1418 1444 - Cashmereaccmon.mn/media/magadlan/content/2016/Huuli/Bolovsroliin_huuliin_uurchlult.pdfхууль Монгол Улсын Их Хурлын тогтоол Боловсролын

1416

Òªðèéí ìýäýýëýë 2016 îí ¹20 /929/

Äîëîî õîíîã òóòìûí õýâëýë2016 îíû 05 дóãаар ñарûí 13

¹ 20 /929/

Óëààíáààòàð õîò2016 îí Óëñûí Èõ Õóðëûí Òàìãûí ãàçàð

Монгол Улсын хууль

Монгол Улсын Их Хурлын

тогтоол

Боловсролын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах

тухай

Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тойрог байгуулах,

тойргийн мандатын тоо, дугаар, нутаг дэвсгэр, төвийг тогтоох

тухай

1418

1444

1417


Ãàð×èÃ

Монгол Улсын ХУУлЬ

469. Боловсролын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай 1418

470. Дээд боловсролын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай 1430

471. Бага, дунд боловсролын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай 1437

472. Дээд боловсролын санхүүжилт, суралцагчдын нийгмийн баталгааны тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай 1440

473. Сургуулийн өмнөх боловсролын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай 1441

Монгол Улсын ИХ ХУрлын тогтоол

474. Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тойрог байгуулах, тойргийн мандатын тоо, дугаар, нутаг дэвсгэр, төвийг тогтоох тухай Дугаар 41 1444

Монгол Улсын ЗасгИйн гаЗрын тогтоол

475. Журам батлах тухай Дугаар 153 1452

Монгол Улсын Үндсэн ХУУлИйн цэцИйн дҮгнэлт

476. Банкны тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.2.ж, Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.30.е дэх заалт Үндсэн хуулийн холбогдох заалтыг зөрчсөн эсэх маргааныг хянан шийдвэрлэсэн тухай Дугаар 06 1461


1418

2016 îíû 04 ä¿ãýýр Óëààíáààòàрñàрûí 14-íий ºäºр õîò

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ХÓÓËЬ

БÎËÎВÑРÎËÛÍ ТÓХАЙ ХÓÓËЬДÍЭÌЭËТ, ӨӨРЧËӨËТ ÎРÓÓËАХ ТÓХАЙ

1 дүгээр зүйл.Бîëîвñрîëûí òуõàй õууëьä äîîр äурäñàí àãууëãàòàй äàрààõь õýñýã, зààëò íýмñ¿ãýй:

1/3 дугаар зүйлийн 3.1.16-3.1.20 дахь заалт:

“3.1.16.“àшãийí òºëºº áуñ áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà” ãýж ñурãàëòûí ¿йë àжиëëàãàà явууëàõ ¿íäñýí зîриëãîòîй, ¿йë àжиëëàãààíààñàà îëñîí àшãийã /îрëîãûã/ зºвõºí ¿íäñýí зîриëãûí äàãуу зàрцууëäàã, ¿íäñýí õºрºíãº íь õувьцààíä õувààãääàãã¿й õууëийí ýòãýýäийã;

3.1.17.“àшãийí òºëºº áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà” ãýж õувь îрууëñàí õºрºíãº íь òîäîрõîй òîîíû õувьцààíä õувààãääàã, õувьцàà ýзýмшиãчиä íîãäîë àшиã õувààриëäàã áºãººä àшиã îëîõ зîриëãîîр ñурãàëòûí ¿йë àжиëëàãàà ýрõýëäýã õууëийí ýòãýýäийã;

3.1.18.“ñурãàëòûí цºм õºòºëáºр” ãýж òуõàйí шàòàíä ñурàëцàãчийí ýзýмшиõ мýäëýã, ур чàäвàр, òºëºвшëийí ò¿вшиí, ò¿¿íä õ¿рýõ цîãц ¿йë àжиëëàãààíû ерºíõий зîõиîí áàйãууëàëòûã иëýрõийëñýí áàримò áичãийã;

3.1.19.“ºäºр ºíж¿¿ëýõ ¿йëчиëãýý” ãýж ýцýã, ýõ, àñрàí õàмãààëàãчийí õ¿ñýëòийí äàãуу ñурãàëòûí áàйãууëëàãà ирãýíòýй õàриëцàí òîõирîëцîж ¿йëäñýí ãýрýýíий ¿íäñýí äýýр ýр¿¿ë, àюуëã¿й îрчиíä õ¿¿õäийã àñрàõ, õàмãààëàõ, õºãжëийã äýмжиõ ñурãàëòààñ ãàäуур ¿з¿¿ëýõ ¿йëчиëãýýã;

3.1.20.“íàñàí òуршийí áîëîвñрîë” ãýж á¿õ íàñíû ирãýä áîëîвñрîëûí àëáàí áîëîí àëáàí áуñ õýëáýрýýр ёñ ñурòàõууí, ãîî з¿й, ирãýí, ãýр á¿ë, шиíжëýõ уõààí, àмьäрàõ уõààíû áîëîвñрîëûã òàñрàëòã¿й ýзýмшиõ ¿йë àжиëëàãààã.”

2/9 дүгээр зүйлийн 9.5 дахь хэсэг:

“9.5.Гàäààä уëñûí áîëîвñрîëûí áàримò áичãийã Мîíãîë Óëñûí áîëîвñрîëûí áàримò áичиãòýй ä¿йц¿¿ëýõ, áàãц цàã õàриëцàí òîîцîõ

1419


àñууäëûã áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà шийäвýрëýíý.”

3/10 дугаар зүйлийн 10.2, 10.3 дахь хэсэг:

“10.2.Туõàйí шàòíû áîëîвñрîëûí àãууëãûã õýрýãж¿¿ëýõ ¿йë àжиëëàãààã õºòºëáºрººр зîõиîí áàйãууëíà.

10.3.Б¿õ шàòíû áîëîвñрîëûí õºòºëáºрò мîíãîëûí ò¿¿õ, õýë, ñîёë, ¿íäýñíий ºв уëàмжëàë, зàí зàíшиë, ýõ îрîíч ñýòãýëãýý, õувь õ¿íий òºëºвшиë, õºãжиë, ãýр á¿ë, õ¿í òºрºëõòíий íийòëýã ¿íýò з¿йë, ñурàëцàãчийí ã¿йцýòãýõ ñàйí äурûí ¿йë àжиëëàãààíû òºрºë, àãууëãûã зààвàë òуñãàж, музей, íîмûí ñàí, киíî зýрýã ñîёë, урëàã, ñпîрòûí áàйãууëëàãûí áîëîмжийã àшиãëàõààр зîõиîí áàйãууëíà.”


“11.5.Сурãууëийí ºмíºõ áîëîí áàãà, ñуурь, á¿рýí äуíä áîëîвñрîëûí цºм õºòºëáºрийã áîëîвñрîëûí ýрäýм шиíжиëãýý, àрãà з¿йí áàйãууëëàãà áîëîвñрууëж, áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà õяíàí áàòàëíà.”

5/12 дугаар зүйлийн 12.3-12.5 дахь хэсэг:

“12.3.Тºрийí ºмчиä ò¿шиãëýí áàйãууëàõ áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà àшãийí òºëºº áуñ áàйíà.

12.4.Тºрийí áуñ ºмчиä ò¿шиãëýí áàйãууëàõ áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí

áàйãууëëàãà àшãийí òºëºº áуñ áîëîí àшãийí òºëºº áàйíà.

12.5.Ашãийí òºëºº áуñ áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà àшãийí òºëºº áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà áàйãууëàõûã õîриãëîíî.”


“16.6.Бàãшийí мýрãýжиë äýýшë¿¿ëýõ ñурãàëò, àрãà з¿йí áàйãууëëàãà áîëîвñрîëûí õºãжëийí áîäëîãî áîëîí ñурãууëь, цýцýрëýãийí áàãш, àжиëòíû ýрýëò õýрýãцýýíä òуëãуурëàí мýрãýжëийí òàñрàëòã¿й õºãжëийã äýмжиõ ¿йëчиëãýýã мýрãýжиë, àрãà з¿йí íýãäñýí уäирäëàãà, зîõицууëàëòààр õàíãàõ, зîõиîí áàйãууëàõ чиã ¿¿рãийã õýрýãж¿¿ëíý.


1420

16.7.Бàãшийí мýрãýжиë äýýшë¿¿ëýõ, àрãà з¿йí áàйãууëëàãûí ä¿рýм, á¿òцийã áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà, îрîí òîîã ñàíõ¿¿, òºñвийí áîëîí áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà õàмòрàí áàòàëíà.”

7/18 дугаар зүйлийн 18.5 дахь хэсэг:

“18.5.Эíý õууëийí 3.1.19-ò зààñàí ¿йëчиëãýý ýрõëýõýä òàвиõ íийòëýã шààрäëàãûã áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà áàòàëíà.”


“21.6.Бîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà шиíý õºòºëáºрººр ñурãàëò ýрõëýõийí ºмíº Бîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýõ áàйãууëëàãààр урьäчиëñàí мàãàäëàí иòãýмжëýë õийëãýíý.”

9/22 дугаар зүйлийн 22.2-22.4 дэх хэсэг:

“22.2.Бîëîвñрîëûí ñурãàëòûí ¿йë àжиëëàãàà ýрõëýõ òуñãàй зºвшººрëийã äàрààõь журмààр îëãîíî:

22.2.1.òуñãàй зºвшººрºë îëãîõ ýрõ á¿õий áàйãууëëàãà ýíý õууëийí 21.1-ä зààñàí áàримò áичãийã ¿¿ñãýí áàйãууëàãчààñ õ¿ëýýí àвñíààñ õîйш àжëûí 21 ºäрийí äîòîр áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà áàйãууëàõ урьäчиëñàí зºвшººрºë îëãîõ ýñýõийã шийäвýрëýõ;

22.2.2.урьäчиëñàí зºвшººрºë îëãîõ òуõàй ýрõ á¿õий áàйãууëëàãûí шийäвýр ãàрñàí ºäрººñ ¿¿ñãýí áàйãууëàãч òуñãàй зºвшººрëийí шààрäëàãûã õàíãàõ òàëààр ñàíàë áîëãîñîí íºõцºëийã õýрýãж¿¿ëýõ àжëûã зîõиîí áàйãууëàõ;

22.2.3.¿¿ñãýí áàйãууëàãч òуñãàй зºвшººрëийí шààрäëàãûã á¿рýí õàíãàñíû äàрàà õîëáîãäîõ áàримò áичãийã ºрãºäëийí õàмò ýрõ á¿õий áàйãууëëàãàä ир¿¿ëýõ;

22.2.4.òуñãàй зºвшººрºë îëãîõûã õ¿ññýí ºрãºäºë õ¿ëýýí àвñíààñ õîйш àжëûí 15 ºäрийí äîòîр ýрõ á¿õий áàйãууëëàãà òºрийí зàõирãààíû áîëîí áîëîвñрîëûí áàйãууëëàãà, õîëáîãäîõ мýрãýжëийí áàйãууëëàãûí òºëººëºë á¿õий шиíжýýчийí õýñýã òîмиëж, мàãàäëàí

1421


шиíжиëãýý õийëãýõ áºãººä мàãàäëàí шиíжиëãýý õийëãýõòýй õîëáîãäñîí зàрäëûã ¿¿ñãýí áàйãууëàãч õàриуцàõ;

22.2.5.шиíжýýчийí õýñýã òîмиëîãäñîíîîñîî õîйш 30 õîíîãò áàãòààí áàримò áичиãò мàãàäëàí шиíжиëãýý õийж, ãàзàр äýýр íь òàíиëцàí ä¿ãíýëò ãàрãàõ;

22.2.6.ýíý õууëийí 20 äуãààр з¿йëä зààñàí áàйãууëëàãà

шиíжýýчийí õýñãийí ä¿ãíýëòийã ¿íäýñëýí òуñãàй зºвшººрºë îëãîõ ýñýõ òàëààр шийäвýр ãàрãàж, ¿¿ñãýí áàйãууëàãчиä мýäýãäýõ, òуñãàй зºвшººрëийã îëãîõ.

22.3.Бîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà ¿¿ñãýí áàйãууëàõ ãýрýý,

ä¿рýмä íýмýëò, ººрчëºëò îрууëñàí, îршиí áàйãàà ãàзрàà ººрчиëñºí áîë ýíý òуõàйãàà уëñûí á¿рòãýëийí áàйãууëëàãàä àжëûí 15 ºäрийí äîòîр áичãýýр мýäýãäýж, уëñûí á¿рòãýëä ººрчëºëò îрууëíà.

22.4.Óëñûí á¿рòãýëийí áàйãууëëàãà áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûã ñурãàëòûí ¿йë àжиëëàãàà ýрõëýõ òуñãàй зºвшººрºëä ¿íäýñëýí òºрийí ºмчийí, àшãийí òºëºº áуñ, àшãийí òºëºº ãýñýí àíãиëëààр, ýíý õууëийí 14, 141, 15 äуãààр з¿йëä зààñàí õýв шиíжýýр íь íýрëýж á¿рòãýíý”.

10/24 дүгээр зүйлийн 24.1.4 дэх заалт:

“24.1.4.áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûã áуñàä áàйãууëëàãàòàй íийë¿¿ëýõ, íýãòãýõ, õувààõ, òуñãààрëàõ, ººрчëºõ зàмààр ººрчëºí áàйãууëñàí;”


“25.6.Эíý õууëийí 25.2-ò зààñíûã õýрýãж¿¿ëýõòýй õîëáîîòîй ä¿ãíýëò ãàрãàõ àрãàчëàë, журмûã áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí Зàñãийí ãàзрûí ãиш¿¿í áàòàëíà.”

12/26 дугаар зүйлийн 26.5-26.8 дахь хэсэг: “26.5.Бîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûã мàãàäëàí иòãýмжëýõ

áàйãууëëàãà íь Бîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýõ ¿íäýñíий зºвëºë áàйíà.


1422

26.6.Бîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýõ ¿íäýñíий зºвëºë мàãàäëàí иòãýмжëýõ шàëãуур, журмûã òîãòîîõ, ñурãàëòûí õºòºëáºрийí мàãàäëàí иòãýмжëýë õийõ áàйãууëëàãûã á¿рòãýõ чиã ¿¿рãийã õýрýãж¿¿ëíý.

26.7.Тºрººñ áîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýõ ¿íäýñíий зºвëºëä áуñàä мàãàäëàí иòãýмжëýõ áàйãууëëàãûã уäирäàмж, íýãäñýí зîõицууëàëòààр õàíãàõàä äýмжëýã ¿з¿¿ëíý.

26.8.Мîíãîë Óëñàä мàãàäëàí иòãýмжëýõ ¿йë àжиëëàãàà явууëàõ ãàäààäûí áàйãууëëàãûã Бîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýõ ¿íäýñíий зºвëºë á¿рòãýж, зºвшººрºë îëãîíî.”

13/28 дугаар зүйлийн 28.1.26, 28.1.27 дахь заалт:

“28.1.26.ãàäààä уëñàä àмьäàрч áàйãàà Мîíãîë Óëñûí õàрьяàò õ¿¿õäýä мîíãîë õýë, ò¿¿õ, ñîёë, ёñ зàíшиë зààж ñурãàõàä äýмжëýã, òуñëàëцàà ¿з¿¿ëýõ;

28.1.27.ерºíõий áîëîвñрîëûí ñурãууëь, цýцýрëýãийí áàãш, àëáàí òушààëòàíä òàвиõ íийòëýã шààрäëàãà, àжëûí áàйрíû ¿ëãýрчиëñýí òîäîрõîйëîëò áàòëàõ.;”

14/281 дүгээр зүйлийн 281.1.10 дахь заалт:

“281.1.10.ºмчийí á¿õ õýëáýрийí цýцýрëýã, ерºíõий áîëîвñрîëûí ñурãууëьä мýрãýжиë, àрãà з¿йí äýмжëýã, òуñëàëцàà ¿з¿¿ëýõ, áàãш, àжиëòíû мýрãýжëийí òàñрàëòã¿й õºãжëийã õàíãàõ.”

15/35 дугаар зүйлийн 35.4.9-35.4.11 дэх заалт:

“35.4.9.ñурãууëь, цýцýрëýãийí õºрºíãº îрууëàëò, òºñвийí òºëºвëºëòºä ñàíàë ºãºõ, зàйëшã¿й íºõцºë áàйäëûí уëмààñ õ¿¿õäýý 6 íàñíààñ íь ñурãууëьä ýëñ¿¿ëýõ áîëîмжã¿й òàëààр мàëчиí ýцýã, ýõийí ãàрãàñàí õ¿ñýëòийã ¿íäýñëýж шийäвýрëýõ;

35.4.10.ñурãууëь, цýцýрëýãийí áàòëàãäñàí òºñºв, ñàíãийí

зàрцууëàëòàä õяíàëò òàвиõ, òºñвийí ã¿йцýòãýë, ñàíõ¿¿ãийí òàйëàíä õийñýí àуäиòûí ä¿ãíýëòòýй òàíиëцàõ, мýäýýëýõ;

35.4.11.ñурãууëь, цýцýрëýãийí зºвëºëийí ¿йë àжиëëàãààíû òàйëàíã ãàрãàж, õàмò îëíû õурàëä òàйëàãíàõ.”

1423


16/36 дугаар зүйлийн 36.14 дэх хэсэг:

“36.14.Дýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí уäирäàõ зºвëºëòýй õîëáîãäñîí õàриëцààã Дýýä áîëîвñрîëûí òуõàй õууëиàр зîõицууëíà.”

17/39 дүгээр зүйлийн 39.14 дэх хэсэг:

“39.14.Бîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýõ ¿íäýñíий зºвëºëийã ¿р ä¿í, ã¿йцýòãýëä ñууриëàí ãýрýýíий äàãуу уëñûí òºñвººñ зàрäëûí òîäîрõîй õувийã ñàíõ¿¿ж¿¿ëýõ áºãººä ¿йëчиëãýýíий òºëáºрийí õýмжýýã Бîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýõ ¿íäýñíий зºвëºëийí Óäирäàõ зºвëºë òîãòîîíî.”


“41.4.Гàäààä уëñàä àмьäàрч áàйãàà Мîíãîë Óëñûí õàрьяàò õ¿¿õäýä мîíãîë õýë, ò¿¿õ, ёñ зàíшиë, ñîёëûí чиãëýëýýр ñуурь чàäàмж ýзýмш¿¿ëýõ òºñºë, õºòºëáºр õýрýãж¿¿ëж áàйãàà áàйãууëëàãàä òºрººñ äýмжëýã ¿з¿¿ëж áîëîõ áºãººä äýмжëýã ¿з¿¿ëýõ íºõцºë, шààрäëàãà, õýмжýýã Зàñãийí ãàзрûí áàòàëñàí журмààр зîõицууëíà.”


“42.9.Дýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí õýвийí ¿йë àжиëëàãàà явууëàõàä шààрäëàãàòàй зîриуëàëòûí áàриëãà áàйãууëàмж, ñурãàëò, ýрäýм шиíжиëãýý, ¿йëäвýрëýëийí îрчиí, ëàáîрàòîри, ñурãàëòûí õýрýãëýãäýõ¿¿í, äîòуур áàйрààр õàíãàõ àжëûã Óäирäàõ зºвëºë õàриуцíà.”


“46.2.5.áîëîвñрîë ýзýмшиõýä íь õ¿¿õýääýý áàйíãûí äýмжëýã, òуñëàëцàà ¿з¿¿ëýõ, урàмшууëàí äýмжиõ;

46.2.6.õ¿¿õäийíõýý ñурàëцàõ, òºëºвшиõ, àвьяàñûã õºãж¿¿ëýõ ñурãàëò, ¿йë àжиëëàãààíû ¿йë явц, ¿р ä¿íòýй òàíиëцàõ.”


“46.3.Х¿¿õäийíõýý ñурàëцàõ, òºëºвшиõ, àвьяàñ, чàäвàрûã õºãж¿¿ëýõ àñууäëààр áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãàòàй ãýрýý áàйãууëàí õàмòрàí àжиëëàж áîëíî.”


1424

2 дугаар зүйл.Бîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí Хîёрäуãààр á¿ëýã, 10 äуãààр з¿йëийí ãàрчãийí “Бîëîвñрîëûí” ãýñíий äàрàà “õºòºëáºр,” ãýж, 13 äуãààр з¿йëийí 13.1 äýõ õýñãийí “¿íýëãýýíий” ãýñíий äàрàà “, мýрãýжиë äýýшë¿¿ëýõ ñурãàëò-àрãà з¿йí” ãýж, 14 ä¿ãýýр з¿йëийí 14.1 äýõ õýñãийí “ерºíõий áîëîвñрîëûí ñурãууëь,” ãýñíий äàрàà “цýцýрëýã-áàãà ñурãууëийí цîãцîëáîр” ãýж, 15 äуãààр з¿йëийí 15.1 äýõ õýñãийí “äýýä ñурãууëь íь ñурãàëò-ýрäýм шиíжиëãýýíий,” ãýñíий äàрàà “кîíñервàòîри /õºãжмийí äýýä áîëîвñрîëûí áàйãууëëàãà/,” ãýж, 17 äуãààр з¿йëийí 17.2 äàõь õýñãийí “ä¿¿рýãò” ãýñíий äàрàà “íàñàí òуршийí áîëîí” ãýж, 18 äуãààр з¿йëийí 18.1 äýõ õýñãийí “òуñëàëцàà” ãýñíий äàрàà “, ºäºр ºíж¿¿ëýõ ¿йëчиëãýý” ãýж, 281 ä¿ãýýр з¿йëийí 281.1.4 äýõ зààëòûí “õяíàëò òàвиõ,” ãýñíий äàрàà “õяíàëò-шиíжиëãýý õийõ” ãýж, 34 ä¿ãýýр з¿йëийí 34.1 äýõ õýñãийí “мýрãýжëийí áîëîвñрîë, ñурãàëòûí áàйãууëëàãà,” ãýñíий äàрàà “òºрийí ºмчийí îëîí уëñûí õºòºëáºрийí ñурãàëòòàй ерºíõий áîëîвñрîëûí ñурãууëь,” ãýж, мºí õýñãийí “уëñûí õýмжýýíä ¿йëчиëãýý ¿з¿¿ëäýã ерºíõий áîëîвñрîëûí ñурãууëьä” ãýñíий äàрàà “, Зàñãийí ãàзàр õîîрîíäûí õýëýëцýýрийí äàãуу áàйãууëñàí áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãàä” ãýж òуñ òуñ íýмñ¿ãýй.

3 дугаар зүйл.Бîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí äàрààõь з¿йë, õýñýã, зààëòûã äîîр äурäñàíààр ººрчëºí íàйрууëñуãàй:


“11.4.Сурãууëийí ºмíºõ áîëîí áàãà, ñуурь, á¿рýí äуíä áîëîвñрîëûí цºм õºòºëáºрийã ºмчийí á¿õ õýëáýрийí áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà äàãàж мºрäºíº.”

2/12 дугаар зүйлийн 12.2 дахь хэсэг: “12.2.Бîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà àшãийí òºëºº áуñ, ýñõ¿ë

àшãийí òºëºº áàйж áîëíî.” 3/16 дугаар зүйлийн 16.4 дэх хэсэг: “16.4.Бîëîвñрîëûí ýрäýм шиíжиëãýý, àрãà з¿йí áàйãууëëàãûí á¿òýц,

ä¿рýм áîëîí àймàã, íийñëýëийí áîëîвñрîëûí ãàзрûí àжиëëàõ журмûã áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà áàòàëíà.”

