2ο ΓΕΛ ΑΧΑΡΝΩΝΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

«ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ»ΤΑΞΗ Α΄

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:2011-12Α΄ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ

1

Υπεύθυνες καθηγήτριεςΒενούτσου Μαριάννα

Ζαρίφη Χριστίνα2ο ΓΕΛ ΑΧΑΡΝΩΝ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ«ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ»

ΤΑΞΗ Α΄ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2011-12

Α΄ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ

Συγγραφική ομάδα μαθητών:Άλκας ΙωάννηςΑπαναζίδου ΕλένηΒασιλάκης ΑλέξανδροςΓκότση ΧρυσούλαΙωακειμίδου ΕιρήνηΚαλογερά ΒασιλικήΚαραχάλιου ΖωήΚυζιρίδη ΚυριακήΜορφωνιού Κωνσταντίνα

2

Νικοπούλου ΚωνσταντίναΝτόνας ΝικόλαοςΟυρανή ΣοφίαΠαπαδοπούλου ΌλγαΠαπουλάκης ΜιχαήλΣαράντος ΚωνσταντίνοςΣεϊταρίδης ΙωάννηςΣτεργίου Χρ. ΣοφίαΤζιούρνα ΔιονυσίαΤσουμενή ΙωάνναΧαϊντούτη Βικτώρια

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος..............................................................................................................σελ.5 Εισαγωγή..............................................................................................................σελ.6 Θολωτός τάφος Αχαρνών.....................................................................................σελ.8

i) Χρονολόγηση της μυκηναϊκής εποχής και χαρακτηριστικά της.................σελ.9ii) Τι ήταν οι θολωτοί τάφοι.........................................................................σελ.10iii) Η ανασκαφή του θολωτού τάφου των Αχαρνών και εποχή χρονολόγησης.........................................................................σελ.11iv) Χαρακτηριστικά του θολωτού τάφου των Αχαρνών..............................σελ.11v) Κτερίσματα που βρέθηκαν στον θολωτό τάφο των Αχαρνών.................σελ.12vi) Σε ποιο πρόσωπο ανήκει ο θολωτός τάφος Αχαρνών.............................σελ.14vii) Η αξιοποίηση του τάφου........................................................................σελ.14

Το αρχαίο θέατρο των Αχαρνών...........................................................................σελ.15 i) Τι ονομάζουμε αρχαίο θέατρο....................................................................σελ.16 ii) Τι παραστάσεις γίνονταν σε αυτό.............................................................σελ.16 iii) Που βρίσκεται το αρχαίο θέατρο Αχαρνών.............................................σελ.17 iv) Εποχή χρονολόγησης του αρχαίου θεάτρου των Αχαρνών..................................................................................................σελ.18 v) Ευρήματα που βοηθούν στην χρονολόγηση του

θεάτρου των Αχαρνών.........................................................................σελ.18vi) Χώροι που ανακαλύφθηκαν κατά την αρχαιολογική έρευνα..................σελ.18

vii) Περιγραφή των χώρων του αρχαίου θεάτρου........................................σελ.19viii) Η σημερινή κατάσταση του αρχαίου θεάτρου......................................σελ.20ix) Μέριμνα για την αξιοποίησή του-απαλλοτρίωση .................................σελ. 21x) Αποκάλυψη μνημείου..............................................................................σελ. 21xi Συντήρηση εδωλίων..................................................................................σελ.21

xii) Ο ναός της Ιππίας Αθηνάς .....................................................................σελ.22 Τύμβος του Σοφοκλή............................................................................................σελ.23

i) Βιογραφία του Σοφοκλή....................................................................σελ.24 - βίος του Σοφοκλή..........................................................................σελ.24 - έργο του Σοφοκλή..........................................................................σελ.25ii) Τύμβοι..............................................................................................σελ.26iii) Τύμβος του Σοφοκλή ......................................................................σελ.27iv) Η ταφή του Σοφοκλή.......................................................................σελ.27v) Η χρονολόγηση της ανασκαφής του τύμβου....................................σελ.27vi) Κτερίσματα......................................................................................σελ.28vii) Σημερινή κατάσταση του τάφου....................................................σελ.29

3

viii) Αξιοποίηση του τύμβου του Σοφοκλή..........................................σελ.30 Αδριάνειο υδραγωγείο- αχαρνικός οχετός.............................................................σελ.31 i) Τι ήταν τα αρχαία υδραγωγεία..............................................................σελ.32 ii) Τοποθεσία του ρωμαϊκού υδραγωγείου...............................................σελ.32 iii) Με εντολή ποιας προσωπικότητας κατασκευάστηκε.........................σελ.33 iv) Ποιες ανάγκες του δήμου εξυπηρετούσε ...........................................σελ.34 v) Ποιους δήμους της Αττικής διέσχιζε...................................................σελ.34 vii) Περιγραφή του ρωμαϊκού υδραγωγείου............................................σελ.35 viii) Αχαρνικός οχετός..............................................................................σελ.36 x) Αξιοποίηση του αδριάνειου υδραγωγείου...........................................σελ.36 Αναφορά στον αρχαίο δήμο Αχαρνών και στους κατοίκους του στα κείμενα της

αρχαίας Ελληνικής γραμματείας........................................................................σελ.38 i) Ο κωμικός ποιητής Αριστοφάνης και η κωμωδία του Ἀχαρνῆς............σελ.39 - Λίγα λόγια για τον κωμικό ποιητή Αριστοφάνη................................σελ.39 - Η κωμωδία του Αριστοφάνη Ἀχαρνῆς...............................................σελ.39 ii. Πληροφορίες για τους Ἀχαρνῆς μέσα από την ομώνυμη κωμωδία του

Αριστοφάνη.........................................................................................σελ.40 iii. Πληροφορίες για το δήμο Αχαρνών μέσα από τα έργα του Θουκυδίδη

και του Παυσανία.................................................................................σελ.41 iv) Η προέλευση και ερμηνεία της ονομασίας του δήμου Αχαρνών.........σελ.42 Γενικά συμπεράσματα.........................................................................................σελ.43 Παράρτημα.............................................................................................................σελ.44

-Ερωτηματολόγιο................................................................................................σελ.45- Γραφήματα......................................................................................................σελ.46

Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία.................................................................................σελ.52

4

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Αντικείμενο της παρούσας εργασίας, στα πλαίσια της μαθητικής εργασίας (Project), της πρώτης τάξης Λυκείου κατά το σχολικό έτος 2011-2012, είναι η μελέτη των αρχαιολογικών ευρημάτων του Δήμου Αχαρνών. Η κατανομή των κεφαλαίων έχει ως εξής:

Στο 1ο κεφάλαιο μελετάται ο θολωτός τάφος των Αχαρνών, ο όποιος χρονολογείται στην εποχή του 14ου-13ου αι. π.Χ. Ανήκε σε σημαντικό πρόσωπο, σύμφωνα με τα κτερίσματα που βρέθηκαν. Ο εν λόγω θολωτός τάφος αποτελείται από τον δρόμο που οδηγούσε στον τάφο, το στόμιο και το θάλαμο.

Στο 2ο κεφάλαιο εξετάζεται το αρχαίο θέατρο των Αχαρνών που χρονολογείται στην κλασσική εποχή και εκεί γίνονταν μερικές από τις σημαντικότερες αναπαραστάσεις τραγικών έργων κατά τα Μεγάλα Διονυσία και τα Λήναια. Αποτελούνταν από το κοίλον, την ορχήστρα και την σκηνή.

Ο Τύμβος του Σοφοκλή που αποτελεί αντικείμενο μελέτης του 3ου κεφαλαίου βρίσκεται βόρεια των Αχαρνών. Κατασκευάστηκε το 406 π.Χ. για να φιλοξενήσει τη σωρό του τραγικού ποιητή Σοφοκλή και της οικογένειάς του.

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο- Αχαρνικός Οχετός, που εξετάζονται στο 4ο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας, κατασκευάστηκαν τον 4ο αι π.Χ. και εξυπηρετούσαν την άρδευση καλλιεργήσιμων εκτάσεων και στην παροχή ποσίμου νερού.

Στο 5ο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας μελετάται η αρχαία ελληνική γραμματεία, δηλαδή οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, οι όποιοι αναφέρουν χρήσιμες πληροφορίες για τους κατοίκους του αρχαίου δήμου Αχαρνών.

Στο τέλος της εργασίας ακολουθούν τα γενικότερα συμπεράσματα και η εργασία κλείνει με την χρησιμοποιηθείσα βιβλιογραφία και δικτυογραφία.

5

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Θέμα της παρούσας εργασίας αποτελούν τα αρχαιολογικά ευρήματα του Δήμου Αχαρνών, από τα οποία τα κυριότερα είναι τα παρακάτω: 1)Θολωτός τάφος, 2)Αρχαίο θέατρο Αχαρνών, 3)Τύμβος του Σοφοκλή, 4) Αδριάνειο Υδραγωγείο. Επίσης, άξιο αναφοράς είναι και το γεγονός ότι πολλοί αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς μνημονεύουν στα έργα τους τον αρχαίο δήμο Αχαρνών και τους Αχαρνείς. Την πραγμάτευση αυτού του τελευταίου έχει αναλάβει η τελευταία ομάδα της ερευνητικής εργασίας.

Για το θολωτό τάφο γνωρίζουμε ότι είναι ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ευρήματα των Αχαρνών. Ο θολωτός τάφος βρίσκεται στην περιοχή της Λακότρυπας στον Κόκκινο Μύλο. Ο τάφος χρονολογείται τον 14ο – 13ο αιώνα και ανασκάφηκε το 1879 από Γερμανούς αρχαιολόγους. Θεωρείται ότι ανήκει σε σημαντικό πρόσωπο της περιοχής και αυτό πιστοποιείται από τα κτερίσματα που βρέθηκαν γύρω από τον τάφο. Επιπλέον, ο σκοπός των κτερισμάτων ήταν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες του νεκρού. Αποτελούνταν από τρία μέρη, τον διάδρομο, το στόμιο και το θάλαμο. Γενικότερα οι θολωτοί τάφοι ήταν υπόγειοι, κτισμένοι με σχετικά μικρές πέτρες ακανόνιστου σχήματος.

Είναι γνωστό ότι μέσα στα πλαίσια του θεσμού της αρχαιοελληνικής πόλης-κράτους γίνονταν εορτασμοί προς τιμή του θεού Διονύσου, οι οποίοι είχαν θρησκευτικό χαρακτήρα π.χ τα μεγάλα Διονύσια και τα Λήναια. Όλοι μπορούσαν να παρακολουθήσουν τις θεατρικές παραστάσεις. Υπήρχε ένα ειδικό ταμείο για αυτούς που δεν είχαν χρήματα για το εισιτήριο και μάλιστα οι χορηγοί αναλάμβαναν όλα τα έξοδα των παραστάσεων. Τέτοιες θεατρικές παραστάσεις γίνονταν και στο αρχαίο θέατρο των Αχαρνών, το οποίο ανακαλύφθηκε στην οδό Σαλαμίνος 21 κοντά στη διασταύρωση με την οδό Λιοσίων. Χρονολογείται την κλασική εποχή. Τα ευρήματα που βοήθησαν στην χρονολόγησή του ήταν οι πινακίδες που ανέφεραν τα έσοδα από τη μίσθωση του θεάτρου για τις παραστάσεις. Συγκεκριμένα, ανακαλύφθηκε μία ολόκληρη κερκίδα με 11 σειρές καθισμάτων και ένα μικρό τμήμα της ορχήστρας. Το κοίλο, οι πάροδοι και το σκηνικό οικοδόμημα εικάζεται ότι βρίσκονται κάτω από το δρόμο. Το αρχαίο θέατρο αποτελείται από το κοίλο, την ορχήστρα και τη σκηνή. Βρίσκεται σε κακή κατάσταση, επειδή πολλοί χώροι του διαβρώνονται λόγω της ροής υδάτων. Υπάρχει μέριμνα για την αξιοποίησή του, αλλά δυστυχώς προϋποθέτει την κατοχή μεγάλου κεφαλαίου, προκειμένου να απαλλοτριωθούν τα γειτονικά ακίνητα, τα οποία ανήκουν σε ιδιώτες. Τέλος, δίπλα στο αρχαίο θέατρο ανακαλύφθηκε και ο ναός της Ιππίας Αθηνάς.

6

Ο Σοφοκλής είναι ένας από τους τρεις μεγαλύτερους τραγικούς ποιητές μαζί με τον Αισχύλο και τον Ευριπίδη. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 496 π.Χ και πέθανε το 406 π.Χ. Του διακεκριμένου αυτού ποιητή ανακαλύφθηκε ο τύμβος (=τάφος). Ο τύμβος του Σοφοκλή βρίσκεται βόρεια των Αχαρνών πάνω από την πλατεία της σημερινής Βαρυμπόμπης. Ο τάφος του Σοφοκλή ήταν κτισμένος από ντόπιους λίθους που αποτελούσαν τον ταφικό περίβολο, στον οποίον βρέθηκαν τρεις λίθινες σαρκοφάγοι. Τέλος, ο ποιητής ετάφη όταν απεβίωσε το 406 π.Χ στον πατρογονικό τάφο στο δρόμο που οδηγούσε στη Δεκέλεια.

