2ο ΓΕ.Λ. ΝΕΑΠΟΛΗΣ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ:

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ…ΜΑ ΠΟΥ ΝΑ ΤΟΝ ΒΡΩ;»

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012

1

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Α. ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ

1. Σκοπός της ερευνητικής εργασίας

2. Η προσέγγιση του θέματος

3. Τρόποι ερευνητικής προσέγγισης και τεχνικές συγκέντρωσης στοιχείων.

4. Ημερολόγιο της ερευνητικής εργασίας

Β. ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1. Από τη βιβλιογραφία

2. Από το ίντερνετ

3. Από το ερωτηματολόγιο

Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

∆. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ε. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

1. Το ερωτηματολόγιο

2. Στατιστικά στοιχεία

3. Συντελεστές

3

Α. ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ

1. Σκοπός της ερευνητικής εργασίας Σκοπός της ερευνητικής εργασίας ήταν η πληρέστερη γνώση και κατανόηση του τρόπου ζωής των μαθητών της Α΄ τάξης από τους ίδιους. Η γνώση της διαχείρισης του χρόνου είναι συστατικό στοιχείο της καλύτερης οργάνωσης της σχολικής αλλά και της προσωπικής ζωής των μαθητών. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να συντελέσει στην ανάπτυξη της επικοινωνίας, στην ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ τους και ίσως μιας καλύτερης καθημερινότητας.

2. Η προσέγγιση του θέματος

Τη σχολική χρονιά 2011-12 προβλέπεται για πρώτη φορά η υλοποίηση ερευνητικών εργασιών στην Α΄ τάξη των Γενικών Λυκείων της χώρας μας. Τα τελευταία χρόνια οι ανάγκες σε επιστημονικές γνώσεις και ειδικότητες, απαιτούσαν ανθρώπους για νέους ρόλους στους κοινωνικούς και εργασιακούς μετασχηματισμούς. Η παιδεία έπρεπε να υπηρετήσει το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα. Η εκπαίδευση αποτέλεσε μοχλό για την προώθηση και εξυπηρέτηση των επιδιώξεων της βιομηχανίας και των οικονομικών κεφαλαίων. Tο σχολείο κλήθηκε να καλύψει απαιτήσεις για όλο και περισσότερες γνώσεις και γνωστικά αντικείμενα, με αποτέλεσμα οι μαθητές να ακολουθούν ξέφρενους ρυθμούς εντατικής μελέτης, χωρίς να διαθέτουν ελεύθερο χρόνο. Κρίνονται για την ποσότητα και την ακρίβεια χιλιάδων πληροφοριών μόνο με βαθμολογικές κλίμακες.

3. Τρόποι ερευνητικής προσέγγισης και τεχνικές συγκέντρωσης στοιχείων.

Επιλέχτηκαν ποικίλες μορφές αναζήτησης και προσέγγισης και πιο συγκεκριμένα: α) Αναζητήθηκε σχετική με το θέμα βιβλιογραφία και μοιράστηκαν φωτοτυπίες με αναφορές και αναλύσεις οι οποίες αναγνώστηκαν και αποδόθηκαν περιληπτικά από τις επιμέρους υποομάδες. β) Έγινε χρήση του εργαστηρίου Πληροφορικής όπου οι μαθητές είχαν τη δυνατότητα πλοήγησης και αναζήτησης πληροφοριών στο διαδίκτυο. γ) Αποφασίστηκε να υλοποιηθεί δειγματοληπτική έρευνα με ερωτηματολόγιο το οποίο περιελάμβανε ερωτήσεις κλειστές

4

προκατασκευασμένων απαντήσεων. δ) Ζητήθηκε και υλοποιήθηκε συνεργασία με αρμόδιους φορείς (κέντρο πρόληψης της εξάρτησης από ναρκωτικά και προαγωγής της υγείας ΠΥΞΙ∆Α) ε) Χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι βιωματικής μάθησης για την κατανόηση του εαυτού μας, του άλλου, της ομάδας.

4. Ημερολόγιο της ερευνητικής εργασίας

Στην πρώτη συνάντηση (2/11/2011) χωριστήκαμε σε ζευγάρια γνωρίσαμε και παρουσιάσαμε το ταίρι μας στην ολομέλεια. Στη συνέχεια χωριστήκαμε σε ομάδες, δώσαμε όνομα και σύμβολο στην ομάδα, ενημερωθήκαμε για τις ερευνητικές εργασίες γενικά και υπογράψαμε το συμβόλαιο της τάξης. Στη δεύτερη συνάντηση (9/11/2011) έγινε καταιγισμός ιδεών για κατασκευή ερωτηματολογίου, με τη βοήθεια της Μπρίκα Ελένης, κοινωνιολόγου του Πειραματικού Λυκείου Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Μοιράστηκαν τα ερωτήματα στις ομάδες οι οποίες διατύπωσαν τις ερωτήσεις και τις κλειστές απαντήσεις τους. Στην τρίτη συνάντηση (16.11.2011) πραγματοποιήθηκε η προκαταρκτική έρευνα και διανεμήθηκαν φωτοτυπίες με αποσπάσματα από τη σχετική με το θέμα βιβλιογραφία. Έγιναν αλλαγές στο ερωτηματολόγιο σύμφωνα με τις υποδείξεις των ερωτωμένων φίλων που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο. Στην τέταρτη συνάντηση (23/11/2011) έγινε ανάγνωση της βιβλιογραφίας και οι ομάδες παρέδωσαν σε περιλήψεις τα πιο ενδιαφέροντα και σημαντικά γι΄ αυτές σημεία της. Στη συνέχεια επισκέφτηκαν το εργαστήριο Πληροφορικής και αναζήτησαν πληροφορίες σχετικές με τον ελεύθερο χρόνο στο ίντερνετ. Στην πέμπτη συνάντηση (30/11/2011) οι ομάδες επεξεργάστηκαν από 14 ερωτηματολόγια η καθεμιά και δημιούργησαν πίνακες με τα στατιστικά στοιχεία των απαντήσεων της κυρίως έρευνας. Στην έκτη συνάντηση (7/12/2011) οι ομάδες ανέλυσαν τα στατιστικά στοιχεία από τα ερωτηματολόγια και συζήτησαν στην ολομέλεια τα συμπεράσματά τους, φωτογραφήθηκαν, συμμετείχαν σε παιχνίδι ρόλων τηλεοπτικού διαλόγου και συνέταξαν την ατομική έκθεση που προβλέπεται

