1992/© , 2014webdata.psichogios.gr/sample/9789605590086.pdf · 2019-09-27 · Η σειρά του πατέρα, ... Οπτασία στην εορτή της Μεταμορφώσεως

ΣΕΛ. 328 - ΡΑΧΗ 1.75 cm - palatina 85gr

ΤΑΤΟΪΟΥ 121, 144 52 ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΤΤΙΚΗΣΤΗΛ.: 210 28 04 800 • FAX: 210 28 19 550www.ouranosbooks.gr • e-mail: [email protected] K

ΩΔ

. ΜΗ

Χ/ΣΗ

Σ: 1

5524

Η αναφορά στον βίο ενός μεγάλου σύγχρονου ασκητή και θεόληπτου ιερομόναχου, προικισμένου με πολλές αρετές και αναρίθμητες θεοσημίες, ενέχει πολλούς κινδύνους.

Έτσι, ο συγγραφέας, με αυξημένη διάκριση, αποφεύγει προσεκτι-κά την υπερβολή και την εγκωμιαστική διάθεση (πολύ γνωστή και σπάνια χρήσιμη), επιλέγοντας τα πλέον χαρακτηριστικά σημεία της ζωής του μακαριστού π. Ιακώβου, τα οποία και αποκαλύπτουν το ποιος υπήρξε ο όσιος αυτός Γέροντας έναντι του Θεού, των αγίων, του εαυτού του και των ανθρώπων...

Οι Εκδόσεις Ουρανός αναλαμβάνουν την ευθύνη της έκδοσης του βιβλίου, με την ελπίδα ότι θα συντελέσουν στην ευρύτερη διά- δοση ενός πολύ αξιόλογου Βίου: πανίερο γεγονός η αγάπη και η τιμή που έδειξαν οι πιστοί προς τον μακαριστό Γέροντα Ιάκωβο με την απορρόφηση επανειλημμένων εκδόσεων αυτού του έργου. Όμως δεν είναι και ανεξήγητο, αφού συνυπάρχουν εδώ οι προανα-φερθέντες χαμηλοί τόνοι, που χρησιμοποιεί ο εγνωσμένης ικανό-τητας συγγραφέας στη διήγησή του, και η ανάγκη των σύγχρονων χριστιανών, σε μια εποχή συγχύσεων και δελεαστικών ιδεολογιών και κοινωνικών παρεμβολών στην ορθή πίστη, να θεμελιωθούν στο στέρεο έδαφος της βιωμένης πίστης, όπως την ψηλαφούμε πειστικά στο πρόσωπο και τη βιοτή ενός αγίου της εποχής μας, του μακαριστού π. Ιακώβου.

Ο Ακαδημαϊκός διδάσκαλος Στυλιανός Γ. Παπαδόπουλος γεννήθηκε

στις Αρχαίες Κλεωνές της Κορινθίας το 1933. Σπούδασε Θεολογία

στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πατρολογία και Βυζαντινολογία στη Σορβόνη

(Παρίσι), Βυζαντινή Θεολογία και Φιλολογία και Ιστορία

της Φιλοσοφίας στο Μόναχο. Στη Θεολογική Σχολή Αθηνών έγινε

αριστούχος Διδάκτορας (1967), Υφηγητής και Καθηγητής (1972) της έδρας της Πατρολογίας και

της Πατερικής Θεολογίας. Δίδαξε επίσης και σε άλλα ανώτατα και ανώτερα

εκπαιδευτικά ιδρύματα.Η Πατρολογική θεολογική του παραγωγή εκτείνεται σε όλη την

ιστορική ζωή της Εκκλησίας. Εξέδωσε πολλές μελέτες και μονογραφίες για τη

Σχολαστική Θεολογία στο Βυζάντιο, για τους μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας Μ. Αθανάσιο, Μ. Βασίλειο, Γρηγόριο

Θεολόγο, Ιωάννη Χρυσόστομο, Κύριλλο Αλεξανδρείας και Μακάριο Κορίνθου. Οι αφηγηματικές του βιογραφίες είναι γραμμένες με ακρίβεια και σεβασμό

στις πηγές και στο ιερό πρόσωπο των βιογραφουμένων.

Εκπόνησε τρεις τόμους Πατρολογίας

και Επιτομή, με νέα μέθοδο συγγραφής των εγχειριδίων, μεταθέτοντας το κέντρο

βάρους της έρευνας στην αποτίμηση της θεολογίας εκάστου Πατρός.

Ασχολήθηκε σε μελέτες του με τον Μοναχισμό και με Αγιολογικά θέματα, όπου και η σημαντική συνεισφορά του

στο θέμα της Διακήρυξης της Αγιότητος των Αγίων της Εκκλησίας.

Προσέγγισε σε άλλα έργα του θεολογικοφιλοσοφικά θέματα

και σύγχρονα προβλήματα, όπως ερμηνεύονται από τον αγιοπατερικό λόγο. Συνέλεξε, ακόμα, υλικό και

συνέγραψε βίους Αγίων των ημερών μας. Ανέλαβε επίσης την ευθύνη

της έκδοσης συλλογικών τόμων πρακτικών συνεδρίων.

Συμμετείχε σε διορθόδοξα και διαχριστιανικά συνέδρια και διαλόγους

ως εκπρόσωπος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας. Διοργάνωσε ο ίδιος

μεγάλα επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και κλήθηκε

για διαλέξεις σε πολλές θεολογικές έδρες Πανεπιστημίων του εξωτερικού. Αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας σε πολλές πανεπιστημιακές σχολές.

Έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες.

Ως Ομότιμος Καθηγητής συνέχισε να διακονεί την Πατερική Θεολογία

συγγράφοντας και κηρύττοντας τον Θείο Λόγο.

Εκοιμήθη στην Αθήνα στις 15 Ιανουαρίου 2012

με το μοναχικό όνομα Γεράσιμος και αναπαύεται στην Ιερά Μονή Δοχειαρίου του Αγίου Όρους.