Γενικότερα υδραγωγεία ονομάζονται οι αγωγοί, οι οποίοι χρησίμευαν για την παροχή νερού. Το αδριάνειο υδραγωγείο κατασκευάστηκε από το ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό περίπου τον 4ο με 5ο αιώνα μ.Χ. Ξεκινούσε από την Πάρνηθα περνώντας από πολλές περιοχές της Αθήνας, καταλήγοντας στο Λυκαβηττό. Ο Αχαρνικός οχετός άρχιζε από τη σημερινή περιοχή του Ολυμπιακού χωριού. Ο ρόλος ήταν παρόμοιος με του Αδριάνειου υδραγωγείου, δηλαδή η υδροδότηση της Αθήνας. Τέλος, ο υδραγωγείο ήταν σε χρήση από την εταιρεία Ε.Υ.Δ.Α.Π μέχρι και το έτος 1950, όμως, από τότε και μετά η αξιοποίησή του σταμάτησε. Μόνο στην περιοχή της νέας Ιωνίας έγιναν προσπάθειες για την ανασύσταση του υδραγωγείου.

Τέλος, αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς κάνουν αναφορά στον αρχαίο δήμο των Αχαρνών και μέσα από τα συγγράμματά τους αντλούμε πολλές πολύτιμες πληροφορίες. Έτσι, γνωρίζουμε πως οι Αχαρνείς, που ανήκαν στην Οινηίδα φυλή, ήταν ένας από τους αρχαιότερους δήμους της Αττικής. Σύμφωνα με τον Αριστοφάνη, στο έργο «Ἀχαρνῆς» οι Αχαρνείς ήταν ένας αγροτικός λαός, ο οποίος καλλιεργούσε τρόφιμα, τα οποία, στη συνέχεια, τα κατανάλωναν και κάποια από αυτά τα προμήθευαν στο εμπόριο. Ήταν εύποροι, γι ’αυτό είχαν τη δυνατότητα να έχουν άλογα και ήταν περίφημοι ιππείς. Επίσης, υπάρχουν αναφορές για το δήμο Αχαρνών και από άλλους συγγραφείς, όπως ο Παυσανίας, ο Θουκυδίδης, ο Πίνδαρος, ο Ξενοφών και άλλοι.

7

Επιμέλεια:

Γκότση ΧρυσούλαΝικοπούλου ΚωνσταντίναΠαπαδοπούλου Όλγα

8

Στεργίου Χρ. Σοφία

Πότε χρονολογείται η μυκηναϊκή εποχή και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της;

Η Μυκηναϊκή εποχή χρονολογείται τον 14ο-13ο αιώνα π.Χ. Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός πήρε το όνομά του από το σπουδαιότερο κέντρο του, τις Μυκήνες, που έφερε στο φως με τις ανασκαφές του ο Γερμανός αρχαιολόγος Ερρίκος Σλήμαν. Αναπτύχθηκε κυρίως στο χώρο του Αιγαίου και στην λεκάνη της Μεσογείου. Φορείς του Μυκηναϊκού πολιτισμού ήταν τα πρώτα ελληνικά φύλλα ινδοευρωπαίων που ήρθαν στον ελληνικό χώρο γύρω στο 2800π.Χ, αναμείχθηκαν με τους αυτόχθονες κατοίκους και δημιούργησαν έναν ξεχωριστό πολιτισμό που θα ονομαστεί αργότερα ελληνικός πολιτισμός. Αυτός είναι σημαντικός γιατί δημιουργείται από Έλληνες, τους Μυκηναίους ή Αχαιούς και γιατί παρά τις επιδράσεις που δέχτηκε από τον Μινωικό πολιτισμό διαμόρφωσε δικά του χαρακτηριστικά. Οι Μυκηναίοι ήταν καλοί πολεμιστές, έμποροι και ναυτικοί, ειδικευμένοι τεχνίτες και καλοί χτίστες. Έδρα του ηγεμόνα ήταν η Ακρόπολη1*.Η κεντρική εξουσία ήταν οργανωμένη με γραφειοκρατικό τρόπο γύρω από τα ανάκτορα. Ο ηγεμόνας, ο Άναξ ,έλεγχε τις πηγές πλούτου, την παραγωγή, τα προϊόντα και τις ασχολίες των τεχνιτών, των αγροτών και των πολεμιστών από το ανάκτορο που ήταν διοικητικό, θρησκευτικό και οικονομικό κέντρο.

Εκτός από την ανακτορική αρχιτεκτονική, εντύπωση προκαλεί και η ταφική αρχιτεκτονική. Στην Μυκηναϊκή εποχή 1600-1100 π.Χ. χρησιμοποιούσαν τρία είδη τάφων για τους νεκρούς:

τους λακοειδείς που ήταν ορθογώνιοι λάκκοι που σκάβονταν σε βάθος μέχρι 4 μέτρα και σκεπάζονταν ύστερα από την ταφή με ακατέργαστες λίθινες πλάκες. Οι λακοειδείς τάφοι ήταν συνήθως ατομικοί, δηλαδή δεν ανοίγονταν συχνά για επαναχρησιμοποίηση.

τους θαλαμωτούς ή θαλαμοειδείς τάφους που ήταν σκαμμένοι στις πλαγιές μαλακών βραχωδών λόφων σε αρκετό βάθος. Είχαν μορφή υπογείων θαλαμών, δηλαδή δωματίων και ήταν οικογενειακοί και, τέλος

τους θολωτούς τάφους που ήταν υπέργειοι ή υπόγειοι. Αποτελούνταν από τον ‘δρόμο’ δηλαδή τον διάδρομο που οδηγούσε στον τάφο, από το ‘στόμιο’ και από τον θάλαμο. Σ’ αυτούς θάβονταν οι ηγεμόνες και οι οικογένειες τους. (Κασσωτάκη Έλενα, 2009)

1 Ακρόπολη σημαίνει κορυφή της πόλης και προέρχεται από τις λέξεις «άκρα» και «πόλις».

9

Τι ήταν γενικότερα οι θολωτοί τάφοι;

Οι θολωτοί τάφοι συγκαταλέγονται χωρίς αμφιβολία στα πιο λαμπρά αρχιτεκτονήματα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού. Μια σύντομη περιγραφή τους θα

ήταν η ακόλουθη:Οι θολωτοί τάφοι είναι κυκλικού σχήματος με θολωτή

στέγη. Στους τάφους οδηγούσαν διάδρομοι με χτισμένες τις δυο πλευρές τους. Ο διάδρομος μετά την ταφή σκεπαζόταν με χώμα, όπως και ο τάφος, ώστε σχηματιζόταν ένας τεχνητός λόφος. Ο θόλος είναι χτισμένος με μεγάλες πλάκες τοποθετημένες κατά στρώσεις με τέτοιο τρόπο, ώστε κάθε στρώση να εξέχει λίγο περισσότερο προς το εσωτερικό του θόλου από την αμέσως κατώτερή της (εκφορικό σύστημα). Η είσοδος είναι μνημειακή, με χτιστές παραστάδες,

μονολιθικά ανώφλια και υπέρθυρα με κουφιστικό τρίγωνο. (Κασσωτάκη Έλενα, 2009).

Εικόνες 1,2,3: «το εσωτερικό ενός θολωτού τάφου»

10

Πότε έγινε η ανασκαφή του θολωτού τάφου των Αχαρνών, σε ποια περιοχή του δήμου μας βρίσκεται και ποια είναι η εποχή της

χρονολόγησής του;

Εικόνα 4: Habbo Gerhard Lolling1848-1894

Ο θολωτός τάφος των Αχαρνών ανασκάφηκε το 1879 στην πλαγιά ενός τεχνητού λόφου από τον Γερμανό αρχαιολόγο Habbo Gerhard Lolling που ήταν επικεφαλής του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αθήνας σε συνεργασία με τον Έλληνα έφορο αρχαιοτήτων Παναγιώτη Σταματάκη. Ο τάφος βρίσκεται στην περιοχή της Λακότρυπας στον Κόκκινο Μήλο σε απόσταση 3χλμ.από το σημερινό κέντρο των Αχαρνών και αποτελεί το πιο σημαντικό μνημείο των αρχαίων χρόνων που διασώζεται στο Δήμο.

Θεωρείται, επίσης, ο πιο καλοδιατηρημένος μυκηναϊκός τάφος της Αττικής. Ο θολωτός τάφος χρονολογείται στην εποχή του 14ου-13ου αιώνα, δηλαδή την Μυκηναϊκή. (Κασσωτάκη Έλενα, 2009).

Χαρακτηριστικά θολωτού τάφου Αχαρνών

11

Ο θολωτός τάφος των Αχαρνών αποτελείται από το δρόμο, δηλαδή το διάδρομο που οδηγούσε στον τάφο, το στόμιο και τον θάλαμο. Είναι υπόγεια κτισμένος με σχετικά μικρές πέτρες ακανόνιστου σχήματος. Το σχήμα του θαλάμου είναι κωνικό και θυμίζει τεραστία κυψέλη. Η θολός σκαμμένη από πάνω προς τα κάτω σαν πηγάδι, στενεύει προς την οροφή. Στην κορυφή της είναι τοποθετημένη η κλείδα, μια πέτρα που σαν σφήνα συγκροτεί τα τοιχώματα της θολού. Η διάμετρος της θολού είναι 8,35μ. , το πλάτος του 1,55μ. και το ύψους του 8,74μ. Εντυπωσιακός είναι ο τρόπος κατασκευής του υπέρθυρου από ογκώδη επιμήκη λίθο. Πάνω από το υπέρθυρο σε αντίθεση με άλλους θολωτούς όπου υπάρχει το ανακουφιστικό τρίγωνο χρησιμοποιήθηκαν τέσσερις μικρότεροι, αδούλευτοι ογκόλιθοι, παράλληλοι μεταξύ τους και με μικρά κενά ενδιάμεσα. Ο δρόμος έχει μήκος 27μ πλάτος 3μ και είναι κτισμένος με ξερολιθιά. Εξωτερικά η θολός καλύπτεται με χώμα, ώστε να σχηματιστεί ένα είδος τύμβου. Οι επιχώσεις του τύμβου υγρομονώνουν την κατασκευή. (Κασσωτάκη Έλενα, 2009).

Η είσοδος του τάφου Ο διάδρομος του τάφου

Κτερίσματα που βρέθηκαν στην περιοχή του θολωτού τάφου των Αχαρνών

Εικόνα 5: « Αμφορέας οξυπύθμενος από τη Χαναάν της Παλαιστίνης»

12

Ο τάφος των Αχαρνών, περιείχε πήλινα και λίθινα αγγεία, χάλκινα όπλα, ελεφάντινα αντικείμενα, κοσμήματα από χρυσό, άργυρο, χαλκό, υάλωμα και φαγεντιανή. Τα μοτίβα των κοσμημάτων και των αγγείων είναι γνωστά με μυκηναϊκά-μινωικά σχεδία όπως πάπυροι, κρινοπάπυροι, κρίνα, φύλλα κισσού, ναυτίλοι, καρποί παπαρούνας κα. Βρέθηκαν, επίσης, σφραγιδόλιθοι από ορεια, κρύσταλλο, σάριδο, αμέθυστο με παραστάσεις ζώων, όπως ταύρων, λιονταριών και αιγάγρων. Από τα πιο σημαντικά ευρήματα είναι τα θραύσματα από δυο ελεφάντινες λύρες από τις πρωιμότερες του είδους που βρέθηκαν στην ταφική θάλαμο. Τα ευρήματα δείχνουν την οικονομική ευρωστία των κατοχών του τάφου, το επίπεδο πολιτισμού και την υψηλή κοινωνική τους θέση. Στην επίχωση του δρόμου του τάφου, μπροστά από την είσοδο, βρέθηκαν πολλά ευρήματα που μαρτυρούν λατρεία αφηρωισμένων ηρώων κατά την ιστορική εποχή. Τα αναθήματα που βρέθηκαν (πήλινα ομοιώματα ασπίδων και αλόγων, κύπελα, φιαλίδια αρωμάτων και λουτήρα) είναι χαρακτηριστικά λατρείας ηρώων. Τα κτερίσματα, ίσως, είχαν σαν σκοπό να εξυπηρετήσουν τις βασικές ανάγκες του νεκρού όπως, φαγητό, ποτό, ενδυμασία, στολισμό και διασκέδαση ως την πλήρη αποσάρκωση του.