για την πορεία τους στην ερευνητική εργασία. Στην έβδομη συνάντηση (14/12/2011) οι ομάδες έκαναν διαλογή του υλικού από το ίντερνετ και κατέγραψαν τα επιμέρους συμπεράσματα. Στη συνέχεια στην ολομέλεια εντόπισαν τα κοινά στοιχεία ανάμεσα στη βιβλιογραφία, τα ευρήματα του ίντερνετ και τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου και κατέληξαν σε γενικότερα συμπεράσματα. Στην όγδοη συνάντηση (21/12/2011) έγινε συνάντηση των μελών των ερευνητικών εργασιών «ο έφηβος σήμερα» και «ελεύθερος χρόνος, μα πού να τον βρω» με τους εκπροσώπους της Πυξίδας (Τάσο Κουφοκώτσιο, νοσηλευτή υγείας-σύμβουλο τοξικοεξάρτησης και Κική Φυλακτού, κοινωνική ανθρωπολόγο) στη βιβλιοθήκη του σχολείου. Στη συνάντηση αυτή τέθηκε ο προβληματισμός και το σκεπτικό για την προετοιμασία της τελικής παρουσίασης στο τέλος του τετραμήνου. Στην ένατη συνάντηση (11/1/2012) έγινε κατανομή ρόλων και προετοιμασία των ομάδων για την τελική εκδήλωση του α΄τετραμήνου. Τα παιδιά της μιας ερευνητικής εργασίας συνεργάστηκαν και επέλεξαν τους συντρόφους τους από την άλλη ερευνητική εργασία αφού η τελική παρουσίαση θα γινόταν από κοινού. Στη δέκατη συνάντηση (18/1/2012) έγινε το κλείσιμο της ερευνητικής εργασίας στην ολομέλεια και αποχαιρετισμός των μελών. Στην ενδέκατη συνάντηση (25/1/2012) πραγματοποιήθηκε η συνδυαστική παρουσίαση των δύο ερευνητικών εργασιών στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του σχολείου μας. Λήξη εργασιών.

Β. ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1. Από τη συγκεκριμένη βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε, η πρώτη ομάδα επεσήμανε τα εξής:

«Όταν μιλάμε για ελεύθερο χρόνο των νέων εννοούμε τις καθημερινές ελεύθερες ώρες, εκτός ωραρίου εργασίας και σχολείου. Ο ελεύθερος χρόνος εξαρτάται από τα ενδιαφέροντά τους, την οικονομική τους κατάσταση, την ηλικία, το φύλο και τον

ψυχαγωγικό φορέα που τους προσφέρει το κοινωνικό περιβάλλον. Οι νέοι με έναν καλό προγραμματισμό, τον αξιοποιούν όσο το δυνατόν καλύτερα μπορούν.

5

Οι άνδρες εκδηλώνουν σε υψηλότερο βαθμό την ικανοποίησή τους, για τη χρήση του ελεύθερου χρόνου τους, απ΄ ότι οι γυναίκες. Επίσης έχουν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και πραγματοποιούν περισσότερες και μεγαλύτερης διάρκειας εξόδους απ΄ ότι οι γυναίκες. Οι γυναίκες περιορίζονται στην ενεργό δραστηριότητά τους στην οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ζωή. Προτιμούν να ασχολούνται περισσότερο με τις εργασίες του σπιτιού παρά να πραγματοποιούν μεγάλες εξόδους. Ο ελεύθερος χρόνος εξαρτάται από την εργασία στο σχολείο, στο σπίτι και στο φροντιστήριο. Επίσης ελεύθερος χρόνος είναι τα σαββατοκύριακα και οι ελεύθερες ώρες, εκτός του ωραρίου εργασίας. Επίσης, οι εορτές, οι αργίες και οι διακοπές εντάσσονται στον ελεύθερο χρόνο τους για την ικανοποίηση των ενδιαφερόντων τους καθώς και την ψυχαγωγία και τη διασκέδασή τους.»

Η δεύτερη ομάδα επεσήμανε τα εξής:

«Όταν ένα άτομο συμμετέχει σε κάποιες δραστηριότητες θέλει να αναγνωρίζεται η αξία του, να παίρνει διακρίσεις σε ξένες γλώσσες, στον αθλητισμό, να συγκρίνει τον εαυτό του με τους καλύτερους με αποτέλεσμα να θέλει να τους ξεπεράσει και να

δημιουργείται το αίσθημα του ανταγωνισμού. Όμως ο ανταγωνισμός προκαλεί ανασφάλεια και κόμπλεξ και ωθεί τα άτομα να έχουν μεγάλες προσδοκίες και φιλοδοξίες για τον εαυτό τους με αποτέλεσμα την κακή αντιμετώπιση από τους γύρω τους. Πολλές φορές όμως δεν καταφέρνουν να προσεγγίσουν τους στόχους τους και αυτό κατά συνέπεια τους προξενεί απογοήτευση και έτσι δεν έχουν την ψυχική δύναμη να ξαναπροσπαθήσουν. Από την άλλη τα άτομα που τους διακατέχει η αίσθηση του κόμπλεξ και καταφέρνουν με επιτυχία να φτάσουν τους στόχους που έχουν θέσει, αντιμετωπίζουν λόγω της υπερηφάνειάς τους τα λιγότερο επιτυχημένα άτομα με εχθρική στάση. Έτσι ο ελεύθερος χρόνος των νέων είναι γεμάτος από ανταγωνιστικές ενέργειες και διαθέσεις, που επιφέρουν κάποιες φορές θετικά και κάποιες φορές αρνητικά αποτελέσματα στη ζωή τους.»

Η τρίτη ομάδα επεσήμανε τα εξής:

6

«Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 1996 από το Τμήμα Κοινωνικής Παιδιατρικής του

Νοσοκομείου Παίδων Αθηνών «Π. και Α. Κυριακού» και αποτελέσματά της ανακοινώθηκαν στο 22ο Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο (Αθήνα 7-11/5/1996) ένας στους τέσσερις εφήβους δεν έχει καθόλου ελεύθερο χρόνο εκτός από τα σαββατοκύριακα. Αυτό οφείλεται στο εξαιρετικά βαρύ πρόγραμμα, λόγω των εξωσχολικών δραστηριοτήτων που περιλαμβάνει κυρίως φροντιστηριακή εκπαίδευση, αλλά και άθληση σε οργανωμένους συλλόγους. Το πρόγραμμα αυτό καθορίζεται αποκλειστικά από τους γονείς του εφήβου, οι οποίοι γίνονται οι απόλυτοι οργανωτές του χρόνου του. Παράλληλα και άλλες έρευνες αποτυπώνουν τον τρόπο ζωής των νέων με βάση τις δραστηριότητες που ασχολούνται: Ένα μεγάλο ποσοστό των εφήβων ασχολείται είτε με την τηλεόραση είτε με τον Η/Υ. Η ενασχόληση αυτή χαρακτηρίζει έναν πιο παθητικό τρόπο ζωής και συνδέεται άμεσα με την ανθυγιεινή διατροφή. Η τηλεόραση είναι μια συχνή επιλογή αξιοποίησης ελεύθερου χρόνου. Τα παιχνίδια στον Η/Υ αποτελούν την κύρια ενασχόληση των αγοριών και όχι τόσο των κοριτσιών. Αντίθετα η άθληση είναι ομαδική ενασχόληση και συμβάλλει σε ένα πιο δραστήριο τρόπο ζωής. Οι μεγαλύτεροι μαθητές και ειδικότερα τα αγόρια, ασχολούνται περισσότερο με την άθληση από ότι οι μικρότεροι μαθητές. Ένας μικρός αριθμός μαθητών βγαίνει πάνω από 3 βράδια με φίλους, κυρίως αγόρια 15 χρονών. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι υπάρχει κοινωνικός καθορισμός, καταπίεση και όχι αυτονομία. Αξιοσημείωτο είναι ότι όλοι είναι ευχαριστημένοι με τον ελεύθερό τους χρόνο.»