© Στυλιανός Γ. Παπαδόπουλος, 1992/© Εκδόσεις Ουρανός, Αθήνα 2014

ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Ο μακαριστός Ιάκωβος ΤσαλίκηςΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Στυλιανός Γ. Παπαδόπουλος

ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Γιώργος Τσίρης ΣΥΝΘΕΣΗ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: Γιώργος Ανδρεάδης

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: Ραλλού Ρουχωτά

© Στυλιανός Γ. Παπαδόπουλος, 1992© Εκδόσεις Ουρανός, Αθήνα 2014

Οι Εκδόσεις Ουρανός είναι κατοχυρωμένη επωνυμίατων Εκδόσεων ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε.

Πρώτη έκδοση: Εκδόσεις ΑΚΡΙΤΑΣ, Ιούνιος 2009Δεύτερη έκδοση: Εκδόσεις Ουρανός, Νοέμβριος 2014

ISBN 978-960-559-008-6

Τυπώθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε χαρτί ελεύθερο χημικών ουσιών, προερχόμενο αποκλειστικά και μόνο από δάση που καλλιεργούνται για την παραγωγή χαρτιού.

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Ελληνικού Νόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απο-λύτως η άνευ γραπτής αδείας του εκδότη κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γέ-νει αναπαραγωγή, διανομή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση, παρουσίαση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΥΡΑΝΟΣ OURANOS BOOKS Έδρα: Tατοΐου 121 Head office: 121, Tatoiou Str. 144 52 Μεταμόρφωση 144 52 Metamorfossi, GreeceΤηλ.: 2102804800 Tel.: 2102804800Telefax: 2102819550 Telefax: 2102819550www.ouranosbooks.gr www.ouranosbooks.gre-mail: [email protected] e-mail: [email protected]



Περιεχόμενα

Αγαπητέ αναγνώστη ....................................................... 13Τοις αγαπώσι και καταφεύγουσι τη παρρησία του μακαριστού π. Ιακώβου ....................................... 17Το χωριό του, Λιβίσι, και ο χαμός του παππού του, Κρεμμυδά ..................................................................... 19Η σειρά του πατέρα, του Σταύρου Τσαλίκη από τη Ρόδο ................................................................. 29Αιχμαλωσία – Ξεριζωμός................................................. 35Αναγνώριση του Σταύρου ............................................... 45Το σχολείο και πώς διακρινόταν ο μικρός Ιάκωβος .... 52Οι εμφανίσεις της αγίας Παρασκευής ........................... 54Διαβάζει Ευχές, προσεύχεται και θεραπεύει! ................ 58Ένα μαστορόπουλο ασκητής .......................................... 62Τον θεραπεύουν ο άγιος Χαράλαμπος και η Παναγία της Ξενιάς ..................................................................... 65Στον ασκητή χτίστη προλέγεται ο παγκόσμιος πόλεμος ............................................... 68Νικάει το δράμα της Κατοχής ......................................... 71Τα μετακατοχικά χρόνια – χιλιάδες οι μετάνοιες ........ 77Ο στρατιώτης «πάτερ» Ιάκωβος .................................... 84Εργάτης για την αδερφή του Αναστασία ..................... 91


Οι ναοί και οι άνθρωποι ξαναβρήκανε προστάτη ........ 93Φεύγει για τη Μονή του Οσίου Δαβίδ του Γέροντα – η απογοήτευσή του ..................................................... 97Επιστρέφει στη Μονή του Οσίου Δαβίδ – Ο Άνθιμος κάνει το παν για να τον διώξει – Με την υπομονή νικάει τον Σατανά ....................................................... 101Μοναχός και οικονόμος .................................................. 105Ιερέας του Υψίστου .......................................................... 108Νέοι ασκητικοί αγώνες .................................................... 112Το περιβόλι και η φτώχεια της μονής ............................ 116Κατεβαίνει το αστέρι να τον οδηγήσει στο Ασκητήριο του Οσίου Δαβίδ.......................................................... 119Θείες εμπειρίες στο ασκητήριο ....................................... 126Με την αγία κάρα του οσίου Δαβίδ ............................... 129Επιθέσεις του Σατανά – Τον χτυπούν ανελέητα .......... 133Η εντολή των Αρχαγγέλων ............................................. 140Η ακτινοβολία δεν φυλακίζεται ..................................... 144Ο πολλαπλασιασμός του πρόσφορου και της μανέστρας ...................................................... 153Ο παντελεήμων άφησε νηστικά τα ορφανά της αδερφής του! ......................................................... 155Οι αρρώστιες τον σημάδεψαν από νωρίς ...................... 159«Αυτά είναι του Θεού πράγματα!» ................................. 166Στην ηγουμενία ................................................................. 171Είδε και άγγιξε το πανάγιο αίμα του Κυρίου! ............... 175«’Ιδικόν μου ποτέ δέν ἐπεθύμησα… εἶμαι γῆ καί σποδός» ................................................... 177Συζητάει με τους οσίους Δαβίδ και Ιωάννη Ρώσο ....... 179… είμαι όλο χαρά… βλέπω τα πρόσωπά σας ............... 182«Αυτός είχε μέγα προορατικό χάρισμα το οποίο


έκρυβε επιμελώς για να μη δοξάζεται»..................... 185Τηρητής των κανόνων, μα όχι τιμητής .......................... 189Στον άγιο Ιωάννη τον Ρώσο ........................................... 193Η πλημμύρα προσκυνητών και θεοσημιών. Πάσχει, ευωδιάζει και «χορεύει» .............................................. 198Τελευταία νύχτα στο ασκητήριο .................................... 205Να μη μιλήσουν για ό,τι είδαν ........................................ 207«Κι αν το διάβασα καλά, για τον Κύριό μου το διάβασα!» ................................................................ 210Το ηγουμενείο και το ταγάρι που δεν άδειαζε. ............. 214«Αρή, είδες πώς με κατάλαβε μένανε!» ......................... 216«Τώρα γρήγορα, σε παρακαλώ, είναι ανάγκη να πας, Γέροντα, στο Λονδίνο!» ............................................. 218Πέντε χρόνια και οκτώ ημέρες με βηματοδότη ............ 223Η μεγάλη του αναψυχή: μιλούσε με τα πουλάκια – προσευχότανε στην κουφάλα .................................... 228Εκβάλλει δαιμόνια και καθυβρίζεται από αυτά ............ 233Κάθε στιγμή ερχόταν ο θάνατος. «Ποιος είσαι εσύ, βρε αγράμματε και άσημε Ιάκωβε;» .......................... 239«Ο Λευτέρης δε θα πεθάνει» ........................................... 246Θέα του παραδείσου ........................................................ 249«Εσύ θα γίνεις Πατριάρχης!» .......................................... 251Σωματικό μαρτύριο, αλλά και στιχάκια ........................ 254Σχεδόν έγκλειστος, αλλά με πλούσια τη θεία χάρη .... 259Τριήμερη πλημμύρα ευωδίας .......................................... 262Οπτασία στην εορτή της Μεταμορφώσεως ................. 265«Άγιέ μου Δαβίδ… θέλω να παραλάβεις την ψυχή μου… να την πας στον Χριστό» .............. 267Το τέλος εγγύς, αλλά… «μη μου χαλάτε την άσκησή μου» ............................................................................... 275