4/17 дугаар зүйлийн 17.1 дэх хэсэг: “17.1.Нàñàí òуршийí áîëîвñрîëûí ñурãàëò, ñуäàëãàà, àрãà з¿йí

áàйãууëëàãà îрîí íуòãийí íàñàí òуршийí áîëîí àëáàí áуñ áîëîвñрîëûí

1425


áàйãууëëàãûã íýãäñýí уäирäëàãà, áîäëîãî зîõицууëàëò, мýрãýжиë, àрãà з¿йí уäирäëàãààр õàíãàõ, ýíý чиãëýëýýр áîëîвñрîë îëãîж áàйãàà áàãшийí мýрãýжиë äýýшë¿¿ëýõ ñурãàëòûã зîõиîí áàйãууëàõ ¿йë àжиëëàãààã ýрõýëíý.”

5/171 дүгээр зүйлийн 171.1, 171.2 дахь хэсэг: “171.1.Бîëîвñрîëûí ¿íýëãýýíий áàйãууëëàãà á¿õ шàòíû

áîëîвñрîëûí чàíàрò ¿íýëãýý, ñуäàëãàà õийõ, ñурãàëò зîõиîí áàйãууëàõ, äýýä áîëîвñрîëûí õºòºëáºрò ýëñýãчäийí ýëñýëòийí ерºíõий шàëãàëòûã ¿íäýñíий ò¿вшиíä õàриуцàí зîõиîí áàйãууëàõ чиã ¿¿рýã á¿õий õууëийí ýòãýýä мºí.

171.2.Бîëîвñрîëûí ¿íýëãýýíий áàйãууëëàãûí á¿òýц, ä¿рмийã

áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà áàòàëíà.”

6/18 дугаар зүйлийн 18.3 дахь хэсэг: “18.3.Аж àõуйí íýãж, áàйãууëëàãà áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áîëîí

ñурãàëòûí áуñàä áàйãууëëàãûã õууëь òîãòîîмжиä зààñíû äàãуу áàйãууëàí àжиëëууëж áîëíî.”

7/20 дугаар зүйлийн 20.2 дахь хэсэг: “20.2.Оëîí уëñûí õºòºëáºрийí ñурãàëòòàй ерºíõий áîëîвñрîëûí

ñурãууëь, ерºíõий áîëîвñрîëûí ëàáîрàòîри ñурãууëь, иõ ñурãууëь, äýýä ñурãууëийí õàрьяà ерºíõий áîëîвñрîëûí àõëàõ ñурãууëь, Зàñãийí ãàзàр õîîрîíäûí õýëýëцýýрийí äàãуу áàйãууëàõ õàмòàрñàí ñурãууëь áîëîí ãàäààäûí õºрºíãº îрууëàëòòàй цýцýрëýã, ñурãууëь áàйãууëàõ òуñãàй зºвшººрëийã áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà îëãîíî.”

8/23 дугаар зүйлийн 23.1 дэх хэсэг: “23.1.Туñãàй зºвшººрëийã 5 жиëýýñ äîîшã¿й õуãàцààãààр îëãîíî.” 9/25 дугаар зүйлийн 25.1.1 дэх заалт: “25.1.1.àшãийí òºëºº áуñ áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí

áàйãууëëàãà áîë òуõàйí áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí уäирäàõ зºвëºëийí шийäвýрýýр, àшãийí òºëºº áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà áîë õувьцàà ýзýмшиãчäийí õурëûí шийäвýрýýр;”


1426

10/25 дугаар зүйлийн 25.2 дахь хэсэг: “25.2.Бîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûã ýíý õууëийí 25.1.1-ä

зààñíû äàãуу òàòàí áууëãàõ шийäвýр ãàрàõààñ 2 ñàрûí ºмíº òуõàйí áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûã òàòàí áууëãàõ àжëûí òºëºвëºãºº, àвàõ àрãà õýмжýýíий òàëààрõи ñàíàëàà õîëáîãäîõ òîîцîî, ñуäàëãààíû õàмò áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãàä õ¿рã¿¿ëýõ áºãººä áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà уã ñàíàëûã ñуäëàí ä¿í шиíжиëãýý õийж, ä¿ãíýëò ãàрãàíà.”

11/26 дугаар зүйлийн 26.1, 26.2 дахь хэсэг: “26.1.Бîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýë íь áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí

áàйãууëëàãûí ¿йë àжиëëàãàà, ñурãàëòûí õºòºëáºрийí õýрýãжиëòийí чàíàрò õàрààò áуñ ¿íýëãýý õийж, àõиц äýвшëийã äýмжиí, мýрãýжëийí õ¿рýýíä õ¿ëýýí зºвшººрºõ àжиëëàãàà мºí.

26.2.Бîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýëийã áîëîвñрîëûí

àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãààñ ýрõ îëãîñîí, àшãийí òºëºº áуñ áàйãууëëàãà õýрýãж¿¿ëýõ áºãººä òуñ áàйãууëëàãà íь ¿йë àжиëëàãààíûõàà ¿р ä¿íã áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãàä òàйëàãíàíà.”

12/26 дугаар зүйлийн 26.4 дэх хэсэг: “26.4.Бîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýõ áàйãууëëàãûí уäирäàõ

зºвëºë òºр, îëîí íийò, ñурàëцàãчийí òºëººëëººñ á¿рäýíý.”

13/28 дугаар зүйлийн 28.1.2 дахь заалт:

“28.1.2.áîëîвñрîëûí ñàëáàрûí õºãжëийí áîäëîãî, òýрã¿¿ëýõ чиãëýë, òºëºвëºãºº, ¿зýë áàримòëàë, ¿íäñýí чиãëýë, ä¿рýм, журàм, õºòºëáºр, òºñºë, зààвàр, àрãàчëàëûã áîëîвñрууëàõ, áàòëàõ, õýрýãж¿¿ëýõ, õяíàëò-шиíжиëãýý, ¿íýëãýý õийõ, ¿р ä¿íã òîîцîõ;”


“28.1.8.áîëîвñрîëûí õºòºëáºр, íîрм, íîрмàòивûã õýрõýí õýрýãж¿¿ëж áàйãààã òîãòîîõ зîриëãîîр áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí ¿йë àжиëëàãàà, ñурãàëòûí õºòºëáºрийí чàíàрò ¿íýëãýý õийõ, ä¿ãíýëò ãàрãàõ, õ¿¿õäийí õºãжëийí àõиц äýвшëийã äýмжиõ, áàòàëãààжууëàõ чиãëýëýýр мýрãýжëийí уäирäëàãààр õàíãàõ;”

1427


15/28 дугаар зүйлийн 28.1.19 дэх заалт: “28.1.19.òºрийí ºмчиò иõ ñурãууëь, äýýä ñурãууëь, кîëëеж,

áîëîвñрîëûí ýрäýм шиíжиëãýý, àрãà з¿йí áàйãууëëàãà, áàãшийí мýрãýжиë äýýшë¿¿ëýõ ñурãàëò, àрãà з¿йí áàйãууëëàãà, Бîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýõ ¿íäýñíий зºвëºëийí àжëûí àëáà, íàñàí òуршийí áîëîвñрîëûí ñурãàëò, àрãà з¿йí áàйãууëëàãà, òºрийí ºмчийí îëîí уëñûí õºòºëáºрийí ñурãàëòòàй ерºíõий áîëîвñрîëûí ñурãууëийí зàõирàë /äàрãà/-ûí àжëûí áàйрíû òîäîрõîйëîëòûã áàòàëж мºрä¿¿ëýõ;”

16/28 дугаар зүйлийн 28.1.22 дахь заалт: “28.1.22.цýцýрëýã, ерºíõий áîëîвñрîëûí ñурãууëь, íàñàí

òуршийí áîëîвñрîëûí áàйãууëëàãûí áàãш, àжиëòíû àжëûã ¿íýëýõ, ä¿ãíýõ, áàãшëàõ ýрõ îëãîõ, àрãà з¿йч, áàãш, ñурãàëòûí меíежерийí мýрãýжëийí зýрýã îëãîõ, õàñàõ журмûã áàòëàõ áºãººä àëáàí òушààë ººрчëºãäºõ òîõиîëäîëä цýцýрëýã, ñурãууëийí уäирäàõ àëáàí òушààë ýрõýëж áàйãàà áàãшийí мýрãýжëийí зýрýã õýвýýр õàäãàëàãäàõ;”

17/30 дугаар зүйлийн 30.1.11 дэх заалт: “30.1.11.àймàã, íийñëýëийí áîëîвñрîëûí ãàзрûí äàрãûã

ñîíãîí шàëãàрууëàëòûí ä¿íã ¿íäýñëýí áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí Зàñãийí ãàзрûí ãиш¿¿íий зºвшººрñíººр òîмиëîõ, чºëººëºõ;”

18/35 дугаар зүйлийн 35.4.1 дэх заалт: “35.4.1.ñурãууëь, цýцýрëýãийí õºãжëийí áîäëîãî,

õºòºëáºр, òºëºвëºãºº, ä¿рýм, журàм áàòëàõ, õýрýãж¿¿ëýõýä íь äýмжëýã ¿з¿¿ëýõ;”

19/37 дугаар зүйл: “37 дугаар зүйл.Боловсролын хяналт

37.1.Бîëîвñрîëûí õяíàëòûã õяíàëò-шиíжиëãýý, òàíäàëò, ñуäàëãàà õийõ õýëáýрýýр õýрýãж¿¿ëíý.

37.2.Бîëîвñрîëûí ñурãàëòûí ¿йë àжиëëàãàà ýрõëýõ òуñãàй зºвшººрºë îëãîõ ýрõ á¿õий ýòãýýä òуñãàй зºвшººрëийí шààрäëàãûã õàíãàж áàйãàà ýñýõýä õяíàëò òàвиíà.”



1428

“40.2.Тºрийí ºмчиò á¿õ шàòíû ñурãууëь, цýцýрëýãийí òîãòмîë зàрäàë, ерºíõий áîëîвñрîëûí ñурãууëь, мýрãýжëийí áîëîвñрîë, ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí äîòуур áàйрíû íийò зàрäàë, òуñãàй ñурãууëийí ñурàëцàãчийí ¿äийí õîîëíû зàрäàë, цýцýрëýãийí áàйршëûã õàрãàëзàí õ¿¿õäийí õîîëíû зàрäëûí òîäîрõîй õувь, ºмчийí õýëáýр õàрãàëзàõã¿йãýýр àшãийí áîëîí àшãийí òºëºº áуñ цýцýрëýã, ерºíõий áîëîвñрîëûí ñурãууëийí àëáàí áîëîí àëáàí áуñ ñурãàëòàä õàмрàãäàж áàйãàà íýã ñурàëцàãчиä íîãäîõ õувьñàõ зàрäëûã уëñûí òºñвººñ ñàíõ¿¿ж¿¿ëíý.”

21/48 дугаар зүйлийн 48.2.1- 48.2.9 дэх заалт:

“48.2.1.ýíý õууëийí 9 ä¿ãýýр з¿йëийã зºрчиж áîëîвñрîëûí áàримò áичãийã õууëь áуñààр îëãîñîí, õуурàмчààр ¿йëäñýí, àшиãëàñàí ирãýíийã íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр, àëáàí òушààëòíûã íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýã õîёр äàõиí íýмýãä¿¿ëñýíòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр, àж àõуйí íýãж, áàйãууëëàãûã íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýã ãурàв äàõиí íýмýãä¿¿ëñýíòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр òуñ òуñ òîрãîж, õуурàмч áàримò áичãийã õурààõ;

48.2.2.ýíý õууëийí 47.2-ò зààñàí ¿¿рãийã áиеë¿¿ëýõýýñ зàйëñõийñýí áîë íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýã õîёр äàõиí íýмýãä¿¿ëñýíòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр òîрãîõ;

48.2.3.àжиë ¿¿рãýý ã¿йцýòãýõýä íь áàãшиä ñàíààòàйãààр ñààä учрууëñàí, áàãшийí íýр õ¿íäийã ãуòààí äîрîмжиëñîí ýòãýýäийã íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýã òàв äàõиí íýмýãä¿¿ëñýíòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр òîрãîõ;

48.2.4.ýíý õууëийí 22 äуãààр з¿йëä зààñàí òуñãàй зºвшººрºë àвààã¿й, áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûã уëñûí á¿рòãýëä á¿рòã¿¿ëýëã¿й áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí ¿йë àжиëëàãàà ýрõýëñýí áîë ñурãàëòûí òºëáºрийã ñурàëцàãчиä áуцààí îëãîж, ирãýíийã íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр, àëáàí òушààëòíûã íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýã àрàв äàõиí íýмýãä¿¿ëñýíòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр, àж àõуйí íýãж, áàйãууëëàãûã íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýã õîрь äàõиí íýмýãä¿¿ëñýíòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр òуñ òуñ òîрãîж, îëñîí îрëîãûã õурààж, áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí ¿йë àжиëëàãààã зîãñîîõ;

48.2.5.ýíý õууëийí 46.2.3-ò зààñàí ¿¿рãийã õ¿íäýòãýõ шàëòãààíã¿йãýýр áиеë¿¿ëýýã¿й áîë íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýã àрàв äàõиí íýмýãä¿¿ëñýíòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр òîрãîõ;

1429


48.2.6.ñурàëцàãчийí áие мàõáîäиä õàëäñàí, ñýòãýë ñàíààíû äàрàмò ¿з¿¿ëñýí, мºíãº ºãºõ, íîм, á¿òýýãäýõ¿¿í õуäàëäàж àвàõûã òуëãàñàí, òýäíий õувийí íууцûã зàäрууëñàí, õууëьä зààãààã¿й òºëáºр, õурààмж àвñàí íь áàримòààр òîãòîîãäñîí áàãш, àжиëòíûã íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр, àëáàí òушààëòíûã íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýã õîёр äàõиí íýмýãä¿¿ëñýíòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр òîрãîõ;

48.2.7.ñòàíäàрò áîëîí áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãàä òàвиõ шààрäëàãûã зºрчñºí уäирäàõ àëáàí òушààëòíûã íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýã ãурàв äàõиí íýмýãä¿¿ëñýíòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр òîрãîõ;

48.2.8.уäирäàõ àжиëòíû áîëîí áàãшийí ёñ з¿йã íîцòîй зºрчñºí íь òîãòîîãäñîí áîë áàãшëàõ ýрõийã õàñàõ õ¿рòýë àрãà õýмжýýã àвàõ;

48.2.9.áàйãууëëàãàä õàíäивëàñàí õºрºíãийã ñàíõ¿¿ãийí òàйëàí, òýíцýëä òуñãààã¿й, зîриуëàëòûí áуñààр зàрцууëñàí àëáàí òушààëòíûã íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýã õîёр äàõиí íýмýãä¿¿ëñýíòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр òîрãîõ.”

4 дүгээр зүйл.17 äуãààр з¿йëийí 17.3 äàõь õýñãийí “Аëáàí áуñ” ãýñíийã “Нàñàí òуршийí áîëîí àëáàí áуñ” ãýж, 22 äуãààр з¿йëийí ãàрчãийí “Óëñûí á¿рòãýëä á¿рòãýõ” ãýñíийã “Туñãàй зºвшººрºë îëãîõ, уëñûí á¿рòãýëä á¿рòãýõ” ãýж, 39 ä¿ãýýр з¿йëийí 39.10 äàõь õýñãийí “Бîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà” ãýñíийã “Ашãийí òºëºº áуñ áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà” ãýж, мºí õýñãийí “ä¿рýм, ¿¿ñãýí áàйãууëàãчòàй áàйãууëñàí ãýрýýíä” ãýñíийã “ä¿рýмä” ãýж, 40 ä¿ãýýр з¿йëийí 40.3 äàõь õýñãийí “õувьñàõ зàрäëûí äуíäàж íîрмàòивûã” ãýñíийã “õувьñàõ зàрäëûí äуíäàж íîрмàòив, ò¿¿íий á¿рýëäýõ¿¿í, àймãийí òºвººñ áуñàä ñум, òîñãîí, áàãийí ñурãууëьä áàãà, ñуурь, á¿рýí äуíä áîëîвñрîë ýзýмш¿¿ëýõýä íýã ñурàëцàãчиä íîãäîõ õувьñàõ зàрäëûí õ¿¿õäийí òîîíîîñ õàмààрñàí ºñºí íýмýãäýõ иòãýëц¿¿рийã” ãýж, 40 ä¿ãýýр з¿йëийí 40.8 äàõь õýñãийí “мýрãýжëийí зýрýã, ур чàäвàрûã” ãýñíийã “мýрãýжëийã” ãýж, 42 äуãààр з¿йëийí 42.4 äýõ õýñãийí “Бîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûã” ãýñíийã “Ашãийí òºëºº áуñ áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûã” ãýж, 24 ä¿ãýýр з¿йëийí 24.1.4 äýõ зààëòûí äуãààрûã “24.1.5.” ãýж, 28 äуãààр з¿йëийí 28.1.26 äàõь зààëòûí äуãààрûã “28.1.28” ãýж, 42 äуãààр з¿йëийí 42.2 äàõь õýñãийí “Бîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà” ãýñíийã “Сурãууëийí ºмíºõ áîëîí ерºíõий áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà” ãýж òуñ òуñ ººрчиëñ¿ãýй.


1430

5 дугаар зүйл.Бîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 8 äуãààр з¿йëийí 8.1 äýõ õýñãийí “Аëáàí ñурãàëò íь ºäºр, îрîй, ýчíýý, ýкñòерíàò зýрýã õýëáýрòýй áàйж áîëíî.” ãýñíийã, 11 ä¿ãýýр з¿йëийí 11.1 äýõ õýñãийí “áîëîвñрîëûí уëñûí ñòàíäàрòààр íàрийвчëàí” ãýñíийã, мºí з¿йëийí 11.2 äàõь õýñãийí “ñурàëцàãчийí зàйëшã¿й ýзýмшñýí áàйвàë зîõиõ áîëîвñрîëûí àãууëãûí ò¿вшиí, ò¿¿íий ¿íýëãýý,” ãýñíийã, мºí з¿йëийí 11.3 äàõь õýñãийí “Бîëîвñрîëûí” ãýñíийã, 16 äуãààр з¿йëийí 16.3 äàõь õýñãийí “áîëîí àймàã, íийñëýëийí áîëîвñрîëûí ãàзàр” ãýñíийã, 24 ä¿ãýýр з¿йëийí 24.1.1 äýõ зààëòûí “àòòеñòàòчиëëûí ¿íýëãýý áîëîí” ãýñíийã, мºí зààëòûí “áîëîвñрîëûí” ãýñíийã, 28 äуãààр з¿йëийí 28.1.12 äàõь зààëòûí “òºрийí ºмчиò иõ ñурãууëь, äýýä ñурãууëь, кîëëеж,” ãýñíийã, 281 ä¿ãýýр з¿йëийí 281.1.4 äýõ зààëòûí “àòòеñòàòчиëàõ” ãýñíийã, 39 ä¿ãýýр з¿йëийí 39.2 äàõь õýñãийí “õºíãºëºëòòýй” ãýñíийã, 48 äуãààр з¿йëийí 48.3 äàõь õýñãийí “, ñум, ä¿¿рãийí Зàñàã äàрãà, áîëîвñрîëûí õяíàëòûí уëñûí áàйцààãч” ãýñíийã òуñ òуñ õàññуãàй.

6 дугаар зүйл.Бîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 21 ä¿ãýýр з¿йëийí 21.3 äàõь õýñãийã, 28 äуãààр з¿йëийí 28.1.21 äýõ зààëòûã, мºí з¿йëийí 28.2 äàõь õýñãийã, 31 ä¿ãýýр з¿йëийí 31.1.4 äýõ зààëòûã, 34 ä¿ãýýр з¿йëийí 34.3 äàõь õýñãийã, 36 äуãààр з¿йëийí 36.4 äýõ õýñãийã òуñ òуñ õ¿чиíã¿й áîëñîíä òîîцñуãàй.

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍИХ ХÓРËÛÍ ДАРÃА З.ЭÍХБÎËД



ДЭЭД БÎËÎВÑРÎËÛÍ ТÓХАЙ ХÓÓËЬДÍЭÌЭËТ, ӨӨРЧËӨËТ ÎРÓÓËАХ ТÓХАЙ

1 дүгээр зүйл.Дýýä áîëîвñрîëûí òуõàй õууëьä äîîр äурäñàí àãууëãàòàй äàрààõь з¿йë, õýñýã, зààëò íýмñ¿ãýй:


“4.5.Дýýä áîëîвñрîëûí зýрýã îëãîäîã îíîëûí мýäëýã, ур чàäвàр, äàäàë á¿õий ¿йëäвýрийí иíжеíер, òеõíîëîãичийã áýëòãýõ òеõíîëîãийí кîëëеж áàйõ áºãººä òеõíîëîãийí кîëëежийí õºòºëáºрийí àãууëãà, áàãц цàãийí õýмжýýã áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà òîãòîîíî.”

1431


2/6 дугаар зүйлийн 6.8, 6.9 дэх хэсэг:

“6.8.Тàòàí áууãäcàí äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà ¿йë àжиëëàãàà явууëàõ õуãàцààíäàà ãàрãàñàí òушààë шийäвýр, ñурàëцàãчäûí íýрñ, òºãñºãчäийí äипëîмûí õууëáàр, ñурãàëòûí òºëºвëºãºº зýрýã ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí ¿йë àжиëëàãààòàй õîëáîãäîõ áàримò áичãийã òàòàí áууãäàõ шийäвýр ãàрñíààñ õîйш 6 ñàрûí äîòîр Үíäýñíий òºв àрõивò õ¿ëýýëãýí ºãíº.

6.9.Тàòàí áууãäñàí äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà òºãñºëò õийãýýã¿й ñурàëцàãчийã ººр ñурãууëьä шиëж¿¿ëýõäýý ò¿¿íийã ñурãууëьä àíõ ýëñ¿¿ëñýí òушààë шийäвýр, ñуäàëñàí õичýýë, шàëãàëòòàй õîëáîîòîй мàòериàëûã шиëж¿¿ëñýí шийäвýрийí õàмò шиëжиí îчиõ ñурãууëийí зàõирãààíä õ¿ëýýëãýí ºãíº.”


“8.11.Дýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà áîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýë õийõ ýрõ á¿õий áàйãууëëàãààр áàйãууëëàãûí мàãàäëàí иòãýмжëýëийã зààвàë õийëãýíý.

8.12.Дýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà õºòºëáºрºº ñàйí äурûí ¿íäñýí äýýр мàãàäëàí иòãýмжë¿¿ëíý.”

4/111, 112 дугаар зүйл:

“111 дүгээр зүйл.Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын удирдах зөвлөл

111.1.Тºрийí ºмчийí äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí уäирäàõ зºвëºëийí á¿рýëäýõ¿¿íий 30 õувь, òºрийí áуñ ºмчийí äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí уäирäàõ зºвëºëийí á¿рýëäýõ¿¿íий 60 õувь íь òуñ òуñ ¿¿ñãýí áàйãууëàãчийí òºëººëºë áàйõ áºãººä òºрийí ºмчийí äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí уäирäàõ зºвëºëä îрîõ òºëººëëийã áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí Зàñãийí ãàзрûí ãиш¿¿í òîмиëíî.