Η τέταρτη ομάδα επεσήμανε τα εξής:

«Ο φυσικός χρόνος είναι ο χρόνος των ρολογιών μας και μας δίνει πληροφορίες με επιστημονική ακρίβεια. Υπάρχει όμως και ο ψυχολογικός χρόνος ο οποίος δεν κυλά ομοιόμορφα και η έννοια της διάρκειάς του χαρακτηρίζεται ως σχετική.

Οι φυσικοί επιστήμονες, οι μουσικοί και γενικά όλος ο κόσμος έχουν διαφορετική άποψη για την αξιοποίηση του χρόνου. Ο χρόνος διαφοροποιείται από το χώρο τον οποίο μπορούμε να προσαρμόσουμε και να τον επεξεργαστούμε σύμφωνα με τις δικές μας

7

8

ανάγκες και τη δική μας θέληση. Αντίθετα ο χρόνος επιβάλλεται σε όλους χωρίς τη θέλησή μας. Μας φθείρει και μας επηρεάζει χωρίς να το αντιληφθούμε. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο χρόνος είναι ένα καράβι και είμαστε όλοι επιβάτες του.»

2. Από την αναζήτηση στο Internet η πρώτη ομάδα (starfall) εντόπισε τα εξής: «Όλοι οι άνθρωποι, από την είσοδό τους στο σχολείο μέχρι να γίνουν υπερήλικες και ως μαθητές και ως επαγγελματίες αναγκάζονται να επιμηκύνουν τον εργασιακό τους χρόνο. Παρά την αύξηση του διαθέσιμου χρόνου τα τελευταία χρόνια και τον πολλαπλασιασμό των εναλλακτικών λύσεων για το ξόδεμά του, εμφανίστηκε το φαινόμενο άλλοι να ντρέπονται για τις δυνατότητες και τη χρήση του ελεύθερου χρόνου και άλλοι να παραπονιούνται πως έχουν οργανώσει με τέτοιο τρόπο τη ζωή τους που δεν τους απομένει διαθέσιμος χρόνος. Μπορούμε να εκμεταλλευτούμε δημιουργικά το χρόνο μας: Στον πνευματικό τομέα με: α) ενημέρωση, β) μελέτη βιβλίων, διάβασμα λογοτεχνίας, φιλοσοφίας, λογοτεχνίας Στον ηθικό τομέα με: α) ενδοσκόπηση – αυτοκριτική : για να διαθέσουμε καλύτερα το χρόνο μας, πρέπει να γνωρίζουμε τον εαυτό μας, η σωστή χρησιμοποίηση του χρόνου δεν επιβάλλεται, αναδεικνύεται από μας τους ίδιους, β) διεύρυνση κλίσεων, ενδιαφερόντων, γ) επαναπροσδιορισμό των αξιών: πρωταρχικός στόχος μας να μην είναι ο υλικός ευδαιμονισμός αλλά η πνευματική μας συγκρότηση. Στον κοινωνικοπολιτικό τομέα με: α) συμμετοχή στα κοινά β) άσκηση ελέγχου στην ηγεσία, γ) σύναψη υγιών – ουσιαστικών διαπροσωπικών σχέσεων, αναθέρμανση της ψυχικής επικοινωνίας με τους ανθρώπους, οι φιλικές συντροφιές αποτελούν μέσο και κίνητρο βελτίωσης του χαρακτήρα μας, δ) ένταξη σε κοινωνικοπολιτικές ομάδες, συλλόγους. Στον πολιτιστικό τομέα με: α) επαφή με την τέχνη, παρακολούθηση θεάτρου, κινηματογράφου, διαλέξεων, β) συμμετοχή σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες, γ) επαφή με τη φύση για να ξαναβρούμε στοιχεία που χάθηκαν στο λαβύρινθο των μεγαλουπόλεων, δ) συμμετοχή σε συναυλίες, ε) ατομικά – ομαδικά παιχνίδια, αθλητισμό χωρίς ανταγωνιστικό πνεύμα για χαλάρωση, εκτόνωση και αποσυμπίεση από το καθημερινό άγχος, στ)

9

επισκέψεις σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, ζ) τουρισμό στο εσωτερικό της χώρας και το εξωτερικό, γνωριμία με άλλους πολιτισμούς, τρόπους ζωής, έργα τέχνης, μνημεία, η) στροφή στην παράδοση και άντληση ανθρωπιστικών στοιχείων, θ) ενασχόληση με μορφές ατομικής έκφρασης, η αυτοέκφραση αποτελεί βασική διέξοδο στα σημερινά αδιέξοδα.» Η δεύτερη ομάδα (4 stars) εντόπισε τα εξής: «Η σημασία του ελεύθερου χρόνου είχε εκτιμηθεί ήδη από την αρχαία Ελλάδα, καθώς ο Αριστοτέλης πίστευε πως ο ελεύθερος χρόνος δεν είναι το τέλος της δουλειάς, αλλά ότι η δουλειά αποτελεί το τέλος του ελεύθερου χρόνου, ακριβώς επειδή κατ’ αυτόν η ευτυχία του ανθρώπου βρίσκεται στην ιδιοποίηση του χρόνου του. Ο ελεύθερος χρόνος είναι πολύτιμος γιατί: Απαλλάσσει τον άνθρωπο από την ανία αφού μπορεί να διατεθεί για ερασιτεχνική απασχόληση και ατομική δημιουργία, δραστηριότητες που αποφορτίζουν από την ένταση. ∆ίνει τα περιθώρια να καλλιεργήσει τα ταλέντα και τις κλίσεις του. Συμβάλλει στην ψυχική ισορροπία του ατόμου, γιατί του δίνει τη δυνατότητα να απαλλαγεί από το άγχος, την εσωστρέφεια, την απομόνωση και να συνάψει διαπροσωπικές σχέσεις με άλλα άτομα. Τα ταξίδια κοντά στη φύση και άλλες μορφές ψυχαγωγίας του επιτρέπουν να ξεφύγει από την καθημερινότητα, το ηρεμούν. Το άτομο διαθέτει το χρόνο του για προβληματισμό, ενδοσκόπηση και ενασχόληση με τις τέχνες και τα γράμματα. Η λογοτεχνία, το θέατρο και οι άλλες μορφές τέχνης δίνουν νέα διάσταση στη ζωή, αναβαθμίζουν την ποιότητά της και γεμίζουν τον άνθρωπο με νέες παραστάσεις και γνώσεις. Συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση του ατόμου, γιατί μπορεί να διαθέσει τον ελεύθερο χρόνο του σε κοινωνικές δραστηριότητες και να συνεργαστεί με άλλους για την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων. Έτσι του δίνεται η ευκαιρία να επαναπροσδιορίσει αξίες και να απαλλαγεί από την αντίληψη ότι το ατομικό συμφέρον είναι πιο πάνω από το κοινωνικό. Το άτομο αναπτύσσει πνεύμα συνεργασίας, άμιλλας και ομαδικότητας και καλλιεργεί τις ψυχικές του αρετές (αγωνιστικότητα, τόλμη, αποφασιστικότητα, επιμονή).» Η τρίτη ομάδα (the hard workers) εντόπισε τα εξής: «Η έννοια ελεύθερος χρόνος είναι ένας σημαντικός παράγοντας δημιουργίας για τον άνθρωπο και ιδιαίτερα για το παιδί. Πρόκειται για το

