14 PIKAT E WILLSONIT. ÇËSHTJA SHQIPTARE NË KONFERENCËN E PAQES NË PARIS!

HYRJE 14 pikat e Willsonit ishin një deklaratë e parimeve të

përfshira në një fjalim të dhënë nga Presidenti I SHBA Woodrow Wilson, në Konferencën e Paqes të zhvilluar në Paris më 18 Janar 1918. Pikat përfshinin synimet e Luftës Së Parë Botërore, dhe një udhëzues të përgjithshëm për pasluftën dhe kufijtë. Adresa kishte për qëllim të siguronte vendin, dhe botën, se Lufta e Madhe ishte duke u luftuar për një kauzë morale dhe për paqen e pasluftës në Evropë. Njerëzit në Evropë në përgjithësi e mirëpritën ndërhyrjen e Wilson, por kolegët e tij kryesore aleate (Georges Clemenceau prej Francës, David Lloyd George i Mbretërisë së Bashkuar, dhe Vittorio Emanuele Orlando i Italisë), ishin skeptikë të zbatueshmërisë së idealizmit Wilsonian.

Fjalimi I ëilson më 18 janar 1918 shpalosi një politikë të lirë, marrëveshjet e hapura në tregti, demokraci dhe vetëvendosje. Fjalimi I 14 Pikave ishte e vetmja deklaratë eksplicite e luftës e cila synohej nga ndonjë prej popujve që luftonin në Luftën e Parë Botërore. Disa dhanë indikacione të përgjithshme të qëllimeve të tyre, por shumica mbajtën qëllimet e tyre të pas-luftës private. Katërmbëdhjetë pikat në fjalim janë bazuar në hulumtimin e Hetimit, një ekip prej rreth 150 këshilltarëve të udhëhequr nga këshilltari politikës së jashtme Edëard M. House, në temat e parashikuara që mund të lindnin në konferencën e paqes.

KËSHILLI I TË KATËRVE

14 PIKAT

1. Besëlidhjet e hapura të paqes, të cilat u shfaqën haptazi,nuk do të kenë kuptime ndërkombëtare private të çfarëdo lloji, por diplomacia do të vazhdojë gjithmonë sinqerisht dhe në pamje publike.

2. Liria absolute e lundrimit mbi dete, jashtë ujërave territoriale, ashtu si në paqe dhe në luftë, përveç kur detet mund të jenë të mbyllura në tërësi ose në pjesë nga veprimi ndërkombëtar për zbatimin e marrëveshjeve ndërkombëtare.

3.Heqjen, aq sa është e mundur, të të gjitha barrierave ekonomike dhe krijimin e barazisë së kushteve të tregtisë midis të gjitha kombeve, miratimi për paqen dhe mirëmbajtja e saj.

4. Garanci adekuate e dhënë dhe e marrë që armatimet kombëtare do të reduktohen deri në pikën më të ulët në përputhje me sigurinë e brendshme.

5. Një mendje e lirë e hapur, dhe absolutisht e paanshme përshtatja e të gjitha pretendimeve koloniale, duke u bazuar mbi një respektim të rreptë të parimit që në përcaktimin e të gjitha pyetjeve të tilla të sovranitetit interesat e popullsive të interesuara duhet të kenë peshë të barabartë me pretendimet barabarta të qeverisë titulli të cilëve është për të qenë të përcaktuar.

6. Evakuimin e të gjithë territorit rus dhe një zgjidhe e tillë e të gjitha pyetjeve që ndikojnë Rusinë si do të sigurojë bashkëpunimin më të mirë dhe liri të kombeve të tjera të botës në marrjen e një mundësie të papenguar dhe të pashqetësuar për përcaktimin e zhvillimit të pavarur vetë politikës së saj dhe ti sigurojë asaj një mirëseardhje të sinqertë në shoqërinë e kombeve të lira në institucionet e zgjedhjes së saj, dhe, më shumë se një ndihmë të mirëpritur, edhe i çdo lloji që ajo mund të ketë nevojë dhe mund të ketë dëshirë. Trajtimi i akorduar I Rusisë nga vendet e saj motra në muajt që do të vijnë do të jetë testi acid i vullnetit të tyre të mirë, të kuptuarit e tyre të nevojave të saj dallohen si nga interesat e tyre, dhe nga simpatitë e tyre inteligjente dhe bujare.