111.2.Тºрийí ºмчийí äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí уäирäàõ зºвëºëийí á¿рýëäýõ¿¿íий 40 õувь, òºрийí áуñ ºмчийí äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí 10 õувь íь 6 жиëийí õуãàцààòàй òîмиëîãäñîí õàрààò áуñ ãиш¿¿ä áàйõ áºãººä уäирäàõ зºвëºëийã àíõ áàйãууëàõàä õàрààò áуñ ãиш¿¿äийã ¿¿ñãýí áàйãууëàãч òîмиëж, ò¿¿íýýñ õîйш шиíýýр òîмиëîõ ãиш¿¿íийã уäирäàõ зºвëºëººñ áàйãууëñàí õîрîî


1432

íь áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãààñ áàòàëñàí журмûí äàãуу òîäрууëíà.

111.3.Óäирäàõ зºвëºëийí á¿рýëäýõ¿¿íий 20 õувь íь áàãш, îюуòíû òºëººëºë áàйõ áºãººä áàãшийí òºëººëëийã 2 жиëýýр, îюуòíû òºëººëëийã 1 жиëýýр õàмò îëíû õурëààñ òуñ òуñ ñîíãîíî.

111.4.Óäирäàõ зºвëºëийí á¿рýëäýõ¿¿íий 10 õувь íь òºãñºãчäийí òºëººëºë áàйõ áºãººä òуõàйí áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí ä¿рмийí äàãуу áàйãууëàãäñàí òºãñºãчäийí áàйãууëëàãûí шийäвýрýýр 3 жиëийí õуãàцààòàй òîмиëíî.

111.5.Óäирäàõ зºвëºë íь äàрãà, íàрийí áичãийí äàрãàòàй áàйõ áºãººä òýäãýýрийã уäирäàõ зºвëºëººñ 3 жиëийí õуãàцààòàй òîмиëíî.

111.6.Óäирäàõ зºвëºë íь Бîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 36.11-ä зààñàí чиã ¿¿рãýýñ ãàäíà äàрààõь á¿рýí ýрõийã õýрýãж¿¿ëíý:

111.6.1.äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí õîòõîí, áàриëãà áàйãууëàмжийí òºëºвëºëò, зàñвàр, шиíý áàриëãà áàйãууëàмжийí õýрýãцýýã òîãòîîõ;

111.6.2.äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí зàõирëûã òîмиëîõ, чºëººëºõ;

111.6.3.äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí áàãц цàãийí òºëáºр áîëîí ¿йëчиëãýýíий áуñàä õурààмжийí õýмжýýã òîãòîîõ.

112 дугаар зүйл.Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын

захирлыг сонгох

112.1.Тºрийí ºмчийí áîëîí àшãийí òºëºº áуñ äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí уäирäàõ зºвëºë íь òуõàйí áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí зàõирàëä íýр äýвшиãчийã òîäрууëàõ “Нýр äýвш¿¿ëýõ õîрîî”-ã áàйãууëíà.

112.2.Óäирäàõ зºвëºë íь òºрийí ºмчийí äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí зàõирàëä òàвиõ íýмýëò шààрäëàãûã òîäîрõîйëж, áàòàëíà.

1433


112.3.Нýр äýвш¿¿ëýõ õîрîî íь ýíý õууëийí 112.4-ò зààñàí шààрäëàãàä íийцñýí õ¿íийã òîäрууëàõ, íýр äýвш¿¿ëýõ, ñîíãîí шàëãàрууëàëò зîõиîí áàйãууëàõ ¿¿рýãòýй áºãººä ñîíãîí шàëãàрñàí õ¿íийã уäирäàõ зºвëºëººр õýëýëц¿¿ëж шийäвýрë¿¿ëíý.

112.4.Зàõирëûí àëáàí òушààëä íýр äýвшиãч íь òºрийí уëñ òºрийí àëáàí òушààë õàшäàãã¿й, äýýä áîëîвñрîëûí òуõàйí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûã уäирäàõ мýäëýã, чàäвàр, òуршëàãàòàй ирãýí áàйíà.”


“11.7.Ашãийí òºëºº äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí уäирäëàãûã Кîмпàíийí òуõàй õууëиàр зîõицууëíà.”


“12.1.14.äýýä áîëîвñрîëòîй õ¿м¿¿ñийã äàõиí мýрãýш¿¿ëýõ, мýрãýжиë äýýшë¿¿ëýõ, ерºíõий áîëîвñрîëûí áîëîí áîãиíî õуãàцààíû ñурãàëò ýрõëýõ;

12.1.15.õууëьä зààñàí áуñàä ýрõ, ¿¿рýã.”


“12.2.Оюуíû áîëîí òеõíîëîãийí íººцийã àшиãëàõ, ýрäýм шиíжиëãýý, ñуäàëãààíû àжëûí îëîëòûã ¿йëäвýрëýë, ¿йëчиëãýýíä íýвòр¿¿ëýõ зîриëãîîр иõ ñурãууëь, äýýä ñурãууëь íь ººрийí ¿íäñýí á¿òцýä õàрьяàëàãäàõ ñурãàëò-ñуäàëãààíû áизíеñ-иíкуáàòîр, òеõíîëîãи äàмжууëàõ òºвийã äàíãààр áîëîí ¿йëäвýрëýëийí кëàñòерийí òîãòîëцîîãîîр áàйãууëàí àжиëëууëж áîëíî.

12.3.Дýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà Бîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 39.11-ä зààñíààñ ãàäíà ñурãàëò-ñуäàëãààíû зîриуëàëò á¿õий äàрààõь íýр òºрëийí äýä ñàíã ñурãууëь õºãж¿¿ëýõ ñàíãийí äîòîр áàйãууëж áîëíî:

12.3.1.àжиë îëãîãчäûí зàõиàëãà, ñàíõ¿¿жиëòýýр îюуòàí ñурãàõ, ñурãàëò ñуäàëãàà, шиíжиëãýýíий àжëûã äýмжиõ ñàí;

12.3.2.òýòãýëãийí ñàí; 12.3.3.ýрñäýëийí ñàí;


1434

12.3.4.õºрºíãº îрууëàëòûí ñàí; 12.3.5.òуñãàй зîриуëàëòòàй áуñàä ñàí.

12.4.Эíý õууëийí 12.3-ò зààñàí ñàíã á¿рä¿¿ëýõ ýõ ¿¿ñвýр, ñàíãийí зîриуëàëò, зàрцууëàëò, ã¿йцýòãýëийã õяíàõòàй õîëáîãäñîí журмûã уäирäàõ зºвëºë áàòëàõ áºãººä ñàíãийí îрëîãî, зàрëàãûí òàйëàí íь òуõàйí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí òºñвийí ã¿йцýòãýëийí òàйëàíãийí á¿рýëäýõ¿¿í õýñýã áàйíà.”


“13.6.Бàãшийí õийж ã¿йцýòãýõ ñурãàëò, ñуäàëãàà, ýрäýм шиíжиëãýýíий àжиë áîëîí àжëûí àчààëëûã òîîцîõ àрãàчëàëûã ñурãууëийí ýрäмийí зºвëºëººр õýëýëцýí òîãòîîõ áºãººä áàãшийí àжëûí àчààëëûã òîãòîîõäîî ò¿¿íий мýäëýã, ур чàäвàрàà òîãòмîë äýýшë¿¿ëýõ, ñуäàëãàà шиíжиëãýýíий àжиë õийõ, ñурàëцàãчòàй ¿р á¿òýýëòýй àжиëëàõ, зàõирãààíû àжиëä îрîëцîõ íºõцºë, áîëîëцîîã õàрãàëзàí ¿зíý.”


“14.1.4.äàíãààрàà áîëîí иõ ñурãууëь, äýýä ñурãууëь, ýрäýмòäийí áàã, õууëийí ýòãýýäòýй õàмòрàí àжиëëàõ áîëîí ãàрààíû кîмпàíи áàйãууëàõ.”


“16.1.8.иõ ñурãууëь, äýýä ñурãууëийí äýрãýä áàйãууëàãäñàí ãàрààíû кîмпàíиä õичýýëийí áуñ цàãààр àжиëëàõ, ººрºº ãàрààíû кîмпàíи áàйãууëàõ.”

2 дугаар зүйл.Дýýä áîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí äàрààõь з¿йë,

õýñýã, зààëòûã äîîр äурäñàíààр ººрчëºí íàйрууëñуãàй:


“4.2.Иõ ñурãууëь íь áàкàëàвр, мàãиñòр, äîкòîрûí зýрýã îëãîõ ñурãàëò ýрõëýõýýñ ãàäíà ñуäàëãààíû àжиë зîíõиëñîí ëàáîрàòîри á¿õий ýрäýм шиíжиëãýý-ñурãàëò-¿йëäвýрëýëийí íýãäýë õýëáýрòýй äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà áàйõ áºãººä иõ ñурãууëь íь мàãиñòр, äîкòîрûí ñурãàëò äàãíàí ýрõýëж áîëíî.”

1435



“4.5.Дýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí àíãиëëûã áîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýõ áàйãууëëàãûí ñàíàë, ä¿ãíýëòийã ¿íäýñëýí áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà òîãòîîíî.”


“5.2.Иõ ñурãууëь õàрьяàëàëäàà äýýä ñурãууëь, кîëëеж, òеõíîëîãийí кîëëеж, ýрäýм шиíжиëãýýíий áàйãууëëàãà, ãàрààíû кîмпàíи, àõëàõ ñурãууëьòàй áàйж áîëíî.

5.3.Дýýä ñурãууëь õàрьяàëàëäàà кîëëеж, òеõíîëîãийí кîëëеж, пîëиòеõíик кîëëеж, мýрãýжëийí ñурãàëò-¿йëäвýрëýëийí òºв, ýрäýм шиíжиëãýýíий õ¿рýýëýí, àõëàõ ñурãууëьòàй áàйж áîëíî.

5.4.Кîëëеж íь õàрьяàëàëäàà пîëиòеõíик кîëëежòîй áàйж áîëíî.”


“7.2.Эëñýãчäийí òîîã áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãààñ òîãòîîñîí шààрäëàãà, äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí îрчíû áîëîí õîëáîãäîõ áуñàä ñòàíäàрòàä íийц¿¿ëýí äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí уäирäàõ зºвëºë òîãòîîíî.”


“8.1.Иõ ñурãууëь, äýýä ñурãууëь, кîëëежийí ñурãàëòûã ¿íäñýí áîëîí цàãààр ãýñýí õýëáýрýýр зîõиîí áàйãууëíà.

8.2.Иõ ñурãууëь, äýýä ñурãууëь, кîëëежийí ¿íäñýí ñурãàëòûí õичýýëийí жиëийí ýõëýõ õуãàцààã äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí òуõàйí áàйãууëëàãà òîãòîîõ áºãººä õичýýëийí жиë íь уëирàëä õувààãäàíà.”


“8.4.Иõ ñурãууëь, äýýä ñурãууëь, кîëëежийí ñурãàëòûã õºòºëáºрò ¿íäýñëýí зîõиîí áàйãууëàõ áºãººä ñурãàëòûí õºòºëáºр, òºëºвëºãººã ñурãууëийí Эрäмийí зºвëºë õýëýëцýж, ñурãууëийí зàõирàë áàòëàõ áºãººä


1436

ñурãàëòûí õºòºëáºрò òàвиõ íийòëýã шààрäëàãûã áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà òîãòîîíî.”


“11.1.Ашãийí òºëºº áуñ òºрийí áîëîí òºрийí áуñ ºмчийí äýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãûí ººрийí уäирäëàãûã òуõàйí ñурãууëийí уäирäàõ зºвëºë õýрýãж¿¿ëíý.”

8/12 дугаар зүйлийн 12.1.9-12.1.11 дэх заалт:

“12.1.9.шиíý õºòºëáºрººр ñурãàëò ýрõëýõийí ºмíº áîëîвñрîëûí мàãàäëàí иòãýмжëýõ áàйãууëëàãàä õàíäàж, урьäчиëñàí мàãàäëàí иòãýмжëýë õийëãýõ;

12.1.10.¿йë àжиëëàãààíäàà íийц¿¿ëýí ¿йëäвýрëýë,

¿йëчиëãýý ýрõëýõ, òеõíîëîãийí ñуäàëãàà õийõ, шиíжëýõ уõààíû пàркòàй õàмòàрч àжиëëàõ;

12.1.11.ãàäààäûí áîëîí äîòîîäûí áîëîвñрîë, шиíжëýõ уõààíû áàйãууëëàãà, шиíжëýõ уõààíû пàрк, áуñàä ýòãýýäòýй ººрийí ýрõ õýмжýýíий àñууäëààр ãýрýý, õýëýëцýýр áàйãууëàõ.”


“13.1.Иõ ñурãууëь, äýýä ñурãууëь, кîëëежиä мýрãýжëийí õичýýëийã мàãиñòр, ò¿¿íýýñ äýýш зýрýãòýй áàãш зààõ áºãººä мàãиñòр, äîкòîрûí õºòºëáºрийí õичýýëийã äîкòîрûí зýрýãòýй áàãш зààíà. Иíжеíер, òеõíîëîãийí чиãëýëýýр ñурãàëò явууëäàã кîëëежиä мýрãýшñýí иíжеíер зààж áîëíî.”


“16.2.Сурàëцàãч Бîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 45.2-ò зààñíààñ ãàäíà ñурãууëийí äîòîîä ä¿рýм, журàмä зààñàí ¿¿рãийã áиеë¿¿ëíý”.

3 дугаар зүйл.Дýýä áîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 6 äуãààр з¿йëийí 6.4 äýõ õýñãийí “Тºрийí áуñ ºмчийí” ãýñíийã “Ашãийí òºëºº áуñ” ãýж, мºí õýñãийí “¿¿ñãýí áàйãууëàãч áуюу ò¿¿íий ýрõ îëãîñîí ýòãýýä” ãýñíийã “уäирäàõ зºвëºë” ãýж, 12 äуãààр з¿йëийí 12.1.1 äýõ зààëòûí “òºрийí

1437


áîäëîãîä” ãýñíийã “òºрийí áîäëîãî, äýýä áîëîвñрîëûí õºãжëийí äуíä áîëîí урò õуãàцààíû òºëºвëºãººíä” ãýж, 4 ä¿ãýýр з¿йëийí 4.5 äàõь õýñãийí äуãààрûã “4.6” ãýж òуñ òуñ ººрчиëñ¿ãýй.

4 дүгээр зүйл.Дýýä áîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 4 ä¿ãýýр з¿йëийí

4.3 äàõь õýñãийí “äипëîмûí áîëîí” ãýñíийã, 11 ä¿ãýýр з¿йëийí 11.4 äýõ õýñãийí “Эрäмийí áîëîí ñурãàëò-àрãà з¿йí зºвëºëийí äàрãà íь òуõàйí ñурãууëийí зàõирàë áàйíà.” ãýñíийã, 16 äуãààр з¿йëийí 16.1.7 äàõь зààëòûí “, îюуòàí, мàãиñòрàíòûí ýрäýм шиíжиëãýýíий àжиë уäирäàõ” ãýñíийã òуñ òуñ õàññуãàй.

5 дугаар зүйл.Дýýä áîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 8 äуãààр з¿йëийí 8.3 äàõь õýñýã, 13 äуãààр з¿йëийí 13.4, 13.5 äàõь õýñãийã òуñ òуñ õ¿чиíã¿й áîëñîíä òîîцñуãàй.

6 дугаар зүйл.Эíý õууëийã 2016 îíû 04 ä¿ãýýр ñàрûí 14-íий ºäºр áàòàëñàí Бîëîвñрîëûí òуõàй õууëьä íýмýëò, ººрчëºëò îрууëàõ òуõàй õууëь õ¿чиí òºãºëäºр áîëñîí ºäрººñ ýõëýí äàãàж мºрäºíº.




БАÃА, ДÓÍД БÎËÎВÑРÎËÛÍ ТÓХАЙ ХÓÓËЬД ÍЭÌЭËТ, ӨӨРЧËӨËТ ÎРÓÓËАХ ТÓХАЙ

1 дүгээр зүйл.Бàãà, äуíä áîëîвñрîëûí òуõàй õууëьä äîîр äурäñàí àãууëãàòàй äàрààõь õýñýã, зààëò íýмñ¿ãýй:


“7.5.Гàäààä уëñàä àмьäàрч áàйãàà Мîíãîë Óëñûí õàрьяàò õ¿¿õäýä ¿íäýñíий ºв уëàмжëàë, зàí зàíшиë, ýõ îрîíч ñýòãýëãýý ýзýмш¿¿ëýõ õºòºëáºрийã áîëîвñрîëûí ýрäýм шиíжиëãýý, àрãà з¿йí áàйãууëëàãà áîëîвñрууëж, áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà õяíàж, áàòàëíà.”



1438

“14.11.Тºрºëжñºí áîëîí ã¿íзãийр¿¿ëñýí ñурãàëòûí õºòºëáºрò òàвиõ íийòëýã шààрäëàãûã áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà òîãòîîíî.”

3/20 дугаар зүйлийн 20.2.10-20.2.15 дахь заалт:

“20.2.10.ñурãàëòûí àãууëãà, áàãшийí àрãà з¿йí чиãëýëýýр мýрãýжëийí áàãшиä зºвëºãºº ºãºõ, äýмжëýã ¿з¿¿ëýõ, õàмòрàí àжиëëàõ;

20.2.11.шийäвýр ãàрãàõàä áàãш íàрûí зºвëºë, зààõ àрãûí íýãäýë, áàãш, ñурàëцàãч, ýцýã, ýõ, îëîí íийòийí îрîëцîîã õàíãàõ, ñурãууëийí ¿йë àжиëëàãàà, ñурãàëòûí явц, ¿р ä¿íãийí òàëààр íýýëòòýй мýäýýëýõ;

20.2.12.ñурãууëь, áàãшийí ¿йë àжиëëàãàà, ñурãàëòûí чàíàр, ¿р ä¿íä äîòîîä õяíàëò-шиíжиëãýý, ¿íýëãýý õийõ àжëûã àрãà з¿йí уäирäàмжààр õàíãàõ;

20.2.13.ñурãууëийí îрчиí äàõь õîîë, õ¿íñ, уíäíû цýвýр уñ, áие зàñàõ ãàзрûí ýр¿¿ë àõуй, àюуëã¿й áàйäëûí áàòàëãààã õàíãàõ àжëûã зîõиîí áàйãууëàõ, õяíàëò òàвиõ;

20.2.14.ñурàëцàãчийã ñурãууëийí îйр îрчиíä ãýмò õýрýã, зºрчиë зýрýã áîëзîшã¿й ýрñäýëä ºрòºõººñ урьäчиëàí ñýрãийëýõ àрãà õýмжýý àвàõ, õяíàëò òàвиõ;

20.2.15.ñурãууëийí îрчиíä õ¿¿õäийí ýрõийí зºрчиë ãàрàõààñ урьäчиëàí ñýрãийëýõ àрãà õýмжýýã àвàõ, õяíàëò òàвиõ.”


“22.3.Бàãш íь àíãи уäирäàж, зààõ àрãûí íýãäýë õàриуцàí àжиëëàж áîëíî.”

2 дугаар зүйл.Бàãà, äуíä áîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 14 ä¿ãýýр з¿йëийí 14.3 äàõь õýñãийí “õºòºëáºрийí” ãýñíий ºмíº “цºм” ãýж íýмñ¿ãýй.

3 дугаар зүйл.Бàãà, äуíä áîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí äàрààõь з¿йë, õýñýã зààëòûã äîîр äурäñàíààр ººрчëºí íàйрууëñуãàй:

1/2 дугаар зүйл:

“2 дугаар зүйл.Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын зорилго

1439


2.1.Бàãà áîëîвñрîëûí зîриëãî íь ýõ õýëíий ñуурь чàäàмжòàй, á¿òýýëч, ñурàõ àрãà áàриëòàй мîíãîë õ¿¿õýä òºëºвш¿¿ëýõ, ñуурь áîëîвñрîëûí зîриëãî íь àмьäрàõ уõààí, шиíжëýõ уõààíû ñуурь мýäëýã, чàäвàр ýзýмшñýí, áие äààí á¿òýýëчýýр ñурàëцàõ чàäàмжòàй ирãýí òºëºвш¿¿ëýõ, á¿рýí äуíä áîëîвñрîëûí зîриëãî íь мýäýýëýë áîëîвñрууëàõ, шийäвýр ãàрãàõ, ñурàëцàõ чàäвàр á¿õий ирýýä¿йä ýзýмшиõ мýрãýжëийí ерºíõий ñуурь чàäàмжòàй ирãýí òºëºвш¿¿ëýõýä òуñ òуñ îршиíî.”


“14.5.Тºрºëжñºí áîëîí ã¿íзãийр¿¿ëñýí ñурãàëòûí ¿йë àжиëëàãàà зîõиîí áàйãууëàõ журмûã áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà áàòàëíà.”


“20.2.2.ñурãууëь õºãж¿¿ëýõ áîäëîãî, õºòºëáºр, òºëºвëºãºº, ä¿рýм, журàм áîëîвñрууëàõ, õýрýãжиëòийã зîõиîí áàйãууëàõàä áàãш, ñурàãч, ýцýã, ýõ, îëîí íийòийí îрîëцîî, ò¿íшëýëийã õàíãàí àжиëëàõ;”

4/20 дугаар зүйлийн 20.2.4 дэх заалт:

“20.2.4.ñурãууëийí òºñºв, ñàíõ¿¿ãийí ¿йë àжиëëàãààã ñурãууëийí зºвëºë, áàãш, ñурàëцàãч, ýцýã, ýõ, àñрàí õàмãààëàãчийí îрîëцîîòîйãîîр òºëºвëºõ, ñурãàëòûí îрчíûã áýõж¿¿ëýõ, òºñºв, õºрºíãийã зîриуëàëòûí äàãуу ¿р àшиãòàй зàрцууëàõ, мýäýýëýõ;”

4 дүгээр зүйл.Бàãà, äуíä áîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 14 ä¿ãýýр з¿йëийí 14.6 äàõь õýñãийí “Тºрºëжñºí, ã¿íзãийр¿¿ëñýí,” ãýñíийã õàññуãàй.

5 дугаар зүйл. Бàãà, äуíä áîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 21 ä¿ãýýр з¿йëийí 21.5 äàõь õýñãийã õ¿чиíã¿й áîëñîíä òîîцñуãàй.