Είδε άρχοντα επί θρόνου δόξης ...................................... 278«Αυτές τις μέρες θα φύγω… σαν πουλάκι» ................... 280«Με νομίζουνε χαζό και τρελό» ...................................... 283Συλλειτουργεί με αγίους και αγγέλους… ..................... 286Η τελευταία ημέρα της ζωής του ................................... 291Η κηδεία ............................................................................ 297Συνεχίζει............................................................................. 302




Αγαπητέ αναγνώστη,

οι γραμμές που ακολουθούν είναι δικές μου και δικές σου. Είναι από βαθύ σεβασμό, ευγνωμοσύνη και αγάπη προς τον μακαριστό γέροντα Ιάκωβο Τσαλίκη, τον Κα-θηγούμενο της Ιεράς Μονής του Οσίου Δαβίδ του Γέ-ροντα. Κοιμήθηκε εξομολογώντας την 21η Νοεμβρίου του 1991, κλείνοντας τον μήνα τούτο 71 χρόνια ζωής. Είχε γεννηθεί στις 5 Νοεμβρίου του 1920.

Είναι γραμμές όλων μας, γιατί δεν έγραψα ό,τι νόμι-ζα και ό,τι μου άρεσε. Αλλά ό,τι από το ιερό του στό-μα ακούσαμε όλοι, ό,τι παρατηρήσαμε στην οσιακή του ζωή, όσα θαυμαστά είδαμε να επιτελεί με την προσευ-χή του. Και είναι οι γραμμές όλων μας, γιατί τα αισθή-ματα όλων μας κατέγραψα. Μερικά για τον μακαριστό γέροντα γνώριζα από τον ίδιο. Όταν, ιδιαίτερα, στο Ιερό του ναού της μονής, μου μιλούσε, όταν ενώπιον πολ-λών προσκυνητών ανέφερε κάτι από τη ζωή του ή διη-γιόταν θαύματα του οσίου Δαβίδ, πάντα πρόσεχα πολύ. Είχε μάλιστα ο γέροντας την κατανοητή ιδιοτυπία το ίδιο γεγονός της ζωής του ή το ίδιο θαύμα να το διη-γείται κάθε φορά με λίγο διαφορετικό τρόπο, με λιγό-τερα ή περισσότερα λόγια. Επίσης έχω στοιχεία και από

12 ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ


πολλά πρόσωπα, που γνώρισαν τον γέροντα στα εφηβι-κά, τα νεανικά και στα χρόνια της μοναστικής του ζωής. Και αυτοί δεν είναι λίγοι, ούτε είναι λίγα όσα γνωρίζουν για τον γέροντα.

Δειγματικά μόνο αναφέρω μερικά ονόματα, που βοή-θησαν στη σύναξη και τη συμπλήρωση των στοι χείων για τον γέροντα Ιάκωβο. Οι συγγενείς του πρώτα (ο Γεώρ γιος Τσαλίκης, το ζεύγος Μαρία και Θεόδωρος Μι-κέλη, συγγενείς του στη Φαράκλα), μερικοί συγχωρια-νοί και ο καλός παπα-Θεόδωρος Θεοδοσίου. Ο διάδοχος του γέροντα Ιάκωβου στην ηγουμενία, ο Αρχιμανδρί-της Κύριλλος Γεραντώνης, γνωρίζει περισσότερα από κάθε άλλον, και γι’ αυτό η συμβολή του υπήρξε μεγά-λη. Οι πατέρες της μονής Σεραφείμ, Αλέξιος, Νικόδη-μος, Ιάκωβος, Εφραίμ, Γαβριήλ, Παύλος και Δαβίδ (δόκι-μος) είχαν όλοι κάτι να πουν για τον γέροντα. Ιδιαίτερα χρήσιμες κι εμπλουτιστικές υπήρξαν οι αναμνήσεις των Αρχιμανδριτών Παύλου Ιωάννου, Αμφιλοχίου Διακάκη και Χρυσοστόμου Σταυροπούλου, του Πρωτοπρεσβυ-τέρου Ιωάννου Βερνέζου, του αρεοπαγίτη Δημητρίου Τζούμα και του θεολόγου Ελευθερίου Μαζαράκη, τους οποίους από καρ δίας ευχαριστώ. Ακόμη ευχαριστώ και όλους όσοι μου είπαν οτιδήποτε σχετικό με τον γέρο-ντα ή βοήθησαν να υπερβώ τους εύλογους δισταγμούς μου για τη σύνταξη της παρούσας πνευματικής βιογρα-φίας. Για τη ζωή στη μικρασιατική γενέτειρα, το Λιβίσι, που επισκέφτηκα δύο φορές, έχω πληροφορίες από βι-βλία, μα και συγγραφείς, που έζησαν τα γεγονότα του

Ο ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΣ ΙΑΚΩΒΟΣ ΤΣΑΛΙΚΗΣ 13


ξεριζωμού των κατοίκων του Λιβισιού. Αυτά που αφο-ρούν στη ροδιακή καταγωγή οφείλονται στον Ροδίτη Θεόδωρο Τσιμπιδάκη.

