""' MIRODE! A

MI RO DE, LA A

EZ RI tiA T NEMRENA! ..

Amor: ll Adar 1987

A fımed A rrf

r~ --... , fiUkmaM Tı rkiya ı yo D~rsim ı i

( keno ve ng . Ey~ h ema hema 1 pero dewan cad~ xora

~ qlaynen~ wu rısene net~

roza~ay . Eye xelqe ma Tırkan mı y~n~ ı vllakene kı xelq~,i

,ma asımıle wu v ınibo. ~ ~-- -·- · www.a

rsiva

kurd

.org

MECMUAYA Z I W A N İ

Ser: 1987 Amor: ll Redaktor~ cı: Ebubekir Pamukcu Edres: c/o Pamııkcu

ldholmsva~en 143 tr 1 127 47 SKARHOLMEN Postgirokonto: 492 79 06 -O

~YRB 1 SPRlKTIDSKRIFT 1 lrı 1987 1 .Nr. ll 1 Anevarig utgivare och redaktör: Ebubekir Paaukcu 1 Adreesı c/o Pamukcu. Idh~lmsvagen 143 tr 1 127 47 SKARHOLMEN 1 Poetgirokonto: 492 79 06 - O

TEYESTEY

Newroz. E. Pamukcıı • . • • . • . • • . . • • • • . . • . . . • . • . . . . . . . • . • • 1 Ez Xora Perskon . Heae . • . • . . • . • • • • • • • • • • . • . . • • . • • . • . • • 2 Awaye Nuşten. • • • • • • . • • . • • . • • . • . • • . • • • • • . • • . . • • . . . . • • . . . 3 Rezaway~ Dımli . E . Pamukcu • . • • • • . • • . • • • • • • • . . • • • • • . . 4 Bano Newe. Ardwan •.•.• , ••••.• , •• . •• • • • • , • • • • • • . . . . • . 8 H ir~ Mordem. Ard . Usxan • .• , •••••..•.•.•• , • • • • • . • . • . • • • • 9 Ez To G@na. X. Nuri •....•. • . .• .• •••• •••. •••• • • • .••.. . ll Hirl! MerdUmi. Ard. O. Mann ............................ 12 Namısli Ceni. M. Elişan •••••••••••••..•.•.••.....•.••• 13 Lu wu Qulo Serepırçıniya. Ard. M. Çermug ••••••••••••.. 14 Sıltan'a Xasek. Ard. M. Çermug ........................ 16 Ez Bl! Wela t Nino. Usxan ............................... 17 Kam Kısiya? Usxan . ........... .... . ... .. ... ........ .... 17 Ma Ha Yeni!. M. Elişan ............ ..................... 18 Lacl! Mı. M. EliŞan ••• • •••••••••• ..••. •••••.• . •• .• • .• •• 19 Cemi! Sey Momıdan. Zılfi •••••••• •••• •.•••..•..• •. ••• ..• 20 Na jni Zeyneme. Hes e ..•• , •• , ••• , ••.••.•.••• , • , • . . . . • • . • 21 Mır~ Ayvo . Hese •.••••••••••••• , •••••••••••••.•• . ••••.• 21 K~ Se Vs? Karl Hadank'i Va Kı. çr. E. Sever

E. Pamuk cu ••••.•••• 22 Wıcudl! Merdımi •• • .• • •••••.•••••• • ••.•• • •••• , ••••••• . , ••. 26 Suka Rızay. A. Duran .................................. 27 Dı Beyannarney • • ••• ·•• • • . • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • . 29 Kı ta ol! Newey ••••.••••••••••••••••••••••••••••.•••••••••• 32

www.ars

ivaku

rd.o

rg

NEWROZ

Ebubekir PAMUKCU

Ze kı pil~ ma van~, ver~ zaf wexti welat@ ma d~std~ zalımandı mendbı. Sl?r~ ·nt! zalıman zi Dehak'bı. Dehak zaf zalımbı ••• Tayni van@, dı teney mar~ Dehak't bi, ew n~ lllari mezgd~ merdımiya waribiy4L Daera, celladant! Dehak'i herg roz çıfıar xorti bırnay~ wu mezgt! cı day~ nt! maran ..• Tayn zi vant! kı zew ilet~d~ Dehak'i bı. Dermant! nt! ileti rnezg~ xortanbı. Qand~ coy herg roz çıfıar xorti bıryayl! semed@ iletd€ Dehak'i. Ew aneina ze kı van@, cellad@ Dehak'i merdım~do wıni fiend zalım n@bi. Xortanrt! gü­nay@ c.ı arney@. Co ka herg roz kı eskeran çıfıar xorti tepıst@ )tU ard i cı, ey dı teneyı! cı bırmıy@ w1ı dı teney@ cı zi mi yani vıradayl!. Ey~ kı re­yay@, remay@ koyan u şopa xo kerd@ vıni.,. No fıesab xelq@ ma Dehak 1 i desta zaf cefa anta. Lavr~ no wına n~siyo. Roz~ Kawa p~ro xelqi ar~dano çarşıney xo wu sere hewadano. Lej@do zaf gırd beno. Peynidı kalık~ ma Dehak'i kışen~ wu p~ro zalıman qewrnen~.

!~te o wextra na pey kalık~ ma herg ser a rozda reyayışidı rosan ken~. Namey~ n~ resani zi NEWROZ nan~ pa.

NEWROZ, ze kı namey~ cıyo sera, roza newi temsil keno. R@ç~ na kelima zıwand~ madeyo. Dı morfemanra v ıra zyaya: "newe" ew "roz 11 • lavr@ no ro san, Fırat 1 ra fıeta deştan@ !ran' it ~ p~ro xelqano. E, p~ro waryant~ mesel _ze­wi niy~; na rasta. Iavr~ him~ pt§rkın zewo, ew uns~.ır~ mUhimi hema hema ze­wiy~. Yan~ na mesel sera zu wertaxey~da ma esta. Işte na wertaxeyra may@ nay V€'zem: 1- NEWROZ, reyayışi§ ma, serbestey u xoserbiyayış~ ·ma temsil keno; 2- NEWROZ, brayina ma ser o şayidey keno; 3- NEWROZ, zalıman verdı dosteya xelqan temsil keno.

Iavri§ neka ·serbestey u xoserbiyayış hewna mara duriy~. Wexto, Kawa'Y zew Dehak'i§ kıştbı, laneka Dehak'~ newey~ ma pastidı çırtık erzen~, k~f ke­n~. ~y~ zindanan u koyandı xortan@: ma k1sen~. ~y~ cendırmand~ xoya dewan­d@: madı cırit geyren~. Dıha v~Siya cı, ~y~ dewan~ ma talan ken~, bapan~ ma rışnen~, ew xelqi§ ma welatd~ mara qewrneni§ •••

Wınise neka no kan ci NEWROZ' o kı mayl! pa k~f kem? Bındeateydı ro san@ ser­bestey u xoserbiyayışi n~beno! Bıbo bıbo, sond~ leji beno. Herg NEWROZ'­dı gerek ma b~r~ pelıet u brarin ll dostey u demoqrasi sera deyri bıvazım. Zewmbi, salonandı neqra wv zırna cınayışa, govend antı ş u deyri vatışa NEWROZ n@beno. Çım kı e kı zew resandı semed@ reyayışi wu serbestey zu ş~ney~do bıbo, na şeney bafid@ reyayışi sena bıbo. Zewmbina, na ş@ney ş@neya rastay n~bena ew maFı.na'ya roşand~ serbestey zi Pı.ermnena.

Ma ~mud kem kı herg NEWROZ lejd@ may~ serbestey u demoqrasir~ guniya ne­wi ew qo to newe bı do. Ma Umud kem kı herg NEWROZ piyabiyayı şdt! mar@ ga­mı§ da new i bo.

Rosan~ ma wa ma p@rınre 9mbarıkbo~ ••

ı

www.ars

ivaku

rd.o

rg

2

EZ XORA PERSKON

HESE

Ko@ ma berjiye. Vıl~ ma ça honde çewto? Ser~ hardde zofime. hana ison~ ma, xelq~ ma, mılleta ma bın@ destudero? Hard~ ma hi ra o, de w~ ma dewletiye. r-ıa se w u soder gureme. Ça hana ma v~sanme? Ser~ dinadevime, dinara xevera ma çinebiya. Ma xo xode dave p~ro, vinetme. Çopal~ her kes ginove riy~ ma­re, ma veng n~kerdo. Veng ke kerdo, dina n@hesno. Gos@ dina ma hetra ça q@ro?

Wayır~ ma çinebiyo. Ça çinebiyo? Wayır~ ;ari ça biyo, y~ ma ça çinebiyo? Ma kotvime?

Ça welatd@ xode, ver~ çever~ xode, bln@ bandıra sarid~rme? N@verdana ke zon~ xo qesey bıkeme, lawıkun~ xo vajime, do­monun~ xor~ sanıku vajime.

Nir~ xayınu vıl@ madero, kata sime tey beme!

Ma feqır mendime, coka zon~ ma ki feqır me nd. Ma bi me par­çey -purçey si me 9 zon~ ma ki bı parçey -Pl'rçey şı. Her zuy€! ma peqena zu cayera berd. Feqıren hetera ma remnayme, sun­gi he tera t ••

Ma ta€! şi me dulgerun~ teveru, seweta kar i, seveta par çe na -ni. ~ara ta~ na dulgerun~ teverude ameyra xo. Xo xora pers kerd: Na hal~ ma seveno, na p~niya ma sevena? Ma kamjime, kotra yeme kata s erne, xelq~ ma kamijiyo, nam@ ma o rast çı­ko? ~ınet u huner€! ma kuyo? Lawık€! ma, sanık@ ma ça roz ve roz ben~ vind? Ça cay~ radunde venge ma, roznamedı qes€! ma, televizyondı resm@ ma n@vıjino?

Ser@ hardide, bın~ asmende lal u q€irme. Zor€! hukmatıno xa­yınu heni ~iyo ma ke, ma dest@ xo kerdo xa verra pıjiye ma n~kvna .••

www.ars

ivaku

rd.o

rg

.... AWAYE NU ŞTEN

4

NUŞTIŞE NAMANDE XELQAN U E ZIWANAN

Ze kı yeno zamıyış, maye Fı.erfa sıftiya p€ro namand~ xüst'siyan gırd nu şe m. No meyandı eve tabii ma Pı4rfa sı ftiya namande xelqan u ~ na­mand~ zıwanan zi gırd nuştE. Ma vazırrı kı "Kürdi'1 ,"Tırki", "Sw~di", eeb ... Iavr~ ma di kı wına mıştışa, nameye xelqi wu e zıwaniyfJ ben~ tfJtewr. Ciyakerdışd~ cıdı problemiye vızyen€.

Mesela ma bewnim qısaya 1'kürdi". Dı mai'ı.nayfJ "Kürdi 11 est@: 1- Forma v€sikerdı şcte kelimaya "Kürd 11 ; 2- Nameye zıwand~ KUrdan, .. V€siya cı, na kelima zu qısa miyandı sena bıbo gırwe zi. Ma vazım, ~~~ Kürdi, 11 Etya ke­limaya "Kiirdi". gırweyfJ qısaya, ew tey dı morfemi est~: 1- "Kürd", name­ye zew xelqi; 2- "i 11 , forma wexto herayiya fiile alikarid~ "biyayış11 i.