1440

ДЭЭД БÎËÎВÑРÎËÛÍ ÑАÍХҮҮЖИËТ,ÑÓРАËЦАÃЧДÛÍ ÍИЙÃÌИЙÍ БАТАËÃААÍÛ

ТÓХАЙ ХÓÓËЬД ÍЭÌЭËТ ÎРÓÓËАХ ТÓХАЙ

1 дүгээр зүйл.Дýýä áîëîвñрîëûí ñàíõ¿¿жиëò, ñурàëцàãчäûí íийãмийí áàòàëãààíû òуõàй õууëийí 12 äуãààр з¿йëä äîîр äурäñàí àãууëãàòàй 12.4 äýõ õýñýã íýмñ¿ãýй:

“12.4.Дýýä áîëîвñрîëûí ñурãàëòûí áàйãууëëàãà ñàíõ¿¿ãийí õувьä áие äààñàí áàйäëàà õàäãàëàõ òàëààр äàрààõь ¿йë àжиëëàãàà ýрõýëíý:

12.4.1.ñуäàëãàà, шиíжиëãýý, зºвëºãºº ºãºõ ¿йë àжиëëàãààíû ¿р ä¿í, á¿òýýãäýõ¿¿íийã зàõ зýýëä õуäàëäàí áîрëууëàõ зîриëãîîр ãàрààíû кîмпàíи áàйãууëж àжиëëууëàõ;

12.4.2.õºрºíãº îрууëàëòûí òºñºë õýрýãж¿¿ëýõ, ñурãàëòûí мàòериàëëàã îрчíûã ñàйжрууëàõ зîриëãîîр ¿íäñýí õºрºíãº, ýрãýëòийí õºрºíãºº áàрьцààëàí áàíкíààñ зýýë àвàõ;

12.4.3.ñурàëцàãчиä òºрºë á¿рийí ¿йëчиëãýýã ¿з¿¿ëýõ зîриëãîîр àж àõуйí ¿йë àжиëëàãàà ýрõëýõ;

12.4.4.ñурãàëò, ñуäàëãààíû ñàíõ¿¿жиëòийí òîãòвîрòîй ýõ ¿¿ñвýрийã á¿рä¿¿ëýõ зîриëãîîр òîäîрõîй òºрëийí äýä ñàí áàйãууëàõ, ñàíãийí õºрºíãºº àрвижууëàõ òàëààр õууëиàр зºвшººрºãäñºí ¿йë àжиëëàãàà ýрõëýõ.”

2 дугаар зүйл.Эíý õууëийã 2016 îíû 04 ä¿ãýýр ñàрûí 14-íий ºäºр

áàòàëñàí Бîëîвñрîëûí òуõàй õууëьä íýмýëò, ººрчëºëò îрууëàõ òуõàй õууëь õ¿чиí òºãºëäºр áîëñîí ºäрººñ ýõëýí äàãàж мºрäºíº.




1441


ÑÓРÃÓÓËИЙÍ ӨÌÍӨХ БÎËÎВÑРÎËÛÍТÓХАЙ ХÓÓËЬД ÍЭÌЭËТ, ӨӨРЧËӨËТ

ÎРÓÓËАХ ТÓХАЙ

1 дүгээр зүйл.Сурãууëийí ºмíºõ áîëîвñрîëûí òуõàй õууëьä äîîр äурäñàí àãууëãàòàй äàрààõь з¿йë, õýñýã, зààëò íýмñ¿ãýй:

1/4 дүгээр зүйлийн 4.1.14-4.1.16 дахь заалт:

“4.1.14.“õàëàмжийí цýцýрëýã” ãýж Нийãмийí õàëàмжийí òуõàй õууëийí 3 äуãààр з¿йëийí 3.1.1-ä зààñàí õîёр íàñíààñ ñурãууëьä ýëñýõ õ¿рòýëõ íàñíû õ¿¿õäийã àñрàõ, õàмãààëàõ, õºãж¿¿ëýõ цîãц ¿йë àжиëëàãàà á¿õий ñурãàëòûí áàйãууëëàãûã;

4.1.15.“ãýр цýцýрëýã” ãýж àëñëàãäñàí ñум, áàã, õîрîîíû цýцýрëýãò õàмрàãäààã¿й õîёр íàñíààñ ñурãууëьä ýëñýõ õ¿рòýëõ íàñíû õ¿¿õäýä ñурãууëийí ºмíºõ áîëîвñрîë ýзýмш¿¿ëýõ цýцýрëýãò ò¿шиãëýñýí àñрàõ, õàмãààëàõ, õºãж¿¿ëýõ ¿йë àжиëëàãààã;

4.1.16.“ñàëáàр á¿ëýã” ãýж õîёр íàñíààñ ñурãууëьä ýëñýõ õ¿рòýëõ íàñíû õ¿¿õäийã цýцýрëýãò ò¿шиãëýí ýцýã, ýõ, àñрàí õàмãààëàãчийí õ¿ñýëòийí äàãуу цýцýрëýãийí зºвëºëийí шийäвýрýýр ýр¿¿ë, àюуëã¿й, õàмãààëàãäñàí, ñòàíäàрòàä íийцñýí ñурãàëòûí îрчиí á¿õий õ¿¿õäийã àñрàõ, õàмãààëàõ, õºãж¿¿ëýõ ¿йë àжиëëàãààã.”

2/71 дүгээр зүйл:

“71 дүгээр зүйл.Ñургуулийн өмнөх боловсрол олгох хэлбэр

71.1.Сурãууëийí ºмíºõ áîëîвñрîëûã ¿íäñýí áîëîí õувиëáàрò ñурãàëòààр îëãîíî.

71.2.Сурãууëийí ºмíºõ áîëîвñрîëä õîёр íàñíààñ ñурãууëьä ýëñýõ õ¿рòýëõ íàñíû á¿õ õ¿¿õäийã õàмрууëíà.”





1442

“8.16.Цýцýрëýãò áàкàëàвр áîëîí ò¿¿íýýñ äýýш зýрýãòýй, мýрãýжëийí ñурãууëь òºãññºí õºãжмийí áîëîí áиеийí òàмирûí áàãш àжиëëàж áîëíî.”

4/14 дүгээр зүйлийн 14.2.7, 14.2.8 дахь заалт:

“14.2.7.õ¿¿õäийí ýр¿¿ë, àюуëã¿й ñурч, õºãжиõ îрчиí, íºõцºëийã á¿рä¿¿ëýõ òàëààр õàриëцàí õ¿ëýýõ ¿¿рýã, õàриуцëàãûã òîäîрõîйëж, цýцýрëýãийí ýрõëýãчòýй ãýрýý áàйãууëàõ;

14.2.8.õ¿¿õäийíõýý õîîëíû зàрäëûí òîäîрõîй õувийã õàриуцàõ.”

5/15 дугаар зүйлийн 15.3-15.5 дахь хэсэг:

“15.3.Óрòàñãàñàí цàãийí á¿ëýã, зуíû уëирàëä àжиëëàõ ñàëáàр á¿ëãийí ¿йë àжиëëàãààíä шààрäàãäàõ íийò зàрäëûã õ¿ñýëò ãàрãàãч ýцýã, ýõ, àñрàí õàмãààëàãч õàриуцíà.

15.4.Тºрийí ºмчийí цýцýрëýãийí õ¿¿õäийí õîîëíû зàрäëûí òîäîрõîй õувийã ýцýã, ýõ, àñрàí õàмãààëàãчààñ, Нийãмийí õàëàмжийí òуõàй õууëийí 20.2-ò зààñàí õ¿¿õäийí õîîëíû зàрäëûã уëñûí òºñвººñ òуñ òуñ ñàíõ¿¿ж¿¿ëíý.

15.5.Тºрийí ºмчийí цýцýрëýãийí õ¿¿õäийí õîîëíû зàрäëûí уëñûí òºñвººñ ñàíõ¿¿ж¿¿ëýõ õувь, õýмжýýã Зàñãийí ãàзàр òîãòîîíî.”

2 дугаар зүйл.Сурãууëийí ºмíºõ áîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 8 äуãààр з¿йëийí 8.1 äýõ õýñãийí “àñрàмжийí” ãýñíий äàрàà “, õàëàмжийí” ãýж, мºí з¿йëийí 8.6 äàõь õýñãийí “Туñãàй” ãýñíий äàрàà “, ãýр цýцýрëýã” ãýж, мºí õýñãийí “àñрàмжийí” ãýñíий äàрàà “áîëîí õàëàмжийí” ãýж, мºí з¿йëийí 8.9 äýõ õýñãийí “àжиëëàíà.” ãýñíий äàрàà “Б¿ëýãò õ¿¿õäийí òîîíîîñ õàмààрч ýýëжийí áàãш àжиëëàж áîëíî.” ãýж, 12 äуãààр з¿йëийí 12.3 äàõь õýñãийí “Бàãшиä” ãýñíий äàрàà “Бîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 28.1.22-ò зààñàí журмûí äàãуу” ãýж, 14 ä¿ãýýр з¿йëийí 14.1.2 äàõь зààëòûí “ãîмäîë ãàрãàõ” ãýñíий äàрàà “, õяíàëò òàвиõ” ãýж òуñ òуñ íýмñ¿ãýй.

3 дугаар зүйл.Сурãууëийí ºмíºõ áîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí

äàрààõь õýñýã, зààëòûã äîîр äурäñàíààр ººрчëºí íàйрууëñуãàй:

1/3 дугаар зүйлийн 3.1 дэх хэсэг:“3.1.Сурãууëийí ºмíºõ áîëîвñрîëûí зîриëãî íь áàãà íàñíû

õ¿¿õäийã ººрийí îíцëîã, чàäвàр, á¿òýýëч ¿йëýýрýý õºãжиí, íàñàí òуршийí áîëîвñрîëûí ñуурь чàäвàрûã ýзýмшиõýä äýмжиí àñрàõ, õàмãààëàõ, õºãж¿¿ëýõ, ñурãàëò, ¿йë àжиëëàãààãààр ñурãууëийí ºмíºõ áîëîвñрîë ýзýмш¿¿ëýõýä îршиíî.”

1443



“4.1.1.“õ¿¿õäийí цýцýрëýã” ãýж /цààшиä “цýцýрëýã” ãýõ/ õîёр íàñíààñ ñурãууëьä ýëñýõ õ¿рòýëõ íàñíû õ¿¿õäийã àñрàõ, õàмãààëàõ, õºãж¿¿ëýõ цîãц ¿йë àжиëëàãàà á¿õий ñурãàëòûí áàйãууëëàãûã;”

3/4 дүгээр зүйлийн 4.1.8 дахь заалт: “4.1.8.“¿íäñýí ñурãàëò” ãýж цýцýрëýãò õàмрàãäàж áàйãàà

õ¿¿õýä ñурãууëийí ºмíºõ áîëîвñрîë ýзýмшиõ ñурãàëò áîëîí õºãж¿¿ëýõ ¿йë àжиëëàãààíû цîãцûã;”

4/4 дүгээр зүйлийн 4.1.13 дахь заалт: “4.1.13.“òуñëàõ áàãш” ãýж õ¿¿õýä á¿рä ñурãууëийí ºмíºõ

áîëîвñрîë îëãîõ, àñрàõ, õàмãààëàõ, õºãж¿¿ëýõ ¿йë àжиëëàãààíä õàмòрàí îрîëцäîã, áàãшиä òуñëàõ ¿¿рýãòýй, мýрãýжëийí ñурãàëòàä õàмрàãäñàí àжиëòíûã.”

5/7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх хэсэг: “7.1.Х¿¿õäийí чàäвàр, чàäàмж, õºãжëийí àõицûã ¿íýëýõ журмûã

áîëîвñрîëûí àñууäàë ýрõýëñýí Зàñãийí ãàзрûí ãиш¿¿í áàòàëíà.” 6/9 дүгээр зүйлийн 9.7 дахь хэсэг: “9.7.Цýцýрëýã íь ýцýã, ýõ, àñрàí õàмãààëàãчийí ñàíàë, õ¿ñýëòýä

¿íäýñëýí Сурãууëийí ºмíºõ áîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 8.7, 8.8, 8.9, 8.10-ò зààñàí íºõцºë á¿рäñýí òîõиîëäîëä õîёр õ¿рòýëõ íàñíû õ¿¿õäийã àñрàõ, õàмãààëàõ, õºãж¿¿ëýõ ¿йëчиëãýý ¿з¿¿ëж áîëíî.”


“16.2.1.ýíý õууëийí 11.2.9, 11.2.10-ò зààñíûã зºрчñºíий уëмààñ õ¿¿õýä, áàãш, àжиëòíû ýр¿¿ë мýíäýä õîõирîë учирñàí áîë áурууòàй àëáàí òушààëòíûã íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýã òàв äàõиí íýмýãä¿¿ëñýíòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр òîрãîõ;

16.2.2.ýíý õууëийí 14.2.2, 14.2.3-ò зààñàí ¿¿рãýý áиеë¿¿ëýýã¿й ýцýã, ýõ, àñрàí õàмãààëàãчийã íýã ñàрûí õºäºëмºрийí õºëñíий äîîä õýмжýýã òàв äàõиí íýмýãä¿¿ëñýíòýй òýíцýõ õýмжýýíий òºãрºãººр òîрãîõ.”

4 дүгээр зүйл.Сурãууëийí ºмíºõ áîëîвñрîëûí òуõàй õууëийí 12 äуãààр з¿йëийí 12.1 äýõ õýñãийí “äипëîмûí” ãýñíийã “áàкàëàвр” ãýж, 15 äуãààр з¿йëийí 15.1 äýõ õýñãийí “õîîëíû зàрäàë,” ãýñíийã “õîîëíû зàрäëûí òîäîрõîй õувь,” ãýж òуñ òуñ ººрчиëñ¿ãýй.


1444



ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ИХ ХÓРËÛÍ ТÎÃТÎÎË

2016 îíû 05 äуãààр Óëààíáààòàрñàрûí 12-íû ºäºр Дуãààр 41 õîò

Ìонгол Óлсын Их Хурлын сонгуулийн тойрог байгуулах, тойргийн мандатын

тоо, дугаар, нутаг дэвсгэр, төвийг тогтоох тухай

Сîíãууëийí òуõàй õууëийí 22 äуãààр з¿йëийí 22.5 äàõь õýñãийã ¿íäýñëýí Мîíãîë Óëñûí Иõ Хурëààñ ТОГТООХ íь:

1.Мîíãîë Óëñûí Иõ Хурëûí ñîíãууëийí 76 òîйрîã áàйãууëñуãàй.

2.Дîрíîãîвь àймãийí Айрàã, Дàëàíжàрãàëàí, Иõõýò, Сàйõàíäуëààí, Аëòàíширýý, Дýëãýрýõ, Мàíäàõ, Өрãºí ñумäûã Гîвьñ¿мáýр àймàãòàй; Нийñëýëийí Бàãàõàíãàй ä¿¿рãийã Хàí-Óуë ä¿¿рãийí 11, 13, 15 äуãààр õîрîîòîй; Нàëàйõ ä¿¿рãийã Чиíãýëòýй ä¿¿рãийí 1, 2, 3, 4, 5, 6 äуãààр õîрîîòîй; Бàãàíуур ä¿¿рãийí 1 ä¿ãýýр õîрîîã С¿õáààòàр ä¿¿рãийí 7, 8, 9, 10 äуãààр õîрîîòîй; Бàãàíуур ä¿¿рãийí 2 áà 4 ä¿ãýýр õîрîîã С¿õáààòàр ä¿¿рãийí 1, 2, 3, 4, 5, 6 äуãààр õîрîîòîй; Бàãàíуур ä¿¿рãийí 3 äуãààр õîрîîã С¿õáààòàр ä¿¿рãийí 15, 16, 17, 18, 19, 20 äуãààр õîрîîòîй; Бàãàíуур ä¿¿рãийí 5 äуãààр õîрîîã С¿õáààòàр ä¿¿рãийí 11, 12, 13, 14 ä¿ãýýр õîрîîòîй òуñ òуñ íýãòãýí Мîíãîë Óëñûí Иõ Хурëûí ñîíãууëийí íýã òîйрîã áîëãîñуãàй.

3.Мîíãîë Óëñûí Иõ Хурëûí ñîíãууëийí òîйрîã, òîйрãийí íуòàã äýвñãýр, äуãààр, òºв, мàíäàòûí òîîã õàвñрàëòààр áàòàëñуãàй.

4.Эíý òîãòîîëûã 2016 îíû 05 äуãààр ñàрûí 12-íû ºäрººñ ýõëýí äàãàж мºрäñ¿ãýй.