Το παρόν έργο, που αφορά σε πρόσωπο σύγχρονο, σε ασκητή μεγάλων μέτρων, σε θεόληπτο ιερομόναχο, προικισμένο με πολλές αρετές και αναρίθμητες θεοση-μίες, ενέχει πολλούς κινδύνους, οι οποίοι αποφεύχθη-καν με συνείδηση και πείρα ερευνητή. Και πρώτιστα έπρεπε ν’ αποφευχθεί η υπερβολή και η εγκωμιαστική διάθεση. Τόσο αυτό έγινε μέλημά μας, ώστε, προς απο-φυγή σχετικής υποψίας, αφήσαμε ακατάγραφες πολλές θεοσημείες και θαυμαστά σημεία της ζωής του γέροντα. Όσα με τις ασθενικές μας κεραίες συλλάβαμε και όσα με τις μικρές μας δυνάμεις καταγράψαμε είναι δειγματι-κά, όχι όλα. Δείχνουν όμως, νομίζουμε, ελλειπτικά έστω, ποίος υπήρξε ο μακαριστός γέροντας Ιάκωβος έναντι του Θεού, των Αγίων, του εαυτού του και των ανθρώ-πων. Ισχύει και εδώ αυτό που έλεγε ο ίδιος ο γέροντας για τον όσιο Δαβίδ: «Τα θαύματα του Οσίου είναι πάρα πολλά. Πρέπει να γραφτούν πολλά βιβλία. Ούτε χαρτί φτάνει, ούτε μελάνι…»

Αθήνα, 1992


Τοις αγαπώσι και καταφεύγουσι τη παρρησία του μακαριστού π. Ιακώβου

Ο μακαριστός πατήρ Ιάκωβος ήτανε ο πρώτος των πρόσφατων οσίων και χαρισματικών Γε-ρόντων που μας άφησε για τους ουρανούς, για

τους κόλπους του Αβραάμ.Έφυγε, όταν πια τα σωματικά του βάσανα περίσσε-

ψαν.Έφυγε, όταν η χαρισματικότητά του κορυφώθηκε.Έφυγε, όταν αρκετοί αναγνώριζαν την οσιότητα του

βίου του.Έφυγε, όταν άρχισε να εξακτινώνεται η φήμη του ως

χαρισματικού.Έφυγε, όταν αρκετοί συνειδητοποιούσανε τις θεο-

σημίες του.Έφυγε δηλαδή, όταν πια ήτανε δύσκολο να κρύβει ο

μακαριστός τα χαρίσματά του.



Όμως, πήρε ο Θεός τον εκλεκτό Του πατέρα Ιάκωβο.Διότι μας αγάπησε πολύ,διότι τον θέλησε για χάρη μας παράκλητο,διότι τώρα τον γνωρίζουμε πολύ περισσότεροι,διότι κατά χιλιάδες τώρα συρρέουμε στον τάφο του και ζητάμε βοήθεια,αφού τώρα ο μακαριστός πατήρ Ιάκωβος έχει ευρεία τη δοτή ενώπιον του Θεού παρρησία, να παρακαλεί για μας, για τα βάσανά μας, για τις αμαρτίες μας.

Κύριε, σ’ ευχαριστούμε άπειρα για τον πατέρα Ιά-κωβο.


Το χωριό του, Λιβίσι, και ο χαμός του παππού του, Κρεμμυδά

Το Λιβίσι το χτίσανε οι πρόγονοι στο δυτικό πα-ρακλάδι του Αντίκραγου, εκεί που ήταν χτισμένη η αρχαία ελληνική Καρμυλησσός. Το παρακλά-

δι τούτο καταλήγει στη δυτική παραλία της Μικρασίας, που είχε απέναντι τη Ρόδο. Έπρεπε όμως από την πα-ραλία ν’ανέβεις το βουνό κι από την κορυφή θα ’βλεπες κάτω σου, στις δυο πλαγιές, το Λιβίσι. Η μικρή πόλη δεν έβλεπε στη θάλασσα, την είχε πίσω της. Έβλεπε προς την Ανατολή, κυρίως, αλλά και προς τον νοτιά και τον βοριά.

Ήτανε το 1921, τέλος άνοιξης, αρχές καλοκαιριού. Από βορειοανατολικά ερχότανε και το Λιβισιανάκι, το μαστορόπουλο. Τρέχοντας, με τα τσαρούχια στο χέρι, ανέβηκε το μεγάλο καλό καλντερίμι για τον Ταξιάρχη και τον Στούμπο. Όσοι το βλέπανε να τρέχει, καταλα-βαίνανε πως φέρνει κακό μαντάτο. Το παιδί σταμάτησε στον Στούμπο, στην αγορά με τα πολλά μαγαζιά. Δεν άντεχε να φτάσει στον Ταξιάρχη. Έπεσε σ’ ένα πεζού-



λι και ψιθύρισε: «Τους πιάσανε… πολλά σινάφια, λιβι-σιανοί πολλοί».

Μαζευτήκανε μαγαζάτορες και περαστικοί. Απόγευ-μα καλοκαιριού και είχανε βγει στην αγορά. Πρώτοι τα μάθανε αυτοί που είχανε ανθρώπους στα σινάφια. Αυτά ήσανε μικρές ομάδες χτιστάδων, γανωματήδων, παπου-τσήδων και άλλων μαστόρων, που δουλεύανε σε τούρ-κικα χωριά και πόλεις. Άλλοτε στο καζάν (υποδιοίκη-ση) της Μάκρης ή γενικά στο σαντζάκι (επαρχία) των Μούγλων, και άλλοτε στα μακρινά του βιλαετιού (νο-μού) του Αϊδινίου και της Σμύρνης. Πολλοί μάλιστα λι-βισιανοί μαστόροι φτάνανε στην Κόνυα (Ικόνιο), στο Ερεγλί, τη Νίγδη, την Καισάρεια, το Σιβάς (Σεβάστεια) και ψηλά στον Πόντο. Ήσανε καλοί μαστόροι και βγά-ζανε καλούς παράδες. Το χωριό τους, πάνω στα βράχια χτισμένο, δεν είχε χωράφια να καλλιεργήσουνε. Τα λίγα καλά που ήσανε στον κάμπο τα κατείχαν τα πιο πολ-λά οι Τούρκοι. Οι μικροβιοτεχνίες δε δίνανε σ’ όλους ψωμί. Έτσι γινόσανε μαστόροι και μικρές ομάδες (δύο, τρεις, τέσσερις άντρες ή περισσότεροι, ανάλογα) παίρ-νανε τα λίγα σύνεργα και μήνες πολλούς, από το Μάρ-τη-Απρίλη, οργώνανε την Τουρκία. Γυρίζανε οι πολλοί το Νοέμ βρη-Δεκέμβρη και μένανε στην οικογένειά τους μέχρι το Μάρτη.