10

χρόνο εκείνο κατά τον οποίο το παιδί αναπτύσσει πρωτοβουλίες, διευρύνει τις γνώσεις και τις εμπειρίες του με δραστηριότητες που το ίδιο επιλέγει. Ο χρόνος που έχει στην διάθεσή του το παιδί πολλές φορές δεν είναι αρκετός ώστε να του δώσει την δυνατότητα να αναπτύξει μόνος του τα ενδιαφέροντά του. Ο ελεύθερος χρόνος του παιδιού διαμορφώνεται κυρίως μετά τις σχολικές του υποχρεώσεις. Οι δραστηριότητες εκείνες οι οποίες καλύπτουν τον ελεύθερο χρόνο του μαθητή είναι: 1. Παρακολούθηση φροντιστηριακών μαθημάτων ξένων γλωσσών 2. Παρακολούθηση φροντιστηριακών μαθημάτων για την κάλυψη των σχολικών υποχρεώσεων 3. Αθλητισμός σε οργανωμένους συλλόγους 4. Εκμάθηση κάποιου μουσικού οργάνου 5. Εκμάθηση χειρισμού Η/Υ Πολλές φορές ο "σχολικός χρόνος" παρουσιάζει σήμερα μία τάση επεκτατισμού εις βάρος του ελεύθερου χρόνου και αυτό δεν αφορά αποκλειστικά τις μεγάλες σχολικές ηλικίες. Ένα τμήμα του μαθητικού πληθυσμού, ακόμη και στην ευαίσθητη ηλικία των 6-12 ετών, τρέχει για να προλάβει το σχολείο, τα φροντιστήρια, τις ξένες γλώσσες, τα μουσικά όργανα, το μπαλέτο μηδενίζοντας κάθε πρακτική παιχνιδιού, ανεμελιάς, ξεγνοιασιάς, χαρακτηριστικά γνωρίσματα της παιδικής ηλικίας. Την τελευταία δεκαετία, η έννοια του σχολικού χρόνου, έχει αποκτήσει μία διπλή διάσταση. Από την μία ο χρόνος που αφορά τις ώρες που το παιδί παρακολουθεί το υποχρεωτικό σχολικό του πρόγραμμα και από την άλλη ο χρόνος που αφορά τις ώρες που διαθέτει για τις λεγόμενες εξωσχολικές παραεκπαιδευτικές δραστηριότητες όπως π.χ. φροντιστήρια, ωδείο, μπαλέτο κλπ. Οριοθετώντας τον χρόνο αυτό, μπορούμε να πούμε ότι ένα μέρος του μαθητικού πληθυσμού, συνήθως με εύρωστα οικονομικά χαρακτηριστικά ή ευρισκόμενο στο Λύκειο, καταναλώνει 8 έως 12 ώρες ημερησίως για τις παραπάνω δραστηριότητες. Το παιδί μπορεί να εξαρτηθεί άμεσα και απόλυτα από τους οργανωτές του χρόνου του, τους γονείς του, με πιο πιθανό αποτέλεσμα να παρουσιάσει πολύ περισσότερα συμπτώματα ανωριμότητας από τους συνομηλίκους του που έζησαν υπό διαφορετικές συνθήκες. Μπορεί να μην γίνει ρομποτάκι, αλλά υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να μην μπορέσει ποτέ να ανακαλύψει την δική του

11

ταυτότητα και να ανεξαρτοποιηθεί πλήρως από τους γονείς του. Καταλήγουμε ότι ο χρόνος είναι ελάχιστος σε σύγκριση με τον επιθυμητό και πως η πλειονότητα των μαθητών δεν είναι ικανοποιημένη με τον τρόπο που δαπανά τις εξωσχολικές ώρες. Γι' αυτό και ζητεί μεγαλύτερη συμμετοχή στην επιλογή των εξωσχολικών δραστηριοτήτων. "Μάθετε να εμπιστεύεστε τα παιδιά σας. Από την έλλειψη εμπιστοσύνης και πρωτοβουλίας, πηγάζουν όλα τα προβλήματα". Η τέταρτη ομάδα (κανονιέρηδες) εντόπισε τα εξής: «Ελεύθερος χρόνος ορίζεται ο χρόνος που απομένει, εάν αφαιρεθεί ο εργάσιμος χρόνος και ο λεγόμενος νεκρός χρόνος (αυτός που καταναλίσκεται για τη μετάβαση από τη μια δραστηριότητα σε μιαν άλλη) και αφήνεται στην ελεύθερη διάθεση του ατόμου σύμφωνα με τις ιδιαίτερες επιθυμίες του. Στην ελληνική γλώσσα ο διαθέσιμος χρόνος ονομάζεται ελεύθερος, ακριβώς για να διαφοροποιηθεί από τον εργάσιμο χρόνο που έχει χαρακτήρα καταναγκαστικό. Επομένως, πρόκειται για σαφή διχοτόμηση του ανθρώπινου χρόνου, γεγονός που συνυφαίνεται τόσο με το χαρακτήρα της εργασίας όσο και με τον τρόπο ζωής, τις νοοτροπίες και τις κοινωνικές συμπεριφορές. Η εφηβεία είναι το πιο κρίσιμο στάδιο στην ανθρώπινη εξελικτική πορεία προς την ωριμότητα. ∆εν αποτελεί μόνο μία περίοδο ταχείας σωματικής αλλαγής, αλλά και ένα σημαντικό στάδιο της προσωπικής και κοινωνικής εξέλιξης των παιδιών. Το ότι δεν έχουν τον απαραίτητο χρόνο για να αφιερώσουν στον εαυτό τους είναι δίκοπο μαχαίρι: μπορεί να δαπανούν πέραν του σχολείου χρόνο τους σε άλλες δραστηριότητες και να αποκομίζουν εφόδια για το μέλλον, όμως αυτό τους εμποδίζει στο να έχουν τα συνήθη εφηβικά προβλήματα – ανάπτυξη προσωπικότητας, διαμόρφωση χαρακτήρα. Καταστάσεις δηλαδή που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν σε μεταγενέστερα στάδια της ζωής τους.»