1445


ÌÎ

ÍÃÎ

Ë Ó

ËÑ

ÛÍ

ИХ

ХÓРË

ÛÍ

ÑÎ

ÍÃÓ

ÓËИ

ЙÍ

ТÎ

ЙРÎ

Ã, Т

ÎЙ

РÃИ

ЙÍ

ÍÓТ

АÃ

ДЭ

ВÑ

ÃЭР,

ДÓÃ

АА

Р, Т

ӨВ

, ÌА

ÍД

АТÛ

Í Т

ÎÎ

Мîí

ãîë

Óëñû

í И

õ Х

урëû

í 20

16 î

íû41

ä¿ã

ýýр

òîãò

îîëû

í õà

вñрà

ëò

Тойр

гийн

ду

гаар

Айм

аг, д

үүрэ

гТо

йрги

йн н

утаг

дэв

сгэр

Тойр

гийн

төв

Ìан

даты

н то

о

1

Арõ

àíãà

й àй

мàã

Арõ

àíãà

й àй

мãи

йí Б

уëãà

í, И

õòàм

ир,

Өíä

ºр-Ó

ëààí

, Тà

риàò

, Х

àíãà

й, Ц

àõир

, Чуë

ууò,

Жàр

ãàëà

íò ñ

умЭ

рäýí

ýáуë

ãàí

ñум

ûí

òºв

1

2М

ºí à

ймãи

йí Э

рäýí

ýáуë

ãàí

ñум

ûí

1, 2

, 3, 4

, 5, 6

, 7 ä

уãàà

р áà

ã, Тº

вшр¿

¿ëýõ

, Цýí

õýр

ñум

Э

рäýí

ýáуë

ãàí

ñум

ûí

òºв

1

3М

ºí

àйм

ãийí

Өãи

йíуу

р, Ө

ëзий

ò, Х

àшàà

ò, Х

îòîí

ò,

Цýц

ýрëý

ã, Э

рäýí

ýмàí

äàë,

Хàй

рõàí

, Бàò

цýíã

ýë ñ

ум

Эрä

ýíýá

уëãà

í ñу

мû

í òº

в1

4

Бàяí

-Өëã

ий

àйм

àã

Бàяí

-Өëã

ий à

ймãи

йí С

àãñà

й, Ц

ýíãý

ë, Ó

ëààí

õуñ,

Нîã

îîíí

уур,

Бу

ãàò

ñум

, Өëã

ий ñ

умû

í 7

äуãà

àр á

àã /Х

îòãî

р/

Өëã

ий ñ

умû

í òº

в1

5М

ºí à

ймãи

йí Ө

ëãий

ñум

ûí

1, 2

, 3, 4

, 5, 6

, 8, 9

, 10,

11,

12,

13

äуãà

àр á

àãӨ

ëãий

ñум

ûí

òºв

1

6М

ºí à

ймãи

йí А

ëòàй

, Буя

íò, Т

îëáî

, Буë

ãàí,

Дýë

¿¿í,

Аëò

àíцº

ãц,

Бàяí

íуур

ñум

Өëã

ий ñ

умû

í òº

в1

7

Бàяí

õîíã

îр

àйм

àã

Бàяí

õîíã

îр à

ймãи

йí Б

àяíõ

îíãî

р ñу

мû

í 1

ä¿ãý

ýр á

àã /Н

îмãî

í/,

4 ä¿

ãýýр

áàã

/Óãà

ëз/,

8 äу

ãààр

áàã

/Шàр

ãàëж

ууò/

, Өëз

ийò,

Жиí

ñò,

Бîãä

, Бàя

íëиã

, Бàя

íãîв

ь, Ш

иíýж

иíñò

ñум

Бàяí

õîíã

îр ñ

умû

í òº

в1

8

Мºí

àйм

ãийí

Бàà

цàãà

àí, Б

àяí-

Өíä

ºр, Б

àяíц

àãàà

í, Б

ºмáº

ãºр,

Бу

уцàã

ààí,

Х¿р

ýýм

àрàë

, Бàя

íáуë

àã ñ

ум, Б

àяíõ

îíãî

р ñу

мû

í 2

äуãà

àр á

àã /Э

рäýí

ýмàí

äàë/

, 7 ä

уãàà

р áà

ã /Ц

àõир

/, 9

ä¿ãý

ýр á

àã

/Еñº

íáуë

àã/

Бàяí

õîíã

îр ñ

умû

í òº

в1

9М

ºí à

ймãи

йí Г

àëуу

ò, Г

урвà

íáуë

àã, З

àã, Ж

àрãà

ëàíò

, Эрä

ýíýц

îãò,

Бà

яí-О

вîî

ñум

, Бà

яíõî

íãîр

ñум

ûí

3 äу

ãààр

áàã

/Д

уурñ

àõ/,

5 äу

ãààр

áàã

/Цàã

ààíч

уëуу

ò/, 6

äуã

ààр

áàã /

Гýãý

ýíш

àвь/

Бàяí

õîíã

îр ñ

умû

í òº

в1


1446

10Бу

ëãàí

àйм

àã

Буëã

àí à

ймãи

йí Б

уëãà

í, Б

àяí-

Аãò

, Бу

ãàò,

Сàй

õàí,

Сýë

ýíãý

, Тý

шиã

, Х

àíãà

ë,

Хуò

àã-Ө

íäºр

, Бà

яííу

ур,

Б¿рý

ãõàí

ãàй,

Гу

рвàí

áуëà

ã, Д

àшиí

чиëý

í, М

îãîä

, О

рõîí

, Р

àшàà

íò,

Хиш

иã-

Өíä

ºр ñ

умБу

ëãàí

ñум

ûí

òºв

1

11Гî

вь-А

ëòàй

àй

мàã

Гîвь

-Аëò

àй à

ймãи

йí Е

ñºíá

уëàã

, Аëò

àй, Б

àяí-

Óуë,

Буã

àò, Д

àрив

, Ж

àрãà

ëàí,

Шàр

ãà,

Тîíõ

иë,

Тºãр

ºã,

Хºõ

мîр

ьò,

Биãý

р, Д

ýëãý

р,

Тàйш

ир, Х

àëиу

í, Ц

îãò,

Цýý

ë, Ч

àíäм

àíь,

Эрä

ýíý

ñум

Еñº

íáуë

àã ñ

умû

í òº

в1

12

Дîр

íîãî

вь

àйм

àã,

Гîвь

ñ¿м

áýр

àйм

àã

Гîвь

ñ¿м

áýр

àйм

ãийí

С

¿мáý

р,

Шив

ýýãî

вь,

Бàяí

òàë

ñум

, Д

îрíî

ãîвь

àй

мãи

йí

Айр

àã,

Дàë

àíж

àрãà

ëàí,

И

õõýò

, С

àйõà

íäуë

ààí,

Аëò

àíш

ирýý

, Дýë

ãýрý

õ, М

àíäà

õ, Ө

рãºí

ñум

Сàй

íшàí

ä ñу

мû

í òº

в1

13Д

îрíî

ãîвь

àй

мàã

Дîр

íîãî

вь

àйм

ãийí

Зà

мû

í-Ү¿

ä,

Óëàà

íáàä

рàõ,

Х

àòàí

áуëà

ã, Х

ºвñã

ºë, Э

рäýí

ý, С

àйíш

àíä

ñум

Сàй

íшàí

ä ñу

мû

í òº

в1

14

Дîр

íîä

àйм

àã

Дîр

íîä

àйм

ãийí

Хýр

ëýí

ñум

ûí

1, 6

, 8,

9,

10 ä

уãàà

р á

àã,

Гурв

àíзà

ãàë,

Сýр

ãýëý

í, Ч

îйáà

ëñàí

, Бу

ëãàí

, М

àòàä

, Х

àëõã

îë,

Хºë

ºíáу

йр ñ

умХ

ýрëý

í ñу

мû

í òº

в1

15

Мºí

àйм

ãийí

Хýр

ëýí

ñум

ûí

2, 3

, 4, 5

, 7 ä

уãàà

р áà

ã, Бà

яíäу

í,

Бàяí

ò¿м

ýí,

Дàш

áàëá

àр,

Чуë

ууíõ

îрîî

ò,

Бàяí

-Óуë

, Ц

àãàà

í-О

вîî

ñум

Хýр

ëýí

ñум

ûí

òºв

1

16Д

уíäã

îвь

àйм

àã

Дуí

äãîв

ь àй

мãи

йí

Аäà

àцàã

, Бà

яíж

àрãà

ëàí,

Гî

вь-Ó

ãòàà

ë,

Гурв

àíñà

йõàí

, Д

ýëãý

рõàí

ãàй,

Д

ýëãý

рцîã

ò,

Дýр

ýí,

Лууñ

, С

àйíц

àãàà

í, С

àйõà

í-О

вîî,

Хуë

ä, Ц

àãàà

íäýë

ãýр,

Эрä

ýíýä

àëàй

, Ө

ëзий

ò, Ө

íäºр

шиë

ñум

Сàй

íцàã

ààí

ñум

ûí

òºв

1

1447


17

Зàвõ

àí à

ймàã

Зàвõ

àí à

ймãи

йí А

ñãàò

, Бà

яíòý

ñ, Б

àяíõ

àйрõ

àí,

Иäý

р, И

õ-Óу

ë,

Нºм

рºã,

Сîí

ãиíî

, Тîñ

îíцý

íãýë

, Тýë

мýí

, Тýñ

, Т¿ä

ýвòý

й, Ц

ýцýí

-Óу

ë, Я

руу

ñум

Óëиà

ñòàй

ñум

ûí

òºв

1

18

Мºí

àйм

ãийí

Аëä

àрõà

àí,

Оòã

îí,

Шиë

¿¿ñò

ýй,

Цàã

ààíõ

àйрõ

àí,

Цàã

ààíч

уëуу

ò,

Дºр

вºëж

иí,

Óрãà

мàë

, Зà

вõàí

мàí

äàë,

С

àíòм

àрãà

ц, Э

рäýí

ýõàй

рõàí

ñум

, Óë

иàñò

àй ñ

умû

í 1,

2,

3, 4

, 5,

6 ä

уãàà

р áà

ã

Óëиà

ñòàй

ñум

ûí

òºв

1

19

Өвº

рõàí

ãàй

àйм

àã

Өвº

рõàí

ãàй

àйм

ãийí

Хуж

ирò,

З¿¿

íáàя

í-Óë

ààí,

Óяí

ãà,

Бàò-

Өëз

ий, Х

àрõî

риí

ñум

Арв

àйõý

ýр ñ

умû

í òº

в1

20М

ºí à

ймãи

йí А

рвàй

õýýр

, Тàр

àãò

ñум

Арв

àйõý

ýр ñ

умû

í òº

в1

21М

ºí à

ймãи

йí Б

¿рä,

Еñº

íз¿й

ë, Ө

ëзий

ò, Б

àяí-

Өíä

ºр,

Сàí

ò,

Бàяí

ãîë,

Тº

ãрºã

, Гу

чиí-

Óñ,

Бîãä

, Бà

рууí

áàяí

-Óëà

àí,

Нàр

ийíò

ýýë,

Хàй

рõàí

äуëà

àí ñ

умА

рвàй

õýýр

ñум

ûí

òºв

1

22

Өм

íºãî

вь à

ймàã

Өм

íºãî

вь à

ймãи

йí Д

àëàí

зàäã

àä ñ

умû

í 1

ä¿ãý

ýр á

àã

/Бàр

ууíñ

àйõà

í/,

2 äу

ãààр

áàã

/Х

àí-Ó

уë/,

5 ä

уãàà

р áà

ã /З

¿¿íñ

àйõà

í/, 7

äуã

ààр

áàã

/Ою

уò/,

8 äу

ãààр

áàã

/Цàã

ààíá

уëàã

/, Х

¿рм

ýí, Б

àяíä

àëàй

, Нîё

í, С

ýврý

й, Г

урвà

íòýñ

, Буë

ãàí,

Мàí

äàë-

Овî

î, Х

àíõî

íãîр

ñум

Дàë

àíзà

äãàä

ñу

мû

í òº

в1

23М

ºí à

ймãи

йí Д

àëàí

зàäã

àä ñ

умû

í 3

äуãà

àр á

àã /Т

ºв/,

4 ä¿

ãýýр

áà

ã /Д

уíäñ

àйõà

í/, 6

äуã

ààр

áàã /

Иõ-

Óуë/

, Цîã

ò-О

вîî,

Цîã

òцýц

ий,

Мàí

ëàй,

Хàí

áîãä

, Бàя

í-О

вîî,

Нîм

ãîí

ñум

Д

àëàí

зàäã

àä

ñум

ûí

òºв

1

24С

¿õáà

àòàр

àй

мàã

С¿õ

áààò

àр à

ймãи

йí Б

àруу

í-Óр

ò, Э

рäýí

ýцàã

ààí,

С¿õ

áààò

àр,

Аñã

àò,

Хàë

зàí,

Бà

яíäý

ëãýр

, Д

àрьã

àíãà

, М

ºíõõ

ààí,

Н

àрàí

, О

íãîí

, Т¿в

шиí

шир

ýý, Т

¿мýí

цîãò

, Óуë

áàяí

ñум

Бàру

уí-Ó

рò ñ

умû

í òº

в1


1448

25

Сýë

ýíãý

àйм

àã

Сýë

ýíãý

àйм

ãийí

Аëò

àíáу

ëàã,

Жàв

õëàí

ò, С

¿õáà

àòàр

, Х

¿äýр

, Ш

ààм

àр ñ

ум

С¿õ

áààò

àр ñ

умû

í òº

в1

26М

ºí à

ймãи

йí Б

àяíã

îë, Е

рºº,

Мàí

äàë

ñум

С

¿õáà

àòàр

ñум

ûí

òºв

1

27М

ºí

àйм

ãийí

Бà

рууí

á¿рý

í,

З¿¿í

á¿рý

í,

Орõ

îí,

Орõ

îíòу

уë,

Сàй

õàí,

Сàí

ò, Т

¿шиã

, Хуш

ààò,

Цàã

ààíí

уур

ñум

С

¿õáà

àòàр

ñум

ûí

òºв

1

28

Тºв

àйм

àã

Тºв

àйм

ãийí

А

рõуñ

ò,

Бàяí

, Бà

яíäý

ëãýр

, Бà

яíж

àрãà

ëàí,

Бà

яíцà

ãààí

, М

ºíãº

íмîр

ьò,

Эрä

ýíý,

Бà

òñ¿м

áýр,

С

ýрãý

ëýí

ñум

, Зуу

íмîä

ñум

ûí

2 äу

ãààр

áàã

/Лàí

ñ/, 6

äуã

ààр

áàã

/Бàр

ууí

зууí

мîä

/

Зууí

мîä

ñум

ûí

òºв

1

29

Мºí

àйм

ãийí

Арã

àëàí

ò, А

ëòàí

áуëà

ã, Бà

яíõà

íãàй

, Бà

яíцî

ãò,

Бàяí

-Өíж

¿¿ë,

Б¿

рýí,

Д

ýëãý

рõàà

í,

Л¿í,

Ө

íäºр

шир

ýýò,

Э

рäýí

ýñàí

ò ñу

м, З

ууíм

îä ñ

умû

í 3

äуãà

àр á

àã /Б

àяíõ

îшуу

/, 5

äуãà

àр á

àã /Н

àцàã

äîрж

/

Зууí

мîä

ñум

ûí

òºв

1

30М

ºí à

ймãи

йí Б

àяíч

àíäм

àíь,

Бîр

íуур

, Ж

àрãà

ëàíò

, Зà

àмàр

, С

¿мáý

р, Ó

ãòàà

ëцàй

äàм

, Цýý

ë ñу

м, З

ууíм

îä ñ

умû

í 1

ä¿ãý

ýр á

àã

/Нîм

ò/, 4

ä¿ã

ýýр

áàã /

З¿¿í

äýëã

ýр/

Зууí

мîä

ñум

ûí

òºв

1

31

Óвñ

àйм

àã

Óвñ

àйм

ãийí

Тýñ

, З¿

¿íãî

вь,

Бàру

уíòу

рууí

, Ц

àãàà

íõàй

рõàí

, Д

àвñò

, Сàã

иë ñ

ум, Ó

ëààí

ãîм

ñум

ûí

3, 7

, 8, 1

2 äу

ãààр

áàã

Óëàà

íãîм

ñум

ûí

òºв

1

32М

ºí à

ймãи

йí М

àëчи

í, Х

ярãà

ñ, З

àвõà

í, Н

àрàí

áуëà

ã, Тà

риàë

àí,

Хîв

ä ñу

м, Ó

ëààí

ãîм

ñум

ûí

4, 9

, 10,

11

ä¿ãý

ýр á

àã

Óëàà

íãîм

ñум

ûí

òºв

1

33М

ºí

àйм

ãийí

Ө

íäºр

õàíã

àй,

З¿¿í

õàíã

àй,

Өëã

ий,

Өм

íºãî

вь,

Бºõм

ºрºí

, Т¿р

ãýí

ñум

, Óëà

àíãî

м ñ

умû

í 1,

2, 5

, 6 ä

уãàà

р áà

ãÓë

ààíã

îм ñ

умû

í òº

в1

34

Хîв

ä àй

мàã

Хîв

ä àй

мãи

йí Д

àрви

, Д

ºрãº

í, З

ýрýã

, Ц

ýцýã

, Ч

àíäм

àíь

ñум

, Ж

àрãà

ëàíò

ñум

ûí

Буãà

ò, Ж

àрãà

ëàí,

Рàш

ààíò

, Хàй

рõàí

áàã

Жàр

ãàëà

íò ñ

умû

í òº

в1

35М

ºí à

ймãи

йí А

ëòàй

, Буя

íò, М

àíõà

í, М

ºñò,

Үеí

ч ñу

м, Ж

àрãà

ëàíò

ñу

мû

í Бà

àòàр

õàйр

õàí,

Бич

иãò,

Нàр

àí, Т

àõиë

ò áà

ãЖ

àрãà

ëàíò

ñум

ûí

òºв

1

36М

ºí

àйм

ãийí

Бу

ëãàí

, Д

ууò,

М

ºíõõ

àйрõ

àí,

Мяí

ãàä,

Х

îвä,

Э

рäýí

ýá¿р

ýí

ñум

, Ж

àрãà

ëàíò

ñу

мû

í А

ëàãò

îëãî

й,

Буяí

ò,

Мàã

ñàрж

àв, Ц

àмáà

ãàрà

в áà

ã

Жàр

ãàëà

íò ñ

умû

í òº

в1

1449


37

Хºв

ñãºë

àйм

àã

Хºв

ñãºë

àйм

ãийí

Мºр

ºí ñ

умû

í 10

, 11

, 12

, 13

, 14

ä¿ã

ýýр

áàã,

Бàяí

з¿рõ

, Óë

ààí-

Óуë,

Ц

àãàà

ííуу

р,

Реí

чиíë

õ¿м

áý,

Аëà

ã-Э

рäýí

ý, Х

àíõ,

Чàí

äмàí

ь-Ө

íäºр

ñум

Мºр

ºí ñ

умû

í òº

в1

38М

ºí à

ймãи

йí М

ºрºí

ñум

ûí

5, 7

, 8,

9 ä

¿ãýý

р áà

ã, А

рáуë

àã,

Цýц

ýрëý

ã, Ц

àãàà

í-Óу

ë,

Б¿рý

íòîã

òîõ,

Ш

иíý-

Иäý

р,

Т¿íý

ë,

Эрä

ýíýá

уëãà

í, Ц

àãàà

í-Ү¿

р, Т

àриà

ëàí

ñум

Мºр

ºí ñ

умû

í òº

в1

39М

ºí à

ймãи

йí М

ºрºí

ñум

ûí

1, 2

, 3, 4

, 6 ä

уãàà

р áà

ã, Ж

àрãà

ëàíò

, Гà

ëò, Т

ºмºр

áуëà

ã, Тî

ñîíц

ýíãý

ë, Р

àшàà

íò, И

õ-Óу

ë ñу

мМ

ºрºí

ñум

ûí

òºв

1

40

Хýí

òий

àйм

àã

Хýí

òий

àйм

ãийí

Бàò

шир

ýýò,

Бàя

íмºí

õ, Д

àрõà

í, Д

ýëãý

рõàà

í,

Өм

íºäý

ëãýр

, Цýí

õýрм

àíäà

ë, Б

îр-Ө

íäºр

ñум

Хýр

ëýí

ñум

ûí

òºв

1

41М

ºí à

ймãи

йí Б

àòíî

рîв,

Бàя

í-А

äрàã

à, Б

àяí-

Овî

î, Б

àяíõ

уòàã

, Гà

ëшàр

, Дàä

àë, Н

îрîв

ëиí,

Биí

äýр

ñум

Хýр

ëýí

ñум

ûí

òºв

1

42М

ºí à

ймãи

йí Ж

àрãà

ëòõà

àí, М

ºрºí

, Хýр

ëýí

ñум

Х

ýрëý

í ñу

мû

í òº

в1

43

Дàр

õàí-

Óуë

àйм

àã

Дàр

õàí-

Óуë

àйм

ãийí

Дàр

õàí

ñум

ûí

4, 5

, 6, 7

, 8, 9

ä¿ã

ýýр

áàã,

17 ä

уãàà

р á

àã /Ө

рãºº

/ Д

àрõà

í ñу

мû

í òº

в1

44М

ºí à

ймãи

йí Д

àрõà

í ñу

мû

í 10

, 11

, 12

, 13

, 14

, 15

, 16

äуã

ààр

áàã

Дàр

õàí

ñум

ûí

òºв

1

45М

ºí à

ймãи

йí Д

àрõà

í ñу

мû

í 1

, 2, 3

, 18

äуã

ààр

áàã

/Мàë

чиí/

, О

рõîí

, Хîí

ãîр,

Шàр

ûí

ãîë

ñум

Дàр

õàí

ñум

ûí

òºв

1

46

Орõ

îí à

ймàã

Орõ

îí

àйм

ãийí

Бà

яí-Ө

íäºр

ñу

мû

í Х

¿рýí

áуëà

ã, Зý

ñò,

Бàяí

цàãà

àí, Г

îвиë

, Ярã

уйò,

Эрä

ýíý

áàã,

Жàр

ãàëà

íò ñ

умО

рõîí

àйм

ãийí

Зà

ñàã ä

àрãû

í Тà

мãû

í ãà

зàр

1

47М

ºí à

ймãи

йí Б

àяí-

Өíä

ºр ñ

умû

í Óу

рõàй

чиí,

Ою

уò,

Сîã

îîò,

Д

ýíж

, Óрò

ûí

ãîë,

Иõ

зàëу

у, Ш

àíä

áàã

Мºí

Тàм

ãûí

ãàзà

р1

48М

ºí

àйм

ãийí

Бà

яí-Ө

íäºр

ñу

мû

í Óр

òáуë

àã,

Б¿рý

íá¿ñ

ò,

Цàã

ààíч

уëуу

ò, Б

àяíá

уëàã

, Бу

ëàã,

Нàр

àí,

Дàв

ààò,

Р

àшàà

íò

áàã

Мºí

Тàм

ãûí

ãàзà

р1


1450

49

Бàяí

з¿рõ

ä¿¿

рýã

Ний

ñëýë

ийí

Бàяí

з¿рõ

ä¿¿

рãий

í 1,

2, З

, 7, 2

1, 2

7 äу

ãààр

õîр

îî

Бàяí

з¿рõ

ä¿¿

рãий

í Зà

ñàã ä

àрãû

í Тà

мãû

í ãà

зàр

1

50М

ºí ä

¿¿рã

ийí

6, 1

5, 1

8, 2

5, 2

6 äу

ãààр

õîр

îîМ

ºí Т

àмãû

í ãà

зàр

1

51М

ºí ä

¿¿рã

ийí

4, 5

, 14

ä¿ãý

ýр õ

îрîî

Мºí

Тàм

ãûí

ãàзà

р1

52М

ºí ä

¿¿рã

ийí

9, 1

7, 1

9, 2

2, 2

4 ä¿

ãýýр

õîр

îîМ

ºí Т

àмãû

í ãà

зàр

1

53М

ºí ä

¿¿рã

ийí

11,

12,

13,

16

äуãà

àр õ

îрîî

М

ºí Т

àмãû

í ãà

зàр

1

54М

ºí ä

¿¿рã

ийí

8, 1

0, 2

0, 2

3, 2

8 äу

ãààр

õîр

îîМ

ºí Т

àмãû

í ãà

зàр

1

55

Хàí

-Óуë

ä¿¿

рýã

Хàí

-Óуë

ä¿¿

рãий

í 1,

2, З

, 12

äуãà

àр õ

îрîî

Х

àí-Ó

уë ä

¿¿рã

ийí

Зàñà

ã äàр

ãûí

Тàм

ãûí

ãàзà

р

1

56М

ºí ä

¿¿рã

ийí

11, 1

3, 1

5 äу

ãààр

õîр

îî, Б

àãàõ

àíãà

й ä¿

¿рýã

Мºí

Тàм

ãûí

ãàзà

р1

57М

ºí ä

¿¿рã

ийí

4, 5

, 6, 7

, 8 ä

уãàà

р õî

рîî

Мºí

Тàм

ãûí

ãàзà

р1

58М

ºí ä

¿¿рã

ийí

9, 1

0, 1

4, 1

6 äу

ãààр

õîр

îîМ

ºí Т

àмãû

í ãà

зàр

1

59

С¿õ

áààò

àр

ä¿¿р

ýã

С¿õ

áààò

àр ä

¿¿рã

ийí

1, 2

, 3,

4,

5, 6

äуã

ààр

õîрî

î, Б

àãàí

уур

ä¿¿р

ãийí

2 á

à 4

ä¿ãý

ýр õ

îрîî

С¿õ

áààò

àр

ä¿¿р

ãийí

Зàñ

àã

äàрã

ûí

Тàм

ãûí

ãàзà

р

1

60М

ºí ä

¿¿рã

ийí

7, 8

, 9, 1

0 äу

ãààр

õîр

îî, Б

àãàí

уур

ä¿¿р

ãийí

1

ä¿ãý

ýр õ

îрîî

Мºí

Тàм

ãûí

ãàзà

р1

61М

ºí ä

¿¿рã

ийí

11,1

2,13

,14

ä¿ãý

ýр õ

îрîî

, Бàã

àíуу

р ä¿

¿рãи

йí 5

äу

ãààр

õîр

îîМ

ºí Т

àмãû

í ãà

зàр

1

62М

ºí ä

¿¿рã

ийí

15,

16,

17,

18,

19,

20 ä

уãàà

р õî

рîî,

Бàã

àíуу

р ä¿

¿рãи

йí 3

äуã

ààр

õîрî

îМ

ºí Т

àмãû

í ãà

зàр

1

1451


63

Чиí

ãýëò

ýй

ä¿¿р

ýã

Чиí

ãýëò

ýй ä

¿¿рã

ийí

1, 2

, З, 4

, 5, 6

äуã

ààр

õîрî

î, Н

àëàй

õ ä¿

¿рýã

Чиí

ãýëò

ýй

ä¿¿р

ãийí

Зàñ

àã

äàрã

ûí

Тàм

ãûí

ãàзà

р

1

64М

ºí ä

¿¿рã

ийí

7, 8

, 9, 1

0, 1

1 ä¿

ãýýр

õîр

îîМ

ºí Т

àмãû

í ãà

зàр

165

Мºí

ä¿¿

рãий

í 12

, 13,

14,

15

äуãà

àр õ

îрîî

Мºí

Тàм

ãûí

ãàзà

р1

66М

ºí ä

¿¿рã

ийí

16, 1

7, 1

8, 1

9 ä¿

ãýýр

õîр

îîМ

ºí Т

àмãû

í ãà

зàр

1

67

Бàяí

ãîë

ä¿¿р

ýã

Бàяí

ãîë

ä¿¿р

ãийí

1, 2

, З, 4

, 20

äуãà

àр õ

îрîî

Бàяí

ãîë

ä¿¿р

ãийí

Зà

ñàã ä

àрãû

í Тà

мãû

í ãà

зàр

1

68М

ºí ä

¿¿рã

ийí

5, 6

, 7, 9

, 21

ä¿ãý

ýр õ

îрîî

Мºí

Тàм

ãûí

ãàзà

р 1

69М

ºí ä

¿¿рã

ийí

8, 1

0, 1

2, 1

3, 1

4, 2

2 äу

ãààр

õîр

îîМ

ºí Т

àмãû

í ãà

зàр

170

Мºí

ä¿¿

рãий

í 11

, 15,

16,

17,

18,

19,

23

äуãà

àр õ

îрîî

Мºí

Тàм

ãûí

ãàзà

р1

71

Сîí

ãиíî

õàйр

õàí

ä¿¿р

ýã

Сîí

ãиíî

õàйр

õàí

ä¿¿р

ãийí

12,

13,

14,

15,

16,

17,

30,

31

ä¿ãý

ýр

õîрî

î

Сîí

ãиíî

õàйр

õàí

ä¿¿р

ãийí

Зàñ

àã

äàрã

ûí

Тàм

ãûí

ãàзà

р

1

72М

ºí ä

¿¿рã

ийí

18, 1

9, 2

3, 2

7, 2

9 ä¿

ãýýр

õîр

îîМ

ºí Т

àмãû

í ãà

зàр

1

73М

ºí ä

¿¿рã

ийí

8, 1

0, 1

1, 2

1, 2

8 äу

ãààр

õîр

îîМ

ºí Т

àмãû

í ãà

зàр

1

74М

ºí ä

¿¿рã

ийí

7, 9

, 24,

25

äуãà

àр õ

îрîî

Мºí

Тàм

ãûí

ãàзà

р1

75М

ºí ä

¿¿рã

ийí

1, 2

, 20,

22,

32

äуãà

àр õ

îрîî

Мºí

Тàм

ãûí

ãàзà

р1

76М

ºí ä

¿¿рã

ийí

3, 4

, 5, 6

, 26

äуãà

àр õ

îрîî

Мºí

Тàм

ãûí

ãàзà

р1

ДҮÍ

76


1452

Журам батлах тухай

Жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí òуõàй õууëийí 10.1, Мîíãîë Óëñûí 2016 îíû òºñвийí òуõàй õууëийã òуñ òуñ ¿íäýñëýí Мîíãîë Óëñûí Зàñãийí ãàзрààñ ТОГТООХ íь:

1. “Сум õºãж¿¿ëýõ ñàíãийí õºрºíãийã á¿рä¿¿ëýõ, зàрцууëàõ, òàйëàãíàõ, õяíàëò òàвиõ журàм”-ûã õàвñрàëò ёñîîр áàòàëñуãàй.

2. Эíý òîãòîîëûí 1 ä¿ãýýр з¿йëä зààñàí журмûã õýрýãж¿¿ëýõ àрãà õýмжýý àвч àжиëëàõûã ñумûí Зàñàã äàрãà íàрò ¿¿рýã áîëãîñуãàй.

3. Эíý òîãòîîëûí õýрýãжиëòýä õяíàëò òàвьж àжиëëàõûã Сàíãийí ñàйä Б.Бîëîр, Аж ¿йëäвýрийí ñàйä Д.Эрäýíýáàò, àймãийí Зàñàã äàрãà íàрò ¿¿рýã áîëãîñуãàй.