Το λιβισιανό μαστορόπουλο άρχισε να συνέρχεται. Βρήκε τη μιλιά του. Μέσες-άκρες τα είπε όλα όσα ήξε-ρε. Φτάσανε και οι δημογέροντες. Πήρανε το παιδί στον Ταξιάρχη. Χτυπήσανε την καμπάνα, όχι πολύ πένθιμα



και όχι όπως για την εκκλησία. Μαζεύτηκε πλήθος πολύ. Πέντε μ’ έξι χιλιάδες ψυχές είχε το Λιβίσι και ήσανε όλοι Έλληνες, ούτ’ ένας κάτοικος Τούρκος. Η κυρα-Δέσποι-να του Κρεμμυδά –η γιαγιά του μακαριστού γέροντα Ιακώβου – είχε το σπίτι κοντά στον Στούμπο, στην αγο-ρά. Έτρεξε αλαφιασμένη μόλις άκουσε τη φασαρία.

Ανέβηκε γρήγορα το καλντερίμι, και από τις πρώ-τες ρώτησε γονατιστή το μαστορόπουλο: «Τον Κρεμ-μυδά, μάτια μου, το Γιώργη μου…» Έτρεμε το φυλλο-κάρδι της και δεν μπόρεσε να συνεχίσει. Ήθελε να πει: «τον είδες;», «τον πιάσανε;», «άκουσες τίποτα για το Γιώργη Κρεμμυδά;»

Δυστυχώς το μαστορόπουλο και είδε και άκουσε. Τον Γιώργο τον Κρεμμυδά τον πιάσανε κι αυτόν. Η κυρα-Δέ-σποινα πνίγηκε στον πόνο. Χίλιοι νομάτοι –οι πιο πολ-λές γυναίκες– γύρω της, και δεν έβλεπε κανέναν. Σπά-ραξε και θρήνησε, λες κι ήτανε μόνη της. Μπήκε στον Ταξιάρχη κι έπεσε μπρούμυτα στην εικόνα του αρχαγγέ-λου Μιχαήλ. Παρακάλεσε, παραπονέθηκε, ζήτησε κου-ράγιο, τον έβαλε προστάτη στις κόρες και τα μικρά της και γύρισε στο σπίτι.

Όλα πια της έγιναν μαύρα. Το πανέμορφο Λιβίσι με τη θαυμάσια θέα στο απέναντι βουνό και τον κάμπο, με τις δυο μεγάλες επιβλητικές εκκλησίες, των Ταξιαρχών και της Παναγίας, με τους πεντακάθαρους δρόμους, τα καλντερίμια, τα πολλά μικρά εκκλησάκια, σκορπισμένα δω και κει… όλα σκοτείνιασαν. Έφτασε στο σπίτι χωρίς να ξέρει πού πατάει και πού βρίσκεται. Έπεσε στο μι-



ντέρι κι έσυρε θρήνο. Οι κόρες της είχανε κιόλας τρέξει να την προλάβουνε στο δρόμο. Ήρθε από το πάνω σπί-τι και η Θοδώρα, η μόνη παντρεμένη κόρη της, η μητέ-ρα του μακαριστού γέροντα Ιακώβου. Κρατούσε στην αγκαλιά το δεύτερο ζωντανό μωρό της (τον Ιάκωβο) κι έτρεμε ολόκληρη. Έπεσε πάνω στη μητέρα της κι έκλαι-γε χωρίς να μπορεί να ρωτήσει, μήπως άκουσε κάτι και για τον Σταύρο της.

Ήτανε κι ο άντρας της ο Σταύρος φευγάτος. Με δύο βοηθούς γάνωνε χαλκώματα κι έχτιζε στα τούρκικα χω-ριά. Η μάνα της, άμα είδε το μωρό, συνήλθε και παρη-γόρησε την κόρη. Όχι, δεν ακούστηκε κάτι γι’ αυτούς που δουλεύανε μακριά. Μαζεύανε κυρίως Έλληνες που δουλεύανε στα παράλια ή κοντά σ’ αυτά. Έτσι πιάσανε και τον Γιώργη Κρεμμυδά. Η Θοδώρα έδωσε το μωρό στη μεγαλύτερη αδελφή της κι έφυγε γρήγορα για τον Στούμπο και τον Ταξιάρχη. Ίσως κάτι μάθαινε, τουλά-χιστον να σιγουρευτεί για οτιδήποτε.

Στο προαύλιο του Ταξιάρχη τώρα ήσανε οι δημογέ-ροντες όλοι και οι παπάδες των τριών ενοριών. Οι δά-σκαλοι και η δασκάλα του Παρθεναγωγείου, ανάστατοι, μαζεύανε πληροφορίες και προσπαθούσανε να ησυχά-σουν τον κόσμο. Στο μεγάλο ναό των Ταξιαρχών, στην «πάνου» ενορία δηλαδή, ψέλνανε συνέχεια την Παρά-κληση. Γυναίκες περισσότερο –αφού οι πολλοί άντρες λείπανε– μπαινοβγαίνανε, ανάβανε κεριά, γονατίζανε και παρακαλούσανε τους αγίους, στο εικονοστάσι και στο τέμπλο, που ήσανε όλα μαρμάρινα κι αστραφτερά.



Καμιά φορά βρήκανε και τον μουτίρη, τον μόνο Τούρ-κο του χωριού, που ήτανε, ας πούμε, όργανο της τάξης, εκπρόσωπος του Τούρκου υποδιοικητή της Μάκρης (του Καζάν). Αυτός δεν ήξερε για συγκεκριμένα άτομα, που πιαστήκανε από τους Τούρκους χωροφύλακες. Γνώριζε όμως από αρκετές ημέρες –έτσι ομολόγησε τώρα– ότι ζαπτιέδες και στρατός θα μαζεύανε σταδιακά Έλληνες για τα τάγματα εργασίας. Κι ότι θ’ αρχίζανε από τα πα-ράλια. Όλοι όμως είχανε ακούσει πολύ άσχημα πράγμα-τα για τα τάγματα τούτα. Ξέρανε λίγο-πολύ για συγκε-ντρώσεις, εκτοπισμούς κι εξορίες, ήδη από το 1915 και το 1917 μέχρι το 1920.