7. Belgjikë, gjithë bota do të bien dakord, duhet të evakuohen dhe të restaurojnë, pa ndonjë përpjekje për të kufizuar sovranitetin që ajo gëzon të përbashkët me të gjitha kombet e tjera të lira. Asnjë akt tjetër i vetëm nuk do të shërbejë si kjo që do të shërbejë për të rikthyer besimin në mesin e kombeve në ligj të cilat ata vetë kanë vendosur dhe përcaktuar për qeverinë e marrëdhënies së tyre me njëri-tjetrin. Pa këtë veprim shërimi e gjithë struktua dhe vlefshmëria e të drejtës ndërkombëtare është dëmtuar përgjithmonë.

8. Gjithë territori francez duhet të lirohet, pjesa e pushtuar të restaurohet dhe e gjithë e keqja e cila iu shkaktua Francës nga Prusia në vitin 1871 në çështjen e Alsas-Lorena, e cila ka pzgjidhur paqen e botës për gati pesëdhjetë vjet, duhet të rregullohet, në mënyrë që paqja mund të jetë bërë një herë e më shumë e sigurtë në interes të të gjithëve.

9. Një ripërshtatje e kufijve të Italisë duhet të kryhet në mënyrë të qartë përgjatë vijave të njohura të kombësisë.

10. Popujt e Austro-Hungarisë, të cilin vend në mesin e kombeve që ne dëshirojmë të shohim të ruajtur dhe të siguruar, duhet t'u jepet mundësia e lirë për zhvillim autonom.

11. Rumania, Serbia dhe Mali i Zi duhet të evakuohen; t’u rikthehen territoret e pushtuara; Serbisë t’I jepet një qasje e lirë dhe e sigurt në det, dhe marrëdhëniet e shteteve të Ballkanit me njëri-tjetrin të përcaktohen nga avokatët miqësore përgjatë linjave të përcaktuara historikisht të besnikërisë dhe kombësisë; dhe garancitë ndërkombëtare të pavarësisë politike dhe ekonomike dhe integriteti territorial i disa shteteve të Ballkanit duhet të hyjë në to.

12. Pjesës aktuale turke të Perandorisë Osmane duhet t’I sigurohet një sovranitet i sigurtë, por kombësitë e tjera që tani janë nën sundimin turk duhet t’u sigurohet një siguri epadyshimtë e jetës dhe një mundësi absolutisht të patrazuar të zhvillimit autonom, dhe Dardanelet duhet të jenë përherë të hapura si një pasazh i lirë I anijeve dhe tregtisë të të gjitha kombeve nën garanci ndërkombëtare.

13. Një shtet i pavarur polak duhet të ngrihet i cili duhet të përfshjë territoret e banuara nga popullsi padiskutim polake, të cilës duhet t’I sigurohet një qasje e lirë dhe e sigurt në det, dhe pavarësia politike dhe ekonomike duhet t’I garantohet nga Konventa Ndërkombëtare.

14. Një shoqatë e përgjithshme e Kombeve duhet të formohet në bazë të konventave specifike për të mundësuar garanci reciproke të pavarësisë politike dhe integritetit territorial si të shteteve të mëdha edhe të voglave njësoj.

PËRMBLEDHJE E PIKAVE

1. Mbështetja në diplomacinë e hapur në vend të marrëveshjeve të fshehta.

2. Liria e deteve. 3. Tregtia e lirë. 4. Çarmatimi. 5. Vendimi i pretendimeve koloniale me respekt për sovranitetin e

popujve koloniale. 6. Asistencë për Rusinë. 7. Respekt për integritetin e Belgjikës. 8. Restaurimi i territoreve franceze. 9. Përshtatja e kufirit të Italisë në bazë të përkatësisë etnike. 10. Autonomia për popujt e Austro-Hungarisë. 11. Garanci për pavarësinë e shteteve të ndryshme ballkanike. 12. Vetëvendosja për popujt e Perandorisë Osmane dhe kalimi I lirë

nëpërmjet Dardaneleve. 13. Pavarësia për Poloninë. 14. Formimi i një Lidhjes së Kombeve për të garantuar pavarësinë për

të gjitha vendet, të mëdha dhe të vogla.

REAGIMI NGA ALEATËT Fjalimi është bërë pa koordinim paraprak ose

konsultim me homologët e Wilsonit në Evropë. Clemenceau, pas dëgjimit të katërmbëdhjetë pikave , u tha se ka pretenduar me sarkazëm “Zoti i mirë kishte vetëm dhjetë!” (Le Bon Dieu que n'avait Dix!). Si deklarata e vetme publike e qëllimeve të luftës, ajo u bë baza për kushtet e dorëzimit të Gjermanisë në fund të Luftës së Parë Botërore. Pas fjalimit, "Koloneli" Eduard M. House punoi për të siguruar pranimin e katërmbëdhjetë pikave nga udhëheqësit e Antantës. Më 16 tetor 1918, Presidenti Woodrow Wilson dhe Sir William Wiseman, kreu i inteligjencës britanike në Amerikë kishin një intervistë. Kjo intervistë ishte një arsye pse qeveria gjermane pranoi katërmbëdhjetë pikat dhe parimet e shprehura për negociatat e paqes.

Raporti u bë si pika negociatave, dhe më vonë Katërmbëdhjetë Pikat u pranuan nga Franca dhe Italia më 1 nëntor 1918. Britania vonë nënshkroi në të gjitha pikat përveç lirisë së detrave. Mbretëria e Bashkuar gjithashtu donte që Gjermania të bënte pagesa kompensimi për luftën, dhe mendonte se ajo duhej të shtohej në katërmbëdhjetë pikat.Fjalimi ishte dorëzuar 10 muaj para armëpushimit me Gjermaninë dhe u bë baza për kushtet e dorëzimit të Gjermanisë, si I negociuar në Konferencën e Paqes në Paris në vitin 1919. Traktati i Versajës kishte pak të bënte me katërmbëdhjetë pikat dhe nuk u ratifikua nga Senati Amerikan.

NDIKIMI TEK GJERMANËT PËR T’U DORËZUAR!

Fjalimi është shpërndarë gjerësisht si një instrument të propagandës aleate. Kopje u ranë prapa linjave gjermane, për të inkurajuar Fuqitë Qendrore të dorëzohen në pritje të një zgjidhjeje të drejtë. Në të vërtetë, një shënim iu dërgua ëilsonit nga princi Maksimilian i Baden, kancelari I perandorit gjermane në tetor 1918 ka kërkuar një armëpushim të menjëhershëm dhe negociata të paqes mbi bazën e katërmbëdhjetë Pikave.

FJALIMI I WILSON VS TRAKTATI I VERSAJËS Presidenti Wilson u sëmur fizikisht në fillim të

Konferencës së Paqes në Paris, duke I dhënë shkas kryeministrit francez Clemenceau dhe ministrit Georges për të ndyshuar katërmbëdhjetë pikat e ëilsonit . Clemenceau e pa Gjermaninë sikur të kishte arritur një fitore të padrejtë ekonomike mbi Francënn, në sajë të dëmeve të rënda, forcat gjermane u përballën me industrinë e Francës edhe gjatë tërheqjes së gjermanëve, dhe shprehu pakënaqësinë me aleatët e Francës në konferencën e paqes.

Veçanërisht, neni 231 i Traktatit të Versajës, i cili do të bëhet i njohur si pika e Fajit të Luftës, i caktuar me përgjegjësi të plotë për luftën dhe dëmet e saj në Gjermani. Aleatët fillimisht do të vlerësojë 269 bilionë marka në dëmshpërblime, ekuivalente me rreth 100,000 ton ar. Aftësia dhe gatishmëria e Gjermanisë për të paguar këtë shumë do të vazhdojë të jetë një temë e debatit mes historianëve.

Gjermania ishte mohuar edhe në forcat ajrore, dhe ushtria gjermane nuk mund të kalonte 100.000 burra.

Teksti i katërmbëdhjetë Pikave ishte e shpërndarë gjerësisht në Gjermani si propagandë para përfundimit të luftës, dhe ishte i njohur edhe nga gjermanët. Dallimet në mes të këtij dokumenti dhe me Traktatin e Versajës përfundimisht ushqeu zemërim të madh në Gjermani. Zemërimi gjerman mbi riparimet dhe Fajin e Luftës shihet si një faktor kontribues në rritjen e socializmit kombëtar.

Në fund të Luftës së Parë Botërore, vetëm dy ushtri të huaja kishin hyrë në Gjermani, dhe të dyja përparimet kishte qenë të shkurtra dhe të parëndësishëm – përparimi I trupave ruse në kufirin lindor të Prusisë, dhe trupat franceze zënë Mühlhausen / Moulhouse për disa ditë, të dyja në prag shpërthimit të luftës. Përndryshe snjë ushtri e huaj nuk mund të hynte në kufijtë gjermanë në 1918 gjatë Luftës. Kjo e bëri paqen të duket e padrejtë dhe ndëshkuese për shumë njerëz, veçanërisht për gjermanët.

Wilsonit iu dha çmimi Nobel për Paqen në 1919, për përpjekjet e tij për vendosjen e paqes. Ai gjithashtu frymëzoi lëvizjet për pavarësi në mbarë botën, duke përfshirë Lëvizjen më 1 mars në Kore.

SHQIPËRIA NË KONFERENCËN E PAQES Qeveria e Durrësit dërgoi në këtë konferencë një

delegacion i cili paraqiti kërkesat e tyre në formën e dy memorandumeve, në të cilat deklaronte se pavarësia e Shqiperisë nuk mund të vihej në diskutim, pasi ajo ishte siguruar me vendimet e Konferencës së Ambasadorëve të Londrës që në 1913. Me tej kërkohej që Shqipërisë ti ktheheshin territoret e shkëputura padrejtesish nga Kongresi i Berlinit me 1878.Në memorandum gjithashtu kërkohej të hidheshin poshtë lakmitë e shteteve ballkanike ndaj tokave shqiptare, por nuk u përmendën synimet e Italisë.Fatkeqsisht çështja shqiptare në këtë Konferencë nuk u trajtua si çështje më vete por u trajtua si plaçke lufte për të kënaqur aleatët.

Sipas Konferencës së Paqes, Prizreni I takonte Jugosllavisë së re ( Mbretëria e serbëve, kroatëve, sllovenëve). Zonat jugore shqiptare ju dhanë Greqisë, ndërsa Italia I doli në mbrojtje integritetit territorial të Shqipërisë, e cila nuk përfaqësohej në Konferencë. Në Korrik 1919 midis Italisë dhe Greqisë përfundoi një marrëveshje e fshehtë sipas së cilës, Roma do të mbështeste kërkesën greke për aneksimin e Korçës e Gjirokastrës, kurse Greqia do mbështeste kërkesën e Italisë për aneksimin e Vlorës.Si rezultat i shperthimit të kontradiktave ndërmjet pretendentëve për copëtimin e Shqipërisë, përfaqësuesit e Anglisë dhe të Francës, në janar të 1920 shpallën një Zgjidhje Kompromisi, në bazë të së cilës Shqipëria ndahet ndërmjet shteteve të Ballkanit sic ishte parashikuar në Traktatin e Fshehtë të Londrës.

REFERENCAT

Ferguson, Niall (2006). The war of the world: Twentieth Century Conflict and the Decline of the West. New York: Penguin Press. ISBN 1594201005.

MacMillan, Margaret (2001). Paris 1919. ISBN 0-375-76052-0.

Snell, John L. (1954). “Wilson on Germany and the Fourteen Points". Journal of Modern History 26 (4): 364–369. JSTOR 1876113.