3. Η δειγματοληπτική έρευνα με ερωτηματολόγιο αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί στο 25% των μαθητών της Α΄τάξης του 2ου ΓΕ.Λ. Νεάπολης. Για τη σχολική χρονιά 2011-12 οι μαθητές της Α΄ τάξης ήταν 210. Επομένως το δείγμα περιελάμβανε 56 μαθητές, 8 μαθητές (4 αγόρια και 4 κορίτσια) από καθένα από τα 7 τμήματα της Α΄ τάξης. Προτιμήθηκε η Α΄ τάξη καθώς οι μαθητές-μέλη της ερευνητικής εργασίας ήθελαν να καταγράψουν τις ασχολίες και τις συνήθειες των μαθητών της ίδιας ηλικιακής ομάδας με αυτούς και όχι μεγαλύτερους για να

12

κάνουν τη σύγκριση με τα δικά τους μεγέθη. Σε ό,τι αφορά το ερωτηματολόγιο της έρευνας (βλ. Παράρτημα), υπάρχουν κλειστές απαντήσεις οι οποίες καλύπτουν τομείς των εξωσχολικών δραστηριοτήτων και γενικά της εξωσχολικής ζωής των μαθητών. Στην πρώτη ερώτηση, η οποία αφορούσε την ύπαρξη ελεύθερου χρόνου στην καθημερινότητα των μαθητών τα 15 από τα 28 αγόρια απάντησαν ότι έχουν λίγο ελεύθερο χρόνο και τα 7 ότι έχουν αρκετό. Αντίστοιχα τα 12 από τα 28 κορίτσια απάντησαν ότι έχουν λίγο ελεύθερο χρόνο και 11 ότι έχουν αρκετό. Στη δεύτερη ερώτηση η οποία αφορούσε τον τρόπο αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου τους, τα 10 από τα 28 αγόρια και τα 8 από τα 28 κορίτσια απάντησαν ότι έχουν άλλη ασχολία εκτός από αυτές που αναφέρονται στο ερωτηματολόγιο. 9 αγόρια και 9 κορίτσια απάντησαν ότι ξεκουράζονται. Στην τρίτη ερώτηση η οποία αφορούσε τις μορφές χαλάρωσης κατά τον ελεύθερο χρόνο τους, 10 από τα 28 αγόρια απάντησαν ότι τα χαλαρώνει ο υπολογιστής τους και 8 αγόρια ότι τα χαλαρώνει ο ύπνος. 16 από τα 28 κορίτσια τα χαλαρώνει η μουσική και 6 κορίτσια ο Η/Υ. Στην τέταρτη ερώτηση η οποία αφορούσε τις κύριες οργανωμένες και προγραμματισμένες ασχολίες τους και στην οποία υπήρχε η δυνατότητα να δοθούν πολλές απαντήσεις, η μεγαλύτερη προτίμηση συγκεντρώθηκε στα αθλήματα με σύνολο 35, από τα οποία 22 ήταν αγόρια και 13 κορίτσια. Μετά ακολουθεί η μουσική που συγκέντρωσε 27 προτιμήσεις, από 13 αγόρια και 14 κορίτσια. Στη συνέχεια ακολουθούν οι ξένες γλώσσες με σύνολο 21, από 7 αγόρια και 14 κορίτσια. Από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι τα αγόρια δίνουν περισσότερη έμφαση στα αθλήματα. Στην πέμπτη ερώτηση η οποία αφορούσε την ώρα που επιτρέπεται στους μαθητές να μείνουν έξω από το σπίτι όταν βγαίνουν παρουσιάστηκε ισοβαθμία ανάμεσα στις απαντήσεις μέχρι τις 23:00 (η απάντηση επιλέχτηκε από 6 αγόρια και 13 κορίτσια) και μετά τις 24:00 (η απάντηση επιλέχτηκε από 16 αγόρια και 3 κορίτσια). Στη συνέχεια ακολουθεί η απάντηση μέχρι τις 24:00 (η απάντηση επιλέχτηκε από 3 αγόρια και 6 κορίτσια). Από τα αποτελέσματα παρατηρούμε ότι τα αγόρια έχουν την άδεια να μένουν περισσότερη ώρα έξω από το σπίτι. Στην έκτη ερώτηση η οποία αφορούσε το μέσο όρο του ελεύθερου χρόνου που έχουν στη διάθεσή τους οι μαθητές καθημερινά (και το

13

Σαββατοκύριακο) 15 αγόρια και 12 κορίτσια απάντησαν ότι διαθέτουν 3 ώρες και πάνω. Στη συνέχεια 8 αγόρια και 12 κορίτσια απάντησαν ότι διαθέτουν 2 ώρες ελεύθερου χρόνου. Παρατηρήθηκε ότι τα αγόρια διαθέτουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο σε σχέση με τα κορίτσια. Στην έβδομη ερώτηση η οποία αφορούσε τα χόμπι των μαθητών και μπορούσαν να δώσουν πολλές απαντήσεις 18 αγόρια και 10 κορίτσια δήλωσαν ότι προτιμούν να συμμετέχουν σε ένα άθλημα. Η δεύτερη προτίμησή τους είναι η μουσική (η απάντηση επιλέχτηκε από 10 αγόρια και 15 κορίτσια. Όσον αφορά 10 κορίτσια προτιμούν το χορό, αντιθέτως 12 αγόρια προτιμούν περισσότερο τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Στην όγδοη ερώτηση η οποία αναφέρεται στις εξόδους των μαθητών του Λυκείου και μπορούσαν να δώσουν πολλές απαντήσεις, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι και τα δύο φύλα επέλεξαν ισάριθμα (23 αγόρια και 23 κορίτσια) το κέντρο της πόλης ως κύρια διασκέδαση για τον ελεύθερό τους χρόνο. Οι καφετέριες (18 αγόρια και 22 κορίτσια) και τα σπίτια φίλων (18 αγόρια και 18 κορίτσια) επίσης πρωταγωνιστούν στο χώρο της διασκέδασης. Οι μισοί περίπου μαθητές επέλεξαν το σινεμά, τα εμπορικά κέντρα, τα γυράδικα και τα πάρκα-πλατείες. Το 1/3 περίπου των αγοριών επέλεξε τα internet café. Στην ένατη ερώτηση η οποία διερευνούσε αν οι μαθητές θα ήθελαν περισσότερο ελεύθερο χρόνο φαίνεται ολοκάθαρα ότι η πλειοψηφία και των δύο φύλων 23 αγόρια και 25 κορίτσια θεωρούν ανεπαρκή τον ελεύθερό τους χρόνο. Ένας πολύ μικρός αριθμός (3 αγόρια και 2 κορίτσια) θεωρεί ότι ο ελεύθερος χρόνος που τους αντιστοιχεί είναι αρκετός. Στη δέκατη ερώτηση η οποία αφορούσε τους λόγους στέρησης του ελεύθερου χρόνου των μαθητών η πλειοψηφία συγκεντρώθηκε και στα αγόρια και στα κορίτσια στην τρίτη απάντηση που είναι «οι υποχρεώσεις» (8 αγόρια και 8 κορίτσια). Αμέσως μετά 7 αγόρια και 7 κορίτσια απάντησαν ότι «τα μαθήματα» τους στερούν τον ελεύθερό τους χρόνο. Σ΄ αυτήν την ερώτηση έχουμε ισορροπία ανάμεσα στα φύλα γιατί και τα αγόρια και τα κορίτσια έχουν σχεδόν τις ίδιες απαντήσεις. Επίσης την απάντηση «το σχολείο» επιλέγουν 6 αγόρια και 7 κορίτσια, καθώς και «το φροντιστήριο» 5 αγόρια και 5 κορίτσια. Έτσι, οι υποχρεώσεις, τα μαθήματα και το σχολείο στερούν τον ελεύθερο χρόνο των νέων. Τέλος, στην ενδέκατη ερώτηση η οποία διατύπωνε το ερώτημα εάν

βαριούνται όταν δεν έχουν κάτι συγκεκριμένο να κάνουν στον ελεύθερό τους χρόνο, η πιο δημοφιλής απάντηση είναι το «μερικές φορές», όπου μάλιστα υπάρχει διαφοροποίηση καθώς επέλεξαν αυτή την απάντηση 12 αγόρια και 19 κορίτσια. Η αμέσως πιο δημοφιλής απάντηση είναι το «ποτέ» την οποία έχουν επιλέξει 7 αγόρια και αντίστοιχα 7 κορίτσια, άρα οι απαντήσεις είναι ισάριθμες. Ακόμη αξιοσημείωτο είναι ότι 6 αγόρια επέλεξαν την απάντηση «πάντα». Θα λέγαμε πως οι ερωτώμενοι μερικές φορές βαριούνται όταν δεν έχουν τι να κάνουν στον ελεύθερό τους χρόνο.

Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων οι ομάδες κατέληξαν στα εξής επιμέρους συμπεράσματα:

1η ομάδα (starfall): Οι άνθρωποι γενικότερα παραπονιούνται για την έλλειψη ελεύθερου χρόνου. Οι νέοι έχουν λίγο ελεύθερο χρόνο. Τα αγόρια ασχολούνται με αθλήματα ενώ τα κορίτσια ξεκουράζονται. Ο υπολογιστής, η μουσική ξεκουράζουν τους νέους. Η σωστή χρησιμοποίηση του χρόνου επιβάλλεται. Η συμμετοχή στα κοινά θα οδηγήσει στην αναβάθμιση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Ο ελεύθερος χρόνος εξαρτάται από την εργασία στο σχολείο, στο φροντιστήριο, στο σπίτι.

«Μέσα από αυτή τη διαδικασία γνωρίσαμε καινούργια άτομα, κάναμε πρωτόγνωρα πράγματα, ψυχαγωγηθήκαμε, κοινωνικοποιηθήκαμε, παίξαμε καινούργια παιχνίδια, μάθαμε να συνεργαζόμαστε καλύτερα με τους συμμαθητές μας, πήραμε καινούργιες γνώσεις για τον ελεύθερο χρόνο και για το πώς περνάνε τα αγόρια και πώς τα κορίτσια.»

2η ομάδα (4 stars): Οι υποχρεώσεις που μπορεί να είναι η συμμετοχή σε δραστηριότητες, αθλήματα, αγγλικά κ.λ.π. στερούν τον ελεύθερο χρόνο των εφήβων και οδηγούν σε αισθήματα ανταγωνισμού, ανασφάλειας και κόμπλεξ. Ο ελεύθερος χρόνος είναι απαραίτητος γιατί ο άνθρωπος θέλει να ανανεώνει τις ψυχικές και σωματικές δυνάμεις του. Μάλιστα δίνει τα περιθώρια να καλλιεργήσει τα ταλέντα και τις κλίσεις τους, συμβάλλει στην ψυχική ισορροπία του ατόμου, επίσης δίνει τη δυνατότητα για ευρύτερη πνευματική και πολιτιστική καλλιέργεια. Τέλος, συμβάλλει στην

14

κοινωνικοποίηση του ατόμου και συντελεί στη συγκρότηση της προσωπικότητάς του. Το άτομο αναπτύσσει πνεύμα ομαδικότητας, συνεργασίας, άμιλλας και καλλιεργεί τις ψυχικές του αρετές όπως αγωνιστικότητα, τόλμη, αποφασιστικότητα, επιμονή.

«Κατά τη διάρκεια αυτών των συναντήσεων αντλήσαμε πολλές πληροφορίες για το πώς οι νέοι βρίσκουν και αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους αλλά και ποιες είναι οι δραστηριότητες που τον στερούν. Επίσης μάθαμε το πόσο σημαντικό ρόλο παίζει στη ζωή των εφήβων. Μέσα από την αναζήτηση στο διαδίκτυο, τη βιβλιογραφία και τη βοήθεια του ερωτηματολογίου διαπιστώσαμε ότι οι έφηβοι στερούνται τον ελεύθερο χρόνο τους εξαιτίας των φροντιστηρίων και της συμμετοχής τους σε αθλητικές ομάδες με αποτέλεσμα να είναι πολυάσχολοι και πιεσμένοι. Αυτή η διαδικασία μας «χάρισε» καινούργιες φιλίες και μας έκανε να έρθουμε πιο κοντά με άτομα που μας ήταν άγνωστα μέχρι τότε και να νιώσουμε καλύτερα μέσα από τη συνεργασία και την ομαδικότητα.»

3η ομάδα (the hard workers): Ο ελεύθερος χρόνος παίζει καθοριστικό ρόλο στην πνευματική ανάπτυξη του ατόμου όμως είναι λιγοστός και γι΄ αυτό ευθύνονται: α. το βαρύ πρόγραμμα του σχολείου και οι εξωσχολικές δραστηριότητες και β. ο καθορισμός των δραστηριοτήτων από τους γονείς κυρίως και όχι από τους ίδιους τους νέους. Καταγράφεται η ανάγκη να συναντιούνται με φίλους και να ασχολούνται με τον υπολογιστή τους.

«Μέσα από την ερευνητική εργασία μας σε σχέση με τον ελεύθερο χρόνο διαπιστώσαμε ότι ο ελεύθερος χρόνος δεν αρκεί για όλους τους εφήβους. Εφόσον ο ελεύθερος χρόνος συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση και στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας του ατόμου, η έλλειψή του μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες επιλογές. Μας εντυπωσίασε ιδιαίτερα η διαπίστωση του καθοριστικού ρόλου των γονιών στην αξιοποίηση του χρόνου και τον προγραμματισμό των ασχολιών. Πήραμε περισσότερες γνώσεις γύρω από το θέμα, προβληματιστήκαμε για το πώς μπορούμε να τον οργανώσουμε καλύτερα στο μέλλον.»

4η ομάδα (κανονιέρηδες): Οι έφηβοι δεν έχουν επαρκή ελεύθερο χρόνο με αποτέλεσμα από την πίεση να καταλήγουν με κακές παρέες, αλλά και

15

πολλές να διαταράσσεται η σχέση μεταξύ γονέων-εφήβων. Ακόμη δεν υπάρχει μεγάλη ικανοποίηση από μέρους των νέων σε ό,τι αφορά τον τρόπο με τον οποίο ασκούν τις εξωσχολικές τους δραστηριότητες γιατί αυτές που τους επιβάλλονται απαιτούν πολύ χρόνο.

«Μέσα από τις συναντήσεις μας μάθαμε να δουλεύουμε ομαδικά, πώς να κατασκευάζουμε ένα ερωτηματολόγιο, να συλλέγουμε και να επεξεργαζόμαστε πληροφορίες. Επίσης έχουμε διευρύνει τους ορίζοντές μας όσον αφορά τη συμμετοχή μας στην ερευνητική εργασία σχετικά με τον ελεύθερο χρόνο. Επιπλέον μέσα σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα αναπτύξαμε φιλικές σχέσεις με άτομα τα οποία δεν γνωρίζαμε. Το πρότζεκτ μας βοήθησε στο να μάθουμε να σεβόμαστε τη γνώμη των άλλων και να μην αντιδρούμε με το παραμικρό όταν έχουμε διαφορές. Τέλος, όλη αυτή η διαδικασία μας άφησε ένα όμορφο συναίσθημα και μας έκανε καλύτερους.»