Μαζεύανε και βάζανε τους άντρες σε πολύ βαριές δουλειές: μεταλλεία, νταμάρια, σιδηροδρομικές γραμμές και άλλες. Τους υποχρέωναν σε πολλές ώρες εργασίας, τους χτυπούσανε αλύπητα, τους δίνανε λίγη και βρό-μικη τροφή, τους βάζανε να κοιμηθούνε χειμώνα καιρό στο ύπαιθρο… ή σε παραπήγματα και τρώγλες, χωρίς θέρμανση φυσικά. Άλλωστε, οι σκοποί των ταγμάτων εργασίας ήτανε δύο. Να εξασφαλίσουνε δωρεάν εργα-τικά χέρια και να εξοντώσουνε σιγά σιγά το ελληνικό στοιχείο, χωρίς να προκαλούν τις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Είχαν κακή πείρα με τη γενοκτονία των Αρμενίων, το 1915, που αρκετοί Ευρωπαίοι διαμαρτυρήθηκαν και κα-τηγορούσανε διεθνώς τους Τούρκους. Έτσι, αποφασίσα-νε να φτάσουνε στο σκοπό τους με σταδιακή εξόντωση.

Και πράγματι, από τα τάγματα τούτα επιστρέψανε λί-γοι Έλληνες. Οι πολλοί χανόσανε στα βάθη της Τουρ-



κίας, μακριά πάντοτε από περιοχές μ’ ελληνικό στοιχείο. Επιστρέψανε όσοι δραπέτευσαν, όσοι λίγοι κατορθώσα-νε να δωροδοκήσουν φρουρούς, υπαξιωματικούς και αξιωματικούς. Τέλος, μερικοί που γλίτωσαν από τις κα-κουχίες, την πείνα, το κρύο και τα βασανιστήρια, είχα-νε την τύχη να τους επισημάνει αργότερα ο Ερυθρός Σταυρός και η Διεθνής Επιτροπή. Αυτοί προστατεύθη-καν και σταλθήκανε στην Ελλάδα.

Τη Θοδώρα την αφήσανε με την ιδέα ότι ο άντρας της ο Σταύρος είναι μάλλον καλά. Σίγουρος εκείνα τα χρό-νια δεν μπορούσε να είναι κανείς για τίποτα. Οι Νεό-τουρκοι κρατούσανε ανάστατη όλη τη Μικρασία. Και ο στρατηγός Μουσταφά Κεμάλ, που έπειτα τον είπανε Ατατούρκ (= πατέρας της Τουρκίας), αλώνιζε την κε-ντρική και ανατολική Τουρκία. Εμφανιζόταν στα δυτι-κά παράλια με στρατό και προπαντός τότε πολεμούσε με φωτιά και τσεκούρι να διαλύσει τον ελληνισμό του Πόντου, που ζήταγε λίγη ανεξαρτησία και είχε οργανώ-σει μικρές ένοπλες ανταρτικές ομάδες.

Η Θοδώρα γύρισε σπίτι. Βρήκε πολλές γειτόνισσες που παρηγορούσανε τη μάνα της και τις αδελφές της. Όλες θρηνούσανε τον καλόν άνθρωπο, τον Κρεμμυδά, σα νεκρό. Το ίδιο γινότανε και σ’ όλα τα σπίτια, όπου ήταν σίγουρα πως πιάσανε άνθρωπό τους.

Οι παπάδες, οι δημογέροντες και οι δάσκαλοι δώσανε λίγο θάρρος στις Λιβισιανές, αλλά μέσα τους βάραινε η απελπισία. Είχανε ζητήσει κι αυτοί να γίνουνε αυτόνο-μοι, όπως η Σμύρνη. Τους πρόδωσαν οι Ιταλοί, πιάσα-



νε οι Τούρκοι όσους Λιβισιανούς υπογράψανε το χαρτί για την αυτονομία και τους έστειλαν στον άλλο κόσμο.

Το κακό δεν έδειχνε ότι θα σταματήσει. Κι αυτός ο Μουσταφά Κεμάλ έμοιαζε μαύρο σύννεφο στα κεφάλια των Ελλήνων. Θα ξέσπαγε πάνω τους; Θα ’φευγε να ξε-θυμάνει αλλού; Καθαρό φως δε φαινότανε πουθενά για τους Έλληνες. Φοβερό να μη βλέπεις φως ούτε στην πα-τρίδα σου, στη γη που την έχεις πατρίδα τρεις χιλιάδες χρόνια! Έπειτα είχε ξαπολυθεί στις ελληνικές κοινότητες κι αυτός ο καταραμένος ο Νουρεδίν πασάς. Πιο αιμο-βόρος Τούρκος δε γινότανε. Ο φόβος και ο τρόμος των Ελλήνων από τη Σμύρνη μέχρι τη Μάκρη και το Λιβί-σι. Σφαγέας και τύραννος μ’ όλη τη σημασία της λέξης.

Η πρώτη μέρα του θρήνου πέρασε. Η κυρα-Δέσποι-να έκατσε να συλλογιστεί. Έπρεπε να σκεφτεί να δει τι θα κάνει, πού θα μάθει λεπτομέρειες για το Γιώργη της και τι θα κάνει με τις κόρες, που ήσανε λεύτερες, εκτός από τη μία, τη μικροπαντρεμένη Θοδώρα, που ήτανε κιόλας χαροκαμένη – έξι μωρά τής πήρε ο χάρος μέχρι το 1922. Η κυρα-Δέσποινα είχε και δυο αγόρια, τον Κυ-ριάκο και τον Βασίλη, μα κι αυτά ήσανε ακόμη παιδιά, χρειάζονταν προστασία.