4. Эíý òîãòîîë ãàрñàíòàй õîëáîãäууëàí “Сум õºãж¿¿ëýõ ñàíãийí õºрºíãийã á¿рä¿¿ëýõ, зàрцууëàõ, õяíàëò òàвиõ журàм, ãýрýýíий зàãвàр áàòëàõ òуõàй” Зàñãийí ãàзрûí 2011 îíû 4 ä¿ãýýр ñàрûí 27-íû ºäрийí 134 ä¿ãýýр òîãòîîëûã õ¿чиíã¿й áîëñîíä òîîцñуãàй.

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ЕРӨÍХИЙ ÑАЙД Ч.ÑАЙХАÍБИËЭÃ ÑАÍÃИЙÍ ÑАЙД Б.БÎËÎР

АЖ ҮЙËДВЭРИЙÍ ÑАЙД Д.ЭРДЭÍЭБАТ

ÑÓÌ ХӨÃЖҮҮËЭХ ÑАÍÃИЙÍ ХӨРӨÍÃИЙÃ БҮРДҮҮËЭХ, ЗАРЦÓÓËАХ, ТАЙËАÃÍАХ, ХЯÍАËТ

ТАВИХ ЖÓРАÌ

Нýã. Нийòëýã ¿íäýñëýë

1.1. Сум õºãж¿¿ëýõ ñàí (цààшиä “ñàí” ãýõ)-ãийí õºрºíãийã á¿рä¿¿ëýõ, зàрцууëàõ, òàйëàãíàõ, õяíàëò òàвиõòàй õîëáîãäñîí õàриëцààã ýíý журмààр зîõицууëíà.

1.2. Сàíãийí õºрºíãийã ñумäàä жижиã, äуíä ¿йëäвýр шиíýýр áàйãууëàõ áуюу ¿йë àжиëëàãààã íь ºрãºòãºõ, шиíýчëýõýä ñàíõ¿¿ãийí äýмжëýã ¿з¿¿ëж, õºíãºëºëòòýй зýýë îëãîõîä зîриуëàí зàрцууëíà.

Зàñãийí ãàзрûí 2016 îíû 153 äуãààрòîãòîîëûí õàвñрàëò

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ЗАÑÃИЙÍ ÃАЗРÛÍ ТÎÃТÎÎË

2016 îíû 3 äуãààр Óëààíáààòàрñàрûí 14-íий ºäºр Дуãààр 153 õîò

1453


1.3. Сàíãийí îрëîãî, зàрëàãûã Тºрийí ñàí äàõь òуñãàй äàíñààр äàмжууëàí ã¿йцýòãýõ áºãººä ñàí Тºрийí ñàíãààñ ãàäуур äàíñòàй áàйõûã õîриãëîíî.

1.4. Эíý журмûí 1.3-ò зààñàí äàíñàíä ñàíãийí õºрºíãººñ áуñàä õºрºíãº áàйршууëàõûã õîриãëîíî.

1.5. Сàíãийí îрëîãî, зàрëàãûí ã¿йцýòãýëийí òàйëàíã òуõàйí ñумûí òºñвийí ã¿йцýòãýëийí ñàр á¿рийí мýäýý, уëирàë, жиëийí òàйëàíä òуñãàíà.

1.6. Сàíãààñ ирãýí, õууëийí ýòãýýäýä îëãîõ õºíãºëºëòòýй зýýë äàрààõ íºõцºëòýй áàйíà:

1.6.1. зýýëийí õ¿¿ãийí õýмжýý íь жиëä 3 õувь áàйíà (ýíý íь ºмíºõ жиë¿¿äýä áàйãууëñàí зýýëийí ãýрýýíä зààñàí õ¿¿ãийí õýмжýýã ººрчëºõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿й);

1.6.2. зýýëийí õуãàцàà íь 36 õ¿рòýë ñàр áàйíà.

1.7. Зýýëäýãч зýýëийã õуãàцààíäàà òºëººã¿й áîë õуãàцàà õýòр¿¿ëñýí õîíîã òуòàмä òºëººã¿й зýýëийí ä¿íãийí 0,5 õувиàñ õýòрýõã¿й õýмжýýãýýр àëäàíãи òºëíº. Аëäàíãийí õýмжýýã ñумûí Зàñàã äàрãà áîëîí зýýëäýãчòýй áàйãууëàõ Зýýëийí ãýрýýíä òîäîрõîй òуñãàíà.

1.8. Сàíãààñ îëãîõ зýýëийí õ¿¿ãийí òуõàйí жиëийí îрëîãûí 30 õувийã зýýëäýãчäýä мýрãýжиë, àрãà з¿йí äýмжëýã ¿з¿¿ëýõ ñурãàëòàä, 20 õувийã ñàíãийí õºрºíãººр õýрýãж¿¿ëñýí òºñëийí явц, ¿р ä¿íä õяíàëò òàвиõ ¿йë àжиëëàãààíä зîриуëàí зàрцууëíà.

1.9. Сàíãийí õºрºíãийã ýíý журмûí 1.5, 1.8-ä зààñíààñ áуñàä зîриуëàëòààр зàрцууëàõûã õîриãëîíî.

1.10.Сàíãийí õºрºíãººр õýрýãж¿¿ëýõ òºñëийí ñîíãîí шàëãàрууëàëòòàй õîëáîãäууëàí ирãýí, õууëийí ýòãýýäýýñ àëивàà õýëáýрýýр шимòãýë, õурààмж, òºëáºр àвàõûã õîриãëîíî.

1.11.Сàíãийí õºрºíãººр õýрýãж¿¿ëýõ òºñëийí ñîíãîí шàëãàрууëàëòûí òîвûã ñàíãийí õºрºíãийí ýõ ¿¿ñвýрийí 20-иîñ äîîшã¿й õувь á¿рäñýí òîõиîëäîëä òуõàйí ñумûí ирãýäийí Тºëººëºãчäийí Хурàë òîãòîîíî.

Хîёр. Сàíãийí õºрºíãийí ýõ ¿¿ñвýр

2.1. Сàíãийí õºрºíãийã äàрààõ ýõ ¿¿ñвýрýýñ á¿рä¿¿ëíý:

2.1.1. уëñûí òºñвººñ îëãîõ ñàíãийí ýрãýëòийí õºрºíãº;


1454

2.1.2. ãàäààä уëñ, îëîí уëñûí áàйãууëëàãà, ò¿¿íчëýí ãàäààä, äîòîîäûí ирãýí, õууëийí ýòãýýäийí õàíäив, òуñëàмж;

2.1.3. ñàíãààñ îëãîñîí зýýëийí õ¿¿ãийí îрëîãî;

2.1.4. õуãàцààíäàà òºëººã¿й зýýëийí ä¿íä íîãäууëñàí àëäàíãи.

2.2. Аймàã, ñумûí òºñвийí õºрºíãº áîëîí òºрийí ºмчийí îрîëцîîòîй õууëийí ýòãýýäийí òºрийí ºмчиä íîãäîõ õýñãийí õºрºíãººñ ñàíä õàíäив ºãºõийã õîриãëîíî.

2.3. Сàíä уëñûí òºñвººñ îëãîõ õºрºíãийí õýмжýýã òуõàйí ñумàíä жижиã, äуíä ¿йëäвýрëýë õºãжñºí áàйäàë, õ¿í àмûí òîî, ãàзàр íуòãийí õýмжýý, зýýëийí ýрãýí òºëºëò, àшиãëàëò, õýрýãцýý, шààрäëàãà, îрîí íуòãийí иäýвõ, ñàíààчиëãà зýрãийã õàрãàëзàí òºñвийí áîëîí жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë ýрõýëñýí Зàñãийí ãàзрûí ãиш¿¿í õàмòрàí òîãòîîíî.

Гурàв. Сàíãийí уäирäëàãà, зîõиîí áàйãууëàëò

3.1. Сàíãийí ¿йë àжиëëàãààã уëñûí õýмжýýíä íýãäñýí уäирäëàãà, зîõиîí áàйãууëàëòààр õàíãàõ чиã ¿¿рãийã жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà õýрýãж¿¿ëýõ áºãººä òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà íь äàрààõ á¿рýí ýрõòýй:

3.1.1. жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí òуõàй õууëь òîãòîîмж áîëîí жижиã, äуíä ¿йëäвýрийã õºãж¿¿ëýõ òàëààр Зàñãийí ãàзрààñ áàримòàëж áàйãàà áîäëîãî, ñàíãийí õºрºíãº îрууëàëòûí áîäëîãûí уяëäàà, õîëáîîã õàíãàж àжиëëàõ;

3.1.2. жижиã, äуíä ¿йëäвýрийã õºãж¿¿ëýõ зîриëãîîр уëñûí õýмжýýíä зîõиîí áàйãууëàõ òºñºë, àрãà õýмжýýíий õýрýãжиëòийã “Тºрººñ àж ¿йëäвýрийí òàëààр áàримòëàõ áîäëîãî”, “Тºрººñ àж ¿йëäвýрийí òàëààр áàримòëàõ áîäëîãûã õýрýãж¿¿ëýõ äуíä õуãàцààíû ñòрàòеãи” áîëîí “Жижиã, äуíä ¿йëäвýрийã äýмжиõ õºòºëáºр”-òýй уяëäууëàí íýãäñýí уäирäëàãà, зîõиîí áàйãууëàëòààр õàíãàж àжиëëàõ;

3.1.3. ñàíãààñ îëãîõ зýýëийí áîëîí áàрьцààíû ãýрýýíий зàãвàр, òàйëàí, мýäýý ãàрãàõ мàяãòûã áàòëàõ;

3.1.4. ñàíãààñ îëãîñîí зýýëийí мýäýýëëийí íýãäñýí ñàíã á¿рä¿¿ëýí õºòºëж, õîëáîãäîõ мýäýýëëийã Мîíãîëáàíкíû зýýëийí мýäýýëëийí ñàíä îрууëàõ;

3.1.5. õууëь òîãòîîмжиä зààñàí áуñàä ýрõ, ¿¿рýã.

1455


3.2. Сàíãийí ¿йë àжиëëàãààã àймãийí õýмжýýíä íýãäñýí уäирäëàãà, зîõиîí áàйãууëàëòààр õàíãàõ чиã ¿¿рãийã òуõàйí àймãийí Зàñàã äàрãà (Зàñàã äàрãûí Тàмãûí ãàзрûí жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë õàриуцñàí íýãж) õýрýãж¿¿ëýõ áºãººä Зàñàã äàрãà íь äàрààõ á¿рýí ýрõòýй:

3.2.1. “Тºрººñ àж ¿йëäвýрийí òàëààр áàримòëàõ áîäëîãî”, “Тºрººñ àж ¿йëäвýрийí òàëààр áàримòëàõ áîäëîãûã õýрýãж¿¿ëýõ äуíä õуãàцààíû ñòрàòеãи” áîëîí “Жижиã, äуíä ¿йëäвýрийã äýмжиõ õºòºëáºр”-òýй уяëäууëàí õàрьяàëàõ íуòàã äýвñãýрòýý жижиã, äуíä ¿йëäвýрийã õºãж¿¿ëýõ òýрã¿¿ëýõ чиãëýëийã òîãòîîж, õýрýãжиëòийã зîõиîí áàйãууëàõ, áиеëýëòýä íь õяíàëò òàвиõ;

3.2.2. àймãийí õýмжýýíä ñàíãийí õºрºíãийí зàрцууëàëòàä õяíàëò òàвьж, ã¿йцýòãýëийí òàйëàíã õýëýëцýí зîõиõ журмûí äàãуу шийäвýрëýõ;

3.2.3. àймãийí õýмжýýíä ñàíãààñ îëãîñîí зýýëийí мýäýýëëийí ñàíã á¿рä¿¿ëýõ, òàйëàí, мýäýýã õяíàí áàòàëãààжууëàõ, òýäãýýрийã жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãàä òîãòîîñîí õуãàцààíä õ¿рã¿¿ëýõ;

3.2.4. õàрьяàëàõ íуòàã äýвñãýрòýý жижиã, äуíä ¿йëäвýрийã õºãж¿¿ëýõ зîриëãîîр жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãàòàй õàмòрàí ñурãàëò зîõиîí áàйãууëàõ;


3.3. Сàíãийí ¿йë àжиëëàãààíû òàëààр ñумûí ирãýäийí Тºëººëºãчäийí Хурàë äàрààõ чиã ¿¿рãийã õýрýãж¿¿ëíý:

3.3.1. ñàíãийí òºñвийã áàòàëж, ñàíãààñ òуõàйí жиëä íýã òºñºëä îëãîõ зýýëийí äýýä õýмжýýã òîãòîîõ;

3.3.2. ñàíãийí õºрºíãийí зàрцууëàëò, зýýëийí àшиãëàëò, ýрãýí òºëºëòºä õяíàëò òàвиõ чиã ¿¿рýã á¿õий îрîí òîîíû áуñ зºвëºëийã òуõàйí ñумûí ирãýäийí Тºëººëºãчäийí Хурëûí òýрã¿¿ëýãчýýр àõëууëàí, Зàñàã äàрãûí Тàмãûí ãàзрûí Тºрийí ñàíãийí мýрãýжиëòýí, Бàяëàã á¿òýýãчäийã äýмжиõ õîëáîî áîëîí áàã òуñ á¿рýýñ íýã ирãýíий òºëººëëийã îрîëцууëàí áàйãууëж àжиëëууëàõ;

3.3.3. ñàíãийí õºрºíãººр õýрýãж¿¿ëýõ òºñëийã ñîíãîí шàëãàрууëàõ чиã ¿¿рýã á¿õий îрîí òîîíû áуñ Зºвëºëийã òуõàйí ñумûí Зàñàã äàрãààр àõëууëàí, Зàñàã äàрãûí Тàмãûí ãàзрûí жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë õàриуцñàí мýрãýжиëòýí, Бàяëàã á¿òýýãчäийã äýмжиõ õîëáîî, áàíк áîëîí áàã òуñ á¿рýýñ íýã ирãýíий òºëººëëийã îрîëцууëàí áàйãууëж àжиëëууëàõ;


1456

3.3.4. ñàíãийí ¿йë àжиëëàãààíä õийñýí õяíàëò шàëãàëòûí ä¿í, îрëîãî, зàрëàãûí ã¿йцýòãýëийí òàйëàíã õýëýëцýí зîõиõ журмûí äàãуу шийäвýрëýõ;


3.4. Эíý журмûí 3.3.2, 3.3.3-ò зààñàí зºвëºëийí ãиш¿¿í àшиã ñîíирõëûí зºрчиë ¿¿ñýõýýñ урьäчиëàí ñýрãийëж àжиëëàõ ¿¿рýãòýй áºãººä äàрààõ шààрäëàãûã õàíãàñàí áàйíà:

3.4.1. зºвëºëийí á¿рýëäýõ¿¿íä îрж àжиëëàõ áàãийí òºëººëëийã òуõàйí áàãийí ирãýäийí Нийòийí Хурëààр õýëýëцýí ñîíãîñîí áàйõ;

3.4.2. òуõàйí íýã зºвëºëийí ãиш¿¿íийã íºãºº зºвëºëийí ãиш¿¿íýýр äàвõàр àжиëëууëàõã¿й áàйõ;

3.4.3. õууëь òîãòîîмжиä зààñàí áуñàä шààрäëàãà.

3.5. Сàíãийí ¿йë àжиëëàãààíû òàëààр ñумûí Зàñàã äàрãà äàрààõ чиã ¿¿рãийã õýрýãж¿¿ëíý:

3.5.1. òºñºë ñîíãîí шàëãàрууëàõ ¿йë àжиëëàãààíä ñумûí ирãýäийí îрîëцîîã õàíãàõ àжëûã зîõиîí áàйãууëàõ;

3.5.2. ýíý журàмä зààñíû äàãуу зýýë îëãîõ шийäвýр ãàрãàõ;

3.5.3. ýíý журмûí 3.5.2-ò зààñàí òºñëийã õýрýãж¿¿ëýõ ирãýí, õууëийí ýòãýýäòýй зîõиõ журмûí äàãуу зýýëийí áîëîí áàрьцààíû ãýрýý áàйãууëж, áиеëýëòийã õàíãууëàõ, явц, ¿р ä¿íä áàйíãûí õяíàëò òàвьж àжиëëàõ;

3.5.4. ýíý журмûí 3.5.3-ò зààñíû äàãуу зýýëийí áîëîí áàрьцààíû ãýрýý áàйãууëàõäàà áàрьцààíä áàриуëàõ õºäëºõ áîëîí ¿ë õºäëºõ õºрºíãийã òуõàйí ¿еийí зàõ зýýëийí ¿íýëãýýíий 70 õ¿рòýë õувиàр ¿íýëýõ;

3.5.5. зýýë, зýýëийí õ¿¿ãийí îрëîãûã ñàíãийí äàíñàíä òºвëºр¿¿ëýõ;

3.5.6. ñàíãийí îрëîãî, зàрëàãûã õºòëºõ ¿йë àжиëëàãààíä íяãòëàí áîäîõ á¿рòãýëийí òуõàй õууëь òîãòîîмжийã мºрä¿¿ëж, ñàíãийí ñàíõ¿¿ãийí áîëîí ¿йë àжиëëàãààíû òàйëàíã Тºñвийí òуõàй õууëьä зààñàí õуãàцààíä òуõàйí ñумûí ирãýäийí Тºëººëºãчäийí Хурàëä òàйëàãíàõ;

1457


3.5.7. ñàíãààñ îëãîñîí зýýëийí õ¿¿ãийí òуõàйí жиëийí îрëîãûã зàрцууëàõ ñàíàëûã ýíý журмûí 1.8-ä зààñíû äàãуу áîëîвñрууëж, жиë á¿рийí ñумûí òºñºвòýй õàмò ирãýäийí Тºëººëºãчäийí Хурëààр áàòëууëàõ;

3.5.8. ñàíãийí ¿йë àжиëëàãààíû ¿р ä¿íã ñумûí ирãýäийí Тºëººëºãчäийí Хурëûí ºмíº õàриуцàõ;

3.5.9. ñумûí ирãýí, õууëийí ýòãýýäýä жижиã, äуíä ¿йëäвýрëýë ýрõëýõ áîëîí áуñàä шààрäëàãàòàй àñууäëààр мýрãýжиë, àрãà з¿йí äýмжëýã ¿з¿¿ëýõ ñàíàëàà àймãийí Зàñàã äàрãûí Тàмãûí ãàзрûí жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë õàриуцñàí íýãжиä õ¿рã¿¿ëýõ, ирãýäийí äуíä ñурãàëò зîõиîí áàйãууëж, îрîëцîîã õàíãàж àжиëëàõ.

Дºрºв. Сàíãийí õºрºíãººр ñàíõ¿¿ж¿¿ëýõ òºñëийí ñàíàëõ¿ëýýí àвàõ, ñîíãîí шàëãàрууëàõ журàм

4.1. Жижиã, äуíä ¿йëäвýрëýë ýрõëýãч ирãýí, õууëийí ýòãýýä ñàíãийí õºрºíãººр õýрýãж¿¿ëýõ òºñëийí òàëààрõ ñàíàëàà òîãòîîñîí õуãàцààíä ýíý журмûí 3.3.3-ò зààñàí зºвëºëä õ¿рã¿¿ëíý.

4.2. Сàíãààñ зýýë àвч, òºñºë õýрýãж¿¿ëýõ жижиã, äуíä ¿йëäвýр ýрõëýãч ирãýí, õууëийí ýòãýýä äàрààõ шààрäëàãûã õàíãàñàí áàйíà:

4.2.1. òуõàйí ñумàíä á¿рòãýëòýй áуюу áàйíãà îршиí ñууж

¿йë àжиëëàãàà явууëäàã áàйõ;

4.2.2. ñум õºãж¿¿ëýõ áîëîí жижиã, äуíä ¿йëäвýрийã õºãж¿¿ëýõ ñàíä õуãàцàà õýòýрñýí зýýëийí ºрã¿й áàйõ;

4.2.3. зýýëийí õºрºíãийã зîриуëàëòûí äàãуу àшиãëàж, õуãàцààíä íь òºëºõ òºëáºрийí чàäвàрòàй, áàрьцàà õºрºíãºòýй áàйõ;

4.2.4. жижиã, äуíä ¿йëäвýр ýрõëýõ òàëààр зîõиõ мýäëýã, òуршëàãàòàй áàйõ (ò¿¿íийã íь íîòëîõ áàримò áичиã шààрäëàãàòàй).

4.3. Эíý журмûí 4.2-ò зààñàí ирãýí, õууëийí ýòãýýäийí áîëîвñрууëñàí òºñºë äàрààõ шàëãуурûã õàíãàñàí áàйíà:

4.3.1. òуõàйí ñумàíä жижиã, äуíä ¿йëäвýрийã õºãж¿¿ëýõ áîäëîãûí õ¿рýýíä îрîí íуòãийí äàвуу òàëä ò¿шиãëýñýí ¿йëäвýрëýë, ¿йëчиëãýýã áий áîëãîõ, îрîí íуòàãò òуëãàмäàж áàйãàà àñууäëûã шийäвýрëýõýä чиãëýñýí áàйõ;

4.3.2. òºñëийí õ¿рýõ ¿р ä¿í, зîриëò òîäîрõîй áàйõ;


1458

4.3.3. ãýрýýíий õуãàцààíä зýýëийã ýрãýí òºëºõ áîëîмжòîй áàйõ;

4.3.4. òºñëийí зýýëийí мºíãºí ä¿íä õ¿рýëцýõ¿йц áàрьцàà õºрºíãºòýй áàйõ;

4.3.5. òºñëийã õýрýãж¿¿ëýõ явцàä учирч áîëзîшã¿й ýрñäýëийã áîäиòîй òîäîрõîйëñîí, äàвàí òууëàõ àрãà зàмûã òуñãàñàí áàйõ;

4.3.6. àжëûí áàйр íýмýãä¿¿ëýõýä чиãëýñýí áàйõ.

4.4. Эíý журмûí 3.3.3-ò зààñàí зºвëºë ирãýí, õууëийí ýòãýýäийí ир¿¿ëñýí òºñºë мºí журмûí 4.3-ò зààñàí шàëãуурûã õàíãàж áàйãàà ýñýõийã õяíàõ áºãººä зºвëºëийí õурàëä îрîëцñîí ãиш¿¿äийí ерäийí îëîíõийí ñàíàëààр зîõиõ шийäвýрийã ãàрãàíà. Зºвëºë òуõàйí òºñëийã ñàíãийí õºрºíãººр õýрýãж¿¿ëýõ íь з¿йòýй ãýñýí шийäвýр ãàрãàñàí òîõиîëäîëä ñàíàëàà àжëûí 3 õîíîãийí äîòîр òуõàйí ñумûí Зàñàã äàрãàä õ¿рã¿¿ëíý. Зºвëºëийí õурàëä íийò ãиш¿¿äийí ãурàвíû õîёр îрîëцñîí òîõиîëäîëä õурëûí ирц á¿рäñýí ãýж ¿зíý.

4.5. Эíý журмûí 3.3.3-ò зààñàí зºвëºëийí шийäвýр ãàрñíààñ õîйш 14 õîíîãийí äîòîр òуõàйí ñумûí Зàñàã äàрãà зýýë îëãîõ шийäвýр ãàрãàíà.