Γενικότερα στην ολομέλεια της ερευνητικής εργασίας έγινε σαφές ότι: Ο ελεύθερος χρόνος στον έφηβο, είναι απαραίτητος επειδή σ΄ αυτό το εξελικτικό στάδιο χρειάζεται περισσότερη αφοσίωση στην ενδοσκόπηση και στην απόκτηση ταυτότητας. Αντίθετα με τις απαιτήσεις της ηλικίας τους, οι έφηβοι μαθητές τρέχουν, για να προλάβουν σχολικά και εξωσχολικά προγράμματα, ξένες γλώσσες και ιδιαίτερα μαθήματα, βιώνουν αισθήματα ανασφάλειας και άγχους. Ελεύθερος χρόνος δεν υπάρχει, για να εκφραστεί και να επικοινωνήσει με τους φίλους, να παίξει και να ζήσει στη φύση. Μοναδικός φίλος, όταν υπάρχει λίγος χρόνος για ξεκούραση, είναι η τηλεόραση, ο Η/Υ και η επικοινωνία μέσα από το διαδίκτυο.

∆. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αστρινάκης Α. (1991) Νεανικές υποκουλτούρες, Αθήνα, Εκδόσεις Παπαζήση

Γεωργούλας Σ. (2010) Η κοινωνία του ελεύθερου χρόνου, Αθήνα, Εκδόσεις Πεδίο

Καμαριανός Ι. (2002) Εξουσία, Μ.Μ.Ε. και Εκπαίδευση, Αθήνα, Gutenberg

16

17

Klein Etienne (1997) Ο χρόνος, Αθήνα, Εκδόσεις Π. Τραυλός-Ε. Κωσταράκη

Μυριζάκης Γ. (1997) Ελεύθερος χρόνος των νέων, Ψυχαγωγικές και αθλητικές δραστηριότητες, Αθήνα, Ε.Κ.Κ.Ε.

Τεπέρογλου Α., Μπαλούρδος ∆., Μυριζάκης Γ., Τζωρτζοπούλου Μ. (1999): Η ταυτότητα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και οι ανάγκες της νεολαίας στο Νομό Θεσσαλονίκης. Αποτελέσματα εμπειρικής έρευνας, Αθήνα, Ε.Κ.Κ.Ε.

Φίλιας Β. (1994) Εισαγωγή στη Μεθοδολογία και τις τεχνικές των κοινωνικών ερευνών, Αθήνα, Gutenberg.

Χόρνεϋ Κ. (1975) Ο νευρωτικός άνθρωπος της εποχής μας, Αθήνα, Εκδόσεις Επίκουρος

ΙΣΤΟΣΕΛΙ∆ΕΣ

http://www.selftherapy.gr

Η σημασία του ελεύθερου χρόνου: Λασσιθιωτάκη Μαρία, ψυχολόγος

www.thess.pde.sch.gr

www.kessaris.edu.gr

www.pedia.gr

18

Ε. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

1. Το ερωτηματολόγιο της ερευνητικής εργασίας

AΓΟΡΙ 1 ΚΟΡΙΤΣΙ 2 1. Υπάρχει στην καθημερινότητά σας αρκετός ελεύθερος χρόνος; Πάρα πολύς 1 Πολύς 2 Αρκετός 3 Λίγος 4 Καθόλου 5 ∆εν έχω γνώμη 6 ∆εν απαντώ 7 2. Με ποιον τρόπο αξιοποιείτε τον ελεύθερο χρόνο σας; Ξεκουράζεστε 1 Κοιμάστε 2 Συμμετέχετε σε οργανωμένη δραστηριότητα 3 ∆εν κάνετε τίποτα 4 Έχετε κάποια άλλη ασχολία 5 ∆εν έχω γνώμη 6 ∆εν απαντώ 7 3. Τι σας χαλαρώνει περισσότερο στον ελεύθερο χρόνο σας; Η/Υ 1 Μουσική 2 Ύπνος 3 ∆ιάβασμα 4 Τηλεόραση 5 ∆ημόσια θεάματα 6 Άλλο 7 Τίποτα 8 ∆εν έχω γνώμη 9 ∆εν απαντώ 10

19

4. Ποιες είναι οι κύριες ασχολίες σας; (Μπορείτε να δώσετε πολλές απαντήσεις) Αθλήματα 1 Μουσική 2 Φροντιστήρια 3 Ξένες γλώσσες 4 Χορός 5 Άλλο 6 Τίποτα 7 ∆εν έχω γνώμη 8 ∆εν απαντώ 9

5. Μέχρι ποια ώρα σας επιτρέπουν να μείνετε έξω από το σπίτι όταν βγαίνετε; Μέχρι τις 21:00 1 Μέχρι τις 22:00 2 Μέχρι τις 23:00 3 Μέχρι τις 24:00 4 Και μετά τις 24:00 5 ∆εν έχω γνώμη 6 ∆εν απαντώ 7 6. Πόσο ελεύθερο χρόνο έχετε στη διάθεσή σας καθημερινά (και το Σαββατοκύριακο); Καθόλου 1 1 ώρα 2 2 ώρες 3 3 ώρες και πάνω 4 ∆εν έχω γνώμη 5 ∆εν απαντώ 6

20

7. Με τι χόμπυ ασχολείστε; (Μπορείτε να δώσετε πολλές απαντήσεις) Ζωγραφική 1 Πολεμικές τέχνες 2 Χειροτεχνία 3 Χορός 4 Μουσική 5 Τραγούδι 6 Θέατρο 7 Ηλεκτρονικά παιχνίδια 8 Κολύμβηση 9 Ιππασία 10 Άθλημα 11 Άλλο 12 Τίποτα 13 ∆εν έχω γνώμη 14 ∆εν απαντώ 15 8. Πού πηγαίνετε όταν βγαίνετε; (Μπορείτε να δώσετε πολλές απαντήσεις) Καφετέριες 1 Κέντρο πόλης 2 Internet café 3 Σινεμά 4 Εμπορικά κέντρα 5 Γυράδικα 6 Σπίτια φίλων 7 Πάρκα-πλατείες 8 Άλλο 9 Πουθενά 10 ∆εν έχω γνώμη 11 ∆εν απαντώ 12 9. Θα θέλατε να έχετε περισσότερο ελεύθερο χρόνο; Ναι 1 Όχι 2 ∆εν έχω γνώμη 3 ∆εν απαντώ 4

21

10. Τι σας στερεί τον ελεύθερο χρόνο σας; Το σχολείο 1 Το φροντιστήριο 2 Οι υποχρεώσεις 3 Οι γονείς-κηδεμόνες 4 Τα μαθήματα 5 Άλλο 6 Τίποτα 7 ∆εν έχω γνώμη 8 ∆εν απαντώ 9 11. Βαριέστε όταν δεν έχετε τι να κάνετε στον ελεύθερο χρόνο σας; Πάντα 1 Μερικές φορές 2 Ποτέ 3 ∆εν έχω γνώμη 4 ∆εν απαντώ 5