Το μυαλό της πήγε στους Κρεμμυδάδες, το σόι του άντρα της. Κάπως κοντινοί ήσανε οι Κρεμμυδάδες της Μάκρης, Κώστας και Κυριάκος. Πλούσιοι, ευεργέτες των σχολείων της Μάκρης και γνωστοί στο Πατριαρ-χείο της Κωνσταντινούπολης. Οι συγγενείς από το σόι το δικό της, οι πιο πολλοί, ζούσανε μακριά. Και ήτα-



νε μεγάλο σόι με σπουδαία εκκλησιαστική παράδοση. Εφτά γενιές δίνανε στην Εκκλησία κληρικούς, έγγαμους και ιερομόναχους. Ακόμη και στα Ιεροσόλυμα η κυρα-Δέσποινα είχε στενούς συγγενείς, τους ιερομόναχους Ηλία και Δημήτριο. Ο δεύτερος μάλιστα υπηρετούσε στον Πανάγιο Τάφο με αφοσίωση μεγάλη, έγκλειστος.

Μα τώρα, ποιοι και πώς να τη βοηθήσουν; Οι καιροί δύσκολοι και οι Τούρκοι αγριεμένοι. Για τ’ απαραίτητα, βέβαια, δεν είχανε ανάγκη. Το σπίτι τ’ αφήσανε γεμάτο οι άντρες όταν φύγανε για τις δουλειές τους. Αν αργό-τερα δυσκολεύανε τα πράγματα, κάτι θα βρίσκανε να δουλέψουνε και οι κόρες της οι ανύπαντρες.

Έτσι, λοιπόν, το μόνο που ζήτησε η κυρα-Δέσποινα από γνωστούς και συγγενείς ήτανε πληροφορίες και με-σολάβηση. Να μάθουνε ακριβώς για τον άντρα της και να παρακαλέσουνε για το απίθανο, την απελευθέρωσή του. Και ό,τι μπορούσανε κάνανε οι άνθρωποι. Σ’ ένα μήνα περίπου ήρθανε ειδήσεις. Μα καλύτερα να μην ερ-χόσανε. Ο Γιώργης της συγχωρέθηκε. Δεν άντεξε. Πιά-σανε, λέει, εδώ και κει πολλούς Έλληνες. Τους μαζέψανε όλους και τους πηγαίνανε για την Ανατολία, στα βάθη της Τουρκίας. Τους συνοδεύανε άγριοι καβαλαραίοι. Μέρες ατέλειωτες ποδαρόδρομο. Λίγο ψωμί τούς δίνα-νε, κι εκείνο όχι κάθε μέρα. Η θλιβερή πομπή, όσο περ-νούσανε οι μέρες, λιγόστευε. Η πείνα, η κούραση και ο βούρδουλας γεμίσανε τα μονοπάτια ελληνικά κουφά-ρια. Κι όπως λέγανε, ο Κρεμμυδάς, που δεν ήτανε και νιο παιδί, υπόφερε πολύ. Ντελικάτος και τον βάλανε στο



μάτι οι ζαπτιέδες. Περνάγανε δίπλα του και στα καλά καθούμενα τον χτυπούσανε χωρίς έλεος. Είχε το χάλι του ο δύστυχος, δεν τον βαστάγανε τα πόδια του. Μα το ’λεγε η καρδιά του! Όποιον Έλληνα έβλεπε απελπι-σμένο, τον πλεύριζε και του ’δινε κουράγιο. Ένα χαμό-γελο, μια κουβέντα, λίγη παρηγοριά. Και οι κρατούμε-νοι όλοι τον αγαπούσαν. Μέχρι στιχάκια έφτιαχνε και τους τα ’λεγε να ξεχνάνε τα βάσανά τους. Είχε γλυκό πρόσωπο, καλοσυνάτο, και όλοι τον ξέρανε θεοφοβού-μενο. Νήστευε κανονικά και πρόσεχε πολύ ν’ αγαπάει τον Θεό και τους ανθρώπους. Λέγανε μάλιστα πως ήτα-νε τόσο καλός, που ο Θεός τού είχε δώσει θαυμαστά χα-ρίσματα. Έτσι, μια φορά, εκεί που δούλευε στα τούρκι-κα χωριά χωρίς εκκλησιά, την ημέρα της Πεντηκοστής που γονατίζουνε στον Εσπερινό, είδε λέει, καθώς έκανε την προσευχή του, να γονατίζουνε και τα δέντρα. Και το δαμάλι που πήγε να φάει την κορυφή σηκώθηκε ψηλά, έπεσε κάτω και δεν έπαθε τίποτα. Καλός και άγιος, λοι-πόν, ο παππούς Κρεμμυδάς, αλλά ο βούρδουλας και η πείνα τον ξέκαναν.

Τους περπάταγαν από τις περιοχές Μούγλων, Αϊδι-νίου, Βουρδούρ, Σπάρτης· τους περάσανε κάτω από το Ικόνιο, μέσ’ από το Ερεγλί και κοντεύανε στη Νίγδη. Πριν φτάσουνε όμως στην πόλη τούτη, ο καλός Έλλη-νας, ο Γιώργης Κρεμμυδάς, υπέκυψε. Όταν οι αγριάν-θρωποι τον είδανε πολύ εξασθενημένο, τον βασανίσα-νε περισσότερο. Έπεσε, δεν μπορούσε να σηκωθεί. Τον χτύπησαν κι άλλο, γιατί βιάζονταν, λέει, να συνεχίσουνε



την πορεία. Εκεί ξεψύχησε ο παππούς και μαζί νουνός του γέροντα Ιακώβου. Γιατί ο παππούς ο Γιώργης είχε βαφτίσει ο ίδιος τον εγγονό του, που τον αγάπαγε πολύ.

Ακόμα λίγες ημέρες και ήρθε το ιδιόχειρο σημείω-μα του ανεψιού της κυρα-Δέσποινας, του Χατζηδουλή. Ήτανε γιατρός και τον είχανε συλλάβει κι αυτόν. Τον ρίξανε στο ίδιο μπουλούκι, που ήτανε κι ο θείος του ο Γιώργης. Όταν έγινε το κακό με τον θείο του, δεν μπό-ρεσε να βοηθήσει. Μόνο πήρε από τις τσέπες του σκο-τωμένου πέντε λίρες. Έδωσε τις δυο σε κάτι Τούρκους χωρικούς για να τον θάψουνε – ποιος ξέρει αν τον έθα-ψαν ή αν τον πέταξαν σε κάνα ρέμα για τα όρνια! Πά-ντως ο Χατζηδουλής έγραψε στη θεία του ότι έδωσε τις δύο λίρες και τη ρωτούσε τι κάνει τις υπόλοιπες. Η δό-λια η κυρα-Δέσποινα, με άνθρωπο που πήγαινε προς τα κει, του παράγγειλε να τις κρατήσει. Έπειτα χάθηκε και ο Χατζηδουλής με τον ίδιο ή παρόμοιο τρόπο.