Daera noya tepiya mact~ ôerfa sıftiya namand~ zıwanan werdi, ~ xelqan ,e:ırd bınucıım. Ew mado miyabeynd~ na med~ xelqi wu ~ aff:i.ksa v~sikerdı Şi zi apostrof n~nuşım. Yan~ rıo xüsusdı awayF ma wına beno:

1- !ıERFA SIFTIYA NA~ANDE ZIWANAN WERD! Nl'('YENA; 2- lıERFA SIFTİYA NA~AND1l XElQAN GIRD NUSYENA • 3- M!YABEYNDf: NA~ AND:!: XElQAN U E AFFİKSA VFSlKERDif,İYA APOSTROF

NENU 0 YENA.

Çe nd nümuney:

E serandı Anadoli wu f<'ezrabotan'dı zaf mıleti t~tewrbi: Rumi, f:rmeni, A-suri , Ere bi, Per si, Kürdi... (E. Pam1'\{CU, Kelimey@ May~ kı Tır ki JV:i ~,

yandı)

Smaylek zi inar~ dımli vano ... (M. ÇerPıug, Srrıay1ek)

Jew Dı ml i roj~ ş ı no s1ık~. (T. 1. Todd, Qırıncle)

Aynora çend ll~bi Kürmanci ew çend fiebi Dımli (Zaza)bi. (Malmjsanıj, zew roportajira)

3

www.ars

ivaku

rd.o

rg

4

A ,..

REZAWAYE D IM Lİ

Ebubekir PAMUKCU

Dı~lidı kısta r~zawaya, qısey çıhar babetiy~:

1- Qısaya senık; 2- Qısaya p@.besti;. 3- Qısaya per si; 4- Qısaya bedelyay i.

QISAYA SENIK

R~zawayE qısaya se nı k, eve babet~ gırwey u babete objekti ca bı ca bedel­yeno. Qand~ coy gerek merdım dıha nezdıra bewniyo qıserda senık. Yan~· merdım ~erek kerded@ cıya, gerek gırwe, ew gerek zi objekt~ cıya qısera senık dıha nezdıra bısınasno. E kı ma wına nezdıra bewnim qıserda senık, ma vi nem kı qısaya se nı k dı babeti ya:

1- Qısaya namey; 2- Qısaya fiili.

No meyandı qısaya fiili zi çıfiar babeti bena:

1- Qısaya fiili, kı objektt!! cı objekt~ cısiyayı~iyo:, 2- Qısaya fiili, kı objekt~ cı objekt~ cıraamayışiyo:,

www.ars

ivaku

rd.o

rg

3- Qısaya fiili, kı objekto@ cı objekt~ cıdıbi:yayışiyo;

4- Qısaya fiili, kı objekt(!l cı objekt§ cıserbiyayı~iyo,

R~zaway~ gısaya namey:

Eve umumi rlhaway~ qısaya narney wınayo: kerde + zerf .. objekt + gırwe. No sıre hema hema qe n€vırneyeno. Jjavr§ dımlidı 7i zey zaf zıwanan zew away§ esto kı eve n~ away qısadı unsııro mühim hema herna tım gırweyra veri yeno. Qand@ coy cay~ zerfan u objektan wext wext sene bıdelyo. Yan~, no weziyet­dı ronayıs~ qıser wına beno: kerde + objekt + zerf + gırwe.

Çend nümuney:

Sar@; lazeki ~ xızıktevi. (M. Emin, r--ersela lazek~ Herrıed 1 i) z g

İsmel Efendi ~adenıjbı. (Malmisanıj, ~§x Seid Hame Piran) k g

Maya ma Fıekima. (Malmisanıj, Pira Hawt Seran) k g

Ez u waxt hana domanekbiune. (Zılfi, Day~ Mı H§fo@ To Guret) K-Z-- z g

R@zaway§ qısaya fii1i:

R~zawayE qısaya fiili zi zey qısaya nameyo. Yan@:

a) k erde + zerf + objekt + gırwe. b) kerde + objf:kt T zerf .. gırwe,

Lavr~ § qıseye kı objekt@ cı objekt€do cısiyayı~iyo 1 r@zawaye@ qısan dı­ha babet€no. Ew r@zawaye n§ qısan qe n§bedelyeno. Rezaway€ inan zi wına beno: kerde t zerf .., ,ıı:ırwe + objekt§ cısiyayıı=ıi.

Çend nUmuney:

1- Objekt; cıserbiyaye. cıraamaye, cıdıbiyaye:

Lliye re:ena, ~ gıJ~ kemerra vındena. g o g

(Psxan, Vızık u Jüye)

Zerra mı, rnı fekra arııey. (M. Brindar, Engışt@ Fej@) k o g

Dest~ ayri verdı ronışti. (Faruq, Xal u Warıza) o g

Mı tay bezr~ gıroti. (Faruq, Xal u Warıza) 1< o g

2- Objekt; cısiyaye:

~ beno. ~ ~ (Zılfi, Pıt.ık) o g g o

Ez~ TTniversita Erzorom'i. (A. Kılıç, Dewa JV.ıxeyli 1 dı) k g o

Smaylek zi inar~ dımli ~ (M. Çermug, Smaylek) k o z g

5

www.ars

ivaku

rd.o

rg

6

~ fliyar~ iu gül~ kerzık. (tısxan, Vızık u Iüye) g o

QISAYA PEPESTİ

R~zaway~ qısaya p~besti zi zey ~ qısaya senıkiyo. Yan~ r~zawad~ serqısa wu qısaya alikarldı zew ferq~ çıniyo. Javr~ cay@ serqısa wu qıserda a­likari wext wext vıryeno. Eve umumi, qısey~ umı'miy~ kı 11 kı 11 ,"çı kı"a basleken~, n~ qısey serqısa dıma yen~; € binise verd~ serqısaya yen@.

Dımlidı qısey~ alikari tayn kelimana ba,leken€, kı n~ kelimanr~ may~ vam 11 kelimey~ qısaya alikari 11 , Dı~ li dı çe nd teney~ n~ keliman n~ ye:

kı çı kı/ çım kı wexto kı/ wextano kı/ key kı seni kı semedo kı ze kı/ se kı

Hema ma nay zi vazım kı, merctım d~seno vazo 11 Na "kın morfema rastaya.n Ç1ln kı na morfem ca bı ca berlelyena zi. Bilhassa fekd~ D~dsirrı'idı na mor­fem tım u tım 11 ke''ya.

R~zaway~ qısaya p~besti sera çend nümuney:

Wextano kı ~@x feid Piran'dı, camiyo k.q.a. o

c~rındıbı, bray iey ~~x Evdırehim'i

çe nd fı.eb~ mefıkumandı mı şewre kerd ~ vıst geregol~ Piran ser. o g g o

(Malmisanıj, Ş~x Seid Hame Piran) Ect~ katira bızan@ ~ p@rıkc altun~ cı --ı< -o-- g k.q.a. o

mı n.§daye gurnandari. k g o

(U. Adırın, B@bexti) Nejdiy~ saray niyadano ~~~ay pasay ~ baxçeo güli sesinde fetelina,

o p:; k.q.a. g z 0 g (Usxan, V.ızık u Liiye)

Na raye ki z

ez~ ke, ç~nkke ~ piy~ xora vana, u ki emır dano ~ k ~ k.q.a. e o -g- -k- g

dermu, .Y1_____ki yena ~ ben€! gere kol. o ~ g o g o

(Zılfi, Qeleme Sure)

QISAlA PERSt

Dımlidı qıseye persi dı tewri roneyene. Zew babet~ cı zerf~ persiya, zew babeta cı zi b~ zerf~ persi roney.§n@.

Tayn~ zerf~ persiy~ dırrıli n~y€!:

çı/ ça Çl çi çı rnıfı.al çı wext/ çı waxt çı tewr/ çı tur seni/ sen~

www.ars

ivaku

rd.o

rg

koti/ kot / kata kotra/ katira kancil kamcin/ kajin kam/ kom/ kamil k~ çe nd se

Qısey~ peraiye kı n~ zerfan@ persiyana vırazyen@, ninandı eve umumi kcrde vernid~ qısadı yeno. Cay~ prwey sayın@ qısayo. Ew zerf~ persi zi tım ,, tım ~ırweyra veri yeno. E kı gırwey~ qıser zew fiil@do alikariyo, wexto fiilo alj kar i w1ı zerf@ per si piya nu -:ı-yen@ ew wırdına piya gırwey@ qıser fiesıbyen@,

Iavr~ ze kı mı cordı zi v.;ı, dımlidı b€ zerre persi zi qıı,saya persi sena roneyo. Zaf zıwanandı 7.i qıseye persiy~ wınay~ni este. Iavre hFma berna p€rkındı ya merdımir€ affJks€da persi lazıma (zey tırkı) yan zi merdım r@zbiyeyıs@ qıser vırneno (zey sw@dı). lavre dımlıdı merdım ne r@zbiyayı­ş€ qıser vırneno ne zi kesir@ ı=ıf.fiks€ lazım bena. Na k.1sta, merdım gırwey sera vatış~ xo tene~& sıdeynena.

R~zaway@ qısaya persi sera çend nUmuney:

Tıı kat me nda? (Fırat, Sul tan Sıl~man) k z.p.-g--

Ne laa u sen~no? (Zılfi, Diplom~ BeşinciyE!)

~kg

Derrl~ to zi zey ~ mı gırdo? (M. Çermug, Xaseko Gano Zerezo) z g

:Pr.:ı vızık. to xoz kıst? (Psxan, Vızık u Liiye) o.v. k o fi

QISAYA BEDElYAYİ

Ze kı mı cordı va, qısand~ senıkandı cay~ dı unsııran hem&. hema qe n&vır­y~no; cayt! kerde wu fl.lrwey, .. Cayf.f ohjektan u zerfan wext wext vıryeno, lavr~ cay~ kerde wu flırwey hema berna tım sabito. Ze kı ytno viri, ~ qı­

sey~ kı tey abjekto cısiyayısi esto, tenya inandı cay@ pırwey vıryay~. B& inan zu qısaya senıkdı kerde tım vernida qıserdı, gırwe zi soy ı nd@: qıser­dı yen o.

Iavro§ nuştox ıı heJbestkari tım qelema xo ne awaya no§gır~dan~. E qay.ı liy~ kı nuRtışdo§ xodı dıha serhestıb~. Coka wext wext cay~ kerde wıı gırwey

vırneno§, kı no tewr qısanr~ mayo§ vam qıseye tetewri ... Nııc:ıtox 1ı helbestka­ri qısan@ t~tewriya mıştc=ıno§ xo keno§ dıha weşi.

Çend nU•rruney:

Jew ôikayet gal keran tar~ bıra. (U. Efendi, Bıyiş~ P~xemb€ri, Mewluda Nebi) o g o o.v.