22

2. Στατιστικά στοιχεία Τάξη Α΄ Αγόρια:28 Κορίτσια:28 1. Υπάρχει στην καθημερινότητά σας αρκετός ελεύθερος χρόνος; Αγόρια Κορίτσια Σύνολο

Πάρα πολύς 2 1 3

Πολύς 4 2 6

Αρκετός 7 11 18

Λίγος 15 12 27

Καθόλου 0 2 2

∆εν έχω γνώμη 0 0 0

∆εν απαντώ 0 0 0

Σύνολο 28 28 56

2. Με ποιον τρόπο αξιοποιείτε τον ελεύθερο χρόνο σας; Αγόρια Κορίτσια Σύνολο

Ξεκουράζεστε 9 9 18

Κοιμάστε 4 2 6

Συμμ.σε οργ. δραστ. 4 7 11

∆εν κάνετε τίποτα 0 2 2

Έχετε άλλη ασχολία 10 8 18

∆εν έχω γνώμη 0 0 0

∆εν απαντώ 1 0 1

Σύνολο 28 28 56

23

3. Τι σας χαλαρώνει περισσότερο στον ελεύθερο χρόνο σας; Αγόρια Κορίτσια Σύνολο

Η/Υ 10 6 16

Μουσική 5 16 21

Ύπνος 8 2 10

∆ιάβασμα 0 0 0

Τηλεόραση 1 1 2

∆ημόσια θεάματα 0 1 1

Άλλο 4 2 6

Τίποτα 0 0 0

∆εν έχω γνώμη 0 0 0

∆εν απαντώ 0 0 0

Σύνολο 28 28 56

4. Ποιες είναι οι κύριες ασχολίες σας; (Μπορείτε να δώσετε πολλές απαντήσεις) Αγόρια Κορίτσια Σύνολο

Αθλήματα 22 13 35

Μουσική 13 14 27

Φροντιστήρια 6 5 11

Ξένες γλώσσες 7 14 21

Χορός 1 6 7

Άλλο 10 3 13

Τίποτα 0 2 2

∆εν έχω γνώμη 1 0 1

∆εν απαντώ 0 0 0

24

5. Μέχρι ποια ώρα σας επιτρέπουν να μείνετε έξω από το σπίτι όταν βγαίνετε; Αγόρια Κορίτσια Σύνολο

Μέχρι τις 21:00 0 1 1

Μέχρι τις 22:00 2 4 6

Μέχρι τις 23:00 6 13 19

Μέχρι τις 24:00 3 6 9

Και μετά τις 24:00 16 3 19

∆εν έχω γνώμη 0 0 0

∆εν απαντώ 1 1 2

Σύνολο 28 28 56

6. Πόσο ελεύθερο χρόνο έχετε στη διάθεσή σας καθημερινά (και το Σαββατοκύριακο); Αγόρια Κορίτσια Σύνολο

Καθόλου 2 1 3

1 ώρα 2 2 4

2 ώρες 8 12 20

3 ώρες και πάνω 15 12 27

∆εν έχω γνώμη 1 1 2

∆εν απαντώ 0 0 0

Σύνολο 28 28 56

25

7. Με τι χόμπυ ασχολείστε; (Μπορείτε να δώσετε πολλές απαντήσεις) Αγόρια Κορίτσια Σύνολο

Ζωγραφική 2 4 6

Πολεμικές τέχνες 3 1 4

Χειροτεχνία 2 2 4

Χορός 1 10 11

Μουσική 10 15 25

Τραγούδι 2 6 8

Θέατρο 3 6 9

Ηλεκτρ.παιχνίδια 12 4 16

Κολύμβηση 2 3 5

Ιππασία 1 1 2

Άθλημα 18 10 28

Άλλο 9 4 13

Τίποτα 0 3 3

∆εν έχω γνώμη 0 0 0

∆εν απαντώ 0 0 0

26

8. Πού πηγαίνετε όταν βγαίνετε; (Μπορείτε να δώσετε πολλές απαντήσεις) Αγόρια Κορίτσια Σύνολο

Καφετέριες 18 22 40

Κέντρο πόλης 23 23 46

Internet café 9 1 10

Σινεμά 13 14 27

Εμπορικά κέντρα 14 15 29

Γυράδικα 15 12 27

Σπίτια φίλων 18 18 36

Πάρκα-πλατείες 13 15 28

Άλλο 3 3 6

Πουθενά 1 0 1

∆εν έχω γνώμη 0 0 0

∆εν απαντώ 0 0 0

9. Θα θέλατε να έχετε περισσότερο ελεύθερο χρόνο; Αγόρια Κορίτσια Σύνολο

Ναι 23 25 48

Όχι 3 2 5

∆εν έχω γνώμη 1 1 2

∆εν απαντώ 1 0 1

Σύνολο 28 28 56

27

10. Τι σας στερεί τον ελεύθερο χρόνο σας; Αγόρια Κορίτσια Σύνολο

Το σχολείο 6 7 13

Το φροντιστήριο 5 5 10

Οι υποχρεώσεις 8 8 16

Οι γονείς-κηδεμόνες 0 0 0

Τα μαθήματα 7 7 14

Άλλο 2 0 2

Τίποτα 0 0 0

∆εν έχω γνώμη 0 0 0

∆εν απαντώ 0 1 1

Σύνολο 28 28 56

11. Βαριέστε όταν δεν έχετε τι να κάνετε στον ελεύθερο χρόνο σας; Αγόρια Κορίτσια Σύνολο

Πάντα 6 2 8

Μερικές φορές 12 19 31

Ποτέ 7 7 14

∆εν έχω γνώμη 0 0 0

∆εν απαντώ 3 0 3

Σύνολο 28 28 56

28

3. Συντελεστές

Συνεργάστηκαν οι μαθητές της Α΄ τάξης:

Γκανάτσιου-Καραγιάννη Στεργιανή Α1

Λαζαρίδης Λάζαρος Α4

Γαλαζούλα ∆έσποινα Α1 (κανονιέρηδες)

Σελεσκερίδης Ιακώβ Α6

Σιμελετίδης Κωνσταντίνος Α6

Μπεαζίδου Ειρήνη Α5

Καρακότας Αθανάσιος Α3

∆ημητρακοπούλου Θωμαή Α2 (hard workers)

Ξανθόπουλος Στυλιανός Α5

Σπυριδωνίδης ∆ημήτριος Α6

Καρυπίδου Μαρία Α3

∆ρομπουλιανούδης Χρήστος Α2

Κεμερίδου Τριανταφυλλιά Α3 (starfall)

Λαθουράς Ελευθέριος Α4

Τσοπούρογλου Ιορδάνης Α7

Πίλα Χριστιάνα Α6

Βαλσαμάς ∆ημήτριος Α1

Ματθαίου Αικατερίνη Α4 (4 stars)

Θεοδωρίδης Παναγιώτης Α2

με επιβλέπουσες τις κοινωνιολόγους Κουρτίδου Φωτεινή ΠΕ 10 και Πασχαλίδου Ελισάβετ ΠΕ 10.