ΣΕΛ. 328 - ΡΑΧΗ 1.75 cm - palatina 85gr

ΤΑΤΟΪΟΥ 121, 144 52 ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΤΤΙΚΗΣΤΗΛ.: 210 28 04 800 • FAX: 210 28 19 550www.ouranosbooks.gr • e-mail: [email protected] K

ΩΔ

. ΜΗ

Χ/ΣΗ

Σ: 1

5524

Η αναφορά στον βίο ενός μεγάλου σύγχρονου ασκητή και θεόληπτου ιερομόναχου, προικισμένου με πολλές αρετές και αναρίθμητες θεοσημίες, ενέχει πολλούς κινδύνους.

Έτσι, ο συγγραφέας, με αυξημένη διάκριση, αποφεύγει προσεκτι-κά την υπερβολή και την εγκωμιαστική διάθεση (πολύ γνωστή και σπάνια χρήσιμη), επιλέγοντας τα πλέον χαρακτηριστικά σημεία της ζωής του μακαριστού π. Ιακώβου, τα οποία και αποκαλύπτουν το ποιος υπήρξε ο όσιος αυτός Γέροντας έναντι του Θεού, των αγίων, του εαυτού του και των ανθρώπων...

Οι Εκδόσεις Ουρανός αναλαμβάνουν την ευθύνη της έκδοσης του βιβλίου, με την ελπίδα ότι θα συντελέσουν στην ευρύτερη διά- δοση ενός πολύ αξιόλογου Βίου: πανίερο γεγονός η αγάπη και η τιμή που έδειξαν οι πιστοί προς τον μακαριστό Γέροντα Ιάκωβο με την απορρόφηση επανειλημμένων εκδόσεων αυτού του έργου. Όμως δεν είναι και ανεξήγητο, αφού συνυπάρχουν εδώ οι προανα-φερθέντες χαμηλοί τόνοι, που χρησιμοποιεί ο εγνωσμένης ικανό-τητας συγγραφέας στη διήγησή του, και η ανάγκη των σύγχρονων χριστιανών, σε μια εποχή συγχύσεων και δελεαστικών ιδεολογιών και κοινωνικών παρεμβολών στην ορθή πίστη, να θεμελιωθούν στο στέρεο έδαφος της βιωμένης πίστης, όπως την ψηλαφούμε πειστικά στο πρόσωπο και τη βιοτή ενός αγίου της εποχής μας, του μακαριστού π. Ιακώβου.

Ο Ακαδημαϊκός διδάσκαλος Στυλιανός Γ. Παπαδόπουλος γεννήθηκε

στις Αρχαίες Κλεωνές της Κορινθίας το 1933. Σπούδασε Θεολογία

στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πατρολογία και Βυζαντινολογία στη Σορβόνη

(Παρίσι), Βυζαντινή Θεολογία και Φιλολογία και Ιστορία

της Φιλοσοφίας στο Μόναχο. Στη Θεολογική Σχολή Αθηνών έγινε

αριστούχος Διδάκτορας (1967), Υφηγητής και Καθηγητής (1972) της έδρας της Πατρολογίας και

της Πατερικής Θεολογίας. Δίδαξε επίσης και σε άλλα ανώτατα και ανώτερα

εκπαιδευτικά ιδρύματα.Η Πατρολογική θεολογική του παραγωγή εκτείνεται σε όλη την

ιστορική ζωή της Εκκλησίας. Εξέδωσε πολλές μελέτες και μονογραφίες για τη

Σχολαστική Θεολογία στο Βυζάντιο, για τους μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας Μ. Αθανάσιο, Μ. Βασίλειο, Γρηγόριο

Θεολόγο, Ιωάννη Χρυσόστομο, Κύριλλο Αλεξανδρείας και Μακάριο Κορίνθου. Οι αφηγηματικές του βιογραφίες είναι γραμμένες με ακρίβεια και σεβασμό

στις πηγές και στο ιερό πρόσωπο των βιογραφουμένων.

Εκπόνησε τρεις τόμους Πατρολογίας

και Επιτομή, με νέα μέθοδο συγγραφής των εγχειριδίων, μεταθέτοντας το κέντρο

βάρους της έρευνας στην αποτίμηση της θεολογίας εκάστου Πατρός.

Ασχολήθηκε σε μελέτες του με τον Μοναχισμό και με Αγιολογικά θέματα, όπου και η σημαντική συνεισφορά του

στο θέμα της Διακήρυξης της Αγιότητος των Αγίων της Εκκλησίας.

Προσέγγισε σε άλλα έργα του θεολογικοφιλοσοφικά θέματα

και σύγχρονα προβλήματα, όπως ερμηνεύονται από τον αγιοπατερικό λόγο. Συνέλεξε, ακόμα, υλικό και

συνέγραψε βίους Αγίων των ημερών μας. Ανέλαβε επίσης την ευθύνη

της έκδοσης συλλογικών τόμων πρακτικών συνεδρίων.

Συμμετείχε σε διορθόδοξα και διαχριστιανικά συνέδρια και διαλόγους

ως εκπρόσωπος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας. Διοργάνωσε ο ίδιος

μεγάλα επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και κλήθηκε

για διαλέξεις σε πολλές θεολογικές έδρες Πανεπιστημίων του εξωτερικού. Αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας σε πολλές πανεπιστημιακές σχολές.

Έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες.

Ως Ομότιμος Καθηγητής συνέχισε να διακονεί την Πατερική Θεολογία

συγγράφοντας και κηρύττοντας τον Θείο Λόγο.

Εκοιμήθη στην Αθήνα στις 15 Ιανουαρίου 2012

με το μοναχικό όνομα Γεράσιμος και αναπαύεται στην Ιερά Μονή Δοχειαρίου του Αγίου Όρους.

Documents

1992/© , 2014webdata.psichogios.gr/sample/9789605590086.pdf · 2019-09-27 · Η σειρά του πατέρα, ... Οπτασία στην εορτή της Μεταμορφώσεως