Ta dı mera berbena na pepuga kara ma ye. (Deyr.:ı. xelqi) z g k

MonEn bawkey kEynono. (Deyra xelqi) g k

~ xezine xo !T•iyani eskera. g o k

(U. Efendi,. Bıy<~yi şŞ P~xemberi, f':ewluda N ebi)

7

www.ars

ivaku

rd.o

rg

8

Çend terimi:

Dı ml i SwıMi Alma ni Fransı zi 1ne;lızi Tır ki 811'IKs ~se aınx affıxe affıx ~ cıdıbiyayı,/lokativ lokattv locatif locat.ive kalma cıraamayış ablativ ablativ aflatif ablative çıkma cıserbiyayış/ackusativ/akkusativ accpsatif ar.cı'sative belirtme cısiyayış dativ dativ datif dative yönelme fiil verb ver b ver be ver b eylem fiilo alikari/hj5lpverb/hilfverb ver be auxiliary yardımcı auxiliaire ver b eylem gırwe p~edikat pr8dikat prı§dicat predicate yUk le m qısa sa ts satz ıphraae sentence tUrnce qıaaya ali-/hisats nebensatz proposition svbordinate yan türnce kar i subordonnee clause kelime ord w ort mot word sözcük kPrde subjekt subjekt SP jet fea tu re özne mor fe m morfem morphem morphEıme mo neme biçimbirim name substantiv substantiv stıbstantif

grammat i cal substantive ad objekt objekt objekt complement complement tUmleç r~zawa ordföljd syntax syntaxe syntax sözdiz imi serqı sa huvudsats hauptsatz proposi tion main clause te me ı türnce principale

zerf adverb adverb adverbe adverb belirteç

BANO NEWE

ARD WAN

Roz~ zew m§rctek xor~ ban vırazeno. Xeyl~ emeg weno. Ban qediyeno. fvlılet qelfe cıelfe ye na kı bewniyo bani. Tayn van~, "Ela xeyr kero, to bol veş vırasto.'' Tayn van~, "Bol weşo, la no çenge bewniyayıa na kıştrase dıha wes biy~." Tayn vanıa, "Weşo, lavr~ verı§ bani .F:ıet~ na kıştbiyay~se odo dıha weşbiyayE!." Tayn zi van~, "No çenfre fıet~ na kı~tbiyayese odo dı ha rındbiyay~." ·çı serey~ sırııa bıtewna, bani m~rdekir~ ken~ tamsal. ~§rdek vano, "Ez se kera? Herg kesira veng~no vızyeno ••• '' Soyındı, m~rdek g~no, tekeri keno bani bı na. Zew~ ame wu va kı "Ban .F:ıet~ na kı f'ta bewni­yose odo dıha weşbo.", m~rdeki herııa bantada a kışt, E kı zew~ ame wu va "Çengey bani Pı.et@ na kısta bewniyay~, odo d1ha weRbiyay~.", m~rctekı hema ban tada a kışt. Soyındı pE!ro van~. 11 He Wella~ •• Wella to ban~do bol weŞ vırasto!"

www.ars

ivaku

rd.o

rg

. "' HI RE MORDEM

Hir~ mordem bene. N@ zaf feqir ben~.

A r3d ay o x: U S X [lı. N v atox: AV UELIZ Cay8 vatışi: Dl!rsim

Wext: 1985

RozE na hir~ rrıordem künera rcıe son@. Van~ "SoiT'e, XızıraleyhissE:ılam'ra mırod~ xo bıwazıme." i

Zaf sanı§, senık son~, röst~ ~ordem@ yen~. Niyadanan~ ke mordem h~~ade cıte keno. Na t8 rameno son~, da ta çineno yeno. Ni sasbene. Son~ ley~ mordemek. Selamıınaleykim, aleykimmeselam, xal xatır peı·sken@.

Mordemek ninera pers kPno, vano: "Kata son~?" fl':ordemra vane: 11 Some leye Xızıraleyhisselam ke cıra mırod~ xo bıwazıme." [w'lordemek vano: "Mırode sı ma çı ko?" Jı' vano: "Mırcde mı ••• Ev. ço::ıwres mie wu ju ki qon3X wazen." !ye binra per s keno. O ki va no: "Ez ki j" saray u çewres cariy8 wazen." !ye binra pers kenc. O ki vano: "Ez ki ju çŞ:nekade sJ. te pake wazen. 11

Mordemek V8no: ııy~ sı ma hurdJ.mJ.ne, mı mırod{! s.ır:ıa da, S1ma sJ.r~. 11

Y~ hurdemena son~. Mordem~ peyCinra vano: "Y~ to zaf zoro. Ca~ ju ç@nek@ esta, a ki m ka bae denisk.sr nan@ ru.

9

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Ala sıme, se keme ... " Hurdem€na mordemek künera rae, son§. Son~ ver€ ç~ver§ çe ç~neke. Mcr­

demek iye binra var.o: 11 So zere. !ye k e am e ç~neke wa zene, zeredere. So rom se. İ ne k e cı da

to, vaze teww •.. ıı Mordemek sona zere. Selam, xal xatır persken~. Deniskarci qesey ken@ •• Piy~ ç~neke vano: "Se m iye , dı sey ma n ge , po nca s zer n .•. 11 Van o k e va no. Deniskarci van§: 11 Bra tı zaf çi mi wazena. Na honde çi qU kotra biyame?11

Mc:rdemek vza xılbeno, va no: 11 Teww! •• Çı xa senık wozena? 11

Denj skarci vı:m@: 11 No honde qolınd kam dano? 11

t'-1ordıomek xıl beno, v:::ıno: 11Ez dan! 11

Piy€ ç€neke vano: 11 Tı ke çe na mı wazena, şert§ mı e st~ •.. 11

Mordemek vı::ıno:

"Şert€3 to çıkiyı§? 11

Piye çeneke vano: "Qolınd ponc sey m iye, hir~ sey deva, .• Jı.ı ki, çena mı ke biy~ veyvıke,

ver~ şemuga made jıı çardaxe vıraze. çena mı ke biye veyvıke, şiy~, gereke t1 j cı me sa no , 11

Mordf'mek va no: "Ap§ rnı na o vere çeverde. Ala c ıra perskE>rine, se vano. 11

j'Ylordemek sona tever, morderrıekra vano: 11 Piy~ ç€neke ııura honde çi wast ••. Se bıkeme?'1

Morderr:ek va no: "Qo lay ••• Tı p€rvne qeulke ,ı1 Mordemek küno zere, vano: "~ertun~ sıma p~rune qeulken,tt Ç€neke c@no, sona reseno mırod§ xo. Yi hurdımena mordem ki ınırade xo c§na. Herg kes xor~ sono,

H ot Ger v€ren~ra ..• Na mordemo ke mrod da no, rozS xo xor€ va no, ''Ala ez şŞrine, mı honde m:ı.rocl~ rıirıe ard hurend, ala ni se ken~?ır

Künero rae sona çe mordeme ke virende çewres miye wu qonax day cı. Sorıo saraye. Dey kıncun~ kana keno pay. Sonu ver§ saraye ı vano:

11 F.z amune ke a.xay~ sırrıa bıvS:rLi.ne."

Bekçiy~ ver@' sa':"ay~ n~Vf'rdano zere. i{ene zE'1emele. Axa zereı·a zırçe-

no, vcıno: "Çıka sıma kercto zelemele?" Bekçiy.§ ver~ çt'!ver vano: "Feqir@ ama, çı!ralıx \Vazeno.rr Axa zerera zırçeno, vano: ır Zere rneverrl§! Beyz@' te ver, ş ı ro! 11

J'lordemek erzenf. tever, s ono ..• Na :fa k·i sona qonaxe mordernek€3 werti. Sona ke mordernek biyo pa:3a, çe..-,res cı:ıriye ki verde gıır(y,:m@ •• , O sona ke sıra zere, u~a ki nAverdan~ zere.

Nafa ki sona leye mordemekİ pey~n. Sona ke morde~ek ju dewede biyo şoane. Soder mal@ dewe cFnO, sona; sende ceno yenc. Clniy€ ki, sonde ke ame, verva cı sona. Çiy~ ke teyvi cı ra cena, mal kena zere. E ke ame çe, xı zmet~ cı k e na.

Onca, roz~ ŞODne maldero ••• Na !llOrdemek sona çe şoaney. Cıniya şoaney

niyedana ke mordemEkt'! amo. Çevrer werte kUl u dero kine qaniye sera geste merdo. f'J'ordemek ana, kena cıl, orxan dana pırs. Cır(} yemeg poz.ena ••• Be­no vera sond. Şoane mal d ota ana ı niyadano ke cın€ke verva cı niyam~.

Meraq keno. Yenc çe. Cın~kera vano:

lO

"Ça verva mı niyama?" Cın~ke vana: 11 Axa ı meyman§ mçı arr..e, coka verva to niyamune. rr

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Mo-rdemek va rıo: "Os u meyman ca VE:ırdano ye no? •• Daha rı nd ke niyeıma , 11

şoane sonc leye mordemek, lew nano destrc:, xal xatır perskeno. Mordemek vano: 11 Xal xatır kotiyo? Qe per s m ek e ••• Nt!wesno, mıre-n.'• Şoane vano: 11 Derrııan~ to çıko?'1

Mordemek vc:ıno: 11 Derman~ m!ll der\·:Usa !\ot asm~n ke:: sara bırna, gon ke kerde kt.;lun~ mı­ra, ez b'"' n wes." Şonne vano: 11Derwusada ma es ta, fıot asm~na. Lazeko. Haq ses ser d omu ma n@da, ses s erra tepiya da ma. Ez qeul ken k e tar~ 3are bı bırnine. Ama cıniya mı qe1ıl n~kena, A za f zE:re tenıka. 11

Beno son. Son~ kUne ra ••• Çoane cıniya xora vano. Cı~~ke heredina. Şoane vano: ''Cı n~ k, ez na derwuse na mordemekre sa re bırnen. Tı se va na vaze.,." Sono, taride urz.eno ra. Lazek ano, sare bırneno. Gon keno morderııekra. Onca son~ künc ra. Sf·wa J e tera tepiya 11.iyadano k e derwuse berve. Przeno ra ke lazek beRi~Pde,tae ki zern n~ro •.•

Mordemek raera sona, rastt yi dı mordemv yeno. Yi :nordemek vant!~ "Ma hewn di •.• Ze ke mal v mı lk@ ma bi, qonax~ ma bi ••• Nı ka onca a­rneyme ta de vejayrne." Mordemek va no: "Sıma hewn nŞ.di. Sıma mıra mırod wast, mı ki mırod da sıma, Ama sıma ez nas n~kerdine. Ez estna tever. Coka mal mılk pero sırrıara guret." Ni uza poşman ben~. Kar karra v~rd ra. Mordemek raa xora sona, yi ki raa xorc; so n~.

EZ TO GENA.

