T>∑T\ dü+K´

n‘· ~Ûø£+>± ô|]– yê{Ïe\¢ qwüº+ yê{Ï\T¢‘·Tqï≥T¢ XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T >∑T]Ô+#ês¡T. <ë+‘√ 1987 dü+ˆˆ˝À πø+Á<ä

düsêÿs¡T ø£|üŒ\ m>∑TeT‘·T\ô|’ ìùw<Ûä+ $~Û+∫+~.

52$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

y˚T\Tø√≈£î+fÒ eTTù|Œ

◊ø£ sê»´dü$T‹ 1993 ˝À #˚dæq rsêàq+ y˚Ts¡≈£î Á|ü|ü+#·+˝Àì nìï <˚XÊ\ Á|üuÛÑT‘ê«\T

JeyÓ’$<Ûä |ü]s¡ø£åD≈£î ø£≥Tºã&ç ñHêïeTì #ÓãT‘·THêïsTT. Ä#·s¡D˝À nH˚ø£ <˚XÊ\T Ä dü÷Œ¤]ÔøÏ ‘·÷≥T¢

bı&ÉTdüTÔHêïsTT. á $wüj·T+˝À uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ @MT ‘·≈£îÿe ‹q Ò<äT. n_Ûeè~Δ |ü<∏äø±\ ù|]≥ düeTTÁ<ë\T,

q<äT\T, ∫‘·Ô&ç H˚\\T, ¬>&É¶\T, düs¡düT‡˝Àì ns¡T<Ó’q C≤‘·T\ ÄyêkÕ\qT HêX¯q+ #˚düTÔHêïs¡T. n&Ée⁄\

ø√‘·, eq´ÁbÕDT\ y˚≥, düeTTÁ<ä+˝Àì »\#·sê\ e<Ûä |ü]dæú‘·T*ï eT]+‘·>± ~>∑C≤s¡TdüTÔHêïsTT. ∫‘·Ô&ç

H˚\\T, eT&É n&Ée⁄\ $<Ûä«+dü+e\¢ ns¡T<Ó’q JeC≤‘·T\ ñìøÏøÏ eTT|ü @s¡Œ&ç+~. Á|ü|ü+#· »HêuÛ≤

Äs¡T e+<ä\ø√≥T¢ $T+∫b˛sTT+~. ô|s¡T>∑T‘·Tqï e÷qyê[ nedüsê\‘√bÕfÒ n&Ée⁄\÷ Vü≤]+#·T≈£î

b˛‘·THêïsTT. ˇø£|ü&ÉT uÛÑ÷$Tô|’ 3.4 ø√≥¢ #·<äs¡|ü⁄ øÏ ÀMT≥s¡¢ n&Ée⁄\T $düÔ]+∫ ñ+&˚$. yê{Ï

$d”Ôs¡í+ dü>±ìøÏô|’>± ø√düT≈£îb˛sTT+~. nyÓT]ø±≈£î #Ó+~q Á|üU≤´‘· |ü]XÀ<Ûäqdü+düú ª~ es¡˝Ÿ¶

]k ¬s‡dt ÇHédæº≥÷´{Ÿμ |ü]XÀ<Ûäq\T eT]+‘· Á|üe÷<äø£s¡ |òüT+{Ïø£\T yÓ÷–düTÔHêïsTT. <ëì Á|üø±s¡+

uÛÑ÷$Tô|’ 22 XÊ‘·+ n&Ée⁄ Ò $T–*ñHêïsTT. @{≤ 1.6 ø√≥¢ ôV≤ø±ºs¡¢ À n&Ée⁄\T ø√‘·≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêïsTT.

|òü*‘·+>± n&Ée⁄\‘√ eTT&ç|ü&çq JeyÓ’$<Ûä dü+|ü<ä ø£qTeTs¡T¬>’b˛‘√+~. >∑&É∫q e+<fi¢ À Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>±

@{≤ 20 y˚\ C≤‘·T\T #=|üq n+‘·]+∫b˛j·÷j·Tqï~ |üsêés¡D ì|ü⁄DT\ Ä+<√fi¯q. 75 XÊ‘·+

y˚Ts¡ »qTýÓ’$<Ûä |ü+≥\÷ ø£qTeTs¡T¬>’ b˛j·÷sTT. 24 XÊ‘·+ y˚Ts¡ ø°ås¡<ë\T, 12 XÊ‘·+ |ü≈£åî\ C≤‘·T\T

n+‘·]+∫b˛jT <äX˝À ñHêïsTT. Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± n&Ée⁄\ $<Ûä«+dü+e\¢ uÛÑ÷‘ê|ü+ ô|]–b˛‘·T+&É≥+‘√

n‘· +‘· düTìï‘·yÓTÆq ø°≥ø£, eèø£å, eT‘·‡´ C≤‘·T\ eTqT>∑&É ø£wüº+>± ñ+~. uÛÑ÷‘ê|ü+ ô|s¡T>∑T<ä\e\¢

2050 Hê{ÏøÏ uÛÑ÷uÛ≤>∑+ô|’ Hê\T–+≥ ˇø£e+‘·T düTìï‘·yÓTÆq JesêX¯ó\T n+‘·]+∫b˛‘êj·Tqï~

n<Ûä j·THê\ kÕsê+X¯+.

Á|ü|ü+#· JeyÓ’$<Ûä +˝À 70 XÊ‘·+ y˚Ts¡ ñqï 12 <˚XÊ˝À¢ uÛ≤s¡‘Y ˇø£{Ï. Á|ü|ü+#· uÛÑ÷uÛ≤>∑+˝À

eTq<˚X¯+ e+‘·T 2.4 XÊ‘·y˚T nsTTHê JeyÓ’$<Ûä yê{≤ 8.1 XÊ‘·+ ø=H˚ïfi¢ ÁøÏ‘·+es¡≈£î |æ#·TÃø£\T,

>∑_“˝≤\T, ‘˚HÓ{°>∑\T, sêã+<äT\T $düÔè‘·+>± ø£ì|æ+#˚$. Ç|ü&Ü |ü]dæú‹ Ò<äT. ù|<ä<˚XÊ˝À¢ì $\TyÓ’q

JeyÓ’$<Ûä dü+|ü<äô|’ ù|f…+≥T Vü≤≈£îÿ\T bı+<äT‘·Tqï <Ûäìø£ <˚XÊ\T ˝≤uÛ≤s¡®q≈£î <ës¡T\T y˚düTø√e&É+

Ä+<√fi¯qø£s¡ |ü]D≤eT+. uÛ≤s¡‘· düe÷»+˝À y˚|ü, |üdüT|ü⁄ e+{Ï $•wüº C≤‘·T\qT Wwü<Ûë\T, ÄVü‰s¡

|ü<ësêú À¢ $ìjÓ÷–+#·&É+ |ü]bÕ{Ï. yê{Ï À Wwü<Ûä>∑TD≤\qT ‘êy˚T ø£ìô|{≤ºeT+≥÷ nyÓT]ø± e+{Ï

dü+|üqï<XÊ\ ø£+ô|˙\T ù|f…+≥T Vü≤≈£îÿ\T bı+<ä&É+ >∑‘·+˝À $yê<ëdüŒ<äyÓTÆ+~. kÕ+Á|ü<ëj·T eékÕj·T

|ü<äΔ‘·T\ô|’Hê e÷¬sÿ{Ÿ Á|üuÛ≤e+ ô|#·TÃMT] ÄVü‰s¡uÛÑÁ<ä‘·≈£î uÛÑ+>∑+ yê{Ï˝Ò¢˝≤ #˚düTÔ+~. düeTè~Δ>±

53 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

b˛wüø±Vü‰s¡, Wwü<Ûä $\Te\T ñqï dü+Á|ü<ëj·T |ü+≥\≈£î uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ |ü⁄{Ïº\T¢, e], >√<ÛäTeT, C§qï,

e÷$T&ç ‘·~‘·s¡ |ü+≥˝À¢ nHê~>± ¬s’‘·T\T eè~Δ#˚dæq e+>∑&Ü\T nH˚ø£+ ñHêïsTT. M{Ïô|’ y˚T<Û√dü+|ü‹Ô

Vü≤≈£îÿ\T Òø£b˛e&É+‘√ ã&Ü ø£+ô|˙\T e÷¬sÿ{Ÿ düs¡T≈£î>± e÷πsÃdüTÔHêïsTT. ø=~›bÕ{Ï e÷s¡TŒ\‘√

n~Ûø£ ~>∑Tã&ÉT\ ì#Ã $‘·ÔHê\T>± e÷]Ã kıeTTà#düT≈£î+≥THêïsTT. s¡kÕj·Tq ms¡Te⁄\T, ÁøÏ$Tdü+Vü‰s¡ø±\

yê&Éø£+ ô|]–+~. M{Ïe\¢ ‘ê‘êÿ*ø£ Á|üjÓ÷»Hê\T \_ÛdüTÔHêï Bs¡Èø±\+>± H˚\\ô|’ #·÷|æ+#˚

<äTwüŒ]D≤e÷\÷, $\TyÓ’q Jedü+|ü<ä≈£î ‘ÓdüTÔqï #˚≥TqT |ü{Ïº+#·Tø√e&É+ ˝Ò<äT. Á|ü|ü+#·<˚XÊ˝À¢

n‘·´~Ûø£+>± ø°≥ø£ Hê•qT\qT ñ‘·Œ‹Ô#˚ùd <˚X¯+>± uÛ≤s¡‘Y nÁ|ü‹wü˜ eT÷≥ø£≥Tºø√yê*‡q <äTdæú‹

<ë|ü⁄]+∫+~.

uÛ≤s¡‘·<X+˝À JeyÓ’$<Ûä #·≥º ìã+<Ûäq\qT 2004˝À rdüTø=#êÃs¡T. #ÓHÓ’ï πø+Á<ä+>± C≤rj·TkÕúsTT

JeyÓ’$<Ûä dü+düúqT @sêŒ≥T#˚XÊs¡T. Ä #·≥º+ Á|üø±s¡+ sêÁcÕº\ kÕúsTT˝À¢q÷ JeyÓ’$<Ûä |ü]s¡ø£åD≈£î

uÀs¡T¶\T @sêŒ≥T#˚XÊs¡T. nsTT‘˚ #·≥º+ neT\T $wüj·T+˝À me] Çwüº+ yê]<äqï rs¡T ñ+~.

nedüs¡yÓTÆq j·T+Á‘ê+>±\T ø=s¡e&Ü¶sTT. |òü*‘·+>± sêÁwüºkÕúsTT uÀs¡T¶\T dü«‘·+Á‘·+>± |üì#˚j·T Òì

ìdü‡Vü‰j·T dæú‹˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛j·÷sTT. 14 sêÁcÕº\T e÷Á‘·y˚T ‘·eT kÕúsTT˝À ìã+<Ûäq\qT neT\T˝ÀøÏ

rdüTø=#êÃsTT. Á>±eTkÕúsTT˝À JeyÓ’$<Ûä j·÷»e÷q´ ø£$T{°\T @sêŒ≥T#˚dæ JeyÓ’$<Ûä |ü]s¡ø£åD≈£î

u≤≥\T yj·T&É+ #·≥º+˝À Á|ü<Ûëq n+X+. Á>±eT düs¡Œ+#Y, eT+&É ≤<Ûä ≈£åî&ÉT, eTTì‡|ü Ÿ #Ó’s¡àHé n<Ûä ≈£åî\T>±

$$<Ûä kÕúsTT˝À¢ á ø£$T{°\T @sêŒ≥T#˚j·÷*. Ç+<äT˝À |ü+#êsTTrkÕúsTT˝À @&ÉT>∑Ts¡T düuÛÑT´\T+{≤s¡T.

eqs¡T\ ñìøÏ >∑\ Á|ü<˚XÊ\qT |ü]s¡øÏå+#·&É+ á ø£$T{°\ ø£s¡Ôe´+. πøåÁ‘·kÕúsTT˝À #·≥º ìã+<Ûäq\T

neT …’‘˚ $#·Ã\$&ç $<Ûä«+kÕìï n]ø£{Ïº JeyÓ’$<Ûä eqs¡T\ düeT‘·T\´‘·qT ø±bÕ&Ée#·TÃ. nsTT‘˚, á

ø£$T{°\ @sêŒ≥T eTT+<äT≈£î kÕ>∑ì <äTdæú‹ HÓ\ø=+~. sêÁcÕº À¢ uÀs¡T¶\T j·÷»e÷q´ ø£$T{° @sêŒ≥T≈£î

<äs¡U≤düTÔ eùdÔH˚ düŒ+~+#˚ |ü]dæú‹ HÓ\ø=+~. #·≥º+ eTTUÀ´<›XÊ\ô|’ Ä•+∫q kÕúsTT˝À Á|ü#ês¡+

ø=s¡e&É≥+‘√ #·≥º+ ìj·Te÷\÷ n≥¬øø±ÿsTT. ø£\Œeèøå dü+düú n<Ûä j·Tq+ Á|üø±s¡+ ôdô|º+ãs¡T 2012

Hê{ÏøÏ 23 sêÁcÕº À¢ 33,077 Á>±eTkÕúsTT JeyÓ’$<Ûä ø£$T{°\T @sêŒ≥j·÷´sTT. yê{Ï À 27,712

ø£$T{°\qT ˇø£ÿ eT<Ûä Á|ü<XŸ ÀH kÕú|æ+#ês¡T. kÕúìø£ dü+düú\ Á|ü‹ì<ÛäT\≈£î ne>±Vü≤q ø=s¡e&É≥+‘√bÕ≥T,

M{Ïe\¢ Á|ü‘· ø£å ˝≤uÛ≤\T e#˚Ã neø±XÊ\T Òø£b˛e&É+‘√ á $<ÛäT*ï n<äq|ü⁄ uÛ≤s¡+>± uÛ≤$+#˚ |ü]dæú‹

HÓ\ø=+~. C≤rj·TkÕúsTT, sêÁwüºkÕúsTT JeyÓ’$<Ûä uÀs¡T¶ À¢ düuÛÑT´\ ìj·÷eTø±\≈£î ôd’‘·+ ô|’s¡M\ C≤&É +

k˛øÏ+~. |òü*‘·+>± #·≥º+ neT\T˝À Á|ü‹ã+<Ûäø±\T m<äT¬s’, Ä•+∫qkÕúsTT˝À JeyÓ’$<Ûä Á|ü<˚XÊ\

>∑T]Ô+|ü⁄, Á|üø£≥q »s¡>∑ Ò<äT.

54$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

eTT+<äT#·÷|ü⁄ nedüs¡+

n_Ûeè~Δ ÁbÕC…≈£îº\ ù|]≥ $•wüº JeyÓ’$<Ûä eqs¡T\Tqï ÁbÕ+‘ê\qT <Ûä«+dü+#ùd |ü]dæú‹ n+‘·ø£+‘·≈£L

rÁe‘·s¡eTe⁄‘√+~. Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·s¡|ü⁄q πøåÁ‘·kÕúsTT |ü]o\q Òø£b˛e&É+‘√ ø£+ô|˙\T ‘·|ü&ÉT ìy˚~ø£\‘√

|üsêés¡D |üs¡+>± düTìï‘·yÓTÆq Á|ü<˚XÊ\qT m+<äT≈£L |üìøÏsêì Á|ü<˚XÊ\T>± #·÷|ædüTÔHêïsTT. |üsêés¡D,

n≥M nqTeT‘·T\T ‘Ó#·TÃ≈£î+≥THêïsTT. JeyÓ’$<Ûä uÀs¡T¶*ï ndü\T dü+Á|ü‹+#·&Éy˚T Ò<äT. á |ü]dæú‹˝À

e÷s¡TŒ sêyê*. nìyês¡ |ü]dæú‘·T˝À¢ düTìï‘· ÁbÕ+‘ê˝À¢ n_Ûeè~Δ |üqT\T #˚|ü{≤º*‡ e∫Ãq|ü&ÉT qwüº+

nbÕs¡+>± ñ+&É≈£î+&Ü ‘·>∑T C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√yê*. n+<äTø√dü+ eTT+<äT>±H˚ JeyÓ’$<Ûä $•wüº ÁbÕ+‘ê\

>∑T]Ô+|ü⁄ »s¡>±*. <˚X¯+˝À n≥M, rs¡ ÁbÕ+‘ê˝À¢ $•wüº JeyÓ’$<Ûä dü+|ü<ä düeTè~Δ>± ñ+~. nø£ÿ&ç

n≥M, düeTTÁ<ärs¡ eqs¡T\ô|’ –]»qT\T, eT‘·‡´ø±s¡T\T kÕ+Á|ü<ëj·Tø£+>± Ä<Ûës¡|ü&ç ñHêïs¡T. n&Ée⁄˝À¢ì

–]»qT˝À¢ n~Ûø£XÊ‘·+ ùd+Á~j·T eékÕj·T |ü<äΔ‘·T\qT $ìjÓ÷–düTÔHêïs¡T. bÕ‘· $‘·ÔHê\ $ìjÓ÷>∑+ô|’

Ç|üŒ{Ïø° ÁX<äΔ ø£qãs¡TdüTÔHêïs¡T. kÕ+Á|ü<ëj·T eT‘·‡´ø±s¡T\T ‘·eT y≥˝À dü÷ø£åà»\#·sê\≈£î Vü‰ì ø£*–+#·<äT.

JeyÓ’$<Ûë´ìï |ü]s¡øÏå+#·&É+ Ä~yêdüT\T, eT‘·‡´ø±s¡ düeT÷Vü‰\ dü+düÿè‹˝À uÛ≤>∑+. n+‘·sê®rj·T,

C≤rj·TkÕúsTT˝À JeyÓ’$<Ûä ˇ|üŒ+<ë˝À¢ á düeT÷Vü‰\ ìs¡+‘·s¡ Jeq Ádüe+‹˝À nqTdü]+#˚ XË’*

düŒwüº+>± ø£ì|ædüTÔ+~. JeyÓ’$<Ûä dü+s¡ø£åD #·≥º+ øÏ+<ä j·÷»e÷q´ ø£$T{° À¢ M] uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ô|+#+<äT≈£î

Á|üuÛÑT‘ê«\T ø£èwæ #˚j·÷*. JeyÓ’$<Ûä eqs¡T\ |ü]s¡ø£åD˝À Á|ür ˇø£ÿ]˙ uÛ≤>∑kÕ«eTT\qT #˚ùd˝≤ q÷‘·q

Á|üuÛÑT‘ê«\T ø±s¡´Áø£e÷\T s¡÷|üø£\Œq #˚j·÷*. n+<äTø√dü+ n+<ä]˙ #Ó’‘·qé+‘·+ #˚ùd+<äT≈£î

q&ÉT+_–+#ê*.

»+‘·Te⁄\ø£Hêï eTq+ y˚T<∏ëe⁄\+, düeTs¡Tú\+.

ø£qTø£H˚ yê{Ï πøåe÷ìøÏ eTq+ ø£s¡Ô\+.

` nì_ôd+{Ÿ

dü÷øÏÔ

55 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

XÊÁd”Ôj·T<äèø£Œ<∏ä+

II. ñ|ü $\Te

$C≤„qXÊÁkÕÔìøÏ kÕe÷õø£ u≤<Ûä ‘·

ñ+≥T+<äì >∑T]Ô+#·&É+

III. Ä•+∫q |òü*‘ê\T/\øå±´\TXÊÁd”Ôj·T |ü]XÀ<Ûäq\T düe÷» ìsêàD≤ìøÏ @$<Ûä+>±

ñ|üjÓ÷>∑|ü&Ü¶jÓ÷ ‘Ó\TdüT≈£î+{≤s¡T.


$C≤„qXÊÁdüÔ+ düe÷C≤ìøÏ m+‘√ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·÷ ñ+≥T+~. XÊÁdüÔE„\T m|üŒ{Ïø£|ü&ÉT q÷‘·q

Ä$wüÿs¡D\ <ë«sê Á|ü»\qT eT]+‘· kÂø£s¡ e+‘·yÓTÆq J$‘êìï >∑&çù|≥≥T¢ #˚kÕÔs¡T. ñ<äj·T+ Ò∫+~

yÓTT<ä\T |ü&ÉT≈£îH+‘·es¡≈£î eTq+ Á|ü‹ dü+<äs¡“¤+˝À ôd’Hé‡ n_Ûeè~Δ|ü]∫q yê{Ï‘√H ø±\+ >∑&ÉT|ü⁄‘·T+{≤+.

n˝≤+{Ï yÓ’C≤„ìø£ Ä$wüÿs¡D e\¢ »]–q y˚T\T >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

10 düe÷»+ ` XÊÅd”Ôj·÷_Ûeè~Δ

V. $wüj·T+

dü+|òüT≥q ` 1

e÷eTj·T´‘√ ø£*dæ $y˚ø˘ bı˝≤ìøÏ yÓfi≤fl&ÉT. nø£ÿ&É bı\+˝À Á{≤ø£ºsY‘√ |üì#˚düTÔHêïs¡T. n~ #·÷dæ

$y˚ø˘ ªªÁ{≤ø£ºsY‘√ @+ #˚düTÔHêïs¡T e÷eTj·÷´!μμ nì n&ç>±&ÉT. ªªÁ{≤ø£ºsY <ë«sê bı˝≤ìï <äTìï, #·<äTqT

#˚dæ |ü+≥ y˚j·T&ÜìøÏ dæ<äΔ+ #˚düTÔHêïs¡T ` nì e÷eTj·T´ #ÓbÕŒs¡T. ªªeTØ! Á{≤ø£ºsY‘√H˚ m+<äT≈£î

#˚j·÷*?μμ nì eT∞fl $y˚ø˘ Á|ü•ï+#ê&ÉT. n|ü⁄&ÉT e÷eTj·T´ ªªÁ{≤ø£ºsY $ìjÓ÷–+#·&É+ e\¢ |üqT\˙ï

56$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

‘=+<äs¡>± düø±\+˝À |üP]Ô#˚düT≈£îH˚ M\T+≥T+<äìμμ #ÓbÕŒ&ÉT. ªªÁ{≤ø£ºs¡T¢ sêø£eTT+<äT m˝≤ |üqT\T

#˚düT≈£îH˚yês¡Tμμ nì n&ç–q|ü⁄&ÉT... ªªÁ{≤ø£ºs¡T¢ sêø£eTT+<äT m<äT›\T, Hê>∑*‘√ <äTH˚ïyês¡T. Ç˝≤ M{Ï‘√

ˇø£ bı˝≤ìï <äTHêï\+fÒ mH√ïs√E\T |üfÒº~. B+‘√ ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À |ü+≥\T y˚j·T&É+ ≈£L&Ü

Ä\dü eTj˚T´~. n~ |ü+≥ ~>∑Tã&çô|’ Á|üuÛ≤e+ #·÷ù|~. Á{≤ø£ºsY <ë«sê nsTT‘˚ ø=ìï >∑+≥\˝ÀH˚ bı\+

|üqT\qT |üP]Ô#˚j·T>∑\T>∑T ‘·THêïeTT. Bì<ë«sê ¬s’‘·T\¬ø+‘√ Á|üjÓ÷»q+ #˚≈£L]+~. ì»+>± Á{≤ø£ºs¡Tì

ø£qT>=qï XÊÁdüÔy˚‘·Ô≈£î á dü+<äs¡“¤+>± <Ûäqýê<ë\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïqì $e]+#ê&ÉT.

dü+|òüT≥q ` 2

‘·s¡>∑‹˝À Á|üø£è‹ yÓ’|üØ‘ê´\ >∑T]+∫ ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT $<ë´s¡Tú\≈£î $e]düTÔHêï&ÉT. á dü+<äs¡“¤+>±

n_Û ≤wt nH˚ $<ë´]ú Ò∫ ªªkÕsY ‘·TbòÕHé, uÛ≤Ø es¡+ edüTÔ+<äì eTT+<äT>±H˚ eTq yê‘êes¡DXÊKyês¡T

m˝≤ #Ó|üŒ>∑\TZ‘·THêïs√ #Ó|üŒ+&ç?μμ nì n&ç>±&ÉT. eT+∫ Á|üX¯ï y˚XÊe⁄ n+≥÷ ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT Ç˝≤

$e]+#·kÕ>±&ÉT. ªª$C≤„qXÊÁdüÔ+ n_Ûeè~Δ #Ó+<ëø£ düe÷»+˝À nH˚ø£ e÷s¡TŒ\T e#êÃsTT. XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T

yê] |ü]XÀ<Ûäq\ |òü*‘·+>± nH˚ø£ ø=‘·Ô ø=‘·Ô $wüj·÷\qT ø£qT>=q&É+ »]–+~. ne˙ï düe÷C≤ìøÏ

m+‘√ ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡+>± ñHêïsTT. n+<äT˝À uÛ≤>∑+>± s√<ädæ ÀøÏ ñ|üÁ>∑Vü‰\qT |ü+|ü&É+ #ê˝≤ eTTKýÓTÆq~.

M{ÏH˚ XÊ{Ï …’{Ÿ‡ n+{≤s¡T. ˇø√ÿ Á|üjÓ÷»Hêìï Ä•+∫ ˇø√ÿ XÊ{Ï …’{Ÿì |ü+|ü⁄‘·÷ ñ+{≤s¡T. nsTT‘˚

yê‘êes¡D+˝À »s¡T>∑T‘·Tqï |ü]D≤e÷\qT Ç$ m|üŒ{Ïø£|ü&ÉT uÛÑ÷$TøÏ (yê‘êes¡D πø+Á<ëìøÏ) düe÷#êsêìï

n+~kÕÔsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î düeTTÁ<ä+˝À n\Œ|”&Éq+ @s¡Œ&çq|ü⁄&ÉT, ‘·TbòÕqT\T e∫Ãq|ü⁄&ÉT eTT+<äT>±H˚

eTq≈£î ñ|üÁ>∑Vü≤+ <ë«sê #Ûêj·÷∫Á‘ê\T n+<äT‘êsTT. n$ rsêìøÏ m+‘·<ä÷s¡+˝À ñHêïsTT, m≥TyÓ’|ü⁄

ø£<äT\T‘·THêïsTT nH˚~ eTT+<äT>±H˚ ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ. B+‘√ rs¡ÁbÕ+‘ê˝À¢ì Á|ü»\qT nÁ|üeT‘·Ô+ #˚dæ á

‘·TbòÕqT Á|üuÛ≤e+qT+&ç s¡øÏå+#·&ÜìøÏ yê]ì düTs¡øÏå‘· ÁbÕ+‘ê\≈£î ‘·s¡*kÕÔs¡T. #˚|ü\T |ü≥º≥y˚T Á|ü<Ûëq

eè‹Ô>± ñqï eT‘·‡´ø±s¡T\≈£î ≈£L&Ü ôV≤#·Ã]ø£\T C≤Ø#˚dæ M]ì düeTTÁ<ä+˝ÀøÏ yÓfi¯fl≈£î+&Ü #˚j·Te#·TÃ.

B+‘√ mH√ï y\eT+~ ÁbÕD≤\qT eTq+ s¡øÏå+#·e#·TÃ. Ç˝≤ ôd’qT‡ eTq≈£î mH√ï $<Ûë\T>± ì‘· J$‘·+˝À

ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·÷ ñ+~.

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. eékÕj·T s¡+>∑+˝À Á{≤ø£ºsY sêe&É+ e\¢ nH˚ø£ $|ü¢yê‘·àø£ e÷s¡TŒ\T e#êÃj·Tì ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë!

Ç+ø± eékÕj·Ts¡+>∑+˝À m˝≤+{Ï kÕ+πø‹ø£ e÷s¡TŒ\T e#êÃsTT?

2. $C≤„qXÊÁdüÔ+ n_Ûeè~Δ e\¢ eTìwæøÏ nHø£ ñ|üjÓ÷>±\T »]>±sTT. ∫qï|üŒ{Ïø°, Ç|üŒ{Ïø° MT ì‘· J$‘·+˝À

nH˚ø£ kÕ+πø‹ø£ |ü]D≤e÷\T >∑eTì+∫ ñ+{≤s¡T. ny˚$T{À ‘Ó*j·TCÒj·T+&ç.

57 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹


düe÷C≤ìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚ nH˚ø£ Ä$wüÿs¡D\T eTq XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T #˚XÊs¡T. me¬ses¡T m˝≤+{Ï Ä$wüÿs¡D\T

#˚XÊs¡T. n$ düe÷C≤ìøÏ m˝≤ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·THêïsTT.$esê\T ùdø£]+#·+&ç. #Ó|üŒ+&ç.


düeTø±©q Á|ü|ü+#·+˝À @ <˚X¯ n_Ûeè~ΔHÓ’Hê ø=\e&ÜìøÏ Ç‘·s¡ n+XÊ\‘√bÕ≥T Ä <˚X¯+˝À ñ

qï ôd’qT‡, kÕ+πø‹ø£ kÕúsTTì ˇø£ Á|ü<Ûëq ^≥TsêsTT>± ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T. Hê\T>∑Ty˚\ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+

yÓTTVü≤+»<ës√, Vü≤s¡bÕŒ\˝À ñqï e÷qe Hê>∑]ø£‘· >=|üŒ~>± Ç|üŒ{Ïø° #Ó|ü≈£î+≥THêïeT+fÒ ÄHê{ÏøÏ

ñqï XÊÁdüÔ kÕ+πø‹ø£ s¡+>±\˝À Ä ÁbÕ+‘·+ eTT+<ä+»˝À ñ+&É≥y˚T ø±s¡D+.

e´≈£îÔ\T, e´≈£îÔ\ düeT÷Vü‰\T, ‹+&ç, >∑T&É¶, Ç\T¢ ‘·~‘·s¡ ì‘· J$‘· nedüsê\qT ‘·j·÷s¡T

#düTø√e&ÜìøÏ #·T≥÷ºñqï Á|üø£è‹ì ‘·eT≈£î nqT≈£L\+>± e÷s¡TÃ≈£î+≥÷, b˛>∑T|ü]∫q nqTuÛÑyê\˝ÀqT+∫

|ü⁄{Ïº ô|]–qy˚ XÊÁdüÔkÕ+πø‘ê\T. $C≤„q+˝À uÛ≤>∑+>± q÷‘·q Ä$wüÿs¡D\qT ø£qTø√ÿe&É+ kÕ+πø‹ø±ìï

n_Ûeè~Δ #˚j·T&É+ XÊÁdüÔE„\|üì <ëìï kÕe÷qT´\≈£î n+<˚≥T¢ #˚j·T&É+ kÕe÷õø£ XÊÁdüÔy˚‘·Ô\ |üì.

‘·\ qT+&ç ø±fi¯fl<ëø± mø£ÿ&É #·÷dæHê s√E˝À @ ø£åD+ #·÷dæHê eTqMT<ä, eTq#·T≥÷º XÊÁdüÔ

$C≤„q+ e\q kÕ<Ûä yÓTÆq |òü*‘ê Ò ø£qã&É‘êsTT. $C≤„qXÊÁdüÔ+ »q+ Ä˝À#·q˝À n+‘·>± n+‘·sê“¤>∑yÓTÆ+~.

e÷s¡T‘·Tqï ø±\+ eTìwæ nedüsê\ <äècÕº Ä$wüÿs¡D˝À nH˚ø£ e÷s¡TŒ\T ø£*>±sTT.

j·÷uÛ…’jTfifl ÁøÏ+<ä≥ $<ë´s¡Tú\T ø£\eTT dæsêãT&ç¶ ãfiÀfløÏ rdüT≈£îyÓfi‚flyês¡T. |ü⁄\¢ø£\+‘√ dæsêãT&ç¶ À

eTT+∫ sêùdyêfi¯ófl. ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ ªªyê≥sYyÓTHéμμ Ä$wüÿs¡D‘√ bÂ+f…Hé ô|Hé e∫Ã+~. Çø£ dæsêãT&ç¶

nedüs¡+ sê Ò<äT. ø±fi¯fl‘√ q&ç#˚ã<äT\T >±*‘√ ì+|üã&çq f…Æs¡¢ düVü‰j·T+‘√ q&ç#˚ ¬s+&ÉT #·Áø±\

ôd’øÏ Ÿ ªªkÕºsY Òμμ ø£qT>=q&É+ e\¢, áHê&ÉT ôd’øÏ Ÿ j·÷e‘Y Á|ü|ü+#·+˝À kÕe÷q´ e´øÏÔjÓTTø£ÿ yêVü≤q+

nsTTb˛sTT+~. |üPs¡«+ ˇø£ yês¡ÔqT ø=ìï e+<ä\ yÓTÆfi¯fl <ä÷s¡+ #˚s¡y˚j·T&ÜìøÏ >∑TÁsê\qT, bÕe⁄sê\qT

3. XÊ{Ï …’{Ÿ‡ <ë«sê eTq≈£î dü+uÛÑ$+#˚ $|ü‘·TÔ\qT eTT+<˚ |üdæ>∑&ÉTÔHêïeTì ns¡ú+ #˚düT≈£îHêïs¡T. ø£<ë!

n˝≤+{Ï Á|üø£è‹ $|ü‘·TÔ\T @y˚T$T dü+uÛÑ$düTÔHêïsTT? yê{Ïì m<äTs√ÿe&É+˝À eTq u≤<Ûä ‘· Ò$T{Ï?

4. yÓ’C≤„ìø£ |ü]XÀ<Ûäq\‘√ eTq XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T nH˚ø£ n+XÊ\qT ø£qT>=Hêïs¡T. yê{Ïì düe÷»Væ≤‘·+ ø√dü+

$ìjÓ÷–+#·T≈£î+≥THêï+≈£L&Ü! nsTT‘˚ yê{Ïì ø=+‘·eT+~ <äT]«ìjÓ÷>∑+ #˚dæ Á|ü»\≈£î ø£cÕº\T

ø£*–düTÔHêïs¡T. MTs¡T >∑eTì+∫q n˝≤+{Ï dü+<äsê“¤\qT ‘Ó*j·TCÒj·T+&ç.

58$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ñ|üjÓ÷–+#˚yês¡T. <ëìøÏ ◊<ës¡T s√E\T |üfÒº$. ø±˙, ªªe÷s√ÿìμμ ø£ìô|{Ïºq yÓ’sY …dt, ªªÁ>±Vü≤+u… Ÿμμ

ø£ìô|{Ïºq f…*bò Hé‘√ ø£åD≤˝À¢ düe÷#êsêìï #s¡ydüTÔHêï+. ªªd”«yÓHédüHéμμ ¬s’\T Ç+»qTqT, ªª¬s’≥T k˛<äs¡T\Tμμ

$e÷Hêìï, ªª¬>©*jÓ÷μμ <ä÷s¡<äs¡ÙHéqT Ç˝≤ nH˚ø£eT+~ XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T ‘·eT nH˚ø£ |ü]XÀ<Ûäq\ <ë«sê

nH˚ø£+ ø£qTø=ÿì Á|ü»\ J$‘ê\qT düTKeTj·T+ #˚XÊs¡T. ‘·<ë«sê düe÷» n_Ûeè~ΔøÏ ‘√&ÉŒ&Ü¶s¡T.

$C≤„qXÊÁdüÔ+ e÷qyê[øÏ m+‘· y˚T\T #˚dæ+<√ n+‘˚ ø°&ÉTqT ≈£L&Ü #˚düTÔ+~. nH˚ø£ nedüsê\

ø√dü+ ‘·j·÷s¡T#˚düT≈£îqï ø£‹Ôì ás√E #·+|ü&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷–düTÔHêïs¡T. q÷´≥Hé ø£ìô|{Ïºq uÛÑ÷e÷´ø£s¡D

dü÷Á‘êìï H˚&ÉT ìø£ÿ∫Ã>± düT<ä÷s¡+˝À ñqï X¯Á‘·TkÕúesê\qT ‘·T&ç∫ô|≥º&ÜìøÏ K+&Ü+‘·s¡ sê¬ø≥¢qT

ì]à+#·&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷–düTÔHêïs¡T. n<˚ e÷~]>± <˚X¯ s¡ø£åDø√dü+ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+<äì ‘·j·÷s¡T#˚dæq

nD≤«j·TT<Ûë\T H˚&ÉT X¯Á‘·Te⁄\/ ñÁ>∑yê<äT\ #˚‹˝À |ü&ç rÁeyê<ä eTT|ü‘√ Á|ü|ü+#·+˝Àì <˚XÊ\˙ï

eDÏøÏb˛‘·THêïsTT. n~Ûø£ ñ‘·Œ‹Ôø√dü+ s¡kÕj·THê\qT |ü+≥\≈£î $ìjÓ÷–+#·&É+e\¢ n$ ‹H nHø£eT+~

Á|ü»\T nH˚ø£ yê´<ÛäT\ u≤]q |ü&ç eTs¡DÏdüTÔHêïs¡T. Ç˝≤ #Ó|ü≈£î+≥÷ yÓ[‘˚ ø=ìï Ä$wüÿs¡D\T

düe÷C≤ìøÏ m+‘· <√Vü≤<ä+ #˚kÕÔjÓ÷... n+‘·{Ï HêX¯HêìøÏ ≈£L&Ü ùV≤‘·TyÍ‘êsTT. ø±e⁄q yê{Ïì

XÊÁdüy˚‘·Ô\T @ dü<äT<›X¯+‘√ ø£qTø=ÿHêïs√ $#·ø£åD‘√ Ä˝À∫+∫ yê{Ïì $ìjÓ÷–+#ê*.

$<ä <ë«sê ùd«#·Ã¤, dü+|òüT{Ï‘·+ ø±e&É+ <ë«sê X¯øÏÔ, |ü]ÁX¯$T+#·&É+

<ë«sê Á|ü>∑‹ kÕ<Ûä |ü&É‘êsTT.dü÷øÏÔ

59 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

Hê´j·T+

II. ñ|ü $\Te

#·{≤º\ >∑T]+∫q ø£ dü |ü]C≤„q+ ø£*–ñ+&É≥+

III. Ä•+∫q |òü*‘ê\T/\øå±´\TÁ|ü»\≈£î Hê´j·T+ n+~+#·&ÜìøÏ s¡÷bı+~+∫q

#·{≤º\ |ü≥¢ ø£ dü |ü]C≤„Hêìï ‘Ó\TdüT≈£î+{≤s¡T.


kÕe÷q´ Á|üC≤˙ø±ìøÏ Hê´j·TyÓTÆq |ü]bÕ\q, Hê´j·TyÓTÆq Jeq $<ÛëHê\T n+~+#·&ÜìøÏ

nqTe⁄>± #·{≤º\T s¡÷bı+~+#·ã&Ü¶sTT. eTq ø√dü+ s¡÷|ü⁄~<äT›≈£îqï #·{≤º\|ü≥¢ ø£ dü |ü]C≤„q+ Á|ü‹

ˇø£ÿ]øÏ ñ+&Ü*‡q nedüs¡+ ñ+~. Hê´j·÷ìï ø±bÕ&ÉTø√e&É+, e÷qe Vü≤≈£îÿ\qT kÕ~Û+#·Tø√e&É+˝À

#·{≤º\ bÕÁ‘· m+‘Ó’Hê ñ+~. ø=ìï #·{≤º\T m˝≤ s¡÷|ü⁄~<äT›≈£îHêïsTT. yê{Ï Á|üjÓ÷»Hê Ò+{À Ç|ü⁄&ÉT

‘Ó\TdüT≈£î+<ë+...

11 #·{≤º\T

V. $wüj·T+

$<ë´Vü≤≈£îÿ #·≥º+ ` 2009

Á|üC≤kÕ«e÷´ìï |ü]s¡øÏå+#·&É+˝À $<ä ≈£î ñqï ÁbÕeTTK´‘·qT >∑T]Ô+∫q sêC≤´+>∑ s¡÷|üø£s¡Ô\T

Ä<˚X¯ dü÷Á‘ê˝À¢ì Ä]ºø£ Ÿ 45 Á|üø±s¡+ 5`14 dü+ˆˆ ˝À|ü⁄ |æ\¢\+<ä]ø° ñ∫‘· ìs¡“+<Ûä $<ä qT n+~+#ê

\ì ìs¡ísTT+#ês¡T. Bìì ˇø£ Vü≤≈£îÿ>± ø£*Œ+#ê\ì $<ëý˚‘·Ô\T, y˚T<Ûëe⁄\T, bÂs¡düe÷» düuÛÑT´\T

&çe÷+&é #˚j·T&É+‘√ 2002 ˝À 86e sêC≤´+>∑ dües¡D <ë«sê 21 (@) Ä]ºø£ Ÿ˝À ñ∫‘· ìs¡“+<Ûä$<ä qT

60$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ>± bı+<äT|üsêÃs¡T. Bìì neT\T |üs¡Ã&ÜìøÏ ªªñ∫‘· ìs¡“+<Ûä $<ë´Vü≤≈£îÿ #·≥º+ `

2009μμ qT bÕs¡¢yÓT+≥T 2009 Ä>∑wüßº 27q ÄyÓ÷~+∫+~. Ç~ @Á|æ Ÿ ` 1, 2010qT+&ç »eT÷àø±oàsY

$TqVü‰ <˚X¯yê´|üÔ+>± nìï sêÁcÕº\˝À neT\e⁄‘√+~.

á $<ë´Vü≤≈£îÿ #·≥º+ Á|üø±s¡+...

6`14 dü+ˆˆ ˝À|ü⁄ ∫Hêïs¡T\≈£î $<ä ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ nsTT´+~.

bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ ø£ dü Á|üe÷D≤\T bÕ{Ï+#ê*‡ ñ+≥T+~.

nìï Á|üsTTy˚≥T bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ ù|<ä≈£î≥T+u≤\ |æ\¢\≈£î 25% d”≥T¢ ]»s¡T« #˚j·÷*‡ ñ+≥T+~.

bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ n&çàwüq¢ ø√dü+ &=H˚wüqT¢, ø±´|æfÒwüHé |ò”E\T, Ç+≥s¡÷«´\T eT]j·TT Á|üy˚X¯|üØø£å\T

ìã+<Ûäq\≈£î $s¡T<äΔ+.

Á&ÜbÂ≥¢qT yê] düe÷q ‘·s¡>∑‹ $<ë´s¡Tú\ kÕúsTTøÏ ‘Ó#˚Ã+<äT≈£î Á|ü‘˚ ø£ •ø£åD Çyê«*.

$<ë´]ú ìwüŒ‹ÔøÏ nqT>∑TD+>± ñbÕ<Ûë´j·TT\ ìj·÷eTø£+ #˚|ü{≤º*.

düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·≥º+

uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ 2005 ˝À düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ#·≥º+ s¡÷bı+~+∫+~. Ç~ ì»+>± $ìjÓ÷>∑<ës¡Tì

#˚‘·T˝À sêeTu≤D+. n&ç–q düe÷#êsêìï Çyê«*‡+<˚qì ìπs›•düTÔ+~. Ç~ n$˙‹ì n+‘·+#˚ùd ˇø£

Á|üÁøÏj·T.

Á|ü‹ n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+˝À bÕs¡<äs¡Ùø£‘·, »yêãT<ëØ‘·q+ rdüT≈£îsêe&É+ ø√dü+, n~Ûø±s¡

j·T+Á‘ê+>∑+ jÓTTø£ÿ düe÷#êsêìï Á|ü»\≈£î n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘Ó#˚Ã+<äT≈£î, bÂs¡T\≈£îqï düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿqT

#·≥ºã<äΔ+ #˚j·T&É+ ø√dü+, πø+Á<ä düe÷#ês¡ ø£MTwüHéqT HÓ\ø=\Œ&É+ ø√dü+, dü+ã+~Û‘· Ç‘·s¡ n+XÊ\

ø√dü+ ñ<›•+∫q~ á #·≥º+. á #·≥º+ <ë«sê eTq≈£î ø±e\dæq düe÷#êsêìï bı+<äe#·TÃ. øÏ+<ä

ù|s=ÿqï $<Ûä+>± eTq+ @ dü+düúqT+&Ó’Hê düe÷#êsêìï n&É>∑e#·TÃ.

ªªdüe÷#ês¡ #·≥º+`2005μμ Á|üø±s¡+ düe÷#ês¡+ ø√dü+...—

1. düe÷#ês¡ #·≥º+ 2005 Á|üø±s¡+ MTs¡T @ |ü_¢ø˘ n<∏ë]{° qT+&ç nsTTHê düe÷#ês¡+ ø√s¡e#·TÃ.

(|ü_¢ø˘ n<∏ë]{° n+fÒ Á|üuÛÑT‘·«dü+düú Ò<ë Á|üuÛÑT‘·« Ä]úø£ düVü‰j·T+‘√ q&ç#˚ dü+düú)

2. <äs¡U≤düTÔ bòÕsêìï @ uÛ≤wü ÀHÓ’Hê sêj·Te#·TÃ.

3. <äs¡U≤düTÔ À øÏ+~ düe÷#êsêìï ‘Ó*j·TCÒj·T+&ç.

(a) düVü‰j·T bÂs¡düe÷#ês¡ n~Ûø±] / bÂs¡düe÷#ês¡ n~Ûø±] ù|s¡T :

(b) ø±sê´\j·T+ ∫s¡THêe÷ :

(c) $wüj·T+ :

(<äs¡U≤düTÔ düe÷#ês¡ #·≥º+ 2005 ôdø£Hé 6(1) Á|üø±s¡+)

(d) MT≈£î ø±e\dæq düe÷#ês¡+ $esê\T :

61 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

(e) <äs¡U≤düTÔ<ës¡T ù|s¡T :

(f) ‘·+Á&ç / uÛÑs¡Ô ù|s¡T :

(g) πø≥–] (SC/ST/OBC) :

(h) <äs¡U≤düTÔ s¡TdüTeTT :

(i) MTs¡T ù|<ä (_.|æ.j·T˝Ÿ) ≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~qyêsê? (ne⁄qT/ø±<äT)

(j) MT b˛düº Ÿ ∫s¡THêe÷ :

(k) yÓTTu…’ Ÿ q+ :

(l) ‘˚~, }s¡T :

(m) <äs¡U≤düTÔ<ës¡T dü+‘·ø£+ :

(n) »‘·|üs¡TdüTÔqï |üÁ‘ê\ C≤_‘ê :

4. <äs¡U≤düTÔqT <ëK\T #˚ùdeTT+<äT bÂs¡düe÷#ês¡ n~Ûø±] / düVü‰j·T bÂs¡düe÷#ês¡ n~Ûø±] ù|s¡

ìπs›•+∫q düT+ø£+, #Ó*¢+#·e\dæq rs¡T düÁø£eT+>± e⁄qï~ Òì~ dü]#·÷düTø√+&ç. (SC, ST, OBC

yê]øÏ s¡TdüTeTT $TqVü‰sTT+|ü⁄ ñ+~, nsTT‘˚ yês¡T ≈£î\<ÛäèMø£s¡D |üÁ‘ê\qT »‘·|üsêÃ*).

5. <äs¡U≤düTÔqT dü«j·T+>± Ò<ë b˛düTº<ë«sê |ü+|üe#·TÃ.

6. |ü+|æq <äs¡U≤düTÔ≈£î dü+ã+~Û+∫q s¡d”<äT rdüTø√+&ç, <ëìô|’ ‘˚~, ø±sê´\j·T|ü⁄ eTTÁ<ä düŒwüº+>±

ñ+&˚ ≤ #·÷&Ü*.

7. <äs¡U≤düTÔ Ç∫Ãq Hê{ÏqT+&ç s√E\T …øÏÿkÕÔs¡T.

eTq+ <äs¡U≤düTÔ düeT]Œ+#êø£ mìïs√E\ es¡≈£î düe÷#êsêìï bı+<äe#√Ã øÏ+~ |ü{Ïºø£<ë«sê ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ.

Áø£.dü+. |ü]dæú‹ düe÷#ês¡+ n+<äCÒj·T&ÜìøÏ >∑&ÉTe⁄

1. kÕ<Ûës¡D |ü]dæú‹˝À 30 s√E\T

2. e´øÏÔ J$‘êìøÏ, ùd«#·Ã¤≈£î dü+ã+~Û+∫q≥¢sTT‘˚ 30 s√E\T

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. #·{≤º\T m+<äTø√dü+? yê{Ï Á|üjÓ÷»Hê Ò$T{Ï?

2. MT≈£î ‘Ó*dæq #·{≤º\ >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç?

3. #·{≤º\ neT\T e\¢ ø£*π> ˝≤uÛ≤\T @$T{Ï? ˇø£y˚fi¯ #·{≤º\T neT\Tø±ø£b˛‘˚ »]π> qwüº+ @$T{Ï?

4. düe÷#ês¡ #·≥º+ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! Ä #·≥º+ >∑T]+∫ MTπø$T ns¡ú+ nsTT´+~? Ä #·≥º+

<ë«sê MT¬s˝≤+{Ï düe÷#êsêìï bı+<ë\qT≈£îHêïs¡T.

62$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹


düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·≥º+ <ë«sê MTs¡T 2, 3 düe÷#êsê\qT m˝≤ bı+<ë\qT≈£î+≥THêïs√ e÷~] <äs¡U≤düTÔ\qT

|üP]+∫ rdüT≈£îs¡+&ç.

yêsêÔ|üÁ‹ø£\T, {Ï.$.\˝À MTs¡T #·~$q $qï Á|ü»\ düeTdü \≈£î dü+ã+~Û+∫q yês¡Ô\qT ùdø£]+#·+&ç.

yê{Ïì m˝≤ |ü]wüÿ]+#·e#√Ã sêj·T+&ç.


düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·≥º+ n<äT“¤‘·yÓTÆq |òü*‘ê\qT kÕ~ÛdüTÔ+<äì MT≈£î ‘Ó\TkÕ?

Á|ü»\˝À @<√ ˇø£ $wüj·÷ìøÏ dü+ã+~Û+∫q ndüe÷q‘·\T ñqï|ü&ÉT nXÊ+‹ πs>∑T‘·T+~.

Hê´j·T+ ø√dü+ düe÷»+ >=+‘Ó‹Ô ns¡TdüTÔ+~. ñ<ä e÷\T #˚|ü&ÉT‘·T+~. |òü*‘·+>± ø=ìï #·{≤º\T

s¡÷bı+~+#·Tø√e&É+ neT\T˝ÀøÏ sêe&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. Á|üC≤kÕ«eT´ <˚X¯+˝À n+<ä]ø° ùd«#·Ã¤>±

düe÷q‘·«+˝À ã‹πø neø±X¯+ Vü≤≈£îÿ ñ+~. á Vü≤≈£îÿ\qT ø±bÕ&ÉTø√yê\+fÒ #·{≤º\T ñ+&Ü*. #·≥º+

kÕj·T+‘√ nHê´j·÷\T »]–q|ü⁄&ÉT Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>±ìï Á|ü•ï+#˚ Vü≤≈£îÿ, ‘·|ü#˚dæq yê]ì

ì\Bùd Vü≤≈£îÿ kÕe÷qT´\≈£î \_ÛdüTÔ+~. Çø£ÿ&É düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·≥º+ <ë«sê Á|ü»\T yêfi¯fl düeTdü \qT

m˝≤ |ü]wüÿ]+#·T≈£îHêïs√ ˇø£ dü+|òüT≥qqT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

ù|s¡T : U≤o+;, eè‹Ô : #˚H˚‘·, õ˝≤¢ : nq+‘·|ü⁄s¡+

≈£î≥T+ãeT+‘ê s√»˝≤¢ ø£wüº|ü&ç‘˚>±˙... Hê\T>∑Ty˚fi¯ófl ˝À|ü*¬øfi¯flì |ü]dæú‹. Ä H˚|ü<Ûä +˝À z

Á|üe÷<ä+˝À uÛÑs¡Ô eTs¡D+‘√ U≤o+; |ü]dæú‹ n>∑eT´>√#·s¡+>± ‘·j·÷s¡sTT´+~. @+ #˚j·÷˝À m˝≤

ã‘·ø±˝À ‘Ó*j·T<äT. ‘Ó*dæqyê] dü\Vü‰‘√ Ä|ü<ä“¤+<äT |ü<∏äø£+ øÏ+<ä Ä]úø£kÕj·T+ ø√dü+ <äs¡U≤düTÔ

#˚düT≈£îHêïs¡T. Ä¬sï\¢bÕ≥T ‘·Vü≤o˝≤›s¡T ø±sê´\j·T+#·T≥÷º ‹]>±s¡T. |ü{Ïº+#·T≈£îqïyês¡T ˝Òs¡T. Ä

düeTj·T+˝À ÄyÓT≈£î düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·≥º+ >∑T]+∫ ‘Ó*dæ+~. ‘·q $q‹|üÁ‘êìï @+ #˚XÊs¡+≥÷

<äs¡U≤düTÔ #˚XÊs¡T. <äs¡U≤düTÔ >∑&ÉTe⁄ düMT|ædüTÔ+&É>±H˚ n~Ûø±s¡T˝À¢ #·\q+ e∫Ã+~. U≤o+;øÏ ø£ …ø£ºsY

#˚‘·T\MT<äT>± 50 y˚\ s¡÷ˆˆ #Ó≈£îÿqT n+<äCÒXÊs¡T. Ä &ÉãT“\‘√ #˚‹eT>∑Z+ ø=qTø=ÿì ã‘·T≈£î‘·THêï+.

dü.Vü≤. #·≥º+ Òø£b˛‘˚ e÷>∑‹ @eTj˚T´<√ n+{≤s¡T U≤o+;.

ù|s¡T : sêCŸ≈£îe÷sY, z+ø±sY, eè‹Ô : $<ë´s¡Tú\T, õ˝≤¢ : es¡+>∑ Ÿ

Á>±eT+˝À n_Ûeè~Δ|üqT\ C≤&É ø£ì|æ+#·fÒ¢<äT. edüTÔqï ì<ÛäT ÒeTe⁄‘·THêïjÓ÷ me]ø° ‘Ó*j·T<äT.

Bìô|’ ñqï‘ê~Ûø±s¡T\≈£î Á>±eTdüTÔ\T |òæsê´<äT#˚XÊs¡T. |òü*‘·+ Ò<äT. á <äX¯ À düe÷#ês¡Vü≤≈£îÿ #·≥º+

Á|üjÓ÷–+#ês¡T. sêCŸ≈£îe÷sY, z+ø±sY ì<ÛäT\T, yê{Ï Ks¡TÃ\ $esê\ô|’ ø±s¡ <ä]ÙøÏ <äs¡U≤düTÔ #˚XÊs¡T.

yêdüÔyê\T yÓ\T>∑T˝ÀøÏ e#êÃsTT.

63 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

yÓTT‘·Ô+ 4.50 \ø£å\qT düs¡Œ+∫ kÕ«Vü‰ #˚dæq≥T¢ ‘˚*+~. <ë+‘√ ñqï‘ê~Ûø±s¡T\≈£î Ä j·TTe≈£î\T

eT∞fl |òæsê´<äT#˚XÊs¡T. ákÕ] |üø±ÿ>± kÕøå±´\T düeT]Œ+#ês¡T. $#ês¡D≤q+‘·s¡+ düs¡Œ+∫ #Óø˘|üesY

s¡<ä›sTT+~.

ù|s¡T : lìyêdüsêe⁄, eè‹Ô : eékÕj·T+, }s¡T : uÀ&çbÕ …+, >∑T+≥÷s¡T

>∑T+≥\T |ü&ç... sêfi¯ófl ‘˚*q s¡Vü≤<ë]˝À q&Ée&Éy˚T ø£wüº+. Çø£ yêVü≤Hê\ô|’ nsTT‘˚ ˇfi¯ófl

VüAqy˚T. uÀ&çbÕ …+ Á>±eTdüTú\ ø£cÕº*y˚. 20 \ø£å\ s¡÷. C…|”‡s√&ÉT¶ y˚dæq ¬s+&˚fi¯flπø ø=≥Tº≈£îb˛sTT+~.

u≤>∑T#˚sTT+#·+&ç kÕs¡÷ n+≥÷ n~Ûø±s¡T\qT mìïkÕs¡T¢ ø£*dæHê |ü{Ïº+#·T≈£îqïyês¡T Òs¡T. s¡Vü≤<ë]

ìsêàD+ eTs¡eTà‘·TÔ\ Ks¡TÃ #˚|ü{Ïºq |üqT\ $esê\T n&ÉT>∑T‘·÷ düVü≤. <äs¡U≤düTÔ #˚XÊs¡T. e∫Ãq

düe÷#ês¡+‘√ ø£ …ø£ºø£s¡TqT ø£*kÕs¡T. ‘Ó ≤¢πsdü]øÏ n~Ûø±s¡T\T e∫Ã s√&ÉT¶qT |ü]o*+∫ ì<ÛäT\T eT+ps¡T

#˚XÊs¡T. ø=‘·Ô s¡Vü≤<ë] ì]à+#ês¡T.

ù|s¡T : s¡eTD, eè‹Ô : eékÕj·T+, õ˝≤¢ : »\eT÷s¡T

bÕ]Xó<Ûä +, s¡Vü≤<ës¡T\T, M~ÛBbÕ\T... Ä }]øÏ n˙ï düeTdü Ò yÓ+ø£≥s¡eTD. yê{Ïì Á|üC≤|ü<∏ä+˝À

n~Ûø±s¡T\ <äèwæºøÏ rdæ¬ø[flHê, 4 kÕs¡T¢ ø£ …ø£ºs¡T≈£î $q‹|üÁ‘·+ Ç∫ÃHê düŒ+<äq Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~.

Ç+‘· À ø=‘·Ô ø£ …ø£ºs¡T e#êÃs¡T. Äj·Tìï ø£*dæHê |òü*‘·+ X¯Sq´+. n+‘· À s¡eTD≈£î dü.Vü≤.#·≥º+

>∑T]+∫ ‘Ó*dæ+~. ÄØ®\ô|’ @+ #·s¡ \T rdüT≈£î+≥THêïs¡+≥÷ ø£ …ø£ºs¡T ø±sê´\j·÷ìøÏ <äs¡U≤düTÔ |ü+bÕ&ÉT.

ø£ …ø£ºs¡T düŒ+~+∫ |æ.m˝Ÿ|æz≈£î Ä<˚XÊ*#êÃs¡T. yÓ+≥H˚ M~Û BbÕ\T, ≈£îfi≤sTT\T @sêŒ≥j·÷´sTT. πø

ˇø£ dü.Vü≤. <äs¡U≤düTÔ Ä }] ‘·\sê‘·qT e÷πsÃdæ+~.

düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·≥º+ nH˚ πø #·≥º+ <ë«sê Á|ü»\T yêfi¯fl düeTdü \qT m˝≤ |ü]wüÿ]+#ês√

‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉTø£<ë! Ç˝≤ mH√ï #·{≤º\T eTq Vü≤≈£îÿ\qT ø±bÕ&É&ÜìøÏ eTq düeTdü´\qT

|ü]wüÿ]+#·Tø√e&ÜìøÏ ñHêïsTT. yê{Ï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=ì eTq Vü≤≈£îÿ\qT ø±bÕ&ÉTø√e&É+˝À eTq

e+‘·T u≤<Ûä ‘·qT ìs¡«]Ô<ë›+.

Äy˚X¯+ Ä‘·àe+#·q≈£î >∑T]#˚dæ nqsêú\≈£î <ë]rdüTÔ+~. XÊ+‹

Ä‘·à|ü]o\q≈£î e÷s¡Z+ #·÷|æ Á|üXÊ+‘·‘·≈£î <√Vü≤<ä|ü&ÉT‘·T+~.

|ü]dæú‘·T\qT XÊ+‹j·TT‘·+>± m<äTs√ÿe&É+ e\q eTH√ã\+

ô|s¡T>∑T‘·T+~.

` kÕ«$T $y˚ø±q+<ä.

dü÷øÏÔ

64$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

XÊ+‹, nVæ≤+dü,

kÂ+<äsê´‘·àø£ düŒèVü≤

II. ñ|ü $\Te

Á|ü|ü+#·XÊ+‹

III. Ä•+∫q |òü*‘ê\T/\øå±´\TXÊ+‹ \ø£åD≤\T n\es¡TÃ≈£î+{≤s¡T. Á|ü|ü+#· XÊ+‹¬ø’

ø£èwæ#˚kÕÔs¡T.


eTq≈£î mìï kÂø£sê´\T ñHêï, <Ûäq+ñHêï, dü+|ü<ä ñHêï, ã+<ÛäT$TÁ‘·T\T, ùdïVæ≤‘·T\T ñHêï

XÊ+‹ Òø£b˛‘ düTK+ ñ+&É<äT. düe÷»+˝À ã‘·T≈£î‘·Tqï eTq+ düe÷»+˝À XÊ+‹ ñqï|ü& Á|üXÊ+‘·+>±

Jeq+ kÕ–+#·>∑\+. XÊ+‹, <äj·T, ø£s¡TD, Áù|eT eTqTwüß\ eT<Ûä Áù|eTqT, eT+∫ dü+ã+<Ûë\qT

ô|+#·T‘·T+~. düe÷» ÁX‚j·TdüT‡¬ø’ ‘√{Ïyê]‘√ dü‘·‡+ã+<Ûë\T ø£*– ø£*dæyÓT*dæ dü+‘√wü+>± J$+#˚

yê‘êes¡D≤ìï ø£*– ñqï|ü&˚ düe÷»XÊ+‹, <˚X¯XÊ+‹, Á|ü|ü+#·XÊ+‹ bı+<ä>∑\+. XÊ+‹uÛÑ+>∑+ e\¢

yê{Ï Ò¢ <Ís¡®Hê´\T, Væ≤+kÕ‘·àø£ dü+|òüT≥q\T, j·TT<äΔyê‘êes¡D≤\T e+{Ï$ düeT÷\+>± HêXq+ #j·Tø£b˛‘

Á|ü»\T πøåeT+>± ñ+&É&É+ »s¡>∑<äT. Á|ü|ü+#·XÊ+‹ ø±+øÏå+#˚ yês¡+<äs¡÷ XÊ+‹j·TT‘· uÛ≤yê\T ø£*–

ñqï|ü&˚ n~ kÕ<Ûä |ü&ÉT‘·T+~.

12 XÊ+‹

65 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. $wüj·T+

düìïy˚X¯+`1

n+<äs¡÷ ãdtkÕº+&é À ãdtø√dü+ m<äTs¡T#·÷düTÔHêïs¡T. n~ n‘· +‘· s¡B›Á|ü<˚X¯+. kÕj·T+Á‘·+

ne&É+‘√ cÕ|æ+>¥\≈£î e∫Ãq »q+, e÷¬sÿ{Ÿ≈£î e∫Ãq »q+ ãdt~– Ç+{ÏøÏ yÓfi¯ó‘·Tqï »q+ Ç˝≤

»q+‘√ øÏøÏÿ]dæ ñ+~. Ç+‘· À Vü≤sƒê‘·TÔ>± ˇø£ {Ï|òæHé ôd+≥sY À ô|<ä› u≤+ãT ù|*+~. ø£åD+˝À

yê‘êes¡D+ n+‘ê ;ÛuÛÑ‘·‡+ nsTTb˛sTT+~. m≥T#·÷dæHê X¯yê\T, ø=+‘·eT+~ ø±\T $]–, s¡ø£Ô+

ø±]b˛‘·÷ s¡øÏå+#·eTì u≤<Ûä‘√ Vü‰Vü‰ø±sê\T #˚düTÔHêïs¡T. ‘·eT ≈£î≥T+ãdüuÛÑT´\T @eTj·÷´s√ nì

ÄÁ‘·T‘·>± yÓ‘·T≈£îÿH˚yês¡T ø=+<äs¡T. ‘·\ |ü–* ø=+<äs¡T, ˇfi¯ófl ø±* ø=+<äs¡T, #·÷&É&ÜìøÏ Ä ÁbÕ+‘·+

n+‘ê uÛÑj·÷qø£+>± ‘·j·÷s¡sTT´+~.

düìïy˚X¯+`2

¬s+&Ée Á|ü|ü+#·j·TT<äΔ+ »]–+~. nyÓT]ø± »bÕHé<X+˝Àì V”≤s√wæe÷, Hê>∑kÕø°\ô|’ nDTu≤+ãT\T

y˚dæ+~. nDTu≤+ãT\T n‘· +‘· Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq$. <ëì Á|üuÛ≤e+e\¢ V”≤s√wæe÷, Hê>∑kÕø° À ≈£î|üŒ\T

≈£î|üŒ\T>± mø£ÿ&É|ü&ç‘˚ nø£ÿ&É eTqTwüß\ X¯yê\T, »+‘·Te⁄\˙ï #·∫Ã|ü&ç ñHêïsTT. |ü+≥\T, ˙s¡T n˙ï

nDT<Ûë]àø£‘·e\¢ ø£\Twæ‘·yÓTÆb˛sTT+~. mø£ÿ&É #·÷dæHê düàXÊq+˝≤>± ñ+~. ø=+‘·eT+~ ã‹øÏHê

yêfi¯ófl ã‹øÏq+‘·ø±\+ yêfi¯flô|’ nDT<Ûë]àø£‘· Á|üuÛ≤e+ ñ+≥T+~.

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. ô|’ ¬s+&ÉT düìïy˚XÊ\T $Hêïs¡Tø£<ë! düìïy˚XÊ\T »s¡>∑&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T @yÓTÆñ+{≤sTT?

2. Ç≥Te+{Ï dü+|òüT≥q\e\¢ me¬se]øÏ qwüº+ ø£\T>∑T‘·T+~?

3. Ç˝≤+{Ï dü+|òüT≥q\T »s¡>∑≈£î+&Ü ñ+&Ü\+fÒ @$T »s¡>±*?

4. nVæ≤+dü, e÷qe‘·«+, düVü≤q+ Çe˙ï XÊ+‹ì ô|+#˚ \ø£åD≤\T ` Bì‘√ @ø°uÛÑ$kÕÔsê? m˝≤?

5. eTìwæøÏ ñqï ¬s+&ÉT#˚‘·T\T ÄbÕ´j·T+>± |ü\ø£]+#·&ÜìøÏ, e+&çô|≥º&ÜìøÏ, Ä≥˝≤&É&ÜìøÏ, Ç‘·s¡T\≈£î

düVü‰j·T|ü&É&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT. n˝≤π> ny˚ #˚‘·T\T ø=≥º&ÜìøÏ, ‘√j·T&ÜìøÏ, Äj·TT<Ûë\T

‘·j·÷s¡T#j·T&ÜìøÏ, ‘·TbÕø° ù|\Ã&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT. Bìïã{Ïº MTπø$T ns¡úyÓTÆ+~. ‘&Ü mø£ÿ&ÉT+~?

6. j·TT<ëΔìøÏ, >=&Ée\≈£î <ë]rùd n+XÊ\T @yÓTÆñ+{≤jÓ÷ #·]Ã+#·+&ç.

7. j·TT<äΔ+ »]–q|ü⁄&ÉT nø£ÿ&É ìedædüTÔqï Á|ü»\T, »+‘·Te⁄\ |ü]dæú‹ m˝≤ñ+≥T+<√ }Væ≤+#·+&ç.

8. Á|ü|ü+#·XÊ+‹ HÓ\ø√yê\+fÒ m≥Te+{Ï |ü]dæú‘·T\T ñ+&Ü*?

66$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹


eTq #·T≥Tº|üø£ÿ\ ∫qï ∫qï >=&Ée\T #·÷düTÔ+{≤+, n˝≤π> bÕsƒ¡XÊ\˝À ≈£L&Ü >=&Ée\T |ü&ÉT‘·T+{≤s¡T.

Ä >=&Ée\T dü<äT›eTD>±\+fÒ eTq+ #=s¡erdüTø=ì XÊ+‹j·TT‘·+>± |ü]wüÿ]+#ê*. n+<äTø√dü+

>=&Ée|ü&É¶yêfi¯fl‘√ e÷{≤¢&Ü*.

ndü\T >=&Ée≈£î ø±s¡D+ @$T{Ï?

á >=&Ée »]–q+<äTe\¢ MT¬ø˝≤ nì|æ+∫+~?

>=&Ée »s¡>∑≈£î+&Ü ñ+&Ü\+fÒ qTe⁄« @+ #˚dæ ñ+&Ée#·TÃ?

á >=&Ée e\¢ me]øÏ ˝≤uÛÑ+, me]øÏ qwüº+. Bì |òü*‘·+e\¢ @+ »s¡T>∑T‘·T+<√ ‘Ó\TkÕ?

MT m<äTs¡T>± >=&Ée »s¡>∑T‘·T+fÒ Äù| Á|üj·T‘·ï+ m˝≤ #˚kÕÔs¡T?


‘·q XÊ+‘·y˚T ‘·q≈£î s¡ø£å

XÊ+‘·eTT Òø£ kÂKéTT Ò<äT kÕs¡dü<äfi¯qj·THê

<Ûë+‘·Tì¬ø’Hê y˚<ë+‘·Tì¬ø’Hê

<ës¡ düT‘·T\T <Ûäq<ÛëqéTT\T+&çq

kÕ¬s≈£î »|ü‘·|ü dü‡+|ü<ä >∑*–q

j·÷>±~ ø£s¡àeTT \ìïj·TT #˚dæq

u≤>∑T>∑ düø£\ Vü≤è<ë“¤eeTT ‘Ó*dæq

Ä>∑eT XÊÁdüÔeTT \ìïj·TT #·~$q

uÛ≤>∑e‘·T\qT u≤>∑T>∑ ù|πsì ˆˆXÊ+‘·eTTˆˆ

uÛ≤e+ : Ç~ ‘ê´>∑sê»kÕ«$T yê] düTÁ|üdæ<äΔ ø°s¡Ôq. e÷qeJ$‘·+˝À XÊ+‘·+ m+‘· eTTKýÓ÷

‘Ó*j·TC…ù|Œ ø°s¡Ôq. kÕe÷q´ e÷qe⁄q&çπø ø±<äT ‘·|üdæ«¬ø’Hê, y˚<ë+‹¬ø’Hê XÊ+‘·+ m+‘√ eTTKéTì,

uÛ≤sê´_&É¶\THêï, <Ûäq<ÛëHê´\THêï, »&É‘·|üdü‡+|ü<ä\THêï, j·T»„j·÷>±~ ø£s¡à\˙ï #˚dæHê, Vü≤è<äj·T

uÛ≤yê\˙ï ‘Ó\TdüTø=Hêï, Ä>∑eTXÊÁkÕÔ\˙ï #·~$Hê, uÛ≤>∑e‘·T\qï ù|s¡THêï XÊ+‘·+ Ò≈£î+fÒ düTK+

Ò<ä≥.

e÷qe⁄&ÉT á ˝Àø£+˝À @~ #˚dæHê, m+‘· dü+bÕ~+∫Hê düTK+>± J$+#·&Üìπø ø£<ë. n‘·ìøÏ

n˙ï ñHêï XÊ+‘·+ Ò≈£î+fÒ J$+#·>∑\&Ü? m+<äTø£+fÒ Á|üXÊ+‘·‘· |ü<ësêú\qT+&ç \_Û+#˚~ ø±<äT. n~

eTqdüT≈£î dü+ã+~Û+∫q~.

67 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ndü+‘·è|æÔ e\¢ eTìwæøÏ nXÊ+‹, sê>∑<˚«cÕ\ e\¢ eTìwæøÏ nXÊ+‹, s√cÕy˚XÊ\ e\¢, ø√|ü+

e\¢ ø=+&É+‘· nXÊ+‹. ø=+<äs¡T N{Ïø° e÷{Ïø° ∫Ás¡TãTÁs¡T ˝≤&ÉT‘·T+{≤s¡T. ø=+<äs¡T nsTTq<ëìøÏ,

ø±ì<ëìøÏ ø√|üŒ&ÉT‘·÷ ñ+{≤s¡T. eT]ø=+<äs¡T ∫qï bıs¡bÕ≥T »]–Hê ∫≥|ü≥˝≤&ÉT‘·T+{≤s¡T. Ç˝≤+{Ï

yêfi¯ófl ‘·eT≈£î m+‘·eT+~ñHêï, mìïñHêï düTK+>± ñ+&É>∑\sê.

uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT eTìwæøÏ eT+∫ eTTU≤ìï, n+<äyÓTÆq ∫s¡Tqe⁄«qT ÇùdÔ, ø=+<äs¡T ‘·eT eTTU≤\qT

eTTfi¯flbı<ä ≤¢, ôd>∑\T, bı>∑\T Á>∑πøÿ ø=\TeTT˝≤¢, ns¡k˛ …&ÉT ÄeTT<ä+ Á‘ê–q≥T¢>± ñ+#·T≈£î+{≤s¡T.

eT#·TÃ¬ø’Hê ˇø£ ∫s¡Tqe⁄« qe«s¡T. Ç{≤¢+{Ï eTTU≤\T eTìwæ Äs√>±´ìï #Ó&É>={≤ºyê?

XÊ+‘·+ Ò≈£î+fÒ e´øÏÔøÏ düTKeTT+&É<äT. e´øÏÔπø ø±<äT ≈£î≥T+u≤ìøÏ, düe÷C≤ìøÏ ≈£L&Ü düTK+

ñ+&É<äT. Á|üXÊ+‘·‘· ˝À|æùdÔ düTKy˚T ø±<äT n_Ûeè~Δ≈£L&Ü ñ+&É<äT. n+<äTπø e´øÏÔ düe÷»+ n_Ûeè~Δ

#Ó+<ë\+fÒ XÊ+‹ HÓ\ø=\Œã&Ü*.

XÊ+‹ eTqdüT≈£î Á|üXÊ+‘·‘·qT #≈£Ls¡TdüTÔ+~. Á|üXÊ+‘·+>± ñqï eTqdüT‡ düè»Hê‘·àø£+>± Ä˝À∫+#·

>∑\TZ‘·T+~. eT+∫ Ä˝À#·q\ e\¢ eT+∫ |üqT\T »s¡T>∑T‘êsTT. eT+∫|üqT\T #˚j·T&É+ e\¢ düe÷C≤ìøÏ

y˚T\T »s¡T>∑T‘·T+~. <˚X¯+ ≈£L&Ü Á|ü>∑‹ |ü<∏ä+˝À q&ÉTdüTÔ+~. n+<äTπø nsê#·ø±\T, <˚«cÕ\T e÷H˚j·÷*.

Ä Ä˝À#·q\T ≈£L&Ü <ä]øÏ sê˙j·T≈£L&É<äT. düe÷»+˝À ˇø£s¡yÓTÆq eTq+ düe÷» Væ≤‘êìï ø√]

XÊ+‹‘√ düeTdü \qT |ü]wüÿ]+#·Tø√yê* XÊ+‹e÷sêZq q&ÉTdü÷Ô XÊ+‹ì kÕ~Û+#ê*.

XÊ+‹e÷sêZq q&ç∫q ãT<äTΔ&ÉT, >±+BÛ, eT<äsY<∏Ó]kÕ‡ e+{Ï >=|üŒ Hêj·T≈£î\T eTq≈£î Ä<äs¡ÙeT÷s¡TÔ\T.

ø£‹Ô #·÷|æ+∫ eTqTwüß\ eTqdüT\T e÷s¡Ã ÒeTT. nVæ≤+kÕj·TT<Ûä+‘√ XÊ+‹e÷s¡Z+˝À |üj·Tìdü÷Ô

düs¡T«\q÷ »sTT+#·>∑\eTT.

XÊ+‹j·TT‘· Jeq+ >∑&É|ü&ÜìøÏ eTq˝À eTq+ eTT+<äT Ä dü«uÛ≤yêìï n\es¡#·Tø√yê*. düVü≤q+,

zs¡TŒ, Ä‘·àìÁ>∑Vü≤+ ø£*–ñ+&É&É+, nìï Je⁄\|ü≥¢ Áù|eT‘√ yÓT\>∑&É+ <Ûäsêàìï Ä#·]+#·&É+ ñÁ<˚ø±\qT

˝ÀqTø±≈£î+&Ü ∫s¡Tqe⁄«‘√ düeTdü \qT |ü]wüÿ]+#·&É+ dü‘· + |ü\ø£&É+, kÕ«s¡úãT~Δ Ò≈£î+&É&É+, |üs¡T\≈£î

ø£cÕº\qT ø£*–+#·≈£î+&Ü yê] ø£cÕº\qT ‘·eT ø£cÕº\T>± uÛ≤$+∫ düVü≤ø£]+#·&É+, Ä<äTø√e&É+ e+{Ï

\ø£åD≤\qT m|ü&Ó’‘˚ ø£*–ñ+{≤yÓ÷ n$ XÊ+‹ kÕú|üq≈£î ø±e\dæq Ä‘·àôdúÌsê´ìï eTq≈£î n+~kÕÔsTT.

eTq\qT q&ç|ækÕÔsTT.

‘·q ø√|üyÓT ‘·q X¯Á‘·Te⁄

‘·q XÊ+‘·yÓT ‘·q≈£î s¡ø£å

nì uÛ≤$+∫ XÊ+‘· dü«s¡÷|ü⁄ …’ #˚ùd |üqT\T »>∑eT+‘ê XÊ+‹ì ì+|ü⁄‘êsTT.

J$‘êìøÏ >=|üŒ ns¡ú+ uÛÑ÷‘·<äj·TqT ø£*– ñ+&É≥y˚T

` nÁãVü≤+ *+ø£Hédü÷øÏÔ

68$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

ÁX¯eT $\Te

II. ñ|ü $\Te

ÁX¯eT‘√H˚ $»j·T+ \_ÛdüTÔ+<äì ‘Ó\TdüTø√e&É+


ø£wæº+∫ |üì#˚j·T&É+ <ë«sêH˚ $»j·T+ \_ÛdüTÔ+<äì

>∑T]Ô+#·>∑\Z&É+.

ø£wæº+∫ |üì#˚ùd ‘·‘ê«ìï ô|+bı+~+#·Tø=q>∑\Z&É+.


ÁX¯eT|ü&ç dü+bÕ~+#·T≈£îqï~ @<Ó’Hê Äs√>±´ìï, Äq+<ëìï ÇdüTÔ+~. ô|<Ó›Ìq ‘·sê«‘· s√>±\T

b˛>=≥Tº ø√e≥+ ø√dü+ yê´j·÷eT+ #dæ ÁXeT|ü&~ ø=+<ä¬s’‘, ∫qï|üŒ{ÏqT+& |üP≥ >∑&Éeø£ ÁXeT|ü&yêfió

fl eT]ø=+<äs¡T. @~@yÓTÆHê ÁX¯eT<˚ ¬>\T|ü⁄. ø£wüºyÓTÆq ÁbÕs¡+uÛÑ+ düTKyÓTÆq eTT–+|ü⁄qT ÇdüTÔ+~. ø£wüºyÓTÆq

|üq+≥÷ ñ+&É<äT. ø£wüº+ nH˚ Ä˝À#·q eTq eTqdüT‡˝ÀH˚ ñ+≥T+~. |üì˝À düT\Te⁄, yÓTfi¯≈£îe\T

‘Ó\TdüTø√ >∑*– ÁX¯<äΔ‘√ #˚ùdÔ n~ m|üŒ{Ïø° ø£wüº+ø±<äT. ì≥ºì\Te⁄>± e⁄qï ø=+&ÉqT πøe\+ ø±fi¯fl

düVü‰j·T+‘√ mø£ÿ&É+ #ê˝≤ø£wüº+. ø±˙ ªÄ‘·à$XÊ«dü+μ nH˚ ÄøÏ‡»Hé‘√ mø£ÿ&É+ ÁbÕs¡+_ÛùdÔ nq+‘·ø±˝≤ìï

n+<äTø√e#·TÃ. n˝≤π> $»j·T+ kÕ~Û+∫ Äq+<ä+ eTq kı+‘·+ #˚düTø√yê\Hêï eTT+<äT>± ø£wüº|ü&Ü*.

n<˚ $»j·Trs¡+ #˚s¡&ÜìøÏ dü¬s’q düT\TyÓ’q <ë]. ø£wæº+∫ |üì#˚j·T&É+ ˇø£ÿfÒ $»j·÷ìøÏ e÷s¡Z+ nì

>∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*.

|æ\¢\÷! ø£wæº+∫ |üì#˚j·T&É+<ë«sê $»j·T+ bı+~qyê] ù|s¡T¢ ø=ìï #Ó|üŒ+&ç.

Ms¡+‘ê ‘·eT ø£èwæ<ë«sê $»j·Trsê\qT #˚]qyêπs. nsTT‘˚ ÁX¯eT<ë«sê $»j·T+ bı+~q

eT]ø=+<ä] >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

13 ÁX¯eT $»j·T+

69 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. $wüj·T+

ìs¡+‘·s¡+ ÁX¯$T+#·&É+ <ë«sê, n≈£î+]ƒ‘· Bø£å e\q nq+‘·yÓTÆq |òü ≤ìï bı+~ J$‘·+˝À ñ

qï‘· dæú‹ì bı+<äe#·TÃqT.

1. ◊Héd”ºHé u≤\´+˝À #·~y≥|ü&ÉT n+<äs¡÷ n‘·ìì ã<ä÷› (yÓTT<ä÷›) nì |æ*∫ @&ç|æ+#yês¡T.

ñbÕ<Ûë´j·TT\T n&çπ> Á|üXï\≈£î »yêãT\T #Ó|üŒ Òø£b˛jTyê&ÉT. >∑DÏ‘· ñbÕ<Ûë´j·TT&Ó’‘ ªª@&ÉT»qà\T

m‹ÔHê ˙≈£î …ø£ÿ\T sêe⁄ b˛μμ nH˚yês¡T. Ä e÷≥\T ◊Héd”ºHé≈£î u≤<ÛäqT ø£*–+#êsTT. ªªH˚qT

m˝≤¬>’Hê >∑DÏ‘·+˝À eT+∫ ÁbÕMD´+ dü+bÕ~kÕÔqT.μμ n+≥÷ ìs¡+‘·s¡+ |ü]ÁX¯$T+#ês¡T. n‘·&ÉT

ô|]– ô|<ä›yê&Ó’ ÁX‚wü >∑DÏ‘·XÊÁdüÔE„ì>±, $C≤„qy˚‘·Ô>± ù|s¡Tbı+<ë&ÉT.

2. ôV≤Á˙bò s¡T¶ nyÓT]ø±˝À ˇø£ ∫qï Á>±eT+˝À Á^dt À |ü⁄{≤º&ÉT. Ç+{À¢ Ä]úø£|ü]dæú‹ n<Ûë«qï+>±

ñ+~. 12e @≥ bò s¡T¶ ñ<√´>∑+˝À #sê&ÉT. sêÁ‹|üP≥ #·<äTe⁄≈£îHyê&ÉT. $TwüqT¢ ‘·j·÷s¡T#j·T&É+,

eTs¡eTà‘·TÔ\T #Ój·T´&É+ Ç<˚ n‘·ì |üì. eTqdüT‡˝À m|ü&É÷ Ç<˚ |ü≥Tº<ä\e\¢ |ü]ÁX¯eTe\¢ ôV≤Á˙

ˇø£ yÓTø±ìø˘ nj·÷´&ÉT. ‘·q ø±fi¯flô|’ ‘êqT ì\ã&Ü¶&ÉT. ‘·s¡Tyê‘· n‘·qT yÓ÷{≤s¡Tø±s¡¢qT

‘·j·÷s¡T#˚ùd |üìì #˚|ü{≤º&ÉT. Ç+<äT˝À m+‘√ HÓ’|ü⁄D≤´ìï dü+bÕ~+#ê&ÉT. Ä |üì˝À eTT+<äT≈£î

kÕ–b˛j·÷&ÉT. áHê&ÉT nyÓT]ø±˝À bò s¡T¶ ø£+ô|˙<˚ nÁ>∑kÕúq+. n‘·ì bòÕ´ø£ºØ˝À 50,000 eT+~

ø±]à≈£î\ |üì #˚düTÔHêïs¡T. ìeTTcÕìøÏ ˇø£ yÓ÷{≤s¡T ø±s¡T ‘·j·÷s¡e⁄‘·T+~ nø£ÿ&É.

3. 1865 ˝À u…+>±˝Ÿ˝À |òüTÀs¡yÓTÆq ø£s¡Te⁄ ‘ê+&É$k Ô+~. áX¯«s¡ #·+Á<ä $<ë´kÕ>∑sY |üìMT<ä

ãsê›«Hé yÓfi≤¢&ÉT. nø£ÿ&É ˇø£ u≤\T&ÉT ªªu≤ã÷J! ˇø£ô|’kÕ Ç|æŒ+#·+&çμμ nì n&ç>±&ÉT. $<ë´kÕ>∑sY

ø£s¡TD≤kÕ>∑s¡T&ÉT. ªªnu≤“jYT! ô|’kÕ‘√ @+ #˚kÕÔyéμμ n&ç>±&ÉT. Äø£*>± ñ+~. @<Ó’Hê ø=qTø=ÿì

‹+{≤μμ nHêï&ÉT. ªHê\T>∑T ô|’dü*ùdÔ @$T#˚kÕÔyé! áX¯«s¡ #·+Á<ä n‘·ìì n&ç>±s¡T. ¬s+&ÉT ô|’dü\T

Hê‘·*¢øÏ∫Ã, ¬s+&ÉT ô|’dü\‘√ @<Ó’Hê ø=qT≈£îÿ+{≤qTμ »yê_#êÃ&ÉT u≤\T&ÉT. ªmì$T~ ô|’dü*ùdÔμ

Hê\T>∑T ô|’dü\Tô|{Ïº ø=qTø=ÿì ‹+{≤qT. Hê\T>∑Tô|’dü\T ‘·*¢øÏkÕÔqT. ªeT] |ü<äVü‰s¡T ô|’dü*ùdÔμ `

ªªmì$T~ô|’dü\‘√ Hê≈£L Hê‘·*¢øÏ ¬s+Á&√E\≈£î ÄVü‰s¡+ ø=qTø=ÿì, $T–*q mì$T~ ô|’dü\‘√

e÷$T&çø±j·T\T ø=ì neTTà‘êqT. ø=+‘· Ä<ëj·T+ edüTÔ+~μμ nHêï&ÉT. yÓ+≥H˚ áX¯«s¡

#·+Á<ä$<ë´kÕ>∑sY n‘·ì #˚‹˝À |ü<äVü‰s¡Tô|’dü\T ô|{≤º&ÉT.

ø=H˚ïfi¯ófl >∑&ç#êsTT. Ä u≤\T&ÉT j·TTe≈£î&Éj·÷´&ÉT. $<ë´kÕ>∑sY eT∞¢ ãsê›«Hé yÓ[‘˚,

ãC≤s¡T˝À Ä j·TTe≈£î&ÉT #·÷XÊ&ÉT. |ü]¬>‘·TÔ≈£î+≥÷ e∫Ã Äj·Tq bÕ<ë\≈£î qeTdüÿ]+∫ ‘·q

<äTø±D≤ìøÏ rdüT≈£î b˛j·÷&ÉT. $<ë´kÕ>∑sY n‘·ìì >∑Ts¡TÔ|ü≥º Ò<äT. n|ü&ÉT Ä u≤\T&ÉT ªHê≈£î

ÄHê&ÉT 16 ô|’dü\T Ç#êÃs¡T. <ëì düVü‰j·T+‘√ ô|’øÏ e#êÃqT. Ç|ü&ÉT ∫qï<äTø±D+ ô|≥Tº≈£îHêïqT

n+≥÷ $wüj·TeT+‘ê #ÓbÕŒ&ÉT. n‘·ì ÁX¯eT ìwü≈£î áX¯«s¡#·+Á<ä $<ë´kÕ>∑sY ÄX¯Ãs¡ b˛j·÷s¡T.

Á|üj·T‘·ï+ ` |ü]ÁX¯eT <ë«sê eTq+ m+‘√ ñqï‘· dæú‹øÏ #˚s¡Tø√>∑\T>∑T‘êeTT. ìs¡+‘·s¡

|ü]ÁX¯eT dü‘·Œ¤*‘ê\≈£î Ä<Ûës¡eTe⁄‘·T+~.

70$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. ªÁX¯eT‘√H˚ $»j·T+μ nHêïs¡Tø£<ë! Bìï MT¬s˝≤ düeT]úkÕÔs¡T?

2. MT ÁbÕ+‘ê\˝À ø£wæº+∫ |üì#˚j·T&É+ <ë«sê $»j·T+ bı+~q e´≈£îÔ\ >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.

3. MTs¡T @|üìHÓ’Hê kÕ~Û+#·&ÜìøÏ ø£wüº|ü&Ü¶sê? Ä |üì˝À $»j·T+ kÕ~Û+#·q|ü⁄&ÉT MT≈£î m˝≤ nì|æ+∫+~?


MT J$‘· \ø£å + @$T{Ï? (MTs¡T J$‘·+˝À @$T ø±yê\qT≈£î+≥THêïs¡T?) <ëìì kÕ~Û+#·&ÜìøÏ MTs¡T m˝≤

ÁX¯$TkÕÔs√ #Ó|üŒ+&ç? n˝≤ ÁX¯eT‘√ Á|üj·T‹ï+#·&É+ yÓTT<ä\T ô|≥º+&ç.