Πολλές προσφορές εκφράζουν τον πόνο των συγγενών και την απροθυμία τους να δεχτούν ότι δεν υπάρχει πια ο δικός τους άνθρωπος. Κάποια θρησκευτικά σύμβολα όπως πήλινα είδωλα ίσως εξασφαλίζουν την προστασία των θεϊκών δυνάμεων.(Κασσωτάκη Έλενα, 2009).…………………………………………………

Εικόνα 6: « Ελεφάντινη λύρα»

13

Εικόνα 7: « Πυξίδα»

Σε ποιο πρόσωπο πιστεύουν οι αρχαιολόγοι ότι ανήκει ο θολωτός τάφος των Αχαρνών;

Πρόκειται για τον τάφο σημαντικού προσώπου της περιοχής, όπως πιστοποιούν το είδος του τάφου και τα πολυάριθμα κοσμήματα άριστης καλλιτεχνικής ποιότητας. Κοντά στην περιοχή του θολωτού τάφου, σε απόσταση ενός χιλιομέτρου νοτιοανατολικά βρέθηκαν οικοδομικά λείψανα και τμήματα αγγείων μυκηναϊκής εποχής. Μολονότι τα ερείπια δεν σώζονταν σε καλή κατάσταση, μαρτυρούν Μυκηναϊκη εγκατάσταση. Σύμφωνα με τους ανασκαφείς, ο χαρακτήρας και το μέγεθός της συνηγορούν για έναν σημαντικό οικισμό, αν όχι για την έδρα του τοπάρχη. για τον οποίο πιθανόν κατασκευάστηκε ο θολωτός τάφος.(Κασσωτάκη Έλενα, 2009).

Σήμερα έχει αξιοποιηθεί ο θολωτός τάφος για την ανάδειξη του δήμου μας, και αν ναι, πώς έχει επιτευχθεί αυτό;

Από το 2000 και μετά ο δήμος Αχαρνών αξιοποίησε τον αρχαιολογικό χώρο του θολωτού τάφου. Υπηρεσίες του δήμου ανέλαβαν την ανανέωση σημαντικής περίφραξης και το συστηματικό καθαρισμό του μνημείου από τα σκουπίδια. Σε τακτά χρονικά διαστήματα γίνονται μυοκτονίες και απεντομώσεις εσωτερικά του τάφου. Στον τάφικό θάλαμο στρώθηκε χαλίκι. Αφαιρέθηκαν τα δέντρα περιμετρικά του μνημείου(συκιές, λεύκες). Από το 2002 τοποθετήθηκε ενημερωτική πινακίδα στα ελληνικά και αγγλικά για τους επισκέπτες, ενώ το 2001 άνοιξε το μνημείο για 1η

φορά για τους μαθητές και τέλος το 2003 για το ευρύ κοινό.(Κασσωτάκη Έλενα,

14

2009).

Επιμέλεια:

Καλογερά ΒασιλικήΚαραχάλιου ΖωήΤσουμενή ΙωάνναΧαϊντούτη Βικτώρια

15

Τι ονομάζουμε αρχαίο θέατρο;

Το αρχαίο ελληνικό θέατρο, θεσμός της αρχαιοελληνικής πόλης – κράτους, διδασκαλία και τέλεση θεατρικών παραστάσεων επ’ ευκαιρία των εορτασμών του Διονύσου, αναπτύχθηκε στα τέλη της αρχαϊκής εποχής και διαμορφώθηκε πλήρως την κλασσική εποχή- κυρίως στην Αθήνα. Φέρει έναν έντονο θρησκευτικό και μυστηριακό χαρακτήρα κατά την διαδικασία της γένεσης του, αλλά και έναν εξίσου έντονο κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα κατά την περίοδο της ανάπτυξής του.

Τι παραστάσεις γίνονταν στο αρχαίο θέατρο;

Στην αρχαία Αθήνα δεν υπήρχαν ανεξάρτητες παραστάσεις, υπήρχαν μόνο δραματικοί αγώνες. Οι αγώνες ήταν ενταγμένοι σε λατρευτικό πλαίσιο, ειδικότερα σε γιορτές προς τιμή του Διονύσου. Την κλασσική εποχή, δύο ήταν οι σημαντικότερες στην Αθήνα διονυσιακές γιορτές, στη διάρκεια των οποίων διεξάγονταν κάθε χρόνο σε δραματικούς αγώνες.

Εικόνα 1. «Ο Θεός Διόνυσος»

1. Τα πανελλήνιας ακτινοβολίας Μεγάλα Διονύσια (τέλη Μαρτίου) που αποτελούσαν κορυφαία λατρευτική καλλιτεχνική, και ως έναν βαθμό πολιτική εκδήλωση.

2. Και τα Λήναια (τέλη Ιανουαρίου) που είχαν πιο πολύ αθηναϊκό ενδιαφέρον. Οι αγώνες στα Μεγάλα Διονύσια καθιερώθηκαν το 534 π.Χ για την τραγωδία

και το 486 π.Χ. για την κωμωδία, στα Λήναια γύρω στο 440-430 π.Χ. προηγήθηκε η κωμωδία και ακολούθησε η τραγωδία.

Στα Μεγάλα Διονύσια συμμετείχαν τρεις τραγικοί ποιητές με τέσσερα έργα ο καθένας (τρεις τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα ) και πέντε κωμικοί με ένα έργο ο καθένας. Στα Λήναια έπαιρναν μέρος αρχικά δύο και στη συνέχεια τρεις τραγικοί με δύο τραγωδίες ο καθένας, ενώ για τους κωμικούς ίσχυαν οι όροι συμμετοχής που ισχύουν στα Μεγάλα Διονύσια. Στα Λήναια μια ημέρα ήταν αφιερωμένη στις παραστάσεις κωμωδίας και τρεις, οι τρεις τελευταίες και σημαντικότερες παραστάσεις τραγωδίας. Τα έργα παίζονταν μια και μοναδική φορά. Η σειρά εμφανίσεως των ποιητών καθορίζονταν με κλήρο. Και για τους τραγικούς και για τους κωμικούς μια νίκη στα Μεγάλα Διονύσια είχε μεγαλύτερη αίγλη από ό,τι μια νίκη στα Λήναια. (Σχολικό εγχειρίδιο Γ’ Γυμνασίου: Αριστοφάνη Όρνιθες).

16

Που βρίσκεται το αρχαίο θέατρο των Αχαρνών;

Το Αρχαίο Θέατρο Αχαρνών αποκαλύφθηκε στην οδό Σαλαμίνος αριθ.21 κοντά στη διασταύρωση με την οδό Λιοσίων, στο κέντρο του σημερινού δήμου κατά την παρακολούθηση εκσκαφής σε ιδιωτική ιδιοκτησία, για την ανέγερση τριώροφης οικοδομής. Οι αμφιθεατρικά τοποθετημένοι ορθογώνιοι ασβεστολιθικοί δόμοι, που εμφανίστηκαν και διαμόρφωναν σειρές εδράνων, δεν άφηναν από την

Εικόνα 2: «Αναπαράσταση αρχ. θεάτρου Αχαρνών»

αρχή αμφιβολία για την ταύτιση του ευρήματος: ανήκαν στο κυκλικό κοίλο ενός αρχαίου οικοδομήματος. Οι οικοδομικές εργασίες διακόπηκαν και άρχισε αμέσως η σωστική αναγραφή του οικοπέδου με έκτακτες επιχορηγήσεις του Υπουργείου Πολιτισμού, τη βοήθεια του Δήμου Αχαρνών (με την παραχώρηση δύο εργατών) και κάποιου ιδιώτη χορηγού.

Η μέχρι τώρα ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως μια ολόκληρη κερκίδα, πλάτους 5 μ. (στο δυτικό της τμήμα) και 22μ. (στο ανατολικό της τμήμα) με 11 σειρές καθισμάτων από ασβεστολιθικούς δόμους σε ημικυκλική διάταξη, που είχαν μεταφερθεί προφανώς από κάποιο τοπικό λατομείο λίθου. Τα προϊόντα της επεξεργασίας των λίθων (η λατύπη) δείχνουν ότι η τελική επεξεργασία έγινε επί τόπου. Ανασκάφθηκε επίσης μικρό τμήμα κερκίδας, βόρεια της πρώτης, που συνεχίζεται άθικτη, όπως πιστεύει η κ. Πλάτωνος, κάτω από το θεμέλιο της νεόκτιστης καφετέριας, που έχει θεμελιωθεί σε ψηλότερο επίπεδο από αυτό του θεάτρου και το μισό άλλης κερκίδας νότια της πρώτης, που συνεχίζεται κάτω από τοοδόστρωμα της οδού Σαλαμίνος. Επίσης, αποκαλύφθηκε και πολύ μικρό τμήμα της ορχήστρας σε βάθος 2,3 περίπου μέτρων. Είναι φανερό ότι το υπόλοιπο τμήμα του κοίλου, οι πάροδοι, η ορχήστρα και το σκηνικό οικοδόμημα βρίσκονται κάτω από τα προς βορρά –ΒΔ, κτίσματα και κάτω από το δρόμο. Αναμένεται να αποκαλυφθούν όταν θα συνεχισθεί η ανασκαφική έρευνα που σταμάτησε, ελλείψει πιστώσεων, το καλοκαίρι του 2007 και όταν ολοκληρωθεί η απαλλοτρίωση των γειτονικών οικοπέδων, που αποφασίστηκε πρόσφατα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, όπου αυτό εκτείνεται.

Ο προσανατολισμός του θεάτρου είναι προς τα Δ-ΒΔ. Οι κερκίδες έχουν θεμελιωθεί στο φυσικό ελαφρώς επικλινές προς τα ανατολικά έδαφος. Το πλάτος των εδωλίων είναι σχετικά μικρό (από 0,22 έως 0,40 μ.), ενώ η απόσταση μεταξύ τους ποικίλλει, καθώς έχουν ελαφρώς μετακινηθεί κατά τόπους και μερικά τμήματα, κυρίως από τη νότια κερκίδα, λείπουν. Κάτω από τον διάδρομο, μεταξύ της ορχήστρας και των πρώτων καθισμάτων, φαίνεται ότι υπάρχουν δόμοι ακτινωτά διατεταγμένοι (βρέθηκε ένας και στην βόρεια παρειά εμφανίζεται άλλος) που καλύπτουν τον αποστραγγιστικό αγωγό που είναι απαραίτητος για τη διοχέτευση των νερών της βροχής, καθώς ο υδροφόρος ορίζοντας της περιοχής είναι πολύ ψηλά. (www.diazoma.gr)

17

Ποια είναι η εποχή χρονολόγησής του;

Την κλασσική εποχή χρονολογείται το αρχαίο θέατρο που αποκαλύφθηκε το 2007. Πρόκειται για το έβδομο αρχαίο θέατρο που έχει βρεθεί στην Αττική . Η χωρητικότητα του υπολογίζεται στους 2000 θεατές. Το θέατρο αναφέρεται σε δύο επιγραφές του β΄ μισού του 4ου αιώνα π.Χ.

Ποια είναι τα ευρήματα που βοήθησαν τους αρχαιολόγους στην χρονολόγηση του αρχαίου θεάτρου;

Την ύπαρξη του θεάτρου Αχαρνών μαρτυρούν δύο σημαντικότατες επιγραφές του β΄ μισού του 4ου αι. π.Χ. Μία αναθηματική που είχε βρεθεί σε παλιές έρευνες από ξένους περιηγητές, αναφέρει τα έσοδα από τη μίσθωση του θεάτρου σε ιδιώτες για παραστάσεις τραγωδίας ή κωμωδίας, από τα οποία θα πληρώνονταν οι λατρευτικές ανάγκες του δήμου. Μια άλλη στήλη, όπου αναγράφονταν δύο ψηφίσματα, ως κάλυμμα αγωγού, βρέθηκε το 1987, από την κ. Μαρία Πλάτωνος, στην ανασκαφή ενός ρωμαϊκού λουτρού πίσω από τον Αγ. Γιάννη, στην οδό Λιοσίων και σε πολύ μικρή απόσταση από το σημείο εύρεσης του θεάτρου.

Χώροι που ανακαλύφθηκαν κατά την αρχαιολογική έρευνα

Η μέχρι τώρα ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως μια ολόκληρη κερκίδα, πλάτους 5 μ. (στο δυτικό της τμήμα) και 22μ. (στο ανατολικό της τμήμα) με 11 σειρές καθισμάτων από ασβεστολιθικούς δόμους σε ημικυκλική διάταξη, που είχαν μεταφερθεί προφανώς από κάποιο τοπικό λατομείο λίθου. Τα προϊόντα της επεξεργασίας των λίθων (η λατύπη) δείχνουν ότι η τελική επεξεργασία έγινε επί τόπου. Ανασκάφθηκε, επίσης, μικρό τμήμα κερκίδας, βόρεια της πρώτης, που συνεχίζεται άθικτη, όπως πιστεύει η κ. Πλάτωνος, κάτω από το θεμέλιο της νεόκτιστης καφετέριας, που έχει θεμελιωθεί σε ψηλότερο επίπεδο από αυτό του θεάτρου και το μισό άλλης κερκίδας, νότια της πρώτης, που συνεχίζεται κάτω από τοοδόστρωμα της οδού Σαλαμίνος. Επίσης, αποκαλύφθηκε και πολύ μικρό τμήμα της ορχήστρας σε βάθος 2,3 περίπου μέτρων. Είναι φανερό ότι το υπόλοιπο τμήμα του κοίλου, οι πάροδοι, η ορχήστρα και το σκηνικό οικοδόμημα βρίσκονται κάτω από τα προς βορρά –ΒΔ, κτίσματα και κάτω από το δρόμο. Αναμένεται να αποκαλυφθούν όταν θα συνεχισθεί η ανασκαφική έρευνα που σταμάτησε, ελλείψει πιστώσεων, το καλοκαίρι του 2007 και όταν ολοκληρωθεί η απαλλοτρίωση των γειτονικών οικοπέδων, που αποφασίστηκε πρόσφατα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, όπου αυτό εκτείνεται.