X a 1 e NUR I

Yew roc, yew m~rdımo extıyar bi. Narney c@ Xal~ Rüs'bi. O, hewt~s ~eşt~s sera, yew keynekı rımneno. Keynekı tıra wana: "Xal~ RUs, tı ml ben~ kUra'?" Xa 1~ Eüs wano: "Ez to bena, xwıri gl!na." KPynekı tıra wana: "Tı mı g~n~, feqet ez to neg~na!" Xal~ Fı:üs wcıno: 11 Tı wazena mı bıgi. tı ~.'. zena mı megi, ez to g~na)"

(•) Ma na mersel, Ml'RKUrra gtrota. MiRKUT, Kova ra Her Tisti' ~e Ji Bo Herkest Ye ... Xwedr u Berpirsipar: MahmUd LEWENDI.

ll

www.ars

ivaku

rd.o

rg

. ... • • • HIRE MERDUMl

A"idayo., Oskar MANN Cayd vatı5i: Kor

W ext: 1906

Hir~ mFTdümi si jıı rl!ra. Sazret:l .Xıclır raçt ame. Va: '''ıma şoni kati?'' Va: Ma Şoni, pera qezenckerınl. 11

Razreti Xıctır va: ''~ıma pera n pey sf' kenni ? 11

Jıı merctımi va: ''Ez xüri ana pey ju cınia salıfı p:enr..a.'' Jıı zi va: "Ez ana, pey berına ş~xislam." Ay hi rı ni va: "Ez ana, pey henna paşa." Flazreti Xıctır' i jıı kaxı tı dn rnordımi verini; tayn weJ day ır.ordırrıi di ....

yın i~ ju axça zi da rrıorctımi hirıni.

nazreti Xıdır'i va: ''!"'ır so nd buwani: Her çi kı haqq da ş ıma, ş ıma çe w ira tepiya ni~di! 11

Hir~ hamıniz cır@ sond wend. Razreti Xıdır'i va: "Gor~n kıyani xü~'' JIPrgı jıı ~i k e yi xü. A'~-· merciımıı kaxıt teybı, <>aw wt.irışt; biyo 8lem. Aw rr.ordımu wele tey,

würışt; awniya xı zney Brrli p€ro c ıra ays~nı. Aw mordırnu axçe t~, şow wu­rışt, swrıiya; pŞJeki yi b:!yo pıri r·erey.

~or~ımi veric bı ş~xisla~. }ordırni diyıni xori ju cıniya salı~ gırot. Jlordıro,l hirın bJ prışu.

Haqqi ~r11r k~rd R87rerli Xıdır 1 i, va: ııc-o hir~ Pı..sme rııcrcturıcın lncerıbın! 11

Bazreti Xıdır şı qonaxJ ş@xislami, Kat belkJ ju fUqari, 21 zere. ~'$xisJami va: 11 Tı çı g~rf'ni? 11

Va: "Fz cmeya, tı ders bı di rnı. 11

.Ş€x_~sL:ımi va: "Şo! Tı- ı tiyay k,:;rdi pis! 11

Kat. teber, şı. ,Tıı k<.ıxıtu dabı şexısJ.arn, cıra giirot. şexislam h<:ınci bı

ca yıl, teway n~zana, ro d .i şeıy taxtra !"l~Xielarn na ro. Ra?rEti )ıdır şı key p8Qay, çı zere. Pa"'8Y va: "Tı çı p;E:r..-ni? 11

12

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Va: "Ez feqira. Çend ro,ii mı weyakı ~~· Paşay va: "Şo~ Ca;ı,' tü çıniyo! 11

Fia~reti Xırtır'i ç:ıya v.rela kı d.<ıybı cı, tıra _g;ürct; vtı zi bı f'8qir. Ç-ı ke,y 8Y rrıurctı:ııi cırıiya s<>Jıf':ı waşti. P~ri ji 1-:crd cı. Sıo:~·am da. Jıni-

ye ki va: 11 Tı ka mi ? 11

Va: "Ez r$yana. Ez ameya, tı çenct roj i meqate mı tıkır i. 11

Jın~ki va: 11 Tı sara çımoni mı ser amey. 11

Nışt ro. Cın~k:i kınci ~@ tır<~ v,:;.ii, kı nci newey clay p:ıra. rvıerdey yay şand ame, va:

"Ini kamo? 11

Cı n~ ki va: 11 Xeribo. Çand ro ci rna kenni w!!:ye: 11

!'tEOrdE'y cı n€ ki va: "TU zof hal kerda. 11

Ffazreti ):ıdır xü kerct askira. Ya: "Ez llezreti Xıclır'a. R~yera ez racıti şıma ameya. ~·ıı ''Jrrı<:ı ht·r,f!ıjuy ç:ikı

da. Ez arneya, mı arnbazi tU te cr ibe kerdi. Sozi xü sera n~hınertl. f'ı arn[,­neti x,ı cıra p-ıroti. Ini zi tari. Tı leyaqi; sa.zi xü ser vırıerti. Haqq tura razio."

NAMISE CENİ

M ı h e ELİŞAN

Rocara roc~k, yew ceni wu yew m@rde ben~. N~ mesley nomıs ser mı­naqe?e ken~. Merde ceni te mi keno, vono, "Tı gerek teberra n~p:eyra, keyira n~veciya! 11 Ew d ıma vono, ''Com~rd com~rd n~bose nam ıs~ ceniyo çinkew." Ceniz m€irdera vona, 11 Yew n€!eşken nomıs€! yew bıpawo: Namısey u b~namısey de st merdımedo! NA mı s~ her kesiz des te yidew~" En va tey ser m~rde fı.€!rs beno wu ceney xora vono: "Ez n~bo, namıs€ to çinkew:ıı Ceniz 1\~rs bena, m~rdera vona: 11 B~ ma şert bıkerg:ı~ JV1l!rde vono, "W8 bo!" Ew şert kenl!.

Ceni hema WE;rzena, ardi dekena taşto Veynd<-ına ml!rdi, tıra vona, 11Dest~ mı ardı ni, wa p€';'ll mı ard i n€iboo Hela b€!, peş@ mı bıd qayme. 11

M~rde p€~on ya dona qayme wıı p;ırl!dono. Ceni şına war. Ber akena, ewn~na kUçe. Vinena yew ha rav~renoo

VFyndana m?.rık, vona, 11 B~! 11 M~rık ageyreno, ye no. Ce ni des tl! yi g~na, bena axür. Tıra vona, "Mıdı gUre bık! 11 Ml!rık güre ken, qedinen. Oeni ber akena, yi kena küçe. Tıra vorıa, "Tar§ oxır1b! 11 'ME!rık ş ı no.

Ce ni şına c or. Veynd<ına m@rdey xo. Tıra vona, 11 W~rcte, ye w ome no­mı s€ mı. Ew /2'Ürey xo kerd u -:n o Toz yir p€.':'~ mı day qayrrıe o 1' Renı<a ml!rdi şi na. Cenira vono, 11 HeqE! to es to. Ez neheqa. Yew n~eşken no­mıse yew bıpawo. 11

13

www.ars

ivaku

rd.o

rg

LU w u QULO •

SEREPIRÇINIYA

A•idavox: M. CERMUG RAYBER V at o x:

Ca ve vatıııi: Dormarey~ Çerm11g u Sewreg. (J>'ersel, Almanya 1 ya Federal'dı qeydbiya.)

W ext: 1987

Wext~ xür~ jew beno, cıt keno. Fıqarebı. Tebay~ cı çıniyo. Cıt keno. Cı tdı ser s i ya cı ko yına dor~na. Ko yına ••. 11 Yawo!,. 11 no va no, 11 Elay m ır~ qısmet rıqt, 11 Va, 11 Ez ernser des seriye cıt kene, cı ta mı na nina, Ge tarz dana pıro, tarzla dana pıro, torg ..• G-e yaxer n~vareno. Ge melle yeno, Ge qümıl yena dana pıro. Elay mır~ ddr di. Qay her fıcılde qısmet~ mıno tey.''

:=:ı no cın~kerda xor$ varıo kı, 11 Cın~ki, wa dew pey nElhesiyo •. ,ır vano", 11 Mır~ zengen u hüwiya biya, m::ı dar an~. 11

No koşe, o koşe,,. Der anan~. Dar tayn manena, cıniyerda xor~ vano, 11 Tı şo heri biya.'1 vano, "Ez dıha ana."

Cın~k şına fıeta her i bi yara, rrıerdek akeno •.• Fe k~ cı vera, mar~ bınra kılar biyo heta fek.

JY'ar va no, "Hey qulo serepırçın! .. " va no, "Mı se .kerd to kı .•• " va no, "To ez cara lunaya, hewadaya? Emser vi st u dı ser~ mı n~ eza na dordı. Kes qarmış~ mı n€1bı, qe toxanmış!§ mı n~bı. Yan@ qand~ çı çi to ez cara leqna­ya, hey qulo serepırçın~ ? 11 va no.

11 Ee ••• '1 vano, "Hadtı, .• 11 vano, ''GayFnd~ mıno tiya ••• " vano, 11 Ma şır~ gayra perskFr@;, Eger va cı per, mı per. Qetıe mı tore İı.elalo." vano.

~ı no, p.:ad~ zerira va no ••• Va no, "Hey gayo zer: .. " va no, "No mar o va no kı edo to pera. Tıye se van€~ mı re? E kı tı mı etkerE:, belki mı nSpereno."

Vano, "Wa sercte zıwand~ to pero! 1'

Vano, "Çı?" Vano, "Çı m kı to a zexti Pıendık küwe mı ro, to va "Dar!., Dor! •• 11 vano,

"Qe to roj!§ ez rıİı.at ntlverdaya kı .•• Be zexti ez n~vato ctor kı. To İı.ükm~ zextiya ez dorkerda tım."

11 Errr! .. 11 vano, "D@mek kı emege mı ney verd çıniyo!" Vano, 11 Har~, her~ mıno wıja ••• u

Şıno heri Pı.et.

14

Her var..o,"Wa keft~ desti pero. 11

11 Yawo! •• 11 va no, "Çı?''

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Vano, "To hım bar~ koliyan dindamı ser, hım zi to çıwe gırot u tı pey-ra vınderd@ a mı. To e ram.ıta."

11 Eh~ •• Ey! •• " vano, "Had@ ••• " vano, 11 Ma o;ıır@ .. , 11 vano, luw@na ütiya." C: ı no, va no, "Waya lu •.. " V ana, "Ha?" Vano, 1'GırweyŞdo mıno bol to mendo." va. Yana: "Çı çiyo?" Vano, 11 İcıte no mar.,." Vano wına wına wına ••• Iv:ersel.. V ana, "Qul sereJiırçıno. Qı._ıl bol şeytano." vana 11E,., ~y{! kı lınl'l€ cı

dıdiy@, bol şeytan@. Ey~ kışıto xax werdo ... " vaiıa, "bol şeytan~." "Ey?" va no, 11 Tı se va na, mı pero? 11

11 Ey ••• 11 va na, "Kı:osi qewmdi§ mı ra hewleyo§ nEkerda. He ma eza kena tar@ hewleyo§ bıkera, 11 ·

Vano, "Vaj! n Vana, 11 Wa fına to wıni dorekko~ we fek@ to zi bıdawo. To fına bero cad@

tadı to €rdi bınkero." Vano, "D@ri.., Mı Pıet zi feki§ cı bıdawı." F~k~ cı daweno, Nano xo dosi ser. Vana, "Şıma .•• Dımli yu Kürdi. .. " vana, "AqıH! şıma peJrra yeno. Hele

verra biro ••. Çıma fıakim u maFı.kema ronen~.ıı lu vana_, "Dıı .• ıı vana, "Tıy~ ken~ fına ber~ ••• Jewnado jey to herdo şıro ewza cıt bıkero sersiya ey­do zi pakoya. No fın oda h ir~ mallkemara dı ha bı geyro. 11 va na ; 11 Dı xo dos i sernı ..• '' vana, "Ber o kerera dindı. Wa lette letebo!"

No be no mar i. Seni kı d or dar.o ~ro, dar be na le te le tey. flo~ar miyandı mıreno.