Á|ü‹ ø£wüº+˝Àq÷ nìs¡«#· j·TyÓTÆq Äq+<ä+ ñ+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î Á|ü|ü+#· Á|üdæ~Δ#Ó+~q ∫Á‘·ø±s¡T&ÉT

|æø±k˛ ‘·q ªyÓ÷Hê*kÕμ ∫Á‘êìï Äπsfi¯ófl ø£wüº|ü&ç ∫Á‹+#ê&ÉT. |ü<˚fi¯ófl ø£wüº|ü&ç z •*Œ sêsTTì Je+

ñ{Ïº|ü&˚ ≤ eT\TkÕÔ&ÉT. y˚\eT+~ @fi¯fl‘·s¡ã&ç ÁX¯eT‘√ #Ó’Hê>√&É ì]à‘·yÓTÆ+~. m+‘√ ÁX¯<äΔ>± ÁX¯eT|ü&ç

ˇø£ yÓTTø£ÿqT s¡øÏåùdÔ ô|<ä›#Ó≥Tº>± m~– ˙&ÉìdüTÔ+~. á |üqT\˙ï #˚dæqyês¡T m+‘√ ø£wüº|ü&Ü¶s¡T. Á|ü‹

ìeTTwü+, Á|ü‹ <äX¯ À ùd«<ëìï ∫+~+#ês¡T. ø±˙ yê] ø£cÕºìøÏ |òü*‘·+ n+‹eT+>± Äq+<äy˚T.

Çwüº+‘√ #˚ùdÔ, Á|ü‹ ø£wüº+˝Àq÷ Äq+<äeTT+≥T+~.

|òü ≤Hê f…ÆeTTø£ ≤¢ Ç+‘· neTàø±\T »s¡bÕ* nì ùd˝Ÿ‡|üs¡‡Hé m<äTs¡T>± z {≤¬sZ{Ÿ ñ+≥T+~.

yÓ+≥H˚ n‘·qT ˇø£ Á|üD≤[ø£qT ‘·j·÷s¡T#˚düT≈£î+{≤&ÉT. me¬se]ì m|ü&ÉT ø£\yê*. m˝≤ Äs¡¶sY

dü+bÕ~+#ê* nH˚~ ìs¡ísTT+#·T≈£î+{≤&ÉT. nqT≈£îqï Á|üø±s¡+ ˇø=ÿø£ÿs¡T>± ø£düºeTsY‡qT ø£\TkÕÔ&ÉT.

yê]ì ‘·q yêø˘ #ê‘·Ts¡ +‘√ ˇ|æŒ+∫ ùd˝Ÿ‡ #˚kÕÔ&ÉT. ˇø£y˚fi¯ $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ÉT düŒ+~+#·ø£b˛‘˚ ¬s+&ÉT,

eT÷&ÉT, Hê\T>∑TkÕs¡T¢ yÓfi¯‘ê&ÉT. ∫e]øÏ nqT≈£îqï≥T¢>± Äs¡¶sY dü+bÕ~+∫ ‘·q {≤¬sZ{Ÿ kÕ~ÛkÕÔ&ÉT.

|ü<˚|ü<˚ ‹s¡>∑&É+, ø£düºeTsYì ˇ|æŒ+#·&É+ ø£wüºkÕ<Ûä + ø±e#·TÃ. ø±˙ |òü*‘·+e\¢ bı+<˚ Äq+<ëìï

nqTuÛÑe+˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃø√&ÜìøÏ Ä ùd˝Ÿ‡ |üs¡‡Hé Äq+<ä+>± ø£wüº|ü&É‘ê&ÉT. m|ü&Ó’Hê |üì#˚ùdyê&ÉT

H˚s¡TÃ≈£î+{≤&ÉT. @MT ‘Ó*j·Tq|ü⁄&ÉTø£Hêï ø£wüº|ü&ç |üì H˚s¡TÃ≈£îqï|ü&ÉT ø£*π> Äq+<ä+ nìs¡«#· j·T+.

|ü≥Tº<ä\‘√ ÁX$T+#·&É+ <ë«sê uÛ≤s¡‘·<XÊìøÏ ø°]Ôì dü+bÕ~+∫ô|{Ïºq dü∫Hé f…+&É÷\ÿsY, $X«Hê<ÛäHé

Äq+<é e+{Ï m+<äs√ Áø°&Üø±s¡T\T eTq <˚XÊìøÏ >∑s¡«ø±s¡D+. n˝≤π> Á|ü‹ ÁbÕ+‘·+˝À m+<äs√

e´≈£îÔ\T ‘·eT ÁX¯eT<ë«sê $»j·T+ bı+~q nkÕe÷qT´\T eTq#·T≥÷ºH˚ ñ+{≤s¡T. n˝≤+{Ïyê]˝À

ˇø£s¡T ñ<äj·TuÛ≤düÿsY. ñ<äj·TuÛ≤düÿsY J$‘·+ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îqïyê¬se¬s’Hê J$‘·+˝À ‘·eTø£+≥÷ ˇø£

71 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

\øå±´ìï @s¡Œs¡#·Tø=ì <ëìï kÕ~Û+#ê\H˚ ìs¡íj·÷ìøÏ ekÕÔs¡T. Ä j·TTe≈£î&ÉT ‘·q J$‘·+˝À @s¡Œ&çq

mH√ï ˇ&ç<äT&ÉT≈£î\qT m<äTs=ÿì kÕ|tºysY Ç+»˙s¡T nj·÷´&ÉT. Á|üU≤´‹bı+~q {≤{≤ ø£q‡ …º ‡ düØ«ôddt À

dædüºyéT‡ Ç+»˙s¡T>± ñ<√´>∑+ dü+bÕ~+#ê&ÉT. ˇø£ Ä{ÀÁ&Ó’esY>± ‘·q J$‘·+ ÁbÕs¡+_Û+∫ kÕ|tºy˚sY

Ç+»˙sY>± m<ä>∑&É+˝À n‘·ì ø£èwæ n~«rj·T+. n+<äTπø n+{≤s¡T ø=+<äs¡T uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ≈£L&Ü

ø£wüº|ü&˚yê] $»j·÷ìï n&ÉT¶ø√ Òs¡ì. á ø£<∏ä $+fÒ MT≈£L ns¡úeTe⁄‘·T+~.

bÕs¡«r|üs¡yTX«s¡T\T Äø±Xe÷sêZq yÓfióÔ+&É>± ˇø£¬s’‘·T ‘·q bı\+˝À $‘·ÔHê\T #·\T¢‘·÷ ø£ìŒ+#ê&ÉT.

yÓ+≥H yê[fl<ä›s¡÷ uÛÑ÷$TMT<äø=#êÃs¡T. ªªes¡+ e#Ã neø±X+ Ò<äT. eT] $‘·ÔHê\T m˝≤ yÓTT\¬ø‘·TÔ‘êsTT?μμ

nHêï&ÉT •e⁄&ÉT. á sêÁ‹øÏ es¡+ edüTÔ+<äHêï&ÉT ¬s’‘·T. Ä $wüj·T+˝À yê<äq ø£*Z+~. me]e÷≥

ì»eTe⁄‘·T+<√ á sêÁ‹øÏ ‘Ó\TdüTÔ+~ nHêï&ÉT ¬s’‘·T.

•e⁄&ÉT esê¸~Û|ü‹ nsTTq Ç+Á<äT&çe<ä›¬ø[fl es¡+ sê≈£î+&Ü #·÷&ÉeTHêï&ÉT. ªªn~ Hêe\¢ ø±<äT.

ø£|üŒ\T u…ø£u…ø£ ≤&ç‘˚ e÷Á‘·+ es¡+ |ü&˚≥T¢ #·÷&Ü*‡+<˚μμ nHêï&ÉT. •e⁄&ÉT ø£|üŒ\<ä>∑Zs¡¬ø[fl yê{Ïì

u…ø£u…ø£ ≤&Ée<ä›Hêï&ÉT. ªn~ e÷e\¢ ø±<äT, $TDT>∑Ts¡T |ü⁄s¡T>∑T\T >∑qTø£ m–]‘˚ y˚T+ u…ø£u…ø£ ≤&Ü*‡

edüTÔ+~μ nHêïsTT ø£|üŒ\T. •e⁄&ÉT $TDT>∑Ts¡T|ü⁄s¡T>∑T\ <ä>∑Zs¡¬ø[fl yê{Ïì m>∑Ts¡e<ä›ì ø√sê&ÉT. n$

düπsqHêïsTT.

sêÁ‹ ø±>±H˚ es¡+ yÓTT<ä …’+~. •e⁄&çøÏ ø√|ü+e∫Ã+~. dü+>∑‹ ø£qTø√ÿe&ÜìøÏ ãj·T Ò›sê&ÉT.

Ç+Á<äT&çì ø£\e>±H˚ ªø£|üŒ\T u…ø£u…ø£ ≤&ÜsTT, <ë+‘√ H˚qT es¡+ ≈£î]|æ+#ê*‡ e∫Ã+~μμ nHêï&ÉT.

•e⁄&ÉT ø£|üŒ\ <ä>∑Z]øÏ yÓfi≤fl&ÉT. ªª$TDT>∑Ts¡T |ü⁄s¡T>∑T\T m–sêsTT, <ë+‘√ y˚T+ u…ø£u…ø£eTHê*‡ e∫Ã+~μμ

nHêïj·T$. •e⁄&ÉT $TDT>∑Ts¡T |ü⁄s¡T>∑T\qT ø£\e>± n$ m>∑s¡ Ò<äHêïsTT. ∫e]øÏ dü+>∑‘$T{À |ü]o*<ë›eTì

•e⁄&ÉT bı\+ <ä>∑Z]¬øfi≤fl&ÉT.

nø£ÿ&É bı\+˝Àì #Ó≥TºøÏ+<ä $TqT≈£î $TqT≈£î eT+≥÷ yÓ\T‘·Ts¡T ø£ìŒ+∫+~.. eT]+‘· <ä>∑Zs¡>±

yÓ[fl #·÷ùdÔ ¬s’‘·T ˇø£ eT+&ÉT‘·Tqï ∫qï |ü⁄\¢qT |ü≥Tºø=ì $‘·ÔHê\T #·\T¢‘·THêï&ÉT. n+fÒ eT+&ÉT‘·Tqï

|ü⁄\¢qT #·÷dæ ø£|üŒ\T $TDT>∑Ts¡T |ü⁄s¡T>∑T\T nqTø=ì u…ø£u…ø£ ˝≤&Üj·Tqïe÷≥.

•e⁄&ÉT ‘·q z≥$Tì ¬s’‘·TeTT+<äT n+^ø£]+∫ ¬ø’ ≤dü+ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. ø£wüº|ü&ç |üì#˚ùd e´øÏÔøÏ

$»j·T+ ˝_Û+#·≈£î+&Ü ∫e]øÏ <˚e⁄&ÉT ≈£L&Ü n&ÉT¶ø√ Ò&ÉT.

ø±ã{Ïº ªø£ùwº|òü*μ ø£wüº|ü&çqyê]øÏ $»j·T+ ‘·<∏ä +. $»j·÷ìøÏ n&É¶<ës¡T\T Òe⁄. ø£wæº+∫ |üì#j·T&É+

ˇø£ÿfÒ dü¬s’q e÷s¡ZeTì >∑T]Ô+∫ Ä#·s¡D˝À ô|≥º+&ç. MT \øå±´\qT #˚s¡Tø√&ÜìøÏ MT Á|üD≤[ø£\T dæ<äΔ+

#˚düTø√+&ç. ø±s¡ s¡+>∑+˝ÀøÏ <ä÷øÏ $»j·÷ìï MT kı+‘·+ #˚düTø√+&ç.

ÁX¯eT ˙ Äj·TT<ÛäyÓTÆ‘˚, $»j·T+ ˙ u≤ìdü ne⁄‘·T+~

` >±+BÛJdü÷øÏÔ

72$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

ùdyêuÛ≤e+

II. ñ|ü $\Te

kÕe÷qT´\T nkÕe÷q´ ùde\T #˚j·T&É+


düe÷C≤ìøÏ ùde #˚j·T&ÜìøÏ &ÉãT“‘√ dü+ã+<Ûä+

˝Ò≈£î+&Ü eT+∫ eTqdüT ø£*Zñ+&Ü\ì ‘Ó\TdüTø√

>∑\>±*.

$<ë´s¡Tú\˝À düe÷C≤ìøÏ ùde#˚ùd Ä˝À#·qqT ø£*Z+|ü

#˚j·T&É+.


14 düe÷» ùde

düe÷»+˝À s¡ø£s¡ø±\ e´≈£îÔ\T ñ+{≤s¡T. düeT÷Vü‰\T ñ+{≤sTT. C≤‘·T\T ñHêïsTT. &ÉãT“qï

yêfi¯ófl, ù|<äyêfi¯ófl+{≤s¡T. yêfi¯fl+<ä]$ y˚s¡Ty˚s¡T ñ<›XÊ´\qï≥T¢ ø£ì|ækÕÔsTT. &ÉãT“qïyêfi¯fl˝À ø=+‘·eT+~

nedüsê\≈£î $T+∫ Ä&É+ãsê\≈£î, $˝≤kÕ\≈£î &ÉãT“qT Ks¡TÃ #˚düTÔ+{≤s¡T. kÕe÷qT´\˝À ø=+‘·eT+~øÏ

düe÷»ùde #˚j·÷\H˚ <äèø£Œ<∏ä+ ñ+≥T+~. düe÷»+ qT+&ç @$T Ä•+#·ø£ ìkÕ«s¡úùde #˚j·÷\qT≈£îH˚

yês¡T+{≤s¡T. m˝≤+{Ï kÕ«s¡ú+ Ò≈£î+&Ü düe÷C≤ìøÏ ùde#˚düTÔ+{≤s¡T. n˝≤+{Ï yê] ø£èwæì >∑T]Ô+#ê*.

ùde #˚j·T&ÜìøÏ &ÉãT“ eTTK´+ø±<äT. eT+∫ eTqdüT+&Ü*. e÷qe‘·«+ ø£*Zñ+&Ü*. n˝≤+{Ïyê]

>∑T]+∫ øÏ+~ $wüj·÷\ <ë«sê ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+!

73 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. $wüj·T+

dü+|òüT≥q`1

Äs√ ‘·s¡>∑‹ $<ë´]ú>± ñqï <ä]|ü*¢ sêeTj·T´ ‘·eT e÷kÕºs¡T eT Ò¢X¯+ #Óù|Œ bÕsƒ¡+ ÁX¯<äΔ>±

$+≥THêï&ÉT. yÓTTø£ÿ\ e\¢ Çìï Á|üjÓ÷»Hê\THêïj·÷? n&ç>±&ÉT sêeTj·T´, ñ+&Éã≥º Òø£. ne⁄qT _&Ü¶,

ñHêïsTT #ÓbÕŒ&ÉT e÷kÕºs¡T. n+‘˚ ‘·s¡>∑‹ >∑~qT+∫ Ò∫ yÓfi≤fl&É+‘˚ eT∞fl ã&çøÏ sê Ò<äT sêeTj·T´.

H˚{Ïø° #Ó≥T¢ Hê≥T‘·÷H˚ ñHêï&ÉT. áj·Tq eTq sêÁcÕºìøÏ dü+ã+~Û+∫qyê&˚. KeTà+ õ˝≤¢ yêdüT\≈£î

e÷Á‘·+ düT|ü]∫‘·T&ÉT.

KeTà+õ˝≤¢ ¬s&ç¶|ü*¢ yêdüÔe⁄´&Ó’q sêeTqïqT ø£\TdüTø√yê\+fÒ s¡e÷s¡$T Hê\T>∑TøÏ ÀMT≥s¡¢ bı&Ée⁄Hê

s√&ÉT¶≈£î Çs¡TyÓ’|ü⁄˝≤ @|ü⁄>± ô|]–q eèøå±\øÏ+<äT>± yÓfi≤¢*. ¬s&ç¶|ü*¢ Á>±eT+˝Àì n‘·&ç Ç\T¢ Ä≈£î|ü#·Ã>±

ñ+≥T+~. ø£qTï\≈£î Vü‰sTT>± ñ+≥T+~. Ç+{ÏyÓqø±\ n‘·&çøÏ eT÷&Óø£sê\ ô|s¡&ÉT ñqï~. n+<äT˝À

n&É$e … n\TeTT≈£îqï #Ó≥T¢ ñHêïsTT. Ç+{ÏøÏ Hê\T>∑T øÏ ÀMT≥s¡¢ <ä÷s¡+˝À n‘·&çøÏ @&Óø£sê\ ‘√≥

ñqï~. n~ <ä≥ºyÓTÆq n&É$ì b˛*ñqï~. Ç<ä+‘ê Äj·Tq ô|+∫q #ÓfÒ¢. ÇìïñHêï n‘·&ÉT ndüVü≤q+‘√H

‹s¡T>∑T‘ê&ÉT.

sêeTj·T´ bı<äT›q ôd’øÏ Ÿô|’ yÓTTø£ÿ\T ô|≥Tº≈£îì ñ<äj·÷H˚ï ãj·T\T<˚s¡‘ê&ÉT. #·T≥TºeTT≥Tº ñqï

}fi¢qT #·T{ÏºedüTÔ+{≤&ÉT. ñ<äj·T+|üP≥ ã&ç Àì $<ë´s¡Tú\≈£î yÓTTø£ÿ\T |ü+#·T‘ê&ÉT. eT<Ûë´Vü≤ï+˝À>±

Ç{Ï+{≤ >∑èVæ≤DT\≈£î eqø±qTø£\T n+<äCÒkÕÔ&ÉT. kÕj·T+Á‘·+<ëø± <ë]bı&Ée⁄Hê #Ó≥¢øÏ+<ä sê*q

$‘·ÔHê\qT ùdø£]kÕÔ&ÉT Ä $‘·ÔHê\qT ø=+&É\ô|’, >∑T≥º\ô|’ ≈£L&Ü #·\T¢‘ê&ÉT. n‘·&ÉT yêsêìøÏ ¬s+&ÉTkÕs¡T¢

KeTà+ …’ÁãØøÏ yÓ[fl |üsêés¡D düe÷#ês¡+ >∑T]+∫q H√≥T‡ sêdüT≈£î+{≤&ÉT. eèø£å#·]Á‘·\T n<Ûä j·Tq+

#˚kÕÔ&ÉT. yê{Ï>∑T]+∫ ‘êqT ø£{Ïºq bÕ≥\≈£î ‘·T~yÓTs¡T>∑T\T ~<äT›‘ê&ÉT.

n+‘Ó+<äT≈£î n‘·&ÉT ø±\T $]–Hê Á|ü#ês¡+ Ä|ü Ò<äT. ‘êqT ‹qï ã‘êÔsTT|üfi¢ $‘·ÔHê\T y˚s¡T#˚dæ

ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT. ªeèøå√ s¡ø£å‹ s¡øÏå‘·'μ nqï |üsêés¡D ìHê<ëìï |ü‘êø£+>± #ÓøÏÿ yê{Ïì |üsêés¡D

|òü\ø±\T>± e÷sêÃ&ÉT. n‘·&ç #˚‹ô|’ |ü#·Ãu§≥Tº≈£L&Ü |üsêés¡D ìHê<ä+. Çø£ Ç+{Ï >√&É\ô|’ |ü#·Ã{Ï

sê‘·\T, >√&É Òø±<äT, |ü#·Ã&ç C≤&ûì ≈£L&Ü e<ä\≈£î+&Ü Äj·Tq |üsêés¡D ìHê<ë\T sêXÊ&ÉT. ‘êq÷

dü«j·÷Hê ‘·q yêVü≤Hêìï |üsêés¡D X¯ø£≥+>± n\+ø£]+#·T≈£î+{≤&ÉT. Á{≤ø£ºsY #·Áø±\ ‘ê\÷≈£î >∑T+Á&É{Ï

yê#·s¡¢ô|’ s¡+>∑T&É;“\T ø=ì Ä≈£î|ü#·Ã{Ï nø£åsê\qT eTT<äT›>± sêkÕÔ&ÉT. ‘Ó\T>∑T nø£åsê˝À¢ ø=eTTà\T+{≤sTTø£<ë.

yê{Ïì Äj·Tq Ä≈£î\T>± ∫Á‹+#·&É+ $X‚wü+.

zs√E #˚‹ì+&Ü, uÛÑT»+ô|’Hê yÓTTø£ÿ\‘√ KeTà+ ãdüT‡ mø±ÿ&ÉT sêeTj·T´. Äs√CÒ Á|ü‹ eTìwæøÏ

50 πøJ\ \π>J ñ∫‘·+ nì yÓTT<ä{ÏkÕ] #·~yê&ÉT. n+‘˚ yÓ+≥H˚ ãdüT‡ ~– eT∞fl yÓqøÏÿ yÓ[fl, 50

74$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

πøJ\≈£î ‘·–qìï yÓTTø£ÿ\T |ü≥Tº≈£îì eT∞fl ãôd‡ø±ÿ&ÉT. q\uÛ…’ ¬s+&˚fi¯ó¢>± n‘·&ÉT #Ó≥T¢ Hê≥T‘·÷H˚

ñHêï&ÉT. m+<äTø£+fÒ #Ó≥Tº|ü⁄{≤º, n&ÉM ‘·q |üs¡+ ø±<äT. düe÷»+ |üs¡+ ø±yê\ì ù|s¡Tù|s¡T>± eTìwæe<ä›≈£î

yÓfi‚fl düVü≤q+ n‘·&ç düT>∑TD+ eT]!

ø±\#·Áø£+ Ä>∑T‘·T+<˚yÓ÷>±˙ sêeTj·T´ ôd’øÏ Ÿ M~Û ÀøÏ sêe&É+ »s¡>∑<ä+fÒ »s¡>∑<äqïB nø£ÿ&ç

»q+ ñyê#·.

dü+|òüT≥q`2

sêeTø£èwüí ‘·*¢<ä+Á&ÉT\~ ôV’≤<äsêu≤<äT, Äj·Tq eTÁ<ëd”. sêeTø£èwüí |ü⁄{Ïº+~ ôV’≤<äsêu≤<äT˝ÀH˚

nsTTHê ∫qï|ü⁄&˚ eTÁ<ëdüT yÓ[fl #·<äTe⁄ø=ì nø£ÿ&É e÷¬sÿ{Ï+>¥ $uÛ≤>±˝À¢ ø=+‘·ø±\+ ñ<√´>∑+ #˚XÊ&ÉT.

meT¬s® ‡ düeTj·T+˝À ñ<√´>∑+ b˛sTT+~. <ë+‘√ nø£ÿ&çqT+∫ z dü÷≥TπødüT rdüTø=ì n+<äT˝À f…HéÔ

dü]º|òæ¬ø{Ÿ ô|≥Tºø=ì @<Ó’Hê eT+∫ ñ<√´>∑+ yÓ‘·T≈£îÿ+<ëeTì eTT+u≤sTT e#êÃ&ÉT. ¬s’\T ~π>dü]øÏ dü÷{ŸπødüT

b˛sTT+~. ~>±\T|ü&ç @<√ ˇø£ ñ<√´>∑+ nqT≈£îì b˛sYº À ˝À&ç+>¥ nHé À&ç+>¥ ≈£L*|üì˝À #˚sê&ÉT.

ˇø£ ˝À&é˝À+∫ ÇqT|üsê&ÉT¢ »\»˝≤ <=]¢|ü&Ü¶sTT. yê{ÏøÏ+<ä n‘·&ç ø±\T ∫‹øÏb˛sTT+~.

düŒèVü≤‘·|æŒ|ü&çb˛sTTq Äj·Tq ÄdüŒÁ‹˝À+∫ ãj·T≥≈£î e#˚Ã≥|üŒ{ÏøÏ πø ø±\T ø£ì|æ+∫+~. n|üŒ≥Tï+N

C…’|üPsY |òü⁄{Ÿ n‘·&çøÏ Ädüsê!

Ä‘·sê«‘· ˇø£ ø£+ô|˙˝À ñ‘·Ôsê\ kÕ]º+>¥ #˚ùd |üì˝À ø=+‘·ø±\+ |üì#˚XÊ&ÉT. Ä ø£+ô|˙ ~yêfi≤

rj·T&É+‘√ ∫es¡≈£î ‘·q ‘·*¢>±] }s¡T ôV’≤<äsêu≤<é Àì Væ≤e÷j·T‘Yq>∑sYøÏ ô|≥Tº&ÉTø±*‘√H˚ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT.

¬s+&ÉT <äXÊu≤›\ ‘·sê«‘·ø£<ë! ôV’≤<äsêu≤<é s¡÷|ü⁄πsK\T e÷]b˛j·÷sTT. ‘·qT ã+<ÛäTe⁄\T mes¡T ø£ì|æ+#· Ò<äT.

@+ #˚j·÷˝À ‘√#·ø£, ìsêX¯≈£î ˝ÀHÓ’ ‹]– ‹]– ã&É*ø£‘√ >∑DÒwt f…+|ü⁄˝Ÿ <ä>∑Zπs ÄsêÁ‹ ìÁ~+#ê&ÉT.

eTs¡THê&ÉT nø£ÿ&˚ ≈£Ls¡TÃì ñ+&É&É+ e\¢ mes√ nø£ÿ&É bÕ<äs¡ø£å\T $&ç#ês¡T. $&ç∫q bÕ<äs¡ø£å\T rdüT≈£îì

#˚‹˝À ns¡ús¡÷bÕsTT ô|{Ïºb˛j·÷s¡T. Äs√E >∑&ç∫+~. n˝≤π> ¬s+&ÉT <äXÊu≤›\T >∑&ç#êsTT. Çs¡yÓ’

@fi¯ófl>± Ç<˚ <äèX¯ +.

ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ ‘·qe<ä› y˚sTT s¡÷bÕj·T\T ñHêïsTTø£<ë nì yê{Ï‘√ ø=ìï »‘·\ kÕø˘‡ ø=Hêï&ÉT,

¬s+&ÉT#˚‘·T\≈£î kÕø˘‡ ‘=&ÉTø=ÿì s√p ≈£L#·T+&˚ düú ≤ìøÏ ø=+#Ó+ ne‘·\ ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. Äj·TqqT #·÷dæ

f…+|ü⁄ Ÿ yê#YeTHé m>±~>± #·÷XÊ&ÉT. eT]ø=+<äs¡T ∫s¡T yê´bÕs¡T\T ø£HÓïÁs¡CÒXÊs¡≥. ‘·eTqT $T+∫b˛‘ê&ÉH

u≤<Ûä, ~>∑T\T, Äy˚X¯+, ø√bÕìï yê] #·÷|ü⁄˝À¢ ns¡ú+#˚düTø=ì ˇø£kÕ] ìeTïkÕúsTT J$‘·+ >∑&çbÕø£ <ëìï

n~Û>∑$T+∫ ã‹øÏ‘˚ düe÷»+ zs¡« Ò<˚yÓ÷ nqT≈£îHêï&ÉT. yêfi¯flì m<äTs=ÿì ì\yê\ì nì|æ+#· Ò<äT

n‘·&çøÏ. Ä kÕ≈£î‡\T y=~ Òdæ #Ó|ü\T #·÷düT≈£î+≥÷ ñ+&çb˛j·÷&ÉT.

75 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. ô|’ ¬s+&ÉT dü+|òüT≥q\ >∑T]+∫ $Hêïs¡Tø£<ë! M{Ï <ë«sê MTπøeTs¡úeTsTT´+~.

2. kÕe÷qT´ Ò Ç+‘· >=|üŒ |üqT\T #˚düTÔHêïs¡Tø£<ë! M] >∑T]+∫ ˙y˚eTqT≈£î+≥THêïe⁄?

3. ùde #˚j·T&ÜìøÏ &ÉãT“\T ø±yê˝≤? e÷qe‘·«+ ø±yê˝≤? m+<äTø√ #·]Ã+#·+&ç.


á yês¡eT+‘ê MTs¡T @<Ó’Hê ∫qï ∫qï ùde\T #˚j·T+&ç. m|ü&É÷, mø£ÿ&É, m˝≤ #˚kÕs√ ˇø£ *düTº

‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç. MT nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&ç.


Ä<äsêÙ\qT uÀ~Û+#yêfió¢ ø=+‘·eT+~ Ä<äsêÙ\qT e …¢yùdyêfió¢ ø=+‘·eT+~ Ä<äsêÙ\qT m\T¬>‹Ô

#ê{Ï#Óù|Œyêfi¢ ø=+‘·eT+~ Ä<äsêÙ\ eTTdüT>∑T˝À dü«˝≤uÛÑ+ ø√dü+, kı+‘· Á|ü#ês¡+ ø√dü+ bÕ≈£î˝≤&˚

yêfi¯ó¢ eT] ø=+‘·eT+~ eT] mes¡T ì»yÓTÆq Ä<äs¡Ùe+‘·T\T? eTq düe÷»+˝À #ê˝≤eT+~øÏ Ä<äsêÙ\T

#Ó|æŒqyêfiflMT<ä ñqï uÛÑøÏÔ, yês¡T uÀ~Û+∫q Ä<äsêÙ\T Ä#·]+#·&É+˝À ñ+&É<äT. ñ<ëVü≤s¡DøÏ >±+BÛ>±]MT<ä

ñqï uÛÑøÏÔ >±+BÛ>±s¡T #Ó|æŒq, bÕ{Ï+∫q Ä<äsêÙ\MT<ä ñ+&É<äT. nqïeTj·T´ ø°s¡Ôq\T bÕ&É&É+˝À ñ

qï ÄdüøÏÔ Äj·Tq ø°s¡Ôq˝À¢ #Ó|æŒq kÕe÷õø£ ùdyê<äèø£Œ<∏ë\qT neT\T|üs¡#·&É+˝À ñ+&É<äT. n˝≤H˚

Ç‘·s¡ Á|üeø£Ô\÷, H˚‘·\ $wüj·T+˝À ≈£L&Ü MfiË¢|ü&É÷ yês¡Ô À¢ e´≈£îÔ\T>± ø£ì|ædü÷Ô ñ+{≤s¡T. e´øÏÔ>∑‘·

‘·q #˚‹˝À ô|fÒº s¡÷bÕsTTì n‘·&ÉT <äT]«ìjÓ÷>∑+ #˚j·T≈£î+&Ü yê{Ï‘√ Äj·Tq ø£ dü nedüsê\T

rs¡TÃ≈£îì $T–*q &ÉãT“\qT Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ C…’|üPsY À ‘·q≈£î ô|≥Tº&ÉTø±\T Ç∫Ãq dü+düú\≈£î $sêfi¯+>±

|ü+|ü⁄‘ê&É≥. Ç<˚ø±≈£î+&Ü @ nHê<∏ëÁX¯e÷ìø√ Ò<ë Ä]úø£ düVü≤ø±s¡+ nedüs¡yÓTÆq u≤~Û‘·T\ø√ m+.z.

#˚kÕÔ&É≥. Hêe<ä› ñqï &ÉãT“ Hê~ø±<äT. mes√ MTe+{Ïyêπs Ç#êÃs¡T. yê{Ï‘√ s√E≈£î ¬s+&ÉT|üP≥˝≤

uÛÀ»q+ #˚kÕÔqT. á |ü⁄{ŸbÕ‘Yô|’ |ü&ÉT≈£î+{≤qT. Çs¡yÓ’@fi¯ófl>± Ç<˚ J$‘·+. HêπøyÓTÆHê |æ\¢ ≤, »\¢ ≤?

nì #ÓãT‘ê&ÉT.

eTπs+ Ò<äT ` Hêe+{Ïyê]øÏ H˚qTHêïqì uÛÑs√kÕ n+~kÕÔqT. yê]e<ä›qT+&ç Hê πøåe÷ìï ø√s¡T‘·÷

ByÓq\T n+~‘˚ dü+‘√wækÕÔqT nì #ÓbÕÔ&ÉT.

76$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Á|ü#êsê\T @e÷Á‘·+ ≈£î+≥T|ü&É≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô |ü&ÉT‘·T+{≤s¡T ≈£L&Ü. Mfi¯fløÏ |üP]Ô $s¡T<äΔ+>± ø=+‘·eT+~

ñ+{≤s¡T. yêfiË¢|ü&É÷ y˚~ø£ …ø£ÿs¡T. ñ|üHê´kÕ*e«s¡T. |üÁ‹ø± Á|üø£≥q˝À¢ #√≥T #˚düTø√s¡T. yês¡T

n‹kÕe÷q´+>± ø£ì|ækÕÔs¡T. yêfi¯fløÏ ‘Ó*dæ+<ä ≤¢ ‘·eTøÏ M …’q+‘· À m<äT{Ïyê]øÏ düVü‰j·T+ #˚j·T&É+.

Ä düVü‰j·÷\T @ Ä<äsêÙ\ C≤_‘ê øÏ+~øÏ ekÕÔjÓ÷, mes¡T uÀ~Û+∫q dü÷Á‘ê\ |ü]~∏øÏ #Ó+<äT‘êjÓ÷

yêfi¢øÏ nqedüs¡+. ndü\T n˝≤+{Ï$ e⁄Hêïj·Tì ≈£L&Ü yêfi¢øÏ ‘Ó*j·T<äT. Mfi¯fløÏ Á|ü#ês¡+ nedüs¡+ Ò<äT.

T.V. #êHÓfi¯ó¢ ‘·eT >∑T]+∫ m|æk˛&é‡ #·÷|ækÕÔj·÷ nqï Ä˝À#·q ndü‡\T ñ+&É<äT. Mfi¯ófl <Ûäqe+‘·T\T

ø±qedüs¡+ Ò<äT. |ü<äe⁄\÷, ôVA<ë\T ñ+&Ü*‡q nedüs¡+ Ò<äT. yêfi¢≈£îqï πøˇø£ÿ ns¡Ω‘· e÷qe‘·«+!

n+‘˚.

Mfi¯fl˝À dæøÏ+Á<ëu≤<é yÓT+&Ü e÷¬sÿ{Ÿ˝À #Ós¡T≈£îs¡dü+ neTTà≈£î+≥÷ ù|<äyêfi¯fløÏ ô|[flfi¯ófl #˚ùd

q÷sYu≤jYT ˝≤+{Ïyêfi¯ófl, >∑T&çãj·T≥ #Ó|ü\≈£î ø±|ü ≤ø±dæ e∫Ãq &ÉãT“˝À¢ ø=+‘·uÛ≤>±ìï ‘·qøÏ

ô|≥Tº&ÉTø±\Tì∫Ãq C…’|üPsY dü+düúøÏ |ü+|æ+#˚ sêeTø£èwüí ≤+{Ïyêfi¯ófl, >∑‘· q\uÛ…’@fi¯ó¢>± ôd’øÏ ŸMT<ä |ü#·Ãì

#Ó≥T¢ ô|≥Tº≈£îì }s¡÷sê ‹s¡T>∑T‘·÷ yê{Ïì n+<ä]ø° ñ∫‘·+>± |ü+#·T‘·Tqï sêeTj·T´˝≤+{Ïyêfi¯ófl!

Ms¡+<äs¡÷ ªnμkÕe÷qT´\T. n˙ïñ+&û Ç+ø± @<√ Ò<äqT≈£îH˚yêfi¯fløÏ, Mfi¯ó¢ dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\T. J$‘·+˝À

ÄXÊeVü≤<äèø£Œ<∏ëìøÏ ì\TyÓ‘·TÔ kÕøå±´\T, eT÷ØÔuÛÑ$+∫q e÷qe‘ê«ìøÏ düJe ‘êsêÿD≤\T. ª<˚Vü≤eTT+~,

ÁbÕDeTT+~, HÓ‘·TÔs¡T+~, dü‘·TÔe⁄+~... Ç+‘·ø£+fÒ ôd’qéTT+&ÉTHêμ nqT≈£îH @ø£e´øÏÔ ùde\T! kÕe÷qT´˝À¢

kÕe÷qT´\T!!!

me]øÏ m≥Te+{Ï kÕj·T+ #˚j·÷\Hêï dü+|üqTï Ò nsTTñ+&Ü\qï ìj·TeTy˚TMT Ò<äT. m+‘·

;<äyê¬s’Hê, <äTs¡<äèwüºe+‘·T&Ó’Hê, m<äT{ÏyêìøÏ @<√$<ÛäeTT>±, m+‘√ ø=+‘· kÕj·T+ #˚j·Te#·TÃ. á

düVü‰j·TeTT <Ûäqs¡÷|ü+˝ÀH˚ ñ+&Éqø£ÿs¡ Ò<äT. e÷≥düVü‰j·T+ ø±e#·TÃ, HÓ’‹ø£ düVü‰j·T+ ø±e#·TÃ, |üì

düVü‰j·T+ ø±e#·TÃ. eTq+ m<äT{Ï yê]øÏ m˝≤+{Ï düVü‰j·T+ #˚j·Te#·TÃ nì Ä˝À∫+#·&Éy˚T n‘· +‘·

eTTKýÓTÆq~. eTq+ #˚ùd ∫qï ∫qï kÕj·÷˝ e\¢ Ä‘·àã+<ÛäTe⁄\qT bı+<ä&Éy˚T ø±≈£î+&Ü Ä‘·à‘·è|æÔì

bı+<äT‘êeTT. e÷qeùdej˚T e÷<Ûäeùde>± uÛ≤$+∫ ùdyê<äèø£Œ<∏ëìï ô|+#·T≈£î+<ë+.

ˇø£ ∫qï B|ü+ á Á|ü|ü+#êìøÏ Çe« Òq+‘· yÓ\T>∑TqT

z eT+∫ |üì ÇdüTÔ+~.

` ùwø˘dæŒj·TsY

dü÷øÏÔ

77 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

düe÷q‘·«+, k˛<äs¡uÛ≤e+,

Ád”Ô\ |ü≥¢ >ös¡e+.

II. ñ|ü $\Te

Ád”Ô\ |ü≥¢ >ös¡euÛ≤e+ ø£*– ñ+&É&É+

III. Ä•+∫q |òü*‘ê\T/\øå±´\TÁd”Ô\qT m˝≤ >ös¡$+#ê˝À ne>±Vü≤q ø£*Zj·TT+{≤s¡T.

düe÷»+˝À Ád”Ô\qT >ös¡$kÕÔs¡T.


eTq düe÷C≤ìøÏ ≈£î≥T+ã+ πø+Á<ä_+<äTe⁄. ≈£î≥T+ã+˝À Á|üeTTKyÓTÆq e´øÏÔ Ád”Ô. Ç˝≤+{Ï Ád”Ôì

eTq Ç+{Ï À, düe÷»+˝À >∑T]Ô+∫, >ös¡$+#ê*. Ád”Ô\≈£î nìï+{Ï À düe÷q‘·«Vü≤≈£îÿ*ï ø£*Z+#ê*.

yê]ô|’ k˛<äs¡uÛ≤yêìï ø£*Zj·TT+&Ü*. Ád”Ô\qT n>ös¡e|üs¡#·&É+, nD>∑Á<=ø£ÿ&É+ e+{Ï$ #˚j·Tsê<äT.

eTVæ≤fi¯qT kÕ{Ï eTìwæ>± >∑T]Ô+∫ ÄyÓT≈£î düe÷»+˝À <äø£ÿe\dæq kÕúHêìï ø£*Œ+∫, ÄyÓT≈£î s¡ø£åDìdü÷Ô,

Áb˛‘·‡Væ≤dü÷Ô ÄyÓT nìï s¡+>±˝À¢ m~π>˝≤ ø£èwæ#˚j·÷*.

15 Åd”Ô >ös¡e+

78$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. $wüj·T+

á kÕyÓT‘·\T $Hêïsê?

ªm|üŒ{Ï¬ø’q Ä&É|æ\¢ Ä&É|æ Ò¢>±ì á&É|æ\¢ ø±<äT ø£<ëμ

ñ<√´>∑+ |ü⁄s¡Twü \ø£åD+

ñ<√´>∑+ #˚j·÷˝≤? }fi‚¢ ≤?

Ä&Éyêfi¯fl qe⁄« Hê\TZs¡ø±\T>± #˚≥T

qy˚« Ä&É<ëìï @&˚Ã eT>±&çì qeTà≈£L&É<äT

ªªÄ&É~>± |ü⁄≥º&É+ ø£+fÒ n&É$˝À e÷qT>∑ |ü⁄≥º&É+ y˚T\Tμμ

Ä&É~ ‹]– #Ó&ç+<äì, eT>±&ÉT ‹s¡>∑ø£ #Ó&Ü¶&Éìμμ

dü+uÀ<Ûäq m˝≤?

ˇø£ Ç+{Ï À uÛÑs¡Ô uÛ≤s¡ qT ˙#·yÓTÆq e÷≥\T e÷{≤¢&ÉT‘ê&ÉT. n˝≤π> |æ\TkÕÔ&ÉT. uÛ≤s¡ e÷Á‘·+ uÛÑs¡ÔqT

>ös¡eÁ|ü<äyÓTÆq e÷≥\‘√ |æ\TdüTÔ+~, e÷{≤¢&ÉT‘·T+~.

ˇø£ Ç+{Ï j·T»e÷ì |üìeTìwæì ≈£L&Ü øÏ+#·|ü]#˚ ≤, ndüuÛÑ |ü<ë\T yê&ÉT‘·÷ ≈£î+–b˛j˚T˝≤

e÷{≤¢&ÉT‘ê&ÉT.

n&É«¬sºÌCŸyÓT+{Ÿ‡

dæìe÷ yê˝Ÿb˛düºsY‡˝À Ád”Ô\jÓTTø£ÿ bò {À\qT ndüuÛÑ ø£s¡+>± Á|ü<ä]Ù+#·&É+.

yês¡|üÁ‹ø£ eTTK∫Á‘ê˝À¢ Ä&Éyêfi¯fl bò {À\H˚, dü¬s’q eÁdüÔ<Ûës¡D Òì bò {À\H˚ Á|ü#·T]kÕÔs¡T ø±ì, eT>∑

yêfi¯ófl bò {À\qT Á|ü#·T]+#·s¡T.

Á|ü‹ dæìe÷˝˝À ≈£L&Ü ◊{≤yéT kÕ+>¥‡˝À Ä&Éyêfi¯flì ndüuÛÑ ø£s¡+>± #·÷|æ+#·&É+.

T.V. ˝À e#˚Ã n&É«¬sºÌCŸyÓT+{Ÿ\˝À nedüs¡+ Ò≈£îHêï Ä&Éyêfi¯flH˚ ndüuÛÑ +>±H˚ #·÷|ækÕÔs¡T.

dæìe÷\˝Àì bÕÁ‘·\T≈£L&Ü Ä&Éyêfi¯flqT øÏ+#·|üs¡#˚$>±, Ä&Éyêfi¯flqT Væ≤+dæ+#˚≥≥T¢>± ñ+&É≥+

<ä«+<ë«sêú\ dü+uÀ<Ûäq\T #˚j·T&É+, øÏ+#·|ü]#˚ düìïy˚XÊ\qT ∫Árø£]+#·&É+ #˚düTÔHêïs¡T.

‹≥T¢

Ç+{À¢ Ä&É|æ\¢*ï, eTVæ≤fi¯\qT s¡ø£s¡ø±\ e÷≥\‘√ ‹≥T¢ (ã÷‘·T\T) ‹&ÉT‘·THêïs¡T. me]ì

‹{ÏºHê Ád”Ô\qT Ä<Ûës¡+#˚düTø=ì ‹&ÉT‘·THêïs¡T. <ä«+<ë«sêú\‘√ e÷{≤¢&É≥+, u…~]+#·&É+, @&çŒ+#·&É+

e+{Ï$ #˚kÕÔs¡T.

79 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. ô|’ kÕyÓT‘·\qT $Hêïs¡T ø£<ë! MTπøeTs¡úeTsTT´+~?

2. MT Ç+{À¢ neTàqT MTHêqï m˝≤ >ös¡$kÕÔ&ÉT?

3. Ád”Ô\qT n>ös¡e|ü]#˚ dü+|òüT≥q\T T.V. ˝À¢, dæìe÷˝À¢ #·÷|ædüTÔHêïs¡Tø£<ë! eTVæ≤fi¯\qT m˝≤

#·÷düTÔHêïs¡T?

4. MT Á>±eT+˝À eTVæ≤fi¯\qT m˝≤ #·÷düTÔHêïs¡T?

5. Ç+{À¢, ãj·T≥ Ád”Ô\qT n>ös¡e|ü]#˚, >ös¡e|ü]#˚ dü+|òüT≥q\T @$?

6. Ád”Ô\qT n>ös¡e|üs¡#·&É+ n+fÒ @$T{Ï?

7. Ád”Ô\qT m˝≤ >ös¡$+#ê*?

8. Ç+{À¢, ãj·T≥ Ä&É|æ\¢\≈£î, eT>∑|æ\¢\≈£î @@ $wüj·÷˝À¢ ‘˚&Ü\T+{≤sTT? m+<äT≈£î?

Á|üe]Ô+#˚ $<Ûä+

ˇø£ Á>±eT+˝À ˇø£ düe÷y˚XÊìï @sêŒ≥T#˚XÊs¡T. Ä düe÷y˚XÊìøÏ Á>±eT+˝À Ä&É, eT>∑ n+<äs¡÷

e#êÃs¡T. düe÷y˚X¯ ìsê«Vü≤≈£î\T eT>∑yê]ì ≈£îØÃ˝À ≈£Ls√ÃeTHêïs¡T. Ä&Éyê]ì øÏ+<ä ≈£Ls√ÃeTHêïs¡T.

e÷≥≈£î $\Te Çe«ø£b˛e&É+

ˇø£ ≈£î≥T+ã+˝À ne÷àsTT ô|[fl $wüj·T+˝À Ò<ë Ç+{À¢ @<√ ø±s¡ Áø£eT+ »]π> $wüj·T+˝À uÛ≤s¡

#Óù|Œ e÷≥\T uÛÑs¡Ô $q≈£î+&Ü, ÄyÓT e÷≥\≈£î $\Te Çe«≈£î+&Ü ‘·q Ä˝À#·q\ Á|üø±s¡y˚T Ä

|üqT\T |üP]Ô#˚kÕÔ&ÉT.

ˇø£ Á>±eT+˝À Á>±eT|ü+#êsTTr düe÷yX+ »s¡T>∑T‘·Tqï~. Ä düe÷yX+˝À Ä&Éyês¡T ≈£L&Ü düuÛÑT´\T>±

ñHêïs¡T. Á>±eT düeTdü \ |ü]cÕÿs¡+ô|’ #·s¡Ã »s¡T>∑T‘√+~. n+<äs¡÷ e÷{≤¢&ÉT‘·THêïs¡T. ø±ì düeTdü \

|ü]cÕÿs¡ ìs¡íj·T+ô|’ eTVæ≤fi¯\ dü\Vü‰\T rdüTø√ Ò<äT yêfi¯ófl #Ó|üŒuÀ‘˚ yê]øÏ neø±X¯+ Çe« Ò<äT.

ÄK]øÏ eT>∑yê] ìs¡íj·T+ô|’H˚ Ä düe÷y˚X¯+ eTT–dæ+~.

80$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹


düe÷»+˝À nH˚ø£ s¡ø±\ ndüe÷q‘·\THêïsTT. ndüe÷q‘·≈£î >∑Ts¡j˚T´ esêZ\ìï+{Ï Àq÷ Ád”Ô\T

eT]+‘· ndüe÷q‘·≈£î >∑T]ne⁄‘·THêïs¡T. eTq düe÷C≤ìøÏ ≈£î≥T+ã+ πø+Á<ä_+<äTe⁄. ≈£î≥T+ã+˝À

Á|ü<Ûëqe´øÏÔøÏ uÛ≤s¡ \˙, ≈£îe÷¬sÔnì, #Ó …¢\ì, ‘·*¢nì Ç|üŒ{Ïø° Á>±e÷˝À¢ |æ\e&É+ ø£<äT›. Ád”ÔøÏ ‘·qø£+≥÷

>∑T]Ô+|ü⁄ Ò<äq&ÜìøÏ Ç<√ ì<äs¡Ùq+. Ä&É|æ\¢ |ü⁄{Ïº+<ä+fÒ #ê\T #êøÏØ ø√düy˚T nH˚ uÛ≤eq düe÷»+˝À

HÓ\ø=ì ñqï~. nu≤“sTT e+XÀ<ëΔs¡≈£î&ÉT ø±ã{Ïº ≈£î≥T+ã+˝À eT>∑|æ\¢yêìô|’ ÁX¯<äΔ#·÷|ü⁄‘·THêïs¡T.

eT>∑|æ\¢yêì ô|+|üø£+˝À #·÷|æ+∫q+‘· ÁX¯<äΔ Ä&É|æ\¢ ô|+|üø£+˝À #·÷|ü Òø£b˛‘·THêïs¡T. ªm|üŒ{Ï¬ø’Hê

Ä&É|æ\¢ Ä&É|æ Ò¢>±ì á&É|æ\¢ ø±<äTø£<ëμ nH˚ HêqT&ç ã\+>± Hê≥T≈£îb˛sTT+~.

düe÷»+˝À Ä&Éyê]|ü≥¢ ñqï Ç˝≤+{Ï ∫qï#·÷|ü⁄e\¢H˚ |ü⁄{Ïºq|üŒ{ÏqT+&ç yê]ì ô|+#·&É+˝ÀqT

‘˚&Ü #·÷|ædüTÔHêïs¡T. #·<äTe⁄ HÓ’|ü⁄D≤´\T ô|+#·Tø√e&É+, eè‘·TÔ\˝À mH√ï neø±XÊ\T Ä&É|æ\¢\≈£î

ø±≈£î+&Ü b˛‘·THêïsTT. n+‘˚ø±≈£î+&Ü yês¡T e÷{≤¢&É&É+ô|’, yê] Á|ües¡Ôqô|’ mH√ï ø£≥Tºu≤≥T¢, Ä+ø£å\T

ñHêïsTT. Ç+<äTe Ò¢ #ê˝≤eT+~ Ä&É|æ\¢\T ø£ dü ˝Àø£C≤„q+ Ò≈£î+&Ü ô|s¡T>∑T‘·THêïs¡T. ‹+&çô|≥º&É+,

|üqT\T #Ó|üŒ&É+ e+{Ï nìï $wüj·÷˝À¢ ‘˚&Ü #·÷|ü⁄‘·THêïs¡T. ô|[fl#·÷|ü⁄\˝À Ä&É|æ\¢qT #·÷&É{≤ìøÏ,

eT>∑|æ\¢yê&çπø ÁbÕ<Ûëq´‘· ÇkÕÔs¡T.

|æ\¢\T ø£\>∑≈£î+fÒ uÛ≤s¡ qT/Ä&Éyêfi¯flH˚ øÏ+#·|üs¡#·&É+, ø±s¡D≤\T #·÷|ü&É+.

Ád”Ô Ç+{Ïù|s¡T¢ e÷s¡&É+

ÄdüTÔ\˙ï eT>∑|æ\¢\ ù|s¡¢MT<˚ sêj·T&É+ Ç˝≤+{Ï$ eTq düe÷»+˝À »s¡T>∑T‘·THêïsTT.

Ç˝≤ ‘·s¡‘·sê\T>± Ád”Ô\T, u≤*ø£\T $eø£å≈£î ˝ÀHÓ’ Ç+{≤ ãj·T{≤ |üìuÛ≤s¡+ yÓ÷düTÔHêïs¡T.

|ü>∑\qø£, πsj·Tqø£, m+&Ó’Hê, yêHÓ’Hê ø=ìï|üqT\T Ç+{À¢ eTVæ≤fi¯\T, u≤*ø£ Ò #˚düTÔHêïs¡T. Ád”Ô |ü⁄s¡Twüß\

eT<Ûä |üì $uÛÑ»q z ÄqyêsTTr>± edüTÔqï~. ñ<√´>∑+ |ü⁄s¡Twü\ø£åDeTì #Ó|üPÔ, ñ<√´>±\T |ü⁄s¡Twüß\T

#˚j·÷\+≥÷ Ç+{Ï|üqT\T Ád”Ô\≈£î n|üŒ–+#ês¡T. eTVæ≤fi¯\T Ç+‘·ø£+fÒ eTT+<äT≈£î b˛≈£L&É<ä+≥÷

Ä+ø£å\T $~Û+#ês¡T. ªªÄ&É~ ‹]– #Ó&ç+<äì, eT>±&ÉT ‹s¡>∑ø£ #Ó&Ü¶&Éì s¡ø£s¡ø±\ kÕyÓT‘·\T rdüT≈£îe∫Ã


á yês¡eT+‘ê MT Ç+{À¢yê]‘√, ãj·T{Ïyê]‘√ (Ád”Ô\‘√) >ös¡eÁ|ü<ä+>± e÷{≤¢&É&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#·+&ç.

MT nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&ç.

81 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Ä&Éyê]ì >ös¡$+#·&É+ Ò<äT. me¬s’Hê Ád”Ô\T |ü~eT+~˝À e÷{≤¢&çHê, |ü⁄s¡Twüß\T #Ó|æŒq<ëìøÏ _Ûqï+>±

>∑{Ïº>± e÷{≤¢&çHê >∑j·÷´[ n+{≤s¡T. ‹≥T¢, ã÷‘·T …’Hê Ád”Ô\H˚ øÏ+#·|ü]#˚ ≤ ñ+{≤sTT. Ád”Ô\ |üqT\≈£î

düe÷q $\Te Ç∫Ã >ös¡$+#·&É+ Ò<äT.

Ç+{À¢ø±ì, ãj·T≥ø±ì eTVæ≤fi\≈£î dü‘êsTT+|ü⁄\T, y~Û+|ü⁄\T düe÷»+˝À m≈£îÿe>± ñ+≥THêïsTT.

eTVæ≤fi¯\≈£î mø£ÿ&Ü s¡ø£åD Ò<äT. n˝≤π> dæìe÷\T, T.V. ˝À¢ e#˚Ã ø±s¡ Áø£e÷\T, |üÁ‹ø£ À¢ì Á|ü#·Ts¡D\T...

≈£L&Ü Ád”Ô\qT øÏ+#·|ü]#˚$>± ñ+≥THêïsTT. Çe˙ï Ád”Ô\qT Væ≤+dü≈£î >∑T]#˚düTÔHêïsTT.

eTVæ≤fi¯\T mH√ï s¡+>±˝À¢ |üì#˚dæHê, Ád”Ô\ |üìe÷Á‘·+ …ø£ÿ≈£î sêe&É+ Ò<äT. yê] ÁX¯eTqT

>∑T]Ô+#·&É+ Ò<äT. düe÷»+˝À Ád”Ô\T |ü⁄s√>∑$T+#·≈£î+&Ü mH√ï Ä+ø£å\T $~ÛdüTÔHêïs¡T. Ád”Ô\ e÷qdæø£

XÊØs¡ø£, kÕe÷õø£ X¯≈£îÔ\qT, m<äT>∑T<ä\qT nD∫y˚düTÔHêïs¡T.

düe÷»+˝À Ä&Éyê] |ü≥¢ Ç˝≤+{Ï ∫qï#·÷|ü⁄ ñ+&É≈£L&É<äT. Ád”Ô\≈£î s¡ø£åD ø£*Œ+#ê*. yê]ì

>ös¡$+#ê*. eTVæ≤fi≤ n_Ûeè~Δ‘√H˚ <˚XÊ_Ûeè~Δ eTT&ç|ü&ç ñ+<äqï yêdüÔyêìï >∑T]Ô+#ê*.

ñ<ëVü≤s¡D≈£î dü+kÕs¡ s¡<∏ä#·Áø±\T #·ø£ÿ>± q&Éyê\+fÒ Ä\TeT>∑\ eT<Ûä nH√´q´‘·, ne>±Vü≤q

nedüs¡+. |üs¡düŒs¡ Áù|eT, >ös¡e+ ñqï|ü& Ç~ kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~. n<$<Ûä+>± düe÷» Á|ü>∑‹ s¡<∏ä#·Áø±\T

eTT+<äT≈£î kÕ>±\+fÒ |ü⁄s¡Twüß\‘√bÕ≥T Ád”Ô\qT >ös¡$+#·&É+, Vü≤≈£îÿ\T, neø±XÊ\T ø£*Œ+#·&É+ #˚j·÷*.

‘·–q |ü<äΔ‘·T˝À¢ Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*. Á>±MTD ÁbÕ+‘ê˝À¢H˚ ø±≈£î+&Ü, q>∑sê˝À¢ì $$<Ûä ø±sê´\j·÷˝À¢,

$<ë´dü+düú À¢ bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ Ád”Ô\qT kÕ{ÏeTìwæ>± >∑T]Ô+∫, z #Ó*¢>±, ‘·*¢>± >ös¡$+# ñqï‘· dü+kÕÿs¡+yÓ’|ü⁄

j·TTedüe÷C≤ìï q&ç|æ+#˚+<äT≈£î Á|ü‹ˇø£ÿs¡÷ ‘·eT‘·eT kÕúsTT˝À ø£èwæ#˚j·Te\dæ+<˚.

Ád”Ô\qT >ös¡$+∫ eTq düe÷C≤ìï, <˚XÊìï n_Ûeè~Δ#˚düT≈£î+<ë+!

<ÛÓ’s¡ kÕVü≤kÕ\T e÷qe Jeq eTqT>∑&É≈£î $»j·T kÕ<Ûäø±\T.dü÷øÏÔ

82$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

C≤rj·TuÛ≤eq ` <˚X¯uÛÑøÏÔ

II. ñ|ü $\Te

<˚X¯ Wqï‘ê´ìï ø°]ÔÁ|ü‹wü\qT #ê≥&É+


<˚X¯ Wqï‘ê´ìï >∑T]ÔkÕÔs¡T.

<XÊìøÏ ø°]ÔÁ|ü‹wü\T rdüTø=∫Ãq yê]ì Á|üX+dækÕÔs¡T.

dü÷Œ]Ô bı+<äT‘ês¡T.


eTq <˚X¯+ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+. uÛ≤s¡‘·<˚X¯ >=|üŒ‘·Hêìï Á|ü|ü+#·eT+‘ê #ê{Ïqyêfi¯ófl m+<äs√ ñHêïs¡T.

m+<äs√ eTVü‰qTuÛ≤e⁄\T mH√ï s¡+>±\˝À ø£èwæ#˚dæ Á|ü|ü+#êìπø ~XÊìπs›X¯+ #˚dæq |òüTq‘·

uÛ≤s¡‘·<˚XÊì~. y˚<äø±\+ qT+&ç H˚{Ï Ä<ÛäTìø£ ø±\+ es¡≈£î mH√ï Ä$wüÿs¡D\≈£î>±˙, dü+düÿs¡D\≈£î

>±ì, $<ä , yÓ’<ä s¡+>±\˝À>±ì ø£èwæ#˚j·T&Éy˚T ø±≈£î+&Ü eTT+<äT ‘·sê\yê]øÏ dü÷Œ¤]Ô>± ì*#ês¡T.

uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï nÁ>∑>±$T>± ì\u…{Ïºq dü+düú\T, e´≈£îÔ\T, ø£fi¯\T, dü+düÿè‘·T\T n&ÉT>∑&ÉT>∑THê eTq≈£î

dü÷Œ¤]Ô<ëj·Tø£+.

16 uÛ≤s¡‘·<˚X¯ Wqï‘· +

83 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. $wüj·T+

yês¡Ô ` 1

Á|ü|ü+#· ÁøÏ¬ø{Ÿ b˛{°\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ÁøÏ¬ø{Ÿ˝À Á|ü|ü+#·ø£|ü kÕ~Û+∫+~. Á|ü|ü+#·

<˚XÊ\˙ï uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï bı–&ÜsTT. Áø°&ÜÁ|ü|ü+#·+˝À uÛ≤s¡‘·ø°]Ô düTesêíø£åsê\‘√ *œ+∫q ø£åDeT~.

yês¡Ô ` 2

Á|ü|ü+#·+˝ÀH˚ n‹ô|<ä› ø£+|üP´≥sY dü+düú nsTTq yÓTÆÁø√kÕ|òtº (dæ.Ç.z) ø±s¡ ìs¡«Vü≤D≤~Ûø±]>±

uÛ≤s¡rj·TT&Ó’q Hê<Ófi¯fl dü‘· m+|æø£j·÷´s¡T. m+<ä]H√ ø±<äì Ä |ü<ä$ Hê<Ófi¯flqT e]+#·&É+ uÛ≤s¡‘·<˚XÊìπø

>∑s¡«ø±s¡D+.

yê´K´ ` 1

eTq+ uÛ≤s¡rj·TT\≈£î m+‘√ ãTTD|ü&ç ñHêï+. uÛ≤s¡rj·TT Ò Á|ü|ü+#êìøÏ >∑DÏ‘·+˝À düT\uÛÑ+>±

…øÏÿ+#˚ ª<äXÊ+dü |ü<äΔ‹ìμ ø£qT>=Hêïs¡T. n<˚ Òø£b˛‘˚ mH√ï yÓ’C≤„ìø£ |ü]XÀ<Ûäq\T ás√E kÕ~Û+|üã&˚$

ø±e⁄.

` n\“sYº ◊Héd”ºHé, XÊÁdüÔy˚‘·Ô

yê´K´ ` 2

ªªH˚{Ï K>√fi¯XÊÁdüÔ+, >∑DÏ‘·+, CÀ´‹wü +, ‘·‘·Ô«XÊÁdüÔ+, ‘·s¡ÿXÊÁdüÔ+ yÓTT<ä …’q $C≤„q+ düs¡«dü«+

>∑+>±q~ ˇ&ÉT¶qT+&ç eTq≈£î dü+ÁbÕ|æÔ+∫q<˚qì H˚qT dü+|üPs¡í+>± $X¯«dædüTÔHêïqT. eTq+ eTTK´+>±

>∑eTì+#·<ä>∑Z $wüj·Ty˚T$T≥+fÒ ø£ dü+ 2,500 @fi¯flÁøÏ‘·+ ô|’<∏ë>∑s¡dt, Á^≈£î˝Àì kÕeT÷dt qT+&ç >∑+>∑

ˇ&ÉT¶≈£î yÓ[fl πsU≤>∑DÏ‘êìï nuÛÑ dæ+#ê&ÉT.μμ

` yê ÒºsY ÁbòÕ+øÏdt, Áô|ò+∫ <˚X¯|ü⁄ >=|üŒ s¡#·sTT‘·, ‘·‘·«y˚‘·Ô

yê´K´ ` 3

Á|üÁ|ü<∏äeT X¯ÁdüÔyÓ’<äT´\qT n+~+∫+~ uÛ≤s¡rj·TT Ò... á <˚X¯+ Ä<ÛäTìø£ yÓ’<ä XÊÁkÕÔìøÏ m+‘√

y˚T\T #˚dæ+~. mH√ï s¡kÕj·THê\T ø£qT>=q&É+ <ë«sê, ‘Ó–q eTT≈£îÿ\T, #Óe⁄\T dü]~<› Á|üÁøÏj·T ‘Ó\Œ&É+

<ë«sê Á|ü|ü+#êìøÏ m+‘√ kÕj·T+ #dæ+~. Ç+‘·ø£+fÒ m≈£îÿe>±, >∑DÏ‘·+˝À uÛ≤s¡rj·T Á|ü‹uÛÑ ø£ì|ædüTÔ+~.

;»>∑DÏ‘·+, πsU≤>∑DÏ‘·+, K>√fi¯XÊÁdüÔ+, Ä<ÛäTìø£ $C≤„qXÊÁdüÔ |ü⁄s√>∑‹øÏ düVü‰j·T|ü&˚ Ç$ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À

ø£qT>=qã&çqy˚μμ.

` kÕ«$T $y˚ø±q+<ä

84$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. <˚X¯ >=|üŒ‘·q+ m|ü&Ó|ü&ÉT Á|ü»\≈£î ‘Ó\TdüTÔ+~?

2. uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ >∑s¡«ø±s¡DyÓTÆq MT≈£î ‘Ó*dæq e´≈£îÔ\ >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.

3. Á|üU≤´‘· XÊÁdüÔy˚‘·Ô ◊Héd”ºHé yê´K´\qTã{Ïº MT≈£î @$T ns¡ú+ nsTT´+~

4. eTq uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ >=|üŒ>± ø°]Ô+#·ã&Ü\+fÒ uÛ≤$bÂs¡T …’q MTs¡T @+ #˚j·÷*?


uÛ≤s¡‘·<˚X¯ ø°]ÔÁ|ü‹wüº\T #ê≥&É+˝À mH√ï s¡+>±\˝À m+<äs√ e´≈£îÔ\T ø£èwæ#˚XÊs¡T. n˝≤+{Ï yê] >∑T]+∫q

$esê\T ùdø£]+∫ MT n_ÛÁbÕj·÷\qT #Ó|üŒ+&ç.


eT+∫ì Ä<ä]+#·&É+, Ä#·]+#·&É+ nH˚$ uÛ≤s¡rj·TT\ Á|ü‘˚ ø£‘·. _Ûqï‘·«+˝À @ø£‘·«+ eTq<˚X¯

$•wü‘·. _ÛqïC≤‘·T\T, $_Ûqï uÛ≤wü\T, eT‘ê\T, ≈£î˝≤\yês¡T á<˚X¯+˝À ø£*dæyÓT*dæ J$düTÔHêïs¡T.

Á|ü|ü+#· <˚XÊ\˝À Ç˝≤+{Ï yÓ’$<Ûä + mø£ÿ&Ü eTq≈£î ø£ìŒ+#·<äT. Á¬ø’düÔe, eTVü≤àBj·T, uÖ<äΔ, C…’q, dæ≈£îÿ,

Væ≤+<ä÷ e+{Ï nH˚ø£ eT‘ê\T Çø£ÿ&É Ä<ä]+|üã&ÉT‘·THêïsTT. n+‘˚ø±<äT Ä+>∑¢, ns¡;“, bÕs¡oø£+ e+{Ï

$<˚ouÛ≤wü\T Çø£ÿ&É $X‚wü Á|ü#ês¡+ bı+<ësTT. ªªn‹~∏ <˚y√uÛÑeμμ n+≥÷ n‹<∏äT\qT <˚e‘·\T>±

uÛ≤$+#·&É+ eTq dü+Á|ü<ëj·T+, eTq dü+düÿè‹. n‹<∏äT\qT >ös¡$+∫ yê]‘√ ùdïVü≤|üPs¡«ø£+>±

yÓT\>∑&É+ eTq uÛ≤s¡rj·TT\ Wqï‘· +. dü‘· +, <Ûäs¡à+, Hê´j·T+, ìC≤sTTr, <äj·T, <ëq+, düVü≤q+,

ø£åeT uÛ≤s¡rj·TT\ kı‘·TÔ. á >∑&É¶ô|’ |ü⁄{Ïºq yê]øÏ$ ô|≥ºì ÄuÛÑs¡D≤\T. á düT>∑TD≤\e Ò¢ uÛ≤s¡‘·<˚X¯

Wqï‘· + Á|ü|ü+#êìøÏ Ä<äs¡Ù+>± ì*∫+~.

uÛ≤s¡‘·<˚X¯ ø°]ÔÁ|ü‹wü˜\qT ô|+#·&É+˝À Wqï‘ê´ìï #ê≥&É+˝À <√Vü≤<ä|ü&˚ n+XÊ\T mH√ï

ñHêïsTT. á uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝ÀH˚ ‘=*>± *|æ ˇø£ s¡÷bÕìï <ë*Ã+~. eTôVAqï‘·yÓTÆ kÕVæ≤r dü+düÿè‘·T\T,

Hê>∑]ø£‘ê kÕ+Á|ü<ëj·÷\T, HÓ’‹ø£, kÕe÷õø£ $\Te\T bÕ{Ï+#·&É+ e\¢ Á|ü|ü+#·+˝ÀH˚ ˇø£ Á|ü‘˚ ø£

kÕúHêìï dü+bÕ~+#·T ≈£î+~.

uÛ≤s¡rj·TT\≈£î >∑s¡«ø±s¡DyÓTÆq dü+Á|ü<ëj·÷\T mH√ï ñHêïsTT. á <˚X¯ Á|ü»\T m+‘√

<äTs¡“¤s¡<ë]Á<ä + ˝Àq÷ dü+‘√wü+>± ñ+&É>∑\>∑&ÜìøÏ ø±s¡D+ dü+‘·è|æÔø°, eTqXÊÙ+‹ø° ÁbÕ<Ûëq´$Te«&ÉyT.

85 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Ád”Ôì m˝≤ >ös¡$+#ê˝À uÛ≤s¡rj·T dü+Á|ü<ëj·T+ #Ó|æŒq≥T¢ Á|ü|ü+#·+˝À mø£ÿ&Ü #Ó|üŒ Ò<äT. ô|<ä›\qT,

eè<äTΔ\qT >ös¡$+#·&É+ yê] e÷sêZìï nqTdü]+#·&É+ eTq dü+Á|ü<ëj·T+˝À uÛ≤>∑+. n˝≤π> ≈£î≥T+ãeédüú

eTq uÛ≤s¡‘·<˚XÊìπø kı+‘·+. eT+∫ mø£ÿ&ÉTHêï d”«ø£]+#·T. n~ eTq ô|<ä›\T #·÷|æq e÷sêZìï

nqTdü]+∫ ≈£î≥T+ã dü+düÿè‹ ‘·s¡‘·sê\T>± eTs√ C≤‹øÏ n+~k Ô+~. ñeTà&ç ≈£î≥T+ã+ ø£\dæyÓT\dæ

J$+#·&Üìï Á|ü|ü+#êìøÏ #ê{Ï#Ó|æŒ+~ eTq<˚X¯+.

n˝≤π> eTq<˚X¯+ Á|ü|ü+#·+˝ÀH˚ n‹ô|<ä› Á|üC≤kÕ«eT´ <˚X¯+>± ù|s=+~+~. ˇø£|ü&ÉT bÕXÊÃ‘·

|ü+&ç‘·T\+‘ê ˇø£ n~Ûø±]ø£ uÛ≤wü+≥÷ Òì C≤‹, πø ˇø£ eT‘·eT+≥÷ Òì C≤‹ ì\ã&É<äHêïs¡T.

uÛ≤s¡‘· C≤‹ì düyÓTÆø£ +>± ñ+#˚ X¯øÏÔ uÛ≤s¡rj·TT\≈£î Ò<äHêïs¡T. ô|’>± ù|<ä]ø£+ ‘ê+&É$+#˚ ÁbÕ+‘·+˝À

Á|üC≤kÕ«eT´+ ì\e Ò<äHêïs¡T. ø±˙ eTq<˚X¯+ yê]øÏ ˇø£ düyê˝Ÿ˝≤ ì\ã&ç+~. »qy˚T ã\eTì,

yÓ’$<Ûë´˙ï, _Ûqï‘ê«˙ï $T+∫q ◊ø£eT‘· + eTqeT<Ûä ñ+<äì m\T¬>‹Ô #ê{Ï+~.

Çy˚ø±<äT eTq<˚X¯ ø°]Ôì Á|ü|ü+#· q\T~X¯ ≤ yê´|æ+|üCÒdæq eTôVAqï‘· Hêj·T≈£î\≈£î |ü⁄{Ïºì\T¢

eTq uÛ≤s¡‘·<˚X¯+. Äj·TT<Ûä+ |ü≥º≈£î+&Ü nVæ≤+kÕe÷sêZq u≤ìdü X¯è+K˝≤\qT+&ç <˚XÊìøÏ ùd«#·Ã¤qT

rdüTø=∫Ãq >±+BÛ m+<ä]ø√ Ä<äs¡Ù+>± ì*#ês¡T. y˚<äø±\+qT+&ç uÛ≤s¡rj·T $C≤„q+ nìïs¡+>±\˝À

|ü⁄s√>∑eTHêìøÏ ‘√&ÉŒ&ç+<ä+fÒ n‹X¯jÓ÷øÏÔ ø±<äT. Ä]úø£, XÊÁdüÔ, Áø°&Ü, $<ä , yÓ’<ä + Ç˝≤ mH√ïs¡+>±\˝À

ø£èwæ#˚dæq eTq <˚X¯ Á|ü»\T ás√Eø° Á|ü|ü+#·+˝À ‘·eTø£+≥÷ ˇø£ Á|ü‘˚ ø£ >∑T]Ô+|ü⁄‘√ uÛ≤s¡‘·<˚X¯ ø°]Ôì

#ê≥T‘·THêïs¡T. á ø°]ÔÁ|ü‹wüº\qT ø±bÕ&ÉTø√yê*‡q u≤<Ûä ‘· uÛ≤s¡‘·<˚X¯ bÂs¡T\T>± eTq n+<ä]MT<ë

ñ+~.

Á|üdüTÔ‘· uÛ≤s¡‘·<˚X¯ Wqï‘ê´ìï <Óã“rùd$<Ûä+>± ø=ìï dü+|òüT≥q\T, n+XÊ\T #√≥T#˚düTø√e&É+

u≤<Ûëø£s¡ $wüj·T+. Á|ü|ü+Nø£s¡D e÷qeJ$‘·+˝Àì nqïs¡+>±˝À¢q÷ $»è+_ÛdüTÔqï Á|üdüTÔ‘· |ü]dæú‘·T˝À¢

bÕXÊÃ‘· Hê>∑]ø£‘· eTq dü+Á|ü<ëj·T+ô|’H˚>±ø£ e÷qe Jeqdüs¡[ì Á|üuÛ≤$‘·+ #˚k Ô+~. n+‘˚ø±≈£î+&Ü

s√Es√E≈£î ô|s¡>∑T‘·Tqï n$˙‹, |üqTï\T, <Ûäs¡\T kÕe÷qT´ì J$‘êìï <äTs¡“¤s¡+>± e÷s¡TdüTÔHêïsTT.

á n$˙‹e\¢ kÕ«‘·+Á‘· + e∫Ã Çìï dü+e‘·‡sê …’Hê eTq<˚X¯+ n_Ûeè~Δ #Ó+<äT‘·Tqï <˚X¯+>±H˚

$T–*b˛sTT+~. Bìe\¢ ù|<äyêfiófl ù|<äyêfiófl>±H ñ+≥THêïs¡T. <Ûäqe+‘·T\T eT]+‘· <Ûäqe+‘·T˝Ö‘·THêïs¡T.

á ndüe÷q‘·\e\¢ XÊ+‹øÏ uÛÑ+>∑+ yê{Ï Ò¢ |ü]dæú‘·T\T m<äTsö‘·THêïsTT. Ç≥Te+{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ <˚X¯

ø°]Ô @eTÚ‘·T+<√ Ä˝À∫+#·+&ç. á |ü]dæú‘·T\qT #·ø£ÿ~<ä›{≤ìøÏ, n~Û>∑$T+#·&ÜìøÏ uÛ≤s¡‘·<X ø°]ÔÁ|ü‹wü\T,

>ös¡eeTsê´<ä\T ì\|ü&ÜìøÏ <˚X¯ bÂs¡T\T>± eTq+ @+#˚j·÷\ì Ä˝À∫+#ê*.

86$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

dæ.$. sêeTHé (1888`1970)

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À uÛÖ‹ø£XÊÁdüÔ+˝À yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï ªH√u… Ÿ ãVüQeT‹ $CÒ‘·— $X¯«$U≤´‘· uÛÖ‹ø£ XÊÁdüÔy˚‘·Ô

düsY dæ.$.sêeTHé. sêeTHé≈£î 1930 ˝À H√u… Ÿ ãVüQeT‹ \_Û+∫+~. ªªsêeTHé mô|òøºμμ nH˚ |ü]XÀ<Ûäq

á ãVüQeT‹ M]ì e]+#˚ ≤ #˚dæ+~. sêeTHé mô|òøº nq>± ø±+‹ øÏs¡D+ ˇø£ bÕs¡<äs¡Ùø£ |ü<ës¡ú+

>∑T+&Ü Á|üj·÷DÏ+∫q|ü&ÉT, <ëì˝À ø£*π> e÷s¡TŒ\qT $e]düTÔ+~. Bì<ë«sê 2000 s¡kÕj·Tq $TÁXe÷\

ìsêàD+ ø£qT>=q>∑*>±s¡T. ∫es¡≈£î ªª Ò»sYμμ øÏs¡D≤\ Ä$wüÿs¡D ‘·s¡Tyê‘· á ªªsêeTHé mô|òøºμμ ÁbÕeTTK´‘·,

nedüs¡+ eT]+‘· ô|]–+~.

áj·Tq ªªÇ+&çj·THé ÇHédæº≥÷´{Ÿ Ä|òt ôd’Hé‡μμ u…+>∑fi¯Ss¡Tq+<äT &Ó’¬sø£ºs¡T |ü<ä$˝À <ë<ë|ü⁄ |ü~

dü+e‘·‡sê\T |üì#˚XÊs¡T. á <äX¯ À m+<ä]ø√ Áb˛‘ê‡Vü≤+ ø£*–+#ês¡T. <˚X¯ $<˚XÊ\˝À M]øÏ mH√ï

|ü⁄s¡kÕÿsê\T \_Û+#êsTT. uÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘·«+ M]ì ªuÛ≤s¡‘·s¡‘·ïμ‘√ dü‘·ÿ]+∫+~.

j·TyéT. $X‚«X¯«s¡j·T´ (1861`1962)

uÛ≤s¡‘·<˚X¯|ü⁄ Á|üeTTK Ç+»˙s¡T. Ms¡T ‘Ó\T>∑Tyês¡T. M] |üPs¡T«\T Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝Àì Á|üø±X¯+

õ˝≤¢ Àì yÓ÷≈£å>∑T+&É+ Á>±e÷ìøÏ #Ó+~qyês¡T. $X‚«X¯«s¡j·T´ eTÁ<ëdüT $X¯«$<ë´\j·T+ qT+∫ _.m.

|üPDÒ ôd’Hé‡ ø± Òõ qT+∫ dæ$˝Ÿ Ç+»˙]+>∑T˝À ñrÔs¡Tí\j·÷´s¡T.

u§+u≤sTT Á|üC≤|üqT\ XÊK˝À #˚] Ä‘·s¡Tyê‘·, $X‚«X¯«s¡j·T´ uÛ≤s¡‘· ˙{ÏbÕs¡T<ä\ ø£$TwüHé À

#˚sês¡T. áj·Tq <äø£ÿHé ÁbÕ+‘·+˝À #·ø£ÿì ˙{ÏbÕs¡T<ä\ eédüúqT s¡÷bı+~+#ê&ÉT. Äqø£≥º\˝À

@s¡Œs¡#·&ÜìøÏ Ä{Ày˚T{Ïø˘ es¡<äπ>≥¢qT áj·Tq s¡÷|üø£\Œq #˚XÊs¡T. M{Ïì 1903 ˝À yÓTT<ä{ÏkÕ]>±

ª|üPD…μ düMT|ü+˝Àì ªªK&Éø˘yêkÕ¢μμ e<ä› @s¡Œ]#ês¡T. Ä‘·s¡Tyê‘· Ç≥Te+{Ï π>≥¢H˚ >±«*j·TsY, yÓTÆdü÷s¡T

e<ä› >∑\ ªø£èwüísê»kÕ>∑sYμ Äqø£≥º\˝À ≈£L&Ü ì]à+#ês¡T.

ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑sêìï es¡<ä\ qT+∫ s¡øÏå+#˚ ˙{ÏbÕs¡T<ä\ eédüúqT ì]à+#·≥+‘√ Äj·Tq≈£î

>=|üŒ ù|s¡TÁ|ü‹wü\T \_Û+#êsTT. $XÊK|ü≥ºD+˝Àì z&Éπse⁄ ìsêàD+˝À ≈£L&Ü áj·Tq bÕÁ‘· ñ+~.

1908 ˝À dü«#·Ã¤+<ä |ü<äM $s¡eTD ‘·s¡Tyê‘· áj·Tq yÓTÆdü÷s¡T dü+kÕúq+˝À ª~yêHéμ >±

u≤<Ûä ‘·\T #|ü{≤ºs¡T. 1917 ˝À u…+>∑fiSs¡T˝À Ç+»˙]+>¥ ø± Òõ kÕú|üq˝À Ms¡T Á|üeTTKbÕÁ‘· eVæ≤+#ês¡T.

Á_{°wt Á|üuÛÑT‘·«+ M]øÏ ªdüsYμ _s¡T<äT Á|ü<Ûëq+ #˚dæ+~. uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ 1955 ˝À ªªuÛ≤s¡‘·s¡‘·ïμμ

‘√ dü‘·ÿ]+∫+~.

ÄsY Hêsêj·TDeT÷]Ô

bÕ]ÁXÊ$Tø£y˚‘·Ô kÕ|òtºy˚sY Ç+»˙sY, ªÇHébò dædtμ eékÕú|ü≈£î&ÉT. M] leT‹ düT<ÛëeT÷]Ô.

1981 ˝À eTs√ Äs¡T>∑T]‘√ ø£*dæ ªÇHébò dædtμqT kÕú|æ+#ês¡T. 2006 Hê{ÏøÏ Hêsêj·TDeT÷]Ô

MT≈£î ‘Ó\TkÕ

87 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ÄdæÔ 1.1 _*j·THé &Ü\s¡T¢. M]øÏ 2000 ˝À uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ ª|ü<äàlμ nyês¡T¶qT ãVüAø£]+∫+~.

nH˚ø£ <˚XÊ\≈£î n~Ûø±]ø£ dü\Vü‰<ës¡T>±, nH˚ø£ <˚X¯, $<˚oj·T dü+düú\≈£î dü\Vü‰<ës¡T>±, ]»s¡T«

u≤´+≈£î uÀs¡T¶ düuÛÑT´ì>±, yê´bÕs¡, yêDÏC≤´\≈£î dü+ã+~Û+∫ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ dü\Vü‰eT+&É* düuÛÑT´&ÉT>±

ªeT÷]Ôμ >±s¡T |üì#˚kÕs¡T.

2005 ˝À Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± n‘·´+‘· Ä<äs¡D>∑\ 8e yê´bÕs¡y˚‘·Ô>± >∑T]Ô+|üã&Ü¶&ÉT.

yê´bÕs¡+‘√bÕ≥T mH√ï ùdyêø±s¡´Áø£e÷\T ‘·eT dü+düú <ë«sê leT‹ düT<ÛëeT÷]Ô Ä<Ûä«s¡´+˝À

ìs¡«Væ≤düTÔHêïs¡T. eT÷]Ôì ªÄdæj·÷ _˝Ÿπ>{Ÿ‡μ n+≥÷ ñ+{≤s¡T. áeT<Ûä´ ø±\+˝À ‘·q n~Ûø±s¡

|ü>±Z\qT düVü≤#·s¡T&ÉT ªyÓ*ø£ìμ øÏ n|üŒC…bÕŒs¡T. "FORBES" |üÁ‹ø£ mìïø£#˚dæq ª_*j·T˙s¡¢μ ˝À ˇø£s¡T.

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ‘=*‘·s¡+ kÕ|òtºy˚sY ø£+ô|˙ì kÕú|æ+∫, n|üŒ{Ï Ä]úø£, sê»ø°j·T |ü]dæú‘·T\˝À

<ëìì düeTs¡úe+‘·+>± q&ç|æ+∫ $»j·T+ kÕ~Û+#ês¡T.

nõyéT Áù|yéTJ

nõyéT ôV≤CŸwæyéT Áù|yéTJ z kÕ<Ûës¡D yê´bÕs¡ ≈£î≥T+ã+ qT+∫ e#êÃ&ÉT. 21 @fi¯fl ej·TdüT˝À

Ç+ø± #·<äTe⁄≈£L&Ü |üP]Ôø±≈£î+&ÜH˚ ‘·q ‘·+Á&ç eTs¡DÏ+#·≥+‘√ ≈£î≥T+ã+ ìs¡«Væ≤düTÔqï ªÄsTT˝Ÿμ

yê´bÕs¡+˝À n&ÉT>∑Tô|{≤º&ÉT.

n˝≤ dü+Á|ü<ëj·T e+≥q÷HÓ\ yê´bÕs¡+ qT+&ç Áù|yéTJ ªø£+|üP´≥sY kÕ|òtºysYμ s¡+>∑+˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïº

Á|ü|ü+#·+˝Àì n‹ô|<ä› e+<ä ø£+ô|˙\˝À ˇø£{Ï>± ªª$Áb˛μμ qT r]Ã~~› Á|ü|ü+#·+˝Àì <Ûäqe+‘·T\˝À

ˇø£&Ó’Hê&ÉT.

Á|ü<ÛëqeT+Á‹ ◊{Ï ãè+<ä+˝À düuÛÑT´&ÉT Áù|yéTJ Çyê«fi¯ Á|ü|ü+#·+˝À kÕ|òtºy˚sY s¡+>∑+˝À n‹ô|<ä›

e÷qeeqs¡T\T H/R n+~düTÔqï dü+düú ªª$Áb˛μμ.

kÕ«$T $y˚ø±q+<ä (1863`1902)

á uÛ≤s¡‘· j·TTe düHê´dæ Á|ü|ü+#êìøÏ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ‘·q ñìøÏì ø√˝ÀŒ Ò<äì ‘ê‘êÿ*ø£ ìÁ<ä À

ñ+<äì ‘Ó*bÕs¡T. uÛ≤s¡‘·C≤‹ì ˇø£ u≤+ãT $k˛Œ¤≥q+˝≤ y˚T˝§ÿ*bÕ&ÉT.

1863 ˝À ø£\ø£‘êÔ À »ìà+∫q ªqπs+Á<äHê<Ûä<ä‘·Ôμ #ê˝≤ #·Ts¡T¬ø’qyê&ÉT. u≤\´+˝ÀH @B düT\uÛÑ+>±

qy˚Tàyê&ÉT ø±<äT. Ä#êsê\ yÓqTø£ ns¡ú+ ne>∑‘·+ ø±ì<˚ Ä#·]+#˚yê&ÉT ø±<äT. n‘·ì˝Àì á \ø£åDy˚T

∫es¡≈£î uÛÑ>∑e+‘·Tì ndæÔ‘ê«ìï Á|ü•ï+#·>∑*–+~. n˝≤ uÛÑ>∑e+‘·Tì <ä]Ù+∫q eTìwæ ø√dü+ n‘·ì

j·÷Á‘· ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. ‘·q Ä<Ûë´‹àø£ <ëVü‰]Ô r]Ãq sêeTø£èwüí |üs¡eTVü≤+dü |ü]#·j·T+‘√ n~ eTT–dæ+~.

sêeTø£èwüí |üs¡eTVü≤+dü eTs¡D+ ‘·s¡Tyê‘· ªªqπs+Á<äμμ düHê´dü+ d”«ø£]+∫ ª$yø±q+<äTì>±μ e÷sê&ÉT.

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ q\TeT÷\˝≤ |üs¡ {Ï+#ê&ÉT.

88$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

∫ø±>√ q>∑s¡+˝À »]–q Á|ü|ü+#· eT‘· eTVü‰düuÛÑ\˝À bÕ˝§Zq{≤ìøÏ nyÓT]ø± e∫Ãq nHêeT≈£î&Ó’q

$y˚ø±q+<äT&ÉT ‘·q ‘=* ñ|üHê´dü+˝À ªªnyÓT]ø± k˛<äs¡ k˛<äØeTDT˝≤sêμμ nqï |ü\T≈£î\‘√ j·÷e‘Y

Á|ü|ü+#êìï ‘·qyÓ’|ü⁄ ‹|ü‘·THêï&ÉT. Hê\T>∑T dü+e‘·‡sê\ ‘·s¡Tyê‘· uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ‹]–e∫Ãq kÕ«$T

uÛ≤s¡‘·C≤‹ düeTT<äΔs¡D≈£î |üPqT≈£îHêï&ÉT. Ç‘·ì ÄX¯\˙ï j·TTe‘·s¡+ MT<äH˚ ñ+&˚$. ˇø£kÕ] ø=+<äs¡T

$<˚oj·TT\T MT≈£î >∑Ts¡T<äøÏåD @$Tø±yê* n+fÒ ªªHê <˚XÊìï Áù|$T+#·+&çμμ n+{≤&ÉT $y˚ø±q+<ä. 39

@fi¯fl ∫s¡TÁbÕj·T+˝À 1902 ˝À |üs¡eT|ü~+∫Hê, ªª$y˚ø£yêDÏμμ Ç+ø± m+<äs√ e´≈£îÔ\qT ñ‘Ôõ‘·T\qT

#˚dü÷ÔH˚ ñ+~.

kÕ«$T $y˚ø±q+<ä kÕú|æ+∫q sêeTø£èwüí eTsƒ¡+ eT]j·TT dü+düú H˚{Ïø° Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± ‘·q

neT÷\´ ùde\T n+~dü÷Ô ñ+~. Ä<Ûë´‹àø£ s¡+>∑+˝Àq÷, uÛ≤s¡rj·T $\Te\ Á|ü#ês¡+, e´øÏÔ ìsêàD+˝Àq÷

>∑‘· e+<fiófl>±, ìs¡+‘·s¡+>± dü«<oj·TT\qT, $<oj·TT\q÷ Äø£]¸dü÷Ô eTT+<äT≈£îb˛‘·÷ ñ+~. $yø±q+<äTì

dü÷Œ¤]Ô ÄHê{Ï kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡+˝À bÕ˝§Zqï eTVü‰eTVüQ\ô|’ ñ+&˚~. >±+BÛ, uÀdt, ns¡_+<√, HÓÁVüA

e+{Ï H˚‘·\T, >∑Ts¡T >√˝≤«\ÿsY, »+ôw&û® {≤{≤, sêø˘ô|ò\¢sY, bò s¡T¶ e+{Ï yês¡T $y˚ø±q+<äTì Ä<äs¡Ù+>±

rdüTø=ì eTT+<ä+» y˚XÊs¡T.

eTVü‰‘êà>±+BÛ (1869`1948)

ø=ìï X¯‘êu≤›\T >∑&çùdÔ Ç≥Te+{Ï e´øÏÔ uÛÑ÷$TMT<ä q&Éj·÷&Ü&ÉT n+fÒ... uÛ≤$‘·sê\T

ÄX¯Ãs¡ b˛‘êsTT.μμ á e÷≥\T eTVü‰‘êà>±+BÛ >∑T]+∫ á X¯‘êã›|ü⁄ düTÁ|üdæ<äΔ XÊÁdüÔy˚‘·Ô ◊Héd”ºHé nqï

e÷≥\T. eTq≈£î u≤|üPJ C≤‹|æ‘·>±H˚ ‘Ó\TdüT. ø±˙ Á|ü|ü+#·+ >±+BÛ dæ<ëΔ+‘ê\qT H˚{Ïø° Ä#·]dü÷Ô

ñ+~. >=|üŒ Hêj·T≈£î\T>± Á|üdæ~Δ>±+∫q HÓ\‡Hé eT+&˚ ≤, nyÓT]ø± ùd«#êÃ¤e÷s¡T‘·+ e÷]ºHé \÷<ÛäsY

øÏ+>¥ >±+BÛ e÷s¡Z+ nqTdü]+∫ $»j·T+ kÕ~Û+#ês¡T.

dü‘· +, <Ûäs¡à+, nVæ≤+dü e+{Ï düeTTqï‘· e÷qe \ø£åD≤\qT Ä#·]+∫, uÛ≤s¡‘·e÷‘· u≤ìdü

X¯è+K˝≤\T ‘Ó+∫q kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡ s¡<∏äkÕs¡~Û >±+BÛJ.

düTÁãVü≤àD´+ #·+Á<äX‚KsY

dü«‘·+Á‘·+ |üPs¡«+ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À 1910, nø√ºãsY 19q ˝≤ôVAsY q>∑s¡+˝À »ìà+#ê&ÉT. Ç‘·ìøÏ

1983 ˝À uÛÖ‹ø£XÊÁdüÔ+˝À H√u… Ÿ ãVüQeT‹ \_Û+∫+~.