18

Ο προσανατολισμός του θεάτρου είναι προς τα Δ-ΒΔ. Οι κερκίδες έχουν θεμελιωθεί στο φυσικό ελαφρώς επικλινές προς τα ανατολικά έδαφος. Το πλάτος των εδωλίων είναι σχετικά μικρό (από 0,22 έως 0,40 μ.), ενώ η απόσταση μεταξύ τους ποικίλλει, καθώς έχουν ελαφρώς μετακινηθεί κατά τόπους και μερικά τμήματα, κυρίως από τη νότια κερκίδα, ενώ άλλα λείπουν. Κάτω από τον διάδρομο, μεταξύ της ορχήστρας και των πρώτων καθισμάτων, φαίνεται ότι υπάρχουν δόμοι ακτινωτά διατεταγμένοι (βρέθηκε ένας και στην βόρεια παρειά εμφανίζεται άλλος) που καλύπτουν τον αποστραγγιστικό αγωγό που είναι απαραίτητος για τη διοχέτευση των νερών της βροχής, καθώς ο υδροφόρος ορίζοντας της περιοχής είναι πολύ ψηλά. (www.diazoma.gr)

Περιγραφή των χώρων του αρχαίου θεάτρου

Τα μέρη του αρχαίου θεάτρου συνοψίζονται στα παρακάτω:

Το κοίλον : Το κυρίως θέατρο περιλαμβάνει τα εδώλια (καθίσματα) των θεατών, τα οποία περιβάλλουν ημικυκλικά την ορχήστρα. Είναι κτισμένα αμφιθεατρικά και ακολουθούν την πλαγιά του λόφου, στον οποίο συνήθως κατασκευαζόταν το θέατρο. Ένα ή δυο διαζώματα (πλατείς οριζόντιοι διάδρομοι ) χώριζαν το κοίλον σε δυο ή τρεις ζώνες, για να διευκολύνουν την κυκλοφορία των θεατών. Τις σειρές των εδωλίων διέκοπταν κάθετα προς την ορχήστρα, κλίμακες από τις οποίες οι θεατές ανέβαιναν στις ψηλότερες θέσεις. Τα τμήματα των εδωλίων ανάμεσα στις κλίμακες ονομάζονταν κερκίδες. Η χωρητικότητα των αρχαίων θεάτρων ήταν πολύ μεγάλη. Το θέατρο του Διονύσου στην Αθήνα χωρούσε 17.000 θεατές, της Εφέσου 16.000, της Επιδαύρου 14.000.

Η ορχήστρα: Ο κυκλικός ή ημικυκλικός χώρος ανάμεσα στο κοίλο και την σκηνή αποτελούσε την ορχήστρα. Όπως φαίνεται από τα θέατρα που έχουν διασωθεί , η ορχήστρα βρισκόταν λίγο χαμηλότερα από τη σκηνή. Σε ορισμένα θεατρικά έργα φαίνεται ότι ο χορός αναμειγνυόταν με τους υποκριτές, ιδιαίτερα στις κωμωδίες και το πιθανότερο είναι ότι οι υποκριτές και χορευτές αρχικά κινούνταν στο ίδιο επίπεδο. Αργότερα, οι υποκριτές χωρίστηκαν από τον χορό και έπαιζαν σε υπερυψωμένο δάπεδο. Η είσοδος του χορού στην ορχήστρα γινόταν από δυο πλευρικές διόδους, τις παρόδους. Στο κέντρο της ορχήστρας βρισκόταν ο βωμός του Διονύσου, η θυμέλη. Πίσω από την θυμέλη έπαιρναν θέση ο αυλητής και ο υποβολέας.

Η σκηνή: Η σκηνή, το τρίτο αρχιτεκτονικό μέλος του θεάτρου, εκτεινόταν πίσω από την ορχήστρα. Ήταν η σκηνή ένα απλό επίμηκες οικοδόμημα που παρέμεινε ξύλινο μέχρι τα τέλη του 4ουαιώνα π.Χ. Προοριζόταν, στην αρχή τουλάχιστον, για να φυλάγουν οι υποκριτές τα σκεύη και τα υλικά τους. Κατά μήκος του τοίχου της σκηνής, προς το μέρος των θεατών, κατασκευάστηκε ένα ξύλινο και αργότερα πέτρινο ή μαρμάρινο υπερυψωμένο δάπεδο, πάνω

19

στο οποίο έπαιζαν οι ηθοποιοί. Ο χώρος αυτός ονομάστηκε λογείο και δεν υπήρχε κατά τους κλασικούς χρόνους.

Ο τοίχος της σκηνής πίσω από το λογείο παρίστανε ό,τι απαιτούσε το διδασκόμενο έργο. Συνήθως απεικόνιζε πρόσοψη ναού ή ανακτόρου με δυο ορόφους. Είχε μία ή τρεις θύρες, από τις οποίες έβγαιναν στην ορχήστρα, τα πρόσωπα του δράματος που βρίσκονταν στα ανάκτορα.. Τα πρόσωπα που έρχονταν απέξω και όχι από τα ανάκτορα ,έμπαιναν από δύο παρόδους.

Στην Αθήνα και στο θέατρο του Διονύσου επικράτησε η εξής συνήθεια: η ερχόμενη από την πόλη ή το λιμάνι έμπαιναν στη σκηνή από τη δεξιά, σε σχέση με το θεατή, πάροδο, ενώ όσοι έφταναν από τους αγρούς από την αριστερή. Η σύμβαση αυτή ίσως συνδέεται με τα τοπογραφικά δεδομένα της Αθήνας.

Γενικά ο χώρος του αρχαίου θεάτρου συνδέεται άμεσα με τη θεατρική πράξη, πράγμα που σημαίνει ότι το δράμα μόνο στο συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό χώρο μπορούσε να λειτουργήσει θεατρικά.

Είναι γνωστό ότι με τον θεατρικό χώρο συνδέεται και η σκηνογραφία, όπως και η χρησιμοποίηση μέσων και μεθόδων που εξασφαλίζουν την επιτυχία της θεατρικής σύμβασης. (Σχολικό εγχειρίδιο Β’ Λυκείου: «Σοφοκλέους τραγωδίαι»)

Ποια είναι η κατάσταση του αρχαίου θεάτρου των Αχαρνών σήμερα;

Στην παρούσα φάση έχει αποκαλυφθεί μέρος της ορχήστρας και δέκα σειρές εδωλίων. Η έκταση που καταλαμβάνει, στην παρούσα φάση, η ανασκαφή είναι 220 m2.

20

Η ορχήστρα βρίσκεται σε βάθος - 3,00 μ. από την ελεύθερη επιφάνεια (οδός Σαλαμίνος). H κατασκευή

Εικόνα 3: «Αναπαράσταση αρχαίου θεάτρου Αχαρνών και του ανακαλυφθέντος με ανασκαφή τμήματός του»

των εδωλίων είναι από πυρόλιθο, ο οποίος είναι ιδιαίτερα εύθρυπτος με ελάχιστη μηχανική αντοχή και μηδενική αντίσταση στη διάβρωση. Η περιοχή που ανακαλύφθηκε το μνημείο δέχεται – το χειμώνα – μεγάλη ποσότητα υδάτων ενισχυόμενη από το βουνό της Πάρνηθας –ιδιαίτερα μετά την απώλεια των δασικών όγκων - με αποτέλεσμα η ποσότητα των υδάτων να επιβαρύνει σημαντικά το μνημείο. Η ορχήστρα λόγω της χαμηλότερης στάθμης από τον περιβάλλοντα χώρο συγκεντρώνει όλη την ποσότητα υδάτων (της βροχής αλλά και των προερχομένων από τον υδροφόρο ορίζοντα, ο οποίος είναι ψηλά), με αποτέλεσμα να λιμνάζουν χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα απομάκρυνσής τους. Ακόμα κατά την ροή των υδάτων από ψηλά με κατεύθυνση την ορχήστρα διαβρώνουν τον πυρόλιθο και τους διαδρόμους – οι οποίοι είναι κατασκευασμένοι από χώμα – με αποτέλεσμα να αποσυνθέτουν (αποδομούν) τον οργανισμό του θεάτρου.

Υπάρχει μέριμνα για την αξιοποίησή του;Απαλλοτρίωση

Για τη συνέχιση των εργασιών αποκάλυψης αυτού του τόσο σημαντικού μνημείου πρέπει να ολοκληρωθεί η απαλλοτρίωση του ακινήτου, εντός του οποίου έχει αποκαλυφθεί το τμήμα του θεάτρου. Το κόστος απαλλοτρίωσης του ακινήτου αυτού έχει οριστεί από το δικαστήριο στα 475.950 ευρώ. Η διαδικασία της απαλλοτρίωσης βρίσκεται σε τελικό στάδιο και αναμένεται η καταβολή των χρημάτων στους δικαιούχους μέσα στο επόμενο τρίμηνο. Παράλληλα πρέπει να προχωρήσει η απαλλοτρίωση και δεύτερου, όμορου με το πρώτο, οικοπέδου (βλ.χάρτη παρακάτω).

Το κόστος της απαλλοτρίωσης του ακινήτου αυτού εκτιμάται κατ’ αναλογία με το πρώτο στα 450.000 ευρώ. Απαιτείται η έκδοση της βεβαίωσης πίστωσης από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Πιστώσεων (Τ.Α.Π.Α.) προκειμένου να εκδοθεί Κοινή Υπουργική Απόφαση για την κήρυξη της απαλλοτρίωσης. Την απαλλοτρίωση προχωρά η Διεύθυνση Απαλλοτριώσεων και Ακίνητης Περιουσίας του Υπουργείου Πολιτισμού, με διευθυντή τον κ. Γιουρούση Αντώνη, ενώ τα χρήματα θα καταβληθούν από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Πιστώσεων. Το «ΔΙΑΖΩΜΑ», σε συνεργασία με το «ΕΠΙΣΚΗΝΙΟ» και τη Διεύθυνση Απαλλοτριώσεων και Ακίνητης Περιουσίας προσπαθούν να επισπεύσουν τη διαδικασία των απαλλοτριώσεων.

Αποκάλυψη μνημείου

Με στόχο την πλήρη αποκάλυψη του μνημείου ο δήμος Αχαρνών θα προχωρήσει στην πολεοδομική ανάπλαση της περιοχής, η oποία, μεταξύ άλλων, θα

21

περιλαμβάνει την πεζοδρόμηση της οδού Σαλαμίνος, όπου υπάρχει τμήμα του θεάτρου (βλ. εικόνα 3 παραπάνω).

Η προοπτική της πεζοδρόμησης θα δώσει τη δυνατότητα απελευθέρωσης του μνημείου, αλλά και σταδιακής εξοικείωσης των πολιτών του δήμου Αχαρνών με το μνημείο. Με αυτό τον τρόπο ελπίζουμε ότι η λάμψη και η ιερότητα του μνημείου θα επηρεάσει την καθημερινότητα των πολιτών και θα αναβαθμίσει καθοριστικά τη ζωή της πόλης. Συνεπώς, σε πρώτο χρόνο θα είναι διαθέσιμος για ανασκαφικές εργασίες ο χώρος της οδού Σαλαμίνος που καταλαμβάνει το μνημείο και σε δεύτερο χρόνο το οικόπεδο ιδιοκτησίας Ε. Τριβέλα που θα απαλλοτριωθεί. Το κόστος των εργασιών αποκάλυψης υπολογίζεται να ανέλθει στο ποσό των 200.000 ευρώ.

Συντήρηση εδωλίων

Για τη συντήρηση των εδωλίων του θεάτρου απαιτείται ο καθαρισμός και η στερέωση των δομικών στοιχείων που αποτελούν τα εδώλια και τους διαδρόμους. Το κόστος των παραπάνω εργασιών ανέρχεται στα 100.000 ευρώ.

Τι ήταν ο ναός της Ιππίας Αθηνάς που ανακαλύφθηκε δίπλα στο χώρο του αρχαίου θεάτρου;

Τον ναό της Ιππίας Αθηνάς, η οποία λατρευόταν στον αρχαίο δήμο των Αχαρνών Αττικής, εντόπισαν οι ανασκαφές δίπλα ακριβώς στο αρχαίο θέατρο, το οποίο επίσης ανακαλύφθηκε πρόσφατα! Ένας ισχυρός τοίχος χτισμένος με μεγάλους ογκολίθους είναι η πρώτη ένδειξη για τον ναό, συγκεκριμένα το θεμέλιο της κρηπίδας του, όπως πιστεύει η αρχαιολόγος Μαρία Πλάτωνος, η

Εικόνα 4: Ναός Ίππιας Αθηνάς και Ίππιου Ποσειδώνα»

οποία διενεργεί την ανασκαφική έρευνα.Η θέση του μάλιστα όπως και του αρχαίου θεάτρου φυσικά, σε απόσταση

μόλις 150 μέτρων από την κεντρική πλατεία του σύγχρονου δήμου, μαρτυρεί ότι το κέντρο και του αρχαίου δήμου βρισκόταν ακριβώς εκεί!