V ana, 11 Waya lu •.. 11 va no, "To ınır~ na hewley kerda, ez do tar~ ;;ır i k er­gi biyara. 11

lu va na, "Ez bext@ to be na,,.'' va na, 11 Qul serepırçıno.,. 11 va na, '1E to_ ra tersena. fllır~ kergi megi. 11

"N~~6! .• N~ ı. ,ı1 Şıno, keyedı hir~ -çıPıar -panz kergi keno xo vırar. Dı tazi 2'-i peyra xo

miyaneya gır@dano. l-u wınina kı çıfıar...rı.eşt lıngiye peyra yenE. Lu tım gam gam peydı reme-

na. '1Yawo! .. 11 va no, 11 Way lu, tı çı remena?ıı "la! .• '' va na, "Qe kerge to rrııre laz ı mi niye!" Dana kergaro, kergi qıjqiji ken~. V ana, 11 Qi jiya yena rrıı, he ma •.. 11 va na, "Veng~ postala nd~ cendırmano zi

yeno mı.'1 vana ••. Taziyanr@ vana c,endırmey ••. Vana "Hema ..• " VAna, 11 Ven­€!~ postaland~ cendırmano zi to peyra ye no mı."

"la! .. 11 va na, "Ka? .• ffı peydı te va çı ni ya da! .. 11 van o , 11 Ezo tar~ k er­.gi ana da ••• 11

I.u tım bı nd~ lıngande eyra wınena ey peyra. Tım peydı remena, :peydı remena, peydı remena ..• Tenek~ tj_yara w ı ja he ma fe k sına ..• Kergan çeke­no, taziyanr~ vano 11 Ha! •• Ha: .. "

No kere lı.ıwer fetılnen~, o ker"' lııwer fetılnen@ ... Cayo wesano ware luwerro n~verdan~. lu zor kewna qül~, xo veradana zindani bın. Dı ha h ir@ çıfıar sı8ti helkena, helkena, helkena .... Aqıl yeno Fı.eywani sere. Yena gü­nena roji ver.

Nt'!zana kı ı;Uwaney~do veyşano teyş~ıno, oya cıra cordı Jı.ıli ceneno. Vana qay vayo dana gümpısingro, ~ümpısingi veng vejenô.

Vana, "Hele bewni! .. Gay va kı "Wa to :pera, serde zıwand~ to perot" Heri va 11 Wa keft@ ctestd~ to pera:" Ew mı qaltax va kı ... Va 11 Fına cad~ cı­kı. Ber herun ••• '1 wa mı zi bıvat~ "Wa to pera! •• Ser~ zerida to pera'. •• " Na hewley mı cır~ kerd, ew o Şl esker~ xo gırot ı.ı ard ••• '-l'a:;,i ard i vısti mı dım. K e çıniyo kı mı tiya bı kı şo. Sar~ mı cıkero ,. pastey mı bero, es­kerd~ Rom 1 ir~ kiirk~ ciyankero."

Şüwani va, "Ezo ütiya! 11

"E! •• " va, 11 Ez şıra kati? •• " va, "Quld~ serepırçıni dest n~reyena: 1 ' Reywanek wızara hema boçıka xo kerd xo şaqan miyan u da pıro rem~.

15

www.ars

ivaku

rd.o

rg

SILTAN1A XASEK

Are'dayo"' M. ÇEıt~iUG

Cayi' vatı'i; Çermug

Roz@; dewızi key mıxtaridı ar~byen~ pe ser. Van~ 11 Dewda madı cami çı­niya. No wına n~beno. B~re ma dest bıd~ pe wıı dewda xor@ camiy~ vıraz€."

Ew hema başley vıra~tıse cami kene. Tayni si, tayni her an~, tayni zi desandı ~ırweyene. No fiesab cami vırazene.

lavre no qor camire zew xocaye lazımo. Dewızi xo miyanra zewi rışen@ suk. Van@ "So mıftir€ vaz, wa mar@ zew aqıl bıdo.'1

Dewız sına suk. Sına mıfti fiet. l"'ıftir~ vano, "Ma cami vırast. May@ n@zane karni xoca tayinkere."

Mıfti dewızire vano, "Sı ma carni vırasta, gırwey@do bol rı nd kerdo. Gerek fieme cadı key Eldy bıho. Qand@ xocay·z1 .•• Bewne, dewd8 sımadı

k:-ım pak \1 xaseko ey camir@ xoca tayınkere. Wa o xocay sımabo." Dewız mıftir~ vano "Berxüdarb!!t" wu sukra atııryeno, sına dew. Cemat fına keyd~ mıxtaridı gırwi mıGore keno. No dewızo kı sıbı suk,

qısan@ mıfti inar~ vano. Cımat dışnışbeno. Kam pako, kam pak niyo? So­yındı p~ro piya van@ "Dewda madı Sıltanıra pak u xasek kes çıniyo. Wa Sıltan xocay mabo~" Sefaq@ n@ qerari Sıltan'r@ van~. Sıltan zi qebul­kena.

Dıhirdı mezin ezan dana. Dewızi ~~ro piya sın@ cami. Sıltan zi fis­tan@do xası:>k dana xora wu heme cay@-xo altunana kena pır. Vernida cerr.a­tidı vındena wu başley nımazi kena. Sıltan kı sına secde, xışxışiya al­tPnand~ cı çıfı.ar çorşmed@ camidı aşnawyena. No fıesab ce mat kıst@ra te­maşey Sıltan, kıstArn zi gostareya xışxışiya altrnand~ cı keno wu nıma­zi qedineno. Herg ket bol beno şa. Van@'Ela kesi b~ cami n~verdo. Ela wa Sıltanıra zi razibo kı mar@ xocayin kena!"

Wına hir@ çıllar mengi rav@ren~. Roz~ mıft! vano "Hele sıra a dew, cami ya inan €!mb<:ırık}{era. Hele bewniya @y~ seken€!? 11

Mıfti wextl yasi reseno dew. Rast sına camj. Camldı mıfti weyneno kı zu cın~k@da xasek arnı§, kewt cer:ati ver u baeley nımazi kerd. Mıfti meht maneno. lavr~ ven~~ xo n~keno. Nımaz qediyeno.

Bafı.d~ nırİıazi mıfti cematir~ vano: "Sıma n@:zan@ dind@ madı çiyo wına günsyo? Qe cınira xoca beno?n Cemat zi vano: ''Mıfti Bep-, ma tora perskerd, to mar€! va ''Ka m pak u xaseko

1 ey ta­

yınker@. Qand@ coy ma zi Sıltan 1 a xasek tayınkerd." Mıfti vano: "Mı sımar~ n@va cıni tayınker~. Mı va carrı@rdan miyarıra zewi xoca ta­

yinker@.ıı

Cımati miyanra zewı§ xo çekeno werte~ vano: "Welay e zi zey mıfti dışnışbena. Mı zanay~ no gırwedı çiy@do çewt

esto. Sebeb~ cı zi noyo: Çı kı, Sıltan fek u rı siyl! €!rd u xışxışiya altunand~ cı ameyı§" mıse, zey Mıfti Beg'i zerida mıra zi çiyo ar rav@rda.ıı

Na qısa sera rrıılet pE!ro piya wiyena. Mıfti zi beno sıp u sur. Vano: "Wa Ela be lay s ıma bı do! 11 wu de w terkkeno.

16

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Har d As me Dar ber

KAM

P~ro mara herediye Kotra vejiya na duma Na veng Na roşt Na duma Onca Onca mara Kam kııüya?

•

.... • BE WELAT N IN O

' ı.·

USXAN

Dısmeni ez ~retne Dest lıng~ mı ~ıredayi Horte dewede dayve mıro Verva domonun@i mı Merdene ınır~ wes amF Ciger@ mı bi leteyi Doffionf mı ke bervay Gır~de, dest lıngun~ mı gr@;de ~ı bene erzen@ zindan~ 1arp~t 1 i Werwayo, zar 11 rııto Ama be welat nino Ne sımara tersorno Ne ki dara saera llerdene ke ama sewete na weJ.ati X~r ama çımun@; mı sera •

KISIYA?

US XAN 17

www.ars

ivaku

rd.o

rg

MA HA YE Nt

Ma surbi, ma h:::ı yen~ Ma kı sey v.ırson zı b~r~ Ma kı sey laser zı b@r@ Ma kı sey boeber zı b~r@

Ma ct eti ma ha yen@ Ma yen@ xerennen@ Ma yene vır<·~en~ Xırbo m~ a...ıonenl§

Ma xendeko kenen@ Him bono ma deken~ Ea~on xo ffi3 vırazen~ Ma pıntino geber h·n@

Başoz ma xelaken~

Xelk@ xo ma xe1esnRn@ Bindeston gon werdora Bin lıngon xenzirora

Ma surbi , ma ho yen~

Guney ma sey aw b~ro zı R~yna kı zı ma 8feyr Tepya ageyrayı~~ ma

tv: ar zaf mal bı bu zı f';;ak reyna bıp:i xü çımı Rükmato teresbabra Ma gerek zı bı per s~

nesab~ xoyo ver~n u pey~n Wasey şex Seid u Seyıd Riza•y Ma p:erek biyar~ ca En deyn ha ser~ madew

Aya roc mara duri niya Stirbı.ıney ma pilbiya NJ_zdira ktı bı tıc;qu Teresi wu ciyati

Perızı kı be~li tıbi Zomay u veyveki ma Xo p~rıkı bıxe~elm Semed~ felatey welat

ıs

M ı 1ı e

Ma s1ırbi , ma ha yen~ len nesab~ xo ?inen~ Zalımora zı pereen~ Gun verdor-a zı persen~

Ma s1ırbi , ma ha yen~ Ma debi , ma ha yen~ Tıfınp.-~ ma vengi niy@ Güley ma cay xo bigu

Geley we:ıyon u brayo Dest~ xo bıdin~ yemno Roca rr.a nezdi biya Dest@ xo bıdin~ yemno

GeJey De st~ Gel ey Des H!

karkeron u dewuco xo bıdin~ yemno ma~muran u mısyayo xo bıdin karkero.

www.ars

ivaku

rd.o

rg

LACE ..