∫ø±>√ $X¯«$<ë´\j·T+˝À Ä#ês¡T´ì>± |üì#˚XÊ&ÉT. ªª~ Ádüºø£ÃsY n+&é me\÷´wüHé Ä|òt kÕºsY‡μμ

nH˚ Ç‘·ì |ü]XÀ<Ûäq≈£î>±qT Ç‘·ìøÏ H√u… Ÿ ãVüQeT‹ e∫Ã+~.

1999 ˝À ªªHêkÕμμ ‘·q Hê\T>∑T K>√fi¯ |ü]XÀ<ÛäHê πø+Á<ë\˝À ˇø£ÿ<ëìøÏ ªª#·+Á<äX‚KsYμμ ù|s¡T

ô|{Ïº+~. 1958 ˝À ˇø£ ªªÄÁkÕºsTT&éμμøÏ áj·Tq C≤„|üø±s¡ú+ #·+Á<ä nì ù|s¡Tô|{≤ºs¡T. (ÄÁkÕºsTT&é `

qø£åÁ‘·+ #·T≥÷º ‹]π> Á>∑Vü≤X¯ø£ ≤\T) #·+Á<äX‚KsY Á|üÁ|ü<∏äeT+>± Á_≥Hé≈£î yÓfi¯ó‘·Tqï düeTj·T+˝À HÍø£ À

89 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Á|üj·÷DÏdü÷Ô s¡÷bı+~+∫q qø£åÁ‘ê\ ej·TdüTqT ø=\Te>∑*π> Á|üe÷D≤ìøÏ ªª#·+Á<äX‚KsY *$T{Ÿμμ nì

ù|s¡Tô|{≤ºs¡T. Ç~ n‹ ∫qïej·TdüT‡ ˝ÀH˚ Ç‘·qT #˚dæq >=|üŒ |ü]XÀ<Ûäq≈£î ì<äs¡Ùq+. Ç‘·qT Á|üU≤´‘·

XÊÁdüÔy˚‘·Ô dæ.$.sêeTHéøÏ <ä>∑Zs¡ ã+<ÛäTe⁄ ≈£L&Ü. nH˚ø£ n+‘·sê®rj·T kÕúsTT ãVüQeT‘·T\T bı+<ë&ÉT.

∫es¡≈£î 1995 ˝À nyÓT]ø±˝À eTs¡DÏ+#ê&ÉT.

ªªneTs¡Ô´ùdHéμμ

neTs¡Ô ùdHé 1933 ˝À u…+>±˝Ÿ˝À XÊ+‹ìπø‘·Hé À »ìà+#ês¡T. Ç‘·H√ >=|üŒ Ä]úø£XÊÁdüÔy˚‘·Ô.

πø+Á_&é‡ $X«$<ë´\j·T+˝Àì Á{Ïì{° ø± Òõ˝À n<Ûë´|ü≈£îì>± |üì#XÊs¡T. M]øÏ, 1998 ˝À Ä]úø£XÊÁdüÔ+˝À

H√ãT˝Ÿ ãVüQeT‹ \_Û+∫+~. Ç‘·qT Ä]úø£XÊÁkÕÔìï ªªyÓ ŸÔ y˚T–®yÓTÆCÒwüHéμμ qT+N ªªyÓ ÒŒ¤sY mø£ì$Tø˘‡μμ

yÓ’|ü⁄ eT[fl+∫, eTìwæøÏ Ä]úø£ ùd«#·Ã¤ ñ+&Ü\ì ªªÄ]úø£ dü÷∫ø£\qTμμ ‘·j·÷s¡T#˚XÊ&ÉT. ªªBìH˚ VüAéTHé

&Óe\|tyÓT+{Ÿ Ç+&Óø˘‡μμ (Human Development Index) n+{≤s¡T.

uÛ≤s¡rj·T XÊÁd”Ôj·T qè‘ê´\T

1. uÛÑs¡‘·Hê≥´+ : <äøÏåD uÛ≤s¡‘·<X|ü⁄ Hê≥´s¡÷|ü+>± Á|üdæ~Δ>±+∫+~. uÛÑs¡‘·eTTì Hê≥´XÊÁdüÔ+ Ä<Ûës¡+>±

s¡÷bı+~+~. Ç+<äT˝À n\]+|ü⁄, es¡í+, |ü<ä+, ‹˝≤¢q e+{Ï n+XÊ\T+{≤sTT. Bìì <yê\j·÷\˝À

m≈£îÿe>± Á|ü<ä]Ù+#yês¡T. Á|üeTTK uÛÑs¡‘·Hê≥´ ø£fi≤ø±s¡T\T s¡TøÏàD° n¬s+& Ÿ, u≤\düs¡dü«‹, j·÷$T˙

ø£èwüíeT÷]Ô, eTèD≤[˙ kÕsêu≤sTT, |ü<ëà düTÁãVü≤àD´+, yÓ’»j·T+re÷\ yÓTT<ä …’qyês¡T.

2. ≈£L∫|üP&ç : Ç~ Ä+Á<ÛäT\ dü+düÿè‹ø£ yÓ’uÛÑyêìøÏ ∫Vü≤ï+. Bìì dæ<Δ+Á<äjÓ÷– ÁbÕ#·Ts¡ +˝ÀøÏ

rdüT≈£î e#êÃ&ÉT. Bì˝À n_Ûqj·T+, uÛ≤eÁ|üø£≥q≈£î ÁbÕ<Ûëq´+ ÇkÕÔs¡T. Ç~ dü+^‘·|üs¡yÓTÆq Hê≥ø£

ø£fi¯. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝Àì ª≈£L∫|üP&çμ Á>±eT+ qT+&ç Ä$s¡“¤$+∫+~. m≈£îÿe>± |ü⁄s¡Twüß Ò Bìì

Á|ü<ä]Ù+#˚yês¡T. Ç|ü&ÉT Ád”Ô\T ≈£L&Ü á Hê≥´Ø‹ì Á|ü<ä]ÙdüTÔHêïs¡T. M]˝À Á|üeTTKT\T `

y<ë+‘·+ dü‘· Hêsêj·TD, yÓ+|ü{Ï ∫q dü‘· +, sê<Ûë sêC≤¬s&ç¶, XÀuÛ≤Hêj·TT&ÉT, j·÷$T˙ ø£èwüíeT÷]Ô

yÓTT<ä˝…’qyês¡T.

3. ø£<∏ëø£[ : Ç~ πøs¡fi¯ sêÁcÕºìøÏ #Ó+~q Hê≥´s¡÷|ü+. Ç+<äT˝À H˚Á‘· #·\Hê\T ` ÄVü‰s¡ +

Á|ü<Ûëq+>± q]ÔkÕÔs¡T. á s¡+>∑+˝À Á|üeTTKT\T >∑Ts¡T>√|”#·+<é, #·+|ü≈£î\+ |üs¡eT |æfiË’fl, efi¯fl‘√Ô Ÿ

Hêsêj·TDHé MTqHé yÓTT<ä …’qyês¡T.

<˚XÊ_Ûe÷qeTT C≤rj·T‘ê uÛ≤yêìøÏ ‘=*yÓT≥Tºdü÷øÏÔ

90$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

˝ÖøÏø£‘·‘·«+ ` eT‘· kÕeTs¡dü +

II. ñ|ü $\Te

|üs¡eT‘·düVü≤q uÛ≤eq\T ø£*–ñ+&É&É+

III. Ä•+∫q |òü*‘ê\T/\øå±´\TÇ‘·s¡ eT‘·düTú\≈£î düVü≤ø£]dü÷Ô, düVü≤q uÛ≤eq\T

ô|+bı+~+#·Tø√e&É+.


eT‘· Á|üdüøÏÔ Òì sêC≤´ìï ˝ÖøÏø£sê»´+ n+{≤+. nH˚ø£ eT‘ê\T eTq <˚X¯+˝À ø£qã&ÉT‘·Tqï

ô|+&ç¢, ù|s¡+≥+, Ç‘·s¡ y˚&ÉTø£ À¢ nìï eT‘·düTú\T uÛ≤>∑kÕ«eTT\T ne⁄‘·T+{≤s¡T. n˝≤ Ç‘·s¡T\≈£î

düVü≤ø£]dü÷Ô, >ös¡$+#·&É+ nH˚~ eTq <˚X¯ #·]Á‘· À ñ+~. n‘·&ÉT yπs eT‘·düTú&ÉT n‘·ìøÏ H˚HÓ+<äT≈£î

düVü≤ø£]+#ê\H˚ uÛ≤eq ñ+&É≈£L&É<äT. n˝≤ ø£*dæ yÓT*dæ ñ+fÒH˚ n+<ä] |ü+&ÉT>∑\T, y˚&ÉTø£\T u≤>±

»s¡T>∑T‘êsTT. eTTU´+>± XÊ+‹j·TT‘· düVü≤Jeq+ @s¡Œ&ÉT‘·T+~.

17 |üs¡eT‘· düVü≤q+

V. $wüj·T+

eTqeT+‘ê eTqTwüß\+. e÷qe‘·«y˚T eTq eT‘·+. Á|ü‹ eT‘·+˝À ø=ìï düT>∑TD≤\T+{≤sTT.

n˝≤π> ø=ìï q#·Ãì n+XÊ\÷ ñ+{≤sTT. eT+∫‘·q+, e÷qe‘·«+ nH˚ dü<äTZD≤\T Òì eT‘·+ @<Ó’Hê

dü+düÿ]+#·ã&Ü*‡+<˚. ªªeT+∫ #Ó&É¶\T ¬s+&˚ eT‘·eTT\Tμμ nH˚ dü÷øÏÔøÏ ‹s¡T>∑T Ò<äT. eT+∫ @ eT‘·+˝À

ñHêï d”«ø£]+#·T<ë+. eT+∫øÏ yê&Éì eT‘·+ ìs¡T|üjÓ÷>∑+. zs¡TŒ, düVü≤q+, XÊ+‹, ø£åeT, <äj·T eTq˝À

ñ+fÒ eT‘·ø£\Vü‰\T »s¡>∑e⁄. dü«s¡Z+ Çø£ÿ&˚ ñ+≥T+~. |üs¡düŒs¡ Áù|eTø√dü+ ø£èwæ#˚<ë›+. Væ≤+<ä÷ eTTdæ¢+

91 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

uÛ≤sT÷ uÛ≤sT÷ düVæ≤+#·&Éy˚T >=|üŒ dü«s¡Z <ë«s¡+. m<äT{Ï yê]ì H=|æŒ+#˚~ ì»+ nsTTHê n~ #Ó|üŒ≈£î+&Ü

eTÚq+ eVæ≤+#·&É+ eT+∫~. XÊ+‹j·TT‘· Jeq+ >∑&ÉT|ü⁄‘·Tqï uÛÑs¡‘·e÷‘· eTT<äT›_&É¶\+ eTq+. á

<˚X¯+˝À |ü⁄≥º&Éy˚T @ eT‘·düTú&ç¬ø’Hê mH√ï »qà\ |ü⁄D´|òü\+. n+<ä]ø° dü>ös¡e+>± ã‹πø <ë]ø±yê*.

eTq eT‘·+‘√ bÕ≥T Ç‘·s¡T\ eT‘ê\qT ≈£L&Ü >ös¡$+#ê*. e´≈£îÔ\T #ùd |üqT\≈£î eT‘êìï ì+~+#·≈£L&É<äT.

nìï eT‘ê\˝ÀqT XÊX¯«‘· e÷qe $\Te\T #√≥T#˚düTø=ì ñHêïsTT. dü‘· ìwüº, <Ûäs¡àìs¡‹, <Ó’euÛÑøÏÔ,

‘√{Ïe÷qe⁄ì m&É ø£s¡TD, kÕqTuÛÑ÷‹, düs¡«eT‘ê\≈£î >∑\ kÕe÷q´ <Ûäsêà\T. eTq <˚X¯+˝À eTqTwüß\T

@ eT‘·+˝À ñHêï düπs eTT+<äT eTqTwüß\T>± Á|üe]Ô+#·>∑\ ne>±Vü≤q, düVü≤q+, n_ÛÁbÕj·T uÛÒ<ëìï

>ös¡$+#·&É+ #ê˝≤ nedüs¡+. Bìø=s¡≈£î eTq e÷qdæø£ yÓ’Ks¡T\˝À e÷s¡TŒsêyê*. n$.

1) eT‘ê\˝À ì+&ç ñqï XÊX¯«‘· e÷qe $\Te\qT yÓ*øÏ rj·T≥+

2) yê{Ïì Á|ü<ÛëHê+XÊ\T>± |ü]>∑DÏ+#·≥+

3) e÷qeC≤‹ n+‘ê ˇø£ÿfÒ nH˚ uÛ≤eqqT ô|+bı+~+#·T ø√e&É+.

4) e÷qe⁄\+‘ê düe÷qT\T nH˚ dü÷Á‘êìï n+^ø£]+#·&É+.

5) |üPC≤ $<Ûëq+˝À, ÁbÕs¡úHê Ø‹˝À n+fÒ <˚e⁄ìø° e÷qe⁄ìø° ñqï dü+ã+<Ûë\ $wüj·T+>±

$_Ûqï <Û√s¡DT\qT >∑T]Ô+#·≥+.

6) nìï+{Ïø£qï $Tqï |üs¡düŒs¡ k˛<äs¡uÛ≤yêìï ô|+#·Tø√e&É+.

7) düVü≤q eTqdüÔ‘ê«ìï n\es¡#·Tø√e&É+.

nìï eT‘ê\ yê] ø£s¡Ôe´+.

n|ü&˚ eT‘· kÕeTs¡dü + yêdüÔes¡÷|ü+ <ë\TdüTÔ+~.

ø£&çyÓ&ÉT bÕ\qT ˇø£ ñ|ü ø£\T¢ bÕ&ÉT #˚dæq≥T¢ neTè‘·eTj·TyÓTÆq eT‘êìï ª#Ûê+<ädü+μ ñHêà<ä+

øÏ+<ä e÷]Ãy˚j·T>∑\<äT. H˚&ÉT eT‘· #Ûê+<ädü+, eT‘· <äT]«ìjÓ÷>∑+, eT‘√Hêà<ä+ düe÷»ÁX‚j·÷ìï ∫+<äs¡

e+<äs¡ #˚düTÔHêïsTT. ∫ÛÁ<ä+ #˚düTÔHêïsTT. πø |ü⁄Hê~ MT<ä Ò∫q nH˚ø£ uÛÑeHê˝≤¢ eT‘ê\T >√#·]kÕÔsTT.

sêeTø£èwüí|üs¡eTVü≤+dü ª>∑eT´+ ˇø£ÿfÒ <ëìøÏ mìï e÷sêZ À nìïeT‘ê\Tμ nHêïs¡T. eT‘·+˝À eTq+

neTè‘·bÕq+ #˚j·T≈£î+&Ü <ëìï >∑s¡fi¯+>± e÷s¡TÃ≈£î+≥THêï+. Ç~ ø±<äT eT‘·+ ñ<›X¯ +. Ç~ ø±<äT

eT‘·Á|üeø£Ô\ ‘ê´>±\≈£î ns¡ú+. $XÊ«kÕ\ ù|]≥ $HêX¯Hêìï Áù|πs|æ+#·&É+ ø±<äT. @ eT‘·+ yê]ì Ä

eT‘êìï nqTdü]+#·ì<ë›+. Ç‘·s¡ eT‘ê\ yê]ì, yê] kÕ+Á|ü<ëj·÷\qT >ös¡$<ë›+. Ç‘·s¡ eT‘êe\+ã≈£î\

Vü≤≈£îÿ*ï $XÊ«kÕ*ï ø±\sêj·T≈£î+&Ü eTq eT‘êìøÏ >ös¡yêìï ‘Ó<ë›+.

92$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹


eTq <X+˝À |üs¡eT‘·düVü≤q+ ø£*–, Ç‘·s¡ eT‘·düTú\ y&ÉTø£ À¢ @<√$<Ûä+>± bÕ˝§Z+≥÷ düVü≤ø£]düTÔqï

yês¡T #ê˝≤eT+~ ñHêïs¡T. Á>±MTDÁbÕ+‘ê˝À¢ »]π> ô|[flfi¯ófl, d”eT+‘ê\≈£î, ù|s¡+{≤fi¯fl≈£î Ç‘·s¡

eT‘·düTú\ düVü≤ø±s¡+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü ñ+≥T+~. |”s¡¢|ü+&ÉT>∑qT (yÓTTVü≤Ás¡+) Væ≤+<ä÷, eTTdæ¢+\T ø£*dæ

|òüTq+>± »s¡T|ü⁄≈£î+{≤s¡T. yÓTTVü≤Ás¡+ |ü+&ÉT>∑ À Væ≤+<äTe⁄\T ñ‘ê‡Vü≤+>± bÕ˝§Z+{≤s¡T. |”s¡T¢ m‘·TÔø√e&É+,

<ä{°º\T ø£≥º&É+, ì|ü>∑T+&Ü\T ‘=ø£ÿ&É+, |ü⁄*ycÕ\T yj·T&É+ m≈£îÿe>± Væ≤+<äTe⁄ Ò #ùdyês¡T. eTTdæ¢+\T

b˛#·eTà>∑T&çøÏ, qs¡dæ+Vü≤kÕ«$T Ä\j·÷\≈£î b˛e&É+ nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü ø£ì|ædüTÔ+~.

ø£&É|ü Àì |”sY nMTHé <äsêZ, ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡+ yÓ\T|ü\ »Vü≤+^s¡T |”s¡¢ <äsêZ, ñs¡T‡, ø±Jù|≥

<äsêZ yÓTT<ä …’q nH˚ø£ <äsêZ\≈£î b˛sTT yÓTT≈£îÿ\T #Ó*¢+#·Tø=H˚yês¡T n‘· ~Û≈£î\T Væ≤+<äTe⁄ Ò. á$<ÛäyÓTÆq

|üs¡düŒs¡ <Ó’yêsê<Ûäq uÛ≤e+ Á|ü»\ eT<Ûä Áù|eT\T düVü≤ø±s¡+, dü<ë“¤eq\T ø£*π>≥≥T¢>± #˚düTÔ+~.

>∑DÒwüß ñ‘·‡eeT÷s¡TÔ\ ‘·j·÷Ø˝À eTTdæ¢+\T bÕ˝§Zì #·ø£ÿì eT÷]Ôì ‘·j·÷s¡T#düTÔHêïs¡T. }πs–+|ü⁄˝À

bÕ˝§Zqï Væ≤+<ä÷uÛÑ≈£îÔ\≈£î eT+∫˙s¡T n+~dü÷Ô düVü≤ø£]düTÔHêïs¡T. #·]Á‘· À sêE\ø±\+˝À Ç˝≤ |üs¡düŒs¡

düVü≤ø±s¡+‘√ y˚&ÉTø£\T »]π>$. n|üŒ{À¢ ñqï yÓ’wüíe, XË’eeT‘ê\yês¡T, C…’q, uÖ<äΔ eT‘ê\yês¡T, Væ≤+<ä÷

eTTdæ¢+ eT‘ê\T ˇø£]H=ø£s¡T düVü≤ø£]+#·Tø=Hyês¡T. eT‘·+ e´øÏÔ $ø±kÕìøÏ <√Vü≤<ä|ü&ç, $XÊ\ uÛ≤yê\qT

ø£*–ùdÔ $X¯«ø£ ≤´Dy˚T »s¡T>∑T‘·T+~. düs¡«»qT\≈£î ÁX‚j·TdüT‡ ø£\T>∑T‘·T+~.

VI. (n) Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. ô|’ $wüj·T+ <ë«sê MTs¡T @$T Á>∑Væ≤+#ês¡T?

2. |üs¡eT‘· düVü≤q+ m+<äT≈£î #·÷bÕ*? düVü≤q+ #·÷|ü≈£î+fÒ @eTe⁄‘·T+~?

3. MT¬s|ü⁄&Ó’Hê Ç‘·s¡ eT‘·düTÔ\øÏ düVü‰j·T+ #˚XÊsê? yê] y˚&ÉTø£ À¢ bÕ˝§ZHêïsê? <ëìì >∑÷]Ã #Ó|üŒ+~.

4. eTq eT‘êìï >ös¡$+#ê*. Ç‘·s¡ eT‘ê\q÷ >ös¡$+#ê* m+<äTø√ #·]Ã+#·+&ç.


Ç‘·s¡ eT‘·düTú\‘√ ø£*dæ y˚&ÉTø£ À¢ bÕ˝§Zq+&ç. MTπø$T nì|æ+∫+<√ #Ó|üŒ+&ç.

MTs¡T »s¡T|ü⁄ø=H˚ y˚&ÉTø£ À¢ Ç‘·s¡ eT‘·düTú\qT uÛ≤>∑kÕ«eTT\qT #˚j·T+&ç. n|ü&ÉT MT≈£î ø£*–q nqTuÛÑ÷‹ì

#Ó|üŒ+&ç.

93 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

wüVü≤HêsTT $<ë«+düT&ÉT _dæà˝≤¢ U≤Hé, H˚|ü<∏ä >±j·T≈£î&ÉT yÓTTVü≤eTà<é s¡|ò”, dü+^‘· <äs¡Ù≈£î&ÉT

H√cÕ<é mH√ï Væ≤+<ä÷ uÛÑøÏÔ ‘ê\‘√ <˚X¯Á|ü»\qT n\]+#ês¡T.

e÷J sêÁwüº|ü‹ nãT› Ÿ ø£ ≤+ nìï eT‘ê\yê] Ä<äs¡DqT bı+<ës¡T.

‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì ls¡+>∑+ <˚yê\j·T+, uÛÑÁ<ë#·\+ sêeTT\yê] <˚yê\j·T+˝À düHêïsTT yêsTT+#˚~

‘Ó\T>∑T eTTdæ¢+ Ò,

düTÁãVü≤àD´kÕ«$T uÛÑ≈£îÔ&ÉT ls¡+>∑+ <˚ekÕúq+˝À dü«ØZj·T ùwø˘ ∫qeTÚ˝≤Hê Hê<ädü«s¡ ùde #˚XÊ&ÉT.

Äj·Tq eTqeT&ÉT H˚{Ïø° ùd$düTÔHêï&ÉT.

|ü\T <˚yê\j·÷˝À¢ |üP\<ä+&É\T düs¡|òüsê #˚ùd~, eT+∫ >∑+<Ûä+ düô|¢Ì #˚ùd~ eTTdæ¢eTT Ò.

πøs¡fi¯ Àì e÷‘ê neTè‘êq+<äe÷sTT <˚X¯+˝À |ü\T#√≥¢ ì]à+∫q Ä\j·÷\ yêdüTÔ•*Œ eTTdæ¢+.

uÛÑÁ<ë#·\+˝Àì sêeTT\yê] ø£fi≤´D≤ìøÏ Ä~qT+&ç eTT‘ê´\T ìC≤+ e+oj·TT\ qT+&ç ekÕÔsTT.

;; Hê+#ês¡eTà (y˚+ø£fÒX¯«s¡Tì ¬s+&Ée uÛ≤s¡ ) eTTdæ¢+ Ád”Ô. ‹s¡TeT\˝À ÄyÓT <˚yê\j·T+ ñ+~.

wæØ¶ kÕsTTu≤u≤ eTTdæ¢+. n‘·ì eTd”<äTù|s¡T <ë«s¡ø±e÷sTT. lsêeTqe$T |ü+&ÉT>∑ »]ù|yê&ÉT.

nø£“sY #·Áø£e]Ô MTsê u≤sTT uÛÑ»q\T $q&ÜìøÏ yÓfi‚flyê&ÉT.

X¯ã]eT …’ À nj·T´|üŒkÕ«$T uÛÑ≈£îÔ\T <ëìøÏ <ä>∑Zs¡ Àì <äsêZ≈£î ≈£L&Ü yÓfi¯‘ê&ÉT.

ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢ e÷≈£L¢sY À nj·T´|üŒ, wæ]&ûkÕsTT Ä\j·÷\≈£î kÕúìø£ eTTdæ¢+\T ‘·s¡*ekÕÔs¡T.

uÛÑ»q\T #˚dæ rs¡úÁ|ükÕ<ë\qT d”«ø£]kÕÔs¡T.

CÀ<Ûë nø£“sY, eTDÏs¡‘·ï+ ªªu§+u≤sTTμμ, ø£èwüíe+o ªK&ÉZ+μ ∫Á‘ê\T ≈£L&Ü Væ≤+<ä÷ eTTdæ¢+\T

◊ø£ ‘·>± ñ+&Ü\ì #ê{Ï#Óù|Œy˚.

#ê]àHêsY Àì <äsêZ XóÁuÛÑ‘· À #j·T÷‘· ìk Ô+~ Væ≤+<äTe⁄\T bÕ‘·q>∑s¡+˝À |ü\T#√≥¢ ‘·eT\bÕ≈£î\T,

|ü⁄e⁄«\T, ns¡{Ï|üfi¯ófl eTTdæ¢+\ qT+&ç ø=qT>√\T #˚kÕÔs¡T. #ê]àHêsY Á|üø£ÿH˚ Ä\j·T+ ñ+≥T+~.

|ü•ÃeT>√<ëe] õ˝≤¢ ø±fi¯fl˝À MTsêkÕôV≤uŸ <äTsêZe÷‘·≈£î >∑T&çø£{Ïº ìwüº‘√ |üPC≤]>± Ç|üŒ{Ïø°

|üì#˚düTÔHêï&ÉT.

ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢ Àì uÛ…’+kÕ˝À eT‘·ø£ À¢ ≤\T »]–q|ü&ÉT z kÕ<Ûës¡D Væ≤+<ä÷ eì‘· <ë&çøÏ

˝ÀHÓ’q ø=+<äs¡T eTTdæ¢+\≈£î ÄÁX¯j·T+ Ç∫Ã+~.

dæøÏ+Á<ëu≤<é˝Àì ≥ø±sY ãd”Ôyêdæ ùwø˘ ÇÁe÷qTB›Hé, Vü≤qTe÷Hé »j·T+‹ì m+‘√ uÛÑøÏÔ‘√

»s¡T|ü⁄≈£î+{≤&ÉT.

ôV’≤<äsêu≤<é À u≤˝≤J <˚yê\j·T+ düMT|ü+˝ÀH˚ Vü≤qTeT+‘·Tì Ä\j·T+. kÕúìø£+>± z eTTdæ¢+

eTs¡DÏùdÔ, >ös¡e dü÷#·ø£+>± Vü≤qTeT»®j·T+‹ s√Eq Vü≤qTeT+‘·Tì Ä\j·÷ìï eT÷dæy˚XÊs¡T.

Ä<äs¡Ù˙j·TT\T

94$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

bÕ‘·ãd”Ô Àì >=˝≤¢ œ&ûÿ ø±\˙˝À Ç‘˚cÕyéT Ä©U≤Hé kÕúìø£ eTTdæ¢+\‘√, Væ≤+<äTe⁄\ô|’ <ë&çì

yê]+#ês¡T. düTuÀ<Ûé ≈£îe÷sY, ‘·q Væ≤+<ä÷$TÁ‘·T\‘√ ø£*dæ Væ≤+<ä÷ Ä+<√fi¯qø±s¡T\qT+&ç eTTdæ¢+

k˛<äs¡T\qT ø±bÕ&Ü&ÉT.

>∑‘· 25 dü+e‘·‡sê\T>± uÒ>∑+ãC≤s¡T˝Àì yÓTTVü≤à<é ÇkÕàsTT˝Ÿ ‘·q <äTø±D+ ªVü≤cÕyéT n+&é

düHé‡μ ‘·\T|ü⁄\ô|’ Væ≤+<äTe⁄\ <˚e‘ê∫Á‘ê\ u§eTà\≈£î n>∑s¡TãrÔ\T yÓ*–düTÔHêï&ÉT.

ˇø£ eTTdæ¢+ eTVæ≤fi¯ ô|[flø√dü+ uÛ≤>∑e‘Y õ˝≤¢ Àì düTHÓΩsê Á>±eT+˝Àì Væ≤+<äTe⁄\+‘ê ø£*dæ

#·+<ë\T edü÷\T#˚XÊs¡T.

VüQùd‡Hé kÕôV≤uŸ eT]j·TT ôV’≤<äsêu≤<äT≈£î #Ó+~q düj·T´<é MTsê® nH˚ eTTdæ¢eTT\T düeT]Œ+∫q

108 ã+>±s¡T |ü⁄cÕŒ\‘√ u≤˝≤J 108 Hêe÷\T ñ#·Ã]dü÷Ô ªªdü«s¡í|ü⁄cÕŒs¡Ãqμμ Ò<ë ªªnwüº<äfi bÕ<ä|ü<ëàsê<Ûäqμμ

#˚kÕÔs¡T. ñ‘·‡e<˚e‘· …’q l<˚$, uÛÑ÷<˚$\≈£î düj·T´<é MTsê® düeT]Œ+∫q ¬s+&ÉT eT+>∑fi¯dü÷Á‘ê\H˚ H˚{Ïø°

y˚+ø£fÒX¯«s¡ ø£fi≤´D√‘·‡e+˝À ñ|üjÓ÷–düTÔHêïs¡T. ÄHê{Ï Á_{°wt n~Ûø±] düsY <∏ëeTdt eTÁH√ düeT]Œ+∫q

eTÁH√ >∑+>±fi¯+˝ÀH˚ H˚{Ïø° HÓ’y˚<ä + ‘ÓdüTÔHêïs¡T. (kÕøÏå Ä~yês¡+ nqTã+<Ûä+ 25`9`2011).

ªªÁ|ükÕúq Á‘·j·T+ n+fÒ ªªuÛÑ>∑eBZ‘·, ñ|üìwü‘·TÔ\T, ÁãVü≤àdü÷Á‘ê\Tμμ. n+‘˚ø±<äT ªªuÛÑ>∑eBZ‘·, u…’_˝Ÿ,

KTsêqT ≈£L&Üμμ. $y˚ø±q+<äT&ÉT nìï eT‘·eTT\ kÕs¡yÓTTø£fÒ nì ‘Ó*bÕ&ÉT.

ªª@~ Væ≤+<ä÷ @~ eTTdæ¢+

@~ Á¬ø’düÔeeT÷?

m\¢eT‘·eTT\ kÕs¡yÓTTø£fÒ

‘√≥¬ø\¢ edü+‘·T&=ø£&˚μμ

ø£èwüßí&√ Áø°k Ô eTTVü≤eTà<√

^‘·jÓ÷ u…’_\T KTsêH√

Áù|eTH˚ uÀ~Û+#· Ò<ë?

<˚«wüeTTqT ìs¡dæ+#Ó ø±<ë?

‘·÷s¡TŒ |ü&ÉeTs¡ uÛÒ<äy˚T˝≤?

‘√≥¬ø\¢ edü+‘·T&=ø£&˚

ø£s¡eTT …e¬s≥T yÓ÷&çÃ |æ*∫q

K+>∑TeTì >∑T&ç>∑+≥ ˇø£fÒ ... uÀsTT ;ÛeTqï

eT‘·yê<ä+ø£Hêï ` C≤rj·Tyê<ä+ >=|üŒ~.

` >±+BÛJdü÷øÏÔ

95 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te

Á|üC≤kÕ«eT´ $\Te\ |ü≥¢

>ös¡e+

II. ñ|ü $\Te

n$˙‹s¡Væ≤‘·düe÷C≤ìï ì]à+#·&É+

III. Ä•+∫q |òü*‘ê\T/\øå±´\Tn$˙‹s¡Væ≤‘·düe÷C≤ìï ì]à+#·&É+˝À ‘·eT u≤<Ûä ‘·

\qT >∑T]ÔkÕÔs¡T. ‘·q u≤<Ûä ‘·qT ‘Ó\TdüTø=ì Á|üe]ÔkÕÔs¡T.


düe÷C≤_Ûeè~Δ düÁø£eT+>± »s¡>±\+fÒ ìC≤sTTr, düHêàs¡Z+˝À q&ç#˚ bÂs¡T\T+&Ü*. eT+∫

|ü]bÕ\q n+~+#˚ Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+ ñ+&Ü*. $eø£å‘· #·÷|üì eédüú ñ+&Ü*. n+øÏ‘·uÛ≤e+‘√

|üì#˚ùdyêfi¯ófl, ìC≤sTTr‘√ eéVü≤]+#˚yêfi¯ófl, ˙‹ìj·Te÷\qT bÕ{Ï+#˚yêfi¯ófl, ìã<äΔ‘· ø£*–

e⁄qïyêfi¯ófl |üì#˚dæq|ü⁄&˚ ì<ÛäT\ düÁø£eT $ìjÓ÷>∑+ »]– Á|ü»\≈£î y˚T\T #˚≈£Ls¡T‘·T+~. ø±˙ BìøÏ

_Ûqï+>± \+#ê\T eT]– n$˙‹ Á|üã*qHê&ÉT <X n_Ûeè~Δ ≈£î+≥T|ü&É&ÉyT>±ø£ nXÊ+‹, ndüe÷q‘·\T

ô|]– e÷qeJeq+ n\¢ø£ À¢\ eTÚ‘·T+~. $$<Ûä |üÁ‹ø£\˝À e∫Ãq øÏ+~ yês¡Ô\qT $q+&ç.

18 n$˙‹ ìs¡÷à\q+

96$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

V. yês¡Ô\T

yês¡Ô ` 1

2011 : 2J ≈£î+uÛÑø√D+... \øå± 76 y˚\ ø√≥¢ qwüº+. 2001 ˝À πøe\+ 40 \ø£å\eT+~ yÓTTu…’ Ÿ

$ìjÓ÷>∑<ës¡T\T+f… 2008 ø£ ≤¢ Ä dü+K´ 3.5 ø√≥¢≈£î #˚]+~. nsTTHê ôdŒÁø£ºyéT …’ôdHé‡\T bı+<ä&ÜìøÏ

m+Á{° |ò”EqT 2001 Á|üø±s¡y˚T ìs¡ísTT+#ês¡T. Bì |òü*‘·+>± KC≤Hê≈£î \øå± 76 y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\

qwüº+. ì+~‘·T\T f…*ø±+ eT+Á‹ n|üŒ{Ï n~Ûø±s¡T\T. Mfi¯fl U≤‘ê˝À¢øÏ ø√≥¢ &ÉãT“\T #˚sêsTT.

yês¡Ô ` 2

<˚X¯Á|ü‹wü ÇqTeT&ç+|üCÒj·÷*‡q ø±eTHéyÓ ŸÔ Áø°&Ü ìs¡«Vü≤D≈£î dü+ã+~Û+∫ |ü]ø£sê\ ø=qT>√fi¯ó

fl, Hêdæs¡ø£+ |üqT\T #˚XÊs¡T. ˇø£ÿ yêqπø ô|’ø£|ü\T, ø=ìï ìsêàD≤\T ≈£L*b˛j·÷sTT. ø±+Á{≤ø£ºs¡¢qT+&ç

ìsê«Vü≤Dø£$T{° #ÛÓ’s¡àHé≈£î 95 ø√≥¢ \+#·+ n+~+~. á n$˙‹ Äs√|üD\T m<äTs=ÿqï Äj·Tìï n¬sdtº

#˚XÊs¡T. 10 HÓ\\T C…’ À¢ y˚XÊs¡T. á ≈£î+uÛÑø√D+˝À 70,000 ø√≥¢≈£î ô|’>± kÕ«Vü‰ nsTT+~.

yês¡Ô ` 3

Á|üuÛÑT‘·«+ ˇ&çkÕ, #Û·rÔdt>∑&é, ø£sêí≥ø£ sêÁcÕº\˝À 73 ÁbÕC…≈£îº\≈£î nqTeT‹ Ç∫Ã+~. nB 20

s√E\ eé~Û À |üsêés¡DeT+Á‹ |òüTqø±s¡ $T~. á ≈£î+uÛÑø√D+˝À n$˙‹ $\Te 1.8 \ø£å\ ø√≥T¢.

yês¡Ô ` 4

#ÓeT{À&çÃ, ø£&ÉT|ü⁄ ø£≥Tºø=ì |üqTï\T ø£{Ïº Á|üuÛÑT‘·« KC≤HêqT ì+ù|~ Á|ü»\T. Á|ü»\T y˚dæq

z≥¢‘√ Á|üuÛÑT‘·« |ü>±Z\T #˚‘·|ü{Ïº n$˙‹, nÁø£e÷˝À¢ eTTì–‘˚\T‘·÷ $#·Ã\$&ç>± <ä+&ÉT≈£î+≥÷e⁄+fÒ

bÂs¡T\T>± eTq+ #·÷dü÷Ôñ+{≤e÷? z≥s¡T>± eTq X¯øÏÔ #·÷|ækÕÔe÷?

yês¡Ô ` 5

ˇø£ õ˝≤¢ À bÕ πøõ |üìì eTVü‰sêÁwüº≈£î #Ó+~q z >∑T‘Ô<ës¡T dü+düú <äøÏÿ+#·T≈£î+~. á |üìøÏ

18% \+#·+ Ç∫Ã eTTKéT+Á‹ ã+<ÛäTe⁄ rdüT≈£îHêï&ÉT. á dü+düú |üqT\T <äøÏÿ+#·Tø=ì mø£ÿ&Ü >∑+ô|&ÉT

eT{Ïº≈£L&Ü rj·T≈£î+&ÜH˚ |ü¬s‡+fÒJ\ s¡÷|ü+˝À uÛ≤Ø>± &ÉãT“ edü÷\T#˚düTø=+~. Ç+<äT˝À Á|üuÛÑT‘·«

ô|<ä›\‘√düVü‰ me] yê{≤\T yê]øÏ eTT≥ºC…|æŒ+~. Ç+<äT˝À y˚\ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T |üø£ÿ<ë]|üfÒºXÊsTT.

n$˙‹ ìs√<Ûäø£XÊK M]ô|’ πødüT\T ≈£L&Ü qyÓ÷<äT#˚dæ+~.

97 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

VI. Ä˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&ç

1. \ø£å\Tqïyê&ÉT ø√≥T¢ dü+bÕ~+#ê\ì n$˙‹ì ô|+#·T‘·THêï&ÉT. Ç˝≤ #˚j·T&É+ e\¢ mes¡T qwüºb˛‘ês¡T?

m˝≤ qwüºb˛‘ês¡T?

2. mìïø£\ düeTj·T+˝À $$<Ûä bÕØº\yêfi¯fl z≥¢qT ø=q&ÜìøÏ Ks¡TÃô|{Ïº &Éã“+‘ê n$˙‹‘√ dü+bÕ~+∫q

&ÉuÒ“? Bì >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·T+ @+{Ï?

3. \+#ê\T rdüTø√e&É+ m+‘· H˚s¡yÓ÷ \+#ê\T Çe«&É+ ≈£L&Ü n+‘˚ H˚s¡+. Bìï @$<Ûä+>± düeT]úkÕÔs¡T?

4. Á|üuÛÑT‘·« |üqT˝À¢ Á>±eTkÕúsTT\ qT+&ç Á|ü|ü+#·kÕúsTT es¡≈£L n&ÉT>∑&ÉT>∑THê n$˙‘˚. Bì |ü]D≤eT+

<˚X¯Á|ü»\ô|’ m˝≤ñ+≥T+~?

5. n$˙‹kıeTTà n+‘ê Á|ü»\T |üqTï\s¡÷|ü+˝À ø£{Ïºq Á|üC≤<Ûäq+ Á|üC≤dü+πøåeT+ ø√dü+ πø{≤sTT+∫q

<Ûäq+... n$˙‹ì n+‘·yÓTT+~+#ê\+fÒ bÂs¡T\T>± eTq+ @+ #˚j·÷*?


eTq #·T≥÷º ñqï düe÷»+˝À øÏ+~ kÕúsTT\˝À ≈£L&Ü |ü\T#√≥¢ n$˙‹ ñ+~. ˇø£ ô|ò’\T ø£<ä ≤\+fÒ

\+#·+ Çe«&É+, &ÉãT“ ÇùdÔH˚ |üqT\T #˚kÕÔeTq&É+ e+{Ï$ #·÷düTÔ+{≤+. Ç˝≤+{Ï$ MT <äèwæº ÀøÏ e∫Ãq$

Ò<ë yêsêÔ|üÁ‹ø£ À¢ e∫Ãq$ ùdø£]+∫ #·]Ã+#·+&ç. MT¬s˝≤ M{Ïì m<äTs=ÿ+{≤s√ sêj·T+&ç.


n$˙‹ ìs¡÷à\q

#·≥ºã<äΔyÓTÆq Á|ües¡Ôq ˙‹. #·≥º $s¡T<äΔyÓTÆq Á|ües¡Ôq n$˙‹. düs¡«»qT\ düTK+ ø√dü+

ñ|üjÓ÷–+#ê*‡q n~Ûø±sêìï e´øÏÔ>∑‘· ˝≤uÛÑ+ø√dü+ ñ|üjÓ÷–+#·Tø√e&Éy˚T n$˙‹. n$˙‹ e\q

Á|üuÛÑT‘·«+ ìØ«s¡ yÓTÆb˛‘·T+~. Á|ü»\T ø£&É>∑+&É¢bÕ\e⁄‘ês¡T. á n$˙‹ ˇø£ n+≥Tyê´~Û. Ç≥Te+{Ï

n$˙‹ì e´‹πsøÏ+∫ Á|üC≤dü+πøåe÷ìøÏ ø£èwæ#˚j·T&Éy˚T n$˙‹ ìs¡÷à\q+.

Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± ìs¡«Væ≤+∫q düπs« Á|üø±s¡+ n‹‘·≈£îÿe n$˙‹>∑\ <XÊ\T>± ◊sê¢+&é, |òæHé ≤+&é

|òüTq‘· eVæ≤+#·>±, uÛ≤s¡‘Y 88e kÕúq+˝Àe⁄+~. n$˙‹ @ @{Ïø±j˚T&ÉT ô|s¡>∑&Éy˚Tø±ì, ‘·s¡>∑&É+ Ò<äì

Á|ü»\T |òüTÀwædüTÔHêïs¡T. Çø£ sêÁcÕº\yêØ>± n$˙‹ …ø£ÿ\ø=ùdÔ πøs¡fi¯ À n‹‘·≈£îÿ>±qT, ;Vü‰s¡T˝À n‹

m≈£îÿe>±qT ñ+~. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ n$˙‹˝À Hê\ZekÕúq+˝À e⁄+~.

98$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

n$˙‹ì ìs¡÷à*+#ê* nH ñ<›X´+‘√ ªª n+‘·sê®rj·T n$˙‹ e´‹πsø£ ~H√‘·‡e+ Á|ü‹dü+e‘·Œs¡+

&çX¯+ãs¡T 9q »s¡T|ü⁄≈£î+{≤s¡T. Bìì 2003 nø√ºãs¡T 31q ◊ø£ sê»´dü$Tq ìs¡«Væ≤+∫q ªªn$˙‹

e´‹πsø£ dü<ädüT‡μμ <ë«sê ìs¡ísTT+#ês¡T.

n$˙‹øÏ >∑\ ø±s¡D≤\T

1. n$<ä .

2. düe÷#ês¡ À|ü+.

3. mìïø£\T düC≤e⁄>± »s¡>∑ø£ b˛e&É+.

4. ø£]ƒq •ø£å\T Òø£b˛e&É+.

5. #·≥ºdüuÛÑ\ düuÛÑT´\˝À n$˙‹|üs¡T\T+&É&É+..... yÓTT<ä …’q$.

n$˙‹ ìs¡÷à\q≈£î #˚|ü≥ºe\dæq ø±s¡ Áø£e÷\T

1. $<ä´ : <˚X¯+˝À nø£åsêdü´‘êXÊ‘êìï ô|+#ê*. Á|ü»\T $<ëé+‘·T˝…’q|ü&˚ n$˙‹ì

m<äTs√ÿ>∑\T>∑T‘ês¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î πøs¡fi¯sêÁwüº+.

2. düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·≥º+ neT\T : Á|üuÛÑT‘·«+, eT+Á‘·T\T, n~Ûø±s¡T\T düe÷#êsêìï |üP]Ô>±

Á|ü»\ø£+~+#˚ |ü]dæú‹ @s¡Œ&Ü*. n|ü&˚ n$˙‹ ìs¡÷à\q+ »s¡T>∑T‘·T+~. n+fÒ düe÷#ês¡

Vü≤≈£îÿ #·≥º+ #·ø£ÿ>± neT\Tø±yê*.

3. mìïø£\T düC≤e⁄>± ìs¡«Væ≤+#·&É+ : mìïø£\ düeTj·T+˝À $#·Ã\$&ç>± <Ûäq+ Ks¡TÃ#˚dæ, eT<ë´ìï

@s¡T˝≤¢ bÕ]+∫ z≥s¡¢qT Á|üuÛ≤$‘·+ #˚düTÔHêïs¡T. Á|üC≤kÕ«eT´<˚X¯+˝À z≥T $\Te, mìïø£\

ÁbÕeTTK´‘·qT Á|ü»\≈£î $e]+∫, yê]˝À #Ó’‘·q´dü÷Œ¤]Ôì ø£*–+#ê*.

4. ø£]ƒq •ø£å\T neT\T »s¡|ü≥+ : n$˙‹ |üs¡T\≈£î ø£]ƒqyÓTÆq •ø£å\T dü‘·«s¡+ neT\T»s¡>±*.

n|ü&˚ n$˙‹ ìs¡÷à\q+ »s¡T>∑T‘·T+~. n˝≤π> •ø£å\T Á|ü»\T düeTø£å+˝À, ãVæ≤s¡+>∑+>±

»s¡>±*. n|ü& n$˙‹ ìs¡÷à\q+ »s¡T>∑T‘·T+~. n˝≤π> •ø£å\T Á|ü»\ düeTø£å+˝À, ãVæ≤s¡+>∑+>±

»s¡>±*. n|ü&˚ Á|ü»\≈£î uÛÑj·T+ e⁄+≥T+~. ø±e⁄q Ä ~X¯>± •ø£å\T neT\T #˚j·T&ÜìøÏ

Á|üj·T‹ï+#ê*.

5. ˙‹|üs¡T\qT Hêj·T≈£î\T>± mqTïø√e&É+ : #·≥düuÛÑ À¢ düuÛÑT´\T ˙‹|üs¡T …’ ñ+&Ü*. n|ü&˚

n$˙‹ì bÕs¡Á<√\e#·TÃ. ªªø£+#˚ #˚qT y˚Tdæq≥T¢μμ eTq Hêj·T≈£î\T, #·{≤º\qT ‘·j·÷s¡T#˚ùd

düuÛÑT´ Ò n$˙‹˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛‘˚ Çø£ Á|ü»\≈£î ~¬øÿes¡T. Á|üdüTÔ‘·+ eTq sêÁwüº+˝À bÕ\≈£î\T

mH√ï n$˙‹ Äs√|üD\T m<äTs√ÿ+≥THêïs¡T. Ç~ #ê˝≤ <äTs¡<äèwüºø£s¡+.

99 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

n$˙‹ Á|üuÛ≤e+

n$˙‹ ø±s¡D+>± ù|<ä Á|ü»\ Jeq Á|üe÷D≤\T eT]+‘·>± ~>∑C≤s¡T‘êsTT. <ë]Á<ä +, $$<Ûä

s¡+>±˝À¢ ndæús¡‘· ô|]–b˛‘êsTT. n+‹eT+>± n~ eTÚ[ø£ edü‘·T\ yÓ’|òü ≤´ìøÏ, sê»´ yÓ’|òü ≤´ìøÏ <ë]

rdüTÔ+~. Á|üuÛÑT‘ê«\T, Á|üsTTy˚≥T dü+düú\T, m ®y√\T, MT&çj·÷, e´≈£îÔ\T ø£\dæø£≥Tº>± n$˙‹ e´‹πsø£

ñ<ä eT+˝À bÕ\T|ü+#·Tø√yê*‡ ñ+~. n$˙‹ e\¢ e÷qe Vü≤≈£îÿ\ ñ\¢+|òüTq\T, e÷¬sÿ{Ÿ nì•Ã‹,

Jeq Á|üe÷D≤\T HêD´+˝À ø°åD‘· ˝≤+{Ï$ #√≥T #˚düT≈£î+{≤sTT. eéd”úø£è‘· H˚sê\T ô|]–b˛‘êsTT.

n$˙‹ì n]ø£≥º>∑*π> e÷sêZ\T

ø√s¡Tº À¢ Á|üC≤ Á|üjÓ÷»q yêĆ≤´\T <ëK\T #˚j·T&É+, Vü≤≈£îÿ\ ø£$Twüq¢qT ÄÁX¯sTT+#·&É+,

Ç+≥¬sï{Ÿ, {°M, Á|æ+{Ÿ MT&çj·÷qT ÄÁX¯sTT+#·&É+, düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·≥º+ øÏ+<ä düe÷#ês¡+ ø√s¡&É+

yê{Ï <ë«sê n$˙‹ì ø=+‘·y˚Ts¡¬ø’Hê ‘·–Z+#·e#·TÃ. j·÷+{° ø£¬s|üHé dü+düú\T @sêŒ≥T #˚j·T&É+,

sê»ø°j·T |üøå±\≈£î ì<ÛäT\T n+~+#·&É+˝À, bÕ\HêeéVü‰sê˝À¢ bÕs¡<äs¡Ùø£‘· ô|+#·&É+, Á|ü‹uÛÑ, kÕeTs¡ú +

˝≤+{Ï n+XÊ\ ø±s¡D+>± ìj·÷eTø±\T, Á|üyÓ÷wüqT¢ #˚|ü≥º&É+ ˝≤+{Ï #·s¡ \T rdüTø√yê\ì á

s¡+>∑+˝À ì|ü⁄DT\T dü÷∫düTÔHêïs¡T. nqTe÷HêdüŒ<ä ˝≤yê <˚M\qT >∑T]Ô+#·&É+, $$<Ûä <˚XÊ\T |üs¡düŒs¡+

düVü≤ø£]+#·T ø√e&É+, nìï s¡+>±˝À¢ n<ÛäTHê‘·q kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„Hêìï ñ|üjÓ÷–+#·&É+ ˝≤+{Ï yê{Ï

<ë«sê n$˙‹ì ø=+‘·y˚Ts¡≈£î ‘·–Z+#·e#·TÃ.

mìïø£\ sê»ø°j·T eédüú À n$˙‹ ‘=\–+#+<äT≈£î dü+düÿs¡D\T #|ü{≤º*. Á|ür ø±sê´\j·T+˝À

ùde\ $esê\T n$ bı+<˚ $~Û $<ÛëHê\qT @|üì mìï s√E˝À¢ #˚kÕÔs√ $e]+#˚ |òæõø£ Ÿ #ês¡ºsY\T

#ê˝≤ XÊK˝À¢ Á|üø£{Ï+#ês¡T. M{Ïì düÁø£eT+>± neT\T»]π>˝≤ ø±sê´#·s¡D ñ+&Ü*. bÕs¡<äs¡Ùø£‘· ø√dü+

düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·≥º+ <ë«sê |üP]Ô düe÷#ês¡+ Á|ü»\≈£î ‘Ó\TdüT≈£îH˚ M\T ø£*–+~. Bìï düπøåeT+>±

$ìjÓ÷–+#·T≈£î+fÒ n$˙‹ <ä÷s¡eTe⁄‘·T+~. πø+ÁBø£è‘· bÕ\q n$˙‹øÏ eT÷\yÓTÆ+~. BìøÏ $s¡T>∑T&ÉT>±

n~Ûø±s¡ $πø+ÁBø£s¡D »s¡>±*‡ ñ+~. »yêãT<ëØ‘·q+‘√ kÕúìø£ Á|üuÛÑT‘ê«\T kÕ~Û+#ê*. eTq<˚XÊìï

eTqy˚T s¡øÏå+#·T≈£îH˚ ~X¯>± Á|ür ˇø£ÿs¡÷ n$˙‹øÏ e´‹πsø£+>± Á|ü‹q ã÷Hê*‡q Äedüs¡+ m+‘Ó’Hê

ñ+~.

n$˙‹ ìs¡÷àq˝À Á|ü‹jÓTTø£ÿs¡T uÛ≤>∑kÕ«eTT\Tø±yê*. u≤<Ûä ‘·>∑\ bÂs¡T\T>± Á|ü‹jÓTTø£ÿs¡T

eéVü≤]+#ê*. eTTK´+>± j·TTe‘·, $<ë´s¡Tú\T q&ÉT+_–+#ê*. Á|ü»˝À¢ #Ó’‘·q´+ ø£*–+#ê*. n$˙‹

s¡Væ≤‘· düe÷»kÕú|üq≈£î $<ë´s¡Tú\yÓTÆq eTq+<äs¡+ ø£èwæ#˚<ë›+...!

ªªu≤<Ûä ‘·>± eéVü≤]<ë›+! n$˙‹ ìs¡÷à\q≈£î q&ÉT+ _–<ë›+!!μμ

100$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

n$˙‹ì Á|ü•ï+#·&ÜìøÏ @s¡Œ&çq #·{≤º\T :

düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·≥º+

πswüHé <äTø±D≤ìøÏ eT+p¬s’q _j·T´+, e+‘Óq ìsêàD≤ìøÏ πø{≤sTT+∫q ì<ÛäT\T... s¡ø£s¡ø±\

düeTdü \≈£î dü+ã+~Û+∫ düe÷#ês¡Vü≤≈£îÿ #·≥º+ <ë«sê $esê\T ùdø£]+#·e#·TÃ. Ä n+¬ø\ Äj·TT<Ûä+‘√

n$˙‹ì Á|ü•ï+#·e#·TÃ.

Á|üC≤Á|üjÓ÷»q yê´»´+

kÕe÷qT´\ düeTdü \‘√ eTT&ç|ü&çq nHø±Hø£ n+XÊ*ï Á|üC≤Á|üjÓ÷»q yêĆ≤´\ <ë«sê n‘·T´qï‘·

Hê´j·Teédüú <äèwæºøÏ rdüT¬øfi¯fle#·TÃ.

e÷qe Vü≤≈£îÿ\ ø£MTwüHé

$eø£å, <√|æ&ç, Væ≤+dü @s¡÷|ü+˝À Vü≤≈£îÿ\ ñ\¢+|òüTq »s¡T>∑T‘·THêï e÷qeVü≤≈£îÿ\ ø£MTwüHé≈£î

|òæsê´<äT #˚j·Te#·TÃ.

bÂs¡ bÕÁ‹πøj·T+

◊ô|sTT&é mÁu…’uŸ.ø±yéT e+{Ï yÓuŸôd’≥T¢ Á|ü»˝À¢ Ä˝À#·q πs¬ø‹ÔdüTÔHêïsTT. n$˙‹ e´‹πsø£ ñ

<ä e÷ìï Áb˛‘·‡Væ≤düTÔHêïsTT. ÄHé …’Hé y˚~ø£\MT<ä Á|üC≤düeTdü \ô|’ >∑fi¯+ $|üŒe#·TÃ. #Û+CŸ.ÄπsZ e+{Ï

yÓuŸôd’≥¢ <ë«sê $$<Ûä düeTdü \ô|’ Ç`|æ{ÏwüqT¢ <ëK\T #˚j·Te#·TÃ. n$˙‹ nÁø£e÷\ô|’ MT&çj·÷≈£î

ñ|üŒ+~+#·e#·TÃ.

n$˙‹ e´‹πsø£ b˛sê≥+

sêÁwüºkÕúsTT˝À n$˙‹ ìs√<Ûäø£XÊK, ˝Àø±j·TTø£Ô πø+Á<äkÕúsTT˝À ôd+Á≥˝Ÿ ã÷´s√ Ä|òt ÇHÓ«dæºπ>wüHé

‘·~‘·s¡ dü+düú\≈£î e´≈£îÔ\÷ eédüú\ n$˙‹ô|’ |òæsê´<äT\T n+~+#·e#·TÃ.

|üs√ø£åkÕj·T+

eTq+ ◊{° ì|ü⁄DT\T nsTT‘˚ $$<Ûä dü+|òü÷\ yÓuŸôd’{Ÿ s¡÷|üø£\Œq˝À düVü≤ø£]+#·e#·TÃ. kÕ<Ûës¡D

ø±s¡ ø£s¡Ô\T>±... yêsê+‘ê˝À¢ n+‘· düeTj·÷ìï πø{≤sTT+#·e#·TÃ. dü+bÕ<äq˝À ø=+‘·XÊ‘êìï bÕs¡<äs¡Ùø£+>±

|üì#˚düTÔqï dü+|òü÷\≈£î $sêfi¯+>± n+~+#·e#·TÃ.

dü÷øÏÔ n$˙‹ì ìs¡÷à*<ë›+ ` <˚X¯ Á|ü>∑‹øÏ ‘√&ÉŒ&ÉT<ë+!

101 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

1. XÀ¢ø±\T

2. |ü<ë´\T

3. bÕ≥\T, π>j·÷\T

4. ø£<∏ä\T

5. dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\T

nqTã+<Ûä+

102$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

XÀ¢ø±\T

1 XÀ¢ ˆ ø£åeTj·÷ <äj·Tj·÷ Áù|e÷, dü÷qè‘˚ Hês¡®y˚e #· ˆ

eo≈£îsê´‘Y »>∑‘Y düs¡«+, $qj˚Tq #· ùdej·÷ ˆˆ

uÛ≤e+ : ø£åeT, Ç+Á~j·T ìÁ>∑Vü≤eTT, Áù|eT, dü‘· e#·qeTT\T, ãTTE Á|ües¡ÔqeTT, $qj·TeTT, ùde,

M{Ï#˚‘·H˚ düeTdüÔ ˝Àø£eTTqT eo uÛÑ÷‘· yÓTTqs¡TÃø=qTeTT.

2 XÀ¢ ˆ q bÕDÏ bÕ<ä#·|ü À, q H˚Á‘· #·|ü À-qèE' ˆ

qkÕ´‘Y yêø£Ã|ü\XË’Ãe, q |üs¡Á>√Vü≤ ø£s¡àBÛ' ˆˆ

uÛ≤e+ : }s¡ø£ ø±\T #˚‘·T˝≤&ç+#·T≥, ø£+&ÉT¢ Á‹|ü≥, $ø±s¡ #˚wüº\T, n~Ûø£ Á|üdü+>∑eTT\T #˚j·TT≥,

|üs¡T\≈£î ø£wüºqwüºeTT\T ø£*–+# |üqT\˝À ãT~›ì b˛ì#·TÃ≥. Ç$ ãT~›eT+‘·T&Ó’qyê&ÉT #j·Tsê<äT.

3 XÀ¢ ˆ q #· $<ë´ düyÓ÷ ã+<ÛäT' q #· yê´~Û düyÓ÷ ]|ü⁄' ˆ

q#·-|ü‘· düeT' ùdïVü≤√, q#· <Ó’yê‘·Œs¡+ ã\yéT. ˆˆ

uÛ≤e+ : $<ä ‘√ düe÷qyÓTÆq ã+<ÛäTe⁄, nHês√>∑ eTTq≈£î düe÷qyÓTÆq XÁ‘·Te⁄. dü+‘êqeTTq≈£î düe÷qyÓTÆq

ùdïVæ≤‘·T\T, <Ó’eeTTq≈£î düe÷qyÓTÆq ã\eTT Òe⁄.

4 XÀ¢ ˆ |ü⁄sêD $T‘˚ e q kÕ<ÛäT düs¡«+, q#ê-|æ ø±e´+ qe $T‘· e<ä yéT ˆ

dü+‘·' |üØøå±´q´‘·s¡<é uÛÑ»+‘˚, eT÷&ÛÉ' |üs¡ Á|ü‘· j·TH˚j·T ãT~Δ' ˆˆ

uÛ≤e+ : |ü⁄sê‘·qyÓTÆq~ nì Á|ürB eT+∫~ø±<äT. ø=‘·Ô<äì <˚˙ï <√wüeTT>± |ü]>∑DÏ+#·sê<äT.

|ü+&ç‘·T …’qyês¡T Á|ü‹$wüj·TeTTq÷ >∑TD <√wü |üØø£å >±$+∫ eTØ d”«ø£]kÕÔs¡T. eT+∫

#Ó&É¶ ≤˝À∫+#·ø£ ˇø£s¡T #Ó|æŒq <ëH˚ï $X¯«dæ+#·T≥ eT÷s¡â‘·«eTT.

5 XÀ¢ ˆ n˝≤Œø£ås¡ s¡eTD°j·T+ j·T' ø£<∏äj·T‹ ì•Ã‘·+ dü K\T yê^ï ˆ

ãVüQ e#·q eT\ŒkÕs¡+ j·T' ø£<∏äj·T‹ $Á|ü ≤|” dü' ˆˆ

uÛ≤e+ : ø=~› e÷≥\˝ÀH eTH√Vü≤s¡eTT>± jÓTe&ÉT eTVü‰ $wüj·TeTTqT #Ó|üŒ>∑\&√ yê& >∑<ë yê–ïj·Tq

ã&ÉT≥ø£s¡TΩ&ÉT. n≥T¢>±ø£ n\Œ $wüj·TeTT |ü\T e÷≥\˝À #Ó|æŒ $düT¬>‹Ô+#·Tyê&ÉT. e{Ïº

Áù|\T&ÉT>±&ÉT nì #Ó|üŒã&ÉTqT.

103 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

6 XÀ¢ ˆ |ü⁄düÔπøwüß #· j·÷ $<ë´, |üs¡Vü≤ùdÔ #· j·T<ä›qyéT ˆ

düeTj˚T ‘·T |ü]ÁbÕù|Ô, q kÕ $<ë´ q ‘·<ä›qyéT. ˆˆ

uÛ≤e+ : |ü⁄düÔø£eTT\+<äTqï C≤„qeTT, Ç‘·s¡T\ e<ä› qT+∫q <ÛäqeTT sTT$ düeTj·÷ìøÏ nø£ÿs¡≈£î

sêe⁄.

7 XÀ¢ ˆ j·T<∏ë Ks¡X¯Ã+<äq uÛ≤s¡yêV”≤, uÛ≤s¡dü y˚‘êÔ q ‘·T #·+<äqdü ˆ

@e+ Væ≤ XÊÁkÕÔDÏ ãVüQq´BÛ‘· , #êπsúwüß eT÷&ÛÜ' Ks¡e<ä«Vü≤+‹ ˆˆ

uÛ≤e+ : eT+∫ >∑+<Ûä|ü⁄ ø£f…º\qT yÓ÷dü÷ÔHêï >±&ç<ä≈£î yê{Ï |ü]eTfi¯eTT ‘Ó*j·T<äT >∑<ë. nfÒ¢ jÓTH√ï

XÊÁdüÔeTT\qT #·~$Hê yê{Ï Àì ns¡ú$X‚wüeTT\ HÓs¡T>∑ìyês¡T πøe\+ >±s¡›uÛÑeTT\ e+{Ï yêπs

ne⁄‘·THêïs¡T.

8 XÀ¢ ˆ Ä‘·àe‘Y düs¡« uÛÑ÷‘˚wüß, jÓ÷ Væ≤‘êj·T X¯óuÛ≤j·T #· ˆ

es¡Ô‘˚ dü‘·‘·+ Vü≤èwüº' ÁøÏj·÷ùV≤ćÕ <äj·÷ düàè‘ê ˆˆ

uÛ≤e+ : me«¬s’‘˚ düs¡«Je⁄\qT ‘·qe˝…H˚ #·÷#·Tø=qT#·T, ˝Àø£ Væ≤‘·eTTq≈£L, ˝Àø£ø£˝≤´DeTTq≈£L

j·T‹ï+#·T#·T, dü+‘·è|ü⁄Ô …’ ñ+<äTs√ n{Ïº yê] #·s¡ H˚ ª<äj·Tμ j·Tì XÊÁdüÔeTT\T #Ó|æŒq$.

9 XÀ¢ ˆ nì‘ê´ì X¯ØsêDÏ, $uÛÑy√HÓ’e XÊX¯«‘·' ˆ

ì‘· + düìïVæ≤‘√ eTè‘·T´' ø£s¡Ôy√´ <Ûäs¡à dü+Á>∑Vü≤' ˆˆ

uÛ≤e+ : X¯Øs¡eTT\T nXÊX¯«‘·eTT\T, dü+|ü<ä\T ndæús¡eTT\T. #êe⁄ m\¢|ü&É÷ <ä>∑Zs¡ À bı+∫ ≈£Ls¡TÃH˚

ñ+≥T+~. n+<äT#˚‘· ìs¡+‘·s¡eT÷ <Ûäs¡àeTTH˚ e÷qe⁄&ÉT dü+bÕ~+#·T≈£î+≥T+&Ü*.

10 XÀ¢ ˆ nq _Û<Ûë´ |üs¡ùd«wüß, düs¡« dü‘Ô«wüß kÂVü≤è<ä+ ˆ

ø£s¡àD≤+ |òü\eTd”Ô‹, eTqkÕ Á‹‘·j·T+ #·πs‘Y ˆˆ

uÛ≤e+ : |üs¡T\ kı‘·TÔq+<äT ÄX¯ Ò≈£î+&ÉT≥, düs¡«Je⁄\ j·T+<äT ø£s¡TD, ø£s¡à\≈£î |òü\eTT+&ç rs¡Tqqï

uÛ≤eeTT. á eT÷&ç+{Ïì eTqdüTq+<äT+#·Tø=ì Á|üe]Ô+#· e\j·TTqT.

104$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

|ü<ë´\T

1. düT\uÛÑyÓTÆq Áã‘·T≈£î düTKyÓTÆq >∑eTqeTT

y˚T<Ûä≈£î jÓ÷–+#·T kÕ<ÛäHê\T

eTVü≤˙j·T Hê<äs¡ÙeTj·T J$‘ê\ìï

nqTdüs¡D°j·÷\T j·T+∫‘ê\T

eTTK´ dæ<ëΔ+‘ê\T eT÷]Ô eT‘ê«\TqTï

ìs¡‘·eTT jÓ÷–+#·T ‘√s¡D≤\T

ø£cÕº\T u≤<Ûä\T ø£\ ø±\ eTT+&Ée⁄

Áã‘·Tø£+f… kÕ<∏äø£ u≤<Ûäø± …

eT+∫ #Ó&ÉT\ H=¬ø $<Ûä+>± jÓT+∫ #·÷dæ

˝ÀuÛÑ yÓ÷Vü≤ø±e÷<äT\ ˝ÀqTø±ø£

e÷qdæø£ Á|üXÊ+‘· ‘·*≥ e÷qýÓTÆq

dü]j·T>∑T Áã‘·T≈£î ì\Tbı+<ä kÕ<Ûä eT>∑TqT.

2. Ä˝À#·q\T eT] n_ÛÁbÕj·TeTT\T ≈£L&É

eTqeTTqï #√≥H˚ e÷≥Ty˚j·TT

|ü{Ïº+|ü⁄≥÷Vü≤\T >∑{Ïº ìs¡íj·TeTT\T


>∑eTéTT Ò≈£î+&É >∑{Ïº jÓ÷#·q Òø£


eTqeT~ Mìì eT]ìj·T+Á‹+#·TqT

q~˝À ~–‘˚HÓ ì»eTT ‘Ó*j·TT

eT+∫ #Ó&ÉT\ìï sTT#=Ã≥ eTdü\T #·T+&ÉT

eTìwæ j·TTqï{Ïº #√≥H˚ e÷s¡TŒ\ìï

ÁbÕDT\Tqï#√≥Tq eTØ ÁbÕ|üø±\T

dæús¡|ü⁄ ∫‘·ÔeTT˝Ÿ dæ~Δ+#· dæ<äΔeT>∑TqT.

105 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

3. Ä‘·à C≤„q+_\ j·T∫q yêìøÏ

eTqdüT eX¯eTTq+<äT eTqTq‘·ìøÏ

dü+‘·è|æÔ $T+∫q kÂKéTT Ò<äì

$XÊ«dü eTT+<äì $HÓ&ç yêìÿ

yê+#Û·\ ‘·–ZdüTÔ yêdüÔyê\ |üsTTq

ÁX¯<äΔqT ô|f…º&ç X¯ó<ÛäΔ eT~øÏ

bÕs¡<ä]Ù‘· |üsTTq |ü≥Tºqï yêìøÏ

eTqT>∑&É düTKeTT>∑ eTq>∑\T>∑TqT

ã‘·T≈£î ô|’ j·Te>±Vü≤q u≤>∑qTqï

Ò‘· j·÷X¯*ï ù|sêX¯ Ò|ü≈£îqï

dü+düÿèr dü+Á|ü<ëj·÷\ dü+|ü<äTqï

düTK‘·s¡eTsTTq J$‘·+ düT\uÛÑeT>∑TqT.

4. n‘ê´X¯‘√&ÉqT n‹yê+#Û·\T ø£*–

n&É¶<ës¡T\T Á<=ø£ÿ #Ó&É¶<ä>∑TqT

dü+‘êqeTTq¬ø+‘√ dü+|ü~e«qT e#·TÃ

dü<äTZD≤\qT, H˚s¡TŒ, düs¡› ÒeTT

dæ] dü+|ü<ä\‘√HÓ J$‘·+ kÕ>∑<äT

Ä<Ûë´‹àø£‘· ≈£L&É j·Tedüs¡+ãT

Ä<Ûë´‹àø£ ∫+‘·q ndüVü≤»»eTT>∑ e<äT›

m–®_wüqT˝≤>∑ HÓ+#·e<äT›

dü+|ü<ä\T HÓ\¢ ø±$\ XÊX¯«‘·+ãT

|ü⁄D´ |òü\eTTqT …ø£ÿ‘√ |ü⁄\TeT e\<äT

dü+düÿèr dü+Á|ü<ëj·÷\T dü+düÿ]+∫

uÛ≤s¡rj·T‘· #ê≥TeTT |ü\T‘Ós¡>∑T\

106$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

5. düVü≤qeTT Òì#√ düs¡«eTT b˛e⁄qT

zs¡TŒ‘√H˚ ¬>\Tb˛|æq+‘·

zs¡TŒ‘√qT ‹]– H˚s¡TŒ Á|ü<ä]Ù+∫

|òü*sTT+#·T |òü*‘ê\T e\dæq+‘·

ndüVü≤qeTT e\q Hêy˚X¯eTT e\q

ø£åDeTT˝À qwüº+ãT »s¡T>∑T#ê\

düVü≤qeTT Òì#√ dü+|òüTeTT˝À eT]

ø£*dæ J$+#·T≥ ø£wüºeT>∑TqT

ø£åDÏø£e÷y˚X¯eTTì\ sêø£ådüTì CÒj·TT

~<äT›ø√ Òì ‘·|ü⁄Œ\ |ü<äT› $T>∑T\T

düVü≤q >∑TDeTqsêú\qT »s¡T>∑ <äT

zs¡TŒ H˚s¡TŒ Ò eTqT>∑&É ≈£L‘· $T#·TÃ.

6. eTìwæ ≈£î\eTT Hê~, eT+∫j˚T ≈£î\eè‹Ô

e÷qe‘·« eTHÓ&ÉT eT‘·eTT Hê~

düø£\ »qT\ düTK XÊ+‘·T Ò ø±+ø£å

$X¯«C≤„q CÀ´‹ y˚<äyê´dü

` ‹s¡Tq>∑] »>∑H√àVü≤qsêe⁄ (y˚<äyê´dü X¯‘·ø£+)

7. d”. ‘·*¢ >∑s¡“¤eTT qT+&ç <ÛäqeTT <˚&Óe«&ÉT

yÓ[fl b˛jÓT&çHê&ÉT yÓ+≥sê<äT.

\øå±~Ûø±¬s’q \eDeTqïyÓT ø±ì,

yÓTiT>∑T ã+>±s¡+ãT Á$T+>∑uÀ&ÉT

$‘·Ôe÷s¡®qCÒdæ $i¿ M>∑Tf… >±ì,

≈£L&Éu…{Ïºq kıeTTà >∑T&ÉTe uÀ&ÉT

bı+<äT>± eTiT¬>’q uÛÑ÷$T ˝À|ü\ u…{Ïº

<ëq <Ûäs¡àeTT Òø£ <ë∫ <ë∫

‘˚. ‘·T<ä≈£î <=+>∑\øÏ‘·TÔs√? <√s¡\ø£e⁄H= ?

‘˚HÓ E+{°>∑ *j·Týê ‘Ós¡Tes¡T\≈£î ?

uÛÑ÷wüD $ø±dü! Áo <Ûäs¡à|ü⁄s¡ ìyêdü

<äTwüº dü+Vü‰s¡ ! qs¡dæ+Vü≤ <äT]‘·<ä÷s¡ !

107 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

8. d”. uÛÀ–jÓÆT, Á|ü‹~q ‘ê´–jÓÆT, |ü⁄D´ dü+jÓ÷–jÓÆT, düT»HêqT sê–j·T>∑T#·T

<ë‘·jÓÆT, ãT<Ûä»q Á‘ê‘·jÓÆT, ìœ\ $C≤„‘·jÓÆT, ≈£îX¯\ dü+<Ûë‘· j·T>∑T#·T

BÛs¡T&Ó’, s¡Ds¡+>∑Ms¡T&Ó’, ìs¡à˝≤#ês¡T&Ó’, ìs¡T|üyÓ÷<ës¡T&É>∑T#·T

XÊ+‘·T&Ó’, dü<äeT\ kÕ«+‘·T&Ó’, ø°]Ô ~>∑+‘·T&Ó’, |ü≥Tã\e+‘·T&É>∑T#·T

‘˚. sê»ý˚T\+>∑ >∑\yê&ÉT sêE>±ø£

V”≤qeT‹jÓÆT #·]+#·T yê&˚{Ï sêE?

uÛÑ÷qT‘· $˝≤dü! |”]ƒø±|ü⁄s¡ ìyêdü!

≈£îeTT<äVæ≤‘·ø√{Ï dü+ø±X¯! ≈£î≈£îÿfÒX¯!

` ≈£L∫eT+∫‹eTàø£$ (≈£î≈£îÿ&˚X¯«s¡ X¯‘·ø£+)

9. ‘ê´>∑<ÛäqyÓTà ˝Àø£ X¯óuÛÑ<ä Á|ü<ä uÛÑe´ <ÛäqeTTà, kÕ«s¡ú dü+

‘ê´>∑yÓT XÀuÛÑq Á|ü<ä eTVü≤<Ûä«s¡ <Ûäs¡àeTT, düs¡ ˝Àø£ uÛ≤

>±´>∑eTq Áø£eT+ãT", Áã~∏\÷>∑eT dü+#·j·T düeTà‘·+ãTHÓ’

u≤>=q>∑÷s¡TÃ, <äÁ<ä‹ $uÛ≤Vü≤´‘· ˝§ô|ŒqT e÷eTùV≤X¯«sê!

` yÓTT\>∑s¡ s¡+>±sêe⁄ (Áo ñe÷eTùV≤X¯«s¡ X¯‘·ø£+)

10. eT‘·eTT\ ã<äΔeTT˝Ÿ ≈£î\eTT e÷≥\T e{Ïº$, Ò$T ø£*à dü+

>∑‹j·TTqT ø£èÁ‹eT+ãeì ø£‹Ôì ≈£î‘·TÔø£ qT‘·Ô]+∫ ¬>

*Ã‹qqT e÷≥ ã÷≥ø£eTT, πs&Éì ˇ+≥ì $+‘· HêeTeTT˝Ÿ

yÓ‘·≈£î≥ e{ÏºHê≥ø£yÓT …eTTà, ì»yÓTTàø£ sê>∑ ã+<Ûäy˚T.

` &Üˆˆ <ëX¯s¡~∏.

|ü≥Tº<ä\‘√ j·T‹ï+∫q#√

m{Ïº ø±s¡ eTT HÓ’qqT kÕ~Û+#·e#·TÃ.

108$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

bÕ≥\T

‘·©¢ Hê |ü˝…¢H˚˝≤...!!

‘·©¢, Hê |ü …¢H˚ ≤ .... ˙≈£îqï~ #·]Á‘· #ê˝≤

q˝≤¢ì πs>∑\¢ mÁsêì eT …¢\T ` HÓ‘·TÔs√düT≈£îqï H˚ ≤.... ˆˆ‘·©¢ ˆ

‘·÷s¡T|ü⁄ ~≈£îÿq yÓ÷<äT>∑T yÓTTø£ÿ\¢

~≈£îÿ*ï kÕ~Û+#Ó X¯≈£îÔ*ï ø£Hêïe⁄

ñj·÷´\\÷bÕe⁄ ` »+bÕ\\÷bÕe⁄

ñ<ä e÷\ ñ>∑TZ ãTe«qT ô|{≤ºe⁄

m+&çHê Ä≈£î\ yÓqTï|üPdü\ qT+&ç

Äj·TT<Ûë\T rdæ b˛sê&ÉeTHêïe⁄ ˆˆ‘·©¢ ˆ

|ü&ÉeT{Ï ø=+&É\¢ yê Ò{Ï bı<äT›qT

y˚ …‹Ô #·÷bÕe⁄ ñ<äsTT+#·eTHêïe⁄

nHê´j·TeTqï~ m~]+#·eTHêïe⁄

Hê´j·÷ìï ˙ #˚‘· s¡øÏå+#·eTHêïe⁄

BÛs¡T\ ø£+&É¢\¢ ù|<√\¢ Ç+&É¢\¢

BbÕ\T MT¬s’q #ê\T _&É¶HêïeTT ˆˆ‘·©¢ ˆ

|ü#êÃì ô|’s¡T˝≤¢ yÓ#êÃì HÓ‘·TÔs¡T

#·*¢Hê ˙ø£+{§¢ ø£ ïfi¯ó¢ <ë#êe⁄

‘·&çj·÷] b˛q{Ïº eTs¡ø£*ï #·÷ô|{Ïº

b˛s¡T˝À ‘ê´>±\T ‘=*yÓT≥Tº nHêïe⁄

¬>\TdüTø√eTHêïe⁄ ‘Ó\TdüTø√eTHêïe⁄

ù|<√\¢ sêC≤´ìï kÕ~Û+#·eTHêïe⁄ ˆˆ‘·©¢ ˆ

<˚XÊìï ø±bÕ&Ó ôd’ìø£ _&É¶\

ã‘·T≈£î <Ós¡Te⁄ Òø£ u≤s¡¶sY≈£î |ü+bÕe⁄

n]#˚‘· ô|+#êe⁄ Äj·TT<Ûë*#êÃe⁄

dü]Vü≤<äT› ùde˝§ kÕ–b˛eTHêïe⁄

#Ó≥T¢ mπøÿHê&ÉT ‘·\e+#·ø£Hêïe⁄

ø£qï+<äT≈£L ‘·\e+|ü⁄<˚ø£Hêïe⁄ ˆˆ‘·©¢ ˆ

109 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Ä≈£î|ü#·Ã... #·+<äe÷eT!!

Ä≈£î|ü#êÃ #·+<ëeT qTyÓ« Ò.... qTyÓ« Ò

˙≈£î eT#êÃ @&Ü ÒH˚ Ò<äT Ò.... Ò<äT Ò

ì+–\Tqï #·+<äe÷eTj·T´ #˚‹˝À eTVæ≤eT @eTTqï~

eTqTï\ qT+∫ nqï+ rùd eTVæ≤eT ˙≈£îqï~

nsTTHê ì+– #·Tø£ÿ\˝§¢ yê&ÉT

#ÓeT≥ #·Tø£ÿ\˝§¢ qTe⁄« ˆˆì+–ˆˆ ˆˆÄ≈£î|ü#·Ãˆˆ

yêqø±\eTôd’ eTãT“ ø£|üø=ì eTs¡T>±jÓT C≤_\eTà qe⁄«

yêq˝§¢ es¡<ä §¢ ãTs¡<ä»*¢ ñqï eTqdüTqï C≤_*¢ qTe⁄«

y˚T|òü÷\ kı>∑düT yê&ÉT

e÷>±DÏ ‘˚»düT‡ qTe⁄« ˆˆÄ≈£î|ü#·Ãˆˆ

s√Eø=ø£ÿ s¡+>∑T e÷]b˛‘·T+{≤~ |ü⁄qï$T yÓHÓï\ B|ü+

|üP≥ø=ø£ÿ rs¡T e+– b˛‘·T+{≤~ |ü⁄f…º&ÉT ø£cÕº\ s¡÷|ü+

neTyêdü HÓ\e+ø£ yê&ÉT

ñ|üyêdü HÓ\e+ø£ qTe⁄« ˆˆÄ≈£î|ü#·Ãˆˆ

ø£wüºJe⁄\j·T´ uÛÑ÷$T Äø±XÊ\T kÕ>∑T#˚düTÔHêïs¡T MTs¡T

|òü\eTT #˚‹ø£+<ä≈£îqï Òì ø£s¡à jÓ÷>∑T\j·T´ MTs¡T

ì+– yÓqï|üPdü yê&ÉT

H˚\ yÓqTï|üPdü qTe⁄« ˆˆÄ≈£î|ü#·Ãˆˆ

110$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

e÷‘·èuÛÑ÷$T

|ü⁄&É$T #˚&çj·T≈£î >=|üq eT …¢|üP<ä+&É

b˛\T|ü⁄>∑\ e÷ »qàuÛÑ÷$T uÛ≤s¡‘·<ÛëÁ‹

m+‘· #·ø£ÿì‘·*¢y˚! sêDÏy˚! m\¢ uÛÑ÷eTT\≈£î ˙e⁄

eTTø±ÿs¡T |ü+≥#˚\T $T‹ Òì

s=ø£ÿeTT\T eT÷\TZ ì<ÛäT\T

#·ø£ÿq>∑T |üP<√≥\T ` e÷ ‘·*¢! kÂuÛ≤>∑ e‹ì, ˙e⁄

~≈£îÿ\˙ï yÓ<äøÏHê ` ˙e+{Ï <˚X¯y˚TB! |ü⁄&É$Tô|’

m+‘· #·ø£ÿ{Ï ‘·*¢y˚, sêDÏy˚! jÓT\¢ uÛÑ÷eTT\≈£î.

Ç+‘· #·ø£ÿì #·+Á<äT&É÷! #·Tø£ÿ\÷,

Ç+‘· yÓ#·Ãì dü÷s¡T´&É÷,

ø±s¡T Áø£$Tàq $TqTï\÷ ` ‘=\≈£î Áø=

ø±ÿs¡T yÓTiT|ü⁄+Be\÷!

|ü⁄\T>∑T bÕ≥\ CÀ\\÷, ø£\ø£\ì

|ü⁄\T>∑T˝≤ y˚T˝§ÿ\T|ü⁄\÷ˆˆ m+‘· #·ø£ÿì ...

ˇs¡>∑ã+&çq #˚\≈£î ` –*–+‘·

>∑s¡e⁄ ‘ÓyÓTàs¡ u≤\T&ÉT

|ü⁄\ø£ ¬øs¡{≤\‘√ bı+<äT ` uÛÑs¡‘·øÏår ˆˆˆ m+‘· ....

|üP\T $]dæq re\÷ ` re\T¢

bı<ä$ø=qï ì≈£î+»ãT˝Ÿ

≈£î+» ≈£î+»eTTq uÛÑè+^ ≈£î\eTT …‘ÓÔ&ç |üs¡Te⁄\÷

|üs¡Te⁄ |üs¡Te⁄q bÕ≥\÷ ` k˛q …’

bÕs¡T |üPe⁄+<˚HÓ\÷

‘˚HÓ ≤ìj·T j·Tfi¯ó\ kı≈£îÿ\+<˚ Òe⁄ˆˆ m+‘· #·ø£ÿì....

‘·*¢ _&É¶\ Áù|eT\÷, nø£ÿ#Ó …¢fi¯flø£eTàì e\|ü⁄\÷

#·\¢HÓ’q qsê>∑eT÷ nqï<ä

eTTà\¢ øÏ+¬ø#·≥ >∑\<ä÷!

n+~eTTà #·s¡D j·TT>∑eTT, ‘·*¢s√!

n<äT›ø=+<äTqT ø£qTï˝≤

˙≈£î |ü⁄{Ïºq |ü⁄HÓïeT÷, |òü\sTT+#·T

˙˝Àq \j·TeT+~Hê

m+‘· #·ø£ÿì ‘·*¢y˚, sêDÏy˚, m\¢uÛÑ÷eTT\≈£î ˙e⁄ ˆˆ

111 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

H˚\e÷à....!!

H˚\eTà H˚\eTà H˚\e÷à....