Αλλά δεν ήταν αυτή η μόνη έκπληξη που επεφύλαξε στο κοινό της η κ. Πλάτωνος στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης σχετικά με τον «πολυανθρωπότερο», κατά τον Θουκυδίδη, δήμο της πόλης-κράτους των Αθηνών. Το μεγαλύτερο νεκροταφείο που έχει ανασκαφεί ως τώρα, με 400 τάφους και εντυπωσιακά ευρήματα, βρέθηκε στην περιοχή του Σιδηροδρομικού Κέντρου Αχαρνών. Μικρότερα νεκροταφεία και μεμονωμένοι τάφοι, οδικές αρτηρίες, παρόδια ιερά, αρδευτικά έργα, ρωμαϊκές βίλες, πολλά επιτύμβια μνημεία και σημαντικές επιγραφές φανερώνουν τον πλούτο και την άνθηση μιας μεγάλης περιοχής επί αιώνες.

Μία πολύ σημαντική επιγραφή του 4ου αιώνα π.Χ., στην οποία αναφέρεται το ιερό της Αθηνάς Ιππίας και το θέατρο των Αχαρνών, βρέθηκε σε δεύτερη χρήση ως

22

κάλυμμα αγωγού σε δημόσιο βαλανείο πίσω από τη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, κοντά στο θέατρο, αποτελεί μία ακόμη επιβεβαίωση του κέντρου του αρχαίου δήμου, ενώ τη θέση του ιερού της Ιππίας Αθηνάς φανερώνουν δύο αναθηματικές επιγραφές: η μία από κάποια ιέρεια της θεάς και η άλλη από έναν άνδρα ονόματι Πομπήιο, ο οποίος αφιέρωνε στον ναό για τα αγροτικά Διονύσια. (Epirotica.blogspot.com).

Επιμέλεια:

Άλκας Γιάννης

23

Μορφωνιού ΚωνσταντίναΟυρανή ΣοφίαΤζιούρνα Διονυσία

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ

24

Εικόνα 1 «Ο τραγικός ποιητής Σοφοκλής»

Α) ΒΙΟΣ

Ο Σοφοκλής είναι ένας από τους 3 μεγαλύτερους τραγικούς ποιητές μαζί με τον Aισχύλο και τον Ευριπίδη. Γεννήθηκε στον Ίππιο Κολωνό της Αθήνας το 496 π.χ. και πέθανε το 406 π.χ. σε ηλικία 90 ετών. Γιος του Σοφίλου, εύπορου Αθηναίου που είχε εργοστάσιο μαχαιροποιΐας, διαπαιδαγωγήθηκε ανάλογα με την οικονομική του άνεση.

Έλαβε επιμελημένη αγωγή και παιδεία. Συνδέθηκε στενά με πολιτικές και πνευματικές προσωπικότητες της εποχής, όπως με τον Περικλή, τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και κατέλαβε διάφορα υψηλά αξιώματα στην πολιτική, στις θρησκευτικές λατρείες και στις τέχνες. Τα έτη 441-440 διοικούσε μαζί με τον Περικλή το στόλο στην επίθεση κατά της Σάμου, όπου εσφάγησαν όλοι οι άνδρες του νησιού, το 428 ήταν πάλι στρατηγός με τον Θουκυδίδη και από το 413 ήταν μέλος της ολιγαρχικής κυβέρνησης της Αθήνας. Είχε ένα γιο με την Νικοστάτη, ο οποίος έγινε επίσης ποιητής, αλλά και ένα εξώγαμο γιο, επίσης Σοφοκλή, ο οποίος απεδείχθη σημαντικότερος συγγραφέας από τον έτερο γιο του. Ο μεγάλος τραγικός ποιητής εισήγαγε στην Αθήνα τη λατρεία του Ασκληπιού και ήταν ένας από τους λόγους που τιμήθηκε μετά το θάνατό του ως ήρωας «Φιλαθηναίος».

Β) ΕΡΓΟ

Η πρώτη του θεατρική εμφάνιση έγινε το 468 π.Χ. σε δραματικό αγώνα όπου αντιμετώπισε ο Σοφοκλής τον κατά 30 χρόνια μεγαλύτερό του τραγωδό Αισχύλο, τον οποίο ο Σοφοκλής εκτιμούσε και σεβόταν, και πήρε την πρώτη του νίκη. Εκτιμάται ότι παρουσίασε σε διαγωνισμούς περί τις 30 τετραλογίες, με περίπου 20 από τις οποίες απέσπασε την πρώτη θέση και, σύμφωνα με μαρτυρίες, δεν πήρε ποτέ την τρίτη θέση σε διαγωνισμό. Πρέπει, όμως, να συνεκτιμηθεί ότι ο Σοφοκλής ήταν στους Αθηναίους πολύ δημοφιλής, λόγω και των πολιτικών και θρησκευτικών δραστηριοτήτων του, σε αντίθεση με τον νεώτερο φίλο του, τον Ευριπίδη, ο οποίος ήταν μάλλον αντιπαθής λόγω του απομονωμένου τρόπου ζωής του.

Εικόνα 2 «Ο Σοφοκλής»

Ο Σοφοκλής συνέγραψε 123τραγωδίες, είναι όμως γνωστές κατ' όνομα οι 114, από τις οποίες έχουν διασωθεί μόνο 7 ολοκληρωμένες, ανάμεσά τους η Αντιγόνη (περί το 442) και Ηλέκτρα (περί το 413). 'Αλλα έργα του που έχουν διασωθεί είναι Τραχίνιαι, Οιδίπους Τύραννος, Αίας, Φιλοκτήτης, Οιδίπους επί Κολωνώ. Στο επίκεντρο των έργων του Σοφοκλή βρίσκεται το άτομο, το οποίο έρχεται σε αναπόφευκτη, τραγική και ένοχη σύγκρουση με την τάξη που εκπροσωπούν οι θεοί. Αν και ιδιαίτερα ευσεβής στη ζωή του ο Σοφοκλής, πράγμα που επηρεάζει τα έργα του, δίνει μεγαλύτερο βάρος στην ανθρώπινη στάση έναντι αυτής των θεών, παρότι

25

το πεπρωμένο των ανθρώπων είναι αναπόδραστα προδιαγεγραμμένο από τις βουλές των θεών, οι οποίες δεν είναι όμως πια αυθαίρετες και τυχαίες, όπως σε παλαιότερους τραγικούς, αλλά σκόπιμες και μελετημένες. Από τα αποσπάσματα που έχουν σωθεί, σημαντικός είναι ένας πάπυρος που διασώζει μεγάλο τμήμα από το σατυρικό δράμα Ιχνευταί, το οποίο αναφέρεται στην ιστορία της κλοπής των βοδιών του Απόλλωνα από τον Ερμή. Άλλες τραγωδίες, από τις οποίες έχουν σωθεί κάποια αποσπάσματα είναι ο Ευρύπυλος, η Νιόβη, οι Σκύριοι, η Πολυξένη, ο Θησέας, η Φαίδρα, οι Λήμνιαι και ο Τηρεύς. (http :// www . w ι kipedia . org / wiki /Σοφοκλής )

ΤΥΜΒΟΣ

Με τον όρο αυτό χαρακτηρίζονταν στην αρχαιότητα ο τάφος ενός ή πολλών ατόμων πάνω από τον οποίο συσσωρευόταν σωρός από χώμα . Συνήθως, ήταν μεγαλοπρεπής τάφος. ο οποίος έφερε το λεγόμενο σήμα, μια πέτρα δηλαδή ή πλάκα ή επιτύμβια στήλη. Η συνήθεια να σωρεύονται πάνω από τάφους μεγάλοι όγκοι χωμάτων, έτσι που να δημιουργούντα μικροί λοφίσκοι ανάγεται στους Ομηρικούς χρόνους. Τέτοιοι τύμβοι ,πολλοί από τους οποίους σώζονται μέχρι σήμερα, ονομάστηκαν από τον λαό τούμπες, μαγούλες γομαράδες κ.λ.π. Ορισμένοι από τους τύμβους περιλαμβάνουν χτιστούς θολωτούς τάφους, όπως αυτοί της Μυκηναϊκής εποχής ενώ άλλοι κυρίως οι Μακεδονικοί μικρούς κωνικούς με καμάρες. Τέλος, τεράστιοι τύμβοι της νεολιθικής εποχής και της εποχής του χαλκού που βρέθηκαν στη Μακεδονία, στη Θεσσαλία και αλλού καλύπτουν ολόκληρους συνοικισμούς. Κατά την Αρχαϊκή περίοδο εφαρμόστηκε κυρίως η πρακτική της καύσης, ίσως επιρροή της Ανατολής. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις πρακτικής απλού ενταφιασμού. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η καύση επιλέγονταν προς χάριν του νεκρού, καθώς θεωρούνταν απαραίτητη για την απελευθέρωση της ψυχής. Οι στάχτες φυλάσσονταν σε ένα αμφορέα και ενταφιάζονταν σύμφωνα με το εθυμοτυπικό του ενταφιασμού. (Εγκυκλοπαἰδεια ΔΟΜΗ σελίδα 257)

26

Εικονα 3 «ταφικός περίβολος»

Ο ΤΥΜΒΟΣ ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ

Γνωρίζουμε ότι στην περιοχή της Δεκέλειας υπήρχε ο τάφος του ποιητή Σοφοκλή. Επειδή η περιοχή Δεκέλειας κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο βρισκόταν υπό την κατοχή των Λακεδαιμονίων, δεν μπορούσαν οι συγγενείς να βγουν και να θάψουν τον ποιητή στον οικογενειακό τάφο. Ο θεός Διόνυσος, προστάτης του θεάτρου, εμφανίστηκε στο όνειρο του βασιλιά Λύσανδρου και τον διέταξε να επιτρέψει την ταφή. Πάνω στον τάφο του ποιητή οι Αθηναίοι έστησαν μια χάλκινη σειρήνα ή ένα χελιδόνι που συμβόλιζε την γλυκιά του ποίηση. Το γεγονός αυτό το αναφέρει ο ανώνυμος βιογράφος του Σοφοκλή αλλά και ο Παυσανίας. Ο τάφος του Σοφοκλή ήταν σεβαστός και οι Αθηναίοι κάθε χρόνο έκαναν τις" νομιζόμενες" θυσίες, ενώ υπήρξε σε όλη την αρχαιότητα χώρος λατρείας. Τα επιγράμματα αναφέρουν ότι στον τάφο του Σοφοκλή είχε φυτευτεί αχαρνίτης κισσός. Ο επονομαζόμενος "Τύμβος του Σοφοκλή" βρίσκεται βόρεια των Αχαρνών, πάνω από την πλατεία της σημερινής Βαρυμπόμπης, στη θέση Μεγάλη Βρύση ή Παναγίτσα. Βιβλιογραφικά είναι γνωστός ως τύμβος της Καμβέζας, ανασκάφηκε το 1888 επί Γεωργίου Β΄ από τον διευθυντή των Βασιλικών Κτημάτων του Τατοΐου L. Muenter και κηρύχθηκε πρόσφατα αρχαιολογικός χώρος από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. (http :// www . acharnes . gr / content / section -293 )

Η ΤΑΦΗ ΤΟΥ ΣΟΦOΚΛΗ

Ο ποιητής ετάφη όταν απεβίωσε το 406π.Χ. στον πατρογονικό τάφο στον

δρόμο που οδηγούσε στη Δεκέλεια , ο οποίος βρισκόταν σε απόσταση 11 σταδίων .

27

Οι Αθηναίοι ζήτησαν από το βασιλιά Λύσανδρο, που κατείχε το φρούριο, να επιτραπεί η ταφή ,του ποιητή στον πατρογονικό τάφο. Η άδεια δόθηκε με την παρέμβαση μάλιστα του θεού Διονύσου που εμφανίστηκε στον ύπνο του Λύσανδρου και του διέταξε να επιτρέψει την ταφή. (http:///www.wkipedia.org/wiki/Ταφή).