MI

la c~ mı, şo bı res ombczcnŞ xo Omba2.ond~ xora tepya meıwrı f'!ı tı semed{! ena roc ard~ dınycı Şo la c~ mı, .c::.o: Semed~ welcıti so Semed~ ~omısi şo Soz soz~ carm~donew Ena Ther çenrt seseriye cızena Bin lıngond~ dışrneno gum ... erdidı nesir ÇlmO nalina CJZi Bınd n~omey vındertış Guni s ey aw rı ş yay leser b1nd n~vındert Rerba Ş~x Seid'idı Dı=ıwon ma veşnayi

Şar ma kısti No mı s kerd bı n~ paya nd:! xo Keyney u veyvek~ ma xerepnay B~ bextey dı~meni Ma xo vira nl'!kerda Mı tı scmed~ ena roc kerd~ pil Cı c ey xo se med~ e na ro c d .. ~ to Ax u kUli sf!ney mara vee Derd~ ctı~meni hin nino ontış Beso beso en zılım: Xo tepya med lac~ mı ~ı t~ ını wa tar~ fı.elalbo Şo, rayer to wa ak~rdebo Oxır to xeyreb Goştarı:ya mı bık

E~ bextey zafey Hayey to wa tobo Hayey to wa arnbazan tobo Xo tereson u b~ bextora bı pa w Eno rınd dek xo seru Dışme hım b~ bext He mı z te re so En vatey wa tc goştıbo Menctı'ş~ bındesteya ma

M ı Fı e tn İ ŞAN

B~ bextey, teresey dışmenir8Y8 tnscne ma n~zonaye VFrda N~zonayey lez xapiyen Wa rı. e me çi to V irdı bo Ciron~ ma Ermeni'ya B~ bexteyıd qırkel'd ~erb Ş@x ız r~yna B~ bextey, ır.ızewırey 1J

Delawerera gırewt İn çi çın~binse :Fiükma t n~e ç:kay:;.r., Mad bıd p~ro T~reson u b~ bexto K~ ma xere pna Ma ardi ena roc Ez pey inono kı f;ıma verra rınd Şiret bıp-ise Hr,r.ıay ha paştey şımadew Roca ş:ı.ma dııri niw Ez d1ı€ıy keno şımaro Paştey şıma veng ni ya! ••

( •) Esl@ na helbest zat der go ew zat weşo. Helbestdı may u laz!! cı qısey ken~. laz, semed~ leji marda xora izın ws­zeno. Ew maya cı cır@ cıwab dana ..• Helbesta cor~n, zew qısımf na helbestda dergo. No qısımdı may lazd! xori! cı­wab dana •.•

19

www.ars

ivaku

rd.o

rg

.. CEME SEY MOMIDAN

Sonde sonde sonde Brn bra sende Hewn~ mordemi wes y~no Fıl:.1mmll Sf"y ftfomıdande

r.em~ Sey Momıdano Bra Hemed na gavano Amune ke s~ri dew~ Pepııg mır~ bıwano Va ke: "Çı Ri no, çı şiwano Tede mız v dıımano

Cem@ Sey Momıdano Bra lernın na h~niyo Piro, çı katara mı dıme Mal u gay~ to mı ver niyo Çıralıxo ke mı dobe to Çıralıx~ raa Haq'iyo

Cem~ Sey Momıdano Bra na kemera bele Va no: "Piro eskeri ma ser me ya Meke wert~ ma mezele Ma name zuvinira Ax zuvini dame wele Y~ ma pir u tolıb~niya Meke wert~ ma mezele

Çem~ Sey Momıdano Bra mız u dumano Va ke: "Ponc te ney gın@ ro laz@ braya to Uş~n'i Çı turi p~ra maneno No dormade dışm~ni s~yr keno J~ mor~ polati çiv dana

Cem~ Sey Momıdano Bra bra hurdiyo Vano: "Makina bolıge rav~r bıze Meterıs@ tolıb~ mı bıc@riyo Piro, tıfang~ ml neferuna dewlete Tar@ çiya Haq'iyo

med e

z ILFİ

Cem~ Sey Momıdano Bra Hemed na gpvano Ond~r tever n~keno Tıfang~ Kırma ne 1 i ya Iao Xıd~ Tade ramene Cısn@ pir u rayber~ tuyo Vano: Ponc teney gıne mı Hode beli n~keno Zuye gına buriy~ mı Goni kota çıme mı Pir u rayber beli niyo

Piro mı dırna yena kati Mal u gay~ to mı ver niyo Tıfang~ dest~ mı persene Martina beleka newiyo Tı ke n~yındena yena ı.ıyeq@ can~ tuyo Tı ke hewla, honde menale Yl! ·mın ~ mı biy~ ses Y@ to hana zuyo

Cem~ Se§ Momıdano Bra navero, çeto Vano noverra ama kıstene Seyıs@'Momıd axay Cenderm~ dewleto

Way way way Bra bra way Kor~ Momıd axay Rıswet~ ke ma ser day Kınc~ bray~ ho gureti Dersim'ro fetelnay

M M{l na /all/k, qeseta ZILFi1ya hirfiymra qeydkerda.

20

www.ars

ivaku

rd.o

rg

1

1

1

1

1

1

1

21

1

1

1

1

1

1

1

1

1

www.ars

ivaku

rd.o

rg

.... KE

3

KARL

SE VA?

H ADA N K1 İ VA K I ...

Almanira çarnayoxi: Er o ı SEVER Ebubekir PAMUKCU

Karl Hadank, zıwanox~do Almanızo ••• Zıwanand~ iranİ sera tetkikand~ xoya sınasyeno. Imbaz~ Oskar Mann'iyo. Ea&d~ Oskar Mann' i, no tand~ Oskar Mann' i se ro gırweya wu MllN­DFRATEN DER zAz.A• nuşt. Munderaten der Z~zfl, kıtab~do zaf erciyayeyo. Tey fekd~ Sewreır, Kor, Pııcax, Kixi ew Çapakçur' ira nuştey tı analiz~ ninan e st~.,. Verqısada kı tabi dı, Karl Hactank, p~ro tetkikiy~ kı xelqd~ ma wu zıwand~ ma ser biy~. p~rkınra qal kcno wu fikr~ xo vano. Verqısa zaf derga ya mado qandl! wendoxand~ xo lete lete AYRE'dı bınuıı;ım.

I. "ZAZA" W "DIMl!", NAMEYE XELQİ ~/1.1 ZH/ANİ SERO

Xelqo , kı may~ etya 1;etkik kem, dı name yı§ cı e st~. Iır.bıryan~ cı wu xe -ri bi inar~ van~ 11 Zaza 11, lavrf'! zıwarı~ inan dımliyo.

A.

N~ namanra tewr veri etyaycyd1 q:::ıl beno:

Cl. J, Rich 1820'dı v1zy3bı seyefıat. Lavr~ raya cı welatd@ Zazayanra nl!!­ravl!!ry~bi. Zazayan sera, qıs~yl!! kı sarira aşrıawıtibi o ina vano. Kısta Rich 1 iya matmaya 11 zaza 11 y 11 kekec 11 o , yanl!! oyo kı fekakerde qısey keno wu qısAnd@ cıra teva fafım n§bAno. (NArrative of a residence in Koordistan. Londra 1836. Cild I, rı pAr 376) Kelimaya 11 zaza 11 dı tewri nucıyena: 1_;1; ew UO.l.b • • Jos. Markwarl nE nus-tış~ dıy~ni ze nu ştı ş@do :;o;a f new e Pı.esı b ne no wu nuı;ı tı şf sı ft~ni qebul k e no. ''Festgabe Jos. Szinnyei zum 70. Geurtstag" (Berlin 1927) 'dı wına nuşeno (rıper 78. Notod!rın 2): 11 Etya w1sta Andreas' i gırwed@ xodJ aneina zu xe-

22

f•l Karl H ada nk -Os kar Man n. Mu ndarten Der Z3zii. Hauptsiichfich Au s Siverek und Kor_ Berlin, 1932.

www.ars

ivaku

rd.o

rg

le te ye kerda. Merdımir€ w ı ni ye no kı Andreas' i cay@dı, ya Oskar Mann' id ı yan ziA. v. Le Coq'idı, nameye ''dUmli 11 wu 11 dımli'1 aı,ınawıJ€!· - Etyara isa­ret keno kı away@ mıştışd§ kelimaya ''zaza 11 y dı babetiya -. JV:erct;mcto şıka xo bı do nay ser. Fın~, gerek merdım nay bızano kı merdırıo sıftı:-:no kı nuş­tı~e u;u; 'yra qal keno le Coq_ niyo. E kı ma bawFr bıkerr, neşrıyatd@ Estam­bol'i vere P:ı.emın Evliya Çelebi'dı kes rast~ n~ nuştışi yeno. Cild IV, rı­per ı45'idı ze~~ nuqyayo, Cild III, rıper ?26 u ?32'dı ew cild IV, rıper 74'idı zi ze \•\j mı di. Neyra vesi Carsten (nimey@ dıy~n~ sesera 18) ten­ya . ..ı;u; nuşeno.:.ı lReisebeschreihung na ch Ara bi en. Cild II, rıper 41 ?) ~ Ew meslaya dıy@n zi na ya kı, away@ nuRtJ. şd@ ereb1ya m~~dım n€s~no bewrı~~o nuc:ıtı şd~ ira ni. Mesela !ranızan Pıet qıymet~ 1 u j X, ye>. n :ıı 4.f u ı/ ı, yan zi .J.. wu u'Y zewo. Nuştışd~ may€ ilmtdı gerek 121a xeyal~ xo bıdım nay ser. O. Mann Kürdiya Mukri sera nay nuşeno: :Aerf~ ereb1ye ..ı , .,!;. , •• :;, , j ~i-ye ze "ç" vazyene. (K. P. F. qısım IV, band III , kısım Il 1906; ew bewnı M. Ion,awarth Domes, Popular pa~try ~f_the ~.loches, ci1d_ll, rıper 201, 1907. Ew Maximilian Bittner. Dıe Heılıgen Bucher der Jezıden, rıper 5b u natoc~rırı 3o Viyana 1913).

B.

Tewr veri O. Mann qısman~ XV-XVI tı rıperane 213 -215'e kıta bd~ xadı -kı za­zakiya Sewreg sera nur:::yayo- "dımli''ra ze namey:J n@: xe1qi wue zıwand~ cı qa1 keno. Kleineoktovheft, rıper 4'dı wına vano:"Zazay zıwancteı xora ze "dı ml!" qal ken€." Nezdiy~ soy ı ne se sera 19' i yan~ ver~ o. Mann' i ~rmeni Antranig sına Zazayane ngrsim'i Pı.et u nameya "D€!rsim 11 a ze ... : kıteıbe nuşena. Kıtabde xadı (Tiflis 1900, bewni rııJer 161, notocerın 1) nameye ne zıwani­ra ze nctımli 11 qal kenc. Gıroteya kı mı etyara gıroto, ezdo ne gırotey qı­sımdEl Ili'ye ne xebatidı bımısna. P. J,erch (Farschungen, qısmo sıft~n, rı­per XXI)dı i da kena kı, dımli tenya eşirand@ Trzık' id ı n~, a, €şi ra Dumbe­li mi yandı zi qısey bena. Wıni aseno kı na idaya cıya dıy~ndı zu yarınışe­y~ esta. Na zelala kı lerch'a etya Dımli wu Tırkan~ Dumbeli,yan kena t~ -tewr.1 CorŞ Palu'yo kı ze mıntıqaya rumbeliyan işaretbcna (k.n.r. r1per XXVII, notoc~rın 28), na mıntıqa, mıntıqaya kı D~rsirn u KiXi'ye tey, a mıntıqaya. Ey€' kı et ya, Dı ml i' ye, lavr~ Dumbeli niy~. Seserde ver~nra ma­r~ zef tetkiki me nd~, kı ne tetkikiyE: Dvrrıbe] i yan wırıi tayn rrııntıqayandı mısnen~ kı n~ mıntıqay Psh''ra zaf duriy@. Vt§siya cJ., zıwancte Dumteliy.:m sera idaya Lerch'i wu vı~tena e l::inan -k.ı siy~ na mıntıqa- pezewmbini ne­tepsena. Ze kı Evli ya Çelebi va na (Seyerı.a tname ~ 1314/18'116, Estambol, cild ıv, rıper 310, rez 9 ew rıper 311, d!z 13J dola RJ.zaiya rııntıqaya Tırkanbi. Nt} malumatire nıerdım zano kı zıwane ninarı (yartl~ ~ Dumteliyan, net€ çarnayoxan) hewna wexto tırkibı. Çı kı, ze kı O. Blau'y (ZDMG, cild 12, rıper 585, ser 1858) ana werte, sf'yyaPıo İranız Nimetüllah, Dumbeliy~ kı eyaletda Sirvan' i w1ı H oy' id ı, ina Kürd Pı.esı brıeno, lavr·~ kı s ta birıra zi xeyale merctımi anc~no tırk.iya 4al kerdışd.~ ina ser, Ze kı Jmıannin va­no (Dupre, Voya~e en P<Tse, f'ait dans J,es annees j807, 1808 ew 1809. Pa­risl819, rıper 456) €şira Dunıbeli tırki qısey ke:t.d~. Ze kı ez z.ana, mı­re wıni yeno kı kısta zıw-oniya p:::-obleme r~çd@ Dum"beliyan hewna Thal n~biyo. Malı,rnat~ ln B. Nikitin'o dana,@ zi, kıtabc kı cordı qal@ cıyo beno, eydı nu şya ye. Josef Maukwar·t (l)ewni cor, rıpc-:r 78) Çl Wf'.xt kı zıwandı§. Dumbeliyanra -kı ina Zaza l1..esıbneno- qal keno, xeleteyEı P. I.erch'i zi pt'lno xo seı·. Verqı ... saya kıtabdfi xo "Ermenistano Ol!rın u ÇımPy5 Dij1e"ri.ı (1930) zi ZHzayan u Dumbeliyan zew mısneno. Ew ida keno kı, @, mınt1qaya Hoy 1 ira qewriyay~ D~rsim u Ermenistano Çıfıar~n. Lavı·P na idada xodı ne zu wesiqay@ mısneno ne zi wext~ n~ qewriyayışi vano. Mıntıqaya Hay seserda ver@rıctı :l-U suk@da !mperatoryuma Persi 'bi. Na mıntıqa tenya çend seri jstilaya Osmaniyen'dı

23

www.ars

ivaku

rd.o

rg

nıend. W.ınise, Tırkan~ O:omaniyan çı wext Dumbeli na mıntıqarcı qewrnay@:. Ma dı:ha veri zew tetkik€r8 qal kerdıbı ,kı no tetkik seserda 19' idı zew İra-nız (Nim€tüllah c:oirvani) u zew Fransiz'i (Jouannin) -kı v1ırdır;a ~i eşira Dtımbeli mıntıqand@ Hc.ıy u Sel.rrıas'ra sınasnenE!- desta nuşyabı. Zey jean Ja-mes Morier zi vano, kı ey Dumbeli c~rd~ Hoy'idı mıntıq3ya Srker'idı diy~ (A second journey th.t'ough Persia, rıper 309, londra 1918). W ert ed~ s eser-da 19'idı Hlbay~ !np-lız'i Sheil sıno tran. o zi E!şira Doombelli e§iran§ Azf"rbaycan' i rr.iyand:ı. l\es1 bneno wu va no "Na ef'ir 2000 kekeya .'' (G1impses of life and manners in Persia. I.ond.ra 1856, rıper 396). Hay, wae.ati 450 km. roz­akewte_d~ Palı•'dı rrıanena. ~ıkuno kı g-rı·bekŞ: werdikeki Eışira Dlımbe1i 'ra bıabıry~. I-avr~ UJexto kı lerch'i t.etkik~ xo "Forschlıngen" nu!"t, yan~ ser--i~ se sera 19' id ı (•s.·.ıs €- Ş ir mı ntı qaye Hay' id ı bi. Ez n~zana , Jos. Markv:art' -do senıt ispatkere, k1 E:-şira Durrıbeli_. merdırni seni Hoy'ra dc:ıya ard en u Pa­Ju'dı dayg ca. Ze kı M9rkwart'i waqada Yalhur u Ku1lia.i 'dı kerdbı, tetkik-d~ xoy@ E~iriın~ Zaza wıı Dıırrıheliyan sera zi mesel kıst<ı münasebetan~ folq-1ori, tarl Xi ew coxrafiY2 g~nc. de st. Eewni cil do dıy@nŞ: na diz (1930), rı­per 54. CK1ırriisch -Pt:rDi s che Foı-schı'nP-"en, Ver::..ag der Preusr;i sc hen Akademi e der Wissenschaften, Berlin 1930, not€ çarrıayoxan).

Çı wext fahm bı kı mıkun€ zew mısnayJRd~ Zazayan u Dumbe1iyan -kı tırki qısey ken~- çıniyo, narneye "dHrı]i" sero gırwayış dlha bı rırıat. f.Jışoreyo kı 11Dımli" sera -ze namcy~ xeJqi- abiyabı, {} r.ıışoreydı mı fikı·Ş: xo akerde vatbı. Ev1 nekr:ı ez se na ~ fikrŞ xo dJ ha rıPıat e w dı ha 7.Elal v;;ıze. Kı s ta mı na, eve bedelyrt~'ıı:ıfl fı.erf.;ındŞ "1" ew "m" zaf mıkuno kı qısı=;ya 11 dımli", "Dailemi-Dailorni"ra bt':!ro. Nı 1928'dı {nuşteyo kı peynida c-Lrto dıyt!lndı) teoriye. "Dımli .f.l?ilemi"ra qal kerdbı. J.avr€ hewna mır·a zaf VEri na teori­ra qal bıtı. Ver~ mı, sera 1900'idı F. C. Andre.c>s'i A. Ch:i'isten'i desta no baPıs j;erdbı eşkera. Ew vist seri vsrr ney zi Er1neni Arıtrcrnig kıtab~ xo 11 D~rsim 11 dı (Tlfljs, rıper lGJ) ncı teori çekerdbi werte.

Jos. ~arwart' i gos n~na teorjya "Dımli ~aile m" i. Ey vat~ qay r~ç~ kelima­ya "zaza"y atropatcniko.2 Corct~ Tehriz'idı nczdiy@ filerend'idı dewa Gelin­qaya'dı har~~err.i qJsfOy benc. Ew malumat~ kı C. F. lehrııann-Haupt n@ zıwani sera dana, f-'arkwart 1 .i

1 n~ rrıaluıoıatandı i'"'aret@: atropateniki diy€. (Kıta bo

''Frnıeni s tan, Ve rj e w New e "ya p~versa n. Ci] d I, 1')00, rı per 185). Na id adı sebeb~ f'Jiarkwart'iyo "lühim serned~ GeJ.inqayayızanbı. Ey vc.ıt~ qay xelq@: Ge­linqaya cıt~r~ !ranızibi. Haybı kı na rast niya. I.enmann~c:ıupt'.]dı zew not~ P.sto (rı per 5 33) kı fi kr@: Markwart' i k e no puç. I.avre rtark.wart' i no not n~diyo. S. G. Wilscn n~ notjdı vano (Persian life and Custcms, rıper 50) kı wext@: Nadir'idı taynı! xelqd~ T.:ı1iç'i GeJinqaya'dı danabı ca, ew no xelqo hewna zew diyalekd$. taliçi qısey keno. Xelqo kı 8tya sera qısey~ ben~. no xe1q, o xelqo kı İranızbı wu dıha baThdm (sesern J8'idı) Azerbay­can'dı danayıbbı ca, obı.~ wextandı .. Nadir Çah'i nime_-c~rde Azerbaycan'i­dı -kı rrııntıqaya 'l'ırl-:anbi- wu nezdiy~ do1a Rızaiya'dı Iranızi day~ ca. Ze kı "lay~ zam, ~y~ kı dıha c~rd ronıRt~. ~ zi rozawad~ Merend'idı ew nııntı­qayand~ Selmas u lekk'idı dat~ybi ca. N~y@: kı newe amaybi, ninaTırkan mlyandı zıwan~ xo xo vira kerd ew çaxo kı Sheil geyray@ (1836), o wext inan rewnayo tırki qısey kerd~. (Bewni JRGS, cild 8, londra 1838 rıper 55). V. Minorskiy, Toumaris' i sera! tetkikd~ xodı (Rev ne d 'Historie des Re] igions 1928, rıper 105) idada Markwart' i ...atropatenikbiyayı ş~ r~çd€ zazaki- ve ro we7iyet gırotbı: 1' ••• kı bi11\assa se sera lO ı id ı Pı.ükm~ Da ila_ rnitan asyayf!.Cay~ ronısten~ Salmanana esas! hewna Dilmakan yan~ ze suka Dailamitan vazyena." Zew cay~ ronı.şten dıha esto. Ser.edo k{ no ca tdm mıntıqada Fixl'deyo, no dıha mühimo. Henrich Yiepert' i no ca xebatd~ C. Haussknecht'idı (Rarten im Orient, 1865-1869, xerite 2 .J:rmenistanc ce­rın _-) ct.,rdl! Pal u 'dı ( qiinca c or~ na xeri tidı) na med o "Dilimili "ya da bı. Xerıted~ H. B. Lynch u F. Oswald' i "Map of Armr:nia and adjacent countri-

24

www.ars

ivaku

rd.o

rg

es"idı (iJawey~ "Armenia", londra 1901) teneyıŞ cordE! 39 derece parcı1E!la corE!n u rozakewted~ Greenwica 'dı meridyena 40'dı, dorrnared~ awda Kixi 'dı zew der ey~ kı s ta dewa Dilemi es ta. Zew xeri te dı zi -.kı no xeri te Es tam­bol'dı Qena8t Kitabxanesi'dı eve tırki çap biyo wu miqyas~ cı 1: 400 000' o- na de w ze 11 ;f 11 name g~na. ( A "Kor 11 a kı O. Mann' i ewza zı w<jn~ dımli (zaza) sera tetkiki kerdibi, a 30 km. rozakewtecte na dewdı manena.) Markwart' i qe xeyal~ xo narnede n~ ca ye ronışteni, yanı§ "Dilimi li" ser zi no§dayo.

1) B. NH·itin zi J. A., Janvier...folars 1929 (Paris 1929) rıper 109ff'dı şüpeya weyneno malumatande Lerch'i. Kısta Nikitin'iya (rıper 110) namey~ esira Donboli, qeleya Donbol 1 ira yeno.

2) "Huschardzan" (V i yana 1911, rıper 295 , notocerı n 2) 1927 'dı va t~ kı adariyo kıüan yan zi zew feko§ n~ zıwani, zıwanctE! Dumbeliyan miyandı qıse biyayıc::ı@ xo ramıtE!. Jos. f":arkwant "l'n!P'ische Jahrbiicherndı (cild IX, 1 Nisan 1929, rıper 93) zazaki (ze adari) diyaJektanE! medimiyandı tesıb­neno.