˙≈£î y˚\ y˚\ e+<äHê\e÷à

H˚\eTà H˚\eTà H˚\e÷à... H˚\eTà H˚\eTà H˚\eTà ˆˆH˚\eTàˆˆ

kÕ Ò{Ï yêfi¢≈£î ‘·T*¢+‘ê... kÕ\T kÕ\TøÏ ˙e⁄ u≤*+‘·

>±*˙ ñj·÷´\>∑... ˙{ÏH˚ #·qTu≤\T>∑

¬sø£ÿ\¢ u§ø£ÿ\¢ |üø£ÿ˝≤¢ ... ˙e⁄ düø£ÿ+>∑ #·÷ùde⁄ yÓTTø£ÿ˝≤¢

|üs¡TeyÓTTNÃ ùdqT bı+^... ô|’s¡T ø±|ü⁄ y˚TqT bı+^

|ü+≥ _&É¶\T ã+&ç MT~ ¬øøÏÿq+ø£

|ü–*b˛‘·T+<äeTà ˙ø£qï ø£&ÉT|æ+ø£ ˆˆH˚\eTàˆˆ

‘·*¢ qTe⁄ q$«‘˚ e÷>±DÏ m<ä ‘·\T|ü⁄ ryêe+f… dæ+>∑πsDÏ

‘·qTe⁄H˚ ‘·$« rdæHê... eTqdüTH˚ ‘=*¢#˚dæHê

bı≥º ‹|üŒ˝≤≈£î _&É¶\T ` ˙ bı{≤ºq |ü&ÉT‘·Tqï ‹|üŒ\T

@ s√E ø±s√E ‹]^... q÷πsfi¢ nj·TTwüß ø√Ø

ø£&ÉT|ü⁄\ ‹]π>{Ï _&É¶\ ø=s¡ø£sTT´

‹s¡T>∑T‘·THêïy˚yÓ÷ dü÷s¡T´ì >∑T&ç#·T≥÷º ˆˆH˚\eTàˆˆ

‘Ó’ ≤\T |üPdæ+~ HÓ’\Tq~

˙≈£î ‘·\kÕïqeTsTT´+~ >∑+>±q~

>∑+>∑y˚Tà |üPdæ+<äôVA... bı+<äT>= ôVQj·T+>∑ôVQ

ø=+&É\˝À s¡+>∑T s¡+>∑T |üP\T... >∑+&ÉT ø√sTT˝≤\ HÓ’{Ï+>∑T\T

ø=\TyÓ’q<ë yÓ+&ç ø=+&É.. ˙ <ë] >∑T+&Ó\ ì+&Ü

Çìï ñqï eTìwæ ø£ ïfi¢ s¡ø±Ô\T

ø£qTï\¢ ø£q Òø£ ø£+|æ+∫b˛‘ês¡T ˆˆH˚\eTàˆˆ

e÷ ‘·*¢ì eT{Ïº ã+>±s¡+

n~ e÷qyê[øÏ H=<äT≥ dæ+<Ûä÷s¡+

neTà ˙ nqTsê>∑y˚T... ø£eTà˙ düeTuÛ≤ey˚T

>=b˛Œ\¢ ‘·|ü\T #·÷&Éø£... ˙e⁄ m|ü&ÉT eTy˚Tà&Éu≤j·Tø£

»ìà+∫Hêsê... sêE …’ ù|s=+~sê ìs¡Tù|<ä …’

˙ y=+{Ïô|’ düT‘·T\T ∫‘·T\T >±\TÃ‘·Tqï

˙ e+{Ï ‘·*¢+ø£ <˚e⁄\¢πø Ò<äT ˆˆH˚\eTàˆˆ

112$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

<ëìù|s¡T &É|üsê...

e÷~>∑j·T´\ y˚T<ä qT+&û |ü⁄s¡T&ÉTb˛dü÷≈£îqï~

e÷qyê C≤‘·T\qT m|ü⁄&É÷ ì<äTs¡ Ò|üP‘·TqïB

˙‹ ìj·TeTeTT <ä|üŒ≈£î+&Ü ` U≤´‹>± e]ú …¢ »>∑eTTq

m+∫ #·÷&É>∑ |ü+#·e÷X¯è‹ ` |ü+#Ó»q dü+^‘·eTsT÷´

<ëì ù|πs &É|üsê ` n~ ÁyÓ÷¬> <äs¡Te⁄\ ì|üsê ˆê÷~ˆˆ

Ä~e÷ø±˝≤q m+&É≈£î n&Ée⁄ …H√ï ‘·>∑T\ã&É>±

ø±*q »+‘·Te⁄\ e÷+dü+ ` ø£eTà>± ‹+≥Tqïy˚fi¯

¬øe⁄«eTì Ä ø=+&É>±* ` ø=e⁄« bıs¡\≈£î <ë–q|ü&ÉT

Hê<äyÓTÆ q$«+~ ~X¯ ≤ ` qs¡T\ Jeq<ës¡T\˝§¢

<ëì ù|H˚ &É|üsê ` n~ ÁyÓ÷¬> <äs¡Te⁄\ ì|üsê ˆê÷~ˆˆ

ø±s¡Tø=∫Ãq y˚Tø£ eTs¡ø£\ ` ø£qTï eT÷dæq Ò>∑<ä÷&É\

Ò‘· #·s¡à+ ˇ*∫ ‹qï>∑ ` #˚‘·q‘·«+ #·]‘· sêj·T>∑

HÓ‘·TÔs¡÷ #Ó\¢+‘·Bd” ` ñ|üdüTqï+ bÕ‘·πsdæ

∫+‘· n+ã* e÷wæº ≈£î<äTs¡T ` ∫‹øÏb˛sTTq ã‘·T≈£î ∫Á‘·+


ô|[¢ dü+<ä&ç Àq ` Áù|eT »‘·\T u≤&É÷‘·T+≥B

∫qï ô|<ä›\ _* ∫+<äT Òd” Ä&ÜeT+≥~

n|üŒ–+‘·\T nj˚T´<ëø± ` nìïH˚H˚ q+≥B

ô|[¢ »+≥\ kÕ>∑q+|” ` Ç\T¢ CÒs¡≈£î+≥B


}]˝À @ kÕe⁄¬ø’Hê eTT+<Ó ñ+{≤q+≥B

kÕe⁄dü|ü&ÉT CÒdæ ø±{ÏøÏ ` kÕ>∑q+|üP‘·T+≥~

<ë] bı&Ée⁄q mH=ï $+‘·\T ` <äs¡Te⁄ >∑T+&É ãs¡Te⁄ ~+#·>∑

@&ÉT ô|+<äT≈£î ˝Àø£eT+<äTq ` mes¡T ã‘·T≈£î‘·s¡+≥B


113 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

‘Ó\T>∑T j·TTe≈£î˝≤¢sê !

Ç~ yÓ’≈£î+sƒ¡eTT, y˚+ø£fÒX¯«s¡T&ÉT \

ø°åà X¯ó+&ÉT ø=\T«+&ÉT≥Hé'

Ç~ ¬ø’ ≤düeTT, eT*¢ø±s¡T®qT&ç Ä

πs´ X¯ó+&ÉT #Ó §«+<äT≥Hé'

Ç~ ÁãôVAà]«, düs¡dü«r #·s¡D |ü+

πø C≤‹yÓTÆ jÓTT|ü≥Hé'

Ç~ e÷ Ä+Á<ÛäeTT ˙≈£î |”sƒ¡eTT Á‹X¯

ø°Ô' |üP» ¬>’ ø√>∑<˚'

yêDÏj·T rs¡ yê{Ïø£, uÛÑ

yêìjÓT sêj·T\d”eT, Áo ‘Ó\+

>±DeTT |üPs¡í sê»´s¡eT

>± eTT>∑Ts¡eTà\ eT÷]Ô<ë*Ã, ^

sê«D |ü<ÛäeTTà\H˚ >∑<ä*

e∫Ã‹y˚' »>∑y˚T\T ø=eTàø£Hé

sê» <ä*s¡Œ e÷>∑e‹

s¡+õ\, Ä+Á<ÛäeT' uÛ≤>∑ kÕ+Á<äe÷!

<˚X¯eTT E≥º u…{Ïº ‘·\

~+&ÉT>∑ u…≥Tºø£ ìÁ<äb˛e⁄ Ä

y˚X¯eTT ‘Ó\TZyêì~' Á|ü

y˚X¯eTT ‘·≈£îÿe ø±s¡ HÓ’|ü⁄DÏHé'

@ •Ksê\ yÓ+ã&ç >∑

$T+#·TH=, @ X¯•ô|’ ÁX¯$T+#·TH√'

Äe\ ø£fiËfleTT˝Ÿ e<ä*

nÁuÛÑe⁄ ≥+#·T≥ kÕ«] #˚j·TTH√'

|üs¡eT ø£$‘·« eT+<äT Á|ü‹

114$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

yês¡TqT ã$Tàs¡ b˛‘·sêC…' düT+

<äs¡ ‘·eT >±q eT+<äT Á|ü‹

‘·eTTà&ÉT ‘êH=ø£ ‘ê´>∑sêC…' dü

‘·«s¡ es¡<ëq eT+<äT, Á|ü‹

yê&ÉTqT n#·Ã|ü⁄ uÛÀ»sêCÒ— ˙

&És¡j·T qyê+Á<Ûä eT+<äT Á|ü»

\+<äs¡T sêE ….sê» ‘˚E Ò,

ø£*dæ ñ+fÒ ¬>\T|ü⁄ ø=kÕÔ+

N*b˛‘˚, ≈£L*b˛‘ê+

;ÛeTT&É÷ >=|üŒyê&˚

ns¡T®qT&É÷ >=|üŒyê&˚ `

<äs¡àsêE ≈£L&Ü >=|üŒyê&˚ `

ø£*dæ ñqï|ü⁄&ÉT!

düT+<√|ü düT+<äT\T ø±ø£+&ÉÁsê!

z ‘Ó\T>∑T j·TTe≈£î˝≤¢sê!

$TeTà*ï ÁuÛÑ$T+|ü CÒdüTÔqï s¡+uÛÑ

e{Ïº ej·÷eTTK $wü≈£î+uÛÑ!

` uÀj·T ;ÛeTqï

C≤„qeTT ô|ìï~Û e+{Ï~. Bìì b˛*q eTs=ø£ <ÛäqeTT @B Ò<äT. ˝ÀuÛÑeTT

ˇø£ X¯Á‘·Te⁄. n{Ïº X¯Á‘·Te⁄ e÷qe⁄ìøÏ eTs=ø£{Ï Ò<äT. o\eTT eTqTwüß´ìøÏ

n\+ø±s¡eTT e+{Ï~. dü+‘√wüeTT <ÛäqeTT e+{Ï~. dü+‘√wüeTT

e÷qe⁄ì¬ø+‘√ ã˝≤ìïdüTÔ+~.

115 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ùdïVü≤+

|üPdæq |üPe⁄˝≤¢ sê Ò{Ï eT+#·T˝≤

#·\¢ì ˙&É ≤>∑ ` #Ó*eT\˙&É ≤

‘√&ÉT ˙‘√&ÉTsê ùdïVü≤eT÷

‘˚HÓ ≤ r|æsê H˚düÔeT÷......

1. ∫qïHê&ÉT M<∏äT˝À¢ Ä&ÉT≈£îqï Ä≥˝À¢

∫+‘·ø±j·T\ìï ˙e⁄ sêsTT‘√ì sê\>={Ïº

ø±øÏ m+–˝≤ì˙e⁄ ø=]øÏ |ü+∫ô|&É‘êe⁄

‘Ó*j·Tì uÛ≤eeTTsê ùdïVü≤eT÷

‘·*¢ <ä+Á&ç ø£\T|ü H˚düÔeT÷ ˆˆ|üPdæqˆˆ

2. ã+<ÛäTe⁄\T ã\>±\T ‹+&ç ÒH√fi¯fl≈£î <ä÷s¡+

<˚e⁄fi¯ófl rsêú\T <ÛäqeTT ñH√ïfi¯fl≈£î kı+‘·+

_ø£å>±&ç qT+&ç yÓTT<ä\T \ø£å\THêï&ç<ëø±

n+<ä]øÏ <=]πø{° ùdïVü≤eT÷

Ä‘·à>∑\ Ä\j·TeTTs¡ H˚düÔeT÷ ˆˆ|üPdæqˆˆ

3. ø£cÕº À¢ ñqï|ü⁄&ÉT #˚s¡BùdqT ìqTï

Ä|ü<ä\÷ ñqï|ü⁄&ÉT Ä<äT≈£îH˚qT ìqTï

∫≈£îÿ˝À¢ ˙Áã‘·T≈£î ~≈£îÿ‘√#·ì Hê&ÉT

<ä>∑Zs¡T+f… <ÛÓ’s¡ eTTsê ùdïVü≤eT÷

e<ä›ø=∫Ã z<ës¡TÃsê ùdïVü≤eTT ˆˆ|üPdæqˆˆ

116$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

$C≤„q+‘√H˚ $ø£dæ+#·T »>∑‘·TÔ

$C≤„q+ ‘√H˚ $ø£dæ+#·T »>∑‘·TÔ

|üdæ|æ\¢\ #·<äTy˚ <ëìøÏ $‘·TÔ

Ò>∑<ä÷&É >∑+‘·T\T |üdæ&ç|üP\ø±+‘·T\T

>±* ‘·s¡>∑ |æ\T|ü⁄\T ôd\j˚T{Ï n\\ yÓTs¡T|ü⁄\T

Á|üø£è‹˝À nDTeDTe⁄ |üdæ|æ\¢\ neTàˇ&ç

Ä Áù|eTqT |ü+#ê* |æ\¢\≈£î #·<äTe⁄\ã&ç

1. mø±ÿ\T >∑TDÏ+‘ê\T ∫≈£îÿeTT&ÉT\T>±

>∑Ts¡Te⁄\≈£î bÕkÕ\T ∫+‘· u…‘êÔ\T>±

|üdæ |æ\¢\ eTqdüT˝À >±j·÷ Ò πs–‘˚

uÛ≤$ uÛ≤s¡‹ ÄX¯\ u≤\´$T+¬øø£ÿ&çB.

2. <˚X¯y˚T<Ó’Hê ø±\y˚T<Ó’Hê

#Óù|Œ #·<äTy˚<Ó’Hê u≤\ýÓTTø£ÿfÒ

|üPe⁄ e+{Ï |üdæÁbÕD+ edæyê&çb˛≈£î+&Ü

ø±bÕ&˚ u≤<Ûä ‘· n+<ä]B eTq<ä+<ä]B

3. bÕsƒ¡y˚T bÕ≥>± #·<äTy˚ ˇø£ Ä≥>±

>∑Ts¡Ty˚ $<ë´]úøÏ #·ø£ÿì H˚düÔ+>±

eTqdüTqT eTT]|æùdÔ u≤<ÛäqT eT]|æùdÔ

‘·s¡>∑‹ >∑<äT Ò πs|ü{Ï ‘·s¡>∑‹ ì<ÛäT\T ˆˆ$C≤„qˆˆ

117 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

|ü+&ÉT>∑ s√E

@&ÉT ø√≥¢ |üP\T$]dæ eTT]dæq |ü+&ÉT>∑s√E

$s¡T\ ‘êe⁄ \#·Ã¤s¡ …’ $j·T#·Ãs¡ …’q s√E

HÓ\ u≤\T&ÉT $TqTï\T ~– H˚\≈£î e∫Ãqs√E

ø=eTà˝À¢ ø√sTT\HÓ’ ≈£îVüA ≈£îVüA nqïqT

q<äT\ eT‘·T\T |ü⁄\ø£]+∫ Hê≥´+ #˚dæq s√E

>∑≥T¢ Á‘Ó+∫ düeTTÁ<ë\T ø=>∑*+#·T≈£îqï s√E

Á|üuÛ≤‘· Á|ü<√cÕ\T |üdüT|ü⁄ ≈£î+≈£îeT\T #·*¢q s√E

uÛ≤yê\T s¡+>∑T\ ‘√s¡D≤ …’ <√´Vü≤ eè<äTΔ\ eT<Ûä m–]q s√E

eTeT‘· $XÊ\ e÷qe‘·≈£î ø£s¡÷Œs¡ ˙sê»q $T∫Ãq s√E

ñ*¢bÕs¡ ø±–‘êHÓ’ï }<ë s¡+>∑T |ü⁄\eTTø=ì

ˇø£ ñ»®«\ |ü‘·+>±HÓ’ï nq+‘· ˙*eT˝À $Vü≤]+#êqT

<Ûä]Á‹ ‹]¬>qT #·]Á‘· À ˇø£ ù|J ô|]¬>qT

#Ó’Á‘·+ $]dæq ‘√≥≈£î s¡a+s¡a≤ eTs¡T‘·TÔ e#ÓÃqT

|üP\ >∑T+&Ó\qT Vü‰˝≤Vü≤\ eP]‘ê\T #˚XÊs¡T

yÓHÓï\\T yÓ ≤s¡TÃ#√≥ $wüC≤«\ s¡–˝≤Ãs¡T

$s¡T\T sê* ‘·s¡T\T ≈£L* s¡as¡T\ ˙s¡T C≤]b˛sTT

Jeø±+‘· ˝≤]b˛sTT düT+<äs¡ e+<äs¡ …’‘˚

@ ø=eTà\T #˚] H˚qT @ ^‹ø£ bÕ&É‘êqT

Á|ü|ü+#· $e+∫ |ü+#·eT kÕúsTT HÓ≥T¢ #˚s¡T‘êqT?

¬s+&ÉT jÓTT<ä\T ø£*j·TT e÷≥, ¬s+&ÉT jÓT<ä\T ø£\T|ü⁄ #˚‘·

bÕ<ä*+#·TeTT k˛<äs¡T&Ü #·<ä\+<äTq ˙ #·]Á‘·

sêVüQe⁄ |ü{Ïºq |ü{§ºø£ ôdø£+&ÉT nK+&ÉyÓTÆHê

˝Àø£ u≤+<Ûäe⁄&ÉT ndü Ò Ò≈£î+&Ü b˛‘ê&Ü?

eT÷s¡Tâ&ÉT >∑&çj·÷s¡+˝À eTT\T¢ ø£<ä\ ˙≈£î+fÒ

<Ûäsê>∑eTq eT+‘·{Ï‘√ ‘·\øÏ+<Ó’ b˛‘·T+<ë?

≈£î{Ï ≤‘·Tà\ ≈£L≥$T ø=ø£ Á‘·T{Ïø±\+ »j·TeTTùdÔ

$X¯«düèwæº |ü]D≤eT+ $∫Ã¤qï+ ne⁄‘·T+<ë?

<äqT»˝Àø£ y˚Tø£+>± <ë]q&ÉT¶ ì\TÃ+fÒ

qs¡C≤‹ Á|ükÕúq+ |ü]düe÷|üÔ eTe⁄‘·T+<ë?

` >∑T+≥÷s¡T X‚ùw+Á<äX¯s¡à

118$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

e÷j·TyÓTÆ b˛‘·THêï&Ée÷à

|ü\¢$ : e÷j·TyÓTÆb˛‘·Tqï&Ée÷à

eTìwüqïyê&ÉT z...z...z...

eT#·TÃ¬ø’Hê Ò&ÉT #·÷&É÷

e÷qe‘·«+ e⁄qïyê&É÷

q÷{Ïø√ ø√{Ïø√ ˇø£ÿ&Ó ˇø£ÿ&ÉT

j·÷&Ée⁄qï&√ ø±ì ø£+{ÏøÏ ø£qsê&ÉT ˆê÷j·TyÓTÆ ˆ

#·s¡D+`1: ì\TyÓ‘·TÔkÕ«sêúeTT ˙&É ≤>=düTÔ+fÒ

#Ó&çb˛ø£ @yÓTÆ‘·&Ée÷à

Äràj·T ã+<Ûë\ Áù|eT dü+ã+<Ûë\

~>∑C≤s¡T ‘·Tqï&√j·Te÷à

n$˙‹ ô|qT ÄX¯ n+<Ûäø±s¡eTT˝Àq

∫øÏÿb˛sTT s√E •~∏\eTÚ‘·THêï&ÉT ˆê÷j·TyÓTÆ ˆ

#·s¡D+`2: ≈£îø£ÿqø£ÿ\ <Ó’es¡÷bÕ\T>± ø=*dæ

|ü+~ q+~ì pùdÔ |ü&ç yÓTT≈£îÿ‘·T+{≤&ÉT

NeT\≈£î #·¬øÿs¡ bÕeTT\≈£î bÕ˝Àdæ

Jeø±s¡TDý˚T J$‘·eTT n+{≤&ÉT.

‘√&ÉãT{Ïºq yêfi¢ }s¡e‘·*øÏ HÓ{Ïº

≈£î\eT+≥T Ç\ MT<ä ø£\Vü‰\ –]^dæ ˆê÷j·TyÓTÆ ˆ

#·s¡D+`3: Ä<Ûë´‹àø£‘· ø£qï ns¡úyÓT ‘Ó*j·Tø£

Ä+<ÛäT&Ó’ b˛‘·Tqï&Ée÷à

Væ≤+<äT eTTdæ¢+ Áø°düTÔ dæ≈£îÿbÕØÙq+≥÷

‘·qqT ‘ê eT]#ÓH√j·TeTà

eT‘·eTT ˝Àø£Væ≤‘·eTT nqïe÷{≤ eT]∫

eT‘· |òüTs¡D\ eT<Ûä eTìwæ ø£qTeTs¡T>ö‘·T ˆê÷j·TyÓTÆ ˆ

#·s¡D+`4: Çs¡yÓ’ ◊<äT ô|’dü\ >∑s¡T e‘·TÔ\T>±©Ã

ns¡yÓ’ ◊<äT ø√≥¢ es¡eTT\&ÉT>∑÷‘ê&ÉT

<Ó’yê\ ù|s¡T‘√ #·+<ë\¬ø’ <ä+<ä

uÛÑøÏÔ eTTdüT>∑÷ ‘=&ç– uÛÑ Ò bò E u…&É‘ê&ÉT

eTTøÏÔ ù|sê qs¡T&ÉT s¡øÏÔ À sê»j·T´

sêø±dæ s¡÷bÕq s¡+õ\T¢‘·THêï&ÉT. ˆê÷j·TyÓTÆ ˆ

119 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

#·s¡D+`5: nedüsê\≈£î eTìwæ düèwæº+∫q s¡÷bÕsTT

#·T≥÷º ~s¡T>∑÷‘·Tqï&Ée÷à

s¡÷bÕsTT ø=s¡≈£î @ bÕbÕì¬ø’‘˚$T

ˇ&ç>∑{Ïº q~>√ #·÷&Ée÷à

ø√{Ï $<ä \T ≈£L{Ï ø√düeTqï~ uÀsTT

ø√≥¢≈£L |üs¡T¬>‘êÔ ø√]ø£\T #Ó\πs– ˆê÷j·TyÓTÆ ˆ

#·s¡D+`6: ø£+&É¢ bıs¡\>∑$Tà ø±eTeTT‘√ }πs–

yÓøÏ* #˚wüº\ ‘√{Ï y˚~ÛdüTÔ e⁄Hêï&ÉT

ø£qï yêfi¢≈£î s√E ø£ ï …¢ $T–*+∫

øö– … dü«s¡ZeTì ø£\\T >∑+≥THêï&ÉT

Nø£f…Æ‘Ó #ê\T ∫‘·TÔ>± ‘êπ>dæ

yê$ es¡dü\T ø±düÔ eTs¡∫ b˛‘·÷ qs¡T&ÉT ˆê÷j·TyÓTÆ ˆ

#·s¡D+`7: bÕØº dæ<ë›+‘ê\ |üs¡>∑D≤˝≤

>=&Ée˝Àq |ü&ç #·düTÔqï&Ée÷à

Ä~Û|ü‘· |ü⁄ b˛s¡T n\»&Ó ∫s¡THêeT

n+≥T C…’ø=&ÉT‘·Tqï&Ée÷à

sê»ø°j·÷\˝À¢ sê≥T <˚* ‘·T<ä≈£î

e÷qe‘ê $\Te*ï eT+≥ >∑\T|ü⁄≈£î+≥ ˆê÷j·TyÓTÆ ˆ

#·s¡D+`8: ÇqT|ü ¬sø£ÿ\ &˚>∑ $dæ]Hê |ü+C≤≈£î

ø√&ç|æ …Ì¢ ∫øÏÿ ø=≥Tº ≈£î+≥THêï&ÉT

ñ{ÏºøÏ dü«sêZì ø£+<ä ≈£î+&É>∑ ‘·T<ä≈£î

ndæÔ |ü+»s¡eTsTT´ n>∑T |æ+#·eTHêï&ÉT

ø£~ … $X¯«+ ‘·Hê ø£qTdüqï˝À q&ÉTyê

ø£qTu§eTà …>∑πsdæ ø±\>∑eTq+ ˝ÀHê ˆê÷j·TyÓTÆ ˆ

` &Üˆˆ n+<ÓÁo

120$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ø£<∏ä\T

1. kÕVü≤dü+‘√ düeTTqï‘· kÕúq+

Ç~ eTq<˚X¯+˝À »]–q z ì»yÓTÆq kÕVü≤dü>±<∏ä! y˚T»sY k˛eTHê<∏é X¯s¡à uÛ≤s¡‘·ôd’q´+˝À ñ

qï‘ê~Ûø±]>± |üì#˚ùdyês¡T. eTq <˚XÊìøÏ kÕ«‘·+Á‘·´+ e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘·, 1947 nø√ºãs¡T 22q

»eTTàø±oàsYô|’ ø=+<äs¡T Ä≥$≈£î\T <äTsêÁø£eTD≈£î bÕ\Œ&˚Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡T. Hê\T>∑T s√E\ ‘·s¡Tyê‘·

»eT÷àø±oàsY sêÁwüº+. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝ÀøÏ $©qyÓTÆ+~. <ë+‘√ Ä eTs¡Tdü{Ï s√CÒ uÛ≤s¡‘·ôd’q´+ Áoq>∑sY ÀøÏ

VüA{≤VüQ{Ïq Á|üy˚•+∫, X¯Á‘·Tôd’Hê´ìï q>∑s¡ •yês¡T˝ÀH˚ n&É¶–+∫+~.

Ä düeTj·T+˝À y˚T»sY kÕeTHê<∏é nø£ÿ&ç ôd’ìø£ $uÛ≤>±ìøÏ ø£e÷+&ÉsY>± ñHêïs¡T. Ä $uÛ≤>±ìøÏ

Áoq>∑sY •yês¡T˝À X¯Á‘·Te⁄\‘√ b˛sê&ÉeTH˚ Ä<˚XÊ\T e#êÃsTT. nsTT‘˚ ø=ìï s√E\ eTT+<˚ Vü‰ø°

Ä&ÉT‘·T+&É>±, y˚T»sY k˛eTHê<∏é #˚‹øÏ >±j·TyÓTÆ meTTø£\T ∫{≤¢sTT. <ë+‘√ #˚‹ø£≥Tº ≈£L&Ü $|üŒ Ò<äT—

yÓ’<äT´\T ø=ìïs√E\T $ÁXÊ+‹ rdüTø=eTàì dü\Vü‰ Ç#êÃs¡T. ø±ì y˚T»sY X¯s¡à m˝≤¬>’Hê j·TT<äΔuÛÑ÷$TøÏ

yÓfi≤fl*‡+<˚qì |ü≥Tºã{≤ºs¡T. μX¯Á‘·Te⁄, Hê e÷‘·èuÛÑ÷$Tô|’ <ë&ç #˚XÊ&ÉT. s¡ø£å+#·Tø√e\dæq u≤<Ûä ‘·, Hêô|’

ñ+~. Hê ôd’ì≈£î\≈£î Hê e÷s¡Z<äs¡Ùø£‘·«+ nedüs¡+. Ç˝≤+{Ï ø£]ƒqdüeTj·T+˝À, H˚qT $ÁXÊ+‹ m˝≤

rdüTø√>∑\qT? n+≥÷ y˚T»sY X¯s¡à eTT+<äT≈£î ø£~˝≤s¡T.

ªqe+ãs¡T 3, 1947q Áoq>∑sY À ñ‘·Ôs¡ ~X¯ qT+∫ X¯Á‘·Tôd’q´+ @yÓTÆHê <ë&ç #˚j·TqT+<ë?

|ü]o*+#·eTì y˚T»sY X¯s¡à ãè+<ëìøÏ Ä<˚XÊ\T n+<ësTT. <ë+‘√ ø±oàsY ˝Àj·T˝Àì u≤>±›yéT nH˚

ÁbÕ+‘·+˝À y˚T»sY X¯s¡à ôd’ìø£ãè+<ä+ Á|ü‹|òüT≥q≈£î dæ<äΔyÓTÆ ñ+~.

ø=+‘· düeTj·÷ìøÏ ô|<ä›dü+K´˝À XÁ‘·TeT÷ø£ yT»sY Xs¡à ãè+<ä+ô|’ $s¡T#·T≈£î|ü&ç+~. dü+U≤´ã\+˝ÀH

ø±≈£î+&Ü, Äj·TT<ÛäkÕeTs¡ú +˝À ≈£L&Ü ‘·eT X¯øÏÔ m≈£îÿe>± ñ+&É≥+‘√, eT÷&ÉTyÓ’|ü⁄\ qT+∫ y˚T»sY

ãè+<ëìï X¯Á‘·Te⁄\ eT÷ø£ #·T≥TºeTT{≤ºs¡T. Ä <ë&ç À eTq ôd’ì≈£î˝À\ ø=+<äs¡T Ms¡eTs¡D+ bı+<ës¡T—

eT]ø=+<äs¡T rÁe+>± >±j·T|ü&Ü¶s¡T. y˚T»sY X¯s¡à |ü]dæú‹ rÁe‘·qT |üdæ>∑{≤ºs¡T. X¯Á‘·TeT÷ø£ì <˚X¯+˝ÀøÏ

n&ÉT>∑Tô|≥º≈£î+&Ü Ä|ü>∑*π> πø ˇø£ÿ neø±X¯+ ‘·eT ãè+<ëìøÏ ñ+<äì ns¡úyÓTÆ+~. ˇø£y˚fi¯ yêfi¯flqT

Çø£ÿ&É n&ÉT¶ø=qø£ b˛‘˚, H˚s¡T>± yêfi¯ófl Áoq>∑sY ÀøÏ Á|üy˚•+∫ <ë&çøÏ bÕ\Œ&É‘ês¡T. ìsêj·TT<ÛäT …’q q>∑s¡

bÂs¡T\ô|’ $s¡T#·T≈£î|ü&É‘ês¡T. yêfi¯flqT s¡øÏå+#ê*‡q u≤<Ûä ‘· ‘·eTô|’ ñ+~. Áoq>∑sY $e÷HêÁX¯j·T+ ≈£L&Ü

<ä÷s¡+ ø±e≥+‘√, uÛ≤s¡‘·<˚X¯ Á|ü<ÛëquÛÑ÷uÛ≤>∑+ qT+∫ ø±oàsYøÏ eTq yêj·TT ùde #˚s¡Tø√e{≤ìøÏ #ê˝≤

düeTj·T+ |ü&ÉT‘·T+~. Ç<ä+‘ê Ä˝À∫+∫ yT»sY Xs¡à #êy√, πsy√ nqTø=ì XÁ‘·Te⁄\‘√ ‘·\|ü&ÉT‘·THêï&ÉT.

m{Ïº |ü]dæú‘·T˝À¢q÷ y˚T»sY X¯s¡à ãè+<äy˚T, X¯Á‘·TdüeT÷Vü‰ìï n&É¶–+#ê*.

y˚T»sY X¯s¡à ‘·q ôd’ìø£ãè+<ëìï mH√ï $uÛ≤>±\T>± $uÛÑõ+#ês¡T. nìï yÓ’|ü⁄\ qT+∫ X¯Á‘·Te⁄\qT

m<äTs=ÿH˚+<äT≈£î dü+dæ<äTΔ\qT #˚XÊs¡T. m˝≤+{Ï ;Û‹øÏ ‘ê$e«≈£î+&Ü y˚T»sY X¯s¡à ‘·q ãè+<ä+ $düÔ]+∫q

nìï $uÛ≤>±\≈£î yÓfi¯ó‘·÷ yêfi¯fl≈£î Ä<˚XÊ*dü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. ª$TÁ‘·T˝≤sê! ˇø£ X¯Á‘·Te⁄qT ≈£L&Ü eTT+<äT≈£î

121 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

yÓfifl˙j·T≈£L&É<äT. yêfiflqT m<äTs√ÿ+&ç! MTs¡T kÕVü≤düe+‘·T …’q ôd’ì≈£î\T. e÷‘·èuÛÑ÷$T ø√dü+ b˛sê&ÉT<ë+.μ

n+≥÷ X¯s¡à ñ‘Ô» |üs¡Tdü÷ÔH˚ ñHêïs¡T.

ˇø£ ÁbÕ+‘·+ qT+∫ Ç+ø√ ÁbÕ+‘êìøÏ yÓfi‚fl Áø£eT+˝À yT»sYXs¡à, XÁ‘·Te⁄\ ø±\TŒ\≈£î >±j·T|ü&ÉT‘·÷H

ñHêïs¡T. nsTTHê yÓTTø£ÿy√ì <ÛÓ’s¡ +‘√ nìï yÓ’|ü⁄\≈£î |üs¡T>∑T\T rdü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. ‘·q HÓ’|ü⁄D´+‘√

XÁ‘·Te⁄\ô|’ m<äTs¡T<ë&ÉT\T ø=qkÕ–+|ü#dü÷ÔH ñHêïs¡T. ô|<ä›dü+K´˝À ñqï XÁ‘·Tôd’Hê´ìï m<äTs¡TÿH+<äT≈£î

yêj·TTùdq nedüs¡+ ‘·|üŒ<äì y˚T»sYX¯s¡à≈£î ns¡úyÓTÆ+~. <ë+‘√ yÓ+≥H˚ X¯Á‘·Te⁄\≈£î m<äTs¡T|ü&É‘êqqï

;Û‹ ≈£L&Ü Ò≈£î+&Ü, $XÊ\yÓTÆ<ëq+ ˝ÀøÏe∫Ã, uÛ≤s¡‘·yêj·TTùdq≈£î ø=ìï dü+πø‘ê\qT #·÷|ü⁄‘·÷,

X¯Á‘·Tùdq ñqï ÁbÕ+‘ê\ C≤&ÉqT ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT.

ø=+‘· ùd|ü{ÏøÏ y˚T»sYX¯s¡à≈£î ‘·q yÓTwæHé>∑Hé Á|üuÛ≤e+ X¯Á‘·Te⁄\ô|’ n+‘· Á|üuÛ≤yêìï #·÷|ü≥+

Ò<äì ‘Ó*dæ, Á|ü‘êé÷ïj·T+ ø√dü+ |üs¡T>∑T\T rXÊs¡T. zyÓ’|ü⁄ >±j·T|ü&ç ø£≥Tºø£{Ïº #˚‹‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷H˚

eTs√ yÓTwæHé>∑Hé‘√ ø±\TŒ\T »]ù| Á|üj·T‘·ï+ #˚dü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. ø=ìï>∑+≥\ rÁe Á|ü‹|òüT≥q nq+‘·s¡+

X¯Á‘·Tùdq ‘·eT≈£î <ä>∑Zs¡e⁄‘·T+<äì y˚T»sYX¯s¡à≈£î ns¡úyÓTÆb˛sTT+~. yÓ+≥H˚ |ü]dæú‹ì πs&çjÓ÷˝À ñ

qï‘ê~Ûø±s¡T\≈£î ‘Ó*j·T#˚XÊs¡T.

ªXÁ‘·Te⁄\T ‘·eT≈£î j·÷uÛ…’ >∑C≤\ <ä÷s¡+˝ÀH ñHêïs¡T. eTq ôd’ìø£ã\+ ≈£L&Ü #ê˝≤ ‘·≈£îÿyÓ’b˛sTT+~.

ÁbÕD≤\≈£î ‘Ó–+∫ b˛sê&ÉT‘·÷ ñHêï+. nsTTHê ˇø£ÿ n&ÉT>∑T≈£L&Ü yÓqøÏÿ ‘·π>Z Á|üdüπøÔ Ò<äT. ÄK] ãT …¢{Ÿ

es¡≈£î, ∫e] XÊ«dü es¡≈£L e÷ XÊj·TX≈£îÔ ≤ b˛sê&ÉT‘·÷H ñ+{≤+μ n+≥÷ düe÷#êsêìï ôV≤&éø±«s¡ºsY‡≈£î

‘Ó*j·TCÒXÊs¡T y˚T»sYX¯s¡à.

á düe÷#ês¡+ Ç∫Ãq yÓ+≥H˚ ‹]– Ä Äj·Tq eT∞fl ø±\TŒ\≈£î ñ|üÁø£$T+#ê&ÉT. ø±ì ø=ìï

ø£åD≤˝À¢H˚ X¯Á‘·Te⁄\ ‘·TbòÕøÏ >∑T+&ÉT¢ y˚T»sYX¯s¡àô|’ es¡+˝≤ ≈£î]XÊsTT. |üø£ÿH˚ ô|<ä› $k˛Œ¤≥q+ y˚T»sY

k˛eTHê<∏é X¯s¡àqT $>∑‘·Je⁄&çì #˚XÊsTT— <ë+‘√ yês¡T neTs¡Ms¡T&Éj·÷´s¡T.

‘·eT Hêj·T≈£î&ÉT ˇ]–b˛sTTHê, Äj·Tq nqTj·÷j·TT\T b˛sê&ÉT‘·÷H˚ ñHêïs¡T. ∫es¡≈£î <ë<ë|ü⁄

n+<äs¡÷, ndüTe⁄\T u≤dæ, neTs¡T\j·÷´s¡T. X¯Á‘·Tôd’q´+ dü+K´˝À m≈£îÿe>± ñ+&É≥+‘√ y˚T»sYX¯s¡à

ãè+<ëìï m<äTs√ÿ>∑*>±s¡T. ø±ì y˚T»sYX¯s¡à ãè+<ä+ rÁe Á|ü‹|òüT≥q e\¢ X¯Á‘·Tôd’q´ ø±oàsY uÛÑ÷uÛ≤>∑+˝ÀøÏ

n&ÉT>∑T ô|≥º≥+ <ë<ë|ü⁄ Äs¡T >∑+≥\T Ä\dü yÓTÆ+~— nìï >∑+≥\bÕ≥T y˚T»sYX¯s¡à ôd’ìø£düuÛÑT´\T

Ms√∫‘·+>± X¯Á‘·Te⁄\qT ì\Te]+#·>∑*>±s¡T. |òü*‘·+>± uÛ≤s¡‘·ôd’q´+ nÁ|üeT‘·ÔyÓTÆ, j·TT<äΔkÕeTÁ–ì

dü+dæ<äΔ+ #˚düTø√>∑*–+~. nq+‘·s¡+ düeTs¡ú+>± X¯Á‘·Te⁄\qT eT{Ïº>∑]|æ+#·>∑*–+~. Áoq>∑sY qT+∫

Ä≥$ø£ X¯Á‘·TeT÷ø£qT ‹s¡T>∑TeTTK+ |ü{Ïº+#·>∑*–+~.

Ç+‘· À ÁosêyéT @<√ #Ó|üŒuÀ‘·T+&É>±, XÊýéT n&ÉT¶ø=ì ªø£<∏ä Çø£ÿ&ç‘√ nsTTb˛ Ò<äT. y˚T»sY

k˛eTHê<∏éX¯s¡à Ms√∫‘· ˙j·Tø£‘·« |ü{ÏeT≈£î, ‘ê´>±ìøÏ eTs¡D≤+‘·s¡+ uÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘·«+ Á|ü‹cÕ˜‘·àø£yÓTÆq

ª|üs¡eTMs¡#·Áø£μ |ü⁄s¡kÕÿsêìï Á|üø£{Ï+∫+~. á |ü⁄s¡kÕÿsêìï Á|üuÛÑT‘·«+ Á|üy˚X¯ô|{≤ºø£, Á|üÁ|ü<∏äeT Á>∑V”≤‘·

y˚T»sY k˛eTHê<∏éX¯s¡à ø±e≥+ $X‚wü+. á |ü⁄s¡kÕÿsêìï yê] ‘·s¡|ü⁄q mes¡T n+<äT≈£îHêïs√ ‘Ó\TkÕ?

y˚T»sY X¯s¡à ‘·+Á&ç y˚T»sY »qs¡ Ÿ neTsYHê<∏éX¯s¡à.

122$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

2. n‹ô|<ä› n|ü |ü‘·Á+

;ÛeTj·T´ \uÀ~uÀeTHêï&ÉT ` ‘·q |üHêï>∑+ |òü*+#·ø£ b˛e&Éy˚T ø±ø£ &ÉãT“≈£L&Ü b˛sTTq+<äT≈£î

‘·\e+#·T≈£îì düuÛÑ À+∫ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. Á|ü»\T sêeTqï rs¡TŒHÓ+‘√ bı–&Üs¡T. ªªHê´j·T<e‘ ~–e∫Ã+~μμ

nì |ü\T$<Ûë\ Á|üX¯+dæ+#ês¡T. sêeTj·T´, n‘·ì ùdïVæ≤‘·T&É÷ eTsê´<äsêeTqï≈£î ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó\T|ü⁄≈£îì

ôd\e⁄ rdüT≈£îHêïs¡T.

Äy˚fi¯ eTsê´<äsêeTqï Hê´j·TdüuÛÑ À ñ+&É>± ` sTT<ä›s¡T eTqTwüß\T ‘·>∑e⁄ rs¡ÃeTì e#êÃs¡T.

ªª$wüj·T+ #Ó|üŒ+&ç nHêï&ÉT sêeTqï yê]<ä›]˝Àq÷ ˇø£] y˚|ü⁄ #·÷dü÷Ô.n‘·qT ¬s+&√yê&çì y˚*‘√

#·÷|ædü÷Ô μμ nj·÷´! H˚qT Ç‘·ìøÏ ø=Hêïfi¯fl øÏ+<ä≥ ◊<äTe+<ä\ es¡Vü‰\T n|æŒ#êÃqTμμ nHêï&ÉT.

ªªn|ü|üÁ‘·+ sêsTT+#·T≈£îHêïyê?μμ

sêsTT+#·T≈£îHêïqTμμ. ªª@B #·÷|æ+#·y˚+?μμ n&ç>±&ÉT sêeTqï?.

ªª˝Ò<äTμμ

@eTsTT+~? b˛sTT+<ë?

ªªb˛e&É+ø±<äTμμ

eTπs$T{Ï?μμ

Ç‘·qT u≤ø° ‘πsÃkÕÔqT, |üÁ‘·+ rdüT≈£îsê. nHêï&ÉT H˚qT n|ü⁄Œ edü÷\e⁄‘·÷+<äqï Äq+<ä+˝À

|üÁ‘·+ rdæø=ì yÓfi≤flqT. Ç‘·qT <ëìì #·÷düTÔqï≥Tº q{Ïdü÷Ô ˝≤>∑Tø=ì ∫+|æy˚dæ ` H˚qT πøMT u≤ø°

ÒqT bò ! nì qqTï ¬>+fÒyê&ÉT.μμ nì #ÓbÕŒ&ÉT.

sêeTqï qTy˚«+ #ÓãT‘êeqï≥T¢ ¬s+&√ yê&çy˚|ü⁄ #·÷XÊ&ÉT.

ªªsêeTqï>±s¡÷! Ç‘·qT #Ó|æŒq<ä+‘ê nã<äΔ+ ãTTDeT÷ #Ój·T´ Ò<äT, |üÁ‘·eT÷ ∫+|ü Ò<äT. Ç‘·qT

#Óù|Œ<ä+‘êμμ nHêï&ÉT.

Ç<ä›]˝À mes¡T ì»+ #ÓãT‘·THêïs√ Á>∑Væ≤+#·&ÜìøÏ n|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT @ Ä<Ûësê\÷ ø£ì|æ+#·ø£ μμ

Ç|üŒ{ÏøÏ MTs¡T sTTfi¯fl≈£î yÓfi¯fl+&ç. e#˚Ãyês¡+ s¡+&ç. n|ü&ÉT rs¡TŒ #ÓãT‘êqT.μμ nì yê[fl<ä›]˙

|ü+|æ+#XÊ&ÉT eTsê´<äsêeTqï ‘·s¡Tyê‘· >∑÷&ÛÉ#ês¡T\ì Ä Á>±e÷ìøÏ |ü+|æ Ä sTT<ä›] >∑T]+N M\sTTqìï

$esê\T ùdø£]+#·T≈£îs¡eTàHêï&ÉT.

yêfi¯ófl Ä sTT<ä›] >∑T]+∫ Ä eP]˝À Äsê\T rdæø=#êÃs¡T. ªªãTTD<ë‘· eT+∫yê&˚ nì ‘Ó*dæ+~.

n‘·qT bı<äT|ü] ≈£L&Ü. nedüs¡eTqï yê]øÏ ‘·q<ä>∑Zs¡T+&Ü Òø±ì n|æŒkÕÔ&É≥. Çø£ s¡TD+ rdüT≈£îqïyê&ÉT

123 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

yÓ÷dü>±&É≥. m<äT{Ï yê] kıeTTàø±X¯|ü&˚ ‘·‘·«eT≥. M …’‘˚ yÓ÷dü+ #˚ùd s¡ø£eT≥. düT\uÛÑ+>± &ÉãT“

edüTÔ+<ä+fÒ m+‘·{Ï ˙#êìø£sTTHê ~>∑C≤s¡T‘ê&É≥`μμ nì #ÓbÕŒs¡T.

<√wæ mes√ ‘˚*qfÒ¢. ø±ø£b˛‘˚ H˚s¡+ ìs¡÷|æ+#·>∑\>±\ì nqT≈£îHêï&ÉT sêeTqï. rÁe+>±

Ä˝À∫+#ê&ÉT. n‘·ìø=ø£ ñbÕj·T+ düTŒ¤]+∫+~. ãTTD<ë‘·øÏ s¡Vü≤dü +>± ø£ãTs¡+|æ ‘·qe<ä›≈£î s¡|æŒ+#ê&ÉT.

ªªqTe⁄« ãTTD$T#êÃqHêïe⁄. n‘·qT ãTTD+ rdüT≈£îHêï&ÉHêïe⁄. ãTTD|üÁ‘·+ sêXÊ&ÉHêïe⁄. eT] Ä

ãTTD|üÁ‘·+ m+‘· bı&Ée⁄+≥T+~?μμ n&ç>±&ÉT sêeTqï. n‘·qT ‘Ó\¢uÀsTT`μμ Ç<+ Á|üXïu≤ã÷! ãTTD|üÁ‘·+

m+‘· bı&Ée⁄+≥T+~? Äs¡T n+>∑Tfi≤\T+≥T+~. n+‘˚ø£<ë?μμ nHêï&ÉT.

ªH˚qT Ç<˚ Á|üX¯ï ìqTï n‘·ì eTT+<ä&ÉT>∑T‘êqT $#ês¡D düeTj·T+˝À qTe⁄« ãTTD|üÁ‘·+ bı&Ée⁄

Äs¡T+>∑Tfi≤\T nì #Ó|üŒ≈£î.μ eT¬s+‘·ì #Ó|üŒeT+{≤s¡÷?μμ ÄX¯Ãs¡ +>± #·÷XÊ&É‘·qT sêeTqïy˚|ü⁄.

ªªÄs¡&ÉT>∑\ì #Ó|ü⁄Œ,μμ nHêï&ÉT sêeTqï.

ªªÄs¡&ÉT>∑T˝≤! Äs¡&ÉT>∑T\ ãTTD|üÁ‘·eTT+&É< mø£ÿ&Ü ≈£L&Ü..μμ ÄXÃs¡ b˛j·÷&É‘·qT. ªªñ+&É<äTø£qTø£H

#Ó|üŒeTq&É+. ˙≈£î Hê´j·T+ »s¡>±\+fÒ n˝≤π> #Ó|ü⁄Œ.μμ

ªªdüπsμμ nHêï&É‘·qT ôd\e⁄ rdüT≈£î+≥÷..

rs¡TŒ s√E e∫Ã+~. eTT+<äT>± $#ês¡D ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT eTsê´<äsêeTqï ªªqTe⁄« n‘·ì #˚‘·

sêsTT+#·T≈£îqï ãTTD|üÁ‘·+ m+‘· bı&Ée⁄+≥T+B?μμ n&ç>±&ÉT sêeTqï. ªªÄs¡T n&ÉT>∑T\T u≤ã÷`μμ

nHêï&É‘·qT. ¬s+&√yê&ÉT Ä »yêãTøÏ qyê«|ü⁄ø√ Òø£ b˛j·÷&ÉT.μμ Äs¡T&ÉT>∑T\ ãTTD|üÁ‘·e÷! ◊‘˚ Hêø£dü Ò

dü+ã+<Ûä+ Ò<äT. H˚qT∫+|æ+~ Äs¡T n+>∑Tfi≤\ ãTTD|üÁ‘·+ e÷Á‘·y˚T. Ä Äs¡T n&ÉT>∑T\ ãTTD|üÁ‘·+

>∑T]+∫ HêπøMT ‘Ó*j·T<äT.μμ nHêï&ÉT. yÓ+≥H˚ eTsê´<äsêeTqï qyê«&ÉT. ªª◊‘˚ Äs¡T n+>∑Tfi≤\ ãTTD

|üÁ‘·+ Á|üø±s¡+ eTT+<äT n|ü⁄Œ r¬sÃsTT. Äs¡T n&É>∑T\ s¡TD|üÁ‘·+ >∑T]+∫ ‘·s¡yê‘· #·÷<ë›+.μμ nHêï&ÉT.

n|üŒ{Ïø± yÓ÷dü>±&çøÏ ‘·q bıs¡bÕ≥÷, ‘=+<äs¡bÕ≥÷ ‘Ó*dæ e#êÃsTT. ø±ì #Ój·T´>∑*π><˚eTT+~?

‘·q H√{Ï‘√H˚ |üÁ‘·+ ∫+bÕqì ˇù|ŒdüT≈£îHêï&ÉT>±? >∑‘· +‘·s¡+ Òø£. u≤ø° #Ó*¢+∫. <äT'œdü÷Ô n‘·qT

nø£ÿ&çqT+∫ ìÁwüÿ$T+#ê&ÉT.

ãTTD<ë‘· sêeTqïøÏ ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó\T|ü⁄≈£îHêï&ÉT. düuÛÑ Àì Á|ü»\T eTsê´<äsêeTqï ‘Ó*$‘˚≥\ì

eTs√ e÷s¡_Ûq+~+#ês¡T.

124$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

3. $<ë ]ú $<Ûj·T‘·

ˇø±H=ø£ ø±\+˝À eT>∑<Ûä nH˚ sê»´+˝À <ÍeTT´&ÉT nH˚ ˇø£ >=|üŒ eTVü≤]¸ ñ+&˚yês¡T. yês¡T

dü+düÿè‘· yê´ø£s¡D+‘√ bÕ≥T ‘·s¡ÿ, >∑DÏ‘· XÊÁkÕÔ À¢ eTVü‰$<ë«+düT\T. Ä sê»´+˝Àì <ä÷s¡<ä÷s¡

ÁbÕ+‘ê\ qT+∫ ≈£L&Ü e∫Ã m+‘√ eT+~ •wüß´\T Äj·Tq <ä>∑Zs¡ $<ä qT nuÛÑ dæ+#˚yês¡T. bÕ≥©|ü⁄Á‘·

Äj·Tq <ä>∑Zs¡ $<ä qT nuÛÑ dæ+#˚yês¡T. bÕ≥©|ü⁄Á‘· q>∑s¡ •yês¡T˝Àì Á>±eT+˝À Ä eTVü≤]¸ >∑Ts¡T≈£î\+

ñ+&˚~. >∑Ts¡T≈£î\ $<ë´s¡Tú\≈£î uÛÀ»q edü‹˝À @&Ü<ä+‘ê m˝≤+{Ï Çã“+~ ñ+&É≈£î+&Ü, <ÍeTT´&ÉT

ÄÁX¯eT düMT|ü+˝À e]b˛˝≤ìï ≈£L&Ü kÕπ>#˚sTT+#˚yês¡T.

Ä eTVü≤]¸ Á|æj·T•wüß´&˚ Äs¡TDÏ. n‹∫qï ej·TdüT˝ÀH˚ >∑Ts¡T≈£î\+˝À #˚], nq‹ø±\+˝ÀH˚ ‘·q

Á|ües¡Ôq‘√, kÂeT´dü«uÛ≤e+‘√, #·ø£ÿì $<ëúÛ≤´dü+‘√ >∑Ts¡Te⁄>±] Ä<äsê_Ûe÷Hê\qT #·÷s¡>=Hêï&ÉT.

>∑Ts¡T≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q e]bı\+ ˇø£ @&Ü~ esê¸ø±\+ j·T<∏ë$~Û>± e]Hê≥T¢ y˚XÊs¡T. ˇø£s√E

Äø±XÊìï q\¢ìy˚T|òü÷\T <ä≥º+>± ø£eTTà≈£îHêïsTT.

ñs¡TeTT\T, yÓTs¡T|ü⁄\‘√ Á|üø£è‹ uÛÑj·÷eVü≤+>± e÷]b˛sTT+~. y˚T|òü÷\ Hê<ë\≈£î n&É$˝Àì

»+‘·Te⁄˝Ò ø±<äT, >∑Ts¡T≈£î\+˝Àì j·TTe •wüß´\ uÛÑj·TÁuÛ≤+‘·T\≈£î >∑Ts¡j·÷´s¡T. ñ<Ûäè‘·+>± M∫q

ô|qT>±\T\≈£î >∑Ts¡T≈£î\ ≈£î{°sê\T ≈£L&Ü ø£+|æ+#êsTT. ≈£î+uÛÑeèwæ˝≤ es¡+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. es¡+

‘êøÏ&çøÏ bı˝≤\ >∑≥T¢ ≈£L&Ü ‘Ó–b˛sTT, ˙s¡T bı+– Á|üeVæ≤k Ô+~.

yÓ+≥H˚ <ÍeT´ eTVü≤]¸ •wüß´&ÉT Äs¡TDÏì |æ*∫, ª•cÕ´! qTe⁄« eTq e]bı˝≤ìøÏ yÓ+≥H˚

yÓfi¯ófl. eTq bı\+ >∑≥Tº≈£î @yÓTÆHê Á|üe÷<äeTT+<˚yÓ÷ |ü]o*+#·T ˇø£y˚fi¯, n‹ ‘Ó–b˛‘˚ eTs¡eTà‘·T\T

#˚dæsê!μ nHêïs¡T.

Äs¡TDÏ >∑Ts¡Te⁄>±] e÷≥qT •s¡kÕeVæ≤+∫ yÓ+≥H˚ bı\+ yÓ’|ü⁄q≈£î |üs¡T¬>‘êÔ&ÉT. Ç+ø± uÛÀs¡Tq

es¡+ ≈£îs¡Tdü÷ÔH˚ ñ+~. rsê yÓ[fl #·÷ùddü]øÏ, bı˝≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫, z yÓ’|ü⁄ >∑≥Tº ‘Ó–b˛sTT+~. ˙s¡T

e&ç>± bı\+˝ÀøÏ Á|üeVæ≤dü÷ÔH˚ ñ+~. yÓ+≥H˚ Äs¡TDÏ, düŒ+~+∫ eT{Ïº‘√ >∑≥TºqT dü]~<› Á|üj·T‘·ï+

#˚XÊ&ÉT. ø±ì Á|üyêVü≤y˚>±ìøÏ n~ ø£åD≤˝À¢ ø=≥Tº≈£îb˛sTT+~. bÕ|ü+! Äs¡TDÏ mìïkÕs¡T¢ eT{Ïº‘√ Äqø£≥º

ø£{ÏºHê n~ ì\e≥+ Ò<äT. B+‘√ Äj·Tq rÁe Ä+<√fi¯q≈£î >∑Ts¡j·÷´&ÉT.

>∑Ts¡Te⁄>±s¡T ‘·qqT q$Tà, Çø£ÿ&É≈£î |ü+|æ‘˚ Ç˝≤ ne⁄‘·T+<˚$T≥ì? Äs¡TDÏ u≤<Ûä|ü&ÉkÕ>±&ÉT.

‘·qô|’ ô|{Ïºq u≤<Ûä ‘·qT düÁø£eT+>± |üP]Ô#˚j·T Òø£b˛‘·THêïì eT<∏äq|ü&ÉkÕ>±&ÉT. Ç˝≤ n&ÉT¶ø£≥º y˚j·T≥+

nkÕ<ÛäéTì Äs¡TDÏøÏ ns¡úyÓTÆ+~. yÓqøÏÿ yÓ[fl y˚πs @sêŒ≥T¢ #˚düTø=ì e#˚Ãdü]øÏ e]bı\eT+‘ê

HêX¯qeTe⁄‘·T+<äì Ä˝À∫+#ê&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT n‘·&ÉT @+#˚XÊ&ÉT? >∑Ts¡Te⁄ Ä»„qT m˝≤ HÓs¡y˚sêÃ&ÉT?

125 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

yÓ+≥H˚ Äs¡TDÏøÏ ˇø£ Ä˝À#·q ‘·{Ïº+~. ªH˚qT XÊØs¡ø£+>± <äè&ÛÉ+>±, ã\+>±H˚ ñHêïqT. H˚H˚ á

bı\+ >∑≥Tºô|’ |ü&ÉT≈£î+{≤qT. ˙{Ï Á|üyêVü‰ìï n&ÉT¶≈£î+{≤qT. n|ü⁄Œ&˚ >∑Ts¡Te⁄>±] ø√]ø£ HÓs¡y˚s¡T‘·T+~μ

nqTø=ì, <äè&ÛÉBø£å‘√ Äs¡TDÏ bı˝≤ìøÏ ‘Ó–q ø£≥º ÁbÕ+‘·+˝À n&É¶+>± |ü&ÉT≈£îHêï&ÉT. ˙≥y˚>±ìøÏ

m<äTs√&ç¶, bı\+˝ÀøÏ yÓfi¯fl≈£î+&Ü n&ÉT¶≈£îHêï&ÉT. Á|üyêVü≤rÁe‘· Äs¡TDÏøÏ $<äT´<ëÈ‘·+˝≤ ‘·>∑T\T‘√+~.

nsTTHê <ëìH˚MT |ü{Ïº+#·Tø√≈£î+&Ü, |ü&ÉT≈£îH˚ ñHêï&ÉT. Ç+‘· À es¡+ ‘·>∑TZeTTK+ |ü{Ïº+~. nsTTHê

@e÷Á‘·+ ˙s¡T bı\+˝ÀøÏ yÓfi¯fl≈£î+&Ü ñ+&˚+<äT≈£î Äs¡TDÏ nø£ÿ&˚ |ü&ÉTø=ì ñHêï&ÉT. n‘·ì X¯Øs¡+

ã\V”≤qyÓTÆb˛sTT+~.

kÕj·T+Á‘·+ bı<äT›b˛sTT+~— yê‘êes¡D+ ≈£L&Ü bı&ç>± e÷]+~. n|ü⁄Œ&ÉT >∑Ts¡Te⁄>±]øÏ, Äs¡TDÏ

Ç+ø± ÄÁX¯e÷ìøÏ sê Ò<äqï dü+>∑‹ >∑Ts=Ô∫Ã+~. Äj·Tq Ä+<√fi¯q‘√, Ç‘·s¡ •wüß´\‘√ ø£\dæ bı\+

yÓ’|ü⁄q≈£î |üs¡T¬>‘êÔs¡T. BbÕ\ yÓ\T>∑T˝À Äs¡TDÏ ø√dü+ bı˝≤\˙ï yÓ‹ø±s¡T. ªu≤ãT Äs¡TDÏ! u≤ãT Äs¡TDÏ!

mø£ÿ&ÉTHêïe⁄ Hêj·THê?μ n+≥÷ <ÍeTéTVü≤]¸ Ä+<√fi¯q>± |æ\ekÕ>±s¡T.

ªÄs¡TDÏ, mø£ÿ&ÉTHêïe⁄?μ n+≥÷ k˛<äs¡•wüß´\T ≈£L&Ü ‘Ó‘·ø£kÕ>±s¡T.

n|ü⁄Œ&ÉT yÓT\¢>± <ä÷s¡+>± e]bı\+ >∑≥Tº qT+∫ ª>∑Ts¡T<˚yê! H˚qT Çø£ÿ&ÉTHêïqT!μ nqï Äs¡TDÏ

e÷≥\T $ì|æ+#êsTT.

ª<ÍeTT´&ÉT, •wü ãè+<äeT+‘ê Ä yÓ’|ü⁄q≈£î |üs¡T¬>‘êÔs¡T. Äs¡TDÏ |ü]dæú‹ #·÷dæ, n+<ä]ø° ÄXÃs¡ yTdæ+~.

yÓ+≥H˚ Äs¡TDÏì Ò|æ, nø£ÿ&É eT{Ïº‘√ >∑≥Tº ø£{≤ºs¡T. <ÍeTT´&ÉT, Äs¡TDÏì Áù|eT>± Ä*+>∑q+ #˚düTø=ì

ªu≤ãT! ˙ >∑Ts¡TuÛÑøÏÔøÏ H˚qT Á|üdüqTï&Éqj·÷´qT. ˙≈£î Hê ÄodüT‡\T m\¢|ü⁄Œ&É÷ ñ+{≤sTT. ˙e⁄ ñ‘·ÔeT

•wüß´&ç>± ˝Àø£+˝À ù|s¡Tbı+<äT‘êe⁄μ nHêïs¡T.

m|ü&ÉT eTq+ H˚qT, Hê~ nH˚ uÛ≤eq Ò≈£î+&Ü |üì#˚kÕÔyÓ÷,

n|ü&˚ n‘·T´‘·ÔeT+>± |üì #˚kÕÔeTT. Ç‘·s¡T\ MT<ä n+‘· m≈£îÿe Á|üuÛ≤yêìï

#·÷|ü>∑\T>∑T‘êeTT. Á|ü|ü+#·+ #·÷|æq >=|üŒ >=|üŒ y˚T<Ûëe⁄\+<äs¡÷

á ìC≤ìï Á>∑Væ≤+∫ |üì#˚XÊs¡T.

126$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

4. @B eTqyÓ+≥sê<äT

ªª~q ~q >∑+&É+ q÷πsfi≤flj·TTwüß¸μμ nì e÷ Hêj·TqeTà n+≥T+&˚~. eTè‘·Té⁄øÏ yê&ÉT M&ÉT

nqïuÛÒ<ä+ Ò<äT≥. eTìwæì ˙&É ≤ m|ü&É÷ yÓ+{≤&ÉT‘·TH˚ e⁄+≥T+~≥, n+<äTø£ì @s√Eø±s√E

eTè‘·TéTTK+qT+∫ ‘·|æŒ+#·Tø√>∑*–‘H eTìwæ q÷πsfiSfl ã‹πø<äì #ÓãT‘·T+&~. nsTTHê ‘Ó©ø£&ÉT>∑T‘êqT

` @$ ‘·|æŒ+#·Tø√>∑\+? eTT+#·Tø=düTÔqï eTTdü*‘·Hêìï ‘·|æŒ+#·Tø√>∑\e÷? eTTdüTs¡Tø=düTÔqï s√>±*ï

‘·|æŒ+#·Tø√>∑\e÷? >∑T+&Ó≈£î ‘·– Ò >±j·÷*ï n&ÉT¶ø√>∑\e÷? á eT÷&ç+{Ï À @ ˇø£ÿ{§∫Ã MT<ä |ü&Ü¶

#ê\T eTq J$‘·+ ãT–Zø±e{≤ìøÏ! n+<äT#˚‘· ã‹øÏq Hê\T>∑T s√E\÷ Vü‰sTT>± ã‘·≈£îÿ+&Ü m+<äTø°

ø£ø£å\÷ ø±s¡ŒD≤´\T?

$<äTs¡T&ÉT <Ûäè‘·sêÁwüßº&ç‘√ n+{≤&ÉT:

>∑» ‘·Ts¡>±~ dü+|ü<ä\T >±+‘·\‘√&ç $Vü‰] ©\\THé

Áã»ø£qTsê>∑ yÓTT+<ä ã]bÕ\q ùdj·TT Áø£eT+ãT #√s¡T\THé

$»j·TeTT u§+~ ù|s¡TÃ≥j·TT $düTŒ¤]‘êãs¡D≤qT Ò|ü e

ÁdüÔ »ì‘· yÓ’uÛÑe+ãT>∑\ sêE\T uÀsTT]ø±ø£ ì*Ãπs?

ªªeTVü‰sêC≤! á ˝Àø£+˝À Ç+‘·≈£îeTTqT|ü⁄ ≈£L&Ü m+<äs√ sêE\T »ìà+#ês¡T. yêfi¯fl+‘ê $Áø£eT

|üsêÁø£e÷\‘√ á uÛÑ÷$Tì bÕ*+#ês¡T. eTVü≤<Ó’X¯«sê´ìï nqTuÛÑ$+#ês¡T. düT+<äØeTDT\T, j·TÚeq

e‘·T\T, $˝≤dæqT\T nsTTq ø±eTTø£ Ád”Ô\‘√ X¯è+>±s¡ M<ÛäT˝À¢ $Vü≤]+#ês¡T. Á|üC≤qTs¡+»ø£+>± bÕ\q

#˚XÊs¡T. j·TT<ëΔ\T #˚XÊs¡T. sêC≤´\qT $düÔ]+#ês¡T. m+<ä]H√ kÕeT+‘·T*ï #˚düT≈£îHêïs¡T. <Ûäqø£qø£

edüTÔyêVü≤Hê\‘√ ‘·T\‘·÷>±s¡T. ø£dü÷Ô], ø£s¡÷Œs¡+, Áo#·+<äq+ e+{Ï düT>∑+<Ûä Á<äyê´\qT X¯Øsê\≈£î ô|’

|üP‘·>± |üPdüT≈£îHêïs¡T. y˚T*$T eÁkÕÔ\T <Ûä]+#ês¡T. s¡+>∑ s¡+>∑ yÓ’uÛÑe+>± Á|üø±•+#ês¡T. ø±ì, Ç|ü&Ü

sêE Ò]? yêfi¯fl kÕs¡e÷C≤´ Ò$? H˚qT #Óù|Œ~ Ç|ü&Ó’Hê $qT. á X¯Øs¡+ XÊX¯«‘·+ ø±<äT. &ÉãT“

XÊX¯«‘·+ ø±<äT, j·TÚeq+ XÊX¯«‘·+ ø±<äT, ÁbÕD≤\T XÊX¯«‘·+ ø±<äT, sêC≤´\T XÊX¯«‘·+ ø±<äT, sêC≤´\T

XÊX¯«‘·+ ø±<äT. <Ûäs¡àyÓTTø£ÿfÒ XÊX¯«‘·yÓTÆq~. n<˚ ìX¯Ã\yÓTÆqB, dæús¡yÓTÆqB. ˙ø=&ÉT≈£î\≈£L, eT+Á‘·T\≈£L

>∑{Ïº>± #Ó|æŒ bÕ+&Ée⁄\ sê»úÛ≤>∑+ bÕ+&Ée⁄\øÏ#ÓÃsTTμμ nì Væ≤‘·e⁄ #ÓbÕŒ&ÉT. eTq+ ≈£L&Ü á dü‘ê´ìï

‘Ó\TdüT≈£îì ã‹øÏq Hê\T>∑Ts√E\÷ n+<ä]‘√ eT+∫>± e⁄+≥÷ n+<ä]˙ >ös¡$dü÷Ô ˇø£]ø=ø£s¡+

#˚<√&ÉTyê<√&ÉT>± e⁄+≥÷ J$‘ê*ï |ü+&ç+#·Tø√yê*. eTq dü+|ü<ä\≈£î eTq+ <Ûäs¡àø£s¡Ô\y˚T >±ì,

j·T»e÷qT\+ ø±<äì Á>∑Væ≤+#ê*. m+‘· dü+bÕ~+∫Hê @B eTq yÓ+≥ sê<äqï C≤„q+‘√ yÓT\>±*.

Hêø√ ø£<∏ä >∑Ts¡Ôø=k Ô+~. nq>∑q>± ˇø£ sêE. |üs¡eT ø£s√ÿ≥≈£î&ÉT. Á|ü»\qT |”&ç+∫ |üqTï\T edü÷\T

#ùdyê&ÉT. yêfifl dæ] dü+|ü<ä\qT ã\e+‘êq ˝≤≈£îÿHyê&ÉT. yê{Ï‘√ $˝≤düe+‘·yÓTÆq J$‘·+ >∑&çù|yê&ÉT.

<ëHê\T, <Ûäsêà\T #Ój·÷´\qï ãT<Δ |ü⁄fÒº~ ø±<ëj·Tq≈£î. e÷ Ç+{Ïø=ùdÔ e÷πø+ ‘ÓkÕÔe⁄. MTÇ+{Ïø=ùdÔ

127 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

e÷πø$TkÕÔe⁄ ` nH˚ #·+<ëq J$+#˚yê&ÉT. q&ç$T ej·TdüT<ë{Ï yês¡Δø£ +˝ÀøÏ e#êÃ&ÉT. n|ü&ÉT

‘Ó*kı∫Ã+~ #˚düT≈£îqï |ü⁄D´+ ‘·|üŒ @B eTq yÓ+≥ sê<äì! Ä sêE>±] e+XÊ#ês¡+ Á|üø±s¡+

eTs¡D≤q+‘·s¡+ Äj·TqqT ˇø£ #·ø£ÿì #Óø£ÿ ô|f…º À e⁄+∫ Kqq+ #Ój·÷´*. sêE>±s¡T eTs¡DÏ+#êø£

eT+Á‘·T\÷ ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\÷ n+<äs¡÷ ø£*dæ q–w”\T #ÓøÏÿq ˇø£ n+<ë\ ô|f…º ‘Ó∫Ã <ëìøÏ n≥÷

Ç≥÷ ¬s+&ÉT s¡+Á<Ûë\T#˚dæ n+<äT˝À Äj·TqqT |ü&ÉTø√u…{≤ºs¡T. Äj·Tq ¬s+&ÉT #˚‘·T©ï ¬s+&ÉT s¡+Á<Ûë˝À¢+∫

ãj·T≥≈£î ø£q|ü&≥≥Tº ô|{≤ºs¡T. Xe ù|{Ïø£qT XàXÊHêìøÏ ‘·s¡*düTÔ+&É>± n~ #·÷dæq ø=+<äs¡T sêCÀ<√´>∑T\T

ªªbÕ|ü+, sêE>±s¡T Ç+‘· ã‘·T≈£L ã‹øÏ, ∫es¡≈£î n+‹eT Á|ükÕúHêìøÏ ˇø£ eT+∫ ô|f…ºHÓ’Hê dü+bÕ~+#·Tø√ Òø£

b˛j·÷s¡T. ∫\T¢\ ô|f…º >∑‹ nsTT+~μ nì yêb˛j·÷s¡T.

n+‹eT j·÷Á‘·qT #·÷dæq Ç+ø=+<äs¡T Á|ü» …’‘˚ ªªdü+bÕ~+∫+~ #ê Ò¢<ë Hêj·THê? b˛j˚T≥|ü&ÉT

≈£L&Ü ¬s+&ÉT#˚‘·T\÷ #ê#êe⁄μμ nì ádü&ç+|ü⁄>± nHêïs¡T. á yê´K´\˙ï eT+Á‘·T\T $Hêïs¡T.

X¯e ù|{Ïø£qT øÏ+<ä≈£î ~+|æ+∫ ªªnj·T´˝≤sê! sêC≤»„ Á|üø±s¡y˚T Ç˝≤ #˚XÊ+. ªH˚qT Á|ü»\qT

|”&ç+#êqT, y~Û+#êqT, u≤~Û+#êqT. HH=ø£ÿDÒí ã‹øÏqHêïfiSfl nìï düTU≤\÷ nqTuÛÑ$+#êqT. n+<äyÓTÆqe˙ï

Hêπø #Ó+<ë\ì uÛ≤$+#êqT. ej·TdüT‡ MT<ä |ü&ç+~. j·TÚeq+ dü&É*+~. s√>±\T #·T≥TºeTT{≤ºsTT.

Ç|ü&ÉT qqTï Áù|eT‘√ |ü\ø£]+#˚Hê<∏äT&˚ Ò&ÉT. πsb˛e÷b˛ b˛e*‡+<˚. b˛j˚T≥|ü&ÉT H˚H˚MT |ü≥Tº≈£îì

b˛e&É+ Ò<ä , e{Ïº #˚‘·T\‘√ b˛‘·THêïq˙ ˝Àø±ìøÏ #ê{Ï #Óù|Œ+<äT≈£î qqTï #Óø£ÿ\ ô|f…º À ô|{Ïºq Hê

#˚‘·T\T ¬s+&É÷ ãj·T≥≈£î ø£ì|æ+#˚ ≤ @sêŒ≥T#Ój·T´+&çμ nì #ÓbÕŒs¡T. Äj·Tq ÇwüºÁ|üø±s¡y˚T #˚XÊ+μμ

nHêïs¡T. Á|ü»\T yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T.

‘·s¡Tyê‘· X¯e j·÷Á‘· kÕ–+~.

ø±ã{Ïº >=&Ée˝§<äT›. |òüTs¡D\T e<äT›. yÓ’s¡T<Ûë´\T e<äT›. ˇø£kÕ] Çe˙ï e<ä›qT≈£î+fÒ yê{Ïe\¢ ø£*π>

ø£wüºqcÕº\T eTq≈£î e⁄+&Ée⁄. J$‘·+ Vü‰sTT>± kÕ>∑T‘·T+~. q÷πsfi¯Sfl ã‹πø+<äT≈£î neø±X¯+ ø£\T>∑T‘·T+~.

sê>∑<«cÕ\‘√, ø±eT+‘√, ás¡ ´‘√ s¡–*b˛jTyês¡T, dü‘·ÿs¡à˝≤#·]+#ê\qï dü<äT“~Δ Òìyês¡T, ‘·*¢<ä+Á&ÉT*ï

Áù|$T+#·ìyês¡T, ô|<ä›©ï >∑Ts¡Te⁄˙ >ös¡$+#·ìyês¡T, n‹~∏ ùdeq+ #Ój·T´ìyês¡T q÷πsfi¯Sfl ã‹øÏ e÷Á‘·+

Á|üjÓ÷»qy˚T$T{Ï nì Äs¡T´\ Á|üX¯ï.

nj·÷´! eTq+ e÷qe⁄\+. á »qà <äTs¡¢uÛÑeTì ô|<ä›\T #ÓãT‘·THêïs¡T. eTìwæ>± |ü⁄{≤º\+fÒ mH√ï

y˚\ y˚\ »qà\˝À |ü⁄D´+ dü+bÕ~+#·T≈£î+fÒ, m|ü&√ ˇø£ kÕ] ÁbÕDÏøÏ Ä neø±X¯+ \_ÛdüTÔ+~≥. ø£qTø£

á neø±XÊìï e<äT\Tø√e<äT›. $»„‘·‘√ ã‘·T≈£î<ë+. dü\ø£åD+>± ã‘·T≈£î<ë+.

128$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

5. q&Ée&˚ n\+ø±s¡+

sêeTsêeD j·TT<äΔ+ eTT–dæ+~. sêeDT&ÉT Vü≤‘·T&Éj·÷´&ÉT. $;ÛwüDT&ÉT \+ø± sêC≤´ìøÏ

Á|üuÛÑTej·÷´&ÉT. d”‘·ø° $wüj·T+ #Ó|æŒs¡eTàì sêeTT&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&çì nXÀø£eHêìøÏ |ü+|æ+#ê&ÉT. d”‘·

#ê˝≤ dü+‘√wæ+∫ n+»˙|ü⁄Á‘·T&çï Á|üX¯+dæ+∫+~. Ä ‘·s¡Tyê‘· d”‘·eTà #·T≥÷º e⁄qï sêø£ådü Ád”Ô\qT

#·÷dü÷Ô, ªªne÷à! ÇHêïfi¯Sfl Mfi¯ófl ìqTï nH˚ø£ $<Ûë\ nee÷ì+∫ u≤~Û+#ês¡T. HêHê e÷≥\÷

nHêïs¡T. Mfi¯ófl sêø£ådüT\T ≈£L&Ü ø±<äT. n+‘·ø£+fÒ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆqyêfi¯ófl! qTe⁄« nqTeT‹ùdÔ Mfi¯flqT

|æ&çøÏfi¯fl‘√ >∑T<äT›‘êqT. yÓ÷ø±fi¯fl‘√ bı&ÉTkÕÔqT, H√s¡÷ eTT≈£Lÿ eT÷dæ }|æ] dü\|ü ≈£î+&Ü e÷≥

‘√#· ≈£î+&Ü #˚kÕÔqT. ‘·\\T ‘Ó>∑ qs¡T≈£î‘êqTμμ nHêï&ÉT e÷s¡T‹.

d”‘ê<˚$øÏ ø£s¡TD, ø£åeT, zs¡TŒ n˙ï m≈£îÿy˚! ø£åDø±\+ Ä˝À∫+∫, ªªyêqs√‘·Ôe÷! Mfi¯fl+‘ê

Á|üuÛÑTùdyê |üsêj·TDT\T. mes¡T n~Ûø±s¡+˝À e⁄+fÒ yêfi¯ófl #Ó|æŒq≥Tº #˚kÕÔs¡T.<ëd”»HêìøÏ n+‘·ø£+fÒ

dü«‘·+Á‘·‘˚eTT+≥T+~? yêfi¯fl MT<ä ø√|ü+ ‘Ó#·TÃ≈£îì @+ Á|üjÓ÷»q+? nsTTHê, Hê n<äèwüº+ ‹qï>±

e⁄+fÒ me]HÓ’Hê nHê*‡q |üH˚eTT+~? |ü‹$jÓ÷>∑+‘√ u≤<Ûä|ü&ÉeTì uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT Hê yÓTTVü‰qsêXÊ&ÉT.

u≤<Ûä|ü&Ü¶qT. n+‘˚, <ëìøÏ á <ëd”\qT Væ≤+dæ+#·&Éy˚T$T{Ï? H˚qT Mfi¯flqT ø£å$TdüTÔHêïqT. Mfi¯fl CÀ*øÏ

b˛e<äT›μμ nì ˇø£ ø£<∏ä #Ó|æŒ+~.

ªªn<√ n&É$. ˇø£s√E ˇø£ y˚≥>±&çì z |ü⁄* ‘·s¡TeTT≈£î+≥÷ yÓ[fl+~. yê&ÉT uÛÑj·T|ü&ç

m<äTs¡T>± e⁄qï #Óf…ºø±ÿ&ÉT. Ä #Ó≥Tº MT<ä n|üŒ{Ïπø ˇø£ m\T>∑Tã+{Ï e⁄+~. |ü⁄* #Ó≥Tº øÏ+<ä ì\ã&ç

ªyê&ÉT y˚≥>±&ÉT. eTì<ä›]ø° $s√<Û. øÏ+<ä≈£î ‘√ôdjYT! yê&ç dü+>∑‹ H˚qT #·÷düT≈£î+{≤qTμ n+~

m\T>∑Tã+{Ï‘√.

ªyê&ÉT ÁbÕD;Û‹‘√ #Óf…ºø±ÿ&ÉT. ‘Ó*ôd’Hê ‘Ó*j·T¬ø’Hê yê&ÉT H˚qTqï #Ó≥Tº @ø±ÿ&É+fÒ yê&ÉT qqTï

X¯s¡DTø√s¡T‘·Tqï≥ºqï e÷≥. n+<äTø£ì H˚qT yê&çì øÏ+<ä≈£î ‘√ôdj·T´qTμ n+~ m\T>∑Tã+{Ï.

|ü⁄*øÏ @$T #Ój·÷´˝À ‘√#· Ò<äT. n˝≤π> #Ó≥Tº øÏ+<ä ìØøÏådü÷Ô ì\ã&ç+&ç. á˝À>± m\T>∑Tã+{Ï

ìÁ<äb˛sTT+~. n|ü&ÉT |ü⁄* y˚≥>±&ç‘√ e÷≥\T ø£*|æ+~. ªÄ m\T>∑TqT øÏ+<ä≈£î ‘√ôdjYT. <ëì‘√

m|üŒ{Ï¬ø’Hê Á|üe÷<äy˚T ˙≈£îμ n+~. yê&ÉT m\T>∑TqT øÏ+<ä≈£î ‘√ùdXÊ&ÉT. ñ*øÏ|ü&ç Ò∫q uÛÑ\÷¢ø£+

#êø£#êø£ +>± eTs=ø£ ø=eTà |ü≥Tº≈£îì Ä–+~. ªH˚qT HÓrÔH√s¡÷ u≤<äT≈£îì #Ó_‘˚ $Hêïe⁄ ø±<äT.

#·÷XÊyê, Ç|ü&˚yÓTÆ+<√! Ä ø£è‘·|òüTTï&çì Ç|ü&Ó’Hê øÏ+<ä≈£î ‘√ôdjYTμ n+~ |ü⁄*.

ª#Ó&É¶ yêfi¯fl bÕbÕ\˝À eT+∫yêfi¯ófl bÕ\T|ü+#·Tø√s¡T. ÁbÕDdü+ø£≥+ ø£*–Hê <äTcÕÿsê´\T #˚j·Ts¡T.

@ ÁbÕDÏø° Á<√Vü≤+ ‘·\ô|≥ºs¡T. Ç‘·s¡T\≈£î q#·Ãì<B #j·Ts¡T. #dæq Á|ü‹»„ Äs¡Tq÷¬s’Hê #Ó*¢+#·T≈£î+{≤s¡T.

yêfi¯fl q&Ée&˚ yêfi¯fl≈£î n\+ø±s¡+μ nì düe÷<Ûëq$T∫Ã+~. m\T>∑T.μμ

á ø£<∏ä #Ó|æŒ, ªªHêj·THê! m<äT{Ï yêfi¯ófl bÕbÕ‘·Tà\T ø±˙, |ü⁄D≤´‘·Tà\T ø±˙, #·+|ü<ä–q yêπs

ø±˙ ` ñ‘·ÔeTT\T ø±s¡TDý˚T #·÷|æ+#ê*! nsTTHê, @ ‘·|üPŒ #˚j·Tì yêfiËfles¡T+{≤s¡T? ‘·|ü #˚dæq

129 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

yêfi¯flì ô|<ä›eTqdüT‘√ eTìï+#·&Éy˚T >=|üŒ. ø=+<äs¡T Ç‘·s¡T\qT n<˚ |üì>± Væ≤+dædü÷Ô e⁄+{≤s¡T.

ø=+<äs¡T |üs¡TcÕ Ò |ü\T≈£î‘ês¡T, ÄÁ|æj·÷ Ò |ü\T≈£î‘ês¡T. ø=+<äs¡T Á≈£Lsê\T, ≈£î{Ï ≤ Ò #˚düTÔ+{≤s¡T.

Ç+ø=+<äs¡T n\y√ø£>± n$˙‹ |üqT\T #˚düTÔ+{≤s¡T. <äT•Ã+‘·\T HÓs¡|ü⁄‘·÷+{≤s¡T. bÕ|ü|ü⁄ |üqT\T

#˚düTÔ+{≤s¡T. #ê&û\T #ÓãT‘·T+{≤s¡T. nsTTHê, yê]øÏ eTq+ e÷Á‘·+ nX¯óuÛÑ+ ø£*–+#·≈£L&É<äTμμ nì

Væ≤‘·e⁄ |ü*øÏ+~ d”‘·.

Ä e÷≥\≈£î Vü≤qTeT+‘·T&ÉT #˚‘·T\T CÀ&ç+∫ d”‘·eTà‘·*¢øÏ $qj·T+>± qeTdüÿ]+#ê&ÉT.

<äj·T$wüj·T+ Á|ükÕÔeq≈£î e∫Ã+~ >∑qTø£ HêøÏ+ø√ø£<∏ä >∑Ts¡TÔø=k Ô+~. e÷s¡ÿ+&˚j·T |ü⁄sêD+˝À

e⁄+B ø£<∏ä. $|ü•Ã‘·TÔ nH˚ sêE mH√ï |ü⁄D≤´\T #˚kÕ&ÉT.ø±ì ‘Ó*d” ‘Ó*j·Tø£ ˇø£{Ï ¬s+&ÉT bÕbÕ\T

≈£L&Ü #˚kÕ&ÉT. |òü*‘·+>± qs¡ø£+ #·÷&Ü˝§‡∫Ã+~. qs¡ø£+ >∑T+&Ü Äj·Tq yÓfi¯óÔ+fÒ nø£ÿ&ç yê]øÏ Vü‰sTT

ø£*–+~. <ëq‘√ Äj·TqqT eT]ø=+‘·ùd|ü⁄ ‘·eT #Ó+‘·H˚ e⁄+&ÉeTì yêfi¯ófl y˚&ÉT≈£îHêïs¡T. Äj·Tq yê]

MT<ä C≤*|ü&ç düπsqHêï&ÉT. ø±ì, j·TeT uÛÑ≥T\T ˇ|üø√ Ò<äT. dü«sêZìøÏ yÓfi‚fl+<äT≈£î $e÷q+ dæ<äΔ+>±

e⁄+<äì ‘=+<äs¡#˚XÊs¡T. nsTTHê düπs $|ü•Ã‘·TÔ sêqHêï&ÉT. Ç+‘· À j·TeT<Ûäs¡àsêE e∫Ã ªªmH√ï

|ü⁄D≤´\T #˚XÊe⁄. <Ûäsêàìï ùd$+#êe⁄. qs¡ø£+˝À e⁄+&Ü*‡q ø£s¡à πø$T{Ï? |ü<ä|ü<ä ìqTï ‘·«s¡>±

dü«sêZìøÏ #˚s¡TkÕÔqTμμ nHêï&ÉT. ªªÇø£ÿ&É y˚ ≤~eT+~ qs¡ø£+˝À u≤<Ûä\T |ü&ÉT‘·THêïs¡T. H˚ìø£ÿ&É e⁄+&É&É+

e\q yêfi¯fl≈£î ñ|üX¯eTq+ ø£\T>∑T‘√+~≥. n˝≤+≥|ü&ÉT yêfi¯flqT $&ç∫ H˚HÓ ≤ ekÕÔqT. nHêï&ÉT

$|ü•Ã‘·TÔ. ªªeTVü‰sêC≤! ˙≈£î ‘Ó\j·T+<˚eTT+~? #˚düT≈£îqï yê]øÏ #˚düT≈£îqï+‘·, mes¡T #˚düT≈£îqï ø£s¡à

yês¡T nqTuÛÑ$+#ê*‡+<˚μμ nHêï&ÉT j·TeTT&ÉT. <ëìøÏ $|ü•Ã‘·TÔ ªª<Ûäs¡à<˚yê! H˚HÓ+‘· |ü⁄D´+ #˚XÊH√

#Ó|üŒ>∑\yê?μμ nì n&ç>±&ÉT.

ªªdüeTTÁ<ä+˝Àì ˙{Ï _+<äTe⁄*ï …øÏÿ+#·&É+, Äø±X¯+˝Àì qø£åÁ‘ê\qT …øÏÿ+#·&É+, >∑+>∑ Àì

ÇdüTø£ πsDTe⁄\qT …øÏÿ+#·&É+ m+‘· ø£wüºyÓ÷ qTe⁄« #˚dæq |ü⁄D≤´\qT …øÏÿ+#·&É+ ≈£L&Ü n+‘˚ ø£wüº+.

n+<äTπø Ä |ü⁄D´ |òü ≤ìï nqTuÛÑ$+#+<äT≈£î ‘·«s¡>± dü«sêZìøÏ yÓfifleT+≥THêïqTμμ nHêï&ÉT j·TeT<Ûäs¡àsêE.

ªªnsTT‘˚ Hê<√ $qï|ü+. MTs¡qï≥Tº H˚qT ì»+>± nìï |ü⁄D≤´\T #˚dæ dü+bÕ~+#·T≈£îqï düTø£è‘·

y˚T<Ó’Hê e⁄+fÒ <ëìï yÓ∫Ã+∫ á qs¡ø£+˝Àì bÕbÕ‘·Tà\+<ä]ø° $eTTøÏÔ ø£*Œ+#·+&ç. dü«s¡Zyêdü+ ø£+fÒ

n~ Hê≈£î m≈£îÿe ‘·è|æÔìdüTÔ+~μμ nHêï&ÉT $|ü•Ã‘·TÔ. yÓ+≥H˚ Ç+Á<äT&ÉT Á|ü‘· ø£åyÓTÆ, ªªsêC≤! qTe⁄«

#·÷|ædüTÔqï á <äj·Te\¢ ˙øÏ~es¡≈£î \_Û+∫q <ëìø£+fÒ m≈£îÿe |ü⁄D´+ ø£*–+~. |üs¡eT|ü<ä+

\_Û+#·uÀ‘√+~. qTe⁄« ø√]qfÒº qs¡ø£+qT+∫ á bÕ|ü⁄\T $eTT≈£îÔ\e⁄‘·THêïs¡T. #·÷&ÉTμμ nHêï&ÉT.

$|ü•Ã‘·TÔ MT<ä |üP\yêq ≈£î]dæ+~.

nj·÷´! ‘Ó\TdüTø√+&ç.

ˇ&ÉT¶qTqïyês¡T ˙{Ï À eTTì–b˛‘·Tqï yê]øÏ #˚sTT n+~yê«*. düTKdü+|ü<ä\‘√, uÛÀ>∑uÛ≤>±´\‘√

‘·T\‘·÷>∑T‘·Tqïyês¡T Òìyê]MT<ä C≤* #·÷|æ+#ê*. dæ]øÏ ‘·–q dü‘·ÿè‹ #˚j·÷*. n˝≤ #˚j·T&É+ e\q

eTq kıy˚Tà+ ‘·s¡>∑<äT. ô|’>± ô|s¡T>∑T‘·T+~.

130$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

6. >√s¡+‘· kÕj·T+

eTq+ m+<äT≈£î ñHêï+? Ç‘·s¡T\≈£î kÕj·T+ #˚ùd+<äT≈£î! Ç‘·s¡T\+fÒ mes¡T? Äs¡TÔ\T, nHêïs¡TÔ\T,

|ü‹‘·T\T, ÁuÛÑwüßº\T, <ä>±|ü&çq ‘·eTTàfi¯ófl, ùdïVü≤+ ø√dü+ #˚‘·T\T #ê∫ Ä #˚‘·T Òï ø±\TÃ≈£îqïyêfi¯ófl,

|ü&É¶yêfi¯ófl, ˝Àã&É¶yêfi¯ófl, #Ó&É¶yêfi¯ófl.

yêfi¯flπø+ ø±yê*?

MT eT&ÉT\÷ e÷Hê´\÷ |üPkÕ |ü⁄Á{≤ q>± qÁ{≤ @MT nø£ÿπs¢<äT. >√s¡+‘· kÕj·T+ ø±yê*. n+‘˚!

≈£î+r<˚$ ≈£îe÷s¡T\T ◊<äT>∑Ts¡÷ øös¡e⁄\ ≈£îÁ≥≈£î ã …’ ns¡D´, nC≤„‘·yêkÕ\T #Ój·Té\dæ

e∫Ã+~. Ä düeTj·T+˝À yêfi¯fl+‘ê @ø£#·Áø£|ü⁄s¡+˝À _Ûøå±≥q+‘√ J$dü÷Ô e⁄Hêïs¡T. n<˚ }] bı*y˚Ts¡ À¢

ãø±düTs¡T&ÉH˚ sêø£ådüT+&˚yê&ÉT. }s¡TMT<ä |ü&ç n+<äØï #·+|ü⁄≈£î‹+≥T+&˚yê&ÉT. n~ uÛÑ]+#· Òø£ Ä }]

Á|ü»\+<äs¡÷ yê&ç‘√ ˇø£ ˇ|üŒ+<ëìøÏ e#êÃs¡T. Á|ü‹ s√p ¬s+&Ó&É¢ ã+&ç ì+&Ü nHêï˙ï rdüT≈£îì

ˇø£ eTìwæ }] ãj·T≥ ãø±düTs¡T&ÉT+&˚ #√≥T≈£î yÓfi‚Ô n|ü&ÉT yê&ÉT Ä nHêï˙ï, m&É¢ , ã+&ç ‘√\T≈£î

yÓ[flq eTìwæ uÛÑøÏåkÕÔ&ÉT. nB ˇ|üŒ+<ä+.

s√E\T >∑&ÉTdüTÔHêïsTT. ˇø£s√E z ìs¡Tù|<ä ≈£î≥T+ã+ e+‘·T e∫Ã+~. yêfi¯flπø dü]>± ‹q&ÜìøÏ

‹+&ç Ò<äT. ã+&Ó&Éqï+ mø£ÿ&É qT+∫ ‘˚yê*? ô|’>± Ä Ç+{Ï yêfi¯ófl Ç<ä›s¡÷ eTTdü*yêfi¯ófl. yêfi¯fl≈£îqï

πø ˇø£ Ä<Ûës¡+ yêfi¯fl ø£qïø=&ÉT≈£î. yêfi¯fl ø£+{Ï yÓ\T>∑ ≤¢ yê&˚! yêDÏí #·+|ü⁄ø√&É+ Çwüº+ Òø£ eTTdü*

<ä+|ü‘·T*<ä›s¡÷ sêø£ådüT&çøÏ H˚qT ÄVü‰s¡+>± yÓfi≤Ôqì dæ<äΔeTe⁄‘·THêïs¡T. ˇø£]H=ø£s¡T $&ç∫ yÓfi¯fl Òø£

Ç<ä›s¡÷ >∑T+&Ó\$dæb˛j˚T˝≤ @&ÉTdüTÔHêïs¡T. Ç+‘· À yêfi¯fl ø=&ÉT≈£î e#êÃ&ÉT. ‘·*¢<ä+Á&ÉT*<ä›Øï yê]+∫

z<ë]Ã n‘·qT ã+&Óø±ÿ&ÉT. n~ #·÷dæ Ä eTTdü* <ä+|ü‘·T\T ô|<ä›>± s√~dü÷Ô eT÷s¡Ã¤b˛j·÷s¡T. Ç<ä+‘ê

≈£î+r<˚$ #·÷dæ+~ |üs¡T>∑Tq yÓ[fl ø£<∏ä+‘ê ‘Ó\TdüT≈£î+~. ø£åD+ ≈£L&Ü Ä\dü + #Ój·T´≈£î+&Ü ã+&ç MT<ä

≈£Ls¡TÃqï Ä |æ\¢yêDÏí øÏ+<ä≈£î ~+|æ ‘·q ø=&ÉT≈£î ;ÛeTùdqTDÏí møÏÿ+∫+~.

Ä ø£åD≤q ≈£î+r<$ ;ÛeTT&ÉT ãø±düTs¡TDÏí ¬>\TkÕÔ&ÉH nqT≈£î+<√, ã≈£î&çøÏ ÄVü‰s¡yT ne⁄‘ê&ÉqT≈£î+<√

Ò<ë eTTdæ* <ä+|ü‘·T\≈£îqï ˇø£ÿ>±H=ø£ÿ ø=&ÉT≈£îqT s¡øÏå+#˚+<äT≈£î ‘·q≈£îqï ◊<äT>∑Ts¡T _&É¶ À¢ ˇø£]ì

|üD+>± ô|&É<ëeTqT≈£î+<√ me]¬øs¡ø£?

ø±ì ˇø£{Ï e÷Á‘·+ ì»+.

eè<äΔ <ä+|ü‘·T\ ø£&ÉT|ü⁄ø√‘· #· ≤¢]Ã yêfi¯fl _&É¶qT yêfi¯fl≈£î n|üŒ–+∫q ø£åD+˝À yêfi¯fl yÓTTVü‰˝À¢

|üP∫q yÓ\T>∑T#·÷dæ ≈£î+r<˚$ eTVü≤<ëq+<ëìï bı+~ e⁄+≥T+~. eTìwæ J$‘·+˝À eT÷&ÉT $wüj·÷\T

#ê˝≤ eTTKýÓTÆq|üì #ÓãT‘ês¡T. ˇø£{Ï <äj·T ø£*– e⁄+&É&É+ ¬s+&√~ <äj·T ø£*– e⁄+&É&É+ ` eT÷&√~

≈£L&Ü <äj·T ø£*– e⁄+&É&Éy˚T! kÕj·T+ø√dü+ #˚‘·T\ #êdü÷Ô ø=+&É+‘· ÄX¯‘√ eTq <ä>∑Zs¡≈£î e#˚Ã yêfi¯fl≈£î

eTq+ u≤dü≥>± ì\yê*. eTq ã‘·T≈£î πøe\+ eTq+ ã≥ø£≥+‘√H˚ #·]‘ês¡ú+ ø±<äT. eTq+ ã‹øÏ |ü~

eT+~ì ã‹øÏ+#ê*. eTq #˚j·T÷‘· yêfi¯fl≈£î ÁX‚j·TdüT‡qT ø£*–+#ê*. yêfi¯fl eTqdüT\ ì+&Ü dü+‘√cÕìï

ì+|ü>∑\>±*. n|ü&ÉT #·÷&É+&ç ` ndü …’q Äq+<äeT+‘ê eTq #·T≥÷ºsêH˚ e⁄+≥T+~. uÛÑ>∑eBZ‘· ≈£L&Ü

131 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Ç<˚ #ÓãT‘√+~. ‘√{Ïyê] u≤>∑Tø√dü+ bÕ≥T|ü&É≥+ Á|ü‹ ˇø£ÿ] J$‘·+˝À ˇø£ Á|ü<ÛëqyÓTÆq yê´|üø£+

ø±yê*≥. MTe÷+dü |ü+&ç‘·Tì>± ø°]Ô+|üã&É¶ düT+<äs¡ bÕ+&ÉT´&ÉsTT‘˚ ‘·q ªÄsêé[μ nH˚ ˙‹ Á>∑+<∏ä+˝À

j·TdæàHé Je‹ Je‹

eTVü‰»q' ‘·dü J$‘·+ HêeT

Jeqï|æ q dü Je‹

q Je‹ j·Te÷Á•‘·' |ü⁄s¡Twü'ˆˆ

|ü~eT+~øÏ ‘√&ÉT ˙&É>± ì*∫qyêì ã‘·Tπø ã‘·T≈£î. ÄÁX¯sTT+∫q yê]ì <ä]#˚s¡Ã Òì yê&ÉT

#·∫ÃqfÒº …ø£ÿ ` nHêï&ÉT.

eTq #·<äTe⁄, ‘Ó*$‘˚≥\T, ÄdæÔbÕdüTÔ\T, kÕ<Ûäqdü+|ü‹Ô, n~Ûø±s¡+, &ÉãT“, ã\|üsêÁø£e÷\T,

n+‘Ó+<äT≈£î ndü© J$‘·y˚T uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT eTq≈£î eT+ps¡T#˚dæq ô|<ä› kÕj·T+. eTqø£+fÒ m≈£îÿe

nedüs¡+ e⁄qï yê]øÏ n+<äT˝À+∫ eT∞fl ø=+‘· eTq+ n+<ä#˚j·÷*. nB Hê´j·T+. mø£ÿ&√ #·~yêqT

` eTT+u…’ ÀH√ &Ûç©¢ ÀH√ &ÉãT“ <ä+&ç>± e⁄qï z ÄkÕ$T ‘·q |ü⁄{Ïºqs√EqT nsTTqyêfi¯fl eT<Ûä >±≈£î+&Ü

Äs¡TÔ\ eT<Ûä , Äø£*>=qï yêfi¯fl eT<Ûä »s¡T|ü⁄≈£îH˚ yê&É≥. q>∑s¡+ q&çeT<Ûä ˝À düT$XÊ\yÓTÆ bÕsYÿ≈£î #·T≥÷º

‘Ós¡\T ø£{Ïº+∫ ˝À|ü\ eT+B e÷s¡“˝≤˙ï e+≥yêfi¯fl˙ ~+|æ, ˝À|ü Ò+ »s¡T>∑T‘√+B me]ø° ‘Ó*j·T≈£î+&Ü

s¡ø£s¡ø±\ e+≥\T, eT<ÛäTs¡ |ü<ësêú\T, r|æ Á<ëeø±\T #˚sTT+#˚yê&ÉT. |æ\¢\T n$T‘·+>± Çwüº|ü&˚ _düÿ≥T¢,

#ê¬ø¢≥T¢, πø≈£î\T, ◊dtÁø±eTT\T düπsdü]. yê{ÏøÏ ø=<äy˚ y˚+&˚~ ø±<äT. |æ\¢\T Çwüº|ü&É‘ês¡qT≈£îH˚ ø=‘·Ô

nj·T≥yéT ˇø£{Ï Á|ü‹ @&É÷ yÓTq÷˝À #˚s¡T‘·T+&˚~. kÕj·T+ø±\+ ne⁄‘·÷ ne⁄‘·÷ e⁄+&É>± Äj·Tq,

Äj·Tq |ü]yês¡+ q>∑s¡eT+‘ê #·T{Ïº mø£ÿ&Óø£ÿ&√ e⁄qï M~Û |æ\¢\+<äØï ø±s¡¢ À¢ ãdüT‡˝À¢ b π>düTø=#˚Ãyês¡T,

ø=‘·Ô À nsTT‘˚ ‘·eTHÓ+<äT≈£î nø£ÿ&É≈£î rdüT≈£îe#êÃs√ ‘Ó©ø£ |æ\¢\+‘ê uÛÑj·T+ uÛÑj·T+>± e⁄+&˚yês¡T.

‘·s¡Tyê‘· ‘·s¡Tyê‘· ‘Ó*dæb˛sTT+~. ‘Ó*kÕø£ Äq+<ä+‘√ πø]+‘·\Tø={≤ºs¡T.

ãdüT‡\T ~–q |æ\¢\+<äs¡÷ X¯óÁuÛÑ+>± ø±fi¯Sfl #˚‘·T\÷ eTTU≤\÷ ø£&ÉTø√ÿyê*. ˇ+{ÏqTqï ã≥º\T

$ù|Œdæ nkÕ$T#˚Ã ø=‘·Ô ã≥º\T ø£≥Tºø√yê*. n|ü&ÉT Ä |æ\¢*ï #·÷ùdÔ sê»Vü≤+dü\˙ï e÷qdüdüs√esêìøÏ

#˚]q≥Tº>± e⁄+≥T+~. Ä <äèX¯ + eTqdüT MT<ä eTTÁ~‘·eTe⁄‘·÷ e⁄+&É>±H˚ bÕs¡Tÿ Á|ü<Ûëq <ë«s¡+ u≤sê¢

‘Ós¡T#·T≈£î+≥T+~. |æ\¢\+<ä]ø° kÕ«>∑‘·+ |ü\T≈£î‘ês¡T. yêfi¯ófl ‘·TyÓTà<ä ≤¢ ˝À|ü*øÏ |üs¡T¬>&É‘ês¡T. ‘·\T|ü⁄\T

eT÷düT≈£î+{≤sTT. Çø£ ˝À|ü\ ˇø£fÒ ø√˝≤Vü≤\+. Äq+<ä+ ns¡íeyÓTÆ‘˚ |æ\¢\+<äs¡÷ n+ãsêìï #·T{Ïº

ekÕÔs¡T. sêÁ‹ |ü~+{ÏøÏ eT∞fl ‘·\T|ü⁄\T ‘Ós¡T#·T≈£î+{≤sTT. |üP\˝Àì ‘˚HÓqT d”«ø£]+#êø£ ‘·TyÓTà<ä\T

s¡a+ø±s¡ ^‘ê˝≤\|æ+∫q≥¢ |æ\¢\T Äq+<ë‹X¯j·T+‘√ qe⁄«≈£î+≥÷ ‘·Tfi¯ófl≈£î+≥÷ ãj·T≥≈£î ekÕÔs¡T.

ø£è‘·»„‘·>± n+<ä] e+ø± #·÷kÕÔs¡T.

#·|ü&ÉT #Ój·T´≈£î+&Ü ‘˚HÓ $+<äTìe«&É+ |ü<ëà\ n\yê≥T. $+<äT d”«ø£]+#êø£ ø£è‘·»„‘·qT

Á|üø£{Ï+#·&É+ ‘·TyÓTà<ä\ n\yê≥T. ãdüT‡ …øÏÿ yÓ[flb˛‘·Tqï ‘·TyÓTà<ä ≤ï, yêfi¯fl yÓTTVü‰˝À¢ yÓT]dæq ‘·è|æÔ

#·÷dü÷Ô |ü⁄{Ïºqs√E »s¡T|ü⁄≈£îqï ô|<ä›eTìwæ eT∞fl Äs√Eø√dü+ M~Û |æ\¢ ≤¢ ‘·q÷ m<äTs¡T #·÷kÕÔ&ÉT.

132$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

7. n‹<∏äT\ ‘·s¡Tyê‘˚ eTq+

me¬s’Hê m<äT¬s’‘˚ @$Tyê«*‡ edüTÔ+<√qì eTTK+ |üø£ÿ≈£î ‹|ü≈£î b˛j˚Tyêπs m≈£îÿe á s√E˝À¢.

ô|≥ºì<˚ |ü⁄≥º<äì e÷ neTàeTà n+≥÷ e⁄+&˚~. n+fÒ @$T{Ï nì yÓÁ] Hê>∑qï˝≤ n&ç–‘˚ #Ó|æŒ+~:

øÏ+<ä{Ï »qà˝À ‘·è|æÔ>± me]¬ø’Hê Ç+‘· ô|{Ïº e⁄+fÒH˚ á »qà˝À uÛÀ>∑+ uÛ≤>∑ +‘√ |ü⁄&É‘ês¡≥.

ªªÇ‘·s¡T\≈£î ô|{≤ºπø eTq+ ‹Hê*. ãj·T{Ï yêfi¯fl≈£î ô|≥º>± $T–*+~ eTq+ ‹q&É+ uÛ≤e´+ ø±˙,

eTq+ ‹q>± $T–*+~ Ç‘·s¡T\≈£î ô|≥º≥+ ñ∫‘·+ ø±<äTμμ nH˚~.

ªªn<˚$T{Ï neTàe÷à! ‘·q≈£îe÷*q <Ûäs¡à+ ‘·>∑<äì e÷ ãfiÀfl e÷kÕºs¡T #ÓbÕŒπs n+fÒ ªªnqïbÕHê\

$wüj·T+˝À e÷Á‘·+ n~ dü]ø±<äTμμ nì ø={Ïº bÕπsùd~ eTq bı≥º ì+|ü⁄ø√e&É+, eTq ÁbÕD≤\T

ì\u…≥Tºø√e&É+ nqï$ eTTK´+ ø±<äT. ˇø£]øÏ ô|{≤ºø£ n~ ‘·è|æÔ>± yês¡T nqTuÛÑ$dü÷Ô e⁄+fÒ ø£fi≤flsê

#·÷dæ Äq+~+#˚yê] n<äèwüºy˚T n<äèwüº+! neTàeTà #Ó|æŒq Ä ø£<∏ä eT∞fl MTø√dü+.

yês¡D≤dæ À ˇø£ Áu≤Vü≤àDT&ÉT e⁄+&yê&ÉT. n‘·ì uÛ≤s¡ dü+kÕsêìï e~ Òdæ ø±* q&Éø£q rs¡új·÷Á‘·\≈£î

ãj·T\T<˚]+~. n|üŒ{ÏøÏ ÄyÓT ì+&ÉT>∑]“¤DÏ. j·÷Á‘· À e⁄qï|ü&˚ ˇø£ ns¡úsêÁ‹ ÄyÓT eT>∑_&É¶qT

Á|üdü$+∫+~. uÛÑs¡Ôq÷, Ç+{Ï ø±<äqT≈£îì e#˚Ãdæ+~. >∑qTø£ ù|>∑Tã+<Ûä+ ≈£L&Ü ‘Ó+ù|düT≈£îì |ü⁄{Ïºq

|üdæyêDÏí nø£ÿ&˚ e~ Òdæ+~. |üdæyê&ÉT @&ÉT|ü⁄ yÓTT<ä\T ô|{≤º&ÉT. n~ ˇø£ Äe⁄ $qï~. yÓ[fl |üdæyê&ç

ˇfi¯fl+‘ê Hê\Tø£‘√ HêøÏ X¯óÁuÛÑ+ #˚dæ+~. bı<äT>∑TqT yê&ç H√{Ïø£+~+∫ Äø£* r]Ã+~. n˝≤ es¡Tdü>±

@&ÉT s√E\T yêDÏí kÕøÏ+~. n+<äTø£ì yê&çøÏ ªÄ|ü⁄Á‘·Héμ nì ù|s=∫Ã+~.

Ä|ü⁄Á‘·Hé n+fÒ >√≈£îe÷s¡T&Éì ns¡ú+.

@&√s√Eq yêDÏí ˇø£ u≤≥kÕ] #·÷dæ ‘·q‘√ bÕ≥T Ç+{ÏøÏ rdüT≈£îb˛j·÷s¡T. u≤≥kÕ] <ä+|ü‘·T\≈£î

|æ\¢\T Òs¡T. n+<äTø£ì Ä|ü⁄Á‘·Héì n˝≤¢s¡TeTT<äT›>± ô|+#·T‘·÷ e#êÃs¡T. yê&ÉT y˚<ä$<ä \T n˙ï H˚sêÃ&ÉT.

Ç˝≤ e⁄+&É>± nqTø√ì dü+|òüT≥q ˇø£{Ï »]–+~. ˇø£s√E ˇø£ Äe⁄ $wüj·TyÓTÆ ø=+<äs¡T |æ\¢\T

‘·>±<ë|ü&Ü¶s¡T. yêfi¯fl˝À Ä|ü⁄Á‘·Hé ≈£L&Ü ñHêï&ÉT. n‘·H˚<√ ø£*Œ+#·Tø√uÀj˚Tdü]øÏ ªªM&˚$T{Ï #Óù|Œ~?

MDÏí ø£qï‘· Ò¢ M~Ûq e~ Òdæ b˛sTT+~. me] <äj·÷<ëøÏåD≤´\ MT<√ ã‘·T≈£î‘·THêï&ÉTμμ nì nø£ÿ&ç

yêfiËfles√ ‘·≈£îÿe #˚dæ e÷{≤º&Üs¡T.

Ä e÷≥\‘√ Ä|ü⁄Á‘·Hé eTqdüT Ns¡T≈£îb˛sTTq≥TºsTT+~. Ç\T¢ e~* <˚XÊ≥q≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT.

‹]– ‹]– ∫es¡≈£î eT<äT¬s’ Àì ∫+‘ê<˚$ Ä\j·÷ìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. nø£ÿ&˚ Ä >∑T&ç ÁbÕ+>∑D+˝ÀH˚

e⁄+≥÷ eT<Ûä÷ø£s¡eè‹Ô‘√ J$dü÷Ô e#êÃ&ÉT. nsTT‘, j·÷∫+∫ ‘Ó#·TÃ≈£îqï nqïyÓTÆHê düπs, ‘√{Ï _Û≈£åî≈£î\≈£î,

ìdü‡Vü‰j·TT\≈£L ô|≥º≈£î+&Ü ‹H˚yê&ÉT ø±<äT.

Ç˝≤ e⁄+&É>±, ˇø£ sêÁ‹y˚fi¯ >∑T&ç <ä>∑Zs¡≈£î mø£ÿ&√ <ä÷s¡ÁbÕ+‘·+ qT+∫ eTT>∑TZs¡T e´≈£îÔ\T

e#êÃs¡T. eTT>∑TZs¡÷ u≤>± n\dæb˛sTT e⁄Hêïs¡T. Äø£*<ä|ü\‘√ <ä|æŒ ø=Hêïs¡T. Ä|ü⁄Á‘·HéøÏ yêfi¯flqT #·÷ùdÔ

C≤˝Òdæ+~.

133 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ø±ì @$T{Ï #˚j·T&É+? ‘·q<˚ Hê\T–fi¯fl˝Àq÷ Hê\T–+‘·\T ‘Ó#·TÃ≈£îì ‹H˚ eTTwæº ã‘·Tø±jÓT.

n˝≤+≥|ü&ÉT ns¡úsêÁ‹y˚fi¯ e∫Ãq n‹<∏äT\≈£î ô|fÒº+<äT≈£î ‘·q <ä>∑ZπseTT+≥T+~?

Ä|ü⁄Á‘·Hé <äT'K|ü&Ü¶&ÉT. ∫+‘ê<˚$ n‘·ì u≤<ÛäqT #·÷dæ, ‘·H˚ n‘·ì m<äT≥ Á|ü‘· ø£åyÓTÆ n‘·ìø√

nø£åj·T bÕÁ‘·qT Á|ükÕ~+∫+~. ªª˝Àø£+˝À ø£s¡Te⁄ø±≥ø±\T ø£*– me]ø° mø£ÿ&Ü ‹q{≤ìøÏ yÓT‘·T≈£î

Òø£b˛sTTHê ˙ nø£åj·T bÕÁ‘· À e÷Á‘·+ düeTè~Δ>± nqï+ e⁄+≥T+~μμ nì nuÛÑj·T$T∫Ã+~.

Ä|ü⁄Á‘·Hé dü+‘√wü+>± Ä bÕÁ‘·qT d”«ø£]+∫ ns¡úsêÁ‹ e∫Ãq n‹<∏äT\≈£î düTwüßº>± uÛÀ»q+

ô|{≤º&ÉT. n|üŒ{ÏqT+N ø£qT#·÷|ü⁄ y˚Ts¡˝À mø£ÿ&Ü Äø£{Ï nqï~ ˝Ò≈£î+&Ü #˚kÕ&ÉT. eTTwæºyêfi¯ófl,

n${Ïyêfi¯ófl, H√s¡T Òì Jyê\T ` ˇø£πs$T{Ï n+<äs¡÷ n‘·ìï ÄÁX¯sTT+∫ bı≥º ì+|ü⁄≈£îH˚yês¡T. ªª˙e⁄

∫s¡ø±\+ |ü~ eT+~øÏ ô|≥º>∑\yê&Ée⁄>± e]Δ\T¢ Hêj·÷Hêμμ nì yêfi¯fl+‘ê B$düTÔ+&˚yês¡T.

Ç~ #·÷dæ Ç+Á<äT&ÉT zs¡« Òø£ b˛j·÷&ÉT. ndü÷j·T‘√ ≈£î$T*b˛j·÷&ÉT. ø£|ü≥y˚wü+˝À e∫Ã

ªª πø+ ø±yê˝À ø√s¡Tø√, qTe«&ç–qe˙ï ÇkÕÔqTμμ nHêï&ÉT.

Ä|ü⁄Á‘·Hé qe⁄«‘·÷, ªªÇ~>√ Ç~ e÷ neTà ∫+‘ê<˚$ qqTï nqTÁ>∑Væ≤+∫ HêøÏ∫Ãq nø£åj·T

bÕÁ‘·. Ç~ n+<ä] Äø£© rs¡Tk Ô+~. n+<ä]∫+‘·\÷ b˛>=&ÉT‘√+~. Ç+‘·ø£+fÒ Hêπø+ ø±yê*?μμ

nHêï&ÉT.

Ç+Á<äT&ÉT ás¡ ´‘√ eT]+‘· s¡–*b˛j·÷&ÉT. Ä|ü⁄Á‘·Hé <ëq<Ûäsêà\qT ì\Te]+#˚+<äT≈£î ˝Àø£+˝À

mø£ÿ&Ü Äø£*, <ë]Á<ä + nqï$ Ò≈£î+&Ü #˚j·÷\qT≈£îHêï&ÉT. esê¸\T ≈£î]|æ+#ê&ÉT. H˚\ ‘·*¢ ø£&ÉT|ü⁄

|ü+&˚ ≤ #˚XÊ&ÉT. |ü⁄wüÿ\+>± |ü+≥\T #˚‹øÏ Ä+<ä&É+‘√ Á|ü»\T Äø£* <ä|ü\≈£î <ä÷s¡eTj·÷´s¡T.

Ä|ü⁄Á‘·Héì eTs¡∫b˛j·÷s¡T. n‘·ì‘√ nHêïìï |ü+#·T≈£îH˚ yêfi‚fl Ò≈£î+&Ü b˛j·÷s¡T.

Ä|ü⁄Á‘·Hé ‘·q nø£åj·TbÕÁ‘· rdüT≈£îì Ç+{Ï+{Ïø° yÓfi≤fl&ÉT. nqï+ ô|&É‘êqT s¡eTàqeT+fÒ |ü⁄#·TÃ≈£îH

yêfi‚fl ø£s¡Tej·÷´s¡T.

Ç˝≤ e⁄+&É>±, düeTTÁ<ä+ Äe* yÓ’|ü⁄qT+∫ e∫Ãq ø=+<äs¡T Hê$≈£î\T Ä|ü⁄Á‘·HéøÏ m<äT¬s’ ‘·eT

<˚X¯+˝À Á|ü»\T ≈£åî<ë“<Ûä‘√ $\$\˝≤&ÉT‘·THêïs¡ì #ÓbÕŒs¡T. n˝≤ #Ó|æŒ+<˚ ‘·&Ée⁄ Ä|ü⁄Á‘·Hé nø£åj·TbÕÁ‘·

rdüT≈£îì HÍø£ mø±ÿ&ÉT. ø=+‘· <ä÷s¡+ yÓfi‚fldü]øÏ yê‘êes¡D+˝À e÷s¡TŒ e∫Ã+~. HÍø£qT ˇø£ B$˝À

ì\T|ü⁄ #˚XÊs¡T. Ä|ü⁄Á‘·Hé HÍø£ ~– nqï+ø√dü+ n\eT{ÏdüTÔqï yê¬se¬s’Hê nø£ÿ&É e⁄HêïπsyÓ÷qì Ä

sêÁ‹y˚fi¯ B$ n+‘ê >±*+#·&É+ yÓTT<ä\T ô|{≤º&ÉT. ndü\ø£ÿ&É eTqTwüß Ò Òs¡T á ˝À>± yê‘êes¡D+

#·ø£ÿã&ç+~. Ä|ü⁄Á‘·Hé HÍø£ ÀH˚ e⁄Hêï&ÉqT≈£îì Hê$≈£î\T HÍø£qT b˛ì#êÃs¡T. Ä|ü⁄Á‘·Hé ˇø£ÿ&˚ Ä ìs¡®q

Á|ü<˚X¯+˝À e⁄+&çb˛j·÷&ÉT. n‘·ìøÏ ‘√&ÉT>± n‘·ì nø£åj·TbÕÁ‘· e⁄+~ø±˙, @$T{Ï Á|üjÓ÷»q+? ˇø£]øÏ

ô|≥º≈£î+&Ü n‘·qT ‹q&ÉT. ‘·q dü+|ü<ä |ü\Te⁄]øÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&çq|ü&˚ <ëìøÏ kÕs¡Δø£‘·. Òø£b˛‘˚

@eTT+~? Ä nø£åj·TbÕÁ‘· Ç+ø£ Hêø£qedüs¡+μ nqT≈£îHêï&ÉT.

nqT≈£îqï<˚ ‘·&Ée⁄ ` düeTTÁ<ä+˝ÀøÏ <ëìï $dæπsdæ ìsêVü‰s¡+>± ì•Ã+‘·>± ñ+&ç nø£ÿ&˚ ÁbÕD≤\T

e~˝≤&ÉT.

134$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

8. ø£\˝À n|ü

eT<äq|ü⁄sêìøÏ <ä>∑Zs¡ Àì Á>±eT+˝À y˚eTqï nH˚ yê&ÉT+&˚yê&ÉT. n‘·HÓ+‘· ne÷j·T≈£î&É+fÒ

}]yês¡‘·ìï yÓÁ]y˚eTqï nH˚yês¡T. n‘·ì ‘Ó*$ ‘·≈£îÿe ‘·HêìøÏ Vü≤<äT›+&˚~ ø±<äT. n‘·qï+<äs¡÷ `

ªyÓÁ] y˚eTHêïμ nì |æ*∫Hê n‘·H˚MT nqT≈£îH˚ yê&ÉT ø±&ÉT dü]ø£<ë ` ªªzjYT!μμ nì |ü*πøyê&ÉT.

n<˚ }fiÀfl >∑es¡j·T´ nH˚ yê&ÉT+&˚yê&ÉT. yê&ÉT >∑&ÉTdüTyê&˚ø±≈£î+&Ü n‹ \TãTΔ&É÷ |üs¡eT

˙#·T&É÷ ≈£L&Ü. &ÉãT“ø√dü+ m+‘· nHê´j·÷ì¬ø’Hê ˙#êì¬ø’Hê e&çø£&É‘ê&ÉT. n‘·ì~ e&û¶ yê´bÕs¡+.

ˇø£kÕ]y˚eTqï ¬ø+<äTø√ &Éã“edüs¡+ e∫Ã+~. düeTj·÷ìøÏ uÛ≤s¡ }fiÀ¢ Òø£b˛sTT+~. |ü⁄{Ïº+{Ï¬ø[fl+~.

&ÉãT“ø√dü+ @+ #˚j·÷´˝≤ nì eT<Ûäq|ü&ÉkÕ>±&ÉT y˚eTqï. n‘·qT n|ü⁄Œ#˚<ë›e÷ nì Ä˝À∫+#ê&ÉT.

|ü>∑\+‘ê n<˚ Ä˝À#·q˝À ñ+&É&É+e\¢ Ä sêÁ‹ y˚eTqï≈£î ˇø£ ø£\ e∫Ã+~. ø£\˝À ` n‘·qT

>∑es¡j·T´ <ä>∑Zs¡≈£î yÓfi≤fl&ÉT. n|æŒeTàì ø±fi≤fl y˚fi≤fl |ü&Ü¶&ÉT. m≥ºπø\≈£î >∑es¡j·T´ ø£s¡TDÏ+∫ n‘·ìøÏ

n|æŒ#êÃ&ÉT. ‘=+<äs¡>± r¬sÃj·TéTì ôV≤#·Ã]ø£ ≈£L&Ü #˚XÊ&ÉT. &ÉãT“ |ü≥Tº≈£îì sTT+{ÏøÏ e∫Ã y˚eTqï

uÛÑÁ<ä+>± ô|{Ïº À ô|{≤º&ÉT.

ñ<äj·T+ yÓT\≈£îe sê>±H˚ ø£\˝À ‘Ó∫Ãq &ÉãT“ø√dü+ n‘·qT ‘Ó>∑yÓ‹πøXÊ&ÉT. ô|{Ïº ‹s¡>∑<√&Ü&ÉT.

Ç˝≤¢+‘ê yÓ~ø±&ÉT. nsTTHê &ÉãT“ ø£ì|æ+#· Ò<äT. e+<äes¡Vü‰\÷ @yÓTÆb˛j·÷jÓ÷ nì u…+¬>fÒºdüT≈£îHêï&ÉT.

eTTK+ |”≈£îÿb˛sTT. ~>±\T>± ø£q|ü&ÉT‘·Tqï y˚eTqïì ` ªªn˝≤ ñHêïy˚+?μμ nì n&ç>±s¡T

Çs¡T>∑Tbıs¡T>∑T yêfi¯ófl. »]–+<ä+‘ê yê]øÏ #ÓbÕŒ&É‘·qT.

ªªø£\˝À rdüT≈£îqï &ÉãT“ì yÓT\≈£îe˝À yÓ‘·ø£&Éy˚T$T{ÀjYT yÓÁ]yê&Ü!μμ nì yêfi¯ó¢ m>∑‘ê[ #˚XÊs¡T.

nsTTHê Ä yÓÁ]yê&ÉT ∫+‘·|ü&É&É+ e÷q Ò<äT. ªªH˚qT >∑es¡j·T´øÏ e+<äes¡Vü‰\T ø£\˝À n|ü

|ü&çb˛j·÷qTμμ nì n+<ä]ø° #Ó|ü⁄Œ≈£îì $#ê]+#·kÕ>±&ÉT. á $wüj·T+ me]øÏ ‘Ó\sTT≈£L&É<√ yêfi¢πø

‘Ó*dæ+~. ‘Ó*j·T&Éy˚T$T{Ï, >∑es¡j·T´ y˚eTqï <ä>∑Z]øÏ e#˚ÃXÊ&ÉT. ªª|ü~s√E˝À¢ rπsÃkÕÔqì Hê <ä>∑Zs¡qT+∫

n|ü⁄Œ rdüT≈£îqï e+<äes¡Vü‰\÷ yÓ+≥H˚ ø£≈£îÿμμ n+≥÷ n‘·ìï |”&ç+#·kÕ>±&ÉT.

ªªny˚ yÓ<äT≈£î‘·THêïq+&ç. ø£ì|æ+#·&É+ Ò<äT. <=s¡>±ZH˚ sTT#˚ÃkÕÔqTμμ nì yÓTTs¡ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT y˚eTqï

eT] HêÁ˝ÀE\T b˛j·÷ø£ >∑es¡j·T´ n‘·ìï |æ*|æ+∫μμ &ÉuÒ Hê sTTe⁄«. |üÁ‘·y˚THê sêsTT.μμ nHêï&ÉT.

ªªeTs√kÕ]\¢+‘ê yÓ~øÏ n˝≤π>sêkÕÔqTμμ nì e#˚ÃXÊ&ÉT y˚eTqï n+‘· À sT÷ $wüj·T+ y˚eTqï

uÛ≤s¡ øÏ ‘Ó*dæ+~. ÄyÓT Vü≤&Ü$&ç>± |ü⁄{Ïº+{Ï qT+∫ |üs¡T¬>‘·TÔø=∫Ã+~. |üÁ‘·+ sêj·T≈£î+&Ü uÛÑs¡Ô ø£&ÉT¶|ü&ç+~.

<Ûäs¡à+ #˚ù|ŒsêeTqï <ä>∑Zs¡øÏ rdüT¬ø[fl+~. >∑es¡j·T´≈£L&Ü sêeTqï <ä>∑Zs¡øÏ e#êÃ&ÉT.

135 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ªªnj·÷´! n|ü⁄Œ&˚ HÓ\sTTb˛‘·÷+~. ãj·T≥sTT‘˚ sT÷ bÕ{ÏøÏ e&û¶≈£L&Ü e#˚Ã~. ø±ì. y˚eTqï

≈£L&Ü ø£wüºJy˚ ø£qø£ H˚qT e&û¶ Ä•+#·&É+ Ò<äT. Hê ndü\T HêøÏ|æŒ+#˚ùdÔ #ê\T.μμ nHêï&ÉT >∑es¡j·T´.

ªªì»y˚THê? qTe⁄« n‘·ì <ä>∑Zs¡ e+<äes¡Vü‰\T n|ü⁄Œ rdüT≈£îHêïyê?μμ y˚eTqïqT n&ç>±&ÉT sêeTqï.

ªªì»y˚T >∑es¡j·T´ Hêø£\˝À ø=∫Ã eTØ sTT#êÃ&ÉT e+<äes¡Vü‰\÷. H˚H˚ e÷≥ ì\T|ü⁄ø√ Òø£b˛j·÷qT.μμ

nHêï&ÉT yÓÁ]y˚eTqï.

ªªø£\˝À ø=∫ÃsTTe«&Éy˚T$T{Ï?μμ ÄsêrXÊ&ÉT sêeTqï.

y˚eTqï n+‘ê $es¡+>± #ÓbÕŒ&ÉT. n~$ì ` sêeTqï >∑es¡j·T´ y˚|ü⁄ ‹]– ` ªø£\˝À sTT∫Ãq

e+<äes¡Vü‰\T >∑T]+#˚Hê MTs¡&ÉT>∑T‘·Tqï~?μ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT ªªWqTμμ nHêï&É‘·qT

sêeTqï yÓ+≥H˚ |üfiËfl+˝À e+<äes¡Vü‰\÷, ˇø£ n<ä›eT÷ ‘Ó|æŒ+#ê&ÉT. e+<äes¡Vü‰\˙ y˚eTqï

#˚‹˝À ô|{≤º&ÉT. m<äTs¡T>± n<ä›+ ô|{≤º&ÉT. es¡Vü‰\T n<ä›+˝À ø£ì|ædüTÔHêïsTT

ª>∑es¡j·T´>±s¡÷! n$>√ MT e+<ä es¡Vü‰\÷. rdüTø√+&ç.μ nHêï&ÉT. n<ä›+˝ÀøÏ #·÷|ædü÷Ô. >∑es¡j·T´

‘·T[fl|ü&Ü¶&ÉT. ªªn<ä›+˝À$ m˝≤ n+<äTø√>∑\qT? Ç~ kÕ<Ûä y˚THê?μμ nHêï&ÉT.

ªªeTsê´<ädüTÔ\sTTq MTs¡T y˚eTqï ø£\˝ÀøÏ yÓ[¢ n|æŒ#êÃs¡T! ø£\˝À¬ø[fl n|æŒe«>∑\ ô|<ä›eTqTwüß\øÏ

n<ä›+˝À+∫ n|ü edü÷\T #˚düTø√>∑\>∑≥+ nkÕ<Ûä e÷?μμ nì ∫s¡Tqe⁄« qyê«&ÉT.

‘·qøÏ ãT~› #Ó|üŒ&Üìπø sêeTqï sTT˝≤ #˚XÊ&Éì Á>∑Væ≤+∫q >∑es¡j·T´ dæ>∑TZ|ü&ÉT‘·÷ ‘·\e+#·T≈£îì

nø£ÿ&çqT+∫ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. Á|ü»\T sêeTqï rs¡TŒì Á|üX¯+dæ+#ês¡T.

$<Ûj·T‘·, dü+dæ<äΔ‘·, ø£s¡Ôe´+ MT<ä Áù|eT `

á eT÷&ÉT MT˝À ñ+fÒ, $TeTà*ï @M n&ÉT¶ø√ Ò<äT.

136$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

9. <Ûäs¡àsêE <äj·÷>∑TD+

eTq+ #ê˝≤kÕs¡T¢ eT÷>∑Jyê\qT n+‘·>± |ü{Ïº+#·Tø√+. #ê˝≤eT+~ ‘·eT ô|+|ü⁄&ÉT ≈£îø£ÿ

eTTdü*<Ó’b˛>±H˚, Ò<ë @<√ »ãT“ #˚j·T>±H˚ @+ #˚kÕÔs¡T? <ä÷s¡+>± mø£ÿ&çø√ rdüT¬ø[fl e~ ÒkÕÔs¡T.

bÕ|ü+ n~ Á≈£Ls¡yÓTÆq |üìø±<ë? ø±ì eTVü‰sêE j·TT~Ûwæºs¡T&ç ≤>± eTq+ ≈£îø£ÿ |ü≥¢ $<Ûj·T+>±

ñ+&Ü*.

j·TT~Ûwæs¡T&ÉT n+fÒ <Ûäs¡àsê»ì eTq+<ä]ø° ‘Ó*dæ+<˚ ø£<ë! Äj·THÓ ≤ ≈£îø£ÿ≈£î $<Ûj·T+>±

ñHêïsê? nì ÄX¯Ãs¡ b˛‘·THêïs¡T ø£<ä÷!

BìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£<∏ä eTq eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À ñ+~. ≈£îs¡TπøåÁ‘· dü+Á>±eT+˝À |ü+#·bÕ+&Ée⁄\T

øös¡e⁄\qT z&ç+∫q $wüj·T+ eTq+<ä]ø° ‘Ó*dæ+<˚. Ä ‘·s¡Tyê‘· #·Áø£e]Ô>± <Ûäs¡àsêE ‘·q ‘·eTTà\

düVü≤ø±s¡+‘√ mH√ï @fiflbÕ≥T sêC≤´ìï <Ûäs¡àã<äΔ+>± |ü]bÕ*+#ê&ÉT. n˝≤ eTTô|’ŒÄπsfifl $»j·Te+‘·yÓTÆq

bÕ\q ‘·s¡Tyê‘· yêfi¢≈£î wüsê|òü÷‘·+ ˝≤+{Ï $cÕ<äyês¡Ô yê]øÏ ‘Ó*dæ+~. ‘·eT e÷s¡Z<ä]Ù, Äràj·TT&ÉT

nsTTq Áoø£èwüí|üs¡e÷‘·Tà&ÉT ‘·q uÛÖ‹ø£<˚Vü‰ìï $&ç∫, dü«sêZìøÏ |üj·TqyÓTÆb˛j·÷&Éqï düe÷#ês¡+

bÕ+&Ée⁄\qT ≈£î+>∑Bdæ+~. Ä u≤<Ûä qT+∫ ãj·T≥|ü&Ü¶ø£ ‘·eT ‘·ø£åDø£s¡Ôe´+ düTŒ¤]+∫+~. n+<äTπø

yÓ+≥H˚ ‘êeT÷, Ä Áoø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&çì nqTdü]+#ê\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T. Ä |üs¡+|üs¡ À ns¡T®qT&ç

eTqe&Ó’q |üØøÏå‘·TÔ≈£î |ü{≤º_Ûùwø£+ #dæ, Væ≤e÷\j·÷˝À¢ <eì\j·TyÓTÆq yTs¡T|üs¡«‘·+ yÓ’|ü⁄q≈£î bÕ+&Ée⁄\T

|üj·TqeTj·÷´s¡T.

uÛ≤s¡‘·<X dü+Á|ü<ëj·T+˝À eTìwæ eè<ëΔbÕ´ìøÏ e#êÃø£, nìï+{Ï e~ Òdæ uÛÑ>∑e+‘·T&ç ÁbÕs¡úq˝ÀH

ø±\+ >∑&ÉbÕ*. sêE …’Hê n˝≤π> #˚ùdyês¡T. Çø£ á J$‘·+ #ê\T nqT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT, <˚e⁄&ç >∑T]+#˚

Ä˝À∫dü÷Ô, nqïbÕ˙j·÷\T e÷ìy˚dæ Væ≤e÷\j·÷\ yÓ’|ü⁄q≈£î kÕ–b˛‘·÷ ñ+{≤s¡T. nø£ÿ&ç #˚s¡T≈£îHêïø£,

nø£ÿ&˚ ÁbÕD≤\T e~ ÒkÕÔs¡T. bÕ+&Ée⁄\T ≈£L&Ü n<˚ dü+Á|ü<ëj·÷ìï ø=qkÕ–dü÷Ô Væ≤e÷\j·÷\≈£î

#˚s¡T≈£îHêïs¡T. yês¡T Ä Væ≤eT–s¡T\qT n~Ûs√Væ≤+#·≥+ ÁbÕs¡+_Û+#·>±H˚, yê]ì ˇø£ ≈£îø£ÿ

nqTdü]+#·kÕ–+~. n|ü⁄Œ&ÉT j·TT~Ûwæs¡T&ÉT Ä ≈£îø£ÿ‘√ ªy˚TeTT #ê˝≤ <ä÷s¡+ yÓfi¯ó‘·THêï+. Ä e÷s¡Z+

≈£L&Ü #ê˝≤ ø£sƒ¡qyÓTÆ+~. me«s¡÷ q&Ée Òs¡T. qTe⁄« Ç+{Ï¬øfi¯ó¢μ nHêï&ÉT. ø±ì Ä X¯óqø£+ Ä sêE

e÷≥ $q≈£î+&Ü, ‘√ø£ }|ü⁄≈£î+≥÷ yê]H˚ nqTdü]dü÷Ô ñ+~. <äj·÷XÊ* nsTTq <Ûäs¡àsêE <ëìì

u≤<Ûäô|≥º&É+ Çwüº+ Òø£, ‘√&ÉT>±H˚ rdüT≈£îyÓfi¯flkÕ>±&ÉT.

e÷s¡ZeT+‘ê <äTπs“<Ûä +>± ñ+~. eT+#·T, #·* ˇfifl+‘ê >∑&É¶ø£≥Tºø=ìb˛‘·÷e⁄+~. e÷qee÷Á‘·T\T

137 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ã‹πø neø±XyT Ò<äT. Á|üø£è‹ Á|üuÛ≤e+‘√ j·TT~Ûwæºs¡T&ç ‘·eTTà\T ;ÛeTùdqT&ÉT, ns¡T®qT&ÉT, q≈£î\düVü≤<e⁄\T,

<Ûäs¡à|ü‹ï Á<Í|ü~ ˇø=ÿø£ÿs¡T>± ÁbÕD≤\T e~ ÒXÊs¡T. ø±ì <Ûäs¡àsêE ˇø£ÿ&˚ Væ≤e÷\j·÷\qT n~Ûs√Væ≤dü÷ÔH˚

ñHêï&ÉT.

∫es¡≈£î Äj·Tq y˚Ts¡T|üs¡«‘êìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. Ä |üs¡«‘·eT+‘ê düTeT<ÛäTs¡ Hê<ë\‘√,

düTeT|ü]eTfi≤\‘√ ì+&ÉTø=ì ñ+~. Äø±X¯+ qT+∫ |üP\yêq |ü&ÉT‘√+~. ˇø£ ~eýÓTÆq s¡<∏ä+ <Ûäs¡àsêE

eTT+<äT yê*+~. Äj·TqqT dü«sêZìøÏ rdüT≈£îyÓfi‚¢+<äT≈£î dæ<äΔ+>± ñ+~. n+<äT˝À dü«sêZBÛX¯ó&ÉT <˚y˚+Á<äT&ÉT

~>±&ÉT. ªz <Ûäs¡àsêC≤! dü«s¡Z Àø±ìøÏ kÕ«>∑‘·+. <Ûäs¡àã<äΔyÓTÆq J$‘êìï >∑&ç|æ, Ä<äs¡ÙyÓTÆq #·Áø£e]Ô>±

ù|s¡T‘Ó#·TÃø=ì dü«s¡ZÁ|üyXÊìøÏ ns¡Ω‘· kÕ~Û+#êe⁄. n+<äTπø ˙e⁄ á uÛÖ‹ø£XØs¡+‘√H dü«s¡Z+˝ÀøÏ Á|üy•+#,

neø±XÊìï bı+<ëe⁄ sê! á s¡<∏ëìï n~s√Væ≤+#·Tμ nHêï&ÉT.

<Ûäs¡àsêE düe÷<Ûëq$Tdü÷Ô ªÇ˝≤+{Ï ns¡T<Ó’q n<äècÕºìï Hê≈£î ø£*–+∫q+<äT≈£î <ÛäqT´&çì. ø±ì

Hê k˛<äs¡T\T, eTVü‰sêDÏ Á<Í|ü~ Ò≈£î+&Ü H˚qT dü«s¡Z+˝À n&ÉT>∑Tô|≥º ÒqTμ nHêï&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT <˚y˚+Á<äT&ÉT

ªz <Ûäs¡àsêC≤! n<äèX¯ s¡÷|ü+˝À Ç|üŒ{Ïπø yês¡+<äs¡÷ dü«sêZìøÏ #˚]b˛sTT, ˙ ø√dü+ m<äTs¡T#·÷dü÷Ô

ñHêïs¡Tμ nHêï&ÉT.

yÓ+≥H˚ j·TT~Ûwæs¡T&ÉT, ‘·q yÓ+fÒ edüTÔqï ≈£îø£ÿ e+ø£ #·÷dæ, ‹]– <˚y˚+Á<äT&ç yÓ’|ü⁄ ‹]– ªsêC≤!

Bìì ≈£L&Ü s¡<∏ä+ møÏÿ+#·Tμ nHêï&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT ÄX¯Ãs¡ +>± ª@+{Ï BìHê? πøyÓTÆHê |æ#êÃ? ˙≈£î

ˇø£ÿ&çπø dü«s¡Z+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|fÒº ns¡Ω‘· ñ+~. ˙e⁄ #ê˝≤ >=|üŒyê&ç$— eT+∫yê&ç$. BìøÏ Ä uÛ≤>∑ +

Ò<äT— <ëìì e~ ÒjYTμ nHêï&ÉT. ø±ì Ä <Ûäs¡àsêE ªá ≈£îø£ÿ qH˚ï qeTTà≈£î+~. ô|’>± mH√ï ø£cÕº\≈£î

z]Ã. Hê yÓ+fÒ q&É∫ e∫Ã+~. X¯s¡D≤]ú>± qH˚ï nqTdü]+∫q Bìì, e~* H˚qT sê ÒqT. H˚qT á

<Ûäs¡àìwüºqT ‘·|üŒ ÒqT. dü«s¡Z+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|≥º ÒqTμ nHêï&ÉT.

n|ü⁄Œ&ÉT <˚y˚+Á<äT&ÉT ªÇ‘·s¡ Je⁄\qT #·+|æ ‹H˚ á ≈£îø£ÿ bÕ|üJ$. Ç~ qs¡ø±ìøÏ b˛‘·–q~.

ø±ì Bì kÕúq+˝À y¬se¬s’Hê, qs¡ø±ìøÏyÓ[‘˚, n|ü⁄Œ&ÉT, áX¯óqø±ìøÏ dü«sêZìøÏ yÓfi‚fl n<äèwüº+ <ä≈£îÿ‘·T+~μ

nH˚wüs¡‘·T $~Û+#ê&ÉT.

ª<Ûäs¡àsêE yÓ+≥H˚ düŒ+~dü÷Ô ªdüπs! H˚qT n+^ø£]düTÔHêïqT. <ëì ã<äT\T, H˚qT qs¡ø±ìøÏ yÓfi¯‘êqT.

HêkÕúq+˝À á ≈£îø£ÿì dü«sêZìøÏ |ü+|ü+&çμ nq>±H˚, ˇø£ÿkÕ]>± Ä ≈£îø£ÿ kÕúq+˝À z Á|üø±X¯e+‘·yÓTÆq

yÓ\T>∑T <äs¡Ùq$T∫Ã, j·TeT<Ûäs¡àsêE <äs¡Ùq$T#êÃ&ÉT. Äj·Tq e÷s¡Ty˚wü+˝À <Ûäs¡àsêEqT yÓ+ã&ç+∫,

|üØøÏå+#ê&ÉT. Äj·Tq ìkÕ«s¡ú >∑TD≤ìï, ÄÁ•‘·T\ |ü≥¢ ñqï $<Ûj·T‘·qT XÊ¢|òæT+∫, dü«sêZìøÏ kÕ>∑q+bÕ&ÉT.μ

138$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

10. |üØø£å

|üPs¡«ø±\+˝À $<ëúÛ≤´dü+ #Ój·÷´\qTø=H˚ •wüß´\≈£î $<ä n+‘· düT\uÛÑ+>± \_Û+#˚~ ø±<äT.

|ü⁄düÔø±\T#·÷dæ, mes√, me]ø√ #ÓãT‘·÷+fÒH√, s¡Vü≤dü +>± $ìø±˙ HπsÃ$ $<ä \T ø±Hø±e⁄. õC≤„düTe⁄ …’q

$<ë´s¡Tú\qT m+‘√ |üØøÏåùdÔ‘·|üŒ >∑Ts¡Te⁄\T $<ä HπsŒyês¡T ø±<äT. >∑Ts¡Te⁄ô|{Ïºq |üØø£å\T HÓ>±Z*.

>∑Ts¡Te⁄≈£î dü+‘√wü+ ø£*–+#ê*. n+‘·es¡≈£L >∑Ts¡Te⁄≈£î ùde#dü÷ÔH ñ+&Ü*. Ç˝≤ •wüß´\T >∑Ts¡T≈£î˝≤˝À¢

mH√ï dü+e‘·‡sê\T >∑&É|üe\dæ edü÷Ô+&˚~.

#·<äTe⁄≈£îH˚ s√E˝À¢ nVü≤+ø±s¡+, n_Ûe÷q+ ˝≤+{Ï <√cÕ\T ‘=\>∑{≤ìøÏ •wüß´&ÉT eT<Ûä÷ø£s¡eTT

#˚ùdyê&ÉT. eT<Ûä÷ø£s¡+ n+fÒ _Ûøå±≥q #˚j·T&É+. n˝≤ \_Û+∫q Á<äyê´qï+‘ê >∑Ts¡Te⁄>±]øÏ

n]Œdü÷Ô+&˚yê&ÉT. <ëì‘√fÒ >∑Ts¡Te⁄>±] b˛wüD, Ä >∑Ts¡Te⁄ ô|{Ïºq ÄVü‰s¡+e\¢ •wüß´&ç b˛wüD≤

»s¡T>∑T‘·÷ ñ+&˚~. n+‘˚‘·|üŒ >∑Ts¡Te⁄\≈£î #Ó*¢+#˚ yπs eT÷\éT+≥÷ @B ñ+&˚~ ø±<äT.

>∑Ts¡Te⁄>±s¡T @~, m+‘· ô|&ç‘˚ <ëì‘√fÒ ‘·è|æÔ#Ó+~, ñqï+‘·ø±\eT÷ $<ëúÛ≤´düeTT #˚ùdyês¡T.

>∑Ts¡Te⁄ ô|{Ïºq |üØø£å\˝À ñrÔs¡Tí&Ó’q $<ë´]ú ñ‘·ÔeT$<ä´‘√bÕ≥T, ñ‘·ÔeT ø°]Ôì≈£L&Ü ˝Àø£+˝À

bı+<ä>∑*π>yê&ÉT.

n˝≤+{Ï ˇø£ ñ‘·ÔeT $<ë´]új˚T ñ|üeTqT´. <ÛÍeTéTVü≤]¸ ÄÁX¯e÷ìøÏ Ç‘·qT $<ëúÛ≤´kÕì¬ø’

yÓfi≤fl&ÉT. $<ä #Óù|Œ˝À|ü⁄ ‘·q |üX¯óe⁄\qT bÕ*+#˚ u≤<Ûä ‘·qT >∑Ts¡Te⁄>±s¡T ñ|üeTqT´≈£î n|üŒ–+#ês¡T.

ªHqT á |üìì m+<äT≈£î#j·÷*?μ nì •wüß´\T n&çπ>yês¡Tø±<äT. #Ó|æŒ+~ ‘·T.#·. ‘·|üŒ≈£î+&Ü bÕ{Ï+#·&É+

‘·eT ø£s¡Ôe´+. >∑Ts¡Te⁄ Ä»„Á|üø±s¡+ ñ<äj·TyT _Ûø£å#dæ ‘Ó∫Ãq |ü<ësêúqï+‘ê >∑Ts¡Te⁄>±] e<ä› düeT]Œ+∫,

|üX¯óe⁄\y˚T‘· ø√dü+ ñ|üeTqT´ eHêìøÏ b˛‘·÷+&˚yê&ÉT.

á‘·ìì |üØøÏå+#ê\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îqï >∑Ts¡Te⁄, n‘·&ÉT ‘Ó∫Ãq _Ûøå±Á<äyê´\T rdüTø=H˚yê&˚ ‘·|üŒ

ª@eTsTTHê ‹Hêïyê? Á‘ê>±yê?μ nì ≈£L&Ü n&çπ>yê&ÉT ø±<äT. ª>∑Ts¡Te⁄>±s¡T ô|&ç‘˚H˚ ‹Hê* ‘·|üŒ,

dü«‘·+Á‹+∫ n&É>∑sêμ<äH˚ C≤„q+ ø£*–q ñ|üeTqT´, e÷s¡Te÷{≤&Éø£ |üX¯óe⁄\yÓ+≥ b˛‘·÷+&˚yês¡T.

ˇø£Hê{Ï kÕj·T+Á‘·+ |üX¯óe⁄\T ‘√\T≈£îì Ç+{ÏøÏ e#êÃ&ÉT ñ|üeTqT´. >∑Ts¡Te⁄>±s¡T •wüß´DÏí

#·÷XÊ&ÉT. ‘·qT ÄVü‰s¡+ ô|≥º&É+ Ò<äT ø£<ë! eT] á |æ\¢yê&ÉT @+ #˚düTÔHêï&√ ‘Ó\TdüT≈£î+<ëeTì

n&ç>±&ÉT. ªª@yÓ÷jYT! s√p @+ ‹+≥THêïe⁄?μμ n&ç$˝ÀøÏ yÓ[fl Ä≈£î\÷, n\eTT\÷ ‹+≥THêïqTμμ

nì $qj·T+>± düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT ñ|üeTqT´.

‘·qT ÄVü‰s¡+ ô|≥º≥+ Ò<äT düs¡ø£<ë! @<√ ˇø£{Ï ‹+≥THêï&ÉT Ò nì }s¡Tø√≈£î+&Ü. ªªÄ≈£L

n\eT÷ ˙y˚ ‹+fÒ Çø£ |üX¯óe⁄\πø$T $T>∑T\T‘·T+~? yê{Ï ÄVü‰s¡+ eTq+ ‹q≈£L&É<äTμμ nHêï&ÉT.

ªªdüπs!μμ nHêï&ÉT ñ|üeTqT´.

eT]ø=ìï s√E\ ‘·s¡Tyê‘· kÕj·T+ø±\+ Äs√>∑ +>± Ç+{ÏøÏ ‹]–e∫Ãq |æ\¢yê&çï #·÷dæ

ªª@yÓ÷jYT! Äs√>∑ +>± ñHêïyê? @+ ‹+≥THêïe⁄? n&ç>±&ÉT. ªªeT÷&ÉT bı<äT>∑T\ bÕ\T <ä÷&É\T

Á‘ê>±ø£, $T–*q ˇø£ bı<äT>∑T˝Àì bÕ\TÁ‘ê– ø£&ÉT|ü⁄ì+|ü⁄≈£î+≥THêïqTμμ nHêï&ÉT. ªªnj·T´jÓ÷´! qTe⁄«

139 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Á‘ê>∑T‘·THêïeì ø£<ë! <ä÷&É\øÏ#˚Ã bÕ\T Äe⁄ ˙≈£î e~ Òk Ô+~? <ä÷&É\T ∫øÏÿb˛eP ˙e\¢! n+<äT#˚‘·,

<ä÷&É\ ÄVü‰s¡+ qTe⁄« rdüTø√≈£L&É<äTμμ nHêï&ÉT >∑Ts¡Te⁄>±s¡T. ªªdüπs!μμ nHêï&ÉT •wüß´&ÉT. eTs√ Hê\T>∑T

s√E\ ‘·s¡Tyê‘·#·÷ùdÔ ñ|üeTqT´ e÷eT÷\T>∑ |ü⁄wæº>±H˚ ø£ì|æ+#ê&ÉT.

ªª@yÓ÷jYT m˝≤ ñ+≥THêïe⁄? @$T ‹+≥THêïe⁄?μμ n&ç>±s¡T. >∑Ts¡Te⁄>±s¡÷ ªªMTs¡T #Ó|æŒq≥T¢

<ä÷&É\ø√dü+ bı<äT>∑T˝À ñqï bÕ\T H˚qT ‘ê>∑fÒ¢<äT. nsTT‘˚ n$ bÕ\T ‘ê>±ø£ yê{Ï ôd\e⁄\˝À+∫

e´s¡ú+>± b˛j˚T qTs¡T>∑TqT ‘ê>∑T‘·THêï Ä#êsê´!μμ nHêï&ÉT.

ªªnjÓ÷´! qTe⁄« ‘ê>∑T‘·THêïeì ø£<ë! Ä <ä÷&É<ä\T ‘·eT ø£&ÉT|ü⁄ e÷&ÉTÃ≈£îì ˙ø√dü+ bÕ\T

e~ ÒdüTÔHêïsTT... »+‘·Te⁄*ï Væ≤+dæ+#·e#êÃ?μμ nHêïsê >∑Ts¡Te⁄>±s¡T.

ªn˝≤π>μqì Ä bÕ\÷ Á‘ê>∑&É+ e÷H˚XÊ&ÉT. Çìï #˚dæHê >∑Ts¡Te⁄>±]ô|’q ø√|ü+ sê Ò<äT. <˚«wü+

ø£\>∑ Ò<äT. n˙ï ‘·q eT+∫πøø£<ë! nqT≈£î+≥THêï&ÉT.

∫qï|æ\¢yê&ÉT, Äø£*ø£<ë @<√ ˇø£{Ï ‹q≈£î+&Ü m˝≤ ñ+&Ü*? ndü … ≤ ñ+&É>∑\&ÉT? >∑Ts¡Te⁄>±s¡T

Ç‘·s¡T\≈£î |üìø=#˚Ã~ @B ‹qe<ä›Hêïs¡T. Çø£ mes¡÷ ‹qìB, me]ø° |üìøÏsêìB nsTTq n&É$˝À

ø£q|ü&çq ªªõ Ò¢&ÉTμμ Ä≈£î\qT ø√XÊ&ÉT. n+<äT˝À+∫ e∫Ãq bÕ\T n‘·ì ø£fifl˝À |ü&ç ø£fióflø±kÕÔ ø£ì|æ+#·&É+

e÷H˚XÊsTT.

ndü Ò ˙s¡dü+, <ëìøÏ ‘√&ÉT ø£fi¯ófl ø£ì|æ+#·&É+ e÷H˚j·T&É+— ˇø£<ëìø=ø£{Ï ‘√&Ó’, kÕj·T+ø±˝≤ìøÏ

|æ\¢yê&ÉT <ë]‘·|æŒb˛j·÷&ÉT. ˇø£ >√‹˝À |ü&çb˛j·÷&ÉT. |üX¯óe⁄\˙ï Ç+{ÏøÏ #˚]Hê ñ|üeTqTé⁄ sê Ò<äT.

#ê˝≤ø±\+>∑ >∑Ts¡Te⁄>±] |üØø£å\qT >∑eTìdüTÔHêï ô|’øÏ @MT nq Òø£ ˝À˝À|ü\ ≈£î$T*b˛‘·÷

ñ+~ >∑Ts¡T|ü‹ï. Çø£ Ç|ü&ÉT uÛÀs¡TeTì $\|æ+∫+~. uÛ≤s¡ b˛s¡T |ü&É Òø£, >∑Ts¡Te⁄>±s¡T, ñ|üeTqTé⁄qT

yÓ<äø£{≤ìøÏ n&É$øÏ ãj·T\T<˚sês¡T. Ç+‘· À nX¯«˙<˚e‘·\T ñ|üeTqTé⁄ <ä>∑Z]øÏ e∫Ã Áù|eT‘√ ªª˙≈£î

b˛sTTqø£fi¯ófl ‹]–e#˚Ã≥T¢ y˚TeTT#˚kÕÔ+μμ nHêïs¡T.

ñ|üeTqTé⁄ <ëìì ‹s¡düÿ]dü÷Ô ªªHê≈£î @~#dæHê Ä#ês¡T´& #j·÷*‘·|üŒ eT¬se«s¡÷ #j·Tqedüs¡+

Ò<äTμμ nì düŒwüº+>± #˚XÊ&ÉT.

#˚ùd<˚MT˝Òø£ n•«˙<˚e‘·\T eTÚq+>± ñ+&çb˛j·÷s¡T. n|üŒ{Ïπø n&É$n+‘ê ø£*j·T‹]–q

>∑Ts¡Te⁄>±s¡T, ñ|üeTqT´ |ü&çq >=sTT´ düMTbÕìøÏ #˚] ªªñ|üeTq÷´, ñ|üeTq÷´μμ n+≥÷ m\T¬>‹Ô

|æ\ekÕ>±s¡T.

ñ|üeTqT´ >√‹˝À+#˚ eT÷\T>∑T‘·÷ ªªzjYTμμ n+≥÷ düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ&ÉT.

>∑Ts¡Te⁄>±s¡T nø£ÿ&çøÏ e∫Ã >√‹˝À+∫ Ä |æ\¢yêDÏí ãj·T{ÏøÏ rXÊs¡T. n•«˙<˚e‘·\T ÇkÕÔqHêï...

dü«‘·+Á‹+∫ <äèwæºX¯øÏÔì |æ\¢yê&ÉT rdüTø√ Ò<äì ‘Ó*dæ >∑Ts¡Te⁄>±]øÏ u≤<Ûä Ä>∑ Ò<äT. ‘·qô|’ |æ\¢yêì≈£î+&˚

$XÊ«kÕìøÏ bı+–b˛sTT, nX¯«˙<˚e‘·\ <ë«sê <äèwæº ì|æŒ+#·&É+‘√bÕ≥T, ÁãVü≤à$<ä´\˙ï n‘·ìøÏ

ø£s¡‘· ≤eT\ø£ eTj˚T´≥T¢ >∑Ts¡Te⁄>±s¡T es¡$T#êÃs¡T.

Çìïs¡ø±\ |üØø£å\T ‘·≥Tºø=ì ì\ã&çq+<äTe¢\H˚ n‘·ìøÏ nìï$<ä´\÷ \_Û+#êsTT. ô|’>±

ñ|üeTqTé⁄jÓTTø£ÿ ù|s¡T #·]Á‘· À ∫s¡kÕúsTT>± ì\∫b˛sTT+~. #·÷XÊsê!

140$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

11. eTqdüT\T ô|qy˚düT≈£îb˛j˚T≥T¢ #˚ùd<˚ ñ‘·ÔeT yÓTÆ‹Á

sêe÷qTE\yês¡T ls¡+>∑+˝À y˚+#˚dæ ñqïs√E\$. yês¡T #˚ùd dü+Á|ü<ëj·T ùde>∑T]+∫

yê]≈£î+&˚ n<äT“¤‘·yÓTÆq yÓ’~ø£ C≤„qeTT >∑T]+∫ ø±+N|ü⁄s¡eTT düMT|üeTT˝À ìe•dü÷Ô ñ+&˚

≈£LπsXó\T nHyês¡T $Hêïs¡T. ≈£LπsXó\T >=|üŒ dü+|üqTï\T e÷Á‘·yT ø±<äT, ‘·\düŒ]Ù nsTTq C≤„q+≈£L&Ü

ø£\yês¡T. düVü≤»yÓ’sê>∑ dü+|üqTï …’q ≈£LπsX¯ó\T ‘·eT dü+|ü<ä\ìï+{Ï <ëq<Ûäsêà\T #˚ùddæ ‘·eT

<Ûäs¡à|ü‹ï nsTTq Ä+&Üfi¯fleTà‘√ ls¡+>∑+ #˚sês¡T.

sêe÷qTE\yê]ì ùd$+∫ yê] düìï~Û À ‘·eTøÏ kÕúHêìï Á|ükÕ~+#·eTì dü+Á|ü<ëj·Tùde≈£î

‘êeT÷ yê]øÏ ‘√&ÉT+{≤eTì ÁbÕ]ú+#ês¡T. ≈£LπsX¯ó*ï lsêe÷qTE\T Áù|eT‘√ ‘·eT |ü]yês¡+>±

d”«ø£]+#ês¡T. ej·TdüT˝Àq÷ C≤„q+˝Àq÷ ô|<ä›\sTTq ≈£LπsX¯ó\T lsêe÷qTE\jÓTTø£ÿ C≤„qyÓ’uÛÑeeTT

#‘· ÄÁXj·T+#‘·≈£L&Ü Á|üuÛ≤$‘·T …’ sêe÷qTE\qT ‘·eT Ä#ês¡T´\T>± d”«ø£]+#ês¡T. nsTT‘ M]s¡Te⁄]

eT<Ûä •cÕ´#ês¡ dü+ã+<Ûä+ø£+fÒ |üs¡düŒs¡yÓTÆÁr nqTsê>± Ò n~Ûø£+>± ñ+&˚$.

ˇø£]øÏ ø£*–q dü+<˚Vü‰ìøÏ eTs=ø£s¡T |üs¡düŒs¡ Á|ü|üPs¡≈£î\T>± ñ+&˚yês¡T. y˚<äyê´düÁ|üD°‘·eTT …’q

ÁãVü≤àdü÷Á‘ê\øÏ y˚<äyê´düTìjÓTTø£ÿ eTqdüT‡ì ‘Ó*ù|≥≥T¢>± ˇø£ uÛ≤wü eTT Áyêj·÷\ì sêe÷qTE\T

nqT≈£îHêïs¡T. ì»yÓTÆq $TÁ‘·T\≈£î eTqdüT‡\T düe÷q+>± düŒ+~kÕÔsTT. yês¡T kÕ–+#˚ ø£èwæ≈£L&Ü

n{≤¢H˚ ñ+≥T+~ ø£<ë! l≈£LπsX¯ó\÷ sêe÷qTE\yês¡¢ $wüj·T+˝À n<Ó ≤ kÕs¡úø£yÓ÷ #·÷<ë›+!

y<äyê´düTì uÛ≤yêìï düŒwüº+>± ‘Ó*ù| ˇø£eT+∫ yêÚ≤´Hêìï ÁãVü≤àdü÷Á‘ê\øÏ sêj·÷\qT≈£îHêïs¡T.

nsTT‘˚ y˚<äyê´düTì eTqdüT‡ì >∑T]Ô+#·&ÉyÓT˝≤? y˚<äyê´dü uÛÑ>∑yêqTì jÓTTø£ÿ eT÷&Ée‘·s¡+ •wüß´ …’q

uÀ<Ûëj·TqT\T nH˚ ˇø£ eTVü≤]¸ y˚<äyê´düTì jÓTTø£ÿ n_ÛeT‘êìï H˚s¡T>±H˚ ‘Ó\TdüT≈£îì ˇø£ yêÚ≤´q+

sêXÊs¡ì, <ëìì ªªuÀ<Ûëj·Tq eè‹Ôμμ n+{≤s¡ì, Ä Á>∑+<∏äeTT ø±oàs¡ <X+˝À ñ+& ªªdüs¡dü«r uÛÑ+&Üs¡eTTμμ

nqT #√≥ \_ÛdüTÔ+~ nì lsêe÷qTE\T $Hêïs¡T.

‘êeTTqï~ ls¡+>∑+˝À. y\yÓTÆfiófl Á|üj·÷D+ #ùdÔ >±ì ‘êeTT Væ≤e÷\j·÷\˝À ñqï ø±oàs¡<X+

#˚s¡ Òs¡T. nsTTHê |üPsê«#ês¡T´\ n_ÛeT‘êìï düŒwüºeTT>± ‘Ó\TdüTø√ì<˚ ÁãVü≤àdü÷Á‘ê\ e+{Ï yÓ’~ø£

Á>∑+<∏ë\øÏ yêÚ≤´q+ sêj·T‘·>∑<äT nì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T. ø±oàs¡ <˚XÊìøÏ |üj·TqeTj·÷´s¡T.

sêe÷qTE\yê]øÏ •wü ÁbÕj·TT\T, Ä+‘·s¡+–ø£ $TÁ‘·T\T nsTTq ≈£LπsX¯ó\T ≈£L&Ü sêe÷qTE\≈£î

‘√&ÉT>± ãj·T\T<˚sês¡T.

#ê˝≤ø±\+ Á|üj·÷D+#˚dæ yês¡T ø±oàs¡<˚X¯+ #˚s¡>∑*>±s¡T. yê]øÏ Ä Á>∑+<∏ä+ \_Û+∫+~ ≈£L&Ü.

nsTT‘˚ nø£ÿ&ç |ü+&ç‘·T\T nø£ÿ&˚ ñ+&ç Ä Á>∑+<∏ëìï #·÷düTø√e#·TÃ nHêïs¡T. ãj·T≥≈£î Çe«{≤ìøÏ

n+^ø£]+#· Ò<äT. #ê˝≤ $kÕÔs¡yÓTÆq Á>∑+<∏ä+ ø±e≥+#˚‘· Á>∑+<∏äeT+‘ê #·~y˚ neø±X¯eTT Ò<ëjÓT.

eTs=ø£ Á|ü‹ sêdüT≈£î+<ëe÷ n+fÒ n~ n+‘· düT\uÛÑ+>± njT´ø±s¡ + ø±<äT. Ç|üŒ{Ï ≤>∑ ªªbò {Àø±|”\Tμμ

rdüTø=H |ü<äΔ‹ n|ü&ÉT Ò<ëjÓT. nø£ÿ&çyês¡T sêe÷qTE\yê]øÏ ø=~›s√E\T düeTj·T$T#êÃs¡T Á>∑+<∏ëìï

#·÷düTø√e{≤ìøÏ. \_Û+∫q düeTj·T+es¡≈£î sêe÷qTE\T Ä Á>∑+<∏ëìï ≈£åîDí+>± |ü]o*+#ês¡T.

141 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Ç∫Ãq düeTj·T+ nsTTb˛sTT+~. ‘êeTT yÓfi¯fle\dæq ìs¡“+<Ûä+ @s¡Œ&ç+~. ªªdüeTj·TeTT #ê\ Ò<˚!

Á>∑+<∏ëìï |üP]Ô>± #·÷ùd neø±X¯+ ø£\>∑ Ò<˚! #·÷dæq $wüj·÷HÓ’ïHê |ü⁄qsê˝À#·q #˚ùd neø±X¯eT÷

ø£\>∑ Ò<˚!μμ nì sêe÷qTE\yês¡T $#ê]+#·kÕ>±s¡T. ≈£LπsX¯ó\T yê]ì z<ës¡Tdü÷Ô ªªkÕ«MT! MTπsMT

∫+‹+#·e\dæq nedüs¡eTT Ò<äTμμ nHêïs¡T. ªªm+<äTø£ì?μμ n&ç>±s¡T sêe÷qTE\T. ªª<˚es¡yês¡T |ü>∑\T

Á>∑+<∏ëìï #·÷dæ $ÁXÊ+‹ rdüT≈£îH˚ düeTj·T+˝À á <ëdüT&ÉT Ä Á>∑+<∏ëqï+‘·{Ï |üP]Ô>± n<Ûä j·Tq+

#˚ùdXÊ&ÉT. n˝≤>∑ yÓTT‘·Ô+ Á>∑+<∏ä+˝Àì $wüj·T+ n+‘ê H˚qT <Ûä]+#˚ ñHêïqT. MTs¡T @~ mø£ÿ&É

ø±yê\+fÒ nø£ÿ&É HqT #Ó|üŒ>∑\qTμμ nHêïs¡T. ≈£LπsXó\ e÷≥\T sêe÷qTE\yê]ÿ ÄXÃsê´ìï ø£*–+#êsTT.

øÏ¢wüºyÓTÆq ¬s+&ÉT eT÷&ÉT |òüT{≤º\ì ≈£LπsX¯ó\qT |üØøÏå+#·{≤ìøÏ sêe÷qTE\yês¡T n&ç– #·÷XÊs¡T.

‘·&ÉTeTTø√≈£î+&Ü ≈£LπsXó\T Ä |òüT{≤ºìï düŒwüº+ #j·T&É+‘√ sêe÷qTE\yê]øÏ <ÛÓ’s¡ + e∫Ã+~. yê]s¡Te⁄s¡÷

ø£*dæ ÁãVü≤àdü÷Á‘ê\≈£î ‘·–q uÛ≤cÕ´ìï ªªluÛ≤wü eTTμμ nH˚ ù|s¡T‘√ s¡∫+#ê\qT≈£îHêïs¡T.

yÓTÆÁ‹ m|ü&É÷ ≈£L&Ü >=|üŒ‘·Hêìï ù|s¡TÁ|ü‹wü©ï ø√s¡<äT. ªª»>∑<ë#ês¡T´\÷, ñ‘·ÔeT ÄÁX¯eTeTT˝À

ñqï j·T‹kÕs¡«uÛÖeTT\÷ nsTTq MT ù|s¡TMT<äH˚ á Á>∑+<∏äs¡#·q kÕ>±*. MTs¡T #Ó|ü⁄‘·÷ ñ+&É+&ç H˚qT

ÒK≈£îì>± sêdü÷Ôñ+{≤qTμμ nHêïs¡T ≈£LπsX¯$TÁ‘·T\T. <ëìøÏ sêe÷qTE\T ªª˝À‘Ó’q C≤„qeTT ø£*–q MTs¡T

πøe\+ sêùd u≤<Ûä ‘· e÷Á‘·y˚T rdüT≈£îqï|ü&ÉT H˚qT #Óù|Œ $wüj·T+˝À mø£ÿ&ÉsTTHê düŒwüº‘· Òø£ dües¡D\T

»s¡>±* n+fÒ MTs¡T #ÓbÕŒ*ø£<ë!μμ n&ç>±s¡T sêe÷qTE\T. ªªÄ#ês¡T´\T ô|<ä›\T nsTTq MTs¡T #Ó|üPÔ+fÒ

<ëìøÏ e÷s¡TŒ\÷ #˚s¡TŒ\÷ #Ó|üŒ≥+ Hê≈£î ‘·>∑<äTμμ nHêïs¡T ≈£LπsX¯ó\T. ªªeT] ÁbÕe÷~ø£+>± HÓ’Hê

düâ\qeTT\T @s¡Œ&ç‘˚ düe]+#·≥+ m˝≤?μμ n&ç>±s¡T sêe÷qTE\T. <ëìøÏ ≈£LπsX¯ó\T ˇø£

ñbÕj·÷ìï #ÓbÕŒs¡T. ªªn˝≤+{Ï$ mø£ÿ&Ó’Hê »]–Hê Ç~ ˝À|üeTT nì m‹Ô #·÷|ü&É+ Hê≈£î ‘·>∑<äT.

n˝≤+≥|ü&ÉT MTs¡T #Óù|Œ $wüj·÷ìï H˚qT sêj·T≈£î+&Ü ì*|æy˚kÕÔqT. n~ #·÷dæ <˚es¡yêπs Á>∑Væ≤+#·+&çμμ

nHêïs¡T ≈£LπsX¯ó\T.

luÛ≤wü s¡#·q ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ #·ø£ÿ>± kÕ>∑T‘·T+&É>± ˇø£#√≥ ªªÄ‘·à≈£î \ø£åDy˚T$T?μμ nH˚ $wüj·T+

e∫Ã+~. ªªC≤„qeTTqïB, |üsêBÛqyÓTÆqB Ä‘·àμμ n+≥÷ sêe÷qTE\T Ä‘·àøÏ ìs¡«#·q+ #ÓbÕŒs¡T.

≈£LπsX¯ó\ ø£\+ nø£ÿ&˚ Ä–b˛sTT+~. sêe÷qTE\T eT∞fl #ÓbÕŒs¡T. ø£\+ ø£<ä\ Ò<äT. ª@yÓTÆ+~? H˚#Ó|æŒq

\ø£åD+ dü]>± Ò<ë?μ Á|ü•ï+#ês¡T sêe÷qTE\T.

ô|’ ìs¡«#·q+ Ä‘·à \ø£åD≤ìï dü]>±Z #Ó|üŒ≥+ Ò<äT. n˝≤ #Ó|æŒ‘˚ >∑Ts¡Te⁄>±]ì m~]+∫q≥¢e⁄‘·T+~.

ªn˝≤ø±<äT, eTs√˝≤...μ nHêï nB >∑Ts¡Te⁄qT m~]+∫q≥¢e⁄‘·T+~. n+<äTπø yês¡T eTÚq+>± }s¡T≈£îHêïs¡T.

sêe÷qTE\≈£î |ü]dæú‹ ns¡úyÓTÆ+~. ‘êeTT #Ó|æŒq<ëìï |ü⁄q'|ü]o\q #˚düTø√e&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.

á dü+<äsê“¤ìï Á|ükÕÔ$+#˚ Äfi≤«s¡T\T ldü÷øÏÔ ˇø£#√≥ yê]øÏ \_Û+∫+~. <ëì˝À ªª<Ó’yêìøÏ <ëdüT&ÉHÓ’,

|üsêBÛqT&ÉHÓ’ HqTHêïqTμμ nì ñ+~. ˝À‘·T>∑ n<Ûä j·Tq+ #kÕø£ Bì ‘ê‘·Œs¡ + sêe÷qTE\≈£î >√#·]+∫+~.

C≤„q+ Òì Á|üø£è‹ m|ü&É÷ |üsêBÛqy˚T. C≤„qeTH˚~ ñHêï Ä‘·à>∑÷&É n˝≤H˚ |üsêBÛqeTT. Ä‘·à,

Á|üø£è‹ nH˚ ¬s+&É÷ <Ó’yêìøÏ |üsêBÛHê Ò ‘·|üŒ yê{Ïø£+≥÷ dü«‘·+Á‘·‘˚MT Ò<äT. n~ >∑T]Ô+#·&Éy˚T ø£<ä

142$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

‘Ó*$ø£*– ñ+&É≥eT+fÒ! C≤„qeTTqï+<äT≈£î Á|üjÓ÷»qeT÷ n<! n+<äT#‘· ªª<Ó’yêìøÏ m|ü&É÷ |üsêBÛqyÓTÆ

ñHêïqH˚ C≤„q+ ø£*– ñ+&É≥y˚T Ä‘·à≈£î \ø£åD+. Ä‘·àøÏ Ç<˚ ìs¡«#·q+. ªªC≤„qeTTqï~μμ nì eTT+<äT

#Ó|æ‘˚ n~ nVü≤+ø±sêìøÏ <ë]rdæ ªH˚qT |üsêBÛqT&çì ø±<äT, dü«‘·+Á‘·T&ÉH˚μ nì|æ+#·e#·TÃ. n+<äTπø,

eTT+<˚ ª|üsêBÛqT&ÉTμ nì #Óù|ŒùdÔ Ä‘·sê«‘· ø£*π> C≤„q+ <ëìøÏ ‘·>∑Z≥Tº>∑ ø£\T>∑T‘·T+~. nVü≤+ø±sêìï

sêìe«<äT. ø£qTø£ ªª|üsêBÛq‘·qT eTT+<äT #Ó|æŒ, n˝≤+{Ï C≤„q+ ø£\~ Ä‘·àμμ nì \ø£åD+ #ÓbÕŒ*.

|ü<ë\T ø±düÔ n≥÷ Ç≥÷ nsTT‘˚ m+‘· ‘˚&Ü edüTÔ+<√ #·÷kÕsê?

Bìì dü+düÿè‘·+˝À ªªX‚wü‘«dü‹ C≤„‘·è‘·«+ Ä‘·àH√\ø£åD+μμ n+{≤s¡T. Äfi≤«s¡T\ ldü÷øÏÔøÏ ‘ê‘·Œs¡ $T<!

Bìì >∑T]Ô+∫ sêe÷qTE\T ≈£LπsX¯ó\qT |æ\∫ ªª|üsêBÛq‘·qT >∑T]Ô+∫q C≤„q+ ñ+&É≥y˚T Ä‘·àøÏ düVü≤»

\ø£åD+μμ nHêïs¡T. ≈£LπsX¯ó\ ø£\+ #·ø£#·ø± eTT+<äT≈£î kÕ–+~. sêe÷qTE\ eTTK+ $ø£dæ+∫+~.

m<äT{Ïyê] eTqdüT‡qT ø£wüºô|≥º≈£î+&Ü m+‘√ >∑Vü≤qyÓTÆq $wüj·÷ìï ≈£L&Ü ‘˚≥‘Ó\¢+ #˚dæq

≈£LπsX¯ó\jÓTTø£ÿ Vü≤è<äj·T kÂ+<äsê´ìøÏ sêe÷qTE\yês¡T m+‘√ dü+‘√wæ+#ês¡T.

ùdïVü≤yÓT|ü&É÷ $TÁ‘·T\ ÁbÕD≤ìøÏ, nedüs¡yÓTÆ‘, ‘·q ÁbÕD≤ìï |üD+>± ô|fÒº≥T¢ #düTÔ+~. sêe÷qTE\

ø°]Ô u≤>± ô|]–b˛e&É+ #·÷dæ #√fi<XÊìï bÕ*+# sêEøÏ ø£qTï≈£î{Ïº+~. @<√ ˇø£ HÓ|ü+‘√ sêe÷qTE\

yê]ì n+‘·yÓTT+~+#ê* nì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï&ÉT. ‘·q uÛÑ≥T\ì |ü+|æ sêe÷qTE\ yê]ì ã+~Û+∫

‘ÓeTàHêï&ÉT. yê] sêø£qT eTT+<äT>±H˚ ≈£LπsX¯$TÁ‘·T\T |üdæ>∑{≤ºs¡T. ejÓ÷eè<äTΔ …’q eTVü‰|üPs¡Tí\‘√

Ä˝À#·q kÕ–+#ês¡T.

ªªsêe÷qTE\yê]ì Ç|ü&ÉT @<√s¡ø£+>± ‘·|æŒ+∫Hê @<√ ˇø£ ñ|üÁ<äe+ á <äTwüºbÕ\≈£î&çqT+&ç

sêuÀjT ø±\+˝À es¡Tdü>± sêø£e÷q<äT. n+<äT#‘· düTs¡øÏå‘·yÓTÆq ÁbÕ+‘êìøÏ M]ì #sêÃ*μμ nqT≈£îHêïs¡T.

yÓ+≥H˚ sêe÷qTE\T yê]ì ø£sêí≥ø£ <˚X¯+˝À ñ+&˚ ‹s¡THêsêj·TD|ü⁄s¡+ nH˚ }]øÏ e÷s¡Ty˚wü+˝À

|ü+ù| @sêŒ≥T¢ #˚XÊs¡T.

uÛÑ≥T\T sêe÷qTE\yê]ì yÓ‘·T≈£îÿ+≥÷ sêH˚e#êÃs¡T. Ä y˚fi¯øÏ sêe÷qTE\yê] ø±cÕj·÷˙ï,

Á‹<ä+&Ü˙ï <Ûä]+∫ sêC≤kÕúHêìøÏ ‘êyT sêe÷qTE\eT+≥÷ yÓfi≤fls¡T ≈£LπsXó\T. yÓTT<ä≥ Mπs sêe÷qTE\T

nqT≈£îì XÊÁdüÔyê<ä+ #˚XÊs¡T. XÊÁdüÔ+˝À ¬>\e ÒeTì ‘Ó*kÕø£ ‘·q |æ&çyê<ëH˚ï #˚dü÷Ô ≈£LπsX¯ó\ jÓTTø£ÿ

H˚Á‘ê*ï ô|ø£*+#·eTHêï&ÉT.

ìC≤ìøÏ sêe÷qTE\yês¡T e∫Ã ñ+fÒ yêπs á <ä+&Éq nqTuÛÑ$+#·e\dæ e#˚Ã~. ≈£LπsX¯ó\øÏ

sêe÷qTE\yê] MT<ä ñ+&˚ Áù|eT, yê]ì ‘·|æŒ+∫ ≈£LπsX¯óì nqTuÛÑ$+|üCÒùd≥Tº #˚dæ+~. sêe÷qTE\

yê]ô|’ ≈£LπsX¯ó\≈£î+&˚ Áù|eTøÏ Vü≤<äT› Ò<äT.

H˚Á‘ê\T ø√˝ÀŒsTTq ≈£LπsX¯ó\T ˇø£Hê&ÉT ls¡+>∑Hê<∏äTì ùde¬ø’ Ä\j·÷ìøÏ ãj·T\T<˚sês¡T. ˇø£

<ë«s¡bÕ\≈£î&ÉT ≈£LπsX¯ó*ï Äù|XÊ&ÉT. Ä e´øÏÔ‘√ ¬s+&Ée <ë«s¡bÕ\≈£î&ÉT ªªyê] HÓ+<äT≈£îsê Ä|ü⁄‘êe⁄!

yês¡T nC≤‘·X¯Á‘·Te⁄. ô|’>± ô|<ä›yês¡T ø£<ë! e~ …jYT! e~ …jYT! n+≥THêï&ÉTμμ yê] e÷≥\T $qï

≈£LπsX¯ó\T ª$wüj·T+ @$T{Ï?μ nì n&ç>±s¡T. <ëìøÏ ¬s+&Ée <ë«s¡bÕ\≈£î&ÉT ªªnj·÷´! sêe÷qT»

143 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

dü+ã+<Ûä+ø£\yê]ì Ä\j·T+˝ÀøÏ |ü+|üe<ä›ì sêE>±] Ä»„. nsTTHê, ‘·eTe+{Ï ô|<ä›\øÏ Ä ìj·Te÷\T

@MT nø£ÿs¡ Ò<äT. n<˚ e÷yê&ç‘√ #Ó|ü⁄ÔHêïqT. MTs¡T ˝À|ü*øÏ yÓ[fls¡+&çμμ nHêï&ÉT.

≈£LπsXó\≈£î yÓTT<ä≥ H√≥ e÷≥sê Ò<äT. Ä‘·s¡Tyê‘· ª˙ <äj·T≈£î dü+‘√wü+. nsTT‘ HqT Ä\j·÷ìøÏ

e÷Á‘·+ yÓfi¯fl ÒqT Ò! yÓqT~]– yÓ[flb˛‘êqTμμ nHêïs¡T.

ªª Ò<äT u≤ã÷! MT˝≤+{Ï eT+∫yê]øÏ |üs¡yê Ò<äT yÓfi¯fl+&çμμ nHêï&ÉT. ªªHêj·THê! ˙ e÷≥ Á|üø±s¡+

H˚qT s¡+>∑&ç <äs¡ÙHêìøÏ yÓ[‘˚ sêe÷qT» dü+ã+<Ûëìï ø√˝ÀŒsTTqfÒºø£<ë! Hê≈£î s¡+>∑&ç dü+ã+<Ûä+ø£+fÒ

sêe÷qT» dü+ã+<Ûäy˚T eTTK´+. MT sêE>±] Ä»„Á|üø±s¡+ ˝À|ü*øÏ yÓ[fl sêe÷qT» dü+ã+<Ûëìï

e<äT\Tø√ ÒqT. yÓfi§flkÕÔμμ q+≥÷ n≥TqT+#˚ yÓqT~]– yÓ[flb˛j·÷s¡T. ‘êeTT Ä#ês¡T´\T>± uÛ≤$+∫q

sêe÷qTE\ ø√dü+ <Ó’yêìï ≈£L&Ü e<ä\{≤ìøÏ yÓqTø±&É Ò<äT ≈£LπsX¯ó\T.

≈£LπsX¯ó\ Vü≤è<äj·TyÓ’XÊ˝≤´ìï ns¡ú+ #˚düTø√e&É+ #ê˝≤ ø£wüº+. |üHÓï+&˚fi¯fl ‘·s¡Tyê‘· #√fi¯sêE

ñ|üÁ<äe+ ‘·>±Zø£ sêe÷qTE\T ‹]– ls¡+>∑+ $#˚ÃkÕs¡T. H˚Á‘·V”≤qT …’q ≈£LπsX¯ó\qT #·÷dæ sêe÷qTE\

yê]øÏ Vü≤è<äj·T+ ø£]–b˛sTT+~. ‘·eTø√dü+ ø£<ë Ms¡T Çìï bÕ≥T¢ |ü&ç+~! n+≥÷ ≈£LπsX¯ó\≈£î ˇø£

dü\Vü‰ì#êÃs¡T. ªªMTs¡T @yÓ’Hê n&ç–‘˚ uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT m|ü&É÷ ø±<äq&ÉT. Hê ø√düyÓTÆHê MTs¡T kÕ«$T

düìï~ÛøÏ yÓ[fl H˚Á‘ê\qT ÇeTàì ÁbÕ]ú+#·s¡÷! kÕ«$T ‘·|üŒø£ $+{≤&ÉTμμ nì |ü+|æ+#ês¡T.

sêe÷qTE\ Ä»„qT ø±<äq Òø£ ô|s¡Te÷fi¯fl düìï~Û À ≈£LπsX¯ó\T ªªuÛÑ>∑yêHé! ìqTï ìs¡+‘·s¡+

ùd$dü÷Ô ñ+&˚ ì‘· dü÷s¡T\ ~e´H˚Á‘êìï Á|ükÕ~+#·Tμμ nì ÁbÕ]ú+#ês¡T. (n+fÒ yÓ÷øå±ìï ÇeTàì

≈£LπsX¯ó\ ø√]ø£qïe÷≥) <ëìøÏ uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ns¡Ãø£ eTTUÒq n+^ø£]dü÷Ô... ªª≈£LπsXÊ! MT dü+ã+<Ûä+

ø£\yê]øÏ n+<ä]ø° yÓ÷øå±ìï Á|ükÕ~düTÔHêï+μμ nHêïs¡T.

eTsƒêìøÏ ‹]–e∫Ãq ≈£LπsXó\qT sêe÷qTE\T ªªMTs¡T ô|s¡Te÷fiflqT @eT&ç>±s¡T? yêπseTHêïs¡T?μμ

nì n&ç>±s¡T. $wüj·÷ìï #ÓbÕŒs¡T ≈£LπsX¯ó\T.

ªªuÛÖ‹ø£ H˚Á‘êìï ø√s¡eT+fÒ MTs¡T yÓ÷øå±ìï ø√sêsê. y˚TeTT Çø£ÿ&É ñ+≥÷ ñ+&É>±H˚ MTs¡T

eTeTà*ï e~* |üs¡eT|ü<ä+ yÓ[flb˛<ëeTqT≈£î+≥THêïsê?μμ nì sêe÷qTE\T u≤<Ûä‘√ n&ç>±s¡T. <ëìøÏ

≈£LπsX¯ó\T ªª|üs¡eT|ü<ä+˝À Á|üy˚•+#˚yê]øÏ nø£ÿ&çyês¡T bÕ<ë\T ø£&ç– kÕ«>∑‹kÕÔs¡T≥. MTs¡T eTT+<äT

yÓ[‘˚ ‘·s¡Tyê‘· e#˚Ã Hê≈£î MTs¡T bÕ<ë\T ø£&É>∑\e\dæ edüTÔ+~. Hê dü«s¡÷bÕìøÏ n~ $s¡T<äΔ+ ø£<ë!

H˚H˚ eTT+<äT yÓ[‘˚ MT≈£î bÕ<ë\T ø£&çπ> neø±X¯eTT @s¡Œ&ÉT‘·T+~. n+<äTπø H˚qT eTT+<äT yÓfi≤fl\ì

ø√s¡T≈£îHêïqTμμ n+≥÷ sêe÷qTE\yê]ì ùd$+#ês¡T.

≈£LπsX¯ó\ uÛ≤eX¯ó~ΔøÏ sêe÷qTE\yês¡T dü+‘√wæ+#·&Éy˚T ø±≈£î+&Ü uÛÑ>∑e+‘·Tì es¡+ Á|üø±s¡+

yê] dü+ã+<Ûä+ø£\ ‘·qøÏ≈£L&Ü yÓ÷ø£å+ U≤j·TeTì n+<ä]‘√ #Ó|üø=ì eTT]dæb˛j·÷s¡≥.

M]s¡Te⁄]ø° ñ+&˚ Áù|eT, yÓTÆÁ‹, •cÕ´#ês¡ dü+ã+<ÛäeTT yÓTT<ä …’qe˙ï ø£*dæ ˇø£]ø√dü+ eTs=ø£s¡T

n+øÏ‘·eTj˚T´≥T¢ #˚XÊsTT. M]s¡Te⁄] ªªkÂVü‰s¡›eTT, yÓTÆÁ‹μμ e÷qeC≤‹πø Ä<äs¡Ù+.

144$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

dü÷Œ¤]Ô <ë‘·\T

1. eTVü‰‘êà>±+~Û : nVæ≤+kÕ dæ<ëΔ+‘·+

|ü]#·j·T+

Ä<ÛäTìø£ uÛ≤s¡‘· sê»˙‹‘·‘·« $XÊs¡<ÛäT\˝À >±+BÛJøÏ $•wüºkÕúq+ ñ+~. Ä<ÛäTìø£ sê»˙‹

‘·‘·«$#ês¡+ >±+BÛ‘√H˚ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. ñ‘Ô»+ bı+~q ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ˇø£ Á|üeø£Ô. Á|ü|ü+#· bÂs¡T&ÉT>±

düe÷»+ô|’ ‘·q<Ó’q $\ø£åDyÓTÆq bÕÁ‘·qT b˛wæ+#ê&ÉT. e÷qe $\Te\T, <Ûäs¡àe÷s¡Z+, ˙‹, XÊ+‹,

nVæ≤+dü, dü‘ê´Á>∑Vü≤+, ìÁ>∑Vü≤X¯øÏÔ nH˚yê{ÏøÏ düeTTqï‘· kÕúq+˝À >±+BÛ eTq≈£î ø£ì|ækÕÔ&ÉT. >±+BÛ#˚ùd

Á|ür ÁøÏj·T˝Àq÷ n‘·T´qï‘· e÷qe $\Te\T / eTq≈£î <äs¡Ùq$TkÕÔsTT. Äj·Tq ìs¡«Væ≤+#˚ Á|ür

ø±s¡ Áø£eT+ j·÷e‘Y e÷qyê[πø Áù|s¡D ø£*–düTÔ+~. dü‘ê´Á>∑Vü≤y˚T J$‘· <Û´j·T+>±, nVæ≤+kÕ e÷s¡Zy˚T

|üs¡e÷e~Û>±, XÊ+‹e÷s¡Zy˚T ñqï‘· ÄX¯j·T+>± j·÷e‘Y uÛ≤s¡‘·C≤‹øÏ n+øÏ‘·yÓTÆq ìã<äΔ ø£s¡àJ$.

uÛ≤s¡‘·C≤‹øÏ kÕ«‘·+Á‘· + n+~+#ê\H˚ ‘·|üq≈£î ‘·qqT, ‘·q J$‘êìï, ‘·q ≈£î≥T+u≤ìï ‘ê´>∑+ #˚dæq

ìkÕ«s¡ú|üs¡T&ÉT >±+BÛ. n+<äTe\¢H˚ Ä\“sYº ◊Héd”ºHé ªªá X¯‘êã›+ ‘·s¡Tyê‘· >±+BÛ nH˚yê&ÉT á uÛÑ÷$TMT<ä

J$+∫ ñ+&˚yê&É+fÒ uÛÑ$wü ‘Y ‘·sê\yês¡T qeTàs¡Tμμ nì ù|s=ÿHêï&ÉT.

J$‘· #·]Á‘·

>±+BÛ |üP]Ôù|s¡T yÓ÷Vü≤Hé<ëdt ø£s¡yéT#·+<é >±+BÛ. áj·Tq >∑T»sê‘Y Àì ø£~∏j·TyêsY õ˝≤¢

b˛sYã+<äsY À nø√ºãsY 2, 1869 q »ìà+#ês¡T. ‘·+Á&ç >∑T»sê‘Y Àì ∫qï dü+kÕúq+˝À ñ<√´>∑+

#ùdyê&ÉT. ‘·*¢ |ü⁄‹©u≤sTT <Ó’euÛÑøÏÔ ñqï >∑èVæ≤DÏ. sêCŸø√≥˝À yÓTÁ{Ïø es¡≈£î #·~$ 1888e dü+e‘·‡s¡+˝À

dü÷ÿ Ÿ ô|ò’q Ÿ bÕôd’q >±+BÛøÏ 12e @≥H ø£dü÷Ô]u≤ nH eTVæ≤fi‘√ $yêVü≤+ »]–+~. ∫qï ej·TdüT‡˝ÀH

$yêVü≤+ »]–Hê $<ä ˝À ÄdüøÏÔ>∑\ >±+BÛ ‘·q 19e @≥H \+&ÉHé yÓ[fl Hê´j·Tyê<ä eè‹Ôì nuÛÑ dæ+#ê&ÉT.

\+&ÉHé ãj·T\T<πs eTT+<äT eT<ä + eTT≥ºqì, e÷+dü+ CÀ*øÏ b˛qì, |üs¡Ád”Ôe+ø£ ø£HÓï‹Ô #·÷&Éqì ‘·q

‘·*¢øÏ Á|üe÷D+ #˚XÊ&ÉT. u≤]wüºsY ≤ |üP]Ô#˚düTø=ì \+&ÉHé ‹]–e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· ø=+‘·ø±\+ sêCŸø√≥

˝Àq÷, ‘·s¡Tyê‘· eTT+u≤sTT˝Àq÷ Hê´j·Tyê~>± J$‘·+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. ‘·s¡Tyê‘· 1893 ˝À ˇø£

eTTdæ¢yéT πødüT yê~+# ì$T‘·Ô+ <äøÏåD≤Á|òæø± ãj·T\T<] nø£ÿ&ç uÛ≤s¡rj·TT\T, <äøÏåD≤Á|òæø±˝Àì q\¢C≤‹yês¡T

m<äTs=ÿ+≥Tqï Çã“+<äT\qT ø£fi≤flsê #·÷dæ, yê] Vü≤≈£îÿ\ø√dü+ b˛sê≥+ »]bÕ&ÉT. eTTK´+>± ‘Ó\¢yê]

<äeTq˙‹, ô|’XÊ∫ø£ eè‹Ôì <ÛÓ’s¡ +>± m<äTs=ÿq&Éy˚T ø±≈£î+&Ü yê{Ïì Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± düuÛÑ düe÷»+˝ÀøÏ

rdüT≈£îsêe&É+˝À >±+BÛ dü|òü©ø£è‘·T&Éj·÷´&ÉT. <äøÏåD≤Á|òæø±˝À »s¡T>∑T‘·Tqï ñ<ä eT+˝À >±+BÛ bÕÁ‘·qT

‘Ó\TdüT≈£îqï uÛ≤s¡‘· $T‘·yê<ä Hêj·T≈£î&ÉT >√bÕ\ø£èwüí >√K Ò, uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À »s¡T>∑T‘·Tqï kÕ«‘·+Á‘·

b˛sê≥+˝À bÕ˝§Zqe\dæ+~>± >±+BÛøÏ C≤ãTsêXÊ&ÉT. <ëìï n+<äT≈£îqï >±+BÛ dü«<˚X¯+ ‹]–e∫Ã

uÛ≤s¡‘· kÕ«‘·+Á‘√<ä eT+˝À ø°\ø£bÕÁ‘· b˛wæ+#ê&ÉT. n+‘·es¡≈£î |ü≥ºDÁbÕ+‘ê\πø |ü]$T‘·yÓTÆq ñ<ä eT+

145 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\≈£î, ø±]àø£ ø£s¡ø£ esêZ\≈£î $düÔ]+#·&É+˝À >±+BÛ ø£èwæ m+‘√ ñ+~. ∫es¡≈£î 1947

Ä>∑wüßº 15e ‘˚Bq uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ kÕ«‘·+Á‘· + kÕ~Û+∫ô|fÒº dü+|üPs¡í dü«sêC≤´ìï ø£fi≤flsê #·÷&É≈£î+&ÜH˚

1948 »qe] 30e ‘˚Bq ˇø£ eT‘√Hêà~ (Hê<Ûä÷sêyéT >±&˚‡) ‘·TbÕøÏ >∑T+&É¢≈£î ã\j·÷´&ÉT.

>±+BÛJì Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæq $$<Ûä n+XÊ\T

>±+BÛJì Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæq n+XÊ\T

i) uÛÑ>∑eBZ‘· : >±+BÛJ Bìï ì‘· bÕsêj·TD+>± #˚düT≈£îHêï&ÉT. n+‘·es¡≈£î uÛÑ>∑eBZ‘·qT eè<äTΔ\T

#·<äTe⁄ø=H Á>∑+<∏ä+>± uÛ≤$+#yês¡T. >±+BÛ <ëìï @ ej·TdüT‡˝À ñqïyês¡T #·~$‘ Ä nqTuÛÑ÷‘·T\T

bı+<äe#·Ãì j·÷e‘Y uÛ≤s¡‘· C≤‹øÏ ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT.

ii) C≤Hés¡dæÿHé (John Ruskin) s¡∫+∫q ªªnHé ≥T ~ ˝≤dtºμμ (Un to the lost) Á|üuÛ≤e+ ≈£L&Ü

>±+BÛô|’ ñ+~.

iii) >±+BÛJì Á|üuÛ≤e‘·+ #˚dæq eTs√ e´øÏÔ C…’qeT‘ê#ês¡T´&ÉsTTq uÒ#ê]®kÕ«$T. Ç‘·qT >±+BÛ Ç+>∑¢+&é

yÓfi¯fl&ÜìøÏ düVü‰j·T|ü&çq e´øÏÔ.

iv) >±+BÛ C…’\T˝À ñqï|ü&ÉT <Û√s√ (Thorow) s¡∫+∫q ªªmôd’Œ ÄHé dæ$˝Ÿ &çdt ;&çj·THé‡μμ (Essay

on civil disobedience) nH˚ Á>∑+<∏ä+ ≈£L&Ü Á|üuÛ≤e+ #·÷|æ+~.

v) {≤˝ŸkÕºjYT (Tolstoy) s¡∫+∫q ªª<äøÏ+>¥&ÉyéT Ä|òt >±&é áCŸ $‹Héj·T÷μμ (The kingdom of

God is within you) nH˚ Á>∑+<∏äy˚T >±+BÛ nVæ≤+dü|ü≥¢ ˇø£ ì•Ã‘·yÓTÆq n_ÛÁbÕj·T+ @s¡Œ&É{≤ìøÏ

ø±s¡DyÓTÆ+~. {≤˝ŸkÕºjYT @Áwæÿj·÷ Á|ü‹|òüT≥q (Passive resistance) Á|ü|ü+#·e÷qe⁄\+<ä]ø°

ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+<äì >±+BÛ n_ÛÁbÕj·T+.

vi) eTT+u≤sTT˝Àì dü+|òüTdü+düÿs¡Ô nsTTq sêC≤ #·+Á<ä Á|üuÛ≤e+ ≈£L&Ü >±+BÛô|’ |ü&ç+~.

vii) y<ë\T, ñ|üìwü‘·TÔ\T M{Ï Á|üuÛ≤e+ >±+BÛô|’ |ü&É≥yT ø±≈£î+&Ü yê{Ïì ‘·s¡#·÷ düuÛÑ\T düe÷yXÊ\˝À

ñ#·Ã¤]dü÷Ô ñ+&˚yê&ÉT. uÛÑ>∑eBZ‘·‘√bÕ≥T u…’_˝Ÿ, KTsêHé, »+&ÜyékÕº ≈£L&Ü |üsƒ¡q+ #˚dü÷Ô

ñ+&˚yê&ÉT.

>±+BÛ s¡#·q\T

>±+BÛJ ‘·‘·«+ ˇø£ J$‘· $<Ûëq+>± #Ó|üŒe#·TÃ. ªªHê≈£î ø£s¡àdæ<ëΔ+‘ê\T ‘·|üŒ ñÁ<äZ+<ë\T

sêj·T&É+ ‘Ó©<äT. nì >±+BÛ ù|s=ÿqï|üŒ{Ïø° mH√ï s¡#·q\T #˚XÊ&ÉT. n$ :

i. dü‘· +ô|’ Á|üjÓ÷>±\T

ii. Væ≤+<ä÷ dü«sêCŸ

iii. ñ|üHê´dü dü+|ü⁄{Ï

146$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

iv. dü‘ê´Á>∑Vü≤ ÇHé kÂ‘YÄÁ|òæø±

v. Á|òüyéT mÁs¡yê&É eT+~sY yÓTTˆˆq$.

Ç$ø±≈£î+&Ü ø=ìï |üÁ‹ø£\≈£î m&ç≥sY>± ñ+≥÷ dü+bÕ<äø°j·÷\qT ≈£L&Ü sêXÊ&ÉT. n$ :

1. Ç+&çj·THé ˇ|”ìj·THé ` 1903

2. j·T+>¥ Ç+&çj·÷ ` 1919

3. qeJeHé ` 1919

4. Vü≤]»Hé ` 1933

>±+BÛ sê»˙‹ uÛ≤yê\T

‘·qT q$Tàq dæ<ëΔ+‘êìï Ä#·s¡D˝À ô|≥º&É+˝À sêJ Òì ø£s¡àJ$ >±+BÛ. e´øÏÔì, düe÷C≤ìï,

sêC≤´ìï, j·÷e‘Y C≤‹ì ˇø£ eT+∫ e÷s¡Z+yÓ’|ü⁄ eT[fl+#·&ÜìøÏ eT÷&ÉT nÁkÕÔ\qT Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT. n$

dü‘· + (Truth), nVæ≤+dü (Non-violence), dü‘ê´Á>∑Vü≤+ (Satyagraha). yê{Ïì uÛ≤s¡‘· kÕ«‘·+Á‘√<ä eT+

˝ÀøÏ Á|üy˚X¯ô|{Ïº $»j·T+ kÕ~Û+#·&Éy˚T ø±≈£î+&Ü Hê{Ï düe÷C≤ìøÏ Ä#·s¡D≤‘·àø£ |ü<äΔ‘·T\T>± #˚XÊ&ÉT.

$X‚wüy˚T$T≥+fÒ Á|ü‹~ ‘·qT eTT+<äT Ä#·]+∫ Ç‘·s¡T\≈£î uÀ~Û+#˚yê&ÉT. >±+BÛJ eT‘·+ >∑T]+∫

e÷{≤¢&ÉT‘·÷ eT‘·+ >∑T]+∫ ‘Ó*j·Tìyê]øÏ <˚XÊ_Ûe÷q+ m{≤¢ ‘Ó\TdüTÔ+~ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. ªªeT‘·+

Òì<˚ sê»ø°j·÷\T Òe⁄. eT‘·s¡Væ≤‘·yÓTÆq sê»ø°j·÷\T ÁbÕD≤+‘·ø±\T— n$ Ä‘·àVü≤‘· #˚kÕÔsTTμμ nì

uÛ≤$+#ê&ÉT. >±+BÛJ ì‘· dü‘ê´H˚«wæ. dü‘· +˝ÀH˚ Áù|eT, nVæ≤+dü nH˚$ ø£ì|ækÕÔj·Tì ªªdü‘· + nVæ≤+dü

nH˚$ e´øÏÔøÏ ø±≈£î+&Ü esêZ\≈£î, düe÷C≤\≈£î, C≤‘·T\≈£î ≈£L&Ü Ä#·s¡D˝À ÄeX¯ ø£yÓTÆq$μμ nì >±+BÛJ

ù|s=ÿHêï&ÉT.

a) nVæ≤+dü : >±+BÛJ n_ÛÁbÕj·T+˝À Á|ü|ü+#·+˝À nìï eT‘ê\≈£î nVæ≤+dü nH˚~ Vü≤è<äj·T+ e+{Ï~.

ªnVæ≤+düμ n+fÒ Væ≤+dü #˚j·T≈£î+&Ü ñ+&É&É+ nì ns¡ú+. $düÔè‘ês¡ú+˝À #ÓbÕŒ\+fÒ m{Ïº |ü]dæú‘·T\˝Àq÷

@ J$ì u≤~Û+#·≈£î+&Ü ñ+&É&Éy˚T nì ns¡ú+. nVæ≤+dü n+fÒ #˚‘· À¢H˚ ø±<äT, Á‹ø£s¡DX¯ó~Δ>± düs¡«ø±\

düsê«edüú\˝À Ä#·]+#·&É+, Ä‘·à$eTs¡Ùq+ #˚düTø√e&É+ »s¡>±*. <äTsê˝À#·q ≈£L&Ü Væ≤+ùd. n+<äTe\¢

nVæ≤+kÕ|üs¡T\≈£î, m{Ïº |ü]dæú‘·T˝À¢q÷ $s√<ÛäT\T+&Ée⁄.

nVæ≤+dü n+fÒ πøe\+ <äj·T, nHêdüøÏÔ, ìkÕ«s¡ú+ e÷Á‘·yT ø±<äT. n~ ˇø£ ªª$eTTø£ÔyÓTÆq Ä‘·à>∑TD+μμ

(Quality of dirembodied soul) Ç‘·s¡T\ <äT'U≤ìï #·÷&É Òì ndüø£Ô‘· e\¢ ø£*π> ø£s¡TD, kÕVü≤dü+,

Ç‘ê´~ düT>∑TDe+‘·yÓTÆq n+XÊ\T, nVæ≤+dü ø£*–+#˚ >∑TD≤\T>± >±+BÛJ ù|s=ÿq&É+ »]–+~.

>±+BÛJ ñ<›X¯+˝À nVæ≤+düqT Á|ü|ü+#·+˝À @ X¯øÏÔ m<äTs=ÿqC≤\<äT. Ç~ n‘· +‘· ÁøÏj·÷o\yÓTÆq

nÁdüÔ+. Bìï πøe\+ Á_{°wt bÕ\≈£î\ô|’H˚ ø±ø£ eTq düe÷»+˝À »s¡T>∑T‘·Tqï nH˚ø£ <äTsê>∑‘ê\≈£î

n|üPs¡« X¯øÏÔ>± nVæ≤+düqT >±+BÛ ñ|üjÓ÷–+#ê&ÉT.

147 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

>±+BÛJ Á|üjÓ÷–+∫q nVæ≤+kÕ dæ<ëΔ+‘·+, Á_{°wt bÕ\≈£î\ |ü⁄Hê<äT\qT ø£~*+∫y˚dæ+<äì

ÁbÕXÊÃ‘· sê»˙‹ XÊÁdüÔE„\T (Western Political Scientists) ≈£L&Ü yêÚ≤´ì+#·&É+ >∑eTHês¡Ω+.

á$<Ûä+>± e´øÏÔ kÕ«‘·+Á‘· +>±ì <˚X¯ kÕ«‘·+Á‘· +>±ì nVæ≤+kÕ |ü<äΔ‹˝ÀH˚ kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+<äì á

$<Ûëqy˚T eTq≈£î dü¬s’q e÷s¡ZeTì >±+BÛJ uÀ~Û+#ê&ÉT.

dü‘ê´Á>∑Vü≤+

dü‘ê´Á>∑Vü≤+ nH˚ e÷≥qT >±+BÛJ <äøÏåD≤Á|òæø±˝À ñ+&É>± s¡÷bı+~+#ês¡T. BìH˚ Áù|eTX¯øÏÔ nì

Ä‘·àX¯øÏÔ nì ù|s=ÿHêï&ÉT. Ç~ n<äT“¤‘·yÓTÆq kÕ<Ûäq+. dü‘ê´Á>∑Vü≤+ n+fÒ nHê´j·÷ìï, ndü‘ê´ìï

m~]+# |ü<äΔ‹. ‘êqT u≤<ÛäqT nqTuÛÑ$dü÷Ô XÁ‘·Te⁄˝Àì eT+∫‘·Hêìï ÄkÕ«~+#·>∑\ XøÏÔ nì #Ó|üŒe#·TÃ.

dü‘ê´Á>∑Vü≤+ Væ≤+dü≈£î dü+|üPs¡í e´‹πsøÏ. ø√|ü+, Áø√<Ûä+, $s√<Ûä+, ndü÷j·T yÓTT<ä\sTTq <äTs¡TZD≤\T

dü‘ê´Á>∑Væ≤øÏ |üìøÏsêe⁄.

dü‘ê´Á>∑Vü≤ |ü<äΔ‘·T\T

1. ÁãVü≤à#·s¡ + bÕ{Ï+#·&É+

2. @ ÁbÕDÏì HêX¯q+ #˚j·T≈£î+&Ü ñ+&É&É+

3. nã<äΔ+ #Ó|üŒ≈£î+&Ü ñ+&É&É+

4. Hê´j·T+>± ñ+&É&É+

5. ø√]ø£\qT n<äT|ü⁄˝À ô|≥Tºø√e&É+

dü‘ê´Á>∑Væ≤øÏ >±+BÛJ Á|üjÓ÷»qø£s¡yÓTÆq ø±s¡ Áø£e÷\qT dü÷∫+#ê&ÉT. n$ :

1. dü+|òüT+˝À ◊ø£eT‘ê´ìï uÛÑÁ<ä|üs¡#·&É+

2. n+≥sêì‘·Hêìï ìs¡÷à*+#·≥+

3. eT<ä bÕHêìï ìùw~Û+#·&É+

4. Á>±MTD bÕ]ÁXÊ$Tø±_Ûeè~Δ

5. Ád”Ô»H√<äΔs¡D

m. Vü≤sêÔfiŸ

Vü≤sêÔfiŸ n+fÒ Á|üC≤J$‘êìï düú+_+|ü#j·T&É+, n+>∑fiflqT eT÷dæyj·T&É+, |üqT\qT ì*|æyj·T&É+

yÓTT<ä …’q$. á nÁkÕÔìï >±+BÛJ <äøÏåD≤Á|òæø±˝À Á|üjÓ÷–+∫ ‘·bıŒ|ü\qT dü]#˚dæ |ü<äTqTô|{Ïºq

Äj·TT<Ûä+>± ‘·j·÷s¡T#˚XÊs¡T.

_. XÊdüH√\¢+|òüTq

XÊdüH√\¢+|òüTq Ç<=ø£s¡ø£yÓTÆq dü‘ê´Á>∑Vü≤+. á ø±s¡ Áø£eT+ <˚«wüs¡Væ≤‘·+>± nVæ≤+kÕj·TT‘·+>±

ìs¡«Væ≤+#ê*. Ç~ ≈£L&Ü $q÷‘·ïyÓTÆq Äj·TT<Ûä+. s¡ø£ÔbÕ‘·+ Ò≈£î+&Ü ‹s¡T>∑Tu≤≥TqT ìs¡«Væ≤+∫

ø±s¡ dæ~ΔøÏ <√Vü≤<ä+ #˚düTÔ+~.

148$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

dæ. Væ≤Á»‘Y

Ä‘·à>ös¡e+ uÛÑÁ<ä‘· ˝À|æ+∫q |ü]dæú‘·T\˝À ‘·q »qàdüú\+ e~* eTs√#√≥T≈£î ìyêdü+ e÷s¡Ã&Üìï

Væ≤Á»‘Y n+{≤+. <äTsêàsêZìï m~]+#·≥+˝À Ç<=ø£ e÷s¡Z+. kÕ«‘·+Á‘· düeTTbÕs¡®q≈£î uÒs¡÷uÒØ˝À á

|ü<äΔ‹ì #˚|ü{≤º&ÉT.

&ç. X¯ó<äΔyÓTÆq ñ|üyêdü+

Hê´j·TyÓTÆq <ëìï kÕ~Û+#·{≤ìøÏ Äø£*<ä|ü\qT ìÁ>∑Væ≤+∫ |ü]$T‘·+>±H√ ìs¡e~Ûø£+>±H√

ñ<ä e÷ìï #˚|ü≥º{≤ìï ìs¡düq Áe‘·+ n+{≤+. á Bø£åqT #˚|ü{≤º\+fÒ e´≈£îÔ\˝À uÛÑøÏÔuÛ≤e+ |ü$Á‘·‘·

ñ+&Ü*. áHê&ÉT ìs¡düq Bø£å\+fÒ n|üVü‰dü + bÕ …’j·÷´sTT. Á|ür ∫qï $wüj·÷ìøÏ ñqï<ëìø°

Òì<ëìø° ìs¡düq Bø£å nì #Ó|æŒ á X¯ó<äΔyÓTÆq ñ|üyêdüBø£åqT Áãwüßº|ü{ÏºdüTÔHêïs¡T. ø±˙ >±+BÛJ ÄHê&ÉT

m+‘√ ô|<ä› nedüs¡+ ñ+fÒ ‘·|üŒ #˚|üfÒºyê&ÉT ø±<äT.

Ç. düVü‰j·Tìsêø£s¡D

>±+BÛJ nqTdü]+∫q nVæ≤+kÕj·TT‘· |ü<äΔ‘·T\˝À düVü‰j·Tìsêø£s¡D (Non-cooperation) eT<ä bÕq

ìùw<Ûä+, $<˚o edüTÔe⁄\qT ãVæ≤wüÿ]+#·&É+, dü«<˚o edüTÔe⁄\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+, dü«+‘·+>± #·s¡U≤‘√

q÷\T e&çøÏ U≤BeÁkÕÔ\T ‘·j·÷s¡T#˚düTø=ì yê{ÏH˚ <Ûä]+#·&É+ Çe˙ï düVü‰j·Tìsêø£s¡D˝À uÛ≤>± Ò.

Ä]úø£ eédüúô|’ >±+BÛ

Ä]úø£ düe÷q‘·« uÛ≤eqqT >±+BÛJ düeT]ú+#ê&ÉT. düe÷» nedüsê\T rs¡TÃø√e&ÜìøÏ n+<ä]ø°

nedüs¡yÓTÆq edüTÔe⁄\T düs¡|òüsê #˚dæ rsê*. e÷]ÿ‡düTº dæ<ëΔ+‘·+ ªªÁ|ü‹ ˇø£ÿ]ø° yê] nedüs¡+ y˚Ts¡≈£îμμ

("to each according to his need") nH˚ uÛ≤eq≈£î Äj·Tq ø£≥Tºã&Ü¶&ÉT. Ä]úø£ düe÷q‘·˝Àì

eTÚ*ø±+XÊ\T, Á|ür ≈£î≥T+ã+ J$+#·&Üìø£j˚T´ ø£ dü nedüsê\T ø£*Œ+#ê\ì n+fÒ ˇø£ edüT<ÛÓ’ø£

≈£î≥T+ã+ @s¡Œs¡#ê\ì >±+BÛJ n_ÛÁbÕj·T+. Çe˙ï düe÷»+˝À n+<ä]ø° düeT≈£Lsê\+fÒ #˚‹eè‘·TÔ\‘√

#˚ùd ≈£î{°s¡ |ü]ÁX¯eT\ ÄeX¯ ø£‘· m+‘√ ñ+<äì >±+BÛJ n_ÛÁbÕj·T+. yê{Ïì neT\T#˚dæq|ü&˚

Á>±MTD düe÷»+ |ü]|ü⁄wæº ne⁄‘·T+<äì >±+BÛ uÛ≤eq.

>±+BÛJ Á|ü‹bÕ~+∫q kÕeTýê<ä uÛ≤eq˝À sêE, ¬s’‘·T, ≈£L©, ù|<äyê&ÉT, <ä]Á<äT&ÉT, j·T»e÷ì,

ø±]à≈£î&ÉT n+<äs¡÷ düe÷»+˝À >ös¡e n_Ûe÷Hê\T bı+<ë\ì yês¡+<äs¡÷ düe÷qT Òqì >±+BÛJ

n_ÛÁbÕj·T+. kÕeTýê<ä düe÷»+˝À Á|üre´øÏÔøÏ ≈£L&ÉT >∑T&É¶ ˙&É≈£î ˝À≥T ñ+&É≈£L&É<äT. #˚‹ì+&Ü |üì

ñ+fÒ nedüsê\qT rs¡TdüTÔ+~. ø±ì k˛$j·T{Ÿ s¡cÕ´˝≤π> e´øÏÔ kÕ«‘·+Á‘· Vü≤s¡D+ Äj·Tq≈£î –≥º Ò<äT.

e´øÏÔ kÕ«‘·+Á‘· +, kı+‘· ÄdæÔ #ê˝≤ nedüs¡eTì Äj·Tq dæ<ëΔ+‘·+.

149 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Á>±eT dü«sê»´+ (Gram Swaraj)

uÛ≤s¡‘·<˚X¯ Ä]úø£ eédüú eTT+<äT≈£î kÕ>±\+fÒ n_Ûeè~Δì Á>±e÷\‘√H˚ ÁbÕs¡+_Û+#ê\ì >±+BÛJ

dü÷∫+#ê&ÉT. <˚X¯ kÂuÛ≤>±´ìøÏ Á>±e÷\T |ü≥Tºø=eTà\T nì q$Tàq e´øÏÔ >±+BÛ. |ü …¢\T Ä]úø£+>±,

kÕ+|òæTø£+>± n_Ûeè~Δì kÕ~Û+∫q|ü& <X+ j·÷e‘·TÔ n_Ûeè~Δ u≤≥\T ydüTÔ+<äì >±+BÛJ n_ÛÁbÕj·T+.

Á|ü‹ Á>±eT+ ‘·q≈£î ‘êqT ø±e\dæq ÄVü‰sêìï, eÁkÕÔ\qT Ç‘·s¡ ø£ dü nedüsê\qT ‘êH˚

ñ‘·Œ‹Ô #˚düT≈£î+≥T+~. <ëìøÏ |üX¯ódü+|ü<ä ñ+≥T+~. kÕj·T+Á‘·+y˚fi¯ |æ\¢\T $H√<ëìøÏ Ä≥düú ≤\T

@sêŒ≥T#˚j·÷*. ˇø£y˚fi¯ Á>±eT nedüsêìøÏ $T+∫q ùd<ä |ü⁄ uÛÑ÷$T ñ+fÒ <˚X¯ kÂuÛ≤>±´ìï ô|+#˚

|ü+≥\T yj·÷*. Á>±eTdüTú\≈£î ø±e\dæq nedüsê\T eTTK´+>± eT+∫ ˙{Ïedü‹ ø£*Œ+#·&É+, eTTs¡T>∑T˙{Ïì

bÕs¡Á<√\&É+, Á>±MTD $<äT´‘Y kÂø£sê´\qT @sêŒ≥T#˚j·T&É+, Á>∑+<∏ë\j·÷\ @sêŒ≥T, yê´j·÷eTXÊ\\T

@sêŒ≥T, Çe˙ï |ü+#êsTTr ìs¡«Væ≤+#ê*. u≤e⁄\T, #Ós¡Te⁄\T n˙ï |ü+#êsTTr ÄBÛq+˝ÀH˚ ñ+&Ü*.

Á>±eT+˝Àì Á|ür u≤*ø£, u≤\TìøÏ ìs¡“¤+<ä ÁbÕ<∏ä$Tø£ $<ä qT neT\T»s¡bÕ*.

eTT–+|ü⁄

uÛ≤s¡‘· kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡+˝À >±+BÛJ ìs¡«Væ≤+∫q bÕÁ‘· n|üPs¡«+. sê»ø°j·T b˛sê≥+˝À HÓ’‹ø£

$\Te\≈£î n‘·T´qï‘· ÁbÕeTTK´+ Ç#êÃ&ÉT. >±+BÛJ ‘·q sê»˙‹ ‘·‘·«$#ês¡+˝À e÷qe J$‘·+˝À

$X¯«e÷qe kÂÁuÛ≤‘·è‘ê«ìøÏ u≤≥\T y˚XÊ&ÉT. düs¡«eT‘· düyÓTÆø£ ‘·ô|’ Äj·Tq≈£îqï $XÊ«dü+ neT÷\ýÓTÆ+~.

ªªe÷qe⁄\+‘ê k˛<äs¡T Òμμ nqï Äj·Tq Á|üuÀ<Ûä+ e÷qeC≤‹ eTqT>∑&É≈£î ˇø£ ~eĆÀ´‹˝≤ ì*∫+~.

Ä<ÛäTìø£ ø±\+˝À mH√ï <˚XÊ\T Äj·Tq dæ<ëΔ+‘ê\qT Ä#·]düTÔHêïsTT. dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘· <˚X¯ Á|ü»\≈£î

Äj·Tq C≤‹|æ‘·, eTVü‰‘·Tà&ÉT. Äj·Tq Á|üuÀ<Ûë\Tø±ì, dü÷∫+∫q e÷sêZ\T ø±ì H˚{Ï C≤‹øÏ

nqTdüs¡D°j·÷\T. Äj·Tq bÕ˝§Zqï Á|ür ñ<ä eT+˝Àq÷ Á|ür ø£<ä*ø£ Àq÷ ‘·H˚ eTT+<äT+&ç j·÷e‘Y

uÛ≤s¡‘·C≤‹ì q&ç|æ+#ê&ÉT. ‘êqT ø±ì, ‘·q ≈£î≥T+ãdüuÛÑT´\Tø±ì ‘·q ã+<ÛäT$TÁ‘·T\Tø±ì @Hê&ÉT

|ü<äe⁄\T Ä•+#· Ò<äT. sê»ø°j·÷\T n+fÒ düe÷» ùde≈£î e÷sêZ\T nì ì‘· + qy˚Tà ˇø£ dü‘· XÀ<Ûä≈£î&ÉT.

ìs¡Tù|<ä\≈£î ‘√&ÉT˙&É>± ì*∫q >=|üŒe´øÏÔ. Vü≤]»H√<äΔs¡DÒ ‘·q <Û´j·TeTì Á‹ø£s¡D X¯ó~Δ>± q$Tàq

BÛXÊ*. ÄHê{Ï uÛ≤s¡‘· kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡+˝À q\uÛ…’ ø√≥¢eT+~ uÛ≤s¡rj·TT\≈£î Hêj·T≈£î&ç>± eTT+<äT+&ç

q&ç|æ+∫q >=|üŒ Hêj·T≈£î&ÉT. n+<äTe\¢ \÷sT÷ |òæwüsY (Lui Fisher), ªªuÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ kÕ«‘·+Á‘· +

ø±yê\H˚ ˇø£ düJe Äø±+ø£å≈£î >±+BÛ |üÁ‹ø£μμ nì n_Ûe]í+#ê&ÉT.

150$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

2. $<ë«Hé düs¡«‘·Á |üP»´‘˚

m+‘· ù|<ä]ø£+ qT+∫ e∫ÃHê ñqï‘·yÓTÆq Ä˝À#·q\‘√ kÕÿ\sYwæ|t\ düVü‰j·T+‘√ Äj·Tq

#·<äTe⁄≈£îHêï&ÉT. #·~$+#˚ k ÔeT‘· Òø£ ‘·+Á&ç ø=&ÉT≈£îqT |üPC≤]>± #˚<ë›eTqT≈£îHêï, ≈£îÁs¡yê&ç õC≤„düqT

#·÷dæ dü÷ÿ\T≈£î |ü+|æ+#ês¡T. Çs¡yÓ’dü+e‘·‡sê\πø eTVü‰düeTTÁ<ä+ ˝≤+{Ï |òæ ≤dü|ò”ì Wb˛düq |ü{Ïº

$<ë´s¡Tú\≈£î uÀ~Û+#·≥+ ÁbÕs¡+_ÛùdÔ Äj·Tq bÕsƒê\T $q{≤ìøÏ $<ë´s¡Tú Òø±ø£ düôVAbÕ<Ûë´j·TT\T

≈£L&Ü øÏ{Ïø°\ e<ä› ì\ã&ç $H˚yês¡T. Äj·Tq $<ë´s¡Tú\ n_Ûe÷Hêìï m+‘·>± #·÷s¡>=Hêïs¡+fÒ Äø˘‡|òüsY¶

j·T÷ìe]‡{° À uÀ~Û+#·{≤ìøÏ ‘·qT |üì#˚düTÔqï ø£fi≤XÊ\ e~* yÓfi¯ó‘·T+fÒ $<ë´s¡Tú\+‘ê ø£fi≤XÊ\

qT+∫ ¬s’ Ò«ùdºwüHé es¡≈£L |üP\e÷\\‘√ ì+&çq ã+&çì dü«j·T+>± ‘·eT #˚‘·T\‘√ ˝≤¬øÿfi≤fls¡T. Äø˘‡|òüsY¶

j·T÷ìe]‡{°øÏ n‹~∏>± ˇø£{Ï ¬s+&ÉT ñ|üHê´kÕ\T Çe«{≤ìøÏ yÓ[flq Äj·Tq ñ|üHê´kÕ\qT $ì

düyÓ÷àVæ≤‘·T …’q Äø˘‡|òüsY¶ j·T÷ìe]‡{° j·T+Á‘ê+>∑+ Äj·Tqø√dü+ Á|ü‘˚ ø£+>± |ü<ä$ì düèwæº+∫ nø£ÿ&˚

ñ+&çbıeTàì nuÛÑ ]ú+∫+~. n˝≤+{Ï |ü<äe⁄\˙ï ‘·èDÁbÕj·T+>± e~ Òdæ dü«<˚X¯+˝À $<ëéédüú À

$|ü¢yê‘·àø£ e÷s¡TŒ\T rdüT≈£îsêe{≤ìøÏ ø£èwæ#˚dæ, $<ä nH˚~ J$+#·{≤ìøÏ @+ #˚j·÷˝À H˚s¡Œ≥y˚Tø±ø£,

m˝≤ J$+#ê˝À ≈£L&Ü H˚sêŒ\qï ÁbÕ<∏ä$Tø£ dæ<ëΔ+‘êìï Á|üe∫+#êsêsTTq. uÛ≤s¡‘·<˚X¯ sêÁwüº|ü‹>±

mìï¬ø’q Äj·TqqT ø£*dæ MT »qà~Hêìï y˚&ÉTø£>± »s¡T|ü⁄ø√e{≤ìøÏ nqTeT‹ n&ç–q|ü&ÉT $<ë´s¡Tú\T,

ÁX‚jÓ÷_Û ≤wüß\‘√ Äj·Tq ªªH˚qT ìs¡+‘·s¡+ $<ë´]ú>± ñ+&˚ ñbÕ<Ûë´j·TT&çï, MTs¡T y˚&ÉTø£ #˚j·T<ä*ùdÔ

n˝≤ ìs¡+‘·s¡+ $<ë´s¡Tú\T>± ñ+&ç ‘·eT ñbÕ<Ûë´j·T eè‹Ô <ë«sê y˚T<Ûëe⁄\qT ‘·j·÷s¡T#˚düTÔqï

ñbÕ<Ûë´j·T eè‹Ôø° y˚&ÉTø£\T »s¡|ü+&ç.μμ nì nHêïs¡T. Ä s√E qT+#˚ ôdô|º+ãsY 5qT C≤rj·T

ñbÕ<Ûë´j·T ~H√‘·‡e+>± »s¡T|ü⁄≈£î+≥THêï+. Ä e´øÏÔ mes√ ø±<äT &Üø£ºsY düπs«|ü*¢ sê<Ûëø£èwüíHé.

dü«>∑èùV≤ |üP»´‘˚ eT÷s¡â'

dü«Á>±y˚T |üP»´‘˚ Á|üuÛÑT' ˆ

ùd«<˚X‚ |üP»´‘˚ sêC≤

$<ë«Hé düs¡«Á‘· |üP»´‘˚ ˆˆ

eT÷s¡Tâ&ÉT, ‘·q Ç+{Ï ÀH˚ |üP»\+<äT≈£î+{≤&ÉT. Á>±eTô|<ä› ‘·q Á>±eT+˝ÀH˚ |üP»\+<äT≈£î+{≤&ÉT.

sêE ‘·q <˚X¯+˝À e÷Á‘·y˚T |üP»\+<äT≈£î+{≤&ÉT. $<ë«+düT&ÉT mø£ÿ&ç¬ø[‘˚ nø£ÿ&É |üP»\+<äT≈£î+{≤&ÉT.

BìøÏ Á|ü‘· ø£å ñ<ëVü≤s¡D &Üø£ºsY sê<Ûëø£èwüíHé. J$‘·+˝À ˇø£ÿkÕ¬s’Hê ˇø£ >=|üŒ n<Ûë´|ü≈£î&ç #˚‹˝À |ü&ç‘˚

Ä e´øÏÔ >=|üŒ Hê>∑]≈£î&ç>± e÷πs neø±X¯+ ñ+<ä+{≤s¡T Bertrand Russel. á $wüj·÷ìï ãVüQX¯

|ü⁄sêD≤˝À¢ Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü Á>∑Væ≤+∫q≥T¢+~. n+<äTπø....

#·<äTeì yê&ÉE„+&É>∑T

#·~$q dü<ä dü~«y˚ø£ #·‘·Ts¡‘·>∑\T>∑THé

#·<äTe>∑e\j·TTqT »qT\≈£î

#·~$+#Ó<ä Hês¡T´ ˝§<ä› »<äTe⁄eTT ‘·+Á&û!

151 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

n+{≤&ÉT ≈£îe÷s¡T&Ó’q Á|üVü‰¢<äTì‘√. n+‘· sêø£ådüT&ç>± ù|s=+~q Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&˚ >∑Ts¡Te⁄\ >=|üŒ‘·q+

Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. ªªÄø±X¯+ m‘·TÔ À ñqï á ª>∑Ts¡Tμ X¯ã›+ uÛÑ÷˝Àø£+˝À |ü&ç, n≥Tô|’ ∫Á‘·d”eT˝À ôd’«s¡$Vü‰s¡+

#˚dæ, nø£ÿ&É ≈£L&Ü nee÷Hê\≈£î, yÓøÏÿ]+‘·\≈£î >∑T¬s’ mø£ÿ&Ü ‘·\<ë\TÃø√ Òø£ bÕ‘êfi¯+˝À |ü&çb˛sTTq

ás√E˝À¢ >∑Ts¡T X¯ã›+ me¬s’Hê |ü\T≈£î‘·T+fÒ yÓøÏÿ]+‘·>± $ì|æk Ô+~μμ nH˚ |ü⁄*ø£+{Ï e÷≥\T áHê{Ï

ø±\+˝À n+<ä]ø° Ä˝À#· j·÷+X¯+. >∑Ts¡Te⁄ Ä»„ bÕ{Ï+#·{≤ìøÏ bı\+˝À qT+∫ ˙s¡T b˛≈£î+&Ü,

|ü>∑\÷, sêÁr bı˝≤ìøÏ n&É¶+>± ‘êH˚ >∑f…ºÌ|ü&ÉT‘·Tqï ns¡TDÏ (eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝Àì ñbÕU≤´q+˝À ù|s=ÿqï

bÕÁ‘·) ø±\+ Hê{ÏøÏ... áHê{ÏøÏ >∑Ts¡T•wü dü+ã+<Ûä+˝À e∫Ãq $|üØ‘·yÓTÆq e÷s¡TŒq≈£î |ü⁄*ø£+{Ï

e÷≥ Ò ñ<ëVü≤s¡D. ªªJ‘·+ |ü⁄#·TÃø√e≥+ e\¢ ñbÕ<Ûë´j·TT\T ùde≈£î\T ne⁄‘·THêïs¡T. y‘·q+ ÇdüTÔ+&É≥+‘√

$<ë´s¡Tú\T Á|üuÛÑTe⁄\e⁄‘·THêïs¡Tμμ nì nqï ø£+<äT≈£L] e÷≥\T ≈£L&Ü á ø±\+ $<ë´s¡Tú\T, >∑Ts¡Te⁄\T,

‘·*¢<ä+Á&ÉT\+<ä]˙ Ä‘êàe˝Àø£q+ #düTø√e{≤ìøÏ Áù|πs|æ+#y. kÕ<Ûës¡D >∑Ts¡Te⁄\T düe÷#êsêìï ÇkÕÔs¡T.

eT<Ûä düúyÓTÆq >∑Ts¡Te⁄\T C≤„Hêìï ÇkÕÔs¡T. >=|üŒ >∑Ts¡Te⁄\T dü÷Œ¤]Ôì ÇkÕÔs¡T.

$XÊK|ü≥ï+ m.$.mHé. ø± ÒJ˝À Ç+≥Øà&çj·T{Ÿ #·<äTe⁄‘·Tqï s√E\$. {°H˚õ Äø£s¡D\T, m~^

m<ä>∑ì e´øÏÔ‘·«+, n+‘·s¡Z‘·+>± n+‘·T Òì dü+|òüTs¡D\‘√, Á|ü‹ $<ë´]ú dü‘·eT‘·eTj˚T´ düeTj·TeT~.

dü+düÿè‘·+ ø±¢düT rdüT≈£î+≥Tqï >∑Ts¡Te⁄>±s¡T |ü⁄sêD≤˝À¢ eTVü≤s¡T¸\ >∑T]+∫ #ÓãT‘·÷, ‘·|üdüT‡ <ë«sê

kÕ~Û+#· Òì~ @B Ò<äHêïs¡T. ø=+<äs¡T $<ë´s¡Tú\T >∑Ts¡Te⁄>±]ì Çs¡T≈£îq ô|≥º&ÜìøÏ |ü⁄sêDø±\+˝À

‘·|üdüT‡ m˝≤ #˚ùdyês√ ‘êeTT #·÷&É Ò<ä , á eT<Ûä ø±\+˝À eTq <˚X¯+˝À ‘·|üdüT‡ #˚dæqyêfi¯ófl me¬s’Hê

ñ+fÒ #Ó|üŒeTì n&ç>±s¡T. >∑Ts¡Te⁄>±s¡T Ä˝À∫+∫ ª>±+BÛJμ nì düe÷<Ûëq$T#êÃs¡T. >±+BÛJ ‘·|üdüT‡

#˚XÊs¡q{≤ìøÏ ì<äs¡Ùq+ @+{Ï? nì n&ç>±s¡T Ä $<ë´s¡Tú\T. n|ü&ÉT >∑Ts¡Te⁄>±s¡T >±+BÛJ J$‘·+˝À

»]–q ˇø£ dü+|òüT≥qqT Ç˝≤ $e]+#ês¡T.

ˇø£kÕ] >±+BÛJøÏ, s¡M+Á<äHê<∏é sƒê>∑÷sYøÏ eT<Ûä dü÷s√´<äj·T düeTj·T+˝À dü+uÛ≤wüD »s¡T>∑T‘√+~.

ñ<äj·TuÛ≤qTì Ò‘· øÏs¡D≤\‘√ Á|üuÛ≤$‘·T&Ó’q sƒê>∑÷sY, >±+BÛJ @<√ <Ûë´dü À ñ+&É≥+ >∑eTì+∫

ªª>±+BÛJ MT¬s+<äTø£+‘· ìX¯Ã\+>± ñ+{≤s¡T? dü÷s√´<äj·T+ y˚fi¯ ñ<äj·TuÛ≤qT&ç Ò‘· mÁs¡ì øÏs¡D≤\T

#·÷ùdÔ MT eTqdüT ì+&çb˛<ë? |ü≈£åî\ øÏ\øÏ ≤ sêyê\‘√ Ä düVü≤» dü+^‘·+‘√ MT Vü≤è<äj·T+

|üs¡e•+∫+<ë? $#·TÃ≈£î+≥Tqï mÁs¡>∑T˝≤;\qT #·÷ùdÔ ÄVü‰¢<ä+>± nì|æ+#·<ë?μμ nì Á|ü•ï+#ês¡T.

<ëìøÏ >±+BÛJ ªª>∑Ts¡T<˚yé H˚H˚MT Je+ Òì •˝≤Œìï ø±<äTø£<ë. ñ<äj·TuÛ≤qT&ç mÁs¡ì øÏs¡D≤\‘√, |ü≈£åî\

øÏ\øÏ\ sêyê\‘√, $#·TÃ≈£îH˚ >∑T˝≤;\‘√ |üs¡e•+#·≈£î+&Ü ñ+&É{≤ìøÏ. ø±˙ H˚H˚$T #˚j·TqT? Hê

eTqdü+‘ê yπs#√≥ ñ+~. á Ò‘· >∑T˝≤; mÁs¡<äHêìï Äø£*‘√ n\eT{Ï+#˚ ø√{≤¢~ Je⁄\ #ÓøÏÿfi¯flô|’

m|ü&ÉT #·÷kÕÔHê nì... Äq+<ä+ ì+&çq yê] >=+‘·T˝À¢ qT+∫ Ä |ü≈£åî\ øÏ\øÏ ≤sêyê˝≤¢+{Ï

eT<ÛäTs¡<Ûä«ì m|ü&ÉT $+{≤Hê nì... ñ<äj·TuÛ≤qT&ç Ò‘· øÏs¡D≤\‘√ Ä ù|<äyêì Vü≤è<äj·T+ (n‘·ì

düeTdü \T r]) m|ü&ÉT |üs¡e•düTÔ+<ëμμ nì nqï >±+BÛJ düe÷<ÛëHêìøÏ sƒê>∑÷sY $Tqï≈£î+&çb˛j·÷s¡T.

n+<äTπøH˚yÓ÷ <˚X¯+ ø√dü+, <˚X¯Á|ü»\ø√dü+ n+‘·>± ‘·|æ+∫q >±+BÛJì ªeTVü‰‘êàμ nì dü+uÀ~Û+#ês¡T.

152$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

‘·|üdüT‡ n+fÒ \ø£å + ø√dü+ nqTì‘· + ‘·|æ+#·≥y˚T nì $s¡$+#ês¡T >∑Ts¡Te⁄>±s¡T. dü÷Œ¤]Ô Á|ü<ëj·Tø£yÓTÆq

Äj·Tq düe÷<Ûëq+‘√ Á|üX¯ï n&ç–qyê] >=+‘·T ô|>∑ Ò¢<äT ø±˙, $T>∑‘ê yês¡+<ä] qT+∫ ø£s¡‘êfi¯

<Ûä«qT\T $TqTïeTT{≤ºsTT. J$‘ê+‘·+ dü÷Œ¤]Ôì Ç#˚Ã e÷ >∑Ts¡Te⁄>±] $es¡D m+‘·eT+~ J$‘ê\qT

Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæ+<√?

Á|ü|ü+#·+˝À $T>∑‘ê nìï eè‘·TÔ\qT H˚]Œ+#˚ eè‘Ô ñbÕ<Ûë´j·T eè‹Ô. Ç+»˙s¡¢sTTHê, &Üø£ºs¡¢sTTHê,

˝≤j·Ts¡¢sTTHê, ôd’+{Ïdtº …’Hê, Á|ü<ÛëqeT+Á‘·T …’Hê, sêÁwüº|ü‘·T …’Hê, ñbÕ<Ûë´j·TT&ç∫Ãq •ø£åD <ë«sê e∫Ãqyêπs.

y˚eTq nqï≥T¢...

>∑Ts¡Tì •ø£å ˝Òø£ >∑Ts¡T‘Ó≥T¢ ø£\T>∑TqT

nEì¬ø’q, yêìj·Tã“¬ø’q,

‘êfi¯|ü⁄#Ó$ Òø£ ‘·\Tô|≥Tº\÷&ÉTqT

$X¯«<ë_ÛsêeT $qTs¡y˚eT

ªª>∑Ts¡Te⁄ Ò≈£î+&Ü m+‘·{Ï yê]¬ø’Hê >=|üŒ<äq+ dæ~Δ+#·<äT. s¡|òüTTe+X¯ sêC…’q nE&Ó’Hê... Äj·Tq

‘·+Á&Ó’Hê, me¬s’Hê düπs. ‘êfi¯+#Ó$ Ò≈£î+&Ü ‘·\T|ü⁄ rj·T≥+ m˝≤ kÕ<Ûä +?μμ nì ns¡ú+. n+fÒ nC≤„q+

nH˚ ‘êfi¯+ ø£*–q $<ë´]ú nH˚ <ë«sêìøÏ, C≤„q+ nH˚ ‘êfi¯+#Ó$‘√ ‘·\T|ü⁄ rùdyê&˚ >∑Ts¡Te⁄>±s¡T.

‘·*¢<ä+Á&ÉT\T »qàìkÕÔs¡T. Ä »qàì kÕs¡úø£+ #˚düT≈£îH˚ ≤ Áù|s¡D Ç#˚Ã~ >∑Ts¡Te⁄ ø±ã{Ïº >∑Ts¡Ty˚ J$‘êìøÏ

#·Tø±ÿì ˝≤+{Ïyê&ÉT.

ãT<äTΔ&ÉT eTVü‰düe÷~Û ÀìøÏ Á|üy˚•+#˚≥|ü&ÉT Äj·Tq •wüß´\+<ä]˝À rÁe Äy˚<äq Äe]+∫+~.

nÁX¯óe⁄\˝À n+<äs¡÷ >∑<äZ<ä dæú‹˝À ñHêïs¡T. ãT<äTΔ&ç Á|æj·T•wüß´&Ó’q Äq+<äT&ÉT Äj·Tq <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[fl,

eTVü‰‘êà MTs¡T ÇHêïfiSfl e÷ n+<ä]ø° e÷s¡Z+ #·÷|æ+#ês¡T. nC≤„Hê+<Ûäø±s¡+˝À qT+∫ C≤„q Á|üø±X+˝ÀøÏ

eTeTà*ï |üj·Tì+|ü#˚XÊs¡T. MTs¡T ìÁwüÿ$TùdÔ e÷≈£î e÷s¡Z+ mes¡T #·÷|ü⁄‘ês¡T? n+≥÷ s√~+#ê&ÉT.

n+<äT≈£î ãT<äTΔ&ÉT düe÷<Ûëq+>±.

Hê J$‘·+˝À H˚qT Ä#·]+∫+~, nqTuÛÑe+‘√ ‘Ó\TdüT≈£îqï~ MT≈£î uÀ~Û+#êqT. Hê C≤„Hêìï MT

Vü≤è<äj·÷˝À¢ Hê≥{≤ìøÏ Á|üj·T‹ï+∫ Hê <Ûäsêàìï H˚qT ìs¡«]Ô+#êqT. Hê ‘·sê«‘· yÓ\T>∑T ø√dü+ ˙˝À

qTe⁄« #·÷düTø√. Ä‘·àBb˛uÛÑe (be your own lamp) n+{≤s¡T. ì»yÓTÆq >∑Ts¡Te⁄, ì»yÓTÆq •wüß´\≈£î

Mπs ñ<ëVü≤s¡D.

Á|ü‹ $<ë´]ú dü>∑≥Tq 25 y˚\ >∑+≥\ düeTj·÷ìï ø£fi≤XÊ\ Äes¡D˝À >∑&ÉT|ü⁄‘ê&ÉT. ø±ã{Ïº

n‘·ìøÏ n‘·T´qï‘· $\Te\T ø£*–q ñbÕ<Ûë´j·TT\ uÀ<Ûäq nedüs¡eT+{≤s¡T. e÷J sêÁwüº|ü‹ &Üø£ºsY

nãT› Ÿ ø£ ≤+. ˇø£ ñ‘·ÔeT ñbÕ<Ûë´j·TT&ç Á|üuÛ≤e+ mìï ‘·sê\ es¡≈£î ñ+≥T+<√ #Ó|üŒ Ò+. Ä+Á<Ûë

j·T÷ìe]‡{° À Ç+»˙]+>¥ #·~y˚ s√E˝À¢ Ábıô|òdüsY Hê>∑eTT˙X¯«s¡sêe⁄ m\Áø±ºìø˘‡ uÀ~Û+#˚yês¡T.

Äj·Tq ø±¢dtøÏ e∫Ãq düeTj·T+ Ä<Ûës¡+>± $<ë´s¡Tú\T yê#Y\T dü]~<äT›≈£îH˚yêfi¯ófl. n+‘· ø£∫Ã‘·+>±

153 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ñ+&˚~ Äj·Tq düeTj·TbÕ\q. $<ë´]úøÏ |üsƒ¡q+, eTqq+, ¬s+&É÷ nedüs¡eTì H=øÏÿ #Óù|Œyês¡T. Äj·Tq

n+fÒ n+<ä]ø° >ös¡e+‘√ ≈£L&çq uÛÑj·T+ ñ+&˚~. ˇø£ ø±¢dt À Äj·Tq #Ó|æŒq ø£<∏ä Ç|üŒ{Ïø° >∑Ts¡TÔ+~.

ˇø£ ‘ê‘·, |æ\¢\≈£î ø£ãTs¡T¢ #ÓãT‘·THêï&ÉT. >=|üŒyêfi¯ófl m˝≤ ne⁄‘ês¡T nì n&ç>±s¡T |æ\¢\T.

<ëìøÏ ‘ê‘· Á|ü‹ eTìwæ Àq÷ ¬s+&ÉT »≥T¢ ñ+{≤sTT. Hê˝Àq÷, MT˝Àq÷ ≈£L&Ü ñHêïsTT. Ä ¬s+&ÉT

»≥÷¢ m|ü&É÷ |üs¡düŒs¡+ b˛{°|ü&É‘êsTT. ˇø£ »≥Tº À uÛÑj·T+, ø√|ü+, ás¡ ´, ndü÷j·T, <˚«wü+, >∑s¡«+,

nVü≤+ø±s¡+, Ä‘·àq÷´q‘· ñHêïsTT. ¬s+&√ »≥Tº À Äq+<ä+, XÊ+‹, Áù|eT, nD≈£îe, <äj·T, ø£åeT,

dü‘· +, Ä‘·à$XÊ«dü+ ñHêïsTT. eT] @ »≥Tº ¬>\TdüTÔ+<äì ñ‘·ÿ+sƒ¡‘√ n&ç>±s¡T |æ\¢\T. MTs¡T <˚ìï

Áb˛‘·‡Væ≤ùdÔ n~ ¬>\TdüTÔ+~. >=|üŒyê¬s’q yêfi¯fl+‘ê ¬s+&√ »≥TºqT Áb˛‘·‡Væ≤+∫qyêπs. ¬s+&√»≥TºqT

Áb˛‘·‡Væ≤ùdÔ MTs¡÷ >=|üŒyês¡T ø±e#·TÃ. á ø£<∏ä e÷˝À m+‘√eT+~øÏ >∑e÷´\T #˚s¡Tø√e&ÜìøÏ... Äj·÷

s¡+>±˝À¢ sêDÏ+∫ eTT+<äT¬øfifl&ÜìøÏ ~XÊìπs›X+ #dæ+<ä+fÒ n‹XjÓ÷øÏÔ ø±<yÓ÷! Äj·Tìï ‘·\T#·T≈£îqï|ü&É ≤¢

>∑Ts¡Te⁄\T J$+#·&ÜìøÏ @+ #˚j·÷˝À H˚s¡Œ&Éy˚Tø±ø£, m˝≤ J$+#ê˝À ≈£L&Ü H˚sêŒ\ì uÛÑ>∑eBZ‘· À

ø£èwüßí&ÉT n+{≤s¡T `

j·T<ä <ë#·s¡‹ ÁX‚wüº' ‘·‘·Ô <˚y˚‘·s√ »q' ˆ

düj·TÁ‘·Œe÷D+ ≈£îs¡T‘˚ ˝Àø£düÔ<äqTes¡Ô‘˚ ˆˆ

ñ‘·ÔeTT …’q >∑Ts¡Te⁄\T @~ Ä#·]ùdÔ Ç‘·s¡T\T <ëH˚ï Ä#·]kÕÔs¡T. yês¡T <˚ìì Á|üe÷D+>± d”«ø£]ùdÔ

˝Àø£eT+‘ê <ëH˚ï d”«ø£]düTÔ+~. ˇø£ |æ\¢yê&ç J$‘·+ ‘Ó\¢ø±–‘·+ ˝≤+{Ï~. n‘·ì J$‘·+˝À uÀ~Û+#˚

Á|ü‹ >∑Ts¡Te⁄ @<√ ˇø£{Ï sêkÕÔs¡T. Ä sêùd $wüj·T+ Ä >∑Ts¡Te⁄ Wqï‘· + MT<ä Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~.

k˛Áø£{°dt Ç+<äT≈£î >=|üŒ ñ<ëVü≤s¡D. ‘·qqT ìs¡+‘·s¡ $<ë´]ú>± uÛ≤$+#·T≈£îqï Äj·Tq C≤„qyê´|æÔøÏ

‘êH=ø£ e÷<Ûä e÷qïì, ñÁ‘˚Œs¡ø±ìï e÷Á‘·y˚Tqì uÛ≤$+#˚yês¡T. n+<äTπø Äj·Tq •wüß´\T Äj·Tq ø£+fÒ

>=|üŒyês¡j·÷´s¡T. Ò‘·ej·TdüT˝À sêø£ådü dü+Vü‰s¡+ ø√dü+ sêeT\ø£åàDT*ï ‘·q‘√ |ü+|üeTqï $XÊ«$TÁ‘·Tì

$»„|æÔì n+^ø£]+#· Òø£b˛sTTq <äX¯s¡<∏äTì‘√ e•wüº eTVü‰eTTì... $XÊ«$TÁ‘·Tì e+{Ï >∑Ts¡Te⁄ \_Û+#·&É+

m+‘√ n<äèwüºeTì #ÓãT‘·÷...

@wü $Á>∑Vü≤yêHé <Ûäs¡à' @wü Ms¡ e‘êyéT es¡' ˆ

@wü $<ë´~Ûø√ ˝Àπø ‘·|üdü' #· |üsêj·TDyéT ˆˆ

áj·Tq $Á>∑Vü≤y˚T <ÛäsêàìøÏ Á|ü‹s¡÷|ü+. Ms¡‘·«+˝À áj·Tq≈£î y¬ses¡÷ kÕ{Ï Òs¡T. y˚T<ÛädüT‡˝À

˝Àø£+˝À n+<ä]˙ $T+∫qyê&ÉT. ãTTwüß˝À¢ ÁãVü≤à]¸ nì... <äX¯s¡<∏äTìøÏ Ä >∑Ts¡Te⁄ >=|üŒ‘·Hêìï,

e´øÏÔ‘ê«ìï >∑T]+∫ #ÓãT‘ê&ÉT. n˝≤+{Ï >=|üŒ >∑Ts¡Te⁄ \_Û+#·ãfÒº lsêeTT&ÉT s¡|òüTT≈£î˝≤q«j·T

s¡‘·ïB|üeTj·÷´&ÉT. n˝≤+{Ï >∑Ts¡Te⁄\+<ä]˙ düà]+#·T≈£î+≥÷.... ªªÄ#ês¡ <˚y√uÛÑeμμ ˆˆ

154$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

3. &Üˆˆ _.ÄsY. n+uÒ<äÿsY

|ü]#·j·T+

uÛ≤s¡‘·s¡‘·ï &Üø£ºsY ;ÛyéTsêyé sêyéTJ n+uÒ<äÿsYqT eT÷ø˘ Hêj·Tø˘ (nD>±]q esêZ\ Hêj·T≈£î&ÉT)>±

ø=\TkÕÔs¡T. ndüŒèXó´\≈£î ˇø£ >∑T]Ô+|ü⁄ì∫Ãq eTVü‰|ü⁄s¡Twüß&ÉT n+uÒ<äÿsY nì |ü+&ç{ŸHÓÁVüA ø=ìj·÷&Üs¡T.

áj·Tq <˚X¯+˝Àì |”&ç‘· esêZ\≈£î ÄXÊCÀ´‹>± yÓ\T>=+<ës¡T. sêC≤´+>∑ìsêàD+˝À n+uÒ<äÿsY »]|æq

ø£èwæ $•wüºyÓTÆ+<äì u≤ã÷ sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é ìyêfi¯ó\]Œ+#ês¡T. Hê´j·T+ø√dü+ b˛sê&ç m<äTs¡T Òì e´øÏÔ>±

ì*∫+~ ˇø£ n+uÒ<äÿπsqì dæ. sê»>√bÕ˝≤#ê] ù|s=ÿHêïs¡T. ‘·s¡‘·sê\T>± dæús¡|ü&çb˛sTTq nHê´j·÷ìï

Á|ü‹|òüT{Ï+∫q ‹s¡T>∑Tu≤≥T<ës¡T n+uÒ<äÿsY nì mHé.$. >±&çZ˝Ÿ Á|üX¯+dæ+#ês¡T. n+uÒ<äÿsYqT ˇø£

Ä<ÛäTìø£ eTqTe⁄>± m+.$. ô|’© |ü]>∑DÏ+#ês¡T. ÁbòÕ+ø˘ Ä+<∏√ì <äèwæº À n+uÒ<äÿsY ˇø£ ªªsêJ|ü&Éì

b˛sê≥ jÓ÷<ÛäT&ÉTμμ, qeãT<äTΔì>±, qeuÛ≤s¡‘· <ës¡Ùì≈£î&ç>±, düeTs¡úe+‘·yÓTÆq bÕ\≈£î&ç>±, >=|üŒ $<ëý‘·Ô>±,

yT<∏ë$>± n+uÒ<äÿsY <X #·]Á‘· À ì*∫b˛j·÷s¡T. dü+Á|ü<ëj·T, kÕe÷õø£ eédüúqT ã\+>± e´‹πsøÏ+∫q

n+uÒ<äÿsY ≈£î\, |ü⁄s√Væ≤‘·, Áu≤Vü≤àD, nHê´j·T, <√|æ&û\ |üs¡+|üs¡qT rÁe+>± Á|ü‹|òüT{Ï+∫ düeTdüe÷»

kÕú|üqø√dü+ mq Òì ø£èwæ #˚XÊs¡T.

20e X¯‘êã›+˝À uÛ≤s¡‘· sê»˙‹ ‘·‘·«y˚‘·Ô˝À¢ Á|üeTTKT&ç>± >∑T]Ô+#·<ä–q >=|üŒ ‘ê‹«≈£î&ÉT

&Üˆˆ _.ÄsY. n+uÒ<äÿsY, Ç‘·ì e´øÏÔ‘·«+ ñqï‘·yÓTÆ+~, ‘êqT u≤\´+˝À m<äTs=ÿqï kÕe÷õø£ Ä]úø£|üs¡yÓTÆq

$eø£å\qT |ü⁄Hê~>± #düTø=ì ‘·q e´øÏÔ‘ê«ìï düeTTqï‘·+>± eT\TÃ≈£îHêï&ÉT. ndüŒèXó´\ yÓ‘·\T, nD>±]q

esêZ\ u≤<Ûä\ô|’ |üP]Ô ne>±Vü≤q ñqï n+uÒ<äÿsYyê] kÕe÷õø£ ` Ä]úø£, sê»ø°j·T ôVA<ë\qT

yÓTs¡T>∑T|üs¡#ê\H˚ ã\yÓTÆq ø±+ø£åqT ô|+#·T≈£îHêïs¡T.

y˚<äø±\+ ‘·s¡Tyê‘· (In the post-vedic period) uÛ≤s¡‘· kÕe÷õø£ sê»ø°j·T s¡+>±\˝À ≈£î\+

ˇø£ Á|ü‘˚ ø£ \ø£åD+>± ne‘·]+∫+~. ≈£î\+, kÕe÷õø£ ndüe÷q‘·\qT, yÓ’s¡T<Ûë´\qT düèwæº+∫ ø=ìï

esêZ\ Ä~Û|ü‘ê´ìøÏ eT]ø=ìï esêí\ |üsêBÛq‘·≈£î neø±X¯+ ø£*Œ+∫+~. Á_{°wüßyê] sêø£‘√ bÕXÊÃ‘·

$<ä quÛÑ dæ+∫q ø=+‘·eT+~ yÓTT<ä{Ï ‘·s¡+ uÛ≤s¡rj·T y˚T<Ûëe⁄\T kÕe÷õø£ ndüe÷q‘·\qT, s¡T>∑à‘·\qT

s¡÷|ü⁄e÷bÕ\H˚ ø±+ø£å‘√ dü+düú\qT kÕú|æ+∫ dü+düÿs¡D\≈£î |üPqT≈£îHêïs¡T. eTTK´+>±, sêC≤sê+

yÓ÷Vü≤HésêjYT kÕú|æ+∫q ªÁãVü≤àdüe÷»+μ, <äj·÷q+<ä düs¡dü«‹ kÕú|æ+∫q ªÄs¡ düe÷»+μ, kÕ«$T $yø±q+<ä

kÕú|æ+∫q ªsêeTø£èwüí$TwüHéμ CÀ´‹sêyé |üP Ò kÕú|æ+∫q ªdü‘· XÀ<Ûäø£ düe÷»+μ e+{Ï dü+düú\T, »dæºdt

s¡e&˚ e+{Ï e´≈£îÔ\ Á|üC≤kÕ«eT´, ˝ÖøÏø£, ùV≤‘·Tyê<ä uÛ≤yê\T uÛ≤s¡‘· düe÷C≤ìï |ü{Ïº |”&çdüTÔqï ≈£î\+,

<ëì |òü*‘·+>± ñ<ä“¤$+∫q ndüe÷q‘·\T, n+≥sêì‘·q+ e+{Ï s¡T>∑à‘·\qT ‘=\–+#·{≤ìøÏ ø£èwæ

#˚düTÔqï ø±\+˝À kÕe÷õø£ yÓ’‘ê[≈£î&ÉT u≤u≤kÕôV≤uŸ n+uÒ<äÿsY »ìà+#ês¡T.

J$‘· $X‚cÕ\T

;ÛyéTsêyé sêyéTJ n+uÒ<äÿsY 1891 @Á|æ Ÿ 14 (yÓ’XÊK |üP]íeT) Hê&ÉT, eT<Ûä Á|ü<˚XŸ˝Àì Ç+&√sY≈£î

n‹düMT|ü+˝À ñqï ªªeTÚμμ nH˚ Á>±eT+˝À, sêyéTJ düø˘bÕ˝Ÿ, ;Ûe÷u≤sTT <ä+|ü‘·T\≈£î 14e dü+‘êq+>±

155 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

»ìà+#ês¡T. n+uÒ<äÿsY ◊<äT dü+e‘·‡sê\ ∫s¡TÁbÕj·T+˝À ñ+&É>± ‘·*¢ eTs¡DÏ+∫+~. |üs¡ ekÕq+>±

y˚Tq‘·Ô nsTTq MTsêu≤sTT ô|+|üø£+˝À ô|]>±&ÉT. &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY eTVü‰sêÁwüº À ªªeTVü‰sYμμ >± |æ\Teã&˚

n+≥sêì≈£î\+˝À »ìà+#ê&ÉT.

ÄHê{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ ndüŒèX¯ó´\T #·<äTe⁄ø√yê\qTø√e≥+ ô|<ä› kÕVü≤düy˚T. Hê&ÉT n+≥sêìyê]ì

@ ã&ç Àq÷ #˚s¡ì#˚Ãyês¡T ø±<äT. ∫es¡≈£î @<√$<Ûä+>± kÕúìø£ eTsêØƒ bÕsƒ¡XÊ\˝À ÁbÕ<∏ä$Tø£ $<ä ˝À

#˚]Œ+#ês¡T. Ä‘·s¡Tyê‘· ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ $<ä ø√dü+ ªdü‘êsêμ ˝Àì Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡XÊ\˝À n+uÒ<äÿsY #˚sês¡T.

dü‘êsê bÕsƒ¡XÊ\˝À mH√ï #˚<äT nqTuÛÑyê\qT #·$#·÷XÊs¡T. bÕsƒ¡XÊ\˝À nÁ>∑≈£î˝≤\ |æ\¢\‘√bÕ≥T

ø±≈£î+&Ü ˇø£ eT÷\q øÏ+<ä ≈£Ls√Ãu…fÒºyês¡T. $T>∑‘ê $<ë´s¡Tú\˝≤>± <ëVü≤+ rs¡TÃø√e&ÜìøÏ,

Ä≥\`bÕ≥˝À¢ bÕ˝§Zq&ÜìøÏ M\T Ò<äT. á$<ÛäyÓTÆq ìsê<äs¡D, $eø£å\T n+uÒ<äÿsY |üdæVü≤è<äj·÷ìï

y~Û+#êsTT. dü+düÿè‘êìï uÀ~Û+# ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT n+uÒ<äÿsY≈£î dü+düÿè‘êìï uÀ~Û+#·&ÜìøÏ ìsêø£]+#ê&ÉT.

m+<äTø£+fÒ, dü+düÿè‘·+ <Ó’$ø£uÛ≤wü (Divine language) ø±ã{Ïº ndüŒèXó´&Ó’q n+uÒ<äÿsY <ëìì nuÛÑ dæ+#

ns¡Ω‘· Ò<äH˚~ n‘·ì n_ÛÁbÕj·T+. n+uÒ<äÿsY≈£î dü+düÿè‘·+ #·<äyê\H˚ ø√]ø£ ã\+>± ñqï|üŒ{Ïø° $~Û Òì

|ü]dæú‘·T˝À¢ |ü]¸j·THé uÛ≤wüqT m+#·T≈£îHêïs¡T.

sêyéTJ düø˘bÕ˝Ÿ 1904 ˝À ñ<√´>∑ ìs¡«Vü≤D˝À uÛ≤>∑+>± u§+u≤sTT e#êÃ&ÉT. n+uÒ<äÿsY ôd’‘·+

‘·+Á&ç‘√bÕ≥T u§+u≤sTT e÷s¡e\dæ e∫Ã+~. u§+u≤sTT˝À Á|ü‹cÕº‘·àø£yÓTÆq ªm*|òæHék ºHéμ ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ˝À

#˚sês¡T. n<˚ bÕsƒ¡XÊ\˝À 1907 dü+ˆˆ˝À yÓTÁ{Ï≈£î´ ÒwüHé ñqï‘· ÁX‚DÏ‘√ (Mericulation passed withdistinction) bÕdüj·÷´&ÉT. ˇø£ eTVü‰sY ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q $<ë´]ú yÓTÁ{Ï≈£î´ ÒwüHé À ñrÔs¡í‘· bı+<ä≥+

Á|üÁ|ü<∏äeT+. n<=ø£ #ê]Á‘·ø£ dü+|òüT≥q.

nsTT‘˚, ÄHê{Ï dü+Á|ü<ëj·T |ü]dæú‘·T\ e\¢ |ü<ëï\T>∑T edü+‘ê\ ÁbÕj·T+˝ÀH˚ ;yéTsêyé

$yêVü≤+ #˚düTø√e\dæ e∫Ã+~. ô|[flHê{ÏøÏ ;Ûe÷u≤sTT πøe\+ ‘=$Tà~ edü+‘ê\ u≤*ø£. Ç≥Te+{Ï

|ü]dæú‘·T\˝À ôd’‘·+ ;ÛyéTsêyé ‘·q $<ë´ yê´dü+>±ìï ø=qkÕ–+#ê\ì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêïs¡T.

|òü*‘·+>±, &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ‘·q ø£fi≤XÊ\ $<ä qT m*|òæHé k ºHé ø£fi≤XÊ\˝ÀH˚ ãs√&Ü dü+kÕúHêBÛX¯ó

&Ó’q eTVü‰sêE XÊj·÷Jsêyé ¬>’ø±«&é düVü‰j·T+‘√ ø=qkÕ–+#ês¡T. Hê&ÉT eTVü‰sêE HÓ\≈£î s¡÷ˆˆ 25

\ #=|üq ñ|üø±s¡ y˚‘·q s¡÷|ü+˝À düVü‰j·T+ n+~+#ês¡T. á düVü‰j·T+‘√bÕ≥T >=|üŒ $<ëý˚‘·Ô

nsTTq ªe÷ø˘‡eTT\¢sYμ ôd’‘·+ ;ÛyéTsêyé≈£î ã≥º\T ` |ü⁄düÔø±\T ø=ì#˚Ãyês¡T. n+uÒ<äÿsY ø£fi≤XÊ\ $<ë´]ú>±

ñ+&˚ düeTj·T+˝ÀH˚ ‘·+Á&ç nj·÷´s¡T. ;ÛyéTsêyé sêyéTJ n+uÒ<äÿsY Á|ü<∏äeT ≈£îe÷s¡T&ÉT j·TX¯«+‘Y.

&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY 1913 ˝À _.m. ñrÔs¡Tí&Éj·÷´s¡T. Ä‘·s¡Tyê‘· ¬>’ø±«&é ñ|üø±s¡y˚‘·q düVü‰j·T+‘√

nyÓT]ø± yÓfi≤fls¡T. nø£ÿ&É q÷´j·÷sYÿ˝Àì ø=\+_j·÷ j·T÷ìe]‡{° À #˚sês¡T. uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘· ÀH˚

ˇø£ eTVü‰sY (n+≥sêì) ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q e´øÏÔ $<˚XÊ\≈£î #·<äTe⁄ø√dü+ yÓfi¯fl≥+ #ê]Á‘ê‘·àø£ |òüT≥º+.

1915 dü+ˆˆ˝À ªªÁbÕNq uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À yêDÏ»´+μμ (Ancient Indian Commerce) nH˚ |ü]XÀ<ÛäHê

yê´kÕìøÏ m+.m. &çÁ^ì, 1917 dü+ˆˆ˝À ªªH˚wüq˝Ÿ &çyÓ’&Ó+&é |òüsY Ç+&çj·÷μμ, m Væ≤kÕº]ø£ Ÿ n+&é

156$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

mq*{Ïø£ Ÿ düº&ûμμ (National Dividend for Indian Historical and Analytical study) nH |ü]XÀ<ÛäHê

|üÁ‘êìøÏ |æôV≤#Y&ç. &çÁ^\qT ø=\+_j·÷ j·T÷ìe]‡{° qT+∫ bı+<ës¡T.

ø=\+_j·÷ qT+∫ yÓ[fl Á_≥Hé Àì Á|ü|ü+#· Á|üU≤´‹ >±+∫q ª\+&ÉHé dü÷ÿ˝Ÿ Ä|òt mø£Hê$Tø˘‡

n+&é bı*{Ïø£ Ÿ ôd’Hé‡μμ (London school of Economics and Political science) ˝À m+.md”‡

(mø£Hê$Tø‡), &ç.md”‡ (mø£Hê$Tø‡) ˝À #sês¡T. Ä‘·s¡Tyê‘· \+&ÉHé Àì ªÁ¬>dt ÇHé ø£fi≤XÊ\˝À u≤sY m{Ÿ ˝≤

ø√s¡T‡˝À #˚sês¡T. &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY \+&ÉHé À |ü⁄düÔø£ |üsƒ¡q+ ø√dü+ Á_{°wt eT÷´õj·T+ Á>∑+<∏ë\j·T+˝À

m≈£îÿe düeTj·T+ >∑&çù|yês¡T. Á|ü|ü+#·+˝ÀH˚ Ä Á>∑+<∏ë\j·T+˝Àì m≈£îÿe |ü⁄düÔø±\qT #·~$q ¬s+&√ e´øÏÔ

&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ø±>± yÓTT<ä{Ïe´øÏÔ kÕeTýê<ä Á|üeø£Ô ø±s¡ Ÿe÷sYÿ‡.

ãs√&Ü eTVü‰sêE ñ|üø±s¡y˚‘·q+ ì*|æy˚j·T≥+‘√ dü«<˚XÊìøÏ ‹]–e∫Ã ãs√&Ü dü+kÕúq+˝À

$T*≥Ø ôdÁø£≥Ø>± ñ<√´>∑+˝À #sês¡T. nsTT‘, dü+kÕúq+˝À Á|ü‹s√E ‘·q≈£î »s¡T>∑T‘·Tqï nee÷Hê\qT,

‘·q|ü≥¢ #·÷|ü⁄‘·Tqï $eø£å\qT uÛÑ]+#· Òø£ ˇø£ dü+e‘·‡s¡+˝Àù| ñ<√´>±ìøÏ sêJHêe÷#˚dæ u§+u≤sTT

yÓfi≤fls¡T. u§+u≤sTT˝Àì ªªôd’&ÉHéVü≤+μμ (Sydenham) ø£fi≤XÊ\˝À sê»ø°j·T ns¡úXÊÁdüÔ Ábıô|òdüsY>± #˚sês¡T.

nø£ÿ&É ≈£L&Ü $<ëé+‘·T …’q ‘·q‘√{Ï n<Ûë´|ü≈£î\T ≈£î\uÛ≤e+‘√ »]|æq nee÷Hê\qT, $eø£å\qT

N‘·ÿ]+#·Tø=ì <ëìì ≈£L&Ü e<äT\T≈£îHêïs¡T. á H˚|ü<∏ä´+˝ÀH˚ &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY nD>±]q esêZ\

>=+‘·TqT $ì|æ+#·&ÜìøÏ ªªeT÷ø˘ Hêj·Tø˘μμ (eTsêØƒ) nH˚ yês¡|üÁ‹ø£qT kÕú|æ+#ês¡T.

&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY \+&ÉHé À m+.md”‡, &ç.md”‡, u≤sY m{Ÿ ˝≤ ø√s¡T‡\qT |üP]Ô#j·T&ÜìøÏ ø=+‘·eT+~

$TÁ‘·T\, Ä|ü⁄Ô\ düVü≤ø±sê\‘√ &ÉãT“qT düeT≈£Ls¡TÃø=ì ‹]– \+&ÉHé À yÓfi≤fls¡T. 1921 dü+ˆˆ˝À

ªªÁbı$ì¸j·T˝Ÿ &çôd+Á≥˝…’CÒwüHé Ä|òt Ç+|”]j·T˝Ÿ ô|ò’HêHé‡ ÇHé Á_{°wt Ç+&çj·÷μμ (ProvincialDecentralisation of Imperial Finance in British India) nH˚ |ü]XÀ<ÛäHê |üÁ‘êìï düeT]Œ+∫

m+.md”‡ (mø£Hê$Tø˘‡) &çÁ^ì, 1923 dü+ˆˆ ˝À ªª~ ÁbÕã¢yéT Ä|òt ~ s¡T|”μμ (The problem of theRupee) nH˚ |ü]XÀ<ÛäHê |üÁ‘êìøÏ>±qT &ç.md”‡ (mø£Hê$Tø˘‡) &çÁ^ì bı+<ës¡T. n<˚ dü+e‘·‡s¡+˝À

u≤]wüºsY &çÁ^ì ≈£L&Ü |üP]Ô#dæ, ‘·s¡ÿ+, ns¡úXÊÁkÕÔ\qT eT]+‘· ˝À‘·T>± n<Ûä j·Tq+ #j·T&ÜìøÏ »s¡à˙˝Àì

ªuÀdtμ $X¯«$<ë´\j·÷ìøÏ yÓfi≤fls¡T. ø±ì πøe\+ eT÷&ÉT HÓ\\ ø±\+˝ÀH˚ dü«<˚XÊìøÏ ‹]– e#êÃs¡T.

1923, pHé HÓ\˝À Ç+&çj·÷≈£î ‹]– e∫Ãq &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY |ü]|üPs¡íyÓTÆq <Ûës¡Ùì≈£î&ç>±

dü«<˚X¯+˝Àì kÕ+|òæTø£ ndüe÷q‘·\≈£î, ≈£î\ ‘·‘ê«ìøÏ e´‹πsø£+>± ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚j·÷\ì

ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêïs¡T. ≈£î\ #·Á{≤ìï #˚~Û+∫, n+≥sêì‘·q+ qT+∫ <ä[‘·T\qT $eTT≈£îÔ\qT #˚j·÷\ì

dü+ø£*Œ+∫, nH˚ø£ b˛sê{≤\qT q&ç|æ+#ês¡T. Á_{°wt ø±\+˝À n+~e∫Ãq Á|ü‹ neø±XÊìï, |ü<äe⁄\qT

nD>±]q esêZ\ Á|üjÓ÷»Hê\ |ü]s¡ø£åDÒ <Û´j·T+>± $ìjÓ÷–+#ês¡T. á ÄX¯j·TkÕ<Ûäq˝À uÛ≤>∑+>±

|”&ç‘· Á|ü»\ Hêj·T≈£î&ç>±, sêC≤´+>∑ ìsêà‘·>±, dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘·<˚X¯ ‘=* Hê´j·TXÊK eT+Á‹>± mH√ï

ùde\+~+∫ 1956 &çôd+ãsY 6q ‘·T~XÊ«dü $&ç#ês¡T.

1. Annihilation of caste, 1936 (mHéV”≤ ÒwüHé Ä|òt ø±´dtº) ≈£î\ ìs¡÷à\q

2. Who were the shudras, 1946 (VüQ esY ~ X¯SÁ<ëdt) X¯SÁ<äT\+fÒ mes¡T

3. Who were the Untouchables, 1948 (VüQ esY ~ nq≥#Y#·ãT˝Ÿ‡) ndüŒèX¯ó´\+fÒ mes¡T

157 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

M{Ï‘√bÕ≥T &Üˆˆ _.ÄsY.n+uÒ<äÿsY eTs¡D≤q+‘·s¡+ Á|ü#·T]+∫q Á|üeTTK s¡#·q\˝À eTTKýÓTÆq$.

1. Rise and Fall of Indian women 1956 (¬s’CŸ n+&é bòÕ˝Ÿ Ä|òt Ç+&çj·THé e⁄yÓTHé) uÛ≤s¡‘·

eTVæ≤fi¯\ ñ‘êúq |ü‘·q+

2. Dr. Ambedkar on Buddhism 1982 ãT~Δ»+ô|’ n+uÒ<äÿsY Ä˝À#·q\T

n<˚$<Ûä+>± &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ‘·q kÕe÷õø£, sê»ø°j·T ‘ê‹«ø£ Ä˝À#·q\ <ë«sê ìeTï, n+≥sêì

≈£î˝≤\ yê]˝À #Ó’‘·q´+ rdüT≈£îsêe{≤ìøÏ q&ç|æq ôd’<ëΔ+‹ø£ ø£s¡B|æø£ À¢ ªªeT÷ø˘Hêj·Tø˘μμ Á|üeTTKyÓTÆ+~.

á |üÁ‹ø£H˚ 1927 ‘·s¡yê‘· ªªãVæ≤wüÿè‘· uÛ≤s¡‘Yμμ ù|s¡T‘√ q&ç|æ+#ês¡T.

&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì nD>±]q esêZ\ |ü⁄s√_Ûeè~Δ ø√dü+ kÕú|æ+∫, Á|ü‘·´ø£å+>±,

|üs√ø£å+>± düVü‰j·T düVü≤ø±sê\qT n+~+∫q dü+düú\˝À eTTKýÓTÆq$.

1. dæ<ë›s¡ú ø± ÒCŸ Ä|òt ÄsYº‡ n+&é ôd’Hé‡, 1946

2. $T*+<é eTVü‰ $<ë´\j·T 1951

3. dæ<ë›s¡ú ø± ÒCŸ Ä|òt ø±eTsY‡ n+&é mø£Hê$Tø˘‡ 1953

4. dæ<ë›s¡ú ø± ÒCŸ Ä|òt ˝≤ 1956

n+‘ø±≈£î+&Ü, &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY uÛ≤s¡‘·<X+˝Àì nD>±]q #Ó’‘·Hê´ìøÏ nHø£ dü+|òü÷\qT, dü+düú\qT,

sê»ø°j·T bÕØºì kÕú|æ+#ês¡T. yê{Ï À¢ eTTKýÓTÆq$.

1. ãVæ≤wüÿè‘· Væ≤‘·ø±]DÏ düuÛÑ 1924

2. düeT‘· ôd’ìø˘<äfiŸ 1928

3. Ç+&çô|+&Ó+{Ÿ ÒãsYbÕØº 1936

4. uÛ≤s¡rj·T uÖ<äΔeTVü‰düuÛÑ, 1955

5. ]|ü_¢ø˘ bÕØº 1956.

n<$<Ûä+>± &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY≈£î dü+ã+~Û+∫q n‘· +‘· Á|ü‹cÕº‘·àø£yÓTÆq |ü$Á‘· Á|ü<XÊ\˝À eTTKýÓTÆq$.

1. »qàuÛÑ÷$T ...... eTÚ (ø£+{ÀHéyÓT+{Ÿ) eT<Ûä Á|ü<˚XŸ

2. Áø±+‹ uÛÑ÷$T ...... eTVü≤<é

3. Bø£åuÛÑ÷$T ...... Hê>¥|üPsY

4. #Ó’‘·q´ uÛÑ÷$T ...... #·TbÕ{Ï (•yêJbÕsYÿ≈£î <ä>∑Zs¡ À) u§+u≤sTT

&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY eT÷&ÉTqïs¡ <äXÊu≤›\ Á|üC≤Jeq Á|ükÕúHêìï nsTT<äT <äX¯\T>± eØZø£]+#·e#·TÃ.

n$ :

1. 1918`1928 á <äX¯ À &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY uÛ≤s¡‘êeì˝Àì nD>±]q esêZ\ Á|üjÓ÷»Hê\

|ü]s¡ø£åDø√dü+ Hê´j·Tyê~>±, ˇø£ dü‘ê´Á>∑Væ≤>± ø£èwæ#˚XÊs¡T.

2. 1928`1936 á <äX˝À <ä[‘·T\≈£î Á|ü‘´ø£ ìjÓ÷»ø£esêZ\ @sêŒ≥Tø√dü+ b˛sê≥+ #XÊs¡T.

158$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

3. 1937`1946 á <äX¯ À &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY nH˚ø£s¡ø±\ Á|üuÛÑT‘·«|üs¡yÓTÆq n~Ûø±s¡ |ü<äe⁄\qT

ìs¡«Væ≤+∫ ìeTï esêZ\ Á|üjÓ÷»Hê\qT düeT≈£LsêÃs¡T.

4. 1946`1950 á <äX¯˝À uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑ s¡÷|üø£\Œqø√dü+ n$s¡fi¯ø£èwæ dü*Œ, qe

Á|üC≤kÕ«eT´ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ªªn_Ûqe eTqTe⁄μμ>± U≤´‹ >∑&ç+#ês¡T.

5. 1950`1956 á <äX¯ À düHê‘·q dü+Á|ü<ëj·÷\≈£î, kÕ+|òæTø£ ndüe÷q‘·\≈£î Ä\yê\yÓTÆq

Væ≤+<ä÷eT‘êìï ‘· õ+∫ ùd«#·Ã¤, düe÷q‘·«+, kÂÁuÛ≤‘·è‘ê«\≈£î ì\j·TyÓTÆq

uÖ<äΔeT‘· yê´|æÔøÏ bÕ≥T|ü&Ü¶s¡T.

á$<Ûä+>± &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY Á|üC≤„bÕ≥yê\T ñqï ˇø£ Ábıô|òdüsY>±, Hê´j·Tyê~>±, Á|üC≤Á|ü‹ì~Û>±,

sêC≤´+>∑ ìsêà‘·>±, πø+Á<äeT+Á‹>±, dü+|òüTdü+düÿs¡Ô>± nìï+{Ïø£+fÒ eTTK´+>± X‘êu≤›\ ‘·s¡ã&ç nD∫y‘·≈£î,

<√|æ&ûøÏ, |”&Éq≈£î >∑Ts¡e⁄‘·Tqï ìeTï, <ä[‘·C≤‘·T\ $eTTøÏÔø√dü+ n$ÁXÊ+‘·+>± ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚dæq

b˛sê≥jÓ÷<ÛäT&ÉT. Äj·÷ esêZ\ dü+πøåeT+ |ü⁄s√_Ûeè~Δø√dü+ sêC≤´+>∑|üs¡+>± |ü\Ts¡ø±\ Á|üjÓ÷»Hê\qT

düeT≈£L]Ãq Á|üC≤u≤+<Ûäe⁄&ÉT. n+<äTe\¢ uÛ≤s¡‘·<X+ Á|ü‹cÕ‘·àø£yÓTÆq ªªuÛ≤s¡‘·s¡‘·ïμμ |ü⁄s¡kÕÿsêìï n+uÒ<äÿsY≈£î

Á|ü<Ûëq+ #˚dæ, <˚X¯ Á|ü‹wüqT ÇqTeT&ç+|ü#˚düT≈£î+~.

Á|üuÛ≤$‘·+ #˚dæq |ü]dæú‘·T\T

&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY, >=|üŒ kÕe÷õø£ $|ü¢eø±s¡T&ÉT>± e÷s¡{≤ìøÏ mH√ï n+XÊ\T, dü+düú\T eédüú\T,

e´≈£îÔ\T <√Vü≤<ä|ü&Ü¶sTT. n+uÒ<äÿsY e´øÏÔ‘ê«ìï dü+|òüT dü+düÿs¡Ô>± n‘·ì Ä˝À#·q\\qT >ö‘·eTãT<äTΔ&ÉT,

ø£;sY, CÀ´‹sêyé |üP Ò e+{Ï eTVü≤˙j·TT\T >∑D˙j·T+>± Á|üuÛ≤$‘·+ #˚XÊs¡T. >ö‘·eTãT<äTΔì uÀ<Ûäq\

qT+∫ ùd«#êÃ¤, kÕ«‘·+Á‘ê´\T, düe÷q‘·«+, kÂÁuÛ≤‘·è‘·«+ e+{Ï uÛ≤yê\T n+uÒ<äÿsYqT Äø£]¸+#êsTT.

ø£;s¡T uÀ<Ûäq qT+∫ Væ≤+<ä÷eT‘·+ ã\V”≤q‘·\qT n+uÒ<äÿsY Á>∑Væ≤+#ês¡T. á dü+<äs¡“¤+>± eT‘·

<äèø£Œ<∏ä+, Ä#·s¡D˝À dü+düÿs¡D\qT rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&Ü\ì >∑T]Ô+#ês¡T.

CÀ´‹sêyé |üP Ò Ä˝À#·q\‘√ dü÷Œ¤]Ôbı+~q n+uÒ<äÿsY Äj·Tq >∑T]+∫ $e]dü÷Ô... ªªeTq≈£î

ñqï >=|üŒ dü+|òüT dü+düÿs¡Ô\˝À |üP Ò ˇø£s¡ìμμ Á|üX¯+dæ+#ês¡T. ªªÄ<ÛäTìø£ uÛ≤s¡‘· <˚X¯ >=|üŒ X¯SÁ<äT&ÉT

|üP Ò nì, kÕ«‘·+Á‘· + ø£+fÒ kÕe÷õø£ Á|üC≤kÕ«eTýT uÛ≤s¡‘·<XÊìï ≈£î\eédüúqT+∫ $eTTøÏÔ #j·T>∑\<äì

uÀ~Û+∫q |üP Ò uÛ≤eq\qT eTT+<äT≈£î rdüT¬øfi¯fl{≤ìøÏ n+uÒ<äÿsY m+‘√ ÁX¯$T+#ês¡T.

Væ≤+<ä÷ kÕe÷õø£ eédüúô|’, ≈£î\eédüúô|’ Væ≤+<ä÷eT‘· Á>∑+<∏ë\|ü≥¢ Äj·Tq rdüT≈£îqï yÓ’K],

n+uÒ<äÿsY≈£î |üPs¡«|ü⁄ dü+|òüT dü+düÿs¡Ô\≈£î _Ûqï+>± n+uÒ<äÿsYqT ì\u…{Ïº+~. düeTø±©q kÕe÷õø£,

sê»ø°j·T |ü]dæú‘·T\qT $X‚¢wæ+#·&ÜìøÏ #·]Á‘·qT ≈£L&Ü ˇø£ kÕ<Ûäq+>± m+#·T≈£îqï n+uÒ<äÿsY ªªXSÁ<äT\+fÒ

mes¡Tμμ? ªªndüŒèX¯ó´\+fÒ mes¡T?μμ e+{Ï Á>∑+<∏ë\qT sêdæ, yê] <äTdæú‹øÏ >∑\ #ê]Á‘·ø£ ø±s¡D≤\qT

$eTs¡ÙHê‘·àø£+>± |ü{ÏwüºyÓTÆq <ä÷s¡<äèwæº‘√ XÊÁd”Ôj·T+>± $X‚¢wæ+#ês¡T.

n+uÒ<äÿsY kÕe÷õø£ uÛ≤yê\T

eTVü‰sY nH <ä[‘· ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q &Üø£ºsY _.ÄsY. n+uÒ<äÿsY nÁ>∑esêí\ qT+∫ mH√ï nee÷Hê\qT,

N‘êÿsê\qT m<äTs=ÿHêïs¡T. ìs¡+‘·s¡+ $eø£å‘√ ≈£L&çq eéVü‰s¡XË’*ì nqTuÛÑ$+#ês¡T. á ø±s¡D+>±

159 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

<˚X¯+˝À bÕ‘·T≈£îb˛sTTq dü+Á|ü<ëj·Tyê<ä kÕe÷õø£ eédüúqT ÄkÕ+‘·+ Á|üøå±fi¯q #˚j·÷\ì n+uÒ<äÿsY

‘·q j·TTø£Ôej·TdüT‡˝ÀH ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T. düe÷»+˝À $|ü¢yê‘·àø£ e÷s¡TŒ\T Á|üyXô|{≤º\ì uÛ≤$+#ês¡T.

Áu≤Vü≤àD‘·«+, ≈£î\‘·‘·« b˛ø£&É\qT+∫, n˝≤π> |”&Éq, <√|æ&û, nD∫y˚‘·\ qT+∫ ìeTï≈£î˝≤\ yê]ì

|ü]s¡øÏå+#·&ÜìøÏ eTôVA<ä eT+ #|ü{≤ºs¡T. á ñ<ä eT+˝À <ä[‘·T\+<äs¡÷ (eTVæ≤fi\‘√düVü‰) bÕ\T|ü+#·Tø=ì

‘·eT Vü≤≈£îÿ\qT, ñìøÏì #ê≥Tø√yê\ì |æ\T|ü⁄ì#êÃs¡T. u≤\>∑+>±<ÛäsY ‹\ø˘ #Ó|æŒq≥T¢ <ä[‘·T\ ø√dü+

yπs mes√ b˛sê&Ée\dæq nedüs¡+ Ò<äì, <ä[‘·T\T ‘·eTqT ‘êeTT ≈£î\ ã+<ÛäHê\ qT+∫ $eTTøÏÔ

#düTø√yê\ì n+uÒ<äÿsY dü÷∫+#ês¡T. kÕe÷õø£ ìsêàD+, dü+Á|ü<ëj·÷\T, Ä#ês¡eéVü‰sê\T, qeTàø±\qT

rÁe+>± Á|ü‹|òüT{Ï+#ê\ì <ä[‘·T\≈£î dü÷∫+#ês¡T.

ndüŒèX¯´‘·

ndüŒèX¯ ‘· n+fÒ »qà‘·' ˇø£ Á|ü‘˚ ø£ ≈£î\+ Ò<ë ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+∫q ø=+<äs¡T e´≈£îÔ\T

düŒè•+#·&É+ <ë«sê ø£*π> nX¯ó<äΔeTì dü+Á|ü<ëj·T dæ<ëΔ+‘·+ #ÓãT‘·T+~. á Ä#ês¡+ πøe\+ Væ≤+<ä÷

düe÷»+˝À e÷Á‘·y˚T ø£ì|ædüTÔ+~. ªªndüŒèX¯ó´\T : yês¡T mes¡T?μμ nH˚ Á>∑+<∏ä+˝À n+uÒ<äÿsY ndüŒèX¯ ‘·

eT÷˝≤\qT >∑T]+∫ #·]Ã+#ês¡T. Væ≤+<ä÷ düe÷»+ Hê>∑]ø£yÓTÆq eédüú>± Äj·Tq >∑T]Ô+#· Ò<äT. m+<äTø£+fÒ

Væ≤+<ä÷ düe÷»+ e÷qyê[˝À uÛ≤>∑+>± ñqï $XÊ\yÓTÆq Á|üC≤˙ø±ìï X¯‘êu≤Δ\ ‘·s¡ã&ç nD∫y˚dæ,

Á|ü<ÛëqÁdüe+‹øÏ <ä÷s¡+>± ñ+∫+~. ndüŒèX¯ó´\qT |”&ç+#·&Éy˚T ø±≈£î+&Ü (u≤ìdü\T>± #·÷&É&É+)

Á>±e÷\≈£î <ä÷s¡+>± ìyêkÕ\T @sêŒ≥T#˚düT≈£îH˚ ≤ #·s¡ \T rdüT≈£î+~. |òü*‘·+>± yês¡T X¯‘êu≤›\

‘·s¡ã&ç Á>±e÷\≈£î yÓ\T|ü Ò J$düTÔHêïs¡ì n+uÒ<äÿsY dæ<ëΔ+rø£]+#ês¡T.

n+uÒ<äÿsY sê»˙‹ uÛ≤yê\T

n+uÒ<äÿsY eTÚ*ø£+>± sê»ø°j·T dæ<ëΔ+‘·y˚‘·Ô ø±ø£b˛sTTHê ‘·q s¡#·q\˝À e÷Á‘·+ ì]ΔwüºyÓTÆq

sê»ø°j·T, Hê´j·T|üs¡yÓTÆq Ä˝À#·q\qT n+‘·Ø¢q+>± Á|ü‹_+_+#ês¡T. eTTK´+>±, sêC≤´+>∑düuÛÑ

düe÷y˚XÊ\˝À Äj·Tq Äj·÷ n+XÊ\ô|’ yÓ*ãT∫Ãq n_ÛÁbÕj·÷\T n+<äT≈£î ì<äs¡Ùq+. sê»´+ ˇø£

eTTKýÓTÆq kÕ<ÛäqeTì n+uÒ<äÿsY |ü]>∑DÏ+#ês¡T. sê»´+ eT÷&ÉT \øå±´\ kÕ<Ûäq ø√dü+ ø£èwæ #˚j·T&ÜìøÏ

ñìøÏ À ñ+≥T+<äì #ÓbÕŒs¡T. Ä \øå±´\T øÏ+~ $<Ûä+>± ñHêïsTT.

1. sêC≤´ìøÏ dü+ã+~Û+∫q $<ÛäT Ò ‘=* \ø£å +>± ñ+≥T+~. bÂs¡Tì ùd«#êÃ¤ kÕ«‘·+Á‘ê´\T,

düTKdü+‘√cÕ\ |ü]s¡ø£åD |ü$Á‘· \ø£å +>± ñ+&Ü\ì n+uÒ<äÿsY Äø±+øÏå+#ês¡T.

2. sê»´+ Hê´j·T|üs¡yÓTÆq $<ÛäT\qT ≈£L&Ü ìs¡«Væ≤+#ê*. n˝≤π> düe÷»+˝À kÕ+|òæTø£, sê»ø°j·T,

Ä]úø£ Hê´j·÷ìï bÕ{Ï+#ê*. eT‘·, ≈£î\, es¡í ‘ês¡‘·e÷´\T Ò≈£î+&Ü #·÷&Ü*. XÊ+‹uÛÑÁ<ä‘·\qT

|ü]s¡øÏå+#ê*.

3. ∫es¡>±, sê»´+ Á|ü‹bÂs¡Tì n$T‘·yÓTÆq ø±+ø£å, uÛÑj·÷+<√fi¯q\≈£î <ä÷s¡+>± ñ+#ê*.

ô|’ $<ÛäT\qT ìs¡«Væ≤+#·&É+ <ë«sê sê»´+ bÂs¡T\≈£î ùde≈£î&ç>± ñ+≥T+~. n˝≤π> Á|üC≤dü+πøåe÷ìøÏ

eT÷\kÕ<Ûäq+>± ì\TdüTÔ+~. Ä$<Ûä+>± sêC≤´ìøÏ Á|üC≤kÕ«$Tø£ dü«s¡÷|ü+ düeT≈£Ls¡T‘·T+~.

160$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Á|üC≤kÕ«eT´+ô|’ n+uÒ<äÿsY mq Òì $XÊ«kÕìï ø£*–ñ+&˚yês¡T. m+<äTø£+fÒ Á|ü»\≈£î sê»´

ìs¡«Vü≤D˝À Á|ü‘· ø£å uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ø£*Œ+#·&Éy˚T ø±≈£î+&Ü m˝≤+{Ï s¡ø£ÔbÕ‘·+ Ò≈£î+&Ü ndüe÷q‘·\qT

s¡÷|ü⁄e÷|ü&ÜìøÏ Á|üC≤kÕ«eT´+ $düÔè‘·yÓTÆq neø±XÊ\qT n+~düTÔ+~. Á|üC≤kÕ«eT´ eédüú À yês¡dü‘·«+

ñ+&É<äT. πø e´øÏÔ #˚‹˝À n|ü]$T‘·yÓTÆq n~Ûø±sê\T düTBs¡È ø±\+ ñ+&ÉC≤\e⁄. Á|ü»\#˚‘· mqTïø√ã&çq

Á|ü‹ì<ÛäT Ò n~Ûø±s¡ |ü>±Z\qT #˚|ü&É‘ês¡T.

á dü+<äs¡“¤+>± &Üˆˆ _.ÄsY. n+uÒ<äÿsY Á|üC≤kÕ«eT´+ πøe\+ Á|üuÛÑT‘·«s¡÷|ü+ e÷Á‘·y˚T ø±<äì

n<=ø£ ñeTà&ç Jeq $<ÛëqeTì ù|s=ÿHêïs¡T. Á|üC≤kÕ«eT´+˝À eè‘·TÔ\qT mqTï≈£îH˚ Vü≤≈£îÿ nìï esêZ\

Á|ü»\≈£î ñ+&Ü\ì, n˝≤ »s¡>∑ì |üø£å+˝À u≤ìdü‘·«y˚T sê»ý˚T\T‘·T+<äì #ÓbÕŒs¡T. düe÷q‘·«+ kÕ<Ûä +

ø±ø£b˛sTTHê bÂs¡T\+<ä]˙ düe÷q+>± #·÷&É&É+ kÕ<Ûä y˚Tqì n+uÒ<äÿsY uÛ≤$+#ês¡T. nsTT‘˚, Ç˝≤+{Ï

Ä˝À#·q\qT ≈£î\+, n+≥sêì‘·q+ ‹s¡düÿ]kÕÔsTT. ø±ã{Ïº yê{Ïì nìï s¡÷bÕ\˝À ìùw~Û+#ê\ì

ø√sês¡T.

kÕe÷õø£ Hê´j·T+ ˝Òì Á|üC≤kÕ«eT´+ ìs¡s¡úø£eTe⁄‘·T+<äì, Á|üC≤kÕ«eT´+ $»j·Te+‘·+>±

|üì#˚j·÷\+fÒ düe÷»+˝À m˝≤+{Ï Á|üdüTŒ¤≥yÓTÆq ndüe÷q‘·\T ñ+&É≈£L&É<äHêïs¡T. Ä]úø£, kÕe÷õø£

Hê´j·T+ Òì |üø£å+˝À sê»ø°j·T Á|üC≤kÕ«e÷´ìï kÕ~Û+#· ÒeTì n+uÒ<äÿsY ù|s=ÿHêïs¡T. düe÷»+˝À Á|ü»\

dü+|ü<ä, Ä<ëj·T ndüe÷q‘·\qT ‘·–Z+#ê\ì, |”&ç‘· esêZ\≈£î sêC≤´+>∑|üs¡yÓTÆq s¡ø£åD ø£*Œ+#ê\ì

ø√sês¡T. sêC≤´+>∑+˝À ø£*Œ+∫q Á|ü‘´ø£ Vü≤≈£îÿ\qT uÛÑ$wü ‘·TÔ À ìsêø£]+# neø±X+ ñ+&É≈£L&É<äHêïs¡T.

nsTT‘˚, Ç˝≤+{Ï Vü≤≈£îÿ\T kÕ«s¡ú Á|üjÓ÷»Hê\T>± Ò<ë XÊX¯«‘· Vü≤≈£îÿ\T>± e÷s¡≈£L&É<äì ù|s=ÿHêïs¡T.

á dü+<äs¡“¤+>±, &Üˆˆ _.ÄsY.n+uÒ<äÿsY dü+πøåeT sê»´ \øå±´\T HÓs¡yπs+‘·es¡≈£î |”&ç‘·esêZ\≈£î s¡ø£åD

nedüs¡eTì düŒwüº+ #˚XÊs¡T.

Á|üC≤kÕ«eT´+ ìs¡+‘·s¡+ e÷s¡T‘·Tqï |ü]dæú‘·T\≈£î nqT>∑TD+>± ‘·q dü«s¡÷bÕìï e÷s¡TÃ≈£î+≥÷

ñ+≥T+~. n+‘˚ø±<äT, Á|üC≤kÕ«eT´+ s¡÷|üy˚Tø±<äT <ëì ñ<˚›XÊ\T, \øå±´\T ≈£L&Ü e÷s¡T‘·÷

ñ+{≤sTT. Ä<ÛäTìø£ Á|üC≤kÕ«eT´ \ø£å + ìs¡+≈£îX sê»]ø£ bÕ\qqT nD∫yj·T&É+ ø±<äT— Á|üC≤dü+πøåe÷ìøÏ,

kÕe÷õø£ Hê´j·÷ìøÏ bÕ≥T|ü&É≥+ nì &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY n_ÛÁbÕj·T|ü&Ü¶s¡T.

&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY Á|üC≤kÕ«e÷´ìï á$<Ûä+>± ìs¡«∫+#ês¡T. Hê <äèwæº À ªªÁ|ü»\ Ä]úø£, kÕe÷õø£

J$‘ê˝À¢ $|ü¢yê‘·àø£yÓTÆq e÷s¡TŒ\qT m˝≤+{Ï s¡ø£ÔbÕ‘·eT÷ Ò≈£î+&Ü ‘Ó#˚Ã ˇø£ Á|üuÛÑT‘·« s¡÷|üeT÷,

$<Ûëqy˚T Á|üC≤kÕ«eT´+μμ. &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY eT]+‘· $es¡D Çdü÷Ô... Á|üuÛÑT‘ê«ìï q&çù| e´≈£îÔ\ kÕe÷õø£,

Ä]úø£ Jeqs¡+>±\˝À eTÚ[ø£e÷s¡TŒ\T ‘˚e&ÜìøÏ Á|üC≤kÕ«eT´+ nqTeT‹+∫q|ü&ÉT, Ä e÷s¡TŒ\qT

m˝≤+{Ï s¡ø£ÔbÕ‘·+ Ò≈£î+&Ü Á|ü»\T ÄyÓ÷~+#˚ |ü]dæú‹ ñqï|ü&ÉT nø£ÿ&É Á|üC≤kÕ«eT´+ ñqï≥T¢

#Ó|üŒ>∑\qT. Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ n<˚ ^≥TsêsTT. ãVüQX¯ Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ Ç<˚ düs√«‘·ÔeT |üØø£å ≈£L&Ü nì

n+uÒ<äÿsY $e]+#ê&ÉT.

&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY Á|üC≤kÕ«eT´+ $»j·Te+‘·+>± |üì#˚j·T&ÜìøÏ Äs¡T eTTU≤´+XÊ\T nqT≈£L\+>±

ñ+&Ü\Hêïs¡T.

161 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

yÓTT<ä{Ï n+X¯+ : düe÷»+˝À ndüe÷‘·q\T ñ+&É≈£L&É<äT.

¬s+&Ée n+X¯+ : u≤<Ûä´‘êj·TT‘· Á|ü‹|üø£å+. Á|ü‹|üø£åeTH˚~ Á|üC≤kÕ«eT´+˝À K∫Ã‘·+>± ñ

+&Ü*.

eT÷&Ée n+X¯+ : #·≥º+ eTT+<äT, |ü]bÕ\q eTT+<äT n+<äs¡÷ düe÷q+>± |ü]>∑DÏ+#·ã&É≥+.

Hê\T>√ n+X¯+ : bÕ\≈£î\T sêC≤´+>∑|üs¡yÓTÆq ˙‹ì bÕ{Ï+#·&É+.

nsTT<√ n+X¯+ : Á|üC≤kÕ«eT´+ ù|]≥ yÓTÆHê]{°\ MT<ä ìs¡+≈£îX¯ ô|‘·Ôq+ Ò≈£î+&Ü #·÷&É&É+.

yÓTC≤]{° |üø£å Á|üuÛÑT‘·«+ yÓTÆHê]{°\≈£î uÛÑÁ<ä‘·qT ø£*Œ+#ê*.

bÕs¡¢yÓT+≥Ø ‘·s¡Vü‰ Á|üC≤kÕ«eTý˚T Á|ü»\≈£î nqT≈£L\yÓTÆq<äì n+uÒ<äÿsY dü÷∫+#ês¡T. sêC≤´+>∑

ìsêàD düuÛÑ À #·s¡Ã dü+<äs¡“¤+>± eTq sêC≤´+>∑ dü«uÛ≤e+ m˝≤ ñ+&Ü\H˚ <ëìô|’ _ÛHêï_ÛÁbÕj·÷\T

e´ø£ÔeTj·÷´sTT. ø=+<äs¡T Á_{°wüß |ü<äΔ‹ì Çwüº|ü&ç‘˚ eT]ø=+<äs¡T nyÓT]ø£Hé |ü<äΔ‹ì n_Ûe÷ì+#ês¡T.

eT]ø=+<äs¡T á ¬s+&É÷ eTq≈£î dü]|ü&ÉeHêïs¡T. nsTT‘˚, düTBs¡È #·s¡Ã\ nq+‘·s¡+ yÓTC≤]{° düuÛÑT´\T

Á_≥Hé Àì bÕs¡¢yÓT+≥Ø Á|üuÛÑT‘·« ‘·s¡Vü‰j˚T eTq<˚XÊìøÏ q|ü‘·T+<äH˚ n_ÛÁbÕj·÷ìøÏ e#êÃs¡T.

nsTT‘˚, kÕ«‘·+Á‘ê´q+‘·s¡+ @s¡Œ&çq ndæús¡, Á|ü‘˚ ø£ |ü]dæú‘·T\qT ã{Ïº n+uÒ<äÿsY n<Ûä ø£å‘·s¡Vü‰

Á|üuÛÑT‘·«+ yÓ’|ü⁄ yÓTT>∑TZ#·÷bÕs¡T. uÛ≤s¡‘·<X ùd«#·Ã¤, düeTÁ>∑‘·\qT n<Ûä ø£å‘·s¡Vü‰ Á|üuÛÑT‘·«+ ˇø£ÿfÒ ø±bÕ&É>∑\<äì

qe÷às¡T. á $wüj·T+˝À n˝…>±®+&ÉsY b˛|t dæ<ëΔ+‘ê\‘√ @ø°uÛÑ$+#ês¡T. ªªn~Ûø±s¡+ bÕ\≈£î&çì

n$˙‹|üs¡Tì>± e÷s¡TdüTÔ+~. n|ü]$T‘· n~Ûø±s¡+ m\¢\T Òì n$˙‹øÏ <ë]rdüTÔ+~μμ nH˚ b˛|t

dæ<ëΔ+‘·+ H˚{Ïø° e]ÔdüTÔ+~. n~Ûø±sê\ |ü+|æD°, $πø+ÁBø£s¡D, πø+Á<ä ` sêÁwüº n~Ûø±sê\ düeT‘·T\´+

˝≤+{Ï n+XÊ\ô|’ n+uÒ<äÿsY Á|ü‘˚ ø£+>± <äèwæº kÕ]+#ês¡T.

bÂs¡Vü≤≈£îÿ\T ` ùd«#·Ã¤\T

bÂs¡T\+<ä]ø° düe÷qyÓTÆq Vü≤≈£îÿ\T, ùd«#·Ã¤\qT Á|üC≤kÕ«eT´ Á|üuÛÑT‘·«+ ø£*Œ+#·>∑\<äì n+uÒ<äÿsY

ù|s=ÿHêïs¡T. ‘·q ø£cÕº]®‘·+, eè‹Ô <ë«sê bı+<˚ ˝≤uÛ≤\ qT+∫ bÂs¡T&çì <ä÷s¡+ #˚j·T≈£L&É<äì #ÓbÕŒs¡T.

n+fÒ kÕeTýê<ä, ø£eT÷´ìdüTº bÕ\q <˚XÊìøÏ eT+∫~ ø±<äH˚ n_ÛÁbÕj·÷ìï e´ø£Ô+ #˚XÊs¡T. ÄdæÔVü≤≈£îÿ

‘·|üŒìdü] nì ù|s=ÿHêïs¡T. nsTT‘ düe÷»+˝Àì nìï esêZ\≈£î kÕe÷õø£ Ä]úø£ sê»ø°j·T Á|üjÓ÷»Hê\T

düe÷q+>± n+<˚ ≤ #·÷&Ée\dæq u≤<Ûä ‘· Á|üuÛÑT‘·«+ô|’H˚ ñ+≥T+<äHêïs¡T. n|ü&˚ Ä<äs¡Ù sê»´+

@s¡Œ&É>∑\<äHêïs¡T. eTÚ*ø£ Ò<ë ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\T bÂs¡T\+<ä]ø° düe÷q+>± ø£*Œ+#ê\ì #ÓbÕŒs¡T. á

Vü≤≈£îÿ\T Á|üC≤kÕ«eT´ dü÷Œ¤]Ôì ô|+bı+~+#˚ ≤ ñ+&Ü\Hêïs¡T. n+<äTπø ø=ìï ì]ΔwüºyÓTÆq Vü≤≈£îÿ\qT

sêC≤´+>∑+˝À bÂs¡T\ ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\T>± #sêÃs¡T. ‘·q Vü≤≈£îÿ\≈£î uÛÑ+>∑+ ø£*–‘ bÂs¡T&ÉT Hê´j·TkÕúHê\qT

ÄÁX¯sTT+#˚ ≤ sêC≤´+>∑+˝À ø=ìï Hê´j·T|üs¡yÓTÆq n+XÊ\qT #˚sêÃs¡T. Ç˝≤+{Ï Á|ü‘˚ ø£ Vü≤≈£îÿ m+‘√

ø°\ø£yÓTÆ+~, Á|üC≤kÕ«e÷´ìï ã˝Àù|‘·+ #˚düTÔ+~. á Vü≤≈£îÿ Òì<˚ $T>∑‘ê ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\T ≈£L&Ü

ìØ«s¡ + ne⁄‘êj·Tì n+uÒ<äÿsY ã\+>± qe÷às¡T. ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\T Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ Á|ürø±‘·à nì

Äj·Tq |ü]>∑DÏ+#ês¡T.

162$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

düe÷»+˝Àì yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\≈£î ]»πs«wüqT¢

<˚X¯ bÂs¡T\+<ä]ø° m˝≤+{Ï $eø£å Ò≈£î+&Ü düe÷qyÓTÆq Vü≤≈£îÿ\qT ø£*Œ+#·&Éy˚T ø±≈£î+&Ü

kÕe÷õø£ Hê´j·T+ ø√dü+ ø=ìï Á|ü‘˚ ø£yÓTÆq dü<äTbÕj·÷\qT ≈£L&Ü n+~+#ê\ì n+uÒ<äÿsY dü÷∫+#ês¡T.

Ä y˚Ts¡≈£î düe÷»+˝Àì yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\≈£î sêC≤´+>∑+˝À $<ä , ñbÕ~Û\ $wüj·TyÓTÆ ]»πs«wüqT¢

Á|üy˚X¯ô|{≤ºs¡T. #ê]Á‘·ø£+>±, kÕ+|òæTø£+>±, Ä]úø£+>±, $<ë´|üs¡+>± m+‘√ yÓqø£ã&ç ñqï ôw&É÷´\T¶

≈£î˝≤\T, ‘Ó>∑\≈£î á ]»πs«wüq¢qT e]Ô+|ü#˚XÊs¡T. n˝≤π> Ç‘·s¡ kÕe÷õø£, Ä]úø£+>± yÓqTø£ã&çq

bÂs¡T\≈£î Á|ü‘˚ ø£ dü<äTbÕj·÷\qT ø£*Œ+#ês¡T. á esêZ\T Á|ü<Ûëq Ádüe+‹ düe÷C≤ìøÏ m|ü&É÷

<ä÷s¡+>± ñ+&˚$. düe÷»+˝À Ms¡T n+‘·sê“¤>∑+ ø±e&ÜìøÏ ]»πs«wüqT¢ <√Vü≤<ä|ü&É>∑\eì n+uÒ<äÿsY

uÛ≤$+#ês¡T. sê»´+ á esêZ\≈£î n+&É>± ì\Tdü÷Ô yê{Ï dü+πøåe÷ìøÏ bÕ≥T|ü&Ü\ì, ]»πs«wüqT¢

ì]Δwüº+>± neT\T#˚j·÷\ì, n$ kÕ<Ûës¡D kÕe÷õø£ kÕúsTTøÏ #˚s¡T≈£îH˚ es¡≈£î ø=ìï Á|ü‘˚ ø£yÓTÆq

ø±s¡ Áø£e÷\≈£î n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´‘·ì∫Ã neT\T#j·÷\ì, n|ü& yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\yês¡T Ç‘·s¡ bÂs¡T\‘√

düe÷q+>± ‘·eT Vü≤≈£îÿ\T, ùd«#·Ã¤\qT nqTuÛÑ$+#·>∑\s¡ì n+uÒ<äÿsY Á|ü>±&ÛÉ+>± qe÷às¡T.

eTT–+|ü⁄

‘·q J$‘· ø±\+˝À <X+ kÕe÷õø£, sê»ø°j·T ìsêàD+˝À kÕ+|òæTø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T dü+Áø£eTD≤ìï

düeTÁ>∑+>± rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ n+uÒ<äÿsY ø£èwæ #XÊs¡T. á ø£èwæ À Äj·Tq #ê˝≤es¡≈£î $»j·T+ kÕ~Û+#ês¡T.

n+≥sêì‘·q+ ìs¡÷à\q≈£î, <ä[‘·T\ düeTdü \ |ü]cÕÿsêìøÏ ‘·q J$‘êìï n+øÏ‘·+ #˚XÊs¡T. HÍs√J,

s¡q&˚, >√K Ò ˝≤+{Ï ‘=* C≤rj·Tyê<ä Hêj·T≈£î\ n&ÉT>∑TC≤&É\˝À q&ÉTdü÷Ô Äj·Tq dü+|òüT dü+düÿs¡D≈£î

ÁbÕ<Ûëq´‘· ì#êÃs¡T. sê»ø°j·T kÕ«‘·+Á‘ê´ìï ¬s+&Ée ÁbÕ<Ûëq´‘ê+X+>± uÛ≤$+#ês¡T. ªªeTT+<äT dü+düÿs¡D\T

` Ä‘·s¡Tyê‘˚ kÕ«‘·+Á‘· +μμ nH˚ ìHê<ä+‘√ eTT+<äT≈£îkÕ>±s¡T. n˝≤π> düe÷»+˝À eTVæ≤fi¯\ kÕúsTTì

ô|+#·&ÜìøÏ $X‚wü+>± ø£èwæ #˚XÊs¡T. eT‘·, ≈£î˝≤\≈£î nr‘·+>± <˚X¯+˝Àì eTVæ≤fi¯\+<äs¡÷ <ä[‘· es¡Z+

øÏ+~πø ekÕÔs¡ì ù|s=ÿHêïs¡T. Áu≤Vü≤àDÏ\T düe÷»+˝À eTVæ≤fi¯\T <ä[‘·T\ø£+fÒ m≈£îÿe kÕúsTT˝À <√|æ&û,

|”&Éq, nD∫y˚‘·≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡ì düŒwüº+ #˚XÊs¡T. Væ≤+<ä÷ ø√&é _˝Ÿ <ë«sê eTVæ≤fi¯\ dæú‹ì

yÓTs¡T>∑T|üs¡#·&ÜìøÏ #ê˝≤ ø£èwæ #˚XÊs¡T. ‘·q J$‘·ø±\+˝À Væ≤+<ä÷ düe÷»+˝À dü+düÿs¡D\T

rdüT≈£îsêe&É+˝À $|òü\yÓTÆq n+uÒ<äÿsY rÁe ìsêX ìdüŒèVü≤\‘√ Ä eT‘êìï ‘· õ+∫ uÖ<ëΔìï d”«ø£]+#ês¡T.

<ä[‘·T\T ≈£L&Ü uÖ<ëΔìï d”«ø£]+#ê\ì |æ\T|ü⁄ì#êÃs¡T. @~ @yÓTÆq|üŒ{Ïø° <˚X¯ #·]Á‘· À n+<äs¡÷

>∑]«+#·<ä–q dü+|òüTdü+düÿs¡Ô\T, Hê´j·Tø√$<äT\T, sêC≤´+>∑ ìsêà‘·\˝À n+uÒ<äÿsY nÁ>∑>∑DT´\T>±

ì*∫b˛j·÷s¡T. sêuÀj˚T ‘·sê\T ≈£L&Ü Äj·Tq #˚dæq ø£èwæì, ùde\qT >∑T]ÔkÕÔs¡T. ªuÛ≤s¡‘·s¡‘·ïμ nH˚

_s¡T<äT eTs¡D≤q+‘·s¡+ \_Û+∫Hê n+uÒ<äÿsY ‘·q J$‘·ø±\+˝ÀH˚ C≤‹ s¡‘·ï+>± yÓ\T>=+<ës¡T.

163 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

4. ø=‘·Ô|ü*¢ »j·TX¯+ø£sY

‘Ó\+>±D dæ<ëΔ+‘·ø£s¡Ô>± ù|s¡Tbı+~q Ábıô|òdüsYø=‘·Ô|ü*¢ »j·TX¯+ø£sY (Ä>∑wüßº 6, 1934 ` pHé

21, 2011) es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢ Ä‘·à≈£Ls¡T (es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢) eT+&É\+ ô|<ë›|üPsY (Ä‘·à≈£Ls¡T) Á>±eT•yês¡T

nø£ÿ+ù|≥˝À »ìà+<ës¡T. ‘Ó\T>∑T, ñs¡÷›, Væ≤+B, Ç+ ¢wüß uÛ≤wü À¢ eT+∫ ÁbÕMD´+ ñqï »j·TX¯+ø£sY

‘Ó\+>±D ñ<ä e÷ìπø ‘·q J$‘êìï n+øÏ‘·+ #˚dæ Ä»qà ÁãVü≤à#ê]>± J$+#ês¡T. Ä]úø£XÊÁdüÔ+˝À

|”ôV≤#Y&ç |ü{≤º bı+~, Á|æì‡bÕ˝Ÿ>±, ]õÁcÕºsY>± |üì#˚dæ ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+ yÓ’dt ` #Ûêq‡\sY

es¡≈£î ñqï‘· |ü<äe⁄\T bı+<ës¡T. 1969 ‘Ó\+>±D ñ<ä eT+˝Àq÷, n+‘·≈£î eTT+<äT HêHé eTT©ÿ

ñ<ä eT+˝À bÕ˝§ZHêïs¡T. ‘Ó\+>±D sêÁwüº dü$T‹ bÕØº @sêŒ≥T˝À ¬ø. #·+Á<äX‚Ks¡sêe⁄≈£î dü\Vü‰<ës¡T>±,

e÷s¡Z<ä]Ù>± yÓqï+{Ï ì*#ês¡T. Á|ü‘˚ ø£ ‘Ó\+>±D sêÁwüº @sêŒ≥T ÄeX¯ ø£‘·ô|’ |ü\T |ü⁄düÔø±\T s¡∫+#ês¡T.

‘Ó\+>±D sêÁwüº @sêŒ≥T ø£fi≤flsê #·÷&Ü\ì ‘·s¡T#·T>± #Óù|Œ »j·TX¯+ø£sY 2011, pHé 21q Á|ü‘˚ ø£

sêÁwüº @sêŒ≥T≈£î eTT+<˚ eTs¡DÏ+#ês¡T.

u≤\´+

1934, Ä>∑wüßº6q es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢ Ä‘·à≈£Ls¡T eT+&É\+ nø£ÿ+ù|≥˝À »j·TX¯+ø£sY »ìà+#ê&ÉT.

‘·*¢ eTVü‰\øÏåà, ‘·+Á&ç \ø°åàø±+‘Ysêe⁄. Äj·Tq≈£î eTT>∑TZs¡T nqï<äeTTà\T, eTT>∑TZs¡T nqï<äeTTà\T, eTT>∑TZs¡T

nø£ÿ#Ó …¢fi¯ófl ñHêïs¡T. »j·TX¯+ø£sY ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î ¬s+&√ dü+‘êq+. kı+‘· ≈£î≥T+u≤ìï ì]à+#·Tø√≈£î+&Ü

‘Ó\+>±D ñ<ä e÷ìπø ‘·q J$‘êìï n+øÏ+‘·+ #˚dæ Ä»qà ÁãVü≤à#ê]>± $T–*b˛j·÷&ÉT.

ñ<√´>∑ J$‘·+

u…Hês¡dt, n©>∑&Ûé $X¯«$<ë´\j·÷\qT+∫ Ä]úø£XÊÁdüÔ+˝À |ü{≤º n+<äT≈£îqï »j·TX¯+ø£sY ñkÕàìj·÷

$X¯«$<ë´\j·T+˝À |”ôV≤#Y&û #˚XÊ&ÉT. 1975qT+∫ 1979 es¡≈£î es¡+>∑ Ÿ d”πøm+ ø£fi≤XÊ\ Á|æì‡bÕ˝Ÿ>±

|üì#˚XÊ&ÉT. 1979 qT+∫ 1981 es¡≈£î ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+ ]õÁkÕºsY>±, 1982 qT+∫ 1991

es¡≈£î d”ô|ò Ÿ ]õÁkÕºsY>±, 1991 qT+∫ 1994 es¡≈£î ø±ø£rj·T $X¯«$<ë´\j·T+ ñ|ü≈£î\|ü‹>±

|üì#˚XÊ&ÉT.

n<Ûë´|ü≈£î&ç>±

n<Ûë´|ü≈£î&ç>± Äj·Tq m+‘√ eT+~øÏ e÷s¡Zìπs›X¯+ #˚XÊs¡T. eè‹Ô|ü≥¢ ìã<äΔ‘·qT, ‘Ó\+>±D

ñ<ä eT+ |ü≥¢ ∫‘·ÔXó~›ì yê]˝À q÷]b˛XÊs¡T. meT¬s® ‡ ø±\+˝À Äj·Tq d”.πø.m+ ø£fi≤XÊ\≈£î Á|æì‡|ü Ÿ>±

|üì#˚XÊs¡T. d”.πø.m+ ø£fi≤XÊ\ n+fÒH˚ õ˝≤¢ À $|ü¢e $<ë´]ú ñ<ä e÷ìøÏ πøÁ<ä+>± n|üŒ{À¢ ù|s¡T+&˚~.

$|ü¢eø£$ es¡es¡sêe⁄ ˝≤+{Ï Ä ø£fi≤XÊ\ n<Ûë´|ü≈£î*ï Äj·Tq ìs¡“¤+<Ûä+ qT+∫ ø±bÕ&Üs¡T. Äj·Tq

164$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

n<Ûë´|ü≈£î&ç>± Vü≤qàø=+&É Àì eT©º|üs¡Œdt dü÷ÿ˝À¢ yÓTT<ä≥ ‘Ó\T>∑T uÀ~Û+#ês¡T. ˇø£ n<Ûë´|ü≈£îìï

$<ë´s¡Tú\T >∑Ts¡Ôô|≥Tºø√e&É+ düs¡«kÕ<Ûës¡Dy˚T ø±˙ ˇø£ n<Ûë´|ü≈£î&˚ ‘·q $<ë´s¡Tú*ï >∑Ts¡TÔô|≥Tºø=ì

ù|s¡Tô|{Ïº |æ\e&É+ ˇø£ÿ »j·TX¯+ø£sY kÕsYπø kÕ<Ûä + n+≥÷ Äj·Tq≈£î ‘·q≈£î 35 @fi¯fl nqTã+<Ûä+

ñ+<äì, Á|üeTTK kÕV”≤ry˚‘·Ô sêeTXÊÁdæÔ nHêïs¡T. »j·TX¯+ø£sY $<ë´s¡Tú À¢ nH˚ø£ eT+~ <˚X¯$<˚XÊ˝À¢

Á|üdüTÔ‘·+ Á|üeTTK kÕúq+˝À ñHêïs¡T. M]˝À πøj·T÷ e÷J Ábıô|òdüsY mHé. *+>∑eT÷]Ô, Ábıô|òdüsY

≈£Ls¡bÕ{Ï yÓ+ø£≥Hêsêj·TD, Ábıô|òdüsY πø. d”‘êsêe÷e⁄ ‘·~‘·s¡T\T nH˚ø£ eT+~øÏ Ä<äs¡Ù>∑Ts¡Te⁄

»j·TX¯+ø£sY.

‘Ó\+>±D≤ ñ<ä eT+˝À

1969 ‘Ó\+>±D≤ ñ<ä eT+˝À #·Ts¡T>±Z bÕ˝§ZHêï&ÉT. 1952˝À »j·TX+ø£sY HêHé eTT©ÿ Ä<ä eT+˝À,

kÕ+u≤sY, Ç&û¢ >√u≤´ø˘ ñ<ä eT+˝À bÕ˝§ZHêï&ÉT. ‘Ó\+>±D, Ä+Á<Ûä sêÁcÕº\ $©Hêìï e´‹πsøÏdü÷Ô $<ë´]ú

Hêj·T≈£î&ç>± Äj·Tq 1954˝À |òü»˝Ÿ n© ø£$TwüHé≈£î ìy˚~ø£ Ç#êÃ&ÉT. ‘Ó\+>±D≤ sêÁwüº @sêŒ≥T

ÄeX¯ ø£‘·ô|’ Äj·Tq |ü⁄düÔø±\T sêXÊ&ÉT. ‘Ó\+>±D˝ÀH˚ ø±≈£î+&Ü, <˚X¯+˝Àì Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê˝À¢, $<˚XÊ˝À¢

‘Ó\+>±D sêÁwüº @sêŒ≥T ÄeX¯ ø£‘· >∑T]+∫ Á|üdü+>±\T #˚XÊ&ÉT. »j·TX¯+ø£sY ‘·q ÄdæÔì, J$‘êìï

‘Ó\+>±D ø√dü+ n+øÏ‘·+ #˚XÊ&ÉT. nuŸ ‘= @ø˘ V”≤ U≤´sTTwt ôV’≤, y= ‘Ó\+>±D <˚UŸHê WsY eTsYC≤Hêμ

(Ç|ü&Ó’‘˚ Hê≈£î πø ø√]ø£ $T–*+~. ‘Ó\+>±D sêÁwüº @sêŒ≥T ø£fi≤flsê #·÷&Ü*. ‘·sê«‘· eTs¡DÏ+#ê*)

nì nH˚yê&ÉT.

‘Ó\+>±D ñ<ä e÷ìï >∑©¢ qT+∫ &Ûç©¢<ëø±, &Ûç©¢ qT+∫ nyÓT]ø± <ëø± yê´|æÔ#˚j·T&É+˝À Äj·Tq

bÕÁ‘· eTs¡e Òì~. »j·TX+ø£sY $<ë´]ú <äX qT+# ‘Ó\+>±D≈£î »s¡T>∑T‘√qï nHêïj·÷\ |ü≥¢, ndüe÷q‘·\

|ü≥¢ rÁe+>± b˛sê≥+ #˚XÊs¡T. 1952 HêHé eTT©ÿ ñ<ä eT+˝ÀøÏ ñ]øÏ ÄHê{Ï qT+∫ düeTs¡o\

bÕÁ‘·qT b˛wæ+#ês¡T. mes¡÷ e÷{≤¢&É{≤ìøÏ kÕVü≤dæ+#·ì ø±\+˝ÀH˚ 1954 $XÊ˝≤+Á<Ûä Á|ü‹bÕ<äqqT

m+&É>∑{Ïºq BÛXÊ* »j·TX¯+ø£sY. $XÊ˝≤+Á<Ûä Á|ü‹bÕ<äqqT e´‹πsøÏdü÷Ô yÓTT<ä{Ï mkÕ‡Ø‡ ø£$TwüHé eTT+<äT

Vü‰»¬s’ ‘Ó\+>±D yêDÏì ã\+>± $ì|æ+∫q n|üs¡ y˚T<Ûë$ ø=‘·Ô|ü*¢ »j·TX¯+ø£sY. n<Ûë´|ü≈£îì>±,

|ü]XÀ<Ûä≈£î&ç>± Äj·Tq @+ #˚dæHê ‘Ó\+>±D ø√D+˝ÀH˚ ì‘· + Ä˝À∫+∫ Ä#·]+#˚ eTVü≤˙j·TT&ÉT.

‘Ó\+>±D &çe÷+&éqT 1969qT+∫ düTì•‘·+>± n<Ûä j·Tq+ #˚dæ, $X‚¢wædü÷Ô Á|ürs√p s¡#·q\T #˚dæq

nø£ås¡j·÷Á‹≈£î&ÉT Äj·Tq.

‘Ó\+>±D˝Àì Á|ür|ü …¢ Äj·Tq e÷≥‘√ b˛sê≥ dü÷Œ¤]Ô n+<äT≈£îqï~. Äj·Tq ‹s¡>∑ì ÁbÕ+‘·+

˝Ò<äT. ‘Ó\+>±D $wüj·T+˝À Äj·Tq #Ó|üŒì dü‘·´+ ˝Ò<äT. C≤rj·T, n+‘·sê®rj·T y˚~ø£\MT<ä,

$X¯«$<ë´\j·÷\ |ü]XÀ<ÛäHê dü+düú\ düuÛÑ À, düe÷y˚XÊ˝À¢ ‘Ó\+>±D s¡DìHê<ëìï $ì|æ+∫q b˛sê≥

o*.

165 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

∫e]e÷≥\T .... uÛÑ$wü ‘Y ‘Ó\+>±D

uÛÑ$wü ‘·TÔ ‘Ó\+>±D˝À n_Ûeè~Δ #ê˝≤ ÁoÁ|òüT+>± »s¡T>∑T‘·T+~. ˙fi¯fl˝À eTq yê{≤ ‘˚*q ‘·sê«‘·

»\eqs¡T\ $wüj·T+˝À ùd«#·Ã ñ+≥T+~. dü«j·T+bÕ\q˝À XÊdækÕÔ+... Ç‘·s¡T\ bÕ\q˝À j·÷∫düTÔHêï+.

ô|<ä› ÁbÕC…≈£îº\ dü+>∑‹ ø±ùd|ü⁄ |üø£ÿq ô|&ç‘˚... ìC≤+ ø±\+Hê{Ïπø ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·+˝À >=\TdüT

#Ós¡Te⁄\T #ê˝≤ ñ+&˚$. ñ<›X¯ |üPs¡«ø£+>±H˚ yê{Ïì HêX¯q+ #˚XÊs¡T. ‘Ó\+>±D eùdÔ yÓTT<ä≥>± á

#Ós¡Te⁄\qT |ü⁄qs¡T<äΔ]+#ê*. n˙ï kÕ<Ûä + ø±ø£b˛e#·TÃ... nsTTHê M{Ïì u≤>∑T#˚ùdÔ ... Á>±MTD eédüú

düdü XÊéT\+ ne⁄‘·T+~. Çø£ ìC≤+ ø±\+˝À $<ä , yÓ’<ä + ¬s+&É÷ ñ∫‘·y˚T... nsTT‘˚ M≥ìï+{Ïì

bÕ\≈£î\T HêX¯q+ #˚XÊs¡T. n_Ûeè~Δ n+{≤s¡T ø±˙ yêfi¯ófl Çø£ÿ&É ˇø£ÿ ÄdüT|üÁ‹ì>±˙, ø± ÒJì>±˙

ø£{≤ºsê? eTTK´+>± eqs¡T\ $wüj·T+˝À, ‘Ó\+>±D≈£î »]–q qcÕºìï Äj·Tq u≤<Ûë‘·|üÔ Vü≤è<äj·T+‘√

#Óù|Œyês¡T. Çø£ eTq uÛ≤wüqT, j·÷düqT m>∑‘ê[ #˚dæqyê]ì m+&É>∑T‘·÷H˚... uÛÑ$wü ‘Y ‘Ó\+>±DqT

>=|üŒ>± }Væ≤+#˚yês¡T. Ä dü+>∑‘·T\T Äj·Tq e÷≥˝À¢H˚...

1952˝À $XÊ˝≤+Á<Ûä≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê≥+ yÓTT<ä\sTT´+~. H˚q|ü&ÉT es¡+>∑ Ÿ˝À Ç+≥sY

#·<äTe⁄‘·THêï. 1948 `52 ÁbÕ+‘·+˝À ñ<√´>±\ ø√dü+ e\dü e#êÃs¡T. ‘Ó\+>±D˝À Ç+ ¢wüß sê<äT.

.. ø£eT÷´ìdüTº uÛ≤yê\T #ê˝≤ ñ+{≤j·Tì πø+Á<ä+ Ä+Á<Ûä ñ<√´>∑T\≈£î ñ<√´>±\T Ç∫Ã+~. Çø£ÿ&çø=∫Ãq

yêfi¯ófl eTq*ï u≤>± møÏÿ]+#˚ yêfi¯ófl. nj·T´<˚es¡ ø±fi‚X¯«s¡sêe⁄ nH˚ Äj·TqqT |æ*|æ+∫ es¡+>∑ Ÿ˝À

ñ|üHê´dü+ ô|{Ïº+#ês¡T. Äj·Tq eTq*ï u≤>± yÓøÏÿ]ùdÔ... y˚T+ Á|ü‹|òüT{Ï+∫q+. ø£ …ø£ºs¡T¢, b˛©düT\T

≈£L&Ü yêfi‚¢ ø±ã{Ïº ˝≤Øƒ#êØ® »]|æ+#ês¡T. n|ü&ÉT H˚qT ≈£L&Ü ˝≤Øƒ<Óã“\T ‹Hêï. n|üŒ{Ïπø ‘Ó\+>±D

m ®y√dt, {°#·s¡T¢ Ä+Á<Û√fi¯fl e\¢ nee÷Hê\≈£î >∑Ts¡Te⁄‘·÷... ôV’≤<äsêu≤<é À z düe÷y˚X¯+ @sêŒ≥T

#˚XÊs¡T. es¡+>∑ Ÿ qT+∫ H˚qT ≈£L&Ü ãj·T\T<˚]Hê... e÷ ãdüT‡ uÛÑTeq–]˝À ô|òsTT\sTT´+~. á˝À|ü⁄

n|òü® Ÿ>∑+CŸ˝À ø±\TŒ\T »]– @&ÉT>∑Ts¡T $<ë´s¡Tú\T #·ìb˛j·÷s¡T. ˇø£y˚fi¯ Ä düeTj·÷ìøÏ H˚qT ≈£L&ÉÜ

nø£ÿ&çøÏ #˚s¡T+fÒ... neTs¡Ms¡T\ C≤_‘ê˝À #πs yêDÏí. Ä n<äèwüº+ Hê≈£î <äø£ÿ Ò<äT. ã‹øÏ @+ #˚XÊqj·÷´

n+fÒ... á |òüTÀsê\˙ï #·÷&Ü*‡ e∫Ã+~. uÛ≤wüqT... j·÷düqT m>∑‘ê[ #˚XÊs¡T...

‘Ó\+>±D uÛ≤wüqT #ê˝≤ m>∑‘ê[ #˚XÊs¡T. 1970˝À »+<Ûë´\ bÕ|üj·T´ XÊÁdæÔ nH˚ ô|<ä› ø£$

‘Ó\+>±D @s¡Œ&ç‘˚ <äøÏåD bÕøÏkÕÔHé ne⁄‘·T+~ nì sêXÊ&ÉT. n+‘˚ø±<äT... ‘Ó\T>∑T uÛ≤wüqT ÁuÛÑwüßº

|ü{ÏºdüTÔHêïs¡T. ‘·Ts¡ø£\ uÛ≤wü MT~.. ‘Ís¡ø±´+Á<Ûä+ nHêïs¡T. uÛ≤wü≈£î eT‘·+ ñ+&É<äT. eT‘êìøÏ uÛ≤wü

ñ+≥T+~. eTq~ ‘·Ts¡ø£\ uÛ≤wü m˝≤ nsTT´+~? H˚qT ñs¡÷› ÀH˚ #·<äTe⁄≈£îHêï. d”e÷+Á<ÛäT\T sêdæq

ø£$‘·«+˝À uÒC≤sY, |ü+ø±, C…+&Ü |ü<ë\˙ï ñs¡÷›H˚ ø£<ë... Çø£ ÁoÁo ≈£L&Ü mH√ï ñs¡÷› |ü<ë\qT

ñ|üjÓ÷–+∫ uÛ≤wüqT düTdü+|üqï+ #˚XÊ&ÉT. nsTT‘˚ $cÕ<ä+ @+≥+fÒ... d”e÷+Á<ÛäT\≈£î yêfi¯ófl yê&çq~

ñs¡÷› |ü<ä+ nH˚~ yêfi¯flπø ‘Ó*j·T<äT. n~ ‘Ó*j·T<äH˚~ ≈£L&Ü yêfi¯fl≈£î ‘Ó*j·T<äT. n+<äTπø me&ç uÛ≤wü

yê&çπø ÁbÕe÷DÏø£+.

166$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

1956 qe+ãsY 1 : ˇø£ sê#·|ü⁄+&ÉT

eTè‘·Té⁄ ø±´q‡sY s¡÷|ü+˝À n‘·&çï <äVæ≤+∫+~. ø±˙ düyÓTÆø±´+Á<Ûä À ã‘·T≈£î n‘·&çï nqTø£åD+

sê#·|ü⁄+&Ó’ y˚~Û+∫+~. »j·TX¯+ø£sY z kÕe÷qýÓTÆq e´øÏÔ. dü>∑≥T ‘Ó\+>±D _&É¶. ø±˙ eTôVAqï‘·yÓTÆq

e´øÏÔ>± m~–Hê&É+fÒ, eT* ‘Ó\+>±D ñ<ä e÷ìøÏ eTT>∑TZb˛dæq Bs¡È<ä]Ù nsTTHê&É+fÒ n~ ñ{Ïº>∑

»s¡>∑ Ò<äT. n~ m+‘·{Ï dü+|òüTs¡D‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï<√ ‘·q düìïVæ≤‘·T\≈£î ‘Ó\TdüT. Çyê«fi¯ q\T>∑T]ø°

‘Ó\Tyê*‡+B ˇø£≥T+~. n~ ø±´q‡sY nì!

ne⁄qT. Äj·Tq ø±´q‡sY‘√ b˛sTT+&ÉT. ‘Ó\+>±D+˝À eTq+ sê#·|ü⁄+&ÉT n+≥y˚T n~ Äj·Tìï

|ü{Ïº|”&ç+∫+~. Çyê«fi≤ ìqïø±<äT. Ä dü+>∑‹ #Ó|üŒ&ÜìøÏ eTT+<äT ˇø£ |òüT{≤ºìï #Ó|üŒø√yê*‡+<˚. n~

ìC≤+ ùdº{Ÿ. ‘·q≈£î {°#·sY>± nbÕsTT+{ŸyÓT+{Ÿ Äs¡¶sY #˚‹ø£+~q dü+<äs¡“¤+. n+<ä] …ø£ÿH˚ dü+‘√wü+‘√

q\T>∑T]øÏ #Ó|ü≈£îqï&ÉT. eTT]dæb˛sTT+&ÉT. rsê ñ<√´>∑+˝À #πs+<äT≈£î yÓfi‚¢≥|üŒ{ÏøÏ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ

sêÁwüº+ @s¡Œ&ç+~. düπs Ò nqT≈£îì n≥¢H˚ nbÕsTT+{ŸyÓT+{Ÿ Äs¡¶sY #˚‘· |ü≥Tº≈£îì C≤sTTì+>¥ ]b˛sYº

Çe«&ÜìøÏ yÓ[‘˚, ‘·q ùdÿ˝Ÿ e÷]+<äì ‘Ó*dæ $düTÔb˛sTT+&ÉT. ì»y˚T eT]. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ ne‘·s¡D‘√

eTq J‘ê*ï ‘·–Z+∫+Á&ÉT. ªm+{Ï~?μ nì n&ç–‘˚, ª$TdüºsY »j·TX¯+ø£sY. Ç~ MT ìC≤+ >∑es¡ïyÓT+{Ÿ

ø±<äT. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+. yÓTÆ+&ç{Ÿ...μ nqïs¡≥. <ë+‘√ »j·TX¯+ø£sY eT]+‘· K+>∑T‹qï&ÉT.

Ç+πøeTqïs¡+fÒ, ªÇwüºeTT+fÒ #˚sTT Òø£b˛‘˚ Ò<äìμ neTsê´<ä>± #Ó|æŒ+Á&É≥. <ë+‘√ Äj·Tq

nVü≤+<Óã“‹+~. Ä‘·à>ös¡e+ uÛÑ+>∑|ü&É¶~. ìC≤ìøÏ Ç+ø± ‘êqT nHê´j·T+ nì ≈£L&Ü nq Ò. ø±˙

yêfi¯fl rs¡T n≥¢ ñ+&ç+~. ˇø£ |ü⁄s¡T>∑TqT #·÷dæq≥Tº #·÷dæ, n‘·DÏí ùV≤fi¯q #˚dæ+Á&ÉT. n|ü&ÉT ‘·q ø£fi¯ó

fl $#·TÃ≈£îHêïsTT. Ç<˚+~. eTqì ã‹e÷* ñeTà&ç>± ñ+<ëeTì ˇ|æŒ+∫q yêfi‚flHê Mfi¯ófl. eTq

>∑&É¶MT<ä eTqH˚ |üsêsTTyêfi¯ófl>± #·÷&É&É+ @$T{° nì »j·TX¯+ø£sY $düTÔb˛sTT+&ÉT. yêfi¯fl J‘ê\‘√

düe÷q+>± eTq J‘ê\T ‘·–Z+∫q+<äT≈£î dü+C≤sTTw” Çe«e\dæ+~ b˛sTT ‘·\_s¡TdüT‘√μ ñ<√´>∑+ #˚ùdÔ

#˚sTT... ˝Òø£b˛‘˚μ nì nq&É+ j·TTe≈£î&Ó’q »j·TX¯+ø£sYqT rÁe eTqkÕÔbÕìøÏ >∑T]#˚dæ+~. ‘·q

Ä‘·à>ös¡yêìï <Óã“rdæq≥ºsTT+~. ‘Ó\+>±D _&É¶>± yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï kÕ]>± »j·TX¯+ø£sY rÁe+>± u≤<Ûä≈£î

>∑T¬s’+~ Çø£ÿ&˚. Çø£, nB yÓTT<ä\T, Äj·Tq mH√ï #·÷dæ+&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ ne‘·s¡D e\¢ ‘Ó\+>±D _&É¶\T Ç+¬øìï $<Ûë\T yÓ÷düb˛‘·s√ Ä s√CÒ ‘·q≈£î

ns¡úyÓTÆ+~. Á|ü•ïùdÔ eTqHÓ{≤¢ ùV≤fi¯q #˚düÔs√, <Óã“\T Äs√CÒ Äj·Tq≈£î ‘˚≥‘Ó\¢eTsTT+~. ‘Ó\+>±D

@s¡Œ&çq ‘·sê«‘· eTq ô|’dü\T eTq+ yê&ÉT≈£î+{≤+. nìï{Ïø£Hêï eTTKýÓTÆq~ @+≥+fÒ... á ÁbÕ+‘·+˝À

Á|üC≤kÕ«$Tø£ dü+düèÿ‹ì <Ûä«+dü+ #˚XÊsTT Á|üuÛÑT‘ê«\T, ñ<ä e÷\qT nD∫y˚dæ ;uÛÑ‘·‡+ düèwæº+#ês¡T.

n+<äTπø Á|üC≤kÕ«$Tø£ dü+düèÿ‹ ‹]– kÕú|æ+#·ã&Ü*. n~ »]–‘˚H˚ $T>∑‘ê ø±s¡ Áø£e÷\T »s¡T>∑T‘êsTT.

‘Ó\+>±D˝À Çe˙ï kÕ<Ûä y˚T... m+<äTø£+fÒ ‘Ó\+>±D Á|ü»˝À¢ Ä #Ó’‘·q´+ ñ+~ ø£qTø£.

167 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

qeTùdÔ ‘Ó\+>±D |üÁ‹ø£ Ä$wüÿs¡D≈£î dü]>±Z yês¡+ s√E\ eTT+<äT...

‘Ó\+>±D kÕ~Ûø±]ø£ dü«s¡+ Ábıô|òdüsY ø=‘·Ô|ü*¢ »j·TX+ø£sY Ç+≥s¡÷«´ ÁbÕs¡+uÛÑdü+∫ø£ À yj·÷\ì

ªqeTùdÔ ‘Ó\+>±Dμ m&ç≥sY n\¢+ Hêsêj·TD nqTø=Hêï&ÉT. »j·TX¯+ø£sY kÕsY‘√ e÷{≤¢&É≥eT+fÒ..

düTBs¡È ‘Ó\+>±D ñ<ä e÷ìï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&Éy˚T. Ä ñ‘ê‡Vü≤+‘√H˚ kÕsY≈£î bò qT¢ #˚dæ $dæ–+#êqT.

ªÇ|ü&ÉT Hê Äs√>∑ + u≤>± Ò<äT. nsTTHê Ç|ü&ÉT Hê Ç+≥sYeP´ m+<äTø£j·÷´ #·÷<ë›+ Ò ... ªn+≥÷

düTìï+‘·+>± ‹s¡düÿ]+∫q|üŒ{Ïø° ... ∫e]øÏ ˇ|ü≈£îHêïs¡T.

Vü≤;‡>∑÷&É s√&é HÓ+ãsY 5˝À ñqï ªø±+Áø°{Ÿ Vü‰s=àìμ nbÕsYºyÓT+{Ÿ˝Àì ◊<äe n+‘·düTú Àì

ô|+{ŸVü≤Ödt... nø£ÿ&çqT+∫ #·÷ùdÔ ñ<ä e÷\ b˛sê{≤\ >∑&É¶ ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]Ù{° >=|üŒ>± ø£ì|æk Ô+~.

n<˚e÷≥ kÕsY‘√ n+fÒ.. ªñkÕàìj·÷qT ‘·\T#·T≈£î+fÒ ‘Ó\+>±D yê&çHÓ’q+<äT≈£î >∑s¡«+‘√ #Ûê‹

ñãT“‘·T+~. mHÓïìï b˛sê{≤\≈£î, Äsê{≤\≈£î n~ y˚~¬ø’+~ #Ó|ü. n+<ä]ø° ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]Ù{°

n+fÒ #Ó≥T¢ ø£ì|ækÕÔsTT... ø±˙ yÓTTqï{ÏøÏ yÓTTqï ‘Ó\+>±D ø√dü+ neTs¡T …’q nH˚ø£eT+~ $<ë´s¡Tú\T

Ä #Ó≥¢ kÕøÏå>± Hê≈£î ø£fi¯fleTT+<˚ ø£<äT\TÔ ø£ì|ædüÔs¡T. <äT'KyÓTTdüÔ~... nsTT‘˚ Hê\T>∑Tø√≥¢ ‘Ó\+>±D

Á|ü»\ >∑T+&Ó À¢ ì*#˚ n<äèwüº+ m+‘·eT+~øÏ <ä≈£îÿ‘·T+~. yêfi¢≈£î eTs¡D+ Ò<äT... n<˚ ñkÕàìj·÷˝À

&çôd+ãsY 9 Á|üø£≥q ‘·sê«‘· |æ\¢\T »s¡T|ü⁄≈£îqï dü+ãs¡+ Hê J$‘·+˝À eT]Ãb˛ Òì >=|üŒ C≤„|üø£+.

ø±˙ yê] uÛÑ$wü ‘Y ø£\\‘√ Ä&ÉT≈£îqï~ mes¡T? yê] ÄX¯\‘√ Ä&ÉT≈£îì... yê] X¯yê\ô|’ Á|üe÷D+

#˚dæq sê»ø°j·THêj·T≈£î\≈£î yêfi¢ ñdüTs¡T ‘·>∑\≈£î+&Ü b˛‘·T+<ëμ n+≥÷ uÛ≤y√<˚«>±ìøÏ >∑Ts¡j·÷´s¡T.

ndüÔeTj·T+

MTs¡T #˚j·÷*‡+~ MTs¡T #˚XÊs¡T. á düeTj·T+˝À H˚qT Çø£ÿ&É Çø£ ñ+&É ÒqT. H˚qT es¡+>∑ Ÿπø

b˛‘êqT. qqTï |ü+|ü+&çμ n+≥÷ Äj·Tq |ü⁄{Ïºq >∑&É¶MT<ä eTeTø±s¡+‘√ yês¡+ s√E\ ÁøÏ‘·+ Çø£ÿ&çøÏ

e#êÃs¡T. Ç+{À¢H˚ yÓ’<äT´\T Äj·Tq≈£î nìïs¡ø±\ yÓ’<ä ùde\T n+~+#ês¡T. eT+>∑fi¯yês¡+ ‘Ó\¢yês¡TC≤eTT

qT+∫ Äj·Tq |ü Ÿ‡πs{Ÿ |ü&çb˛e&É+‘√ ÄøÏ‡»Hé n+~+#ês¡T.

e÷ eqs¡T\T e÷≈£îHêïsTT. e÷ eqs¡T\ô|’ e÷≈£î n~Ûø±s¡+ ø±yê*. j·÷#·ø£ <äX¯qTq+∫

XÊdæ+#˚<äX¯≈£î ‘Ó\+>±D sêyê*! e÷ ‘Ó\+>±D e÷>±Zyê*...!! j·÷uÛ…’@fi¯ófl>± Ç<˚ Äø±+ø£å... Ç<˚

XÊ«dü... Ç<˚ \ø£å +... Ç<˚ J$‘·+... Ç+<äT˝ÀH˚ eTs¡D+! ñ<ä e÷ìï 21`6`2011 eT+>∑fi¯yês¡+ ñ

<äj·T+ 11.30 ì$TcÕ\≈£î ‘·T~XÊ«dü $&ç#ês¡T.

dü+‘ê|ü+

Ábıô|òdüsY »j·TX¯+ø£sY eTè‹øÏ eT÷&ÉTs√E\T dü+‘ê|ü~Hê\T>± bÕ{Ï+#ê\ì ‘Ó\+>±D

Á|üC≤'düg+|òü÷\T, nìï CÒ@d”\≈£î ‘Ó\+>±D CÒ@dæ #ÛÓ’s¡àHé Ábıô|òdüsY ø√<ä+&ÉsêyéT dü÷∫+#ês¡T. eT+>∑fiyês¡+

168$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Äj·Tq Vü≤qàø=+&É À »j·TX¯+ø£sY bÕ]úe X¯Øsêìï dü+<ä]Ù+∫ ìyêfi¯ó\]Œ+∫ e÷{≤¢&Üs¡T. ‘Ó\+>±D

ÁbÕ+‘·+˝À q\¢C…+&Ü\T m>∑Ts¡y˚j·÷\ì, ø=y=«‘·TÔ\qT yÓ*–+∫ Á|ü<äs¡Ùq\T ìs¡«Væ≤+#ê\ì Äj·Tq

ø√sês¡T. mìï s¡ø±\T>± dü+‘ê|ü+ Á|üø£{Ï+#ê˝À nìï s¡ø±\T>± dü+‘ê|ü+ Á|üø£{Ï+#ê\ì Äj·Tq

dü÷∫+#ês¡T.

nø£ÿ&çøÏ #˚s¡T+fÒ... neTs¡Ms¡TDÏí nj˚TýêDÏí

‘·s¡‘·sê\T>± ‘Ó\+>±D≈£î bÕ\≈£î\T, MT&çj·÷ #˚düTÔqï nHê´j·÷\T, nÁø£e÷\ >∑T]+∫ >∑+≥\

‘·s¡ã&ç $e]+#˚ dü‘êÔ, kÕ~Ûø±s¡‘· Ábıô|òdüsY »j·TX¯+ø£sY kı+‘·+. ˙fi¯ófl, ñbÕ~Û, $<ä , dü+düÿè‹... Ç˝≤

@ n+XÊìï rdüT≈£îHêï n+<äT˝Àì dü+>∑‹ Äj·Tq≈£î ÄHê&˚ düTdüŒwüºyÓTÆ+~. Çyê«fi¯ Äj·Tq ø±´q‡sY‘√

eTs¡DÏ+∫+&É+fÒ n~ ∫qï $wüj·T+. sêÁwüº+˝À n&ÉT>∑&ÉT>∑THê nHê´j·÷\T, nD∫y˚‘·\T, ˝≤Øƒ\T,

‘·÷{≤\T, ∫es¡≈£î ìqï yÓTTqï{Ï |æ\¢\T ‘·qeTT+<˚ |æ≥º ≤¢ sê*|ü&ÉT‘·T+fÒ, Ç+‘·{Ï dü+øå√uÛ≤ìï #·÷dü÷Ô

#·÷dü÷Ô Äj·Tq Ç+‘·ø±\+ ã‹øÏ+&É+fÒ n~ z qs¡ø£j·÷‘·q.

ìqï yÓTTqï e∫Ãq ø±´q‡sY ‘·q X¯Øsêìï <äVæ≤+∫e⁄+&Ée#·TÃ>±ø£, ø±˙ Hê{ÏqT+#˚ ‘·q eTqdüTqT

dü\dü\ eT]–+∫q bÕ\≈£î\ nHÓ’‹ø£ |ü]bÕ\q n‘·DÏí rÁe+>± ø£è+>∑Bdæ+~. Ä |ü]‘ê|ü+, ìdü‡Vü‰j·T‘·

qT+# Äj·Tq ˇø£ nìyês¡ yÓTÆq ø£\>∑Hêï&ÉT. n< ªÁ|ü‘´ø£ ‘Ó\+>±Dμ. Ç+<äTø√dü+ Äj·Tq ªdæ<ëΔ+‘·ø£s¡Ôμ>±

‘·q y˚T<ÛädüT‡≈£î |ü<äTqTô|≥Tºø√yê*‡ e∫Ã+~. düeTø±©q sê»ø°j·÷\qT Wb˛düq |üfÒº ≤, ªuÛÖ>√[ø£

‘Ó\+>±Dμ≈£î eT<äΔ‘·T>± ì\ã&˚ ≤ #˚dæ+~. ‘Ó\+>±D @sêŒ≥TyÓ’|ü⁄ nìï sê»ø°j·TbÕØº\÷ ◊ø£ +>±

ø£~ Ò+<äT≈£î nVü≤]ïX¯\÷ ÁX¯$T+#˚ ≤ #˚dæ+~. dü«j·T+>± ñ<ä eTø±s¡T&É÷ ø±yê*‡ e∫Ã+~. ø±fiÀJ ªHê

>=&ÉeμqT ª‘Ó\+>±D >=&Éeμ>± eT*#˚ ≤ #˚dæ+~. ª‘Ó\+>±D sêÁwüº+ ` ˇø£ &çe÷+&éμ nqï |ü⁄düÔø£y˚T

‘·q ã‘·T≈£î|ü⁄düÔø£+>± e÷πs˝≤ #˚dæ+~. ìC≤ìøÏ »j·TX¯+ø£sY #ê˝≤ e÷eT÷\T>± eTìwæ. m≥Te+{Ï

e´<ÛëuÛÑ]‘· Á|üj·÷D+ Ò≈£î+&Ü Vü‰sTT>±, ìeTà\+>± ã‘·ø±*‡q z e÷eT÷\T eTìwæ. ø±˙, Çj·÷´fi¯

‘·qø√dü+ j·÷e‘Y ‘Ó\+>±D ø£ ïs¡Tø±πsÃ eTìwüsTT´+&É+fÒ ` n+<äT≈£î ø±s¡D+ <äXÊu≤›\ qT+&ç

‘Ó\+>±D ø√dü+ düTBs¡È+>± ÁX¯$T+∫ »Hêìï ø£~*+∫, ‘Ó\+>±D Á|ü»\ ø£\\qT kÕø±s¡+ ø±e&ÜìøÏ

‘√e#·÷|æq e÷s¡Z<ä]Ù. ndüe÷q‘·\qT+&ç, nHê´j·÷\qT+&ç, n$˙‹qT+&ç, n>ös¡e+qT+&ç, <ä÷s¡+

»]– dü>∑s¡«+>± ‘Ó\+>±D≤ Á|ü»\T ‘· …‘·TÔ≈£îH˝≤ #j·T&ÜìøÏ eTqkÕ yê#ê ø£s¡àD≤ ø£èwæ#dæq ‘ê´>∑eT÷]Ô

»j·TX¯+ø£sY>±s¡T. ‘Ó\T>∑Tyêfi¯ófl uÛÖ>√[ø£+>± $&çb˛sTTHê, nqï<äeTTà˝≤¢ ø£*dæñ+&Ü\ì Äø±+øÏå+∫q

Væ≤‘Ó’wæ. $&çb˛sTT n_Ûeè~Δ #Ó+<äT<ë+ nì #ê{Ï#Ó|æŒq <ë]Ù≈£î&ÉT.

169 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

5. »j·T|üÁø±XŸ Hêsêj·TDY (1902`1979

|ü]#·j·T+

uÛ≤s¡‘· >∑&É¶ô|’ »ìà+∫q n‹ø=~›eT+~ eTôVAqï‘·T\˝À »j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY ˇø£s¡T. ‘êqT

j·TTø£Ôej·TdüT‡˝À ñ+&É>± eTôVA»«\+>± »s¡T>∑T‘·Tqï C≤rjÓ÷<ä eT+˝À #˚sê&ÉT. »eVü≤sY ≤˝Ÿ HÓÁVüA,

nãT› Ÿø£ ≤+ ÄC≤<é e+{Ï C≤rj·T Hêj·T≈£î\ ñ|üHê´kÕ\ Áù|s¡D‘√ H˚qT C≤rjÓ÷<ä eT+˝À #˚sêqì

Äj·Tq #ê˝≤kÕs¡T¢ #Ó|ü≈£îHêïs¡T. Ä‘·s¡Tyê‘· dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À dü+|üPs¡í $|ü¢e ÄeX¯ ø£‘·qT

>∑T]Ô+∫ <ëì kÕ<Ûäqø√dü+ ôd’<ëΔ+‹ø£ |ü⁄Hê<äT\qT ì]à+∫q >=|üŒ C≤rj·TjÓ÷<ÛäT&ÉT »j·TÁ|üø±XŸ

Hêsêj·TDY. n~Ûø±s¡j·TT‘· sê»ø°j·÷\≈£î \+#·>=+&ç‘·HêìøÏ, ÄÁXj·T sê»ø°j·÷\≈£î, sê»ø°j·T n$˙‹øÏ,

ÄÁ•‘· |üø£åbÕ‘ê\≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê&çq BÛXÊ*. ‘êqT q$Tàq uÛ≤yê\ø√dü+ ‘·q J$‘· #·s¡e÷+ø£+˝À

ôd’‘·+ C…’\T J$‘·+ >∑&ç|æq Á|üC≤Hêj·T≈£î&ÉT.

»j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY sê»ø°j·T uÛ≤yê\T dæús¡yÓTÆq$ø±e⁄. e÷s¡T‘·Tqï |ü]dæú‘·T\≈£î nqT>∑TD+>±

‘·q sê»ø°j·T uÛ≤yê\qT e÷s¡TÃ≈£î+≥÷ Á|üC≤u≤VüQfi´|ü⁄ düeTdü \ô|’ b˛sê&çq e´øÏÔ »j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY.

Äj·Tq sê»ø°j·T uÛ≤yê\T e÷]ÿ‡düTº kÕeTýê<ä+ qT+∫ Á|üC≤kÕ«eT´ kÕeTýê<ä+yÓ’|ü⁄, Á|üC≤kÕ«eT´

kÕeTýê<ä+qT+∫ düs√«<äj·T+yÓ’|ü⁄, düs√«<äj·T+ qT+∫ dü+|üPs¡í $|ü¢e+ ~X¯>± s¡÷bÕ+‘·s¡+ #Ó+<ësTT.

düeTø±©q düeTdü \ ne>±Vü≤q, yê{Ï |ü]cÕÿs¡+ø√dü+ b˛sê&˚‘·‘·«+ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì nX‚wü Á|üC≤˙ø£+

#˚‘· ªª˝Àø˘Hêj·Tø˘μμ>± »j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY ø°]Ô+#·ã&Ü¶&ÉT. n+<äTπø »j·TÁ|üø±XŸ≈£î sê»ø°j·T‘ê‹«≈£î&ÉH˚

ø±≈£î+&Ü >=|üŒ uÛ≤yê\T>∑\ C≤rj·THêj·T≈£î&ÉT>± >∑T]ÔkÕÔs¡T. Äj·Tq <äèwæº À, ø=‘·Ô dæ<ëΔ+‘ê\qT

Á|ü‹bÕ~+#·&É+ ø£+fÒ, e÷qyê[øÏ ø±e\dæq ‹+&ç, kÕ«‘·+Á‘· +, kÕe÷õø£ Hê´j·÷\qT n+~e«≥y˚T

\ø£å +>± |üì#˚j·÷\Hêï&ÉT. e÷qyê[ m<äTs=ÿ+≥Tqï düeTdüÔ düeTdü \ |ü]cÕÿsêìøÏ |üìøÏe#˚Ã @

dæ<ëΔ+‘·yÓTÆHê eT+∫<˚qH˚~ Äj·Tq n_ÛÁbÕj·T+. n+<äTπø ø=+<äs¡T »j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDYqT >±+BÛj·THé

e÷]ÿ‡düTº>± n_Ûe]í+#ês¡T. BìøÏ ‘·–q≥Tº>±H˚ C….|æ. Á|üC≤kÕ«$Tø£ e÷qe‘êyê<ä uÛ≤yê\T Äj·Tq

ªsê»ø°j·T |ü+<∏ë˝À eTq+ >∑eTì+#·e#·TÃ.

J$‘· $X‚cÕ\T ` s¡#·q\T

Ä<ÛäTìø£ uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘· À nø√ºãsY HÓ\≈£î m+‘√ ÁbÕ<Ûëq´+ ñ+~. m+<äTø£+fÒ n‹ø=~›eT+~

Á|üU≤´‘· Hêj·T≈£î …’q eTVü‰‘êà>±+BÛ, ˝≤ ŸãVü≤<ä÷sYXÊÁdæÔ e+{Ï >=|üŒ ìsê&É+ãs¡ e÷qe‘êyê<ä eT÷s¡TÔ\qT,

»j·TÁ|üø±XŸ e+{Ï >=|üŒ <XuÛÑøÏÔ >∑\ Á|üC≤Hêj·T≈£î\qT á <XÊìøÏ n+~+∫+~. »j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY,

Vü‰s¡T¸<äj·÷˝Ÿ, |ü⁄˝ŸsêD°<˚$\≈£î yÓTT<ä{Ï dü+‘êq+>± 1920 nø√ºãsY 11q »ìà+#ê&ÉT. »j·TÁ|üø±XŸ

‘·+Á&ç ˙{ÏbÕs¡T<ä\ XÊK˝À ∫s¡T<√´– ‘·*¢ dü+Á|ü<ëj·T >∑èVæ≤DÏ. ≈£î≥T+ã b˛wüD ‘·+Á&ç dü+bÕ<äq MT<˚

170$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

»]π>~. nsTTq|üŒ{Ïø° »j·TÁ|üø±XŸ $<ë´ãT<äTΔ\T #Ó|æŒ+#·{≤ìøÏ yês¡T yÓqTø±&É Ò<äT. ÁbÕ<∏ä$Tø£ $<ëúÛ≤´dü+

Á>±eT+˝ÀH˚ »]–+~. Ä ‘·s¡Tyê‘· bÕsƒ¡XÊ\, ø£fi≤XÊ\ $<ä bÕ{≤ï˝À »]–+~. »j·TÁ|üø±XŸ 1909

dü+ˆˆ˝À bÕsƒ¡XÊ\ $<ä ˝À ñrÔs¡Tí&Éj·÷´&ÉT.

ø£fi≤XÊ\ $<ä ø√dü+ bÕ{≤ï #˚sê&ÉT. »j·TÁ|üø±XŸ kÕe÷q´XÊÁdüÔ n<Ûä j·Tq+ |ü≥¢ m≈£îÿe ÁX¯<äΔ

#·÷|æ+#˚yê&ÉT. n+<äTe\¢ Äj·Tq ‘·q ø£fi≤XÊ\ $<ä ˝À ôd’qT‡ Á>∑÷|ü⁄ rdüT≈£îHêï&ÉT. uÛÖ‹ø£, >∑DÏ‘·,

s¡kÕj·Tìø£ XÊÁkÕÔ\‘√bÕ≥T, Ä+>∑¢eTT, Væ≤+B, dü+düÿè‘· uÛ≤wü\ n<Ûä j·THêìï m+#·T≈£îHêï&ÉT. ø£fi≤XÊ\

$<ä ˝À Á|ü<∏äeTÁX‚DÏ dü+bÕ~+#·&É+e\¢ >ös¡e ñ|üø±s¡y˚‘·q+ ≈£L&Ü bı+<ë&ÉT. ñqï‘· $<ä ø√dü+ ø±o

$X¯«$<ë´\j·T+˝À #˚s¡eTì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T #˚dæq e‹Ô&çì »j·TÁ|üø±XŸ n+^ø£]+#· Ò<äT. m+<äTø£+fÒ,

Á_{°wt Ä]úø£ düVü‰j·T+‘√ q&ç#˚ @ $<ë´\j·T+˝À $<ä quÛÑ dæ+#·sê<äH˚ >±+BÛ uÛ≤yê\‘√ @ø°uÛÑ$+∫

Äj·Tq ø±o˝À #˚s¡ Ò<äT. Çø£ÿ&˚ »j·TÁ|üø±XŸ J$‘·+ ‘·\øÏ+<äT …’+~. Ä |ü]dæú‘·T\˝À ‘êqT uÛ≤s¡‘·<˚X¯+

yÓ\T|ü\ nyÓT]ø±˝À $<ä quÛÑ dæ+#ê\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï&ÉT.

1920, y˚T 16q ;Vü‰sY˝À Á|üeTTK Hêj·T≈£î&Ó’q Á_CŸøÏc˛sY Á|ükÕ<é ≈£îe÷¬sÔ Á|üuÛ≤e‹ì

$yêVü≤e÷&Ü&ÉT. n|üŒ{Ïø° Äj·Tq≈£î ñqï‘·$<ä ô|’ eT≈£îÿe b˛ Ò<äT. n+<äTe\¢ 1922˝À ñqï‘· $<ëúÛ≤´dü+

ø√dü+ nyÓT]ø±≈£î õHêdt nH˚ z&É À ãj·T\T<˚sê&ÉT. ãsYÿ©˝Àì ø±*bò ]ïj·÷ j·T÷ìe]‡{° À ¬ø$Tø£ Ÿ

Ç+»˙]+>¥ À #˚sê&ÉT. ø±ì |ü]dæú‘·T\T nqT≈£L*+#·ø£ eT<Ûä ˝ÀH˚ $<ä qT Ä|æ ∫ø±>√˝Àì $dtø±HédæHé

(Wisconsin) j·T÷ìe]‡{° À _.m. kÕe÷õø£ XÊÁkÕÔìï nuÛÑ dæ+#ê&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· ªªkÕe÷õø£

|ü]es¡Ôqμμ nH˚ |ü]XÀ<ÛäHê n+XÊìï m+#·Tø=ì &Üø£ºπs{Ÿ ø√s¡T‡˝À #˚sê&ÉT. n+<äTe\¢ »j·TÁ|üø±XŸ

nyÓT]ø±˝À mH√ï ∫qï∫qï ñ<√´>±\T #˚XÊ&ÉT. 1929 ˝À uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ ‹]–e∫Ã yêsêΔ ªÄÁX¯eT+μ˝À

>±+BÛJ <ä>∑Zs¡ ñqï ‘·q uÛ≤s¡ qT ø£*XÊ&ÉT. ÁãVü≤à#·sê´ìï bÕ{Ï+∫ <˚X¯ùde #˚j·÷\H˚ ‘·q uÛ≤s¡

dü÷#·qqT n+^ø£]+∫ <ëìï bÕ{Ï+#ê&ÉT. uÛ≤s¡‘· C≤rj·T ø±+Á¬>dt À ø±]àø£ $uÛ≤>±ìøÏ düVü‰j·T≈£î&ç>±

|üì#˚XÊ&ÉT. ‘·s¡Tyê‘· C≤rj·T ø±+Á¬>dt Á|ü<Ûëq ø±sê´<äs¡TÙ\˝À ˇø£&ÉT>± mìïø£j·÷´&ÉT. 1932 ˝À

»]–q XÊdüH√\¢+|òüTq ñ<ä eT+˝À bÕ˝§Zqï+<äT≈£î n¬sdüTº #˚j·Tã&ç C…’\T J$‘·+ >∑&çbÕ&ÉT. C…’\T˝À

‘·q düVü≤#·s¡T\‘√ #·]Ã+∫ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À k˛wü*düTº ñ<ä e÷ìøÏ |ü⁄Hê<äT\T ì]à+#ê&ÉT. 1934 dü+ˆˆ˝À

nœ\ uÛ≤s¡‘· k˛wü*düTº düe÷y˚XÊìï @sêŒ≥T#˚dæ ‘·<äq+‘·s¡+ ø±+Á¬>dt k˛wü*düTº bÕØºì kÕú|æ+#ê&ÉT.

Ç~ ø±+Á¬>dtbÕØº À n+‘·sê“¤>∑+>± ø=qkÕ–+~. 1936 dü+ˆˆ˝À ø±+Á¬>dt k˛wü*düTº bÕØº ‘·s¡|ü⁄q

ªªk˛wü*»+ m+<äT≈£îμμ (Why socialism) nH˚ ø£s¡|üÁ‘êìï Á|ü#·T]+#ê&ÉT. 1940 qT+&ç 1946 es¡≈£î

nH˚ø£ |üsê´j·÷\T C…’\T≈£î yÓfi≤fl&ÉT. C…’\TqT+∫ e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· ø=+‘·ø±\+ nC≤„‘· J$‘·+ ≈£L&Ü

>∑&çbÕ&ÉT. kÕ«‘·+Á‘ê´q+‘·s¡+ 1948 qT+∫ 1951 es¡≈£î »j·TÁ|üø±XŸ ˝ÀVæ≤j·÷‘√ ø£*dæ k˛wü*düTº

bÕØº ø±s¡ ø£ ≤bÕ\T #˚|ü{≤º&ÉT. 1952 Hê{Ï mìïø£ À ‘·q bÕØº dü«‘·+Á‘·+>± b˛{°#˚dæ z&çb˛e&É+‘√

ø=+‘· ìsêX¯#Ó+<ë&ÉT. Ä H˚|ü<∏ä +˝À, ÁøÏj·÷o\ø£ sê»ø°j·÷\ qT+∫ $s¡$T+#·Tø=ì düs√«<äj·T,

171 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

uÛÑ÷<ëH√<Ûä e÷\≈£î J$‘·+ n+øÏ‘·+ #˚j·÷\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îqï|üŒ{Ïø° n~ kÕ<Ûä + ø± Ò<äT. 1962

dü+ˆˆ˝À uÛ≤s¡‘Y bÕø˘ dü+|ò”TuÛ≤e dü+|òü÷ìï kÕú|æ+#ê&ÉT. 1965 dü+ˆˆ˝À ªªsêeTHéyÓTôd‡ùdμμ nyês¡T¶qT ‘·q

ùde\≈£î Á|ü‹|òü\+>± Á|üø£{Ï+#·&É+‘√ dü+‘√wæ+#ê&ÉT. 1974 ˝À dü+|üPs¡í $|ü¢e+ ø√dü+ |æ\T|ü⁄ì#êÃ&ÉT.

Ç<˚ dü+ˆˆ˝À >∑T»sê‘Y, ;Vü‰sY $<ë´s¡Tú\T #˚|ü{Ïºq ñ<ä e÷\≈£î eT<ä›‘·Tì∫Ã, Á|üuÛÑT‘·« ìj·T+‘·è‘·«

b˛ø£&É\≈£î, n$˙‹, \+#·>=+&ç‘·HêìøÏ e´‹πsø£+>± b˛sê≥+ #˚XÊ&ÉT. Ä‘·s¡Tyê‘· 1977 dü+ˆˆ˝À

»q‘êbÕØº kÕú|üq˝À ø°\ø£bÕÁ‘·qT b˛wæ+#ê&ÉT. 1979 dü+e‘·‡s¡+ nø√ºãs¡T 8q eTs¡DÏ+#ê&ÉT.

düeTø±©q |ü]dæú‘·T\T ` s¡#·q\T

uÛ≤s¡‘· C≤rjÓ÷<ä eT+˝À Á|üuÛ≤$‘·T …’q Hêj·T≈£î\˝À »j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY ˇø£s¡T. ø£fi≤XÊ\

J$‘êìøÏ dü«dæÔ#Ó|æŒ, ÄHê{Ï m+<äs√ $<ë´s¡Tú\˝≤>± ‘êqT ≈£L&Ü eTôVA»«\+>± kÕ>∑T‘·Tqï

C≤rjÓ÷<Ûä eT+˝À #˚s¡&ÜìøÏ ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT. ø±ì ≈£î≥T+ã |ü]dæú‘·T\e\¢ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ˇ‹Ô&ç‘√

ø£fi≤XÊ\ $<ä qT |üP]Ô#˚dæ 1922 ˝À ñqï‘· $<ä quÛÑ dæ+#·&ÜìøÏ nyÓT]ø± yÓfi≤fl&ÉT. 1929 ˝À

dü«<XÊìøÏ ‹]–e∫Ã uÛ≤s¡‘· C≤rj·T ø±+Á¬>dt À #] C≤rj·T sê»ø°j·÷\˝À Á|ü‘· ø£å bÕÁ‘·qT b˛wæ+#ê&ÉT.

»j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY j·TTe≈£î&ç>± ñqï|ü&ÉT, HÓÁVüA, nãT› Ÿ ø£ ≤+ ÄC≤<äT\ ñ|üHê´kÕ\

e\¢ Á|üuÛ≤$‘·T&Éj·÷´&ÉT. nyÓT]ø±˝À $<ë´]ú>± ñqï|ü&ÉT »j·TÁ|üø±XŸ≈£î e÷]ÿ‡düTº kÕVæ≤‘· +‘√ |ü]#·j·T+

@s¡Œ&ç+~. j·T+.mHé.sêjYT, n|üŒ{Ïπø ‘·q s¡#·q\ <ë«sê nyÓT]ø±˝À ãVüQfi¯ Á|ü#ês¡+ bı+<ës¡T. sêjYT

Ç‘·s¡ e÷]ÿ‡düTº\‘√ |ü]#·j·÷\T @s¡Œ&Ü¶sTT. n+<äTe\¢ j·T+.mHé.sêjYT, ˝≤|òt …{Ÿ nH˚ nuÛÑT´<äj·Tyê~,

j·T÷<äT, j·T÷s√|æj·THé $<ë´]ú $TÁ‘·T\ düVü≤yêdü+˝À e÷]ÿ‡düTº ‘·‘·«XÊÁkÕÔìï n<Ûä j·Tq+ #dæ »j·TÁ|üø±XŸ

e÷]ÿ‡düTº>± e÷sê&ÉT. ì]›wüºyÓTÆq ø±s¡ Áø£eT+˝À e÷qyê[ nuÛÑT´<äj·÷ìøÏ e÷s¡Z+ #·÷ù|~ e÷]ÿ‡»y˚T

ø±ì >±+BÛ‘·‘·«+ ø±<äì uÛ≤$+#ê&ÉT. á dü+<äs¡“¤+>± e÷k˛ÿ˝À $|ü¢e‘·‘ê«ìï uÀ~Û+#˚ z]j·T+≥˝Ÿ

j·T÷ìe]‡{° À •ø£åD bı+<ë\ì ‘·\+#ê&ÉT. ø±ì ≈£î≥T+ã Ä]úø£ |ü]dæú‘·T\T, e÷k˛ÿ yÓ[‘˚ ‹]–

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ sêe&ÜìøÏ Á_{°wt Á|üuÛÑT‘·«+ nqTeT‹+#·<äH˚ sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é ñ‘·Ôs¡ kÕsê+X¯+. n<˚$<Ûä+>±,

uÛ≤s¡‘· kÕ«s‘·+Á‘· b˛sê≥+ uÛ≤s¡‘·<X+˝ÀH #j·÷*>±ì e÷k˛ÿ qT+∫ ø±<äì #Ó|æŒq Væ≤‘·e⁄ »j·TÁ|üø±XŸ

‹]– uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ e#˚Ã≥≥T¢ #˚XÊsTT.

1929 ˝À uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ e∫Ãq »j·TÁ|üø±XŸ uÛ≤s¡‘· C≤rj·T ø±+Á¬>dt À #˚] Á|ü‘· ø£å sê»ø°j·÷\T

HÓs¡|ü{≤ìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. 1932 ˝À Hêdæø˘ C…’ À¢ ‘·q düVü≤#·s¡T …’q n#·T´‘· |ü≥«s¡úHé, $Tq÷eTkÕ˙,

HêHê kÕôV≤uŸ >√πs, j·T+.m˝Ÿ. <ä+‘Y yê˝≤ yÓTT<ä …’q yê]‘√ ø£*dæ uÛ≤s¡rj·T k˛wü*düTº ñ<ä e÷ìøÏ

lø±s¡+ #·T{≤º&ÉT. nsTT‘˚, Ms¡+‘ê n|üŒ{Ïø° uÛ≤s¡‘· C≤rj·T ø±+Á¬>dt À ÁøÏj·÷o\ düuÛÑT´ Ò. Ms¡+‘ê

ø±+Á¬>dt À ñ+≥÷H˚ düeTdüe÷»+ ø√dü+ ø£èwæ#˚j·÷\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T. k˛wü*düTº uÛ≤yê\T >∑\

j·TTe≈£î\+‘ê uÛ≤s¡‘· C≤rj·T ø±+Á¬>dt À n+‘·sê“¤>∑+>±H˚ ªªø±+Á¬>dt k˛wü*düTº bÕØºμμì kÕú|æ+#ês¡T.

172$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À k˛wü*düTº ñ<ä e÷ìï ‘·eT uÛ≤yê\ #˚‘·, ‘·eT sê»ø°j·T #·s¡ \ <ë«sê m+‘√ düTdü+|üqï+

#˚XÊs¡T. 1948 ˝À ø±+Á¬>dt qT+∫ $&çb˛sTT k˛wü*düTº @s¡Œ&ç+~. nsTT‘˚ uÛ≤s¡‘· ø£eT÷´ìdüTº bÕØº

ã˝≤ìï |ü⁄+Eø√e&É+e\¢ uÛ≤s¡rj·T k˛wü*düTº ñ<ä eT+ uÛ≤s¡‘· sê»ø°j·T J$‘·+˝À ‘·q Á|üuÛ≤yêìï

ø√˝ÀŒsTT+~.

»j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY ` s¡#·q\T

»j·TÁ|üø±XŸ e÷s¡T‘·Tqï sê»ø°j·T |ü]dæú‘·T\≈£î Á|ü‹_+ã+>± ‘·q sê»ø°j·T uÛ≤yê\qT m|üŒ{Ïø£|ü&ÉT

‘·q s¡#·q\ <ë«sê ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. ‘·q ‘=*<äX¯ Hê{Ï kÕeTýê<ä uÛ≤yê\ qT+∫ ‘·q n+‹eT<äX¯ es¡≈£î

uÛ≤s¡‘· düe÷»+˝À #√≥T#˚düT≈£îqï düeTdü \|ü≥¢ »j·TÁ|üø±XŸ @$<Ûä+>± düŒ+~+#ê&√ ‘·q s¡#·q\ <ë«sê

‘Ó\TdüTø√e#·TÃ.

1. yÓ’ k˛wü*»yéT (Why socialism) (1936)

2. ≥TyêsY¶‡ m q÷´ kıôd’{° (1958) (Towards a new Society)

3. ≥TyêsY¶‡ {À≥˝Ÿ ]e\÷´wüHé (1978) (Towards Total Revoluation) yÓTT<ä\>∑Tq$.

»j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY ` sê»˙‹ uÛ≤yê\T

»j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY sê»ø°j·T uÛ≤yê\qT ‘Ó\TdüTø=H˚ eTT+<äT, e÷qe dü«uÛ≤e+ô|’ Äj·Tq

n_ÛÁbÕj·÷\qT ‘Ó\TdüTø√e+ nedüs¡+. m+<äTø£+fÒ, »j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY sê»ø°j·T uÛ≤eC≤\+

n+‘ê ªeTìwæμ eTH√yÓ’C≤„ìø£ Ø‘·T\, yÓ’Ks¡T\˝À sêe\dæq e÷s¡TŒ\ Ä<Ûës¡+>±H˚ $e]+#·ã&ç+~.

sê»˙‹XÊÁdüÔ |æ‘êeTVüQ&ÉT Ä]kÕº{Ï Ÿ e]í+∫q≥T¢>± »j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY n_ÛÁbÕj·T+˝À

e÷qe⁄&ÉT ªdü+|òüTJ$μ sê»ø°j·TJ$ ≈£L&Ü. m+<äTø£+fÒ eTìwæ düe÷»+˝À |ü⁄{Ïº, Ç‘·s¡ düe÷»

düuÛÑT´\‘√ ˝ÖøÏø£ J$‘·+ >∑&ç|æ düe÷»+˝ÀH eTs¡DÏkÕÔ&ÉT. n+<äTe\¢ Á|ü‹ eTìwæ Ç‘·s¡T\‘√ dü+|òüTJ$‘êìï

ø√s¡T≈£î+{≤&ÉT. ‘·q <Ó’q+~q dü+|òüT J$‘·+˝À ñ‘·ŒqïeTj˚T´ ø=ìï Á|ü‘˚ ø£ düeTdü \ |ü]cÕÿs¡+ø√dü+

sê»ø°j·T J$‘·+yÓ’|ü⁄ |üj·TìkÕÔ&ÉT. ÁbÕ<∏ä$Tø£+>± eTìwæ dü+|òüT J$‘·+ ≈£î≥T+ã+‘√ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ

ªÁ>±eTdüuÛÑμ˝À |ü]|ü⁄wüºyÓTÆ Á>±eT |ü+#êsTTr˝À sê»ø°j·T J$>± s¡÷bÕ+‘·s¡+ #Ó+<äT‘·T+~.

»j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY n_ÛÁbÕj·T+˝À eTìwæ dü+|òüT, sê»ø°j·T Á|ükÕúq+˝À ≈£î≥T+ã+ ÁbÕ<∏ä$Tø£

j·T÷ì{Ÿ ªÁ>±eTdüuÛÑμ ¬s+&√j·T÷ì{Ÿ. Á>±eTdüuÛÑ ejÓ÷»qT\ #·sêÃy˚~ø£ ˝≤+{Ï~. Á>±eTdüuÛÑ À #·]Ã+∫q

nH˚ø£s¡ø±\ düeTdü \≈£î, rsêàHê\≈£î ˇø£ ì]›wüº $<Ûëq ìs¡íj·T+ ªÁ>±eT|ü+#êsTTrμ˝À »s¡T>∑T‘·T+~.

Á>±eT |ü+#êsTTr Á|ü»\+<ä] düeTà‹ Ä<Ûës¡+>± n+<ä] dü$Twæº Á|üjÓ÷»Hê\qT Ä•+∫ $<Ûëq

ìs¡íj·÷\qT #˚düTÔ+~. »j·TÁ|üø±XŸ, ª≈£î≥T+ã+μ ÁbÕ<∏ä$Tø£ kÕ+|ò”Tø£ j·T÷ì{Ÿø±>± Á>±eT|ü+#êsTTrì

ÁbÕ<∏ä$Tø£ sê»ø°j·T j·T÷ì{Ÿ>± n_Ûe]í+#ê&ÉT. n+<äTe\¢, Á>±eT|ü+#êsTTr, sê»ø°j·T ñ|ü]‘·\

173 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

ìsêàD≤ìøÏ (Political super power) |ü⁄Hê~e+{Ï~. ÁbÕNq uÛ≤s¡‘· düe÷»+˝À á ‘·s¡Vü‰˝À e÷qe⁄\T

J$+#ês¡ì »j·TÁ|üø±XŸ n_ÛÁbÕj·T|ü&Ü¶s¡T. nsTT‘˚ ÁbÕNq uÛ≤s¡‘· düe÷»+˝À ªÁ>±eTdüuÛÑμ dü«j·T+

ìs¡íj·÷~Ûø±sêìï, kÕ«\+ãqqT, dü«j·T+ ìj·T+Á‘·D‘√ düK´‘·, düeTq«j·T+, dü$Twæº‘·‘·«+ ø£*– ñ+&˚~.

n+<äTe\¢ »j·TÁ|üø±XŸ, e÷qe⁄&ÉT »qà‘·' eT+∫yê&É , düe÷»+˝Àì uÛÖ‹ø£ sê»ø°j·T |ü]dæú‘·T\T

n‘·&çï kÕ«s¡ú|üs¡T&ÉT>± e÷s¡TdüTÔHêïj·Tì #ÓbÕŒ&ÉT. n+<äTπø á düe÷»+˝Àì uÛÖ‹ø£, kÕ+|òæTø£, Ä]úø£,

sê»ø°j·T eédüú\˝À |ü]|üPs¡í e÷s¡TŒqT rdüT≈£îsêe\dæq nedüsêìï »j·TÁ|üø±XŸ H=øÏÿ #ÓbÕŒ&ÉT.

uÛ≤s¡‘· sê»ø°j·T eédüú |ü⁄q]ïsêàD+ô|’ »j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY uÛ≤yê\T

»j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY uÛ≤s¡‘· sê»ø°j·T eédüúqT |ü⁄q' ì]à+#ê\ì ‘·\+#ês¡T. n+<äT≈£î

dü+|üPs¡í kÕe÷õø£ |ü]es¡ÔqqT ø√s¡T≈£îHêï&ÉT. H˚{Ï düe÷»+˝À HÓ\ø=qï ndüe÷q‘·\T. nHê´j·T+,

n$˙‹, nD∫y˚‘·, ~yêfi≤ø√s¡T‘·q+ ˝≤+{Ï s¡T>∑à‘·\qT ‘=\–+∫ ì»yÓTÆq Á|üC≤kÕ«$Tø£ sê»ø°j·T

eédüúqT HÓ\ø=˝≤Œ\ì uÛ≤$+#ê&ÉT. ì]à+#·uÀj˚T q÷‘·q sê»ø°j·T eédüú u≤<Ûä ‘êj·TT‘·, düe÷K´

s¡÷|ü+˝À ñ+&Ü\Hêï&ÉT. sê»ø°j·T n~Ûø±s¡ $uÛÑ»q, Ä]úø£ eqs¡T\ $uÛÑ»q düÁø£eT+>± »]|æ Á|üC≤

ìj·T+Á‘·D˝À Á|üC≤kÕ«eT´ sê»ø°j·T eédüú q&Éyê\ì uÛ≤$+#ê&ÉT. ÁbÕNq uÛ≤s¡‘· sê»ø°j·T eédüú\

˝≤>± H˚{Ï Á|üC≤kÕ«eT´ sê»´+ e÷qe HÓ’‹ø£ $\Te\ ÁbÕ‹|ü~ø£q ì]à+#ê\ì ù|s=ÿHêï&ÉT. n+‘˚ø±<äT,

≈£î\ ` sê»ø°j·÷\≈£î, bÕØº sê»ø°j·÷\≈£î, kÕ«s¡ú sê»ø°j·÷\≈£î nr‘·+>± Á|üC≤kÕ«eT´ sê»´+

ñ+&Ü\ì ‘·\+#ê&ÉT.

»j·TÁ|üø±XŸ sê»ø°j·T eédüú |ü⁄q' ìsêàD≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫ ñ<ës¡yê<ä uÛ≤eC≤˝≤ìï Á|ü<ä]Ù+#ê&ÉT.

Äj·Tq n_ÛÁbÕj·T+˝À düeTTHê´j·T bÕ\q dü÷Á‘·+ Ä<Ûës¡+>± Á|üC≤kÕ«eT´+ @s¡Œ&Ü\ì ø√s¡T≈£îHêï&ÉT.

Á|ü»\ J$‘êìøÏ, ùd«#·Ã¤≈£î, ÄdüTÔ\≈£î dü¬s’q s¡ø£åD ø£*Œ+#·ã&Ü*. kÕe÷õø£ $\Te\ Ä<Ûës¡+>± @s¡Œ]#˚

sê»ø°j·T Á|üC≤kÕ«eT´+ e]ú ≤¢\+fÒ Á|ü»\T ø=ìï Á|ü‘˚ ø£ \ø£åD≤\qT. $XÊ«kÕ\qT dü+‘·]+#·Tø√yê*.

n$:

1. nVæ≤+dü MT<ä qeTàø£+ ñ+&Ü*. 2. eTìwæøÏ>∑\ kÕeTs¡ú +, #Ó’‘·Hê´\ MT<ä |üP]Ô $XÊ«dü+

ñ+&Ü*, 3. e÷qe⁄\+<äs¡÷ düe÷qT Ò nH˚ eTÚ*ø£ dü÷Á‘·+ MT<ä qeTàø£+ ñ+#ê*. 4. eTqTwüß\T

|üs¡düŒs¡ düVü‰j·T düVü≤ø±sê\‘√ dü$Twæº>± yÓT\>∑>∑\T>∑T‘ês¡H˚ <ëì MT<ä qeTàø£+ ñ+&Ü*. 5. kÕ«‘·+Á‘·

|æbÕdü ø£*– nD∫y˚‘·qT m~]+#˚ düVü≤q+ |ü≥¢ <äè&ÛÉdü+ø£\Œ+ ñ+&Ü*. 6. dü«Á|üjÓ÷»Hê\ ø£+fÒ C≤rj·T

Á|üjÓ÷»Hê\≈£î n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´+ Çyê«*. 7. sê»ø°j·T eédüú |ü≥¢ |üP]Ô $XÊ«dü+‘√ $<Ûj·T‘·qT, u≤<Ûä ‘·\qT

bÕ{Ï+#˚ qÁeT‘·\qT Á|ü‹ e´øÏÔ bÕ{Ï+#ê*. 8. Ç‘·s¡T\ n_ÛÁbÕj·÷\qT, uÛ≤yê\qT >ös¡$+#˚ \ø£åD+

ñ+&Ü*. 9. πøe\+ uÛÖ‹ø£ Á|üjÓ÷»Hê\qT e÷Á‘·y˚T bı+<ë\H˚ $<ÛëHêìï ìj·T+Á‹+#·Tø√yê*.

á $<ÛäyÓTÆq \ø£åD≤\qT, $XÊ«kÕ\qT Á|ü»\T n\es¡TÃ≈£îqï≥¢sTT‘˚, $\Te\ ÁbÕ‹|ü~ø£q @s¡Œ&˚

Á|üC≤kÕ«eT´ Á|üuÛÑT‘·« eTqT>∑&É ø=qkÕ–+#·>∑\<äT. »j·TÁ|üø±XŸ n_ÛÁbÕj·T+˝À Á|üC≤kÕ«eT´+ πøe\+

174$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Á|ü»\+<ä]ø° uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ø£*Œ+#˚ Á|üuÛÑT‘·« s¡÷|ü+ e÷Á‘·y˚T ø±<äT kÕ+|òæTø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T s¡+>±\˝À

e´øÏÔ ùd«#·Ã¤ |üs¡JeHêìøÏ dü+ã+~Û+∫q Jeq$<Ûëq+ ≈£L&Ü. »j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY Ä]úø£ Á|üC≤kÕ«e÷´ìï,

sê»ø°j·T Á|üC≤kÕ«eT´+ qT+∫ $&ÉBj·Tsê<ä+{≤&ÉT. yêdüÔyêìøÏ, Äj·Tq <äèwæº À á ¬s+&ç+{Ïø£\sTTø£>±

@s¡Œ&˚<˚ ì»yÓTÆq Á|üC≤kÕ«eT´+. M{Ï˝À¢ @ ˇø£ÿ{Ï ˝Ò≈£îHêï n~ ndü+|üPs¡íy˚T ne⁄‘·T+~. n+<äTπø,

dü«j·T+`ìj·T+Á‘·D, dü«j·T+`n_Ûeè~Δ nH˚ \ø£åD≤\qT Á|ü‹ eTìwæ n\es¡TÃø√yê\+{≤&ÉT. Ç$

n\es¡TÃø√q≥¢sTT‘ eTìwæ sê»ø°j·T J$‘·+ qT+∫ kÕ+|òæTø£, Ä]úø£ J$‘·+ ys¡T#j·Tã&ÉT‘·T+~. |òü*‘·+>±

eTìwæ m|ü&É÷ ndü+‘·è|æÔ‘√ Áã‘·ø£e\dæ edüTÔ+~.

á ndü+‘·è|æÔ sê»ø°j·T nì•Ã‹øÏ <ë]rdüTÔ+<ä+{≤&ÉT »j·TÁ|üø±XŸ, Bì <äècÕº´ Á>±eTdüuÛÑ,

Á>±eT|ü+#êsTTr\T e´≈£îÔ\ kÕ+|òæTø£, sê»ø°j·T JeHê\≈£î |ü⁄Hê~>± ñ+{≤sTT. ìC≤ìøÏ á ¬s+&ÉT

ÁbÕNq uÛ≤s¡‘· sê»ø°j·T eédüú≈£î |ü⁄Hê~>± ñ+&˚$. yê{Ïì |ü⁄q'ì]à+#·&Éy˚T eTq+ #˚j·Te\dæ+<äì

»j·TÁ|üø±XŸ ù|s=ÿHêï&ÉT.

kÕeTýê<ä+ ô|’ »j·TÁ|üø±XŸ uÛ≤yê\T

uÛ≤s¡‘· C≤rjÓ÷<Ûä eT ø±\+˝ÀH˚ bÕXÊÃ‘· <˚XÊ\˝À kÕeTýê<ä dæ<ëΔ+‘·+ u≤>± ÁbÕ#·÷s¡ +˝ÀøÏ

e∫Ã+~. á |ü]D≤eT+ düVü≤»+>±H˚ m+‘√ eT+~ uÛ≤s¡rj·T j·TTe≈£î\qT, y˚T<∏ëe⁄\qT Äø£]¸+∫+~.

‹\ø˘, s¡q&˚ e+{Ïyês¡T. nì_ôd+{Ÿ Ä]úø£ C≤rj·Tyê<ä+ (Economic Nationalism) >∑T]+∫

e÷{≤¢&˚yês¡T. nì_ôd+{Ÿ, ˝≤˝≤\»|ü‹sêjYT, _|æHé #·+Á<äbÕ˝Ÿ yÓTT<ä\sTTqyês¡T kÕeTýê<ä+ >∑T]+∫

nø£ÿ&Éø£ÿ&É ÁbÕkÕú$+∫q|üŒ{Ïø° <ëìô|’ yês¡T <äèwæºì πø+ÁBø£]+#· Ò<äT.

1930 <äX¯ø£+˝À Hêdæø˘ C…’\T˝À ñqï »j·TÁ|üø±XŸ, n#·T´‘·|ü≥«s¡ΔHé, <ä+‘·yê˝≤, HêHêkÕôV≤uŸ >√πs,

$TqTeTkÕì e+{Ï k˛wü*düTº uÛ≤yê\T >∑\ j·TTe≈£î\T uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ªk˛wü*düTº bÕØºμì kÕú|æ+#ê\ì

uÛ≤$+#ês¡T. yê] ÄX¯j·÷\≈£î nqT>∑TD+>±H˚ 1934 dü+ˆˆ˝À ø±+Á¬>dt k˛wü*düTº bÕØº Ä$s¡“¤$+∫+~.

1936dü+ˆˆHê{Ï ªªø±+Á¬>dt k˛wü*düTº bÕØºμμ düe÷y˚X¯+˝À »j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY ‘·q kÕeTýê<ä uÛ≤yê\qT

ªªkÕeTýê<ä yÓT+<äT≈£îμμ (Why socialism) nH˚ ø£s¡|üÁ‘·+˝À ‘Ó*j·T#˚XÊ&ÉT. Bì˝À Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>±

$_Ûqï ‘˚&Ü\‘√ kÕeTýê<ä dæ<ëΔ+‘·+ ÁbÕ#·Ts¡ +˝À ñqï|üŒ{Ïø° e÷]ÿ‡»y˚T ndü\T dædü …’q kÕeTýê<äeTì

»j·TÁ|üø±XŸ n_ÛÁbÕj·T|ü&Ü¶&ÉT. Ç<˚ $wüj·÷ìï s¡cÕ´ $|ü¢e+ s¡TEe⁄ #˚dæ+<äì ≈£L&Ü ù|s=ÿHêï&ÉT.

nsTT‘˚ e÷]ÿ‡»+ Ä#·s¡D˝À #√≥T#˚düT≈£îH˚ Væ≤+dü≈£î »j·TÁ|üø±XŸ ìs¡dæ+#ê&ÉT. á dü+<äs¡“¤+>±,

s¡cÕ´qT bÕ]ÁXÊ$Tø£+>± e÷s¡Ã&ÜìøÏ Ä <˚X¯ Hêj·Tø£‘·«+ nqTdü]+∫q Væ≤+kÕ‘·àø£ |ü<äú‘·T\qT »j·TÁ|üø±XŸ

Hêsêj·TDY K+&ç+#ê&ÉT. kÕe÷õø£, Ä]úø£ dæú‹>∑‘·T\qT e÷s¡Ã&ÜìøÏ #˚ùd Á|üj·T‘·ï+˝À ã\Á|üjÓ÷>±ìøÏ

‘êe⁄ Ò<äì, πøe\+ |ü]es¡Ôq <ë«sê e÷Á‘·yT n~ kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+<äì n_ÛÁbÕj·T|ü&Ü¶&ÉT. kÕe÷õø£ |ü]es¡Ôq˝À

ã\Á|üjÓ÷>∑+ e\¢ ªe´øÏÔ ùd«#·Ã¤μ ã\sTTb˛‘·T+<äì »j·TÁ|üø±XŸ #ÓbÕŒ&ÉT. n+‘˚ø±<äT düe÷»+˝Àì nìï

175 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

s¡+>±˝À¢ kÕ+πø‹ø£|üs¡+>± |ü⁄q]ïsêàD≤ìï #˚|ü{Ïº düeT‘·÷ø£+>± düe÷C≤ìï n_Ûeè~Δ #˚j·T&Éy˚T kÕeTýê<ä

\ø£å +>± ñ+&Ü\ì uÛ≤$+#ê&ÉT. á \ø£å kÕ<Ûäqø√dü+ ø£ dü ø±s¡ Áø£e÷ìï $e]+#ê&ÉT.

1. uÛ≤s¡‘· sê»ø°j·T eédüúqT Á_{°wt kÕÁe÷»ýê<ä+ qT+∫ |üP]Ô>± $&çb˛sTTq dü+|üPs¡í kÕ«‘·+Á‘·

eédüú>± r]Ã~<ä›&É+.

2. $$<Ûä s¡÷bÕ˝À¢ ø=qkÕ>∑T‘·Tqï uÛÑ÷kÕ«eT´ eédüúqT s¡÷|ü⁄ e÷|ü≥+.

3. ¬s’‘·T\, ÁXÊ$T≈£î\ s¡TD≤\ìï+{Ï s¡<äT›#˚j·T&É+.

4. <äTH˚ïyê&çπø uÛÑ÷$T #Ó+<ë*.

5. <˚X¯ n]úø±_Ûeè~Δ kÕ<Ûäqø√dü+ Á|üD≤[ø£\qT s¡÷bı+~+∫ neT\T#˚j·÷*.

6. düVü≤ø±s¡, dü$Twæº eékÕj·÷ìï Á|üuÛÑT‘·«+ Áb˛‘·‡Væ≤+∫ n_Ûeè~Δ #˚j·÷*.

7. |ü]ÁX¯eT\T, u≤´+≈£î\T, >∑qT\T e+{Ï ø°\ø£yÓTÆq s¡+>±\qT C≤rj·T+ #˚j·÷*.

8. Á|üuÛÑT‘·«+ ≈£î\, eT‘·, *+>∑ |üs¡yÓTÆq $eø£åqT bÕ{Ï+#·≈£L&É<äT.

9. Á|ü‹ e´øÏÔø° eè‹Ô|üs¡ ejÓ÷»q z≥TVü≤≈£îÿ ø£*Œ+#ê*.

10. Á|üuÛÑT‘·« |üì Vü≤≈£îÿqT >∑T]Ô+∫ neT\T#˚j·÷*.

á dü+<äs¡“¤+>± »j·TÁ|üø±XŸ Á|ü»\‘√ @s¡Œ&çq $$<Ûä dü+|òü÷\ |üs¡ y˚ø£åD˝À yê] n_Ûeè~Δ ø±+øÏå+#˚

ô|’ ø±s¡ Áø£e÷ìï #˚|ü{≤º\Hêï&ÉT. ñ‘·Œ‹Ô kÕ<ÛäHê\qT düe÷»|üs¡+ #˚j·T&É+<ë«sê Á|ü»\T <√|æ&û qT+∫

$eTTøÏÔ #Ó+<äT‘ês¡T. |òü*‘·+>±, Á|ü‹ ≈£î≥T+ã+, Á|ü‹ Á>±eT+ dü«j·T+ b˛wüø£yÓTÆ+~>±qT, dü«j·T+ bÕ\Hê

eédüú>± s¡÷bı+~ n_Ûeè~Δ #Ó+<äT‘êj·Tì »j·TÁ|üø±XŸ $X¯«dæ+#ê&ÉT.

bÕs¡¢yÓT+≥Ø Á|üC≤kÕ«eT´+ ô|’ »j·TÁ|üø±XŸ uÛ≤yê\T

»j·TÁ|üø±XŸ Hêsêj·TDY, e÷qyê[ dü+πøåe÷ìøÏ bÕs¡¢yÓT+≥Ø Á|üC≤kÕ«eTý˚T düs¡sTTq Á|üuÛÑT‘·« eédüú

nì n_ÛÁbÕj·T|ü&Ü¶&ÉT. á ‘·s¡Vü‰ Á|üuÛÑT‘·« eédüú À e÷Á‘·y˚T düe÷» düyêfi¯flqT, m<äTs=ÿ+≥÷ kÕe÷õø£

e÷s¡TŒ kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+<äHêï&ÉT. bÕs¡¢yÓT+≥Ø Á|üC≤kÕ«eT´+˝À n~Ûø±s¡ eπø+ÁBø£s¡D‘√ ≈£L&çq düe÷K´

Á|üuÛÑT‘·«+ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. Ç≥Te+{Ï Á|üuÛÑT‘·« eédüú e÷Á‘·y˚T ÁbÕ+rj·T, Á>±MTD, |ü≥ºD ÁbÕ+‘ê\ eT<Ûä

ñqï e´‘ê´kÕ\qT ‘=\–+#·>∑\<äT.

düe÷»+˝Àì HÓ’‹ø£ $\Te\T, dü$Twæº düVü≤ø±s¡+, e´øÏÔ>∑‘· Á|üjÓ÷»Hê\ ø£+fÒ C≤rj·T Á|üjÓ÷»Hê\≈£î

ÁbÕ<Ûëq´‘·ì#˚Ã dü«uÛ≤e+ Á|üC≤kÕ«eT´ Á|üuÛÑT‘ê«ìï |ü]|ü⁄wüº+ #˚kÕÔsTT. n<˚$<Ûä+>± Á|ü»\ düVü≤q+, |üs¡düŒs¡

düVü≤ø±s¡+, düeTdü \T |ü]wüÿ]+#·Tø=H Hs¡TŒ Á|üC≤kÕ«e÷´ìï eT]+‘·>± ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ <√Vü≤<ä|ü&É‘êsTT.

»j·TÁ|üø±XŸ <äèwæº À Á|üC≤kÕ«eT´+ n+fÒ πøe\+ ø£ Á|üuÛÑT‘·« $<Ûëq+ e÷Á‘·y˚T ø±<äT. n~ Á|ü»\ dü+|üPs¡í

uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ≈£L&Ü. m+<äTø£+fÒ, Á|üC≤kÕ«eT´+ Á|ü»\≈£î kÕ+|òæTø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T düe÷q‘ê«ìï ø£*ŒdüTÔ+~.

176$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Á|üC≤kÕ«eT´ eédüú, Á|ü»\ kÕs¡«»ìq z≥T Vü≤≈£îÿ‘√ ø±\ìj·Te÷ìï bÕ{Ïdü÷Ô »]π> mìïø£\ <ë«sê

@s¡Œ&ÉT‘·T+~. Ç~ yÓTC≤]{° nH˚ dü÷Á‘·+ Ä<Ûës¡+>± |üì#˚düTÔ+~. á dü+<äs¡“¤+>± »j·TÁ|üø±XŸ bÕs¡¢yÓT+≥Ø

Á|üC≤kÕ«eT´+˝Àì ˝ÀbÕ*ï m‹Ô#·÷bÕ&ÉT. Ç+<äT≈£î >∑\ ø±s¡D≤\qT Äj·Tq $X‚¢wæ+#ê&ÉT.

Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ eT<äΔ‘·T>± ì*∫q z≥s¡T¢ ôd’‘·+ dü«#·Ã¤+<ä+>±, j·T<Û#·Ã>± ø±≈£î+&Ü nH˚ø£ s¡ø±\

ˇ‹Ôfi¯fl≈£î , Á|ü ÀuÛ≤\≈£î ÀqsTT ‘·eT z≥TqT $ìjÓ÷–+#·T≈£î+≥THêïs¡T. mìïø£\ dü+<äs¡“¤+>±»s¡T>∑T‘·Tqï

<ë&ÉT\T, #Ó\πs>∑T‘·THêï Væ≤+dü Á|üC≤kÕ«e÷´ìï n|üVü‰dü + #˚düTÔHêïsTT. mìïø£\˝À <Ûäqã\+, ø£+&Éã\+

ñqïyêπs sêDÏdüTÔHêïs¡T. dæ<ëΔ+‘ê\T, bÕØº $<ÛëHê\T, e÷´ìô|òk º\T e÷≥ e÷Á‘·+>± #Ó|üø√&ÜìøÏ ‘·bÕŒ

n$ z≥s¡¢qT @e÷Á‘·+ Á|üuÛ≤$‘·+ #j·T≥+ Ò<ä+{≤s¡T »j·TÁ|üø±XŸ. HêHê{Ïø° ô|s¡T>∑T‘·Tqï mìïø£\ e´j·T+,

kÕ<Ûës¡D bÂs¡T&ÉT mìïø£\˝À ì\ã&˚ neø±XÊìï ‘=\–dü÷Ô ñ+~. |òü*‘·+>±, bÕ]ÁXÊ$Tø£, »$T+<ëØ,

uÛÑ÷kÕ«eT´ esêZ\≈£î #Ó+~q yês¡T e÷Á‘·y˚T mìïø£\˝À b˛{° #˚düTÔHêïs¡T. n<˚$<Ûä+>±, $$<Ûä s¡ø±\

Á|üuÛ≤eesêZ\T, Á|üjÓ÷»q esêZ\T, ÁfÒ&é j·T÷ìj·TqT¢ Á|üC≤kÕ«e÷´ìï ‘·q CÒãT dü+düú>± yê&ÉT≈£î+≥THêïj·Tì

»j·TÁ|üø±XŸ ù|s=ÿHêï&ÉT. eTs√$<Ûä+>± #ÓbÕŒ\+fÒ, uÛ≤s¡‘· Á|üC≤kÕ«e÷´ìï bÕ]ÁXÊ$Tø£, »$T+<ëØ, uÛÑ÷kÕ«eT´

esêZ\≈£î, Á|üuÛ≤e, Á|üjÓ÷»q, ÁfÒ&é j·T÷ìj·THé\≈£î ‘êø£≥Tº ô|{Ïºq≥T¢ nsTT+<äì »j·TÁ|üø±XŸ yêb˛j·÷&ÉT.

n+<äTe\¢ »j·TÁ|üø±XŸ mìïø£\ |ü<äΔ‹ì bÕØº sê»ø°j·÷\≈£î nr‘·+>± uÛ≤s¡‘· Á|üC≤kÕ«eT´ eédüúqT

ì]à+#ê\ì uÛ≤$+#ê&ÉT.

düs√«<äj·T kÕeTýê<ä+ ô|’ »j·TÁ|üø±XŸ uÛ≤yê\T

»j·TÁ|üø±XŸ sê»ø°j·T uÛ≤yê˝À¢ eTs√ ø£*øÏ‘·TsêsTT düs√«<äj·T. ªdüs√«<äj·Tμ n+fÒ ªª|ü]|üPs¡íyÓTÆq

yÓ\T>∑Tμμ. >±+BÛsTT»+, düs√«<äj·T+ |ü≥¢ $XÊ«dü+ ô|+#·Tø=ì Ä#ês¡´ $H√uÛ≤ uÛ≤y˚ ÁbÕs¡+_Û+∫q

uÛÑ÷<ëH√<Ûä eT+ <ë«sê ‘·q \øå±´ìï kÕ~Û+#·e#·Ãì uÛ≤$+∫ düs√«<äj·T≈£î ‘·q J$‘êìï n+øÏ+‘·+ #j·÷\ì

ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêïs¡T. n+<äTπø 1960 qT+∫ 1974 es¡≈£î uÛÑ÷<ëq, düs√«<äj·T ñ<ä e÷\˝À »j·TÁ|üø±XŸ

ÁøÏj·÷o\ø£ ø±s¡ ø£s¡Ô>± bÕ˝§ZHêïs¡T. Äj·Tq ˇø£ dü+<äs¡“¤+˝À, kÕ+|òæTø£ e÷s¡TŒqT rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ >±+BÛ

Á|ü»\≈£î n+~+∫q Äj·TT<Ûäy˚T düs√«<äj·T nì. Ç~ ª>±+BÛμ ø£eT÷´ì»+ nì ù|s=ÿHêïs¡T.

JeHé<ÛëHé : »j·TÁ|üø±XŸ Á|ü‹bÕ~+∫q ªJeHé<ëHéμ uÛ≤eq düs√«<äj·T ñ<ä eT+˝À n+‘·sê“¤>∑yÓTÆ+~. Äj·Tq

ñ<ΔX+˝À, sê»´ XÊdüHê\ Ä<Ûës¡+>± ø±≈£î+&Ü düs√«<äj·T dü÷Á‘ê\ <ë«sê kÕeTõø£ |ü]es¡ÔqqT kÕ~Û+#·e#·TÃ.

düe÷»+ |ü]|üPs¡í |ü]es¡Ôq #Ó+~q ‘·s¡Tyê‘· ªdüeTdüe÷»+μ >± @s¡Œ&ÉT‘·T+<äì, n|ü&ÉT Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷

düe÷» dü+πøåeT+ ø√dü+ n+øÏ‘·eTe«&Üìï ªªJeHé<ëHéμμ>± »j·TÁ|üø±XŸ ù|s=ÿHêï&ÉT. kÕ+|òæTø£ $|ü¢e+ø√dü+

uÛÑ÷<ëHé, Á>±MTD |ü]ÁX¯eT\ n_Ûeè~Δ À Á|ü‹ ˇø£ÿs¡T n+øÏ‘· uÛ≤e+‘√ |üì#˚j·T\ì #˚bÕŒ&ÉT. »j·TÁ|üø±XŸ

JeHé<ÛëHé À Á|ü<Ûëq+>±, uÛÑ÷<ëq+, Á>±MTD |ü]ÁX¯eT\T, bÕØº s¡Væ≤‘· sê»ø°j·÷\‘√bÕ≥T Á|ü»\+<ä]

uÛ≤>∑kÕ«eT´+>∑\ ìsêàD≤‘·àø£ |ü<∏äø±\T s¡÷bı+~+#·&É+ ˝≤+{Ï n+XÊ\≈£î n~Ûø£ ÁbÕ<Ûäq´‘· ñ+≥T+~.

177 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

Á|ü‹ eTìwæ ≈£î≥T+ã u≤<Ûä ‘·\qT ø£ dü kÕúsTTøÏ ‘·–Z+#·Tø=ì eékÕj·T+, |ü]ÁX¯eTT\T, Ç‘·s¡ ñ‘·Œ‹Ô

s¡+>±\˝À m≈£îÿekÕúsTT˝À ø£wæº+∫ |üì#˚j·÷\ì dü÷∫+#ê&ÉT. Á|ü»\ ÄdæÔ|ü≥¢ <Ûäs¡àø£s¡Ô\T>± eéVü≤]+∫

kÕ<Ûës¡D J$‘·+ >∑&ÉT|ü⁄‘·÷ ñqï‘·+>± Ä˝À∫+#ê*.

dü+|üPs¡í $|ü¢e+ô|’ »j·TÁ|üø±XŸ uÛ≤yê\T

uÛ≤s¡rj·T sê»˙‹ ‘·‘ê«ìøÏ, »j·TÁ|üø±XŸ n+~+∫q n‘· +‘· $•wüºyÓTÆq uÛ≤eq dü+|üPs¡í $|ü¢e+.

»j·TÁ|üø±XŸ ÁøÏj·÷o\ø£ sê»ø°j·T\ qT+∫ $s¡$T+#·T≈£îqï ‘·s¡yê‘· nVæ≤+kÕj·TT‘· |ü<äΔ‘·T\ <ë«sê kÕ+|òæTø£

|ü⁄q]ïsêàD ø±s¡ Áø£eT+˝À ìeT>∑ïeTj·÷´&ÉT. uÛ≤s¡‘· sê»ø°j·T s¡+>∑+˝À #√≥T#˚düT≈£îqï n$˙‹, $\Te\

ø°åD‘·, \+#·>=+&ç‘·q+, ô|s¡T>∑T‘·Tqï ì‘êédüs¡ edüTÔe⁄\ <Ûäs¡\T, ìs¡T<√´>∑+, ù|<ä]ø£+, eékÕj·T s¡+>∑+˝À

dü+øå√uÛ≤\T yÓTT<ä …’q n+XÊ\˝À Á|üuÛÑT‘·« $<ÛëHê\≈£î e´‹πsø£+>± ;Vü‰sY, >∑T»sê‘Y sêÁcÕº\˝À j·TTe≈£î\T,

$<ë´s¡Tú\T ô|<ä› m‘·TÔq ñ<ä e÷\qT ÒeBXÊs¡T. á dü+<äs¡“¤+>± $<ë´]ú, j·TTe≈£î\qT m+‘√ ã\yÓTÆq

X¯øÏÔ>± n_Ûe]í+#ês¡T. <ë+‘√ j·TTe≈£î\T, $<ë´s¡Tú\T ‘·eT ñ<ä e÷\≈£î Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+#·&É+ <ë«sê

<˚X¯ Á|üjÓ÷»Hê\qT |ü]s¡øÏå+#ê\ì »j·TÁ|üø±XŸì ø√sês¡T. Ç~ »j·TÁ|üø±XŸ≈£î ø=‘·Ô dü÷Œ¤]Ôì q÷‘·H√‘ÔC≤ìï

Ç∫Ã+~. Ä$<Ûä+>± j·TTe‘·, $<ë´]ú ñ<äé÷ìï nVæ≤+kÕ |ü<äΔ‘·T\˝À q&É|ü{≤ìøÏ »j·TÁ|üø±XŸ

q&ÉT+_–+#ês¡T.'

eTT–+|ü⁄

dü+|üPs¡í $|ü¢yêìï kÕ~Û+#·&ÜìøÏ nqTdüs¡D°j·TyÓTÆq kÕ<ÛäHê\T >±+BÛ‘·‘·«+ qT+∫ Á>∑Væ≤+∫qy˚.

eTTK´+>±, nVæ≤+kÕ e÷s¡Z+, düVü‰j·Tìsêø£s¡D, XÊdüH√\¢+|òüTq, XÊdüq Á|ü‹|òüT≥q e+{Ï$. n<˚$<Ûä+>±

$<ë´]ú. j·TTeX¯≈£îÔ\qT $|ü¢yêìøÏ nqT>∑TD+>± eT\#·&ÜìøÏ ‘êqT dü«j·T+>± #˚dæq ø£èwæ dü+|üPs¡í $|ü¢e

ñ<ä e÷ìøÏ düeTÁ>∑ s¡÷bÕ\sTTHêsTT. n+øÏ‘· uÛ≤e+ ø£*–q $<ëé+‘·T\T, kÕ«s¡ús¡Væ≤‘·T\T nsTTq e´≈£îÔ\

<ë«sê dü+|üPs¡í Áø±+‹ kÕ<Ûä eTì »j·TÁ|üø±XŸ $X«dæ+#ê&ÉT. á $<Ûä+>±, n+‹eT $XÊ«kÕìï sê»´+˝À>±ì,

bÕØº À>±ì, e´øÏÔ À @s¡Œs¡#·T≈£îHêïs¡T. sê»´+ø±ì, bÕØº>±ì á q÷‘·q e÷qe⁄*ï düèwæº+#·C≤\<äì, á

qe´ e÷qe⁄&ÉT Ò≈£î+&Ü Hê>∑]ø£ Jeq+ kÕ<Ûä + ø±<äì Äj·Tq ‘·T~es¡≈£î $X¯«dæ+#ês¡T.

˝ÀbÕ\ Ä<Ûës¡+>± me]˙ n+#·Hê yj·T≈£L&É<äT. z e´øÏÔøÏ >∑\ >=|üŒ düT>∑TD≤\T

n‘·&çøÏ e÷Á‘·y˚T Á|ü‘˚ ø£+. n‘·ì≈£îqï <√cÕ\T düs¡« kÕe÷qýÓTÆq e÷qe

ã\V”≤q‘·\T. n‘·&ç e´øÏÔ‘·« ìsêús¡D˝À yê{Ïì |ü]>∑DÏ+#· ≈£L&É<äT.

178$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

6. eT˝≤¢~ düTã“eTà

eT˝≤¢~ düTã“eTà. es¡Ôe÷q düe÷»+˝À Ád”Ô Vü≤≈£îÿ\ >∑T]+N, Ád”Ô ùd«#·Ã¤ >∑T]+N e÷{≤¢&˚≥|ü⁄&ÉT

eT˝≤¢~ düTã“eTà ù|s¡T >∑Ts¡TÔsêìyês¡T+&És¡T. eT˝≤¢~ düTã“eTà ˇø£ dü+Á|ü<ëj·T Áu≤Vü≤àD ≈£î≥T+ã+˝À

|ü⁄{Ïº ‘·q |ü<äej˚T≥ eTs=ø£ dü+Á|ü<ëj·T Áu≤Vü≤àD ≈£î≥T+u≤ìøÏ ø√&É\T>± yÓfi≤fls¡T.

ªªe÷ ∫qï‘·q+˝À Ád”Ô\+fÒ πøe\+ sTT+{ÏøÏ, |æ\¢\≈£L, uÛÑs¡Ô≈£L ùde#˚ùdyês¡ì q$Tà ÄyÓTqT n˝≤

r]Ã~<›yês¡T. Ä uÛ≤e<ëdü +‘√ ô|]–q H˚qT eTTô|ò’ŒÄs¡T j˚Tfi¯fl<ëø± ≈£î≥T+ãuÛ≤s¡+, |æ\¢\ô|+|üø£+,

n‘·Ôe÷eT\ ùde, |üP»\T, Áe‘ê\‘√ f…ÆeT+‘ê y˚düTº #˚düT≈£îHêïqT, Ä ‘·sê«‘· j˚T+ b˛>=≥Tº≈£îHêïH√

Á>∑Væ≤+∫q H˚qT eédüú‘√ jÓT<äTs¡T ‹]– eT∞fl #·<äTe⁄ ÁbÕs¡+_Û+∫ _.@ <ëø± #·~yêqT. Ád”Ô\≈£î ùd«#êÃ¤

düe÷q‘ê«\T ø±yê\ì Á>∑Væ≤+∫ Ä \ø£å kÕ<Ûäqø√dü+ eTVæ≤fiÀ<ä e÷ìø°, Ád”Ô $yÓ÷#·q≈£L Hê J$‘êìï

n+øÏ‘·+ #˚XÊqT.μμ n+≥Tqï eT˝≤¢~ düTã“eTà <ë<ë|ü⁄ q\uÛ…’ dü+e‘·‡sê\T>± |üÁ‹ø± dü+bÕ<ä≈£îsê*>±,

eTVæ≤fiÀ<ä eT Hêj·T≈£îsê*>±, düe÷»+˝Àì eT÷&ÛÜ#ês¡\qT e´‹πsøÏ+#˚ ùV≤‘·Tyê~>± nH˚ø£ s¡+>±\˝À

ø£èwæ #˚XÊs¡T.

1980˝À ÄyÓT eTVæ≤fi≤uÛÑT´<äj·T dü+düúqT kÕú|æ+#ês¡T. düuÛÑ\T, düe÷y˚XÊ\T, n<Ûä j·Tq •_sê\÷

ìs¡«Væ≤+∫ Ád”Ô\˝À #Ó’‘·q´+ ø£*–+#·≥+, ≈£î≥T+ã Væ≤+düqT yÓ*øÏrdæ <ëìô|’ Ád”Ô\˝À ˇø£ ne>±Vü≤q

ø£*–+#·≥+, <√wüß\qT •øÏå+|üCÒj·T≥+ yÓTT<ä …’q$ Ä dü+düú Á|ü<Ûëq+>± #˚ùd |üqT\T, nuÛÑT´<äj·T

$yêVü≤ y~ø£ kÕú|æ+∫ $‘·+‘·T $yêVü‰\÷, esêí+‘·s¡ $yêVü‰\÷ eT‘· Á|üyTj·T+ Ò≈£î+&Ü »]|ædüTÔHêïs¡T.

≈£î≥T+ã dü\Vü‰ πø+Á<ä+ q&ÉT|ü⁄‘·÷ uÛ≤sêúÛÑs¡Ô\ eT<Ûä e#˚Ã ‘·>∑e⁄\qT sêJ <ë«sêH√, $&Ü≈£î\

<ë«sêH√ |ü]wüÿ]düTÔHêïs¡T. $&Ü≈£î\T bı+~q Ád”Ô\≈£î eè‹Ô$<ä H˚s¡Œ&É+, ñbÕ~Û ø£*Œ+#·≥+ e+{Ï

|üqT\T ≈£L&Ü á dü+düú #˚düTÔ+~. eTVæ≤fi≤uÛÑT´<äj·T dü+düú Á|üuÛÑT‘·«+ yÓ Ÿù|òsY ÇHédæº≥÷´{Ÿ>± >∑T]Ô+∫,

es¡ø£≥ï eTs¡D≤\ >∑T]+∫ á dü+düú #˚ùd Äs√|üD\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘·ìdü÷Ô Äs¡¶s¡T C≤Ø #˚dæ+~.

|”|ü⁄˝Ÿ‡ j·T÷ìj·THé |òüsY dæ$˝Ÿ *ãØºdt (|æ.j·TT.dæ.j·T˝Ÿ) Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ XÊK≈£î ÄyÓT n<Ûä ≈£åîsê*>±

|üì#˚XÊs¡T, dü+|üPs¡í eT<ä ìùw<Ûä dü$T‹ ÁbÕs¡+_Û+∫ eT<ë´ìøÏ e´‹πsø£+>± eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\bÕ≥T

b˛sê&Üs¡T. ÄyÓT s¡#·sTTÁ‹ ≈£L&Ü. j·÷uÛ…’øÏ ô|’>± |ü⁄düÔø±\T sêXÊs¡T. Ád”Ô\ MT<ä eT‘ê\T $~Û+#˚ ø£≥º&ÉT\

>∑T]+∫ sêdæq |ü⁄düÔø±\T ãVüQfi¯ Á|ü#ês¡+ bı+<ësTT. ªªbÕ‹Áe‘· + qT+&ç ô|ò$Tì»+ <ëø±μμ nH˚

ù|s¡T‘√ ‘·q Ä‘·àø£<∏äqT sêXÊs¡T. 1996e dü+e‘·‡s¡+˝À ªH˚wüq˝Ÿ VüQéTHé¬s’{Ÿ‡ Äyês¡T¶μ bı+<ës¡T. ª&Ûç©¢

‘Ó\T>∑T nø±&ÉMT H˚wüq˝Ÿ nyês¡T¶μ, ª<äTsêZu≤jYT <˚XŸeTTUŸ nyês¡T¶μ, ªÁ‹|ü⁄s¡H˚ì sêeTkÕ«$T nyês¡T¶μ,

ªn+uÒ<äÿs¡T nyês¡T¶μ Ç{≤¢ nH˚ø£ |ü⁄s¡kÕÿsê\÷, düHêàHê\÷ bı+<ës¡T.

1980e dü+‘·‡s¡+˝À eT˝≤¢~ düTã“eTà Á≥düTºqT kÕú|æ+∫ ‘·q j·÷e<ëdæÔ , Ç+{Ï , ã+>±sê˙ï

Ä Á≥düTºù|s¡ ]õwüºs¡T #˚XÊs¡T. 2000 dü+e‘·‡s¡+˝À ÄyÓT ‘·q ù|s¡TMT<ä u≤*ø£\ ø√dü+ eè‹Ô $<ë´

ø£fi≤XÊ\qT ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.

ªªH˚qT #˚dæ+~ Äe–+»+‘·. Hê ø=∫Ãq >ös¡yê\T >∑TeTà&çø±j·T+‘·. n+<äTe\¢ H˚qT düe÷C≤ìøÏ

m+‘√ s¡TD|ü&ç ñHêïqTμμ n+{≤sêyÓT.

179 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

7. <äTsêZu≤jYT <˚XŸeTTUŸ

sê»eT+Á&ç À |ü⁄{Ïº ø±øÏHê&É À ô|]–q <äTsêZu≤jYT ∫qï‘·q+˝ÀH C≤rjÓ÷<ä e÷ìøÏ <ä>∑Zs¡j·÷´s¡T.

12@fi¯fl ej·TdüT˝À ‘·qÇ+{À¢H˚ ã&ç‘Ó]∫ ‘Ó\T>∑T, Væ≤+B bÕsƒê\‘√ bÕ≥T |æ\¢\≈£î Ä≥bÕ≥\T+&˚ ≤

#·÷XÊs¡T. >±+BÛ sê»eT+Á&ç e∫Ãq|ü⁄&ÉT (1919) <äTsêZu≤sTT >±+BÛì~ÛøÏ &ÉãT“ edü÷\T #˚dæ <ëì‘√

u≤≥T ‘·q#˚‹ ã+>±s¡T >±E\T ≈£L&Ü Ç#êÃs¡T. ‘·q Ç+{À¢H˚ $<˚o eÁkÕÔ\˙ï ‘·>∑\u…{Ïº K<ä›s¡T

<Ûä]+#·≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.

ø±øÏHê&É À »]–q H˚wüq˝Ÿ ø±+Á¬>dt eTVü‰düuÛÑ≈£î Äs¡Te+<ä\ eT+~ yê\+{°s¡¢qT ‘·q ã&ç À

‘·j·÷s¡T#˚dæ 15 dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT Òì ø±s¡D+>± ‘êqT yê\+{°sY>± yÓfi¯fl Òø£b˛j·÷s¡T. 1926˝À

>±+BÛ ø±øÏHê&É e∫Ãq dü+<äs¡“¤+>± eTVæ≤fi≤ düuÛÑ À >±+BÛ ◊<äT ìeTTcÕ\T e÷{≤¢&˚ nqTeT‹

dü+bÕ~+∫. Äj·Tq ñ|üHê´kÕìï ‘êH˚ nqTe~+#ês¡T. ◊<äT ìeTTcÕ\qT≈£îqï ñ|üHê´dü+ >∑+≥≈£î

ô|’>± kÕ–+~. Ád”Ô\T ‘·eT ÄuÛÑs¡D≤\˙ï >±+BÛøÏ Ç#êÃs¡T. n|üŒ{Ï qT+&û >±+BÛ Ä+Á<Ûä<˚X¯ |üs¡ ≥q˝À

<äTsêZu≤jYT Äj·Tq nqTyê<ä≈£îsê\T.

ñ|ü dü‘ê´Á>∑Vü≤ düeTj·T+˝À eTÁ<ëdüT˝À ñqï <äTsêZu≤sTT, nø£ÿ&É dü‘ê´Á>∑Vü≤+˝À bı˝§Zì,

b˛©düT\ n¬sdüTºqT ‘·|æŒ+#·T≈£î+≥÷ eTÁ<ëdüT |ü]düsê\˝À ñ|üHê´kÕ\T Çdü÷Ô Á|ü»\qT dü‘ê´Á>∑Vü≤+

yÓ’|ü⁄ eT[fl+#ês¡T. sêj·TyÓ\÷¢s¡T C…’\T˝À |ü~HÓ\\T+&ç $&ÉT<ä …’ ø£sêN ø±+Á¬>dt≈£î Vü‰»s¡j·÷´s¡T.

‘·sê«‘· eT∞fl sêj·TyÓ\÷¢s¡T˝À, eT<äT¬s’ À ø£]ƒq C…’\T J$‘·+ >∑&çbÕs¡T. áyÓT C…’\T J$‘·+ ø±s¡D+>±

uÛÑs¡Ô eTs√ $yêVü≤+ #˚düT≈£îHêï&ÉT.

ñ|ü dü‘ê´Á>∑Vü≤+ ‘·sê«‘· <äTsêZu≤sTT #·<äTe⁄ MT<ä <äèwæºπø+ÁBø£]+#ês¡T. u…Hês¡dt yÓTÁ{Ïdt bÕôd’.

u…Hês¡dt Væ≤+<ä÷ $X¯«$<ë´\j·T+˝À Ç+≥sY |üP]Ô#˚dæ, Ä+Á<Ûä $X¯« $<ë´\j·T+ qT+∫ sê»˙‹

XÊÁdüÔ+˝À _.@.ÄqsY‡ #˚XÊs¡T. eTÁ<ëdüT˝À ˝≤ #·~$, nø£ÿ&˚ Ä+Á<Ûä eTVæ≤fi≤ düuÛÑ @sêŒ≥T #˚XÊs¡T.

ø±Hédæº≥÷´wüHé Äôd+;¢˝À Væ≤+<ä÷ø√&é _\T¢ MT<ä ÄyÓT #˚dæq ñ|üHê´dü+ #ê˝≤ ø°\ø£yÓTÆ+~.

kÕ«‘·+Á‘ê´q+‘·s¡+ ÄyÓT s¡ø£s¡ø±\ kÕ+|òæTø£ sê»ø°j·T ùdyê ø±s¡ Áø£e÷\˝À uÛ≤>∑eTj·÷´s¡T.

1952˝À <äTsêZu≤sTT bÕ¢ì+>¥ ø£MTwüHé düuÛÑT´sê\e≥+‘√ ÄyÓT≈£î Ä]úø£eT+Á‹ ∫+‘êeTD° <XŸeTTUŸ‘√

|ü]#·j·TyÓTÆ, 1953˝À yê] $yêVü≤+ »]–+~. bÕ¢ì+>¥ ø£$TwüHé |üì ‘·sê«‘·, kÕ+|òæTø£ dü+πøåeTXÊK

n<Ûä ≈£åîsê*>± |ü~ dü+e‘·‡sê\bÕ≥T |üì#˚XÊs¡T. 1958˝À uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ @s¡Œ]∫q C≤rj·T eTVæ≤fi≤

$<ë´ düe÷K´≈£î n<Ûä ≈£åîsê …’, $\TyÓ’q ]b˛s¡Tº ‘·j·÷s¡T #˚XÊs¡T. Ä ìy˚~ø£ Ä<Ûës¡+>± Ád”Ô\≈£î $<ë´

•ø£åD≤eø±XÊ\T eT]+‘· yÓTs¡T>∑j·÷´sTT. ø±eTHéyÓ ŸÔ, ◊ø£ sê»´dü$T‘·T\˝À $<ë´_Ûeè~Δ $uÛ≤>±\˝À,

yê{Ï ø±s¡ Áø£e÷\˝À bÕ˝§ZHêïs¡T. 1965˝À f…Vü≤sêHé À »]–q n+‘·sê®rj·T ìs¡ø£åsêdü ìs¡÷à\Hê

düe÷y˚X¯+˝À bÕ˝§Zì, bÕ]dt düe÷y˚X¯ Á|üD≤[ø£ ‘·j·÷s¡T#˚dæ, <˚X¯+˝À kÕø£ås¡‘ê ø±s¡ Áø£e÷\≈£î ˇø£

s¡÷|ü+ ø£*Œ+#ês¡T.

áyÓT≈£î 1963e dü+e‘·‡s¡+˝À Ä+Á<Ûä $X¯«$<ë´\j·T+ >ös¡e &Üø£ºπs{Ÿì∫Ã >ös¡$+∫+~.

1971˝À uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ ªHÓÁVüQ *≥s¡Ø nyês¡T¶μ ì∫Ã+~. 1975˝À uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ <äTsêZu≤sTT

<˚XŸeTTUŸì ª|ü<äà $uÛÑ÷wüDYμ‘√ >ös¡$+∫+~.

180$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

8. »q+|ü*¢ ≈£îeTT~˙ <˚$

es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢ À e&¶|ü*¢ Á>±eT+˝À »ìà+#ês¡T. ≈£îeTT~ì ‘·*<ä+Á&ÉT\T, |æ+>∑[ #·÷&ÜeTD°,

yÓ+ø£≥sêeT ¬s&û¶ |æ\¢*ï #·~$+#ê\H˚ ñ<›X¯+‘√, ≈£îeTT~ìøÏ ◊<˚fi¯fl ej·TdüT˝À, ôV’≤<äsêu≤<äT e#êÃs¡T.

Çs¡ej·Té X¯‘êã›|ü⁄ ‘=*s√E˝À¢ |üsê›qT ìj·TeT+>± bÕ{Ï+#˚ »$T+<ëØ ≈£î≥T+ã+˝À+∫ e∫Ãq

sêD° ≈£îeTT~ì ôdsTT+{Ÿ C≤]® Á>±eTsY dü÷ÿ˝À¢ d”ìj·TsY πø+Á_&ç® #·~yês¡T. #·<äTe⁄‘√ bÕ≥T >∑TÁs¡|ü⁄kÕ«Ø,

ø±s¡T q&É|ü≥+, ‘·TbÕø° >∑T]#·÷dæ ù|\Ã≥+ yÓTT<ä …’q $<ä \˙ï H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T. |ü~ùV≤&˚fi¯fl ej·TdüT˝À

eq|ü]Ô »$T+<ës¡T sêC≤sêeT<˚yé sêe⁄ì $yêVü≤+ #˚düT≈£îHêïs¡T. $yêVü≤eTj·÷´ø£ |üsê› e~* kÕ+|òæTø£

ùde #˚j·T{≤ìøÏ u…’{Ï Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ sêe≥+‘√ ÄyÓT #ê˝≤ $eTs¡Ù\T m<äTs=ÿHêïs¡T.

Ä<Ûë´‹àø£ uÛ≤eq\T ã\+>±e⁄qï ≈£îeTT~˙ <$ kÕ«$T •yêq+<ä •wüß´sê\T. Äj·Tq Á|üuÛ≤e+‘√H

ÄyÓT dü+|òüTùde˝ÀøÏ e#êÃs¡T. 1958e dü+e‘·‡s¡+˝À ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡•yês¡¢ À ñ+&˚ ≈£îø£{Ÿ|ü*¢ À

ÄyÓT 51mø£sê\ uÛÑ÷$T ø=ì •yêq+<ä |ü⁄qsêyêdü ÄÁX¯eT+ kÕú|æ+#ês¡T. n|ü⁄&É+<äT˝À j·÷uÛ…’eT+~

≈£îwüßºyê´~ÛÁ>∑düTÔ\T ñ+&˚yês¡T. yê]øÏ ÄÁX¯j·T+, ÄVü‰s¡+, yÓ’<ä + n˙ï ÄÁX¯eT+˝ÀH˚ <=]πø$. Çyêfi¯ Ä

ÄÁXeT+ ≈£îwüßºyê´~ ìs√<Ûä+, ∫øÏ‘·‡, yê´~ÛÁ>∑düTÔ\ |ü⁄qsêyêdü+ Ç{≤¢ nìï+{Ï>∑T]+N |üì#ùd dü+|üPs¡íyÓTÆq

dü+düú ≤>± |üì#˚k Ô+~. Ç+<äT˝À Äs¡Te+<ä\ eT+~ ñ+≥THêïs¡T. ¬s+&ÉTe+<ä\eT+~ ñ+&ç yÓ’<ä +

#˚sTT+#·T≈£îì yÓfi‚fl+<äT≈£î ø±e\dæq dü<äTbÕj·÷\‘√ ÄdüT|üÁ‹ ≈£L&Üñ+~.

1958e dü+e‘·‡s¡+˝ÀH kÕú|æ+∫q ªùdyêdüe÷» u≤*ø± ì\j·T+μ eékÕú|üø£ düuÛÑT´\˝À ≈£îeTT~ì

ˇø£s¡T. eTT>∑TZs¡T u≤*ø£\‘√ yÓTT<ä …’q u≤*ø± ì\j·T+ Ç|ü&ÉT ns¡yÓ’eT+~ u≤*ø£\‘√ q&ÉTk Ô+~.

yêfi¯flø£ÿ&É #·<äTe⁄≈£î+≥÷, eè‹Ô $<ä´\T H˚s¡TÃ≈£î+{≤s¡T. yê] $yêVü≤ $wüj·T+˝À ≈£L&Ü dü+düú

düVü‰j·T|ü&ÉT‘·T+~. ≈£îeTT~ì nHê<∏ä •X¯óe⁄\qT ô|+∫, <ä‘·Ô‘· ø√πs yê]øÏ Ç#˚Ã+<äT≈£î ˇø£ dü+düúq÷,

‘·q ‘·*¢ù|s¡T‘√ #·÷&ÜeTD° eè<äΔ ÄÁX¯e÷˙ï HÓ\ø=˝≤Œs¡T. ìC≤$Tj·÷ ôV’≤<äsêu≤<é nk˛dæj˚TwüHé Á≥dtº

jÓTTø£ÿ eékÕú|üø£ Á≥d”º>± sêD° ≈£îeTT~ì ôV’≤<äsêu≤<äT bÕ‘·q>∑s¡+˝À Ä]úø£+>± yÓqTø£ã&çq esêZ\

Ád”Ô\≈£î ns¡úe+‘·yÓTÆq #·<äTe⁄ HπsŒ+<äT≈£î #·Ts¡T≈£î>± |üì#˚düTÔHêïs¡T.

1962e dü+e‘·‡s¡+˝À ≈£îeTT~˙ <$ ôV’≤<äsêu≤<äT eTTì‡|ü Ÿ ø±s=ŒπswüHé À eTTì‡|ü Ÿ øöì‡\sY>±,

yTj·TsY>± |üì#XÊs¡T. ≈£îeTT~ì yTj·TsY nsTTq dü+e‘·‡s¡yT ôV’≤<äsêu≤<é À es¡<ä §#êÃsTT. m&É‘Ó]|æ Òì

esê¸\‘√ Á|ü»\≈£î ì\e˙&É Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~. ÄyÓT sêÁ‹+ãefi¯Sfl u≤~Û‘·T\qT |üsêeT]Ù+∫.

yê]ø√dü+ ì<ÛäT\T ùdø£]+∫, dü«j·T+>± düVü‰j·÷ìï n+~+#ês¡T. ÄyÓT 1962`72 dü+e‘·‡sê\˝À

¬s+&ÉTkÕs¡T¢ eq|ü]Ô ìjÓ÷»ø£es¡Z+ qT+∫ XÊdüqdüuÛÑT´sê*>± mìïø£j·÷´s¡T. eTTsƒê sê»ø°j·÷\≈£î

<ä÷s¡+>± ñ+≥÷ ‘·q ìjÓ÷»ø£es¡Z n_Ûeè~ΔøÏ ø£èwæ #˚yês¡T. ‘·q Ä‘·à‘·è|æÔ ø√dü+ ÄyÓT dü+|òüTùdeqT

m+#·T≈£îHêïπs >±ì sê»ø°j·÷\qT ø±<äT. ÄyÓT ÒbÕøÏå Vü≤düÔø£fi¯\ πø+Á<ëìøÏ n<Ûä ≈£åî\T>± ñHêïs¡T.

89dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT˝À áHê{Ïø° ≈£îeTT~˙<˚$ ‘·qT kÕ~Û+∫qyê{Ï‘√ dü+‘·è|æÔ |ü&É≈£î+&Ü,

n\Tô|s¡>∑≈£î+&Ü ùdyê ø±s¡ Áø£e÷\˝À uÛ≤>∑yÓTÆb˛j·÷s¡T.

ÄyÓT #˚dæq ùde\≈£î >∑T]Ô+|ü⁄>± mH√ï nyês¡T¶\÷, >ös¡yê\T ÄyÓT≈£î <=]ø±sTT. yê{Ï À 1994e

dü+e‘·‡s¡+˝À kÕ+|òæTø£ ùde≈£î sTT#Ã ªj·TT<ÛéMsY nyês¡T¶μ #ê˝≤ eTTKýÓTÆq~. düe÷»+˝À neø±XÊ\T Òì,

<=s¡ø£ì, yê´~ÛÁ>∑düTÔ\, eè<äT›\, $ø£ ≤+>∑T\ J$‘ê\˝À yÓ\T>∑T rdüT≈£îsêe{≤ìøÏ #dæq ø£èwæøÏ >∑T]Ô+|ü⁄>±,

sêDÏ ≈£îeTT~ìøÏ 1977e dü+e‘·‡s¡+˝À ªyÓTVü≤B»+>¥ ôd+{ÏqØ VüAéTHé¬s’{Ÿ‡ nyês¡T¶μ Ç∫Ã >ös¡$+#ês¡T.

181 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

9. e÷düTe÷ uÒ>∑+

e÷düTe÷ uÒ>∑+ ôV’≤<äsêu≤<äT˝À »ìà+#ês¡T. áyÓT ‘·*¢ ‘·j·Tú≤ uÛÒ>∑+ _˝ŸÁ>±$T. ÄyÓT dü+|òüT

ùde≈£îsê\T. HÓ’C≤+ sê»´+˝À Á>±&ÉT´j˚T{Ÿ nsTTq yÓTT<ä{Ï eTTdæ¢+ eTVæ≤fi¯ 1908˝À ôV’≤<äsêu≤<äT˝À

e∫Ãq eT÷d” es¡<ä\˝À Á|ü»\qT m+‘√ Ä<äT≈£îHêïs¡T. n+EeTHé @`KHêrHéqT kÕú|æ+∫ ;<ä |æ\¢\

ø=dü+ ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡+˝À @&ÉT bÕsƒ¡XÊ\\T kÕú|æ+#ês¡T.

e÷düTe÷ uÒ>∑+ eTVü≤ã÷_j·÷ ø£fi≤XÊ\˝À ñs¡÷› uÛ≤wü À ÁbÕMD≤´ìøÏ ã+>±s¡T |ü‘·ø£+ bı+<ës¡T.

‘·sê«‘· \+&ÉHé À sêj·T˝Ÿ Á&ÜsTT+>¥ k˛ôd’{° dü]º|òæ¬ø{Ÿ bı+~, Á{Ïì{° ø± ÒJ Ä|òt eT÷´õø˘ À |æj·÷H√

nuÛÑ dæ+#ês¡T. Áô|ò+#Y, Væ≤+B, ‘Ó\T>∑T, |ü]¸j·THé uÛ≤wü\T H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T.

e÷düTe÷ uÒ>∑+ ôV’≤<äsêu≤<äT˝À mH√ï dü+düΔ\˝À düuÛÑT´sê*>± ñ+&ç Ä dü+düú\ ìs¡«Vü≤D˝À

‘√&ÉŒ&Ü¶s¡T. ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]‡{° uÀsY¶ Ä|òt düº&ûdt düuÛÑT´sê*>± |ü~dü+e‘·‡sê\T |üì#˚XÊs¡T. Ò&û

ôV’≤<äØ ø£¢ãT“≈£î nH˚ø£ dü+e‘·‡sê\T n<Ûä ≈£åî\T>± ñHêïs¡T. 1962`64 eT<Ûä ø±\+˝À Ä˝Ÿ Ç+&çj·÷

ñyÓTHé‡ ø±qŒ¬sqT‡≈£î n<Ûä ≈£åî\T>± ñHêïs¡T. n+‘·sê®rj·T eTVæ≤fi≤ düe÷y˚XÊ\≈£î Vü‰»s¡j·÷´s¡T.

1952e dü+e‘·‡s¡+˝À »]–q kÕ<Ûës¡D mìïø£\˝À ø±+Á¬>dt bÕØº nuÛÑ ]ú>± ôV’≤<äsêu≤<äT qT+∫

nôd+;¢øÏ ì\ã&ç ¬>*#ês¡T. n|üŒ{ÏqT+∫ 11 dü+e‘·‡sê\T ôV’≤<äsêu≤<äT ìjÓ÷»ø£es¡Z XÊdüq düuÛÑT´\T>±

|üì#˚XÊs¡T. nìï dü+e‘·‡sê\T ˇø£ eTVæ≤fi¯ πø ìjÓ÷»ø£ es¡Z+ qT+∫ ÁbÕ‹ì<Ûä + eVæ≤+#·≥+ Ç|üŒ{Ïø°

ns¡T<äT>±H˚ »s¡T>∑T‘·T+~. yêdüq düuÛÑT´sê*>± ‘·q ìjÓ÷»ø£es¡Z düeTdü \qT e÷düTe÷ uÒ>∑+ nôd+;¢ À

‘·s¡#·T #·s¡Ã≈£î ô|fÒºyês¡T. sê»ø°j·T |ü]DÏ‹‘√ #·s¡Ã\˝À bÕ˝§ZH˚yês¡T. 1960˝À ÄyÓT kÕ+|òæTø£ dü+πøåeT

XÊK≈£î eT+Á‹ nj·÷´s¡T. ôV’≤<äsêu≤<äTqT+∫ eT+Á‹ |ü<ä$ bı+~q yÓTT<ä{Ï eTVæ≤fi¯ e÷düTe÷ uÒ>∑+.

1967˝À q÷´&Ûç©¢ À uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·« kÕ+|òæTø£ dü+πøåeT uÀs¡T¶≈£î n<Ûä ≈£åî\T>± ˇø£{Ïqïs¡ dü+e‘·‡sê\T

|üì#˚XÊs¡T. n+EeTHé @`KyêrHé n<Ûä ≈£åî\T>±, ø£s¡kÕŒ+&Ó+{Ÿ>± #ê˝≤ dü+e‘·‡sê\T |üì#˚XÊs¡T.

ÄyÓT >√˝≤ïø±˝À ‘·q ‘·*¢ ÁbÕs¡+_Û+∫q n+EeTHé u≤*ø± Áô|’eTØ bÕsƒ¡XÊ\qT ªdüeTs¡ú+>±μ

q&çbÕs¡T. á |üì˝À ÄyÓT uÛÑs¡Ô Ábıô|òdüsY Vü‰dæj·THé Ä*U≤Hé m+‘√ ‘√&ÉŒ&Ü¶s¡T. á dü÷ÿ˝À¢ |æ\¢\≈£î

ñ∫‘· $<ä <=]πø~. ñs¡÷› uÛ≤wü À $<ëúÀ<Ûäq »]π>~. e÷düTe÷ uÒ>∑+ ¬>’&é‡ •ø£åD˝Àq÷, ¬s&éÁø±dt‘√q÷

düìïVæ≤‘·+>± ø£*dæ |üì#˚XÊs¡T. j·÷uÛ…’ dü+e‘·‡sê\ ÄyÓT kÕ+|òæTø£ ùdeqT >∑T]Ô+∫ ÄyÓT≈£î uÛ≤s¡‘·

Á|üuÛÑT‘·«+ ª|ü<äàÁoμ _s¡T<äTqT Ç∫Ã+~. ÄyÓT≈£î ÇkÕ¢+ eT‘·+˝À $XÊ«dü+ ñ+~. Ç‘·s¡ eT‘ê\ |ü≥¢

m+‘√ >ös¡e+ ñ+~. eT‘·|üs¡yÓTÆq á kÕeTs¡dü uÛ≤eq ‘·q≈£î ‘·*<ä+Á&ÉT\ qT+∫ dü+Áø£$T+∫+<äì

e÷düTe÷ uÒ>∑+ #ÓãT‘ês¡T.

182$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

10e ‘·s¡>∑‹

10. XÊ+‘êu≤sTT øÏs√¢düÿsY

XÊ+‘êu≤sTT ‘·*<ä+Á&ÉT\T ø±ou≤sTT, &Üø£ºsY õ.¬ø. øÏs√¢düÿsY\T, &Üø£ºsY øÏs√¢düÿsY 1907e

dü+e‘·‡s¡+˝À ôV’≤<äsêu≤<äTøÏ e∫Ã ÁbÕø°ºdüT ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. ôV’≤<äsêu≤<äT˝À n|ü&ÉT $<ëúÀ<Ûäq ñs¡÷›

e÷<Ûä eT+˝À »]π>~ ø±ã{Ïº XÊ+‘êu≤sTT yÓTÁ{Ïø˘ es¡≈£L |üPHê˝Àì VüQEsYbÕ>± nH˚ Væ≤+<ä÷

u≤*ø±bÕsƒ¡XÊ\˝À #·~yês¡T. ôd\e⁄\T e÷Á‘·+ ôV’≤<äsêu≤<äT˝À >∑&çù|yês¡T. ô|òs¡TZdüHé ø± ÒJ˝À Ç+≥sY

#·<äTe⁄‘·Tqï|ü&ÉT XÊ+‘êu≤sTT ‘êqT &Üø£ºsY ø±yê\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T. ≈£î≥T+ã+˝À ‘·*¢‘·|üŒ

$T–*qyês¡+<äs¡÷ XÊ+‘êu≤sTT ìs¡íj·÷ìï e´‹πsøÏ+#ês¡T. #·~$q #·<äTe⁄ #ê\˙, ô|[fl#˚düTø√eT˙

ã\e+‘·ô|{≤ºs¡T. ‘·*¢ ø±ou≤sTT e÷Á‘·+ ≈£L‘·Ts¡T #·<äTe⁄≈£îì rsê*‡+<˚qì >∑{Ïº>± |ü≥Tºã{Ïº+~.

XÊ+‘êu≤sTTH˚ ø±<äT $T–*q q\T>∑Ts¡T ≈£L‘·Tfi¯Sfl, Ç<ä›s¡T ø=&ÉT≈£î\÷ ≈£L&Ü ô|<ä› #·<äTe⁄\T #·~y˚ ≤

ø±ou≤sTT Áb˛‘·‡Væ≤+∫+~.

XÊ+‘êu≤sTT &Ûç©¢ À ˝≤ôVAsY $X¯«$<ë´\j·÷ìøÏ nqTã+<Ûä+>± ñqï Ò&û Vü‰]¶+CŸ ø± ÒJ˝À

myéT._._.j·Tdt. |üP]Ô#˚XÊs¡T. yÓ+≥H˚ HÓ’C≤+ sê»´+˝À ;<äsY sêÁwüº+˝À ¬s+&ÉT dü+‘·‡sê\ bÕ≥T

yÓT&çø£ Ÿ Ä|ò”düsY>± |üì#˚dæ Ä ‘·sê«‘· @&˚fi¯flbÕ≥T (1929`36) dæøÏ+<äsêu≤<é Àì øÏ+>¥ m&É«sY¶

yÓTyÓ÷]j·T˝Ÿ ndüŒÁ‹˝À dæ$˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ düs¡®Hé>± |üì#˚XÊs¡T. 1936˝À øÏ+>¥ ø√Øƒ s√&ÉT¶ À ˇø£ Á|üdü÷‹

yÓ’<ä XÊ\qT ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. q>∑s¡+˝À n˝≤+{Ï ÄdüT|üÁ‹ n+‘·≈£îeTT+<äT Ò<äT. m&É«sY¶ yÓTyÓ÷]j·T˝Ÿ

ÄdüŒÁ‹˝À ‘·q‘√bÕ≥T |üì#˚dæq qeTàø£yÓTÆq ñ<√´>∑T\qT rdüT≈£îì Ä‘·à$XÊ«dü+‘√ XÊ+‘êu≤sTT Ä

Á|üdü÷‹ yÓ’<ä XÊ\qT ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. 1929˝À &Üø£ºsY mdt.&ç. dü‘·« Òø£sYqT $yêVü≤+ #˚düT≈£îHêïs¡T.

1938e dü+e‘·‡s¡+˝À ‘·q ≈£L‘·Tfi¯flqT ô|<ä›yêfi¯fl dü+s¡ø£åD˝À ˇ~* &É_¢Hé yÓ[fl yÓ’<ä XÊÁdüÔ+˝À eT]+‘·

ñqï‘·$<ä qT nuÛÑ dæ+∫ e#êÃs¡T.

XÊ+‘êu≤sTT ‘·q J$‘·eT+‘ê eT+∫ &Üø£ºsY>± Á|ü»\ >ös¡yê˙ï, Áù|e÷_Ûe÷Hê\q÷ bı+<ës¡T.

ôV’≤<äsêu≤<äT˝À ‘=* ‘·s¡|ü⁄ eTVæ≤fi≤ &Üø£ºs¡¢ À ˇø£]>±, eè‹Ô À ‹s¡T>∑T Òì kÕeTs¡ú +, Ád”Ô\ Äs√>∑ +

|ü≥¢ n+øÏ‘·uÛ≤e+ ñqï XÊ+‘êu≤sTT ‘·q ø±\+˝À eTs¡|ü⁄sêì eTìwæ nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T. ÄyÓT ‘·q

eè‹ÔøÏ dü+ã~Û+∫q dü+|òü÷\˝À |üì#˚j·T≥y˚T ø±≈£î+&Ü, Ç‘·s¡ kÕ+|òæTø£, kÕ+düÿè‹ø£ dü+|òü÷\˝À ≈£L&Ü

ÄdüøÏÔ‘√ |üì#˚ùdyês¡T.

Ç+&çj·THé yÓT&çø£ Ÿ nk˛dæj˚TwüHé, C…’\T qT+∫ $&ÉT<ä …’q U…’B\ düVü‰j·T dü+düú, Ád”Ô•X¯ó dü+πøåeT

dü+|òüT+, eTVü‰sêÁwüº eT+&É* yÓTT<ä …’q dü+|òü÷\˝À XÊ+‘êu≤sTT düuÛÑT´\T>± ñ+&ç yê{Ï n_Ûeè~ΔøÏ

ø£èwæ#˚XÊs¡T. Áø°&Üø±]DÏ nì #Óù|Œ+‘·>± ÄyÓT≈£î Ä≥\˝À ÄdüøÏÔ ñ+~. ns¡yÓ’j˚Tfi§fl#˚Ã+‘· es¡≈£L ÄyÓT

f…ìïdt Ä&Üs¡T. á‘· n+fÒ m+‘√ Çwüº+. &Óu…’“ nsTT<˚fi¯fl ej·TdüT˝À ≈£L&Ü á‘· ø=fÒºyês¡T. ôV’≤<äsêu≤<é

UÀUÀ, ø£u≤&û nk˛dæj˚TdüHé≈£î Áô|dæ&Ó+{Ÿ>± ñHêïs¡T. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\≈£L Á|üj·÷D+

#˚j·T≥eT+fÒ ÄyÓT≈£î Çwüº+. Çìï s¡+>±\˝À Ç+‘· ÄdüøÏÔ>± |üì#˚ùd XÊ+‘êu≤sTTøÏ e+≥ #˚j·T≥+

eT]+‘· Çwüº+. ‘·q yÓ’<ä + qT+N, kÕ+|òæTø£ ø±s¡ Áø£e÷\qT+N, Ä≥\qT+N U≤∞ <=]øÏq|ü&É ≤¢

e+≥#˚dæ y˚&çy˚&ç>± e&ç¶+∫, Çwüº+>± ‹H˚yê]ì #·÷&É≥+ ÄyÓT≈£î eTØ eTØ Çwüº+.

Documents

10th Class Final - APSCERTapscert.gov.in/pdfs1/Value-Education/10th Class Final.pdf · 6e ‘·s¡>∑‹ $\Te\ $∑‹ eTT+