ΠΟΤΕ ΕΓΙΝΕ Η ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΤΟΥ

Ο τύμβος του Σοφοκλή, βρίσκεται στη περιοχή "Μεγάλη βρύση "στον δρόμο που οδηγεί στη Δεκέλεια. Παλαιότερα αναφερόταν και ως «Τύμβος της Καμβέζας». Ανασκάφτηκε το 1958 από τις πριγκίπισσες της Ελλάδας Σοφία και Ειρήνη. Πρόκειται στην πραγματικότητα για ένα μεγάλο Οικογενειακό περίβολο, κλασικών χρόνων, που περικλείεται από τεχνητό τύμβο. Ο τύμβος είχε αρχικά 13μ. ύψος. Περιείχε τέσσερις μαρμάρινες σαρκοφάγους με αετωματικό κάλυμμα, τρεις στο κέντρο και μια μακρύτερα προς τα νότια που φαίνεται, όμως, ότι προσετέθη αργότερα. (http:/visaltis.blogspot.com/2010/k.html.)

ΚΤΕΡΙΣΜΑΤΑ

Εικόνα 4 «τάφος του Σοφοκλή»

Ο τύμβος του Σοφοκλή έχει διάμετρο 40 περίπου μ. και ύψος 13 μ. Πάνω του υπάρχει τοίχος κτισμένος από ντόπιους λίθους, που αποτελούσε τον ταφικό περίβολο. Μέσα στον περίβολο βρέθηκαν τρεις λίθινες σαρκοφάγοι. Τα κτερίσματα των δύο σαρκοφάγων ήταν λήκυθοι, αλάβαστρα

28

και σιδερένιες στλεγγίδες. Η τρίτη σαρκοφάγος φαίνεται πως ανήκε σε γυναίκα, καθώς βρέθηκε σε αυτόν χάλκινος καθρέφτης. Σε μία από τις σαρκοφάγους υπήρχαν τα οστά ηλικιωμένου άνδρα. Σε αυτήν βρέθηκε, σύμφωνα με τη μαρτυρία των εργατών της ανασκαφής, και κομμάτι ξύλου με ρόζους, μήκους 70 εκ., που θρυμματίστηκε αμέσως και ερμηνεύτηκε από τον ανασκαφέα ως η βακτηρία του Σοφοκλή. Ο τύμβος ή «ηρίον» της καμβέζας θεωρείται από πολλούς ερευνητές ότι αποτελεί τον τάφο του Σοφοκλή. Ο Σοφοκλής, δημότης του Κολωνού, καταγόταν από τη Δεκέλεια και η οικογένειά του είχε κτήματα στη περιοχή. Η θεωρία περί της ταφής του εκεί βασίζεται στις μαρτυρίες του ανώνυμου βιογράφου του, ο οποίος δίνει κάποια στοιχεία που οδηγούν σε αυτήν. Σύμφωνα με τον ανώνυμο βιογράφο του -που φαίνεται πως συνέγραψε τον βίο του Σοφοκλή στα τέλη του 2ου αι.π.Χ., όταν ο ποιητής πέθανε το 406 π.Χ. επί Καλλίου άρχοντος, κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, οι Σπαρτιάτες, που κατείχαν το φρούριο της Δεκέλειας, επέτρεψαν να ταφεί στον οικογενειακό του τάφο. Την άδεια έδωσε ο Λύσανδρος έπειτα από την παράκληση των Αθηναίων και την παρέμβαση του ίδιου του θεού Διονύσου που εμφανίστηκε στον ύπνο του επί τρεις συνεχόμενες βραδιές. Κατά άλλους ερευνητές όμως «το τείχος» αφορά στο τείχος της πόλης των Αθηνών, οπότε η ταύτιση με τον τύμβο της Βαρυμπόμπης δεν ισχύει. Επίσης, πάνω στον τάφο του Σοφοκλή, σύμφωνα πάντα με τον Ανώνυμο βιογράφο, οι Αθηναίοι έστησαν χάλκινη σειρήνα ή χελιδόνα και τελούσαν κάθε χρόνο θυσίες προς τιμήν του. Η χάλκινη αυτή σειρήνα θα βρισκόταν προφανώς στημένη πάνω στον περίβολο του τύμβου. (http://www.acharnes.gr/content/section-293)

ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

29

Εικόνα 5 «ο τύμβος του Σοφοκλή»Ο χώρος του τύμβου του Σοφοκλή είναι περιφραγμένος με ένα

συρματόπλεγμα, το οποίο καταρρέει. Γεμάτος με διάφορα οικοδομικά υλικά και με πολύ περισσότερα σκουπίδια.

Τα σκέπαστρα των σαρκοφάγων (αν δεν κάνουμε λάθος) στηρίζονται όρθια δεμένα σε μερικά ασθενικά πευκάκια. Οι φωτογραφίες που ακολουθούν έχουν παρθεί εξωτερικά της περίφραξης, σεβόμενοι την ασθενική συρμάτινη οριοθέτηση του τύμβου. (http:/visaltis.blogspot.com/2010/k.html.)

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ TYMBOY ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ

30

Εικόνα 6 «ο τραγικός ποιητής Σοφοκλής»

Κάνοντας μία επίσκεψη στον τύμβο του Σοφοκλή μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι στο χώρο του τύμβου διεξάγονται έργα. Αν είναι πρόσφατα ή αν έχουν παγώσει αμέσως μετά την έναρξή τους, δεν το γνωρίζουμε αυτό.

Επομένως, μπορεί να ειπωθεί πως δεν γνωρίζει της αξιοποίησης που του αρμόζει στις μέρες μας από τους υπευθύνους της τοπικής αυτοδιοίκησης. ( http:///www.wkipedia.org/wik i /Αξιοποίηση )

31

Επιμέλεια

Βασιλάκης Αλέξανδρο

Ντόνας Νίκος

Πουλακάκης Μιχάλης

Σεϊταρίδης Ιωάννης

Τι ήταν τα αρχαία υδραγωγεία;

32

Εικόνα 1: «το αδριάνειο υδραγωγείο στο ολυμπιακό χωριό, στις Αχαρνές»

Για μια πόλη το σημαντικότερο αγαθό είναι το νερό. Χάρη σε αυτό από τους πρώτους υποτυπώδεις πολιτισμούς της προϊστορίας ως τις αχανείς και τεχνολογικά εξελιγμένες μεγαλουπόλεις των καιρών μας η δυνατότητα εύκολης πρόσβασης σε επαρκή αποθέματα ποσίμου νερού αποτέλεσε προϋπόθεση της δημιουργίας των υδραγωγείων. Υδραγωγεία ονομάζονται οι υπόγειοι ή υπέργειοι αγωγοί, οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για την μεταφορά νερού στις πόλεις ή στους οικισμούς. Ίχνη προϊστορικών υδραγωγείων έχουν βρεθεί στην κοιλάδα του Νείλου της Αιγύπτου, στην αρχαία πόλη Τυρό της Συρίας, στην Καναστών στην Κεντρική Αμερική και σε πολλά αλλά ακόμη σημεία του κόσμου. Τέλος, στην Ευρώπη, οι πρώτοι που κατασκεύασαν υδραγωγεία ήταν οι Έλληνες. (www.dekeleianews.gr)

Που βρίσκεται το ρωμαϊκό υδραγωγείο στον δήμο Αχαρνών;

Το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο βρίσκεται στο Ολυμπιακό Χωριό, όμως, καταλαμβάνει και άλλες περιοχές. Κατασκευάστηκε ένα σύμπλεγμα από υπόγειες σήραγγες συνολικού μήκους άνω των 25χλμ.

Εικόνα 2: «εσωτερικού ενός

υδραγωγείου»

Ο κλάδος της Πάρνηθας φαίνεται ότι αρχικά είχε δυο σκέλη, το δυτικό που ξεκινούσε από το Μετόχι της Αγ. Τριάδας και το βόρειο που ξεκινούσε από το φαράγγι Αμπούλθι στη Δεκέλεια. Καθ’όλο το μήκος της διαδρομής των κύριων κλάδων είχαν κατασκευαστεί μικρότερα βοηθητικά υδραγωγεία που συνεισέφεραν ύδατα στους κεντρικούς αγωγούς. (www . olympicvillagenews . gr )

33

Με εντολή ποιας προσωπικότητας κατασκευάστηκε;

Εικόνα 3 «ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός»

Τα Αδριάνειο υδραγωγείο κατασκευάστηκε κατά την περίοδο της μεγαλύτερης οικονομικής ευημερίας των Αθηνών. Το έργο ξεκίνησε το 125 μ.Χ. από το Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό και ολοκληρώθηκε σε 15 χρόνια, το έτος 140. (www.iranon.gr)

Περιγραφή του Ρωμαϊκού Υδραγωγείου

Ως προς τον ακριβή χρόνο κατασκευής του φερώνυμου υδραγωγείου υπάρχουν διαφωνίες. Κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι αυτό είχε ξεκινήσει να κατασκευάζεται ήδη από το 117 μ.Χ. και ότι αποπερατώθηκε το 161

34

μ.Χ. Άλλοι κάνουν λόγο για το διάστημα μεταξύ 125 και 140 μ.Χ. και άλλοι προσδιορίζουν το χρόνο κατασκευής του 134 και 140 μ.Χ.

Εικόνα 4: « ένα άλλο σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα του δήμου Αχαρνών: ο θολωτός τάφος»

Ως προς τον τρόπο κατασκευής, αρχικά διανοίγονταν ανά 35-40 μέτρα κατά μήκος της χαραγμένης διαδρομής κατακόρυφα πηγάδια (φρέατα). Στη συνέχεια, από κάθε τέτοιο πηγάδι ξεκινούσε η διάνοιξη της σήραγγας και προς τις δυο κατευθύνσεις, μέχρι το τμήμα που ξεκινούσε από το ένα πηγάδι να συναντήσει το τμήμα που διανοίγονταν από το επόμενο προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η μέθοδος αυτή επιτάχυνε κατά πολύ τους ρυθμούς διάνοιξης των σηράγγων, ενώ τα φρέατα παρείχαν αερισμό και φωτισμό, διευκολύνοντας ταυτόχρονα και την απομάκρυνση των προϊόντων της εκσκαφής. Η διαδρομή των σηράγγων φυλασσόταν μυστική, ενώ, μετά την διάνοιξη κάθε τμήματος, τα στόμια των φρεάτων σκεπάζονταν και παραλλάσσονταν, ώστε να μην διακρίνονται εύκολα, ακόμα και από μικρή απόσταση. Κατά τον τρόπο αυτό, λαμβάνονταν προφυλάξεις για το ενδεχόμενο εσκεμμένης μόλυνσης του νερού, είτε ως αποτέλεσμα δολιοφθοράς είτε κατά την διάρκεια τυχόν πολιορκίας της πόλης από κάποιον εχθρό. Οι σήραγγες ήταν, ανάλογα με τον τύπο του υπεδάφους, αλλού λαξευμένες μέσα σε βράχο και αλλού πλινθόκτιστες, ώστε να εμποδίζεται η κατάρρευση των μαλακών τοιχωμάτων εντός του αυλού. Διέρχονταν σε βάθη 10-40 μέτρων από την επιφάνεια του εδάφους και η διατομή τους είχε σχήμα όρθιου ορθογώνιου παραλληλόγραμμου, με το άνω τμήμα στρογγυλεμένο σε ημικύκλιο. Το ύψος τους, τέλος, έφτανε τα 1.60 και το πλάτος τα 0.70 μέτρα. (www.dekeleianews.gr)

Ποιες ανάγκες του δήμου Αχαρνών εξυπηρετούσε;

35

Εικόνα 5: Ολυμπιακό χωριό: αδριάνειο υδραγωγείο»

Από την αρχαία αυτή δεξαμενή στο Ολυμπιακό Χωριό το νερό τροφοδοτούσε διαφορές περιοχές των Αθηνών και ένα κλάδος του κατέληγε στην αρχαία Αγορά. Βασικός στόχος του υδραγωγείου ήταν η ύδρευση του νέου Ρωμαϊκού τμήματος της πόλεως των Αθηνών και ιδιαίτερα η κάλυψη των αναγκών των ρωμαϊκών λουτρών. (www.iranon.gr)

Ποιους Δήμους της Αττικής διέσχιζε;

Το υδραγωγείο κατέβαινε μέσα από τα κτήματα της Βαρυμπόμπης προς την περιοχή Σούνα Μενιδίου, εν συνεχεία προχωρούσε προς την οδό Δεκελείας στην θέση Μονομάτι, με παράλληλη πορεία προς την κοίτη του Κηφισού ποταμού ( Αγ. Σωτήρα – Κόκκινο Μύλο ), συνέχιζε προς στη Μεταμόρφωση, διέσχιζε το Ν. Ηράκλειο, έβγαινε στην Λεωφόρο Εικόνα Κηφισίας, περνούσε από την

Εικόνα 6: «εσωτερική όψη αρχαίου υδραγωγείου»

κυκλική δεξαμενή Χαλανδρίου, ανέβαινε στις υπώρειες Υμηττού, και πάλι διέσχιζε τη Λ. Κηφισιάς και τους Αμπελόκηπους, καταλήγοντας στην μεγάλη δεξαμενή του Λυκαβηττού.

36

Ο Πεντελικός κλάδος ξεκινούσε λίγο βορειοανατολικότερα της πλατείας της Αγ . Τριάδας, Παλαιάς Πεντέλης φερόμενος προς Χαλάνδρι και, ενωνόμενος με τον κλάδο της Πάρνηθας, κατέληγε και αυτός στην δεξαμενή του Λυκαβηττού. Καθ’ όλο το μήκος της διαδρομής των κύριων κλάδων είχαν κατασκευαστεί μικρότερα βοηθητικά υδραγωγεία που συνεισέφεραν ύδατα στους κεντρικούς αγωγούς. (www . intia . ntua . gr )

Τι ήταν και πότε κατασκευάστηκε ο Αχαρνικός Οχετός;

Εικόνα 7 «Αχαρνικός οχετός»

Ο Αχαρνικός Οχετός ήταν ένα αρχαίο υδραγωγείο, που κατασκευάστηκε κατά το πρώτο μισό του 4ου αι. π.Χ. Αντλούσε τις πηγές του από τα νερά της Πάρνηθας και περνούσε από την συνοικία του Σιδηροδρομικού Σταθμού. (www . olympicvillagenews . gr )

Σήμερα το αδριάνειο υδραγωγείο έχει αξιοποιηθεί;

Δυστυχώς, σήμερα ο Αχαρνικός Οχετός δεν έχει αξιοποιηθεί σε σχέση με άλλα ευρήματα του Δήμου Αχαρνών. . Όσον αφορά στο αδριάνειο υδραγωγείο, αμέσως μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Τούρκους, έγιναν διαδοχικές εισηγήσεις για επισκευή του δικτύου ύδρευσης. Υπάρχει, για παράδειγμα, στα αρχεία της ΕΥΔΑΠ η υπ' αριθμό 336 της 12/7/1834 αναφορά των τεχνικών υπηρεσιών προς την τότε Νομαρχία Αττικοβοιωτίας, σύμφωνα με την οποία «...είναι αφεύκτου ανάγκης προς τούτοις η επισκευή των υδραγωγείων των προερχομένων εκ του Πεντελικού όρους υδάτων...»

37

Λίγα χρόνια αργότερα, τη δεκαετία του 1840, μηχανικοί του Δήμου Αθηναίων. αναζήτησαν και ανακάλυψαν τις σήραγγες του Αδριάνειου υδραγωγείου. Ξεκίνησαν τότε εργασίες καθαρισμού των σηράγγων, με ταυτόχρονη ανακατασκευή των περισσοτέρων φρεάτων. Οι εργασίες αυτές συνεχίστηκαν επί πολλές δεκαετίες και απεκατέστησαν σταδιακά τη λειτουργία του υδραγωγείου σε μεγάλο βαθμό.

Εικόνα 8:Αριστερά:1929 – «Τοποθέτηση μεταλλικού αγωγού σε τμήμα του Αδριάνειου υδραγωγείου».Εικόνα 9: Δεξιά: 1936 « Καθαρισμός στοάς του Αδριάνειου υδραγωγείου».

Μόλις το 1870 ανακαλύφθηκε και η δεξαμενή του Κολωνακίου, σημείο κατάληξης των αρχαίων αγωγών μεταφοράς νερού στην πόλη. Τους προηγούμενους αιώνες η δεξαμενή είχε αχρηστευτεί σταδιακά, μετατρεπόμενη αρχικά σε στάνη, αργότερα σε εκκλησία, ενώ στη συνέχεια επιχωματώθηκε και ξεχάστηκε από τους κατοίκους.

Η αρχαία δεξαμενή ανακατασκευάστηκε και επεκτάθηκε, φτάνοντας σε χωρητικότητα τα 2200 κυβικά μέτρα. Λειτούργησε ως κομβικό σημείο του συστήματος ύδρευσης της Αθήνας έως το 1940.

Το 1922, την υδροδότηση της πόλης και μαζί τη συντήρηση του Αδριάνειου υδραγωγείου είχε αναλάβει η αμερικανική εταιρία ULEN. Όμως το 1931, με την κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα και την αποπεράτωση της σήραγγας του Μπογιατίου, η βασική πηγή, καθώς και η κύρια αρτηρία μεταφοράς νερού προς την πόλη άλλαξαν.

Το Αδριάνειο υδραγωγείο σύντομα έπαψε να συντηρείται και απλά εξακολούθησε να λειτουργεί συμπληρωματικά, μέχρι που σταδιακά εγκαταλείφθηκε εντελώς. Σήμερα, στην πλατεία Δεξαμενής μπορεί κανείς να συναντήσει υπομνήσεις του παρελθόντος του. (www . olympicvillagenews . gr & www.iranon.gr )

38

Επιμέλεια με τη βοήθεια της καθηγήτριας Βενούτσου Μαριάννας:

Απαναζίδου ΕλένηΙωακειμίδου ΕιρήνηΚαρ ΜιχάληςΚυζιρίδη ΚυριακήΣαράντου Κωνσταντίνος

Ο ΚΩMIKOΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ ΚΑΙ Η ΚΩΜΩΔΙΑ

39

ΤΟΥ “AXΑΡΝΗΣ”

Ι. Λίγα λόγια για τον κωμικό ποιητή ΑριστοφάνηΕικόνα 1 «ο κωμικός ποιητής Αριστοφάνης»

Ο Αριστοφάνης γεννήθηκε στην Αθήνα το 450 π.Χ περίπου και πέθανε στα μέσα της δεκαετίας του 380 π.Χ. Έζησε στην Αθήνα και μεγάλωσε τα χρόνια που ξεκίνησε για την Αθήνα και τους κατοίκους της μια εποχή ειρήνης και άνθησης, κατά την οποία στην πολιτική ζωή κυριαρχούσε

η προσωπικότητα του Περικλή. Πρόκειται για την ειρήνη της Αθήνας με τους Σπαρτιάτες και τους Πέρσες, η οποία διήρκησε μέχρι την έναρξη του τριακονταετούς πελοποννησιακού πολέμου, το 431 π.Χ.Ο κωμικός ποιητής Αριστοφάνης ήταν

συγκεκριμένα γιος του Φιλίππου, γνήσιου Αθηναίου από το δήμο Κυδαθηναίων. Για τη ζωή του έχουμε ελάχιστες πληροφορίες, μεταξύ των οποίων ότι νυμφεύτηκε νωρίς και απέκτησε τρεις γιους το Φίλιππο, το Νικόστρατο και τον Αραρότα. Ο τελευταίος ήταν και αυτός κωμικός ποιητής.

Έλαβε συνολικά 10 πρώτα βραβεία σε σχετικούς θεατρικούς διαγωνισμούς. Από τα έργα του είναι εμφανές πως είχε εξαιρετική μόρφωση, γνώριζε τα έργα των προηγούμενων ποιητών και φρόντισε να τελειοποιηθεί στην σκηνική τέχνη. Ήταν, ως ποιητής, πνευματωδέστατος και με περίσσεια τόλμη καυτηρίαζε προπάντων τους δημαγωγούς και τους σοφιστές.

Φαίνεται πως γνώριζε πολύ καλά τις τραγωδίες του Αισχύλου, τον οποίο θαύμαζε για τη συντηρητικότητά του, ενώ ήταν και άριστος γνώστης των «Ωδών» του Πινδάρου και του Στησίχορου. Εκείνος, όμως, που επέδρασε πολύ στο ύφος, στην τεχνική και στη γλώσσα, ήταν ο Ευριπίδης, παρόλο που αποτελούσε το μόνιμο στόχο των επιθέσεων και των διακωμωδήσεών του. (www.wikipedia.org).

ii. Η κωμωδία του Αριστοφάνη Ἀχαρνῆς

Οι Αχαρνείς (Ἀχαρνῆς στην Αττική διάλεκτο) είναι η τρίτη κωμωδία που γνωρίζουμε ότι έγραψε ο και η αρχαιότερη που μας σώζεται ακέραια. Διδάχθηκε στα Λήναια του 425 π.Χ., όταν ο Αριστοφάνης ήταν περίπου 20 ετών και πήρε το πρώτο βραβείο.

Ιστορικό πλαίσιο

40

Την άνοιξη του 425, ο Πελοποννησιακός πόλεμος μπαίνει στο έβδομο έτος του. Οι Σπαρτιάτες, με αλλεπάλληλες επιδρομές στην Αττική έχουν καταστρέψει τα αμπέλια, τις ελιές και τα οπωροφόρα, που αποτελούν την βάση της γεωργικής παραγωγής της Αθήνας και έχουν αναγκάσει τον αγροτικό πληθυσμό να εγκαταλείψει τις μόνιμες κατοικίες του στους διαφόρους δήμους της Αττικής και να βρει καταφύγιο εντός των Μακρών Τειχών της πόλης. Παρόλο που η ναυτική δύναμη της Αθήνας και ο έλεγχος των συμμαχικών της πόλεων διασφαλίζουν την αδιαμφισβήτητη υπεροχή της στην θάλασσα και έτσι την απρόσκοπτη τροφοδοσία και πρακτικά το απρόσβλητο της πόλης, οι συνθήκες ζωής είναι μάλλον δεινές και στα πρώτα χρόνια του πολέμου, εξαιτίας του λοιμού που έπληξε την πόλη, δραματικές.

Ωστόσο, ειδικά το 426, την χρονιά πριν την διδασκαλία των Αχαρνέων, η ετήσια επιδρομή των Σπαρτιατών στην Αττική είχε ματαιωθεί, ενώ ο λοιμός είχε πάψει να βασανίζει την πόλη εδώ και δύο χρόνια. Στα μέτωπα του πολέμου η Αθήνα έχει επιτυχίες χωρίς ωστόσο να μπορεί να καταφέρει κάποιο αποφασιστικό πλήγμα στους αντιπάλους της. Στην εσωτερική πολιτική σκηνή κυριαρχεί η απουσία του ήδη από το 429 νεκρού Περικλή, ο οποίος ήταν και ο εμπνευστής του αμυντικού σχεδίου της Αθήνας (παράδοση της υπαίθρου στον εχθρό, καταφυγή στα Μακρά Τείχη, έμφαση στο πολεμικό ναυτικό, συντήρηση δυνάμεων), και η παρουσία του νέου «προστάτη του δήμου», του Κλέωνα, ο οποίος έχει, όπως και ο Περικλής, σαφή θέση υπέρ του πολέμου, δεν έχει αναλάβει ωστόσο μέχρι στιγμής κάποιο στρατιωτικό αξίωμα. Οι πηγές μας δεν επιτρέπουν να συμπεράνουμε, αν την περίοδο αυτή υπάρχει ήδη οργανωμένος δημόσιος πολιτικός λόγος υπέρ της σύναψης συνθήκης ειρήνης. Σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο, ο Αριστοφάνης γράφει και παρουσιάζει, αναθέτοντας τη διδασκαλία στον Καλλίστρατο, μια κωμωδία, η οποία σε πρώτο επίπεδο τουλάχιστον εμφανίζεται ως κήρυγμα υπέρ της ειρήνης. (www.wikipedia.org)

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΧΑΡΝΕΙΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΩΝΥΜΗ ΚΩΜΩΔΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ

Η κωμωδία του Αριστοφάνη Ἀχαρνῆς, μπορεί να αποτελεί ένα κωμικό έργο και ταυτόχρονα ένα ηθικό δίδαγμα υπέρ της ειρήνης, ωστόσο μας παρέχονται χρήσιμες πληροφορίες για τον αρχαίο δήμο Αχαρνών. Πιο συγκεκριμένα ο ίδιος ο Αριστοφάνης παρουσιάζει του Αχαρνείς σκληροτράχηλους, καλούς πολεμιστές και φιλοπόλεμους, αφού αρνούνται να συνάψουν ειρήνη με τους Σπαρτιάτες και επιθυμούν τη συνέχιση του πολέμου. Σε άλλο σημείο της κωμωδίας του δίνει πληροφορίες για τις καθημερινές ασχολίες των Αχαρνέων, για την ενασχόλησή τους με τη γεωργία, λόγω της εύφορης πεδιάδας, αλλά και στο εμπόριο κάρβουνου, λόγω της γειτνίασης με το όρος της Πάρνηθας, κάτι που ήταν αρκετά προσοδοφόρο και που σε αυτό χρωστούσαν την ευμάρειά τους και την κατοχή ίππων, εφόσον ήταν γνωστοί για το ιππικό τους.

41

Εικόνα 3: « Αχαρνείς ιππείς, σημερινό έμβλημα του δήμου Αχαρνών»

Μέσα από την ομώνυμη κωμωδία, ο Αριστοφάνης, επίσης, παρουσιάζει τους Αχαρνείς όχι μόνο σκληρούς, αλλά και απαίδευτους και άμουσους, αλλά μάλλον πρόκειται για κωμικούς χαρακτηρισμούς που αγγίζουν τα όρια της υπερβολής, αφού οι Αχαρνείς γιόρταζαν με λαμπρότητα τα μεγάλα Διονύσια, κάτι που επιβεβαιώνεται και από την ανακάλυψη του αρχαίου θεάτρου σε κεντρικό σημείο του δήμου Αχαρνών. (Κασσωτάκη Έλενα, 2011).

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΑΧΑΡΝΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΥΣΑΝΙΑ

Ο αρχαίος δήμος Αχαρνών ανήκε από τον 6ο αι. στην Οινηίδα φυλή και στην 4η Τριττύ της Μεσογαίας και υπήρξε έναν από τους σημαντικότερους δήμους της Αττικής που διέθεταν ευμάρεια, σημαντικό ιππικό και υπήρξαν σύμμαχοι των Αθηναίων, αφού πολέμησαν στο πλευρό τους εναντίον των Σπαρτιατών κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου.

Εικόνα 2: «Ο ιστοριογράφος Θουκυδίδης» Ένας από τους σημαντικότερους ιστοριογράφους της αρχαιότητας και πατέρας της επιστημονικής ιστοριογραφίας, ο Θουκυδίδης, αναφέρει για τον αρχαίο δήμο Αχαρνών πως υπήρξε ο μεγαλύτερος δήμος της Αττικής μετά την Αθήνα, λέγοντας χαρακτηριστικά (Θουκυδίδου Ιστορίαι Β 19)«… αφίκοντο ες Αχαρνάς χώρον μέγιστον της Αττικής των δήμων καλουμένων…» Τα λεγόμενα του Θουκυδίδη επιβεβαιώνονται, καθώς οι Αχαρνές αντιπροσωπεύονταν στην αθηναϊκή βουλή με 22 βουλευτές-περισσότερους από όλους τους άλλους περιφερειακούς δήμους- και διέθεταν μεγάλο αριθμό οπλιτών και ιππέων. Στον πελοποννησιακό πόλεμο έλαβαν μέρος 3.000 Αχαρνείς, δηλαδή το 1/10 όλου του στρατεύματος, σύμφωνα πάντα με το Θουκυδίδη.

Ο πλούτος μάλιστα των Αχαρνέων επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι στις αρχαίες Αχαρνές διέθεταν κτήματα πολλοί πλούσιοι Αθηναίοι, μεταξύ των οποίων και ο Περικλής, που καταγόταν από τον αρχαίο Χολαργό. Ο περιηγητής Παυσανίας, κατά το τέλος του 1 ου αι. μ.Χ. αναφέρει στα Αττικά του (Α΄31,6) ότι στο δήμο Αχαρνών λατρεύονταν ο Ηρακλής, ο Απόλλων Αγυιεύς, ο Διόνυσος, η Αθηνά και Ιππία, ναός της οποίας βρέθηκε δίπλα στο αρχαίο θέατρο Αχαρνών. Ο Παυσανίας αναφέρεται και στις καθημερινές ασχολίες των Αχαρνέων που ήταν κυρίως, όπως αναφέρει, η καλλιέργεια αμπελιών και η μελισσοκομία.

42

Επίσης, αν και άγνωστο σε πολλούς, η Αθήνα, άρα και ο Δήμος Αχαρνών, μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου το 323 εξεγέρθηκε κατά της Μακεδονίας μαζί με την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα (πλην των Λακεδαιμονίων)(www . acharnes . gr )

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ ΑΧΑΡΝΑΙ

Για την προέλευση και ερμηνεία του ονόματος Αχαρναί οι απόψεις ποικίλλουν. Σύμφωνα με ένα λογοπαίγνιο κωμικού ποιητή της αρχαιότητας η λέξη προέρχεται από το «αχάρνα» ή «αχαρνός» που σημαίνει λαβράκι, επειδή η πεδιάδα των Αχαρνών είχε το σχήμα αυτού του ψαριού. Κατά μία άλλη άποψη, η λέξη «Αχαρναί» προέρχεται από τον ομώνυμο μυθικό ήρωα, ιδρυτή της πόλης, από τον οποίον πήραν το όνομά τους, όπως συνέβη και σε πολλές άλλες αρχαίες πόλεις. Το πιθανότερο, ωστόσο, είναι ως το όνομα είναι προελληνικό.

43

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μετά την πραγμάτευση του θέματος της ερευνητικής εργασίας με θέμα «Τα Αρχαιολογικά Ευρήματα του Δήμου Αχαρνών: από το παρελθόν στο σήμερα» προέκυψαν ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα.

Όσον αναφορά στο αρχαίο θέατρο των Αχαρνών» μπορεί να ειπωθεί πως πρόκειται για αρχαιολογικό εύρημα υψίστης σημασίας . Χρονολογείται την κλασσική

εποχή χάρη στην καταλυτική βοήθεια των πινακίδων. Ο Δήμος Αχαρνών έχει καταβάλει προσπάθειες για την ανάδειξή του, οι οποίες όμως, προσκρούουν στο μεγάλο κόστος των απαλλοτριώσεων των οικοπέδων, κάτω από τα οποία βρέθηκε το αρχαίο θέατρο.

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο και ο Αχαϊκός οχετός ήταν από τα πιο σημαντικά έργα της Αθήνας. Η κατασκευή τους χρονολογείται κατά τον 2ο και 4ο αι. π.Χ. Αντλούσαν τις πηγές τους από την Πάρνηθα, περνώντας από διαφορές περιοχές της μεγάλης αυτής πόλης καταλήγοντας στην μεγάλη δεξαμενή του Λυκαβηττού. Η κατασκευή του είχε ως στόχο την άρδευση των καλλιεργησίμων εκτάσεων και στην παροχή ποσίμου νερού. Στην σημερινή εποχή και τα δυο έργα γνωρίζουν ελάχιστη ή καθόλου αξιοποίηση απ’ τον Δήμο Αχαρνών.

Ο τύμβος του Σοφοκλή είναι ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα που χρονολογείται την κλασσική εποχή. Βρίσκεται βόρεια των Αχαρνών πάνω από την πλατεία της σημερινής Βαρυμπόμπης. Το εν λόγω εύρημα στις μέρες μας δεν έχει γνωρίσει την αξιοποίηση και την προβολή που του αρμόζει από το Δήμο Αχαρνών.

Ο θολωτός τάφος των Αχαρνών βρίσκεται στον Κόκκινο Μύλο. Αποτελεί ένα

από τα σημαντικότερα ευρήματα της περιοχή των Αχαρνών και το αρχαιότερο, χρονολογούμενο τη μυκηναϊκή εποχή. Ο Δήμος Αχαρνών προέβη στην αξιοποίησή του, αφού ο χώρος είναι ανοικτός στο ευρύ κοινό. Επιπλέον, με κάθε επίσκεψη σ’ αυτόν γίνονται προβολές, οι οποίες αναπαριστούν ταφικές συνήθειες της εποχής.

Σύμφωνα με έρευνες, αρχαία κείμενα και ανασκαφές οδηγούμαστε στα συμπεράσματα ότι ο Αρχαίος Δήμος των Αχαρνών ήταν πολύ σημαντικός στην αρχαιότητα, καθώς ήταν από τους μεγαλύτερους και πιο πλούσιους δήμους και οι κάτοικοί του ασχολούνταν με διάφορες εργασίες, ήταν δηλαδή αγρότες καρβουνιάρηδες, ενώ πολλοί ήταν ιππείς. Επίσης, οι Αχαρνείς συμμετείχαν σε πολλούς πολέμους όπως τον Πελοποννησιακό. Είχαν πολλά σημαντικά και αξιοσέβαστα αρχιτεκτονικά κτίσματα, παραδείγματος χάρη το Θολωτό τάφο, το Αδριάνειο Υδραγωγείο και τον Τύμβο του Σοφοκλή. Όλα αυτά επιβεβαιώνονται από αρχαίους και νεοέλληνες συγγραφείς/ποιητές, οι οποίοι κάνουν αναφορά στον αρχαίο δήμο Αχαρνών. Τέλος, ο δήμος μας είναι μέχρι και σήμερα σημαντικός αφού ανακηρύχθηκε ολυμπιακός δήμος το 2004.

44

45

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

1. Τι γνωρίζω για τα αρχαιολογικά ευρήματα του δήμου Αχαρνών;ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑΑΡΚΕΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑΣημειώνω παρακάτω τι γνωρίζω………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Είχα ενημερωθεί στο παρελθόν για την ιστορία και τα αρχαιολογικά ευρήματα της πόλης, όπου διαμένω;

ΝΑΙΌΧΙ

3. Αν είχα ενημερωθεί, αυτή η ενημέρωση έγινε (υπογραμμίστε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω:)

- την οικογένεια- το σχολείο (δημοτικό, γυμνάσιο)- την τοπική αυτοδιοίκηση- τους γνωστούς και φίλους

4. Για ποιο από τα παρακάτω αρχαιολογικά ευρήματα γνωρίζω ή έχω ακούσει κάτι (υπογραμμίστε):

- θολωτός μηκυναϊκός τάφος- αρχαίο θέατρο Αχαρνών- τύμβος του Σοφοκλή- αδριάνειο υδραγωγείο

5. Γνωρίζω που βρίσκεται ο θολωτός τάφος;ΝΑΙ

ΌΧΙ

6. Έχω επισκεφθεί ποτέ το θολωτό τάφο Αχαρνών;

ΝΑΙ

ΌΧΙ

7. Γνωρίζω που βρίσκεται το αρχαίο θέατρο των Αχαρνών; ΝΑΙ

ΌΧΙ

8. Γνωρίζω που βρίσκεται ο τύμβος του Σοφοκλή;ΝΑΙ

ΌΧΙ

46

9. Γνωρίζω που βρίσκεται το αδριάνειο υδραγωγείο;ΝΑΙ

ΌΧΙ

10. Θεωρώ ότι δεν έχουν προβληθεί όσο θα έπρεπε τα αρχαιολογικά ευρήματα του δήμου Αχαρνών;

ΝΑΙ

ΌΧΙ

10. Η προβολή των αρχαιολογικών ευρημάτων του δήμου Αχαρνών πρέπει να γίνει πρωτίστως από (υπογραμμίστε ένα ή περισσότερα):

- τα σχολεία- τον ίδιο το δήμο- τα Μ.Μ.Ε

47

ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ

Τι γνωρίζω για τα αρχαιολογικά ευρήματα του δήμου Αχαρνών;

Ποια αρχαιολογικά ευρήματα γνωρίζετε;

48

Γνωρίζετε τον θολωτό τάφο;Ναι

49

Όχι 0 20 40 60 80

Ναι

Όχι

Γνωρίζετε για τον θολωτό τάφο;

Σειρά1

Θεωρώ ότι δεν έχουν προβληθεί όσο θα έπρεπε τα αρχαιολογικά ευρήματα του δήμου Αχαρνών;

Θεωρώ οτι δεν έχουν προβληθεί όσο θα έπρεπε τα αρχαιολογικά ευρήματα του δήμου Αχαρνών;

010

203040

5060

7080

Ναι Όχι

Σειρά1

Από ποιους μάθατε για τα αρχαία ευρήματα;

50

Έχω επισκεφθεί τον Θολωτό τάφο;

Γνωρίζω που βρίσκεται το αρχαίο θέατρο των Αχαρνών;

51

Γνωρίζω που βρίσκεται ο τύμβος του Σοφοκλή;

52

Γνωρίζω που βρίσκεται το αδριάνειο υδραγωγείο;

53

Γνωρίζω που βρίσκεται το αδριάνειο υδραγωγείο;

Ναι

Όχι

Η προβολή των αρχαίων ευρημάτων του δήμου Αχαρνών πρέπει να γίνει πρωτίστως από:

Η προβολή των αρχαίων ευρημάτων του δήμου Αχαρνών πρέπει να γίνει πρωτίστως από:

Τα σχολεία

Τον ίδιο τον δήμο

Τα Μ.Μ.Ε

Είχα ενημερωθεί για τα αρχαιολογικά ευρήματα του δήμου Αχαρνών στο παρελθόν;

54

Ειχα ενημερωθεί για τα αρχαιολογικά ευρήματα στο παρελθόν;

0

10

20

30

40

50

60

Ναι Όχι

Σειρά1

55

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ, σελ. 257

56

Εγκυκλοπαίδεια Υδρόγειος, τόμος 3, σελ. 188.

Κασσωτάκη Ελένη, Σαν παραμύθι: το τραγούδι της λύρας, Αθήνα 2009

« Τοπικός πολιτισμός και μουσειακή εκπαίδευση, η περίπτωση

Σχολικό εγχειρίδιο Γ΄Γυμνασίου «Αριστοφάνη Όρνιθες»

Σχολικό εγχειρίδιο Β΄Λυκείου «Σοφοκλέους τραγωδίαι»

Σχολικό εγχειρίδιο Α’ Λυκείου «Αρχαία Ιστορία»

ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ

www.diazoma.gr

epirotica.blogspot.com

www.wikipedia.org/wiki/Σοφοκλής

www.acharnes.gr

www.wikipedia.org/wiki/Ταφή

visaltis.blogspot.com

www.wikipedia.org/wiki/Αξιοποίηση

www.dekeleianews.gr

www.olympicvillagenews.gr

www.iranon.gr

www.intia.ntua.gr

www. theatrehistory.com

www.episkinion.gr

www.wikipedia.org/wiki/Θουκυδίδης

http://el.wikipedia.org/Αχαρνής

57

58