25

www.ars

ivaku

rd.o

rg

WICUDE

1 - Sere , sare 2-rı,ri ~5 - çı m

MERDIMI

4-gos, goı?., kışe 5- p.E'n.Ü., I~ınci 1 zınc 6- f.,].ç 7- çare 8- alı§Y.:, aluşk, rrtlm, bep g- çene, çen~P, ç-enık

10- mıl, boxaz, qırık, q.ırtJke ll- pey~ nılj, vJle l?- ser~ pol, :i o si, pıl 13- mıını::, mjyrıne, poı1t, pasti, mŞne 14- s~ne, s ıng, şene, sine 15- pize

26

ZP

ı :ı- pize 16- pay, çekl 17- qor, qorık1 qeneste 18- kc:ı ı; e lı np, g.;ozek, kevek 19- lı nk, lJT~g 20- kljlk, por 21 - ctest 22- ın;rıAt, engıı:-:t, gıst, ,nşt, bigik 23- nenpu, nerıık,. nengi

1 n@nni e~- po1, qol J herrııe 25- cak€, S3qe, zo:ıi :?E- wıcud, leş, la1, lesi 27- bi.iri, bırwey., buri 28- pal s na, pasna,~ balısnek ?9- pa~l pazı, paz 30- mak e pize, na k

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Sı.JKOt <DE"'lA'fl\. M~ c.ıQ.Ji

AE< K<ıto. ~<"'< ,., PA< u MUNTC'IVIMO. ~f KES) Pet~A ıo~ ~E 2.1 <QısA<iD4 A~4 vıı.. ~f:NA. llfM8 C:ı G-.'<i!N ll

GEl!." O! ..

~-;. ~:::··

Amorde verfınira.

27

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Wl NA )1-fiV(j 'f)'Ut ··•

'2. fliVA \16VIAN. f\1\1 •. !)111.1\ ~oa.i e11A zu ~''"~~ e>rA.

N 'IN ıli~'ıtAL ..

"' • • •

28 D1wamil ct esto.

www.ars

ivaku

rd.o

rg

U! BEYANNAMEY

Meslada oersim 1i sera ma 4 Adar 1987'dt Stockholm'dı ttrki wu

swldiya dı beyannarney vi/akerdi ... W1rdma beyannameyi} cerdı ...

:·:ECMUAYA ZrJ~Jİ

Kamuoyuna,

TUm dünyan_,n, Güney Afrika'daki ırkçı yönetimi lanetiediği bugünlerde

T.C. yönetimi, diinyada eşine az r;:astlanır kirli oyunlarını D~rsim'de yi­

ne uygulama hazırlıkları içindedir. Bugünlerde D~rsim'de 234 köy, eviy­

le, insanıyla, dili, inancı ve kUltürüyle haritadan ve tarihten silin­

mek üzeredir. Halkımızdan binlerce insanın Batı Anadolu'da Türkler ara­

sına serpiRtirilerek dil, kültür ve inançlarıyla asimile edilmelerinin

planları yapılıyor Ankara'da.

Bu, halkımızın u#radığı ilk sUrgün olayı değildir. Türkiye'de, Türkler­

den başka halkların varlığına tahammül edemeyen şoven T.C. yönetimleri

şimdiye dek defalarca bizleri memleketimizden koparıp Türklerin arasına

da~ınık olarak serpi~tirdiler. Bunu yaparken de kimi z~man gerçek iğrenç

amaçlarını sinsice gizlerneye çalı::>ırken, çok kez de bu amacı açıkça söy­

lemekten çekinmediler.

Örneğin şu tümeelere bakalım:

"Türk kül türüne bağlı olmayanları topJ.u olmak üzere kasabalara ve serpiş­

tirrnek suretiyle Türk kül türü köylere yerleotirmeye .•• "

"Türk tabeasından ol1ıp da Türk kül türüne bağlı blılunmayan a~iretler fert­

lerinin dağınık oJarak 2 numaralı mıntıkalarcı yerleştir!lrrıesi ••• "

"Türk ırkından olmayan] arın serpiştirme s1ıretiyle köylere ve ayrı mahal­

le veya küme te~kiJ. ederneyecek şekilde kasaba veya şehirlere iskanı mec­

buridir."

Bu türnceler, mecburi _i skan yasalarında yeraJ.an 1'\addelerden sadece birka­

çıdır •••

29

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Her şey apaçık ortada. Türkiye'yi yönetenler bizim dilimize, kÜltürtimüze tahammül edemiyorlar. OnJ.ar çok açık olarak şoven ve gericidirler. Kendi topraklarırrıız üzerinde kendi dilimizle tilrkü söylerrıerniz onları çileden çıkarıyor. Kendi memleketimizde söz sahibi olup onların sömürge ci ağla­rını parçalayacağ'ırnızdan korkııyorlar. Ve işte bunun içindir ki bizi hal­laç parrıl'ğu gibi sağa sola savurııp duruyorlar. Tarih boyımca bunlar toplarıyle, tüfekleriyle, kalemleriyi e, ki taplarıy­le üzerimize akın üstiine akın yaptılar. Şimdiye dek bizi 25 defadan faz­la memleketimizden alıp yaban eJlere sürdüler. Asimile olmamızı, dilimi­zi, kül türümüzü unutup Türleşrrıenıizi istedi1er. Ama istedikleri sonııcu bir türlü elde edemediler. Edemeyecekler de! .. D~rsim'in sarp dağları İ­lelebet bizim türkülerimizle çınlaya cak, bı,nu önlerneye kinısf'nin ,ııücü yet­meyecektir!

Sen, demokrat insan:,. Hangi ulııstan olursan ol, derrıokratlık onuruna la­yık olmak için sesimize kıılak ver~ Bir halk, kendi toprakları üzerinde varlığını sürdürehilrrıe mücadelesi verjyor. Sözünle, kaJeminle bu mücade­leye deste~ ol! Sahiboldıı.@'.ıın tüm o1anakları ku) lanarak i!'>birlikçi, geri­ci, Şoven Özal hiikümetinin, doP"rııdan halkırrıızın varlığına yönelik olarak tez~ahladığı oyunları lanetle ~

Sen, Türk dernokratı! •• Gerici, şoven, işbirlikçi yönetimlerin yıllarca sana reva gördüleri kara lekeyi sil artık! Bir insan olarak, komşumuz olarak sen bıı kara lekeye layık değilsin; bumı biliyoruz. Ama devletinin bu şoven karakterini cteği!'>tirmeye yönelik olarak aktif mücadele vermedik­çe bu kara lekeden kıırtıılamaya caksı n, bı ı nu unutma. Sen.i temsil ettikleri­ni iddia edenlerin, ba R"ka ha lk ları n onurlarıyle oynayarak senin omınınu ayaklar aJtına aJmasına izin verme!

Sen cefakar halkırııızJn fed.::ıkar aydım ~ .. Yüzyıllar boyu ezilen, sömürü-1-=n 've katlediJ en bir halkın ayctını olmakla, yüktirnlü bulıındu€'ı;ln görevle­ri n bi li ncinde mi si n? Baş ı nı avuçları nı n içine a 1 ve dii$Ün! Özal yöne­timinin uyı=rulamayı planlarlıfı topJıı sürgün olayını dü<>ün! J>'unzı·r kıyı la­rının aniden sessizleşti{rin.i diişün! Çocuklarımızın, bacılarırııızın, anne ve babalarımızın Batı AnAdolu 1 da horlandıklarını, m~ml~ket öz~em~_yle ~­çin için a..Q:Jadıklarını dü.<>ün! Ve .•. Ve onların kendı dıl ve kült~rlerıne yabancıla~tıklarını dtişün! Tüm bunları dü<>ün ve k~l~ a~ağa~ Sür,g-un ola­yını, kirli, kara bir çarçaf gibi ser kamııoyunun onune. Kahrolsıın her türlü 17eri cil ik! ••

Kahrolsrn şovenizm! ••

Redaksiyon

30

www.ars

ivaku

rd.o

rg

A a B b c c ç c D d F e r. ~ F f G g X X H h A Pt I ı ı 1 J j Q q K k L 1 M m N n o o p p R r s 8 ş ş

T t u u u u w w V V yy z z A ~ t ~

}; lE F E A

asmi, a~ırFan, arw~ ş . axUr, aw besila, bar, bız, betal , belenpaz cam@rd, carut , cıw@n, cıt@r, cendPp

çıle, çorşme , ç@vPr, ç ım , çılk

dıhir, d@s , dest , dar , deyn emsPr, evle~, F.zan, erinayı~ , ewro ~wan, @, @re , k@her, c@r FPxri, fıqare , fıraq, fına , fetısyayı~

p;oz , pa , pawan , pf.z , p;ılpı 1 xoz , xort, xele , xehetiyayı~ . Xar~t ·

hınpm@n, Hayıg , hewr, hezar , her ~ewt, heşt , Aemit , hir , Pter ınpUr , ımbaz , ınclor, ımbıryan , ınaser

İsmet , inı , ina , bir , qir Jede , ju j ew , j ı ni , jey qol , qır~ncle, qUmqUmUk, qılçı x , qırp

kas , ker~ . kardii kUtık, kendal le,rleg , lı ng , la , laj , l evr@ mıl , meyman, merdım , miyane , mey nan , nezd ı, nerm, nime, neqra omartış , awca , end f. r, over , ostor por , perdım , peyı z , pırpar , pısinp:

roşn , roz , ro , ray, resen BPre , sersey , sew, sewl, sıma şar , • ew , şewşewı k , şı ma , sermı te lı , tun , tenya , taPıda, ta~ere

ıısar , ıny.ur , dıın, meymun , helu QU11 , p:Ul, qUl , qUmqUıııUk , qUt wiye , w1yayıR , wel , welat , wesar vas , veysa n, vılık , venp, velg yew , yewna , yemno , miyane , seyd zaf , zama , zebeş , zıırıstan, zelal ~r , b@Ar , ırecmuA, sıAt, ~sir

erd, tmer, eyni, P.zan, e t ir

www.ars

ivaku

rd.o

rg

,

..

MEC MUA Y A ZIWAN İ

ON AYRE

Amor : ll

Adar 1987

AYRE ar en spr!ktidskrift som tar upp spriket dimli. Det ar den förata och enda spriktidskrift som publiceraa om och pa dimli. Tidskriftens andamil ar att samla och publicera sprikets folkloristiska varden, identifiera och standardisera spriket.

Dimli ar ett okant aprak som talaa av nastan tre miljoner manniakor i Kurdistan , d va östra Turkiet • .l'.en d et f in na fortfari.i nde en diskuaaion om sprakets identitet. A ena sidan kallar man det en dialekt av kurdis­ka, a andra aidan ett aj~lvstandigt sprak .

AYRE's Asikt ar att det finns stora skilinader mellan dimli och kurdis­ka. Dii.rför ar det mö,jligt att avgöra om dirnli ar sjiHvstandigt sprAk, alltsa e t t sprak sorn tillhör den iraneka grenen i indueuropaiska sprakfamiljen . Men annu ar det för tidigt att vara saker pa detta. Innan man avgör detta behöver man f l er skriftliga verk, tror vi.

ABOUT AY!lli

AYRE is a language journal covering the language of Diruli . It is the first and only language journal published in and about Dimli. The purpose of the journal is to collect and publish the folkloristic values of the language and to standardize it.

Dimli is an undkown language spoken by nearly 3 uıillions of people in Kurd istan, in eastern Turkey. One still discusses the origin of the languagt: . On the one hand it is considered a Kurdish dialect, on the other hand, an independent language .

AYRE ' s opinion is that there are great differences between Dimli and Kurdish . Therefore it is possible to decide that Dimli is an independent language, thus, a language Lelonging to the ıranian b ran ch of the Indo- F;uropean language tree. But, it is st ill to early to be quite certain about this. Before a final conclusion, one needs more writ ten proof, we tlıink •

~----~----------------------------------~----------,

www.ars

ivaku

rd.o

rg