ESPReL2 ESPReL Checklist . 1. การบริหารระบบการจัดการความปลอดภัย. เป นการประเมินการส

ESPReL คมอการประเมนความปลอดภยหองปฏบตการ

Lab Safety Inspection Manual

(ฉบบราง : 12 ม.ค. 55)

โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย

Enhancement of Safety Practice of Research Laboratory in Thailand “ESPReL”

สนบสนนโดย สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

ประสานงานโดย ศนยความเปนเลศดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

เอกสาร(ฉบบราง)นจดทาขนเพอใชควบคกบเอกสาร

“แนวปฏบตเพอความปลอดภยในหองปฏบตการ”

ในโครงการยกระดบความปลอดภยในหองปฏบตการวจยใน

ประเทศไทย สาหรบผปฏบตงานในหองปฏบตการและ

ผประเมน เพอพฒนาใหเกดวฒนธรรมความปลอดภย

ในหองปฏบตการอยางยงยน

คานา

เอกสาร “คมอการประเมนความปลอดภยหองปฏบตการ” เปนเอกสารทรวบรวมแบบประเมนความเสยงของทก

องคประกอบของหองปฏบตการปลอดภย (Checklists) รวม 431 ขอ รวมกบเกณฑและเงอนไขการประเมนแตละรายการ ท

ใชสาหรบประเมนความปลอดภยของหองปฏบตการใหเปนไปในแนวทางเดยวกน ซงจะชวยใหผสารวจสามารถรวบรวมขอมล

ไดเพยงพอและใชประเมนความเสยงดานตางๆ รวมกนภายในกลมผสารวจได

ผอานทสนใจใชแบบประเมนในเอกสารนเพอพฒนาความปลอดภยของหองปฏบต ควรเรมทาความเขาใจสาระใน

เอกสาร “แนวปฏบตเพอความปลอดภยในหองปฏบตการ” กอน เพอใหเหนภาพรวมของระบบบรหารจดการความปลอดภย

ของหองปฏบตการและความเชอมโยงของทกองคประกอบ จงจะชวยใหสามารถใชขอมลการประเมนความเสยงฉบบนไดดวย

ความเขาใจ และเกดปญญาพฒนาหองปฏบตการไดอยางแทจรง การใช “คมอการประเมนความปลอดภยหองปฏบตการ”

เพยงอยางเดยวอาจยากทจะเขาใจและเหนประโยชนของแบบประเมน ทาใหไมสามารถนาผลการประเมนไปพฒนาความ

ปลอดภยไดดงใจ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ง

สารบญ

หวขอ หนา

คานา ก

สารบญ ง

ESPReL Checklists………………………………………………………………………………………………………………………………………. 1

1. การบรหารระบบการจดการความปลอดภย …………………………………………………………………………………………… 2

2. ระบบการจดการสารเคม …………………………………………………………………………………………………………………….. 3

3. ระบบการจดการของเสย………………………………………………………………………………………………………………………. 13

4. การจดการเกยกบลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ ……………………………………... 17

5. ระบบการปองกนและแกไขภยอนตราย ………………………………………………………………………………………………… 25

6. การใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ ……………………………………………………………….. 36

7. การจดการขอมลและเอกสาร ………………………………………………………………………………………………………………. 37

ESPReL Inspection Criteria ……………………………………………………………………………………………………………………… 38

1. การบรหารระบบการจดการความปลอดภย …………………………………………………………………………………………… 39

2. ระบบการจดการสารเคม …………………………………………………………………………………………………………………….. 42

3. ระบบการจดการของเสย………………………………………………………………………………………………………………………. 53

4. การจดการเกยกบลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ ……………………………………... 57

5. ระบบการปองกนและแกไขภยอนตราย ………………………………………………………………………………………………… 103

6. การใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ ……………………………………………………………….. 123

7. การจดการขอมลและเอกสาร ………………………………………………………………………………………………………………. 124

เอกสารอางอง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 125

ภาคผนวก

1. ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายของสารเคม …………………………………................................. ผ. 1-1 – ผ. 1-10

2. ตวอยางเกณฑการแยกประเภทสารเคมเพอการจดเกบ ………………………………................................... ผ. 2-1 – ผ. 2-9

3. เอกสารขอมลความปลอดภย (Safety Data Sheet, SDS) ……………………………………………………….. ผ. 3-1 – ผ. 3-2

4. การจดการของเสย ………………………………………………………………………………….................................. ผ. 4-1 – ผ. 4-13

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

1

ESPReL CHECKLISTS

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

2

ESPReL Checklist

1. การบรหารระบบการจดการความปลอดภย

เปนการประเมนการสงเสรมสนบสนนและความชดเจนของการดาเนนการเพอความปลอดภยของหองปฏบตการของ

หนวยงาน ซงมความสาคญสาหรบการขบเคลอนไปสจดหมาย คอ ความปลอดภย

หวขอ ม ไมม N/A หมายเหต เกณฑการประเมน

1. นโยบายและแผน

หนวยงาน/องคกร มเอกสารเชงนโยบายในเรองความ

ปลอดภยของหองปฏบตการวจย

หนวยงาน/องคกร มแผนยทธศาสตรในเรองความปลอดภย

ของหองปฏบตการวจย

ขอ 1.1

นโยบายและแผน

หนา 39

2. โครงสรางบรหาร

หนวยงาน/องคกรมโครงสรางการบรหารดานความปลอดภยท

เปนรปธรรม

ระดบมหาวทยาลย

ระดบคณะ

ระดบภาควชา

ระดบหนวยปฏบต

ระดบกรม

ระดบกอง

ระดบศนย

อนๆ (ระบระดบโครงสรางบรหารหนวยงาน………………)

ขอ 1.2 โครงสราง

บรหาร หนา 39

3. ผรบผดชอบระดบตางๆ หนวยงาน/องคกรไดกาหนด

ผรบผดชอบดแลเรองความปลอดภย

โดยภาพรวม

ในแตละหวขอ1

ผประสานงานเกยวกบความปลอดภยภายในหนวยงาน

ผประสานงานเกยวกบความปลอดภยภายนอกหนวยงาน

ผตรวจประเมนจากภายในหนวยงาน (เปนผทอยภายใต

ระบบกากบดแลเดยวกน)

ผตรวจประเมนจากภายนอกหนวยงาน (เปนผทไมไดอย

ภายใตระบบกากบดแลเดยวกน)

ขอ 1.3

ผรบผดชอบระดบ

ตาง ๆ หนา 39

1 ประกอบดวย 1. ระบบจดการสารเคม 2. ระบบการจดการของเสย 3. การจดการเกยวกบลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและ

เครองมอ 4. ระบบปองกนและแกไขภยอนตราย 5. การใหความรพนฐาน 6. การจดการขอมลและเอกสาร

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

3

ESPReL Checklist

2. ระบบการจดการสารเคม

ประเมนถงการมระบบการจดการสารเคมทดภายในหองปฏบตการ ทงระบบขอมล การจดเกบ และการเคลอนยาย

สารเคม ทสามารถตดตามความเคลอนไหวของสารเคม และควบคมความเสยงจากอนตรายของสารเคม

2.1 ระบบการจดการขอมลสารเคม

2.1.1 ระบบบนทกขอมล


1. ระบบบนทกขอมลสารเคมเปนรปแบบเอกสาร

อางอง ขนตอน

และวธการบนทก

ขอมลสารเคมใน

รปแบบเอกสาร/

อเลกทรอนกส ท

ดาเนนการเปน

ประจา

ขอ 2.1.1 ระบบ

บนทกขอมล หนา

42

2. ระบบบนทกขอมลสารเคมเปนรปแบบอเลกทรอนกส

3. โครงสรางของระบบบนทกขอมลสารเคม ประกอบดวย

รหสภาชนะบรรจ (Bottle ID)

ชอสารเคม (Chemical name)

CAS No.

ปรมาณสารเคม (Chemical volume/weight)

Grade

ราคา (Price)

หองทจดเกบสารเคม (Storage room)

ตกทจดเกบสารเคม (Storage building)

วนทรบเขามาในหองปฏบตการ (Acquisition date)

ผขาย/ผจาหนาย (Supplier)

ผผลต (Manufacturer)

ประเภทความเปนอนตรายระบบ GHS2

ประเภทความเปนอนตรายระบบ UNRTDG, UN Class3

ประเภทความเปนอนตรายระบบ EU เกา4

ประเภทความเปนอนตรายระบบอนๆ ระบ………………………

อน ๆ ระบ…… (เชน Expiry date)

2 http://www.unece.org/trans/danger/publi/ghs/ghs_welcome_e.html รายละเอยดในภาคผนวก 1

3 http://www.chemtrack.org/unclass-intro.asp รายละเอยดในภาคผนวก 1

4 กฎหมายการจาแนกประเภท ตดฉลาก และบรรจภณฑสารเคมและเคมภณฑ (Directive 67/548/EEC และ 1999/45/EC) รายละเอยดในภาคผนวก 1

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

4

2.1.2 สารบบสารเคม (Chemical inventory)

หวขอ ใช ไมใช N/A หมายเหต เกณฑการประเมน

1. มการบนทกขอมลนาเขาสารเคม ระบระบบทใชและ

ความถของการบนทก

ขอมล

ขอ 2.1.2 สารบบ

สารเคม หนา 42 2. มการบนทกขอมลการจายออกสารเคม

3. มการปรบขอมลใหเปนปจจบนอยางสมาเสมอ

ระบระบบทใชและ

ความถของการ

ตรวจสอบและปรบ

ฐานขอมล

4. มรปแบบการรายงานทชดเจน เพอรายงานความเคลอนไหวของ

สารเคมในหองปฏบตการ โดยในรายงานอยางนอยตอง

ประกอบดวยหวขอตอไปน

ชอสารเคม

CAS No.

ปรมาณ

ประเภทความเปนอนตราย

ระบระบบทใชและม

ขอมลครบตามทระบ

ในหวขอ

2.1.3 ระบบ Clearance


1. ระบบการกาจดสารทหมดอายจรง5

ระบ ขนตอนในการ

ดาเนนการ

กระบวนการทใช

กาจด และความถ

ของการสารวจ

สารเคม

ขอ 2.1.3

ระบบ Clearance

หนา 43

2. ระบบการกาจดสารทไมใชแลว6

ระบ ขนตอนในการ

ดาเนนการ

กระบวนการทใชใน

การจาแนกสารทไม

ใช และความถของ

การสารวจสารเคม

5 สารทหมดอายจรง หมายถง สารทไมสามารถใชงานไดจรง ซงอาจจะไมตรงกบวนหมดอายทระบอยขางขวดสาร เนองจากบางกรณบรษทจะระบ

วนหมดอายไว เพอจากดความรบผดชอบ แตในความเปนจรง สารนยงใชงานไดอย 6 สารทไมใชแลว หมายถง สารทไมตองการใชแลว แตอาจจะยงไมหมดอาย

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

5

2.1.4 การใชประโยชนจากขอมลเพอการบรหารจดการ


1. ดานการจดสรรงบประมาณ ระบวธใชประโยชน

จากขอมลสารเคม ขอ 2.1.4 การใช

ประโยชนจากขอมล

เพอการบรหาร

จดการ หนา 43

2. ดานการแบงปนสารเคม

3. ดานการประเมนความเสยง

2.2. การจดเกบสารเคมทปฏบตจรง

2.2.1 ขอกาหนดทวไปในการจดเกบสารเคม ระดบหองปฏบตการ


1. แยกเกบสารเคมตามคณสมบตการเขากนไมไดของสารเคม

(chemical incompatibility) โดยองตาม7

Chemical Segregation (Hazard class) จาก Laboratory

Safety Manual, The University of Texas at Austin

Chemical Segregation (Hazard class) ของ Lawrence

Berkeley National Laboratory (Berkeley Lab), U.S.

Department of Energy

ChemAlert chemical incompatibility color coding

system ของ Department of Microbiology, University

of Manitoba

Partial Incompatibility Listing จาก Chemical

Segregation & Incompatibilities Guidelines,

University of Texas at Arlington

EPA's Chemical Compatibility Chart

ตามระบใน SDS

เกณฑอนๆ โปรดระบ.........................................

ขอ 2.2.1

การจดเกบตามค ณ

สมบตความเขากน

ไมไดของสารเคม

หนา 44

2. ชนวางสารเคมอยในสภาพทด ขอ 2.2.2

ขอกาหนดทวไปใน

การจดเกบสารเคม

หนา 44

3. ตเกบสารเคมทวางอยในพนทสวนกลางมทงชอเจาของและ

สญลกษณตามความเปนอนตราย (ถาเปนไปไดแสดงชอสารเคม

ดวย)

4. สารเคมทกชนดมตาแหนงการเกบทแนนอน

5. มปายบอกบรเวณทเกบสารเคมทเปนพษ

6. เกบสารเคมทอนตรายสงไวในตทมกญแจลอค

7. ไมมการเกบสารเคมไวในตควนอยางถาวร

7 รายละเอยดแสดงในภาคผนวก 2

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

6


8. หากมการเกบสารเคมทเปนของเหลวในตเยนและตแชแขง ตองม

ภาชนะรองรบ

ขอ 2.2.2

ขอกาหนดทวไปใน

การจดเกบสารเคม

หนา 44

9. ไมใช หง/โตะปฏบตการเปนทเกบสารเคม (ยกเวนกรณ stock

solution)

10. มการกาหนดปรมาณสงสดของสารเคมทควรเกบบนหง/โตะ

ปฏบตการ

ระบปรมาณ

สงสด

11. มกาหนดเวลาในการวางสารเคมบนโตะปฏบตการ ระบกาหนดเวลา

12. ไมวางสารเคม (รวมถงถงแกส) บรเวณระเบยงทางเดน

13. หากจาเปนตองวางสารเคมบนพน ตองไมเกะกะ และมภาชนะท

เหมาะสมรองรบ

14. ไมวางสารเคมใกลทอระบายนา ใต หรอ ในอางนา ถาจาเปนตอง

มภาชนะรองรบ

2.2.2 ขอกาหนดสาหรบการจดเกบสารไวไฟ ระดบหองปฏบตการ


1. เกบสารไวไฟหางจากความรอน แหลงกาเนดไฟ และเปลวไฟ ขอ 2.2.3

ขอกาหนดการ

จดเกบสารเคมตาม

กลมสาร

ขอ ก) สารไวไฟ

หนา 45

2. เกบสารไวไฟหางจากแสงอาทตย

3. ไมใชบรเวณทจดเฉพาะสาหรบสารไวไฟเกบสารอนๆ

4. ไมเกบสารไวไฟในภาชนะทมขนาดใหญเกนจาเปน

5. ไมเกบสารไวไฟ/สารทไหมไฟไดไวในหองปฏบตการมากกวา

50 ลตร

6. หากมสารไวไฟมากกวา 50 ลตร ในหองปฏบตการ มการเกบไว

ในตเกบเฉพาะ

7. มตเยนทปลอดภยสาหรบเกบสารไวไฟทตองเกบในทเยน

8. ไมเกบสารไวไฟในตเยนสาหรบใชในบาน

2.2.3 ขอกาหนดสาหรบการจดเกบสารกดกรอน ระดบหองปฏบตการ


1. เกบขวดสารกดกรอน (ทงกรดและเบส) ขนาดใหญ (ปรมาณ

มากกวา 1 ลตร หรอ 1.5 กโลกรม) ไวในระดบตา

ขอ 2.2.3

ขอกาหนดการ

จดเกบสารเคมตาม

กลมสาร

ขอ ข) สารกดกรอน

หนา 45

2. เกบขวดสารกดกรอน (ทงกรดและเบส) ไมเหนอกวาระดบ

สายตา

3. เกบขวดกรดในตเกบกรดโดยเฉพาะ และมภาชนะรองรบ

4. เกบขวดกรดขนาดเลก (ปรมาณนอยกวา 1 ลตร หรอ 1.5

กโลกรม) บนชนวางโดยมภาชนะรองรบ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

7

2.2.4 ขอกาหนดสาหรบการจดเกบแกส ระดบหองปฏบตการ


1. เกบถงแกสโดยมอปกรณยดทแขงแรง ขอ 2.2.3

ขอกาหนดการจดเกบ

สารเคมตามกลมสาร

ขอ ค) แกส หนา 45

2. ถงแกสทกถงตองมฝาครอบหวถง

3. ไมเกบถงแกสเปลารวมอยกบถงแกสทมแกส และตดปายระบไว

อยางชดเจนวาเปนถงแกสเปลา หรอถงแกสทมแกส

4. เกบถงแกสในทแหง อากาศถายเทไดด หางจากความรอน

ประกายไฟ แหลงกาเนดไฟ วงจรไฟฟา

5. ถงแกสทบรรจสารอนตรายหรอสารพษตองเกบในททมระบบ

ระบายอากาศทเหมาะสม

6. เกบถงแกสออกซเจนหางจากถงแกสเชอเพลง แกสไวไฟ และวสด

ไหมไฟไดอยางนอย 6 เมตร หรอมฉาก/ผนงกนทไมตดไฟ

2.2.5 ขอกาหนดสาหรบการจดเกบสารออกซไดซ (Oxidizers) ระดบหองปฏบตการ


1. เกบสารออกซไดซหางจากสารไวไฟ สารอนทรย และสารทไหม

ไฟได

ขอ 2.2.3



ขอ ง) สารออกซไดซ

หนา 47

2. เกบสารทมสมบตออกซไดซสง (เชน กรดโครมก) ไวในภาชนะ

แกวหรอภาชนะทมสมบตเฉอย

3. ไมใชจกคอรก หรอจกยาง สาหรบขวดทใชเกบสารออกซไดซ

2.2.6 ขอกาหนดสาหรบการจดเกบสารทไวตอปฏกรยา ระดบหองปฏบตการ


1. มการกาหนดบรเวณทเกบสารทไวตอปฏกรยา ไวเปนสดสวน

ตางหาก

ขอ 2.2.3



ขอ จ) สารทไวตอ

ปฏกรยา หนา 47

2. ตเกบสารไวตอปฏกรยา มการตดคาเตอนชดเจน (เชน “สารไว

ตอปฏกรยา –หามใชนา”)

3. เกบสารทกอใหเกดเปอรออกไซดหางจากความรอน แสง และ

แหลงกาเนดประกายไฟ

4. ภาชนะบรรจสารทกอใหเกดเปอรออกไซดตองมฝาหรอจกปดท

แนนหนา

5. ไมเกบสารทกอใหเกดเปอรออกไซดในภาชนะทมฝาเกลยวหรอ

ฝาแกว

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

8


6. มการตรวจสอบวนหมดอาย หรอการเกดเปอรออกไซดของสาร

ทกาหนด เชน

Dioxane

Ethers

Furans (e.g. tetrahydrofuran or THF)

Picric acid

Perchloric acid

Sodium amide

ขอ 2.2.3





2.2.7 ขอกาหนดทวไปในการจดเกบสารเคม ระดบคลง/พนทเกบสารเคม


1. แยกเกบสารเคมตามคณสมบตการเขากนไมไดของสารเคม

(chemical incompatibility) โดยองตาม8

Chemical Segregation (Hazard class) จาก

Laboratory Safety Manual, The University of Texas

at Austin

Chemical Segregation (Hazard class) ของ Lawrence

Berkeley National Laboratory (Berkeley Lab), U.S.

Department of Energy

ChemAlert chemical incompatibility color coding

system ของ Department of Microbiology,

University of Manitoba

Partial Incompatibility Listing จาก Chemical

Segregation & Incompatibilities Guidelines,


EPA's Chemical Compatibility Chart

ตามระบใน SDS

เกณฑอนๆ โปรดระบ.........................................

ขอ 2.2.1

การจดเกบตามค ณ

สมบตความเขากน

ไมไดของสารเคม

หนา 44

2. เกบสารเคมแยกตามสถานะของสาร (ของแขง ของเหลว แกส) ขอ 2.2.2

ขอกาหนดทวไปในการ

จดเกบสารเคม

หนา 44

3. ชนวางสารเคมอยในสภาพทด

4. สารเคมทกชนดมตาแหนงการเกบทแนนอน

5. ตดปายบรเวณทเกบสารเคมทเปนพษ


เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

9


6. เกบสารเคมทอนตรายสงไวในตทมกญแจลอค ขอ 2.2.2

ขอกาหนดทวไปในการ

จดเกบสารเคม

หนา 44

7. หากมการเกบสารเคมทเปนของเหลวในตเยนและตแชแขง

ตองมภาชนะรองรบ

8. หากจาเปนตองวางสารเคมบนพน ตองไมเกะกะ และมภาชนะ

ทเหมาะสมรองรบ

9. ไมวางสารเคมใกลทอระบายนา ใตหรอในอางนา ถาจาเปนตองม

ภาชนะรองรบ

2.2.8 ขอกาหนดสาหรบการจดเกบสารไวไฟ ระดบคลง/พนทเกบสารเคม


1. เกบสารไวไฟหางจากความรอน แหลงกาเนดไฟ และเปลวไฟ ขอ 2.2.3



ขอ ก) สารไวไฟ หนา

45

2. เกบสารไวไฟหางจากแสงอาทตย

3. ไมใชบรเวณทจดเฉพาะสาหรบสารไวไฟเกบสารอนๆ

4. ไมเกบสารไวไฟในภาชนะทมขนาดใหญเกนจาเปน

5. สารไวไฟมากกวา 50 ลตร มการเกบไวในตเกบเฉพาะ

6. มตเยนทปลอดภยสาหรบเกบสารไวไฟทตองเกบในทเยน

7. ไมเกบสารไวไฟในตเยนสาหรบใชในบาน

2.2.9 ขอกาหนดสาหรบการจดเกบสารกดกรอน ระดบคลง/พนทเกบสารเคม


1. เกบขวดสารกดกรอน (ทงกรดและเบส) ขนาดใหญ (ปรมาณ

มากกวา 1 ลตร หรอ 1.5 กโลกรม) ไวในระดบตา

ขอ 2.2.3



ขอ ข) สารกดกรอน

หนา 45

2. เกบขวดสารกดกรอน (ทงกรดและเบส) ไมเหนอกวาระดบ

สายตา

3. เกบขวดกรดในตเกบกรดโดยเฉพาะ และมภาชนะรองรบ

4. เกบขวดกรดขนาดเลก (ปรมาณนอยกวา 1 ลตร หรอ 1.5

กโลกรม) บนชนวางโดยมภาชนะรองรบ

2.2.10 ขอกาหนดสาหรบการจดเกบแกส ระดบคลง/พนทเกบสารเคม


1. เกบถงแกสโดยมอปกรณยดทแขงแรง ขอ 2.2.3




2. ถงแกสทกถงตองมฝาครอบหวถง

3. ไมเกบถงแกสเปลารวมอยกบถงแกสทมแกส และจดทาปาย

ระบไวอยางชดเจนวาเปนถงแกสเปลา หรอถงแกสทมแกส

4. เกบถงแกสในทแหง อากาศถายเทไดด หางจากความรอน

ประกายไฟ แหลงกาเนดไฟ วงจรไฟฟา

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

10


5. ถงแกสทบรรจสารอนตรายหรอสารพษตองเกบในททมระบบ

ระบายอากาศทเหมาะสม

ขอ 2.2.3




6. ไมเกบแกสอด ของเหลวอนตรายทระเหยได แกสเหลว

(liquefied gases) และแกสในรปของแขง (solidified gases)

ไวในทแคบ

7. บรเวณทเกบถงแกสมอณหภมไมเกน 52 องศาเซลเซยส

8. เกบถงแกสออกซเจนหางจากถงแกสเชอเพลง แกสไวไฟ และ

วสดไหมไฟไดอยางนอย 6 เมตร หรอมฉาก/ผนงกนทไมตดไฟ

2.2.11 ขอกาหนดสาหรบการจดเกบสารออกซไดซ (Oxidizers) ระดบคลง/พนทเกบสารเคม


1. เกบสารออกซไดซหางจากสารไวไฟ สารอนทรย และสารทไหม

ไฟได

ขอ 2.2.3



ขอ ง) สารออกซไดซ

หนา 47

2. เกบสารทมสมบตออกซไดซสง (เชน กรดโครมก) ไวในภาชนะ

แกวหรอภาชนะทมสมบตเฉอย

3. ไมใชจกคอรก หรอจกยาง สาหรบขวดทใชเกบสารออกซไดซ

2.2.12 ขอกาหนดสาหรบการจดเกบสารเคมทไวตอปฏกรยา ระดบคลง/พนทเกบสารเคม


1. มการกาหนดบรเวณทเกบสารทไวตอปฏกรยา ไวเปนสดสวน

ตางหาก

ขอ 2.2.3





2. ตเกบสารไวตอปฏกรยา มการตดคาเตอนชดเจน (เชน “สารไว

ตอปฏกรยา –หามใชนา”)

3. เกบสารทกอใหเกดเปอรออกไซดหางจากความรอน แสง และ

แหลงกาเนดประกายไฟ

4. ภาชนะบรรจสารทกอใหเกดเปอรออกไซดตองมฝาหรอจกปดท

แนนหนา

5. ไมเกบสารทกอใหเกดเปอรออกไซดในภาชนะทมฝาเกลยวหรอ

ฝาแกว

6. มการตรวจสอบวนหมดอาย หรอการเกดเปอรออกไซดของสาร

ทกาหนด เชน

Dioxane

Ethers

Furans (e.g. tetrahydrofuran or THF)

Picric acid

Perchloric acid

Sodium amide

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

11

2.2.13 ภาชนะบรรจภณฑ และฉลากสารเคม


1. เกบสารเคมในบรรจภณฑทมวสดเหมาะสมกบประเภทของ

สารเคม

ขอ 2.2.4 ขอกาหนด

เกยวกบภาชนะบรรจ

ภณฑ และฉลาก

สารเคม หนา 49

2. ตรวจสอบความสมบรณของภาชนะสารเคมอยางสมาเสมอ

3. ภาชนะทกชนดทบรรจสารเคมตองมการตดฉลากทเหมาะสม

4. มฉลากระบชอสารแมไมใชสารอนตราย

5. ตรวจสอบความสมบรณของฉลากบนภาชนะสารเคมอยาง

สมาเสมอ

2.2.14 เอกสารขอมลความปลอดภย (Safety Data Sheet, SDS) ทเขาถงไดโดยงาย


1. เกบ SDS เปนเอกสาร ขอ 2.2.5 เอกสาร

ขอมลความปลอดภย

(Safety Data Sheet,

SDS) หนา 50

และภาคผนวก 3

2. เกบ SDS เปนไฟลอเลกทรอนกส

3. ทกคนในหองปฏบตการสามารถด SDS ได

4. SDS เกบอยในททเขาถงไดโดยงาย

5. ม SDS ของสารเคมอนตรายทกตวทอยในหองปฏบตการ

6. SDS มขอมลครบถวน (รายละเอยดครบ 16 ขอ)

7. ม SDS ททนสมย

2.3 การเคลอนยายสารเคม (Chemical Transportation)

2.3.1 ภายในหองปฏบตการ


1. กาหนดใหผททาการเคลอนยายสารเคมใชอปกรณปองกน

สวนบคคลทเหมาะสม

ขอ 2.3.1

การเคลอนยายสารเคม

ภายในหองปฏบตการ

หนา 51

2. ปดฝาภาชนะทใชบรรจสารเคมใหสนท หากจาเปนอาจจะ

ผนกดวยแผนพาราฟลม

3. ใชถงยางททนตอการเคลอนยายสารพวกกรดและตวทา

ละลาย

4. ใชรถเขนในการเคลอนยายสารเคม

5. รถเขนมแนวกนทสงเพยงพอทจะกนขวดสารเคม

6. ใชตะกราหรอภาชนะรองรบในการเคลอนยายสารเคม

7. เคลอนยายสารเคมพวกของเหลวไวไฟในภาชนะททนตอ

แรงดน

8. ดแลและเฝาระวงสารเคมทเคลอนยายอยางเครงครด

9. เคลอนยายสารทเขากนไมไดในภาชนะรองรบ (secondary

container) ทแยกกน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

12

2.3.2 ภายนอกหองปฏบตการ


1. ตดฉลากสารเคม วสดอปกรณชดเจนและถกตองขณะ

เคลอนยาย

ขอ 2.3.2

การเคลอนยายสารเคม

ภายนอกหอง


หนา 52

2. ภาชนะทใชเคลอนยายวางในภาชนะรองรบทมนคง

ปลอดภย ไมแตกหกงาย

3. รถเขนมแนวกนทสงเพยงพอทจะกนขวดสารเคม

4. เคลอนยายสารทเขากนไมได ในภาชนะรองรบทแยกกน

5. ใชลฟทขนของในการเคลอนยายสารเคมและวตถอนตราย

ระหวางชน

6. มตวดดซบสารเคมระหวางขวดสารขณะเคลอนยาย

7. มตวกนกระแทก/สงทใชกนกระแทก ระหวางขวดในการ

เคลอนยาย

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

13

ESPReL Checklist

3. ระบบการจดการของเสย

ประเมนถงระบบการจดการของเสยทดภายในหองปฏบตการ ทงระบบขอมล การจดเกบ และการกาจด/บาบดของ

เสย ซงสามารถตดตามความเคลอนไหวของเสย การควบคมความเสยงจากอนตรายของของเสย จนถงการบาบดและกาจด

อยางเหมาะสม

3.1 ระบบการจดการขอมลของเสย

3.1.1 ระบบบนทกขอมล


1. ระบบบนทกขอมลของเสยเปนรปแบบเอกสาร

อางอง ขนตอนและ

วธการบนทกขอมลของ

เสยในรปแบบเอกสาร/

อเลกทรอนกสท

ดาเนนการเปนประจา


บนทกขอมล

หนา 53 2. ระบบบนทกขอมลของเสยเปนรปแบบอเลกทรอนกส

3. โครงสรางของระบบบนทกขอมลของเสย ประกอบดวย

รหสของภาชนะบรรจ (Bottle ID)

หองทจดเกบของเสย (Storage room)

ตกทจดเกบของเสย (Storage building)

ปรมาณของเสย (Waste volume/weight)

วนทบนทกขอมล (Input date)

ประเภทของเสย9

อน ๆ ระบ……

3.1.2 ระบบรายงานขอมล


1. ระบบรายงานขอมลของเสยทเกดขน

อางถง วตถประสงคของการ

รายงาน การสรปบนทก

ขอมลของเสยทงหมดตาม

ชวงเวลาทกาหนด

ผรบผดชอบการรายงานผล

ความถของการรายงานผล

และรายงานใหใครทราบ


รายงานขอมล

หนา 53

2. ระบบรายงานขอมลของเสยทกาจดทง

3. การปรบขอมลเปนปจจบนสมาเสมอ ระบความถในการปรบขอมล

4. รปแบบการรายงานทชดเจน เพอรายงานความเคลอนไหว

ขอมลในรายงานอยางนอยประกอบดวยหวขอตอไปน

ประเภทของเสย

ปรมาณ

แจกแจงรปแบบรายงานทใช

9 ตวอยางประเภทของเสยแสดงในภาคผนวก 4

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

14

3.1.3 ระบบ Clearance


1. ระบบการกาจดของเสยสมาเสมอ ระบ ขนตอนในการ

ดาเนนการ กระบวนการ

ทใชกาจด และความถ

ของการสารวจของเสย


Clearance

หนา 53

3.1.4 การใชประโยชนจากขอมลเพอการบรหารจดการ


1. ดานการจดเตรยมงบประมาณการกาจด

(การประมาณการคาใชจายทคาดวาจะเกดจากการกาจดของ

เสยจากปรมาณทสงกาจดในแตละรอบและเกบขอมลเปนสถต

ไว)

ระบวธใชประโยชน

จากขอมล

ขอ 3.1.4

การใชประโยชนจาก

ขอมลเพอการบรหาร

จดการ

หนา 53 2. ดานการประเมนความเสยง

( การนาขอมลกลบมาวเคราะหเพอประเมนอนตรายทอาจ

เกดขนระหวางทของเสยเหลานน ยงไมไดถกเคลอนยายออกไป

จากสวนงาน)

ระบวธใชประโยชน

จากขอมล

3.2 การจดเกบของเสย

3.2.1 การจาแนกประเภทของเสย


1. มการจาแนกประเภทของเสย ขอ 3.2.1 การจาแนก


หนา 54 และ

ภาคผนวก 4

2. จาแนกประเภทของเสย โดยองเกณฑ

ระบบการจาแนกของจฬาลงกรณมหาวทยาลย

(WasteTrack)

ระบบการจาแนกของศนยการจดการดานพลงงาน

สงแวดลอม ความปลอดภยและอาชวอนามย (EESH)

มจธ.

อนๆ ระบ.......................................................

3.2.2 การจดเกบของเสย


1. จดเกบ/แยก ของเสยถกตองตามเกณฑการจาแนก ขอ 3.2.2 ขอกาหนด

เกยวกบการจดเกบ

ของเสย หนา 54 2. ใชภาชนะบรรจของเสยทเหมาะสมตามประเภท

3. ถงขยะมการแยกประเภทขยะ เชน ขยะทวไป/ขยะตดเชอ

หรอเพลทเพาะเชอ / ขยะเฉพาะอยาง เชน อปกรณการ

ทดลองทเปนแกวซงแตกภายในหองทดลอง เปนตน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

15


4. ตรวจสอบความสมบรณของภาชนะของเสยอยางสมาเสมอ ขอ 3.2.2 ขอกาหนด

เกยวกบการจดเกบ

ของเสย หนา 54 5. ภาชนะทกชนดทบรรจของเสยตองมการตดฉลากท

เหมาะสม

6. มการตรวจสอบความสมบรณของฉลากบนภาชนะของเสย

อยางสมาเสมอ

7. ไมบรรจของเสยในปรมาณมากกวา 80% ของความจของ

ภาชนะ หรอปรมาณของเสยในภาชนะตองอยตากวาปาก

ภาชนะอยางนอย 1 นว

8. มการกาหนดพนท/บรเวณจดเกบของเสยอยางชดเจน

9. มภาชนะรองรบ (secondary container) บรรจภณฑของ

เสยทเหมาะสม

10. จดเกบ/จดวาง ของเสยทเขากนไมได

โดยองเกณฑ ..................................

(ระบชอเกณฑการจดเกบทใชในหองปฏบตการ)

11. ไมวางภาชนะบรรจของเสยใกลทอระบายนา ใตหรอในอาง

นา ถาจาเปนตองมภาชนะรองรบ

12. ไมวางภาชนะบรรจของเสยใกลบรเวณอปกรณฉกเฉน

13. ไมวางภาชนะบรรจของเสยปดหