12-FRANKOREN 12-FRANKOREN DIKT.Ehn DIKT.Ehn

Julen Ussia 2DJulen Ussia 2D

ARTE ARTE BATXILERGOABATXILERGOA

• l-l-DIKTADURAREN EZARPENA DIKTADURAREN EZARPENA • --Homogeneotasuna Homogeneotasuna aspektu aspektu

pol,soz,ekon,kult:erlijio ta ideologian pol,soz,ekon,kult:erlijio ta ideologian • --ArazoArazo ekon, gosea, eguneroko ekon, gosea, eguneroko

bizitza zaila. bizitza zaila.

1.1-GERRAONDOKO 1.1-GERRAONDOKO KRISI EKONOMIKOAKRISI EKONOMIKOA

• --Politika autarkikoPolitika autarkiko>ekonl950arte hobetu >ekonl950arte hobetu ez. ez.

• --PopulazioakPopulazioak: Hornidura zailt, produktuen : Hornidura zailt, produktuen • salneurrien gorakada, soldata baxu, gose . salneurrien gorakada, soldata baxu, gose .

--NorberarenNorberaren ta familiaren sostengua ta familiaren sostengua kezka. kezka.

• -Estatuak -Estatuak errepresioaerrepresioa bizitza publ,arlo bizitza publ,arlo guztietan. guztietan.

• Egoera ez zen aldatu . Egoera ez zen aldatu .

1.2-G.ONDOKO.KRISI 1.2-G.ONDOKO.KRISI POLITIKOA POLITIKOA

• --Politika arloan:Politika arloan: Heriotza zigor, Heriotza zigor, erbesteratze, kartzelatze, isun , erbesteratze, kartzelatze, isun , zailtasunak iragan Nazionalista edo zailtasunak iragan Nazionalista edo ezkertiarrarentzat. ezkertiarrarentzat.

• -1º hamark -1º hamark gogorragogorra errepr, oposizio errepr, oposizio ekimena zaildu -Nazionalismoaren ekimena zaildu -Nazionalismoaren aurkako erreprs EH oso gogorra, aurkako erreprs EH oso gogorra, EAJrenEAJren izaera izaera katolikoakatolikoak lagundu k lagundu zuen arrenzuen arren

1.3- GERRA ONDOKO 1.3- GERRA ONDOKO KRISI KULTURALAKRISI KULTURALA

• : -: -IRAKASUKNTZAIRAKASUKNTZA: oinarrizk Hezk : oinarrizk Hezk irakasle eusk, jazarriak; %25ak zigor irakasle eusk, jazarriak; %25ak zigor motaren bat pairatu. -motaren bat pairatu. -KOMUNlKABIDEKOMUNlKABIDE: err.aurkako : err.aurkako taldeak itxi ta ondasunak taldeak itxi ta ondasunak Mugimenduaren prentsaren esku Mugimenduaren prentsaren esku

• -IRRATI-IRRATI: Rne.> El diario hablado. : Rne.> El diario hablado. (antzeko zerbt) (antzeko zerbt)

• --EUSKARA T A EUSK,KULTURAEUSKARA T A EUSK,KULTURA; ; euskararen aurkako zigorra euskararen aurkako zigorra EZINEZIN: : euskaraz mintzatu, ez euskal izenik euskaraz mintzatu, ez euskal izenik erabili Erregistro Zibilean, enpresa ta erabili Erregistro Zibilean, enpresa ta establezimenduak izen aldaketa establezimenduak izen aldaketa behartu, kanposantuetan euskarazko behartu, kanposantuetan euskarazko testuak suntsitu ... EH nazionalismoa testuak suntsitu ... EH nazionalismoa zigortzea helburuazigortzea helburua. .

1.4-FRANKISMOAREN 1.4-FRANKISMOAREN BARNE ARAZOAKBARNE ARAZOAK

• -1942 Bilboko -1942 Bilboko BegoñaBegoña basilikan>ekim basilikan>ekim karlistaren aurkako atentatu falangista; karlistaren aurkako atentatu falangista; 1945 lruñeako 1945 lruñeako Gazteluko Gazteluko plazan plazan gertakari armatuak gertakari armatuak

• --EH Aldundi ta UdalEH Aldundi ta Udal> Esp > Esp gainerakoetan baino karl,gehio; gainerakoetan baino karl,gehio; falang,gutxi. falang,gutxi.

• Aintzinako monarkikoakAintzinako monarkikoak ta ta enpresarien interesak eta ekon, babesten enpresarien interesak eta ekon, babesten zituztenak ere zeuden. zituztenak ere zeuden.

2.-FRANK. AURKAKO 2.-FRANK. AURKAKO OPOSIZIOAOPOSIZIOA

• --Zailtasunak Zailtasunak isolamendua isolamendua gainditzeko: 1955 Esp.EB sartu gainditzeko: 1955 Esp.EB sartu Erreprs ta propag,bidez Erreprs ta propag,bidez

• --Opos.antifrankOpos.antifrank.diktaduraren .diktaduraren sendotzea oztopatzen ta err.demokr, sendotzea oztopatzen ta err.demokr, berrezartzen saiatu. Eh/kasuan berrezartzen saiatu. Eh/kasuan 1936autonomiaren1936autonomiaren bidetik edo bidetik edo autogobernuautogobernu batetik batetik

2.1-EUSKO 2.1-EUSKO JAURLARITZA JAURLARITZA ERBESTEAN ERBESTEAN

• -EH erakundeen iraupen sendoari -EH erakundeen iraupen sendoari erbesteanerbestean eutsi. Eusko Jaurlaritza. eutsi. Eusko Jaurlaritza. >>oposizioarenoposizioaren ia talde guztiak batzen ia talde guztiak batzen zituen.zituen.

• -J.A.AgirreJ960hil-J.A.AgirreJ960hil arte Eusko Jaurl arte Eusko Jaurl iraunarazi eta erbesteko errep,politika iraunarazi eta erbesteko errep,politika espainiarraren osotasunean eragina.espainiarraren osotasunean eragina.

• -Eusko jaurlaritzaren -Eusko jaurlaritzaren ospea ospea G.Zib.amaiera ondoko urteetan eragina. G.Zib.amaiera ondoko urteetan eragina.

• --EH herritar biltzeko eta nazioartean EH herritar biltzeko eta nazioartean ospea zabaltzeko balioospea zabaltzeko balio. .

• --795.00795.00 Euskaldun Frantziara>Gehienak Euskaldun Frantziara>Gehienak KatKat.aberriratuak edo .aberriratuak edo EH EH itzuli. itzuli.

• -1939*tik erbesteratuen kop -1939*tik erbesteratuen kop behera>EAJbehera>EAJ erantzukizun erantzukizun polpol ez zutenen aberriratzea ez zutenen aberriratzea sustatzeagatik. sustatzeagatik.

• --Agirreren Agirreren gob. gob. ZailtasunZailtasun eta eta krisi krisi erbestean. erbestean.

2.2-EZKERREKO 2.2-EZKERREKO INDARRAK INDARRAK

• --Soz, ta komunistakSoz, ta komunistak, erbestaldi lehn , erbestaldi lehn urtetan jokatzeko aukera gutxi. urtetan jokatzeko aukera gutxi.

• --PSOE zatikatuaPSOE zatikatua EH ta Espainian. EH ta Espainian. • --1943Mexikon1943Mexikon Indalecio Prietoren Indalecio Prietoren

aldeko aldeko soz, Eusk, soz, Eusk, Ehsko Jaurlaritzrekiko Ehsko Jaurlaritzrekiko harremanak eten harremanak eten Santiago Aznarrek Santiago Aznarrek Euskadiko Komite Sozialista Euskadiko Komite Sozialista ZentralaZentrala sortzen zuen bitartean.> Agirrerekin lan sortzen zuen bitartean.> Agirrerekin lan egitearen aldekoa. egitearen aldekoa.

• --PCE indar gutxi EhnPCE indar gutxi Ehn

2.-BAIONAKO ITUNA 2.-BAIONAKO ITUNA

• --1945ko M,Gbukatzear1945ko M,Gbukatzear>EH Alderdi ta >EH Alderdi ta sindikatu guztiek sindikatu guztiek Baionako ituna Baionako ituna ssinatu.Errep,Estatutu Eusko Jaurl,inatu.Errep,Estatutu Eusko Jaurl,alde alde azaltzen azaltzen ziren. ziren.

• --1946Fra,BH,AEB1946Fra,BH,AEB frankoren Err frankoren Err gaitzetsi>Ehopos 1945aurrera ekintz garrantz. gaitzetsi>Ehopos 1945aurrera ekintz garrantz.

• --1947Erreferend,frankistako1947Erreferend,frankistako abstentzioaren abstentzioaren aldeko kanpaina ta propaganda. aldeko kanpaina ta propaganda.

• -1947-51 Greb-Orok./-1947-51 Greb-Orok./Eusk Jaurl estrategia Eusk Jaurl estrategia pol.EAJkoa<langileen gehienen arazoek pol.EAJkoa<langileen gehienen arazoek bategin. bategin.

• -Bizk ta Gip -Bizk ta Gip barne ekintza klandestinoakbarne ekintza klandestinoak. . • --Araba NafAraba Naf 1951greb.erak.antifran. 1951greb.erak.antifran.

ustekabean harrapatu>ustekabean harrapatu>erantzuna erantzuna espontaneoespontaneo> > Ald ta sindikatu Ald ta sindikatu klandest,kideen klandest,kideen eta langileen katolikoen/eta langileen katolikoen/eeta ta karl sekarl sekktoreen partetik- toreen partetik-

• --1947-51greba Orokorrek1947-51greba Orokorrek Bizk gune ind.ia Bizk gune ind.ia osoa ta Gipuzkoako alde bat geldiarazi osoa ta Gipuzkoako alde bat geldiarazi

• --Err.grebalarien aurka errepresioErr.grebalarien aurka errepresio, , langileen alde egitea erabaki zuten langileen alde egitea erabaki zuten enpresarien aurka ere. -enpresarien aurka ere. -1951greba ez larria1951greba ez larria. .

.4-OPOSIZIOAREN .4-OPOSIZIOAREN KRISIALDIAKRISIALDIA

• -Militante antifrankistak -Militante antifrankistak nekatuta.nekatuta.• -Lehenagoko pol. Munduko erbesteratu -Lehenagoko pol. Munduko erbesteratu

batzukbatzuk itzuli e itzuli eta bizitza soz ta ta bizitza soz ta profesionalean aritzeko aukera.profesionalean aritzeko aukera.

• -Nazioarteko pol,erabakigarria.AEB ta -Nazioarteko pol,erabakigarria.AEB ta Vaticano hitzrm ta esp EB Vaticano hitzrm ta esp EB sarrera>sarrera>isolamendua amaieraisolamendua amaiera bermatuta.>>>bermatuta.>>>

• -Lehendakaria,EAJ ta Eusko Jaurlaritza -Lehendakaria,EAJ ta Eusko Jaurlaritza eskuak eskuak lotutalotuta utzi. utzi.

• -Krisi honen ikurra frantses erabaki -Krisi honen ikurra frantses erabaki judiz.izan judiz.izan zen,zen,1951EuskoJaurl1951EuskoJaurl,,ParisenParisen zuen zuen egoitza uztera behartu ta egoitza uztera behartu ta Gob Gob frankistaren jabetzarafrankistaren jabetzara pasatu zen pasatu zen

• --Oposizio Oposizio zatiketa>zatiketa>Indaleciok>ezk,errep,soz ta Indaleciok>ezk,errep,soz ta monark/demokraten hurbilketa saiatu>Gob monark/demokraten hurbilketa saiatu>Gob dmokratikoaren moldea erabakik zuen dmokratikoaren moldea erabakik zuen errefbidezerrefbidez..

• -Ez aurrera, -Ez aurrera, Ez Errep baino aukera gehiago .Ez Errep baino aukera gehiago .• -Zatitzea PSOEtik EAJraino:-Zatitzea PSOEtik EAJraino:• 1953EuskJaurl,kontseilari karguan 1953EuskJaurl,kontseilari karguan dimisioadimisioa• -Francoren aurkako -Francoren aurkako estrategia estrategia

krisialdiakrisialdia>Ez oposizio aurkako >Ez oposizio aurkako ekimeniok,ekimeniok,alderdiek beren propaganda alderdiek beren propaganda haien burua mantentzeko.haien burua mantentzeko.

• -1953-57 EAJ berregituratu,EAJ -1953-57 EAJ berregituratu,EAJ mantentzeko arazo gutxien izan mantentzeko arazo gutxien izan zuena,mgu,Eur,etazuena,mgu,Eur,eta

• Nazioart,demokr azia kristauaren Nazioart,demokr azia kristauaren eraketan parte hartu. eraketan parte hartu.

• -1956 Par -1956 Par Mund 1º KongresuaMund 1º Kongresua> Jaurl > Jaurl eraktaren eraktaren

20 urteurrena ospatzeko >antifrank. 20 urteurrena ospatzeko >antifrank. Eusk ta l°elkart dinamika Eusk ta l°elkart dinamika bultzatubultzatu nahi.> nahi.> ARRAKASTAARRAKASTA>ald, ta indar soz guztiak >ald, ta indar soz guztiak bildu>bildu>ZailtasunZailtasun> ETA> Eusk Antinfrank > ETA> Eusk Antinfrank aldi berriaren hasiera osatu. ( ekintzek) aldi berriaren hasiera osatu. ( ekintzek)

3.-GARAPEN AROA ET A 3.-GARAPEN AROA ET A OPOSIZIO BERRIAOPOSIZIO BERRIA

• -60ko egoera aldatu errreg.barnean, -60ko egoera aldatu errreg.barnean, erbestean ta oposizioan; 1959tik erbestean ta oposizioan; 1959tik aurrera 2°GaraiaAldi teknokrati aurrera 2°GaraiaAldi teknokrati

3.1-GARAPEN AROA 3.1-GARAPEN AROA

• --Koste soz,Koste soz, handia; autarkiatik handia; autarkiatik atera>dinamika ekon ta soz berria atera>dinamika ekon ta soz berria

• -60ko,Industrializazio porz berri ta -60ko,Industrializazio porz berri ta azkarraazkarra XIX-XXXIX-XX

• -Bizk Gip Arab Naf. -Bizk Gip Arab Naf. Eragin>Eragin>Nekaz izaera utzi Nekaz izaera utzi • --InmigranteakInmigranteak>gizarte anitz eta konplexua >gizarte anitz eta konplexua • -Garapen ekon, aldaketa soz, lotuta: tele, auto -Garapen ekon, aldaketa soz, lotuta: tele, auto

turismo musikaturismo musika moderno, moderno, moda, moda, autarkiaren eta immobilismoarenautarkiaren eta immobilismoaren parean. parean.

• --ezez aldaketa aldaketa politikorik,politikorik, Bot,oinarr, Bot,oinarr, egiturak mantendu. egiturak mantendu.

• --Garapen Garapen ekon ta soz, pol ekon ta soz, pol eraberritzearen artean eraberritzearen artean egokitzapen egokitzapen faltafalta.>Frankismo gainbehera ... .>Frankismo gainbehera ... Franco hiltzean. Franco hiltzean.

3.2-OPOSIZIO BERRIA 3.2-OPOSIZIO BERRIA • -Frankis 60kogarai -Frankis 60kogarai lasaialasaia garapen garapen

ekonomikoagatik ekonomikoagatik • -Ohiko opos krisialdian -Ohiko opos krisialdian opos berriak opos berriak

ez ezarpen maila handia lortu. ez ezarpen maila handia lortu. • -eusk giz, frankismora moldatuta -eusk giz, frankismora moldatuta • --EAJkoekEAJkoek garapen ekon eta naz oldea garapen ekon eta naz oldea • frankismora frankismora egokitzeraegokitzera eraman eraman • -Erregimenak -Erregimenak errepresioa arinduerrepresioa arindu. .

ETAren ondorioz ugaldu err aparailu ETAren ondorioz ugaldu err aparailu errepresiboen ekintzak errepresiboen ekintzak

• -PSOE-PSOE egiturak berritu, lider balaunald, egiturak berritu, lider balaunald, berria ezarriz ( Nicolas Redondo ta Enrique berria ezarriz ( Nicolas Redondo ta Enrique Mugica) Mugica)

• -1970-71 Eskualdeetako Kontseiluak -1970-71 Eskualdeetako Kontseiluak berritu berritu

• -Honek barne -Honek barne arazoakarazoak>lekua uzteko orduan.>lekua uzteko orduan.• --Diktadura arazoakDiktadura arazoak EH 60 erditik aurrera EH 60 erditik aurrera • --Oposizio berriaren agerpenaOposizio berriaren agerpena: : • *Elizan eraberritze, ikasle mug, langile mug *Elizan eraberritze, ikasle mug, langile mug

berri, kultura erresist, ikastolak ... berri, kultura erresist, ikastolak ... • -giz, esparru guztiak -giz, esparru guztiak politizatzenpolitizatzen ET Aren ET Aren

agerpenarekin batera agerpenarekin batera Leizaolaren gobLeizaolaren gob baztert> gob gainbehera. baztert> gob gainbehera.

A)LANG A)LANG MUGIMENDUAREN MUGIMENDUAREN

SUSPERTZEASUSPERTZEA• --berragertu zen CC OO inguruanberragertu zen CC OO inguruan. . • . . -Harreman laboral eredu berri -Harreman laboral eredu berri

bat> bat> garapen ekon lotuta. garapen ekon lotuta. • -Langile klasea egituratu , legeria -Langile klasea egituratu , legeria

berria aldarrikatu berria aldarrikatu • -Enpresari ta langile -Enpresari ta langile soldata soldata

landbaldlandbald hitzartu hitzartu

• -Enpresariekin hitzarmenak)s-Enpresariekin hitzarmenak)sinatzeko inatzeko aukera, lang partehartze handiagoa. aukera, lang partehartze handiagoa.

• -Greba++ 1962aurrera-Greba++ 1962aurrera errebindikazio errebindikazio laboral soziopolaboral soziopo litikoei gailentzen. litikoei gailentzen. BI BI ESPARRUESPARRUzail bereizt zail bereizt

• --1962-76 Erreg1962-76 Erreg. Grebekiko jarre. Grebekiko jarrera ra jasanbera .jasanbera .

• -1967aurr.-1967aurr.BizkaianBizkaian Errepresio+, grebak ta Errepresio+, grebak ta langile mug, politizatuago>Gob langile mug, politizatuago>Gob salbuespen egoera>gatazka bsalbuespen egoera>gatazka bukaera ukaera

• --GipuzkoanGipuzkoan11966aurrEgoera 966aurrEgoera Bizkaikoaren Bizkaikoaren antantza. -1969Greba gehien prob ( 133 Bizk za. -1969Greba gehien prob ( 133 Bizk 113)113)

• --LAB LAB 1974sortu> Euskadi Independ, ta 1974sortu> Euskadi Independ, ta klase eklase errebindikrrebindikazioak azioak eskatu eskatu

• --Nafarroan Nafarroan ggatazkak lanmunduan CC atazkak lanmunduan CC OO19OO1966azald 66azald

• --1971-1973lang1971-1973lang mug krisi ta geldialdia mug krisi ta geldialdia• - Frank - Frank llurr gatazkatsuenak: Naf, urr gatazkatsuenak: Naf, • Bizk Gip,Bartz,Asturias Bizk Gip,Bartz,Asturias • --Araban Araban 1969 ez gatazkarik 1969 ez gatazkarik Michelin Michelin

11972greba 972greba

.B) KULTURAREN .B) KULTURAREN ERABERRITZEA ERABERRITZEA

• -Kultura-Kultura "euskalduna" "euskalduna" erreg,oposiziotzat. erreg,oposiziotzat.

• - Euskara batua garatu, liburuak - Euskara batua garatu, liburuak argitarat, argitarat,

euskaltzaindia suspertu, euskara euskaltzaindia suspertu, euskara komunikabideetan ikastolak sortu, komunikabideetan ikastolak sortu, lite, arte, musika bilakaera. Ez dok lite, arte, musika bilakaera. Ez dok Amairu, Arantzazuko Eskolako mug. Amairu, Arantzazuko Eskolako mug.

C) ETAREN AGERPENA C) ETAREN AGERPENA 19591959

• - - ETAkETAk nazionalismoarekin nazionalismoarekin

haustea ekarrihaustea ekarri

Opos, protagonista 60ko aurrera Opos, protagonista 60ko aurrera ETAETA

• --1964aurr1964aurr ET A askapen soz ET A askapen soz nazionalismoarekin batu eta nazionalismoarekin batu eta EAJEAJ harrem. harrem.

• 19671967-aurr, ekintza armatuak areagot. -aurr, ekintza armatuak areagot. FRankismoak FRankismoak ElkartasunaElkartasuna sendotu sendotu oposizio antifrank aldetik eta nazioartetik oposizio antifrank aldetik eta nazioartetik

• --BurgosenBurgosen 1970 Gerrra Kontseilua ospatu. 1970 Gerrra Kontseilua ospatu. ETA 6kideheriotza zigor>frankok indultoa ETA 6kideheriotza zigor>frankok indultoa

• -Etako bi kide -Etako bi kide fusilatu fusilatu 1975 1975 • -Eta gero ta -Eta gero ta bideratuagobideratuago bide armatura bide armatura

eta eta • aktibismo iraultzailera. ( carrero hil aktibismo iraultzailera. ( carrero hil

kafetegi..) -Bi adar. kafetegi..) -Bi adar. ETAMILITARRAETAMILITARRA ta ta • ETAPOLITIKOMILITARRA ETAPOLITIKOMILITARRA

4.-DIKTADURAREN 4.-DIKTADURAREN DEUSEZTATZEADEUSEZTATZEA

• -diktadura opos desberdinen erasoen -diktadura opos desberdinen erasoen aurrean aurrean

desegiten desegiten • - - Erreg garaizkanpoErreg garaizkanpo eta zaharkitua eta zaharkitua

azkenurtetan azkenurtetan • -Franco hil ta gero erreg kohesioa. -Franco hil ta gero erreg kohesioa.

  • JULEN USSIA 2D ARTE JULEN USSIA 2D ARTE

BATXILERGOABATXILERGOA