4.6. Сумûí Зàñàã äàрãà òºñºë õýрýãж¿¿ëýãч ирãýí, õууëийí ýòãýýäòýй зýýëийí áîëîí áàрьцààíû ãýрýý áàйãууëíà. Гýрýý áàйãууëñíààñ õîйш àжëûí 7 õîíîãийí äîòîр зýýëийí õºрºíãийã òºñºë õýрýãж¿¿ëýãч ирãýí, õууëийí ýòãýýäийí äàíñàíä шиëж¿¿ëíý.

4.7. Ирãýí, õууëийí ýòãýýä àвñàí зýýë, зýýëийí õ¿¿ã ãýрýýíä зààñàí õуãàцààíä ñàíãийí äàíñàíä áуцààí òºëíº.

4.8. Сумûí Зàñàã äàрãà зýýëäýãчийí òàëààрõ äàрààõ áàримò áичãийã ýõ õувиàр íь áàримòжууëàí õàäãàëíà:

4.8.1. зýýëäýãчийí àíкеò;

4.8.2. зýýë îëãîõûã õ¿ññýí ºрãºäºë;

4.8.3. îршиí ñууãàà ãàзрûí òîäîрõîйëîëò;

4.8.4. òºñëийí áàримò áичиã;

4.8.5. ýíý журмûí 3.3.3-ò зààñàí зºвëºëийí õурëûí òýмäýãëýë;

1459


4.8.6. зýýëийí áîëîí áàрьцààíû ãýрýý; 4.8.7. áàрьцàà õºрºíãийí ¿íýëãýýíий жàãñààëò,

áàрьцààëñàí ¿íý, áàрьцààëñàí ýä õºрºíãийí ãýрчиëãýýã ýõ õувиàр õàвñàрãàõ;

4.8.8. зýýëийí ýрãýí òºëºëòийí õувààрь;

4.8.9. ýíý журмûí 4.2, 4.3-ò зààñàí шààрäëàãà, шàëãуурûã õàíãàñàí ýñýõийã áàòàëãààжууëñàí áàримò áичиã.

4.9. Сумûí Зàñàã äàрãà ýíý журмûí 4.9-ä зààñíààñ ãàäíà òºñëийí õýрýãжиëòийí явц, ¿р ä¿íãийí òàëààрõ áуñàä мýäýýëëийã òуõàй á¿р áàримòжууëàí õàäãàëíà.

Тàв. Сàíãийí ¿йë àжиëëàãààã òàйëàãíàõ, õяíàëò òàвиõ

5.1. Сàíãийí ¿йë àжиëëàãàà íийòýä иë òîä, íýýëòòýй áàйíà. Сàíãийí õºрºíãийí зàрцууëàëò, àшиãëàëò, ýрãýí òºëºëò, òàйëàãíàëòàä òуõàйí ñумûí ирãýä õяíàëò òàвиõ áºãººä шààрäëàãàòàй òîõиîëäîëä мýрãýжëийí áàйãууëëàãààр õºíäëºíãийí õяíàëò шàëãàëò õийëãýж áîëíî.

5.2. Сàíãийí ¿йë àжиëëàãààíä õийñýí õяíàëò шàëãàëòààр иëýрñýí зºрчиë, äуòàãäëûã ñумûí Зàñàã äàрãà õàриуцàí àриëãàíà.

5.3. Эíý журмûí 3.3.2-ò зààñàí зºвëºë ñàíãийí õºрºíãийí зàрцууëàëò, зýýëийí àшиãëàëò, ýрãýí òºëºëòºä õяíàëò òàвиõäàà äàрààõ ýрõ, ¿¿рãийã õýрýãж¿¿ëíý:

5.3.1. зýýë àвñàí ирãýí, õууëийí ýòãýýäийí ¿йë àжиëëàãààíû ¿р ä¿íãийí òàйëàí, ñàíõ¿¿ãийí áуюу мºíãºí ã¿йëãýý, зýýëийí ýрãýí òºëºëòийí òàйëàíã ãàрãууëàí àвàõ;

5.3.2. ñàíãийí ¿йë àжиëëàãààíä уëирàë á¿р õяíàëò шàëãàëò õийж, ä¿íã òуõàйí ñумûí íийò ирãýäýä мýäýýëж, ирãýäийí Тºëººëºãчäийí Хурëûí õурàëäààíààр õýëýëц¿¿ëýõ;

5.3.3. àймãийí Зàñàã äàрãûí Тàмãûí ãàзрûí жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë õàриуцñàí íýãжийí õàмò жиëä íýãýýñ äîîшã¿й уäàà ñàíãийí ¿йë àжиëëàãààíä õяíàëò шàëãàëò õийж, ä¿íã àймãийí ирãýäийí Тºëººëºãчäийí Хурàë áîëîí жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãàä òуõàй á¿р õ¿рã¿¿ëýõ.


1460

5.4. Сумäûí Зàñàã äàрãà ñàíãийí îрëîãî, зàрëàãûí ã¿йцýòãýëийí òàйëàíã уëирàë áîëîí жиëýýр ãàрãàж, уëирëûí òàйëàíã äàрàà уëирëûí ýõíий ñàрûí 10-íû ºäрийí äîòîр, жиëийí òàйëàíã äàрàà îíû 1 ä¿ãýýр ñàрûí 20-íû ºäрийí äîòîр òуõàйí àймãийí Зàñàã äàрãàä õ¿рã¿¿ëíý.

5.5. Аймãийí Зàñàã äàрãà ýíý журмûí 5.4-ò зààñàí ñàíãийí îрëîãî, зàрëàãûí ã¿йцýòãýëийí уëирëûí áîëîí жиëийí òàйëàíã íýãòãýí, уëирëûí òàйëàíã äàрàà уëирëûí ýõíий ñàрûí 20-íû ºäрийí äîòîр, жиëийí òàйëàíã äàрàà îíû 2 äуãààр ñàрûí 10-íû ºäрийí äîòîр жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãàä õ¿рã¿¿ëíý.

5.6. Жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãà ýíý журмûí 5.5-ä зààñàí òàйëàíã íýãòãýí, мºí журмûí 5.8-ä зààñàí àуäиòûí ä¿ãíýëòийí õàмò òуõàйí жиëийí I уëирàëä áàãòààí Зàñãийí ãàзàрò òàíиëцууëíà.

5.7. Аймãийí Зàñàã äàрãûí Тàмãûí ãàзрûí жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë õàриуцñàí íýãж ñàíãийí ¿йë àжиëëàãàà, îрëîãî, зàрëàãûí ã¿йцýòãýëä жиë á¿р õºíäëºíãийí àуäиò õийëãýж, àуäиòûí ä¿ãíýëòийã òуõàйí àймãийí ирãýäийí Тºëººëºãчäийí Хурëààр õýëýëц¿¿ëíý.

5.8. Аймãийí Зàñàã äàрãûí Тàмãûí ãàзрûí жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë õàриуцñàí íýãж ýíý журмûí 5.7-ä зààñàí àуäиòûí ä¿ãíýëòийã àймãийí õýмжýýíä íýãòãýí жижиã, äуíä ¿йëäвýрийí àñууäàë ýрõýëñýí òºрийí зàõирãààíû òºв áàйãууëëàãàä òуõàйí жиëийí 4 ä¿ãýýр ñàрûí 15-íû ºäрийí äîòîр õ¿рã¿¿ëíý.

Зурãàà. Хàриуцëàãà

6.1. Сàíãààñ зýýë àвñàí ýòãýýä зýýëийã ¿р àшиãã¿й зàрцууëñàí áуюу зîриуëàëòûí äàãуу зàрцууëààã¿й, зýýëийí áîëîí áàрьцààíû ãýрýýãýýр õ¿ëýýñýí ¿¿рãýý áиеë¿¿ëýýã¿й òîõиîëäîëä òуõàйí ýòãýýäýä ñàíãààñ äàõиí зýýë îëãîõã¿й.

6.2. Сàíãийí õºрºíãийã зîриуëàëòûí äàãуу зàрцууëààã¿й áуюу ýíý журàмä зààñíûã зºрчиж òºñºë ñîíãîí шàëãàрууëñàí, òºñëийí õýрýãжиëòýä зîõиõ журмûí äàãуу õяíàëò òàвьж àжиëëààã¿й áîëîõ íь ýрõ á¿õий ýòãýýäийí õяíàëò шàëãàëòààр òîãòîîãäñîí áîë òуõàйí ñумûí Зàñàã äàрãà áîëîí õîëáîãäîõ áуñàä àëáàí òушààëòàíä õууëь òîãòîîмжиä зààñàí õàриуцëàãà õ¿ëýýëãýíý.

6.3. Эíý журмûã зºрчñºí ýòãýýäýä õууëь òîãòîîмжиä зààñíû äàãуу õàриуцëàãà õ¿ëýýëãýõ áºãººä ñàíä учирñàí õîõирëûã õîëáîãäîõ õууëь òîãòîîмжийí äàãуу ãýм áурууòàй ýòãýýä õàриуцàí áàрàãäууëíà.

1461


Банкны тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.2.ж; Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хуулийн

4 дүгээр зүйлийн 4.1.30.е дэх заалт Үндсэн хуулийн холбогдох заалтыг зөрчсөн эсэх маргааныг

хянан шийдвэрлэсэн тухай

Үíäñýí õууëийí цýцийí õурàëäààíû òàíõим 12.00 цàã

Мîíãîë Óëñûí Үíäñýí õууëийí цýцийí äуíä ñууäëûí õурàëäààíûã

Үíäñýí õууëийí цýцийí ãиш¿¿í П.Очирáàò äàрãàëж, ãиш¿¿äýä Ш.Цîãòîî, Д.Суãàр, Д.Нàрàíчимýã /иëòãýãч/, Д.Сîëîíãî íàрûí á¿рýëäýõ¿¿íòýй, íàрийí áичãийí äàрãààр Ц.Дîëãîрмààã îрîëцууëàí Үíäñýí õууëийí цýцийí õурàëäààíû òàíõимä íýýëòòýй õийв.

Үíäñýí õууëийí цýцийí äуíä ñууäëûí õурàëäààíä мýäýýëýë ãàрãàãч, ирãýí С.Нîмûíáàяñãàëàí îрîëцîж, Мîíãîë Óëñûí Иõ Хурëûí иòãýмжëýãäñýí òºëººëºãч Óëñûí Иõ Хурëûí ãиш¿¿í Б.Гàрàмãàйáààòàр õ¿íäýòãýí ¿зýõ шàëòãààíã¿йãýýр îрîëцîîã¿й áîëíî.

Үíäñýí õууëийí цýцийí äуíä ñууäëûí õурàëäààíààр Бàíкíû òуõàй õууëийí 3 äуãààр з¿йëийí 3.1.2.ж äýõ зààëòàä “Мîíãîëáàíк õîëáîãäîõ ýòãýýä ãýж ¿зñýí áуñàä ýòãýýä.”; Үíýò цààñíû зàõ зýýëийí òуõàй õууëийí 4 ä¿ãýýр з¿йëийí 4.1.30.е äýõ зààëòàä “Сàíõ¿¿ãийí зîõицууëàõ õîрîîíîîñ “õîëáîãäîõ ýòãýýä” ãýж òîäîрõîйëñîí áуñàä ýòãýýä.” ãýж зààñàí íь Мîíãîë Óëñûí Үíäñýí õууëийí Хîрьäуãààр з¿йëийí “... õууëь òîãòîîõ ýрõ мýäëийã ãàãцõ¿¿ Óëñûí Иõ Хурàëä õàäãàëíà.”, Хîриí òàвäуãààр з¿йëийí 1 äýõ õýñãийí 1 äýõ зààëòûí “õууëь áàòëàõ, íýмýëò, ººрчëºëò îрууëàõ;” ãýõ зààëòûã òуñ òуñ зºрчñºí ýñýõ òуõàй мàрãààíûã õяíàí õýëýëцýв.

Нэг. Иргэн С.Номынбаясгалан Үндсэн хуулийн цэцэд хандаж ирүүлсэн мэдээлэлдээ:

“Мîíãîë Óëñûí Үíäñýí õууëийí Хîрьäуãààр з¿йë íь íýã íийëмýë ºã¿¿ëáýр áуюу õîёр ýíãийí ºã¿¿ëáýрýýñ á¿рäýж, ýäãýýрийã “áºãººä” ãýõ õîëáîîñîîр õîëáîжýý. Эõíий уòãà ñàíàà áîëîõ “Мîíãîë Óëñûí Иõ Хурàë áîë òºрийí ýрõ áàриõ äýýä áàйãууëëàãà” ãýäãийã òîäîрõîйëîí áàòàëñàí õýм

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ҮÍДÑЭÍ ХÓÓËИЙÍ ЦЭЦИЙÍ ДҮÃÍЭËТ

2016 îíû 05 äуãààр Óëààíáààòàрñàрûí 04-íий ºäºр Дуãààр 06 õîò


1462

õýмжýý áîë õîёр äàõь уòãà ñàíàà áîëîõ “õууëь òîãòîîõ ýрõ мýäýë Óëñûí Иõ Хурàëä õàäãàëàãäàж”, ººрийí îíцãîй á¿рýí ýрõýä õàмààрàõ õууëь áàòëàõ, íýмýëò îрууëàõ àñууäëûã ãàãцõ¿¿ чууëãàíààр õýрýãж¿¿ëäýã òуë “Шиëж¿¿ëж ¿ë áîëîõ ýрõ” ãýж ¿зäýã. Үíäñýí õууëийí áичвýрò, Óëñûí Иõ Хурëûí “Б¿рýí ýрõ”, “Оíцãîй á¿рýí ýрõ” ãýõ уòãà ñàíààã áий áîëãîж, Óëñûí Иõ Хурàë шààрäëàãàòàй òîõиîëäîëä зºвõºí ººрийí á¿рýí ýрõýä ë õàмààрàõ àñууäëûã шийäвýрë¿¿ëýõýýр шиëж¿¿ëж áîëîõîîñ áиш, îíцãîй á¿рýí ýрõýý шиëж¿¿ëýõ òàëààр òуñãàãäààã¿й. Эíäýýñ, “Хууëь á¿òýýõ ýрõ”, “Хууëь òîãòîîõ ýрõ”, “Хууëь òîãòîîõ á¿рýí ýрõ”, “Хууëь õýвëýõ ýрõ” ãýõ îйëãîëòууäûã áий áîëãîõ юм. Тийм ч учрààñ, Үíäñýí õууëийí Хîриí зурãàäуãààр з¿йëийí 3 äàõь õýñýãò “Мîíãîë Óëñûí õууëийã Óëñûí Иõ Хурàë àëáàí ёñîîр íийòëýõ” уòãà ñàíààã áàòàëãààжууëж, õууëь õýвëýõ ýрõ áуñàä õууëиàр õýрýãжäýã. Тýãвýë õууëь òîãòîîãч õууëьä íýр òîмьёîíû òîäîрõîйëîëòûã õýрõýí õийж áуйãààñ õàмààрàí “Хууëьчиëñàí òàйëáàр” áуюу “Тàйëáàр” ãýõ õýëáýрò õувààж áîëîõ áºãººä òýрõ¿¿ õууëьчиëñàí òàйëáàр íь õууëь áîëîõûíõîî õувьä, (1) Үíäñýí òîãòîëцîîíûõîî ñуурь зàрчимä зàõирàãäмàë, “(2) Хууëьä õàрààò, (3) Тàйëáàрûí õàмрàõ õ¿рýý õууëийí зîриëãîòîй äàвõцñàí,” áàйõ ёñòîй. Гýòýë 2013 îíû 5 äуãààр ñàрûí 24-íий ºäºр áàòëàãäñàí Үíýò цààñíû зàõ зýýëийí òуõàй õууëьä /4.1.30.е/, 2010 îíû 1 ä¿ãýýр ñàрûí 28-íû ºäºр áàòëàãäñàí Бàíкíû òуõàй õууëьä /3.1.2.ж/ àãууëãà òºñººòýй “Сàíõ¿¿ãийí зîõицууëàõ õîрîîíîîñ, ýñõ¿ë Мîíãîë áàíк “õîëáîãäîõ ýòãýýä” ãýж òîäîрõîйëñîí, ýñõ¿ë ¿зñýí áуñàä ýòãýýä” ãýõ зààëò õ¿чиí òºãºëäºр ¿йëчиëж, Үíäñýí õууëьä òуñãàãäààã¿й ¿зýë ñàíàà áуюу õууëь òîãòîîõ ýрõ мýäëийã Сàíõ¿¿ãийí зîõицууëàõ õîрîî, Мîíãîëáàíкиíä шиëж¿¿ëýí “Үíäñýí õууëийí зºрчиë”-ийã ¿¿ñãýжýý. Óчир íь õууëь òîãòîîãч Бàíкíû òуõàй õууëь áîëîí Үíýò цààñíû зàõ зýýëийí òуõàй õууëиàр “Хîëáîãäîõ ýòãýýä” ãýäýãò õýíийã áàãòààõ вý? ãýäãийã жàãñààж ºãñºí ч òýрõ¿¿ жàãñààëòàä “Нýмýëò õийõ” ýрõийã Мîíãîëáàíкиíä îëãîж, õàриí Сàíõ¿¿ãийí зîõицууëàõ õîрîîíä “Хîëáîãäîõ ýòãýýä”-ийã ººрийí ¿зýмжýýр òîäîрõîйëîõ ñуáъекòив ýрõ áий áîëãîжýý. Өºрººр õýëáýë, õууëиàр òîãòîîñîí õ¿рýý, õязãààрûí äîòîр, ямàр шàëãуур, шàëòãààíûã ¿íäýñëýж Мîíãîëáàíк, Сàíõ¿¿ãийí зîõицууëàõ õîрîî õýрõýí “õîëáîãäîõ ýòãýýä”-ийí жàãñààëòûã ºрãºòãºõ ýñýõийã ñуáъекò òуñ á¿рýýр íýã á¿рчëýí òîãòîîõ уу? ãýäãийã õууëьчëàí òîãòîîã¿й áàйж, жàãñààëòàä íýмýëò õийж ºрãºòãºõ ýрõийã шууä шиëж¿¿ëж áàйãàà íь õууëь òîãòîîõ ýрõ мýäýëä õàëäàж áàйíà. Эíý íь õууëийí зîриëãî Үíäñýí õууëийí зîриëãîä õàршиëж áуйã õàрууëàв.

Б. Мîíãîë Óëñûí Үíäñýí õууëийí цýцийí шийäвýрийã /1992-2015/ ñуäëàõàä, Мîíãîë Óëñûí Үíäñýí õууëийí Хîрьäуãààр з¿йëä /5 уäàà/, Хîриí òàвäуãààр з¿йëийí 1 äýõ õýñãийí 1 äýõ зààëòàä /6 уäàà/ õîëáîãäîõ

1463


ä¿ãíýëò, òîãòîîë òуñ òуñ áàйíà. Эäãýýр шийäвýрò “Хууëь òîãòîîõ ýрõийã áуñäàä шиëж¿¿ëýõ íь ¿íäñýí õууëийí зºрчиë” ãýñýí зàрчмûí шиíжòýй íýãäмýë áàйр ñуурь òîãòîîжýý. Мºí ýíý мýäýýëëийí àãууëãàòàй òºñººòýй áуюу Бàíкíû òуõàй õууëийí 3 äуãààр з¿йëийí 3.1.2-ò õàмààрàõ Үíäñýí õууëийí цýцийí 2010 îíû 6 äуãààр ñàрûí 30-íû ºäрийí 03 äуãààр ä¿ãíýëò áàйõ áºãººä ýíýõ¿¿ шийäвýрийí ¿íäýñëýõ, ä¿ãíýõ õýñýãò Мîíãîë Óëñûí Үíäñýí õууëийí Хîрьäуãààр з¿йë, Мîíãîë Óëñûí Үíäñýí õууëийí Хîриí òàвäуãààр з¿йëийí 1 äýõ õýñãийí 1 äýõ зààëòûã зºрчñºí ýñýõ áуюу “Хууëь òîãòîîõ ýрõ мýäýë”-ä õàëäñàí, шиëж¿¿ëñýí ýñýõ òàëààр шийäвýр ãàрãààã¿й áàйíà. Тиймýýñ ýíý мýäýýëëийí àãууëãà ººр òуë урьä ãàрãàñàí Цýцийí ä¿ãíýëò õ¿чиíòýй ãýõ ¿íäýñëýëýýр “Мàрãààí õяíàí шийäвýрëýõ àжиëëàãàà ¿¿ñãýõýýñ òàòãàëзàõ”, “Мýäýýëýë áуцààõ” áîëîмжã¿й юм.

Иймä Мîíãîë Óëñûí Иõ Хурëààñ 2010 îíû 1 ä¿ãýýр ñàрûí 28-íû ºäºр áàòàëñàí Бàíкíû òуõàй õууëийí 3 äуãààр з¿йëийí 3.1.2.ж äýõ зààëòàä “Мîíãîëáàíк õîëáîãäîõ ýòãýýä ãýж ¿зñýí áуñàä ýòãýýä” ãýж, Мîíãîë Óëñûí Иõ Хурëààñ 2013 îíû 5 äуãààр ñàрûí 24-íий ºäºр áàòàëñàí Үíýò цààñíû зàõ зýýëийí òуõàй õууëийí 4 ä¿ãýýр з¿йëийí 4.1.30.е äýõ зààëòàä “Сàíõ¿¿ãийí зîõицууëàõ õîрîîíîîñ “õîëáîãäîõ ýòãýýä” ãýж òîäîрõîйëñîí áуñàä ýòãýýä” ãýж òуñ òуñ õууëьчиëñàí íь Мîíãîë Óëñûí Үíäñýí õууëийí Хîрьäуãààр з¿йëийí “... õууëь òîãòîîõ ýрõ мýäëийã ãàãцõ¿¿ Óëñûí Иõ Хурàëä õàäãàëíà.”, Мîíãîë Óëñûí Үíäñýí õууëийí Хîриí òàвäуãààр з¿йëийí 1 äýõ õýñãийí 1 äýõ зààëòûí “Хууëь áàòëàõ, íýмýëò, ººрчëºëò îрууëàõ”, ãýñýí зààëòууäûã òуñ òуñ зºрчñºí áàйõ òуë õяíàí õýëýëцýж ä¿ãíýëò ãàрãàж ºãíº ¿¿.” ãýñýí áàйíà.

Хоёр. Монгол Улсын Их Хурлын даргын 2016 оны 3 дугаар сарын 24-ний өдрийн 39 дүгээр захирамжаар итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр томилогдсон Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Гарамгайбаатар Үндсэн хуулийн цэцэд ирүүлсэн тайлбартаа:

“1. Мîíãîë Óëñûí Үíäñýí õууëийí àãууëãà, ¿зýë ñàíààíû äàãуу Бàíкíû òуõàй áîëîí Үíýò цààñíû зàõ зýýëийí òуõàй õууëийã áàòëàí ãàрãàñàí áîëíî. Нийãмийí õàриëцàà уëàм á¿р ºрãºжиí, õурäòàй ººрчëºãäºж áàйãààã ò¿рãýí îíîвчòîй мýäýрч, уëñ îрíû ýäийí зàñàã, áàíк, ñàíõ¿¿, áизíеñийí ñàëáàрûí àëивàà àñууäëûã уяí õàòàí, шуурõàй шийäвýрëýõийí òуëä Óëñûí Иõ Хурëààñ Зàñãийí ãàзàр, áуñàä ýòãýýäýä òîäîрõîй àñууäëààр, òîäîрõîй õязãààрûí õ¿рýýíä зºвõºí õууëиàр ýрõ îëãîäîã. Хàриí Үíäñýí õууëь, òºрийí ãàäààä, äîòîîä áîäëîãûí ¿íäñийã òîäîрõîйëñîí õýм õýмжýý, õ¿íий ýрõ чºëºº, ñîíãууëь, мºíãºíий áîäëîãî, îëîí уëñûí ãýрýý зýрýã àñууäëààр уã ýрõийã îëãîäîãã¿й.


1464

Мîíãîëáàíк, Сàíõ¿¿ãийí зîõицууëàõ õîрîîíä “áуñàä õîëáîãäîõ ýòãýýä”-ийã òîäîрõîйëîõ ýрõийã õууëиàр îëãîñîí íь Óëñûí Иõ Хурëààñ áàйãууëàãääàã, àжëàà шууä Óëñûí Иõ Хурàëä шууä õàриуцàí òàйëàãíàäàã, Мîíãîë Óëñûí áàíк, ñàíõ¿¿, ¿íýò цààñíû зàõ зýýë, ýäãýýр ñàëáàрûí ¿йë àжиëëàãààíä òºрийí áîëîí мýрãýжëийí õяíàëò òàвиõ, òºрийí мºíãºíий áîäëîãûã õýрýãж¿¿ëýõ мýрãýжëийí áàйãууëëàãууäûíõ íь õувьä òýäýíä “áуñàä õîëáîãäîõ ýòãýýä”-ийã òîäîрõîйëîõûã зºвшººрºõ õ¿рýýíä зîõицууëàãäñàí àñууäàë юм.

Үíäñýí õууëийí Арвàí еñä¿ãýýр з¿йëийí 1 äýõ õýñýãò зààñíû äàãуу òºрººñ õ¿íий ýрõ, ýрõ чºëººã õàíãàõуйц ýäийí зàñàã, íийãýм, õууëь з¿йí áàòàëãààã á¿рä¿¿ëýõ ¿¿рãийã ирãýíийõýý ºмíº õàриуцäàã. Эíý ¿¿рãийã áиеë¿¿ëýõýä òºрийí áàйãууëëàãà á¿р òîäîрõîй чиã ¿¿рýãòýйãýýр áàйãууëàãääàã áºãººä ãàрãàж áàйãàà ýрõ з¿йí àкò íь Үíäñýí õууëь áîëîí áуñàä õууëьä íийцñýí áàйõ ёñòîй. Хýрýв Óëñûí Иõ Хурàëä àжëàà шууä õàриуцàí òàйëàãíàäàã áàйãууëëàãà ýрõ мýäëýý õýòр¿¿ëñýí, õууëь зºрчñºí, Óëñûí Иõ Хурëûí á¿рýí ýрõýä õàëäñàí шийäвýр ãàрãàвàë Мîíãîë Óëñûí Иõ Хурëûí òуõàй õууëийí 19 ä¿ãýýр з¿йëйиí 19.2.11 äýõ зààëòûí äàãуу Óëñûí Иõ Хурëûí õîëáîãäîõ áàйíãûí õîрîî уã ýрõ з¿йí àкòûã õяíàж, õууëь зºрчñºí шийäвýрийã õ¿чиíã¿й áîëãууëàõ àрãà õýмжýý àвàõ ýрõòýй.

2. “Хîëáîãäîõ ýòãýýä” ãýñýí íýр òîмьёîã Бàíкíû òуõàй, Үíýò цààñíû зàõ зýýëийí òуõàй õууëиàñ ãàäíà õ¿чиí òºãºëäºр ¿йëчиëж áàйãàà Хºрºíãº îрууëàëòûí ñàíãийí òуõàй õууëь, Дààòãàëûí òуõàй õууëь, Дààòãàëûí мýрãýжëийí îрîëцîãчийí òуõàй õууëьä мºí õýрýãëýñýí áàйäàã. Кîмпàíийí òуõàй õууëь, Хàäãàëàмж, зýýëийí õîршîîíû òуõàй õууëьä “íýãäмýë ñîíирõîëòîй ýòãýýä” ãýñýí íýр òîмьёîã “õîëáîãäîõ ýòãýýä”-òýй àäиë зîриëãîîр îрууëж òîäîрõîйëжýý.

Бàíк, ñàíõ¿¿, ¿íýò цààñíû зàõ зýýë íь òºрººñ мýрãýжëийí îíцãîй õяíàëò, зîõицууëàëò шààрääàã учрààñ áàíк, ñàíõ¿¿ãийí ñàëáàрûí òîãòвîрòîй áàйäëûã áýõж¿¿ëýõ, ýрñäýëýýñ áàйíãà урьäчиëàí ñýрãийëýõ зîриëãîîр уã îйëãîëòûã áàйж áîëîõ á¿õий ë õ¿рýýã õàмàрч òîäîрõîйëîõ íь õîëáîãäîõ ýòãýýäийí ãиíжиí õîëáîîã òîãòîîõ, áàíк, ñàíõ¿¿ãийí зàõ зýýëä òîмîîõîí õувьцàà ýзýмшиãч, уäирäëàãууäûí àшиã ñîíирõëûã õязãààрëàõ, ñîíирõëûí зºрчëийã зîõицууëàõ, õîëáîãäîõ ýòãýýäийí õîîрîíä ¿íýò цààñíû àриëжààíû ¿íý õàíшиä зîõиîмëîîр íºëººëºõ зýрãийã õязãààрëàõ, уëмààр ýрõ з¿йí зîõицууëàëòûí àëивàà õийäýë ãàрãàõã¿й áàйõ áîëîмжийã îëãîж áàйãàà áîëíî.

1465


Хîëáîãäîõ ýòãýýä ãýäýãò ямàр ñуáъекòийã òîîцîõ, шиíж, àãууëãûí õувьä õýí áàйõ зýрãийã Үíýò цààñíû зàõ зýýëийí òуõàй, Бàíкíû òуõàй õууëьä зààñíààñ ãàäíà õяíàëò шàëãàëòûí зîриëãîîр зîõицууëàãч áàйãууëëàãà òîäîрõîйëîõ ýрõòýй áàйõààр õууëьчиëñàí íь уã зàõ зýýëийí õурäòàй ººрчëºëò, îíцëîãийã õàрãàëзàí ¿зñýí явäàë áºãººä ò¿¿íä îрîëцîãч òàëууäûã зºв òîãòîîñíîîр òýäãýýрийí õàриëцàí õàмààрëûã ãàрãàõ чуõàë àч õîëáîãäîëòîй áàйäàã. Ү¿íийã õууëиàр á¿рýí зîõицууëàõ áîëîëцîî áàãà áàйäàã òуë ñàíõ¿¿ãийí зàõ зýýëийã зîõицууëж áуй зîõицууëàãч áàйãууëëàãà ººрийí ä¿рýм, журмààр зîõицууëàõ шààрäëàãà ãàрäàã.

2010 îíä áàòàëñàí Бàíкíû òуõàй õууëийí шиíýчиëñýí íàйрууëãûã Бàзеëийí õîрîîíû “Бàíкíû ¿р àшиãòàй õяíàëò шàëãàëòûí ¿íäñýí зàрчим”-ä òуëãуурëàí áîëîвñрууëñàí áиëýý. Туñ õîрîîã 1974 îíä Беëьãи, Кàíàä, Гермàí, Иòàëи, Япîí, Гîëëàíä, Швеä, Швейцàр, Иõ Бриòàíи, Америк зýрýã 10 ãàруй уëñ õàмòрàí áàйãууëñàí áºãººä ýä¿ãýý íийò 27 îрíû ãиш¿¿íчëýëòýй áîëîвч òîãòîîñîí зàрчим, áуñàä ñòàíäàрòûã íь äýëõийí 100-ààä уëñ ñàйí äурûí ¿íäñýí äýýр íýãäýж, õýрýãж¿¿ëýõýý àëáàí ёñîîр зàрëààä áàйãàà îëîí уëñûí áàйãууëëàãà юм.

“Бàíкíû ¿р àшиãòàй õяíàëò шàëãàëòûí ¿íäñýí зàрчим” íь áàíкíû õяíàëò шàëãàëòûã зîõиñòîй õýрýãж¿¿ëýõýä шààрäëàãàòàй, íийòëýã õýрýãëýãäýõ ñуурь õýм õýмжýýíýýñ á¿рääýã. Үíäñýí зàрчмууäûã äýýр äурäñàíчëàí äýëõийí иõýíõ îрíууä õýрýãж¿¿ëýõийã зîрьäîã áºãººä äîòîîäûí áîëîí îëîí уëñûí ñàíõ¿¿ãийí òîãòвîрòîй áàйäëûã ñàйжрууëàõàä òîäîрõîй õувь íýмýр îрууëàõààñ ãàäíà õяíàëò шàëãàëòûí ¿р ä¿íã ñàйжрууëàõ ¿íäýñëýë áîëíî.

Туñ зàрчмûí 11-ä “Хîëáîãäîõ ýòãýýäийí ýрñäýë: Хîëáîãäîõ ýòãýýäòýй õîëáîîòîй ñàíõ¿¿ãийí ¿¿рãýýñ (òýíцýë äýýр áîëîí òýíцëийí ãàäуурõ) учирч áîëзîшã¿й ýрñäýëýýñ ñýрãийëýõ зîриëãîîр õяíàí шàëãàãч íàр áàíкíààñ õîëáîãäîõ ýòãýýäýä зýýë îëãîõîä учирч áîëзîшã¿й ýрñäýëийã òîãòîîõ, ò¿¿íýýñ ñýрãийëýõ, учирñàí àëäàãäëûã õîëáîãäîõ õýм õýмжýýíий äàãуу òýíцëýýñ õàñàõ òàëààр òàвиãäàõ шààрäëàãууäûã òîãòîîõ íь з¿йòýй.” ãýж зààñàí áàйäàã.

Оëîí уëñûí òуршëàãààñ õàрàõàä иõýíõ уëñ îрíууä “õîëáîãäîõ ýòãýýä”-ийí õ¿рýýã Хîëäиíãийí òуõàй, Кîмпàíийí òуõàй, Үíýò цààñíû зàõ зýýëийí òуõàй зýрýã òºрºëжñºí õууëьäàà íàрийвчëàí òîãòîîñîí áàйäàã áºãººä иíãýõäýý îëîí уëñûí íяãòëàí áîäîõ á¿рòãýëийí áîëîí àуäиòûí ñòàíäàрòàä зààñàí òîäîрõîйëîëòûã àшиãëàж áàйíà.


1466

Мîíãîë Óëñ îëîí уëñûí àуäиòûí áîëîí íяãòëàí áîäîõ á¿рòãýëийí ñòàíäàрòууäûã àëáàí ёñîîр мºрäºж ýõëýýä òîäîрõîй õуãàцàà ºíãºрч áàйíà. Няãòëàí áîäîõ á¿рòãýëийí òуõàй õууëийí 4 ä¿ãýýр з¿йëийí 4.1.1 äýõ зààëòàä “àж àõуйí íýãж, áàйãууëëàãûí ñàíõ¿¿ãийí òàйëàí íь íяãòëàí áîäîõ á¿рòãýëийí îëîí уëñûí ñòàíäàрòàä íийцñýí áàйõ” шààрäëàãà òàвьäàã áîë Ауäиòûí òуõàй õууëийí 8 äуãààр з¿йëийí 8.1 äýõ õýñýãò “Ауäиòûí ¿йë àжиëëàãààíä àуäиòûí îëîí уëñûí ñòàíäàрòûã мºрäºíº” ãýж зààñàí áàйäàã.

Эäãýýр ñòàíäàрò òуñ á¿рò “õîëáîãäîõ ýòãýýä” ãýñýí îйëãîëòîä òîäîрõîйëîëò ºãñºí áºãººä ò¿¿íä íийц¿¿ëýí Бàíкíû òуõàй õууëьä “õîëáîãäîõ ýòãýýä”-ийí õ¿рýýã òîãòîîñîí áиëýý.

Бàíкíû òуõàй õууëийã á¿õýëä íь àвч ¿звýë “õîëáîãäîõ ýòãýýä”-òýй õîëáîîòîй зîõицууëàëò ¿íäñýí 2 á¿ëýã àñууäëûã õàмàрч áàйãàà. Ү¿íä:

1/Бàíкíû òуõàй õууëийí 17 äуãààр з¿йë - Бàíкíû ¿йë àжиëëàãààíä õийõ õязãààрëàëòòàй õîëáîîòîй á¿ëýã õàриëцàà /íýã зýýëäýãч áîëîí ò¿¿íä õîëáîãäîõ ýòãýýäýä îëãîõ зýýë, áàòàëãàà, áàòëàí äààëòûí íийëáýр ä¿íä õязãààрëàëò òîãòîîõ àñууäàë/;

2/Мºí õууëийí 36 äуãààр з¿йë - áàíкíû õувьцàà ýзýмшиãч äàíãààр áîëîí õîëáîãäîõ ýòãýýäòýй õàмòрàí íºëºº á¿õий õувьцàà ýзýмшиãч áîëñîí ¿еä òýäãýýрийí õувьцààãàà зàõирàí зàрцууëàõ ýрõийã õязãààрëàõòàй õîëáîîòîй á¿ëýã õàриëцàà.

Үíýò цààñíû зàõ зýýëийí òуõàй õууëийí õувьä äàрààõ àñууäëûã õàмàрч áàйãàà. Ү¿íä:

1/Хууëийí 10 äуãààр з¿йë - ¿íýò цààñ ãàрãàãчийí òàíиëцууëãàä õîëáîãäîõ ýòãýýäийí òàëààр òуñãàõ шààрäëàãà;

2/Хууëийí 22 äуãààр з¿йë - Кîмпàíийí õувьцààã õуäàëäàí àвàõ ñàíàë ãàрãàõàä кîмпàíийí õувьцàà ýзýмшиãч, õяíàëòûí áàãц ýзýмшиãч, òýäãýýрийí õîëáîãäîõ ýòãýýäýä òàвиõ шààрäëàãà;

З/Хууëийí 53 äуãààр з¿йë - õîëáîãäîõ ýòãýýä íь зîõицууëàëòòàй ýòãýýäийí àуäиòîрîîр àжиëëàõûã õîриãëîõ òуõàй àñууäàë;

4/Хууëийí 56 äуãààр з¿йë - ¿íýò цààñ ãàрãàãч íь õîëáîãäîõ ýòãýýäийí мýäýýëëийã íийòýä мýäýýëýõ òуõàй зîõицууëàëò.

Дýýр äурäñàí á¿ëýã зîõицууëàëò íь Мîíãîëáàíкíû áîëîí Сàíõ¿¿ãийí зîõицууëàõ õîрîîíû õяíàëò шàëãàëòûí òàëààр ýäãýýр õууëиуäàä îрñîí õýм õýмжýýã õýрýãëýõ, òуõàйí ýòãýýäийí ºмчëºë õýò мîíîпîëь áàйäàëòàй áîëж, ñàëáàрûí ºрñºëäººíийã õязãààрëàõààñ

1467


ñýрãийëýõ, жижиã õувьцàà ýзýмшиãчäийã õàмãààëàõ, мýäýýëëийã íийòýä иë òîä áîëãîõ зýрýã шààрäëàãûã õàíãàñàí áàйõ, иíãýñíýýр òуõàйí зàõ зýýëä иòãýõ îëîí íийòийí иòãýëийã áий áîëãîõ, íýмýãä¿¿ëýõ, õºрºíãº îрууëàãчäûí õууëь ёñíû ýрõ àшãийã õàмãààëàõ, õàриëцàãч, ирãýäийí ýрõ àшиã õîõирîõîîñ ñýрãийëýõ ñуурь ¿íäýñëýë áîëж áàйãàà юм.

Иймä Бàíкíû òуõàй õууëийí 3 äуãààр з¿йëийí 3.1.2.ж, Үíýò цààñíû зàõ зýýëийí òуõàй õууëийí 4 ä¿ãýýр з¿йëийí 4.1.30.е äýõ зààëò íь Мîíãîë Óëñûí Үíäñýí õууëийí õîëáîãäîõ зààëòûã зºрчººã¿й ãýж ¿зýж áàйíà.” ãýñýí áàйíà.

ҮÍДЭÑËЭË:1. Бàíк, ñàíõ¿¿, ¿íýò цààñíû зàõ зýýë íь òºрººñ мýрãýжëийí îíцãîй

õяíàëò, зîõицууëàëò шààрääàã учрààñ òуõàйí ñàëáàрûí òîãòвîрòîй áàйäëûã áýõж¿¿ëýõ, ¿íýò цààñíû зàõ зýýëийí õурäàцòàй õºãжиë, ººрчëºëò, îíцëîãийã õàрãàëзàí ¿íýò цààñíû зàõ зýýëийí îрîëцîãч, áàíкíû õàриëцàãчийí ýрõ àшãийã õàмãààëàõ, учирч áîëîõ ýрñäýëýýñ урьäчиëàí ñýрãийëýõ, ýрñäýëийã áуурууëàõ чиãëýëýýр õîëáîãäîõ àрãà õýмжýýã цàã àëäàëã¿й шуурõàй àвàõ зîриëãîîр õяíàí зîõицууëàãч áàйãууëëàãàä òîäîрõîй ýрõ îëãîж áîëîõîîр îëîí уëñûí õýмжýýíä õ¿ëýýí зºвшººрºãäñºí áàíк, ñàíõ¿¿ãийí ñàëáàрûí õяíàëò, шàëãàëòûí ¿íäñýí зàрчмууäàä òуñãàñàí áàйäàã áºãººä äýýрõ зàрчим áîëîí îëîí уëñûí ñòàíäàрòууäûã мàíàй уëñûí áàíк, ñàíõ¿¿ãийí áàйãууëëàãууä ¿йë àжиëëàãààíäàà уäирäëàãà áîëãîõîîр õîëáîãäîõ õууëь òîãòîîмжиä òуñãàñàí ãýж ¿зýõýýр áàйíà.

2. Óëñ îрíû ýäийí зàñàãò áàíк, ñàíõ¿¿ãийí ñàëáàрûí ã¿йцýòãýõ îíцãîй чиã ¿¿рýã, îëîí уëñûí áàíк, ñàíõ¿¿ãийí ñàëáàрûí òîãòîëцîîíû õàриëцàí íяãò уяëäààòàй áàйäàë зýрãийã õàрãàëзàí Бàíкíû òуõàй õууëийí 3 äуãààр з¿йëийí 3.1.2.ж; Үíýò цààñíû зàõ зýýëийí òуõàй õууëийí 4 ä¿ãýýр з¿йëийí 4.1.30.е äýõ зààëòàä зààñíààр õяíàí зîõицууëàõ ýрõ á¿õий áàйãууëëàãà áîëîõ Мîíãîëáàíк, Сàíõ¿¿ãийí зîõицууëàõ õîрîîíä “õîëáîãäîõ ýòãýýä”-ийã òîäîрõîйëîõ ýрõ îëãîж õууëьчиëñàí íь Үíäñýí õууëийí Хîрьäуãààр з¿йëийí “... õууëь òîãòîîõ ýрõ мýäëийã ãàãцõ¿¿ Óëñûí Иõ Хурàëä õàäãàëíà.”, Хîриí òàвäуãààр з¿йëийí 1 äýõ õýñãийí 1 äýõ зààëòûí “õууëь áàòëàõ, íýмýëò, ººрчëºëò îрууëàõ;” ãýõ зààëòûã òуñ òуñ зºрчñºí ãýж ¿зýõýýрã¿й áàйíà.

3. Мîíãîëáàíк, Сàíõ¿¿ãийí зîõицууëàõ õîрîî íь Óëñûí Иõ Хурëààñ áàйãууëàãääàã, àжëàà Óëñûí Иõ Хурàëä шууä õàриуцàí òàйëàãíàäàã áàйãууëëàãà áºãººä õýрýв ýрõ мýäëýý õýòр¿¿ëñýí, õууëь зºрчñºí, Óëñûí Иõ Хурëûí á¿рýí ýрõýä õàëäñàí шийäвýр ãàрãàвàë Мîíãîë Óëñûí Иõ Хурëûí


1468

òуõàй õууëьä зààñíààр õууëь зºрчñºí шийäвýрийã Óëñûí Иõ Хурàë ººрºº õ¿чиíã¿й áîëãîõ ýрõòýй áàйíà.

Мîíãîë Óëñûí Үíäñýí õууëийí Жàрàí äºрºвä¿ãýýр з¿йëийí 1 äýõ õýñýã, Жàрàí зурãàäуãààр з¿йëийí 2 äàõь õýñãийí 1 äýõ зààëò, Үíäñýí õууëийí цýцýä мàрãààí õяíàí шийäвýрëýõ àжиëëàãààíû òуõàй õууëийí 31, 32 äуãààр з¿йëийã уäирäëàãà áîëãîí

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ҮÍДÑЭÍ ХÓÓËИЙÍ ÍЭРИЙÍ ӨÌÍӨӨÑ ДҮÃÍЭËТ ÃАРÃАХ нь:

1. Бàíкíû òуõàй õууëийí 3 äуãààр з¿йëийí 3.1.2.ж äýõ зààëòàä

“Мîíãîëáàíк õîëáîãäîõ ýòãýýä ãýж ¿зñýí áуñàä ýòãýýä.”; Үíýò цààñíû зàõ зýýëийí òуõàй õууëийí 4 ä¿ãýýр з¿йëийí 4.1.30.е äýõ зààëòàä “Сàíõ¿¿ãийí зîõицууëàõ õîрîîíîîñ “õîëáîãäîõ ýòãýýä” ãýж òîäîрõîйëñîí áуñàä ýòãýýä.” ãýж зààñàí íь Мîíãîë Óëñûí Үíäñýí õууëийí Хîрьäуãààр з¿йëийí “... õууëь òîãòîîõ ýрõ мýäëийã ãàãцõ¿¿ Óëñûí Иõ Хурàëä õàäãàëíà.”, Хîриí òàвäуãààр з¿йëийí 1 äýõ õýñãийí 1 äýõ зààëòûí “õууëь áàòëàõ, íýмýëò, ººрчëºëò îрууëàõ;” ãýõ зààëòûã òуñ òуñ зºрчººã¿й áàйíà.

2. Эíýõ¿¿ ä¿ãíýëòийã Үíäñýí õууëийí цýцýä мàрãààí õяíàí шийäвýрëýõ àжиëëàãààíû òуõàй õууëийí 36 äуãààр з¿йëийí 2 äàõь õýñýãò зààñíû äàãуу õ¿ëýýí àвñíààñ õîйш 15 õîíîãийí äîòîр õýëýëцýж, õàриу ир¿¿ëýõийã Óëñûí Иõ Хурàëä уëàмжиëñуãàй.

ДАРÃАËАÃЧ П.ÎЧИРБАТ ÃИШҮҮД Ш.ЦÎÃТÎÎ Д.ÑÓÃАР Д.ÍАРАÍЧИÌЭÃ Д.ÑÎËÎÍÃÎ

Õàÿã: “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí ðåäàêöè.

Óëààíáààòàð-14201, Òºðèéí îðäîí 124 òîîòÈ-ìýéë: [email protected]

Óòàñ: 262420Õýâëýëèéí õóóäàñ: 3,25

èíäåêñ: 14003

Documents

1418 1444 - Cashmereaccmon.mn/media/magadlan/content/2016/Huuli/Bolovsroliin_huuliin_uurchlult.pdfхууль Монгол Улсын Их Хурлын тогтоол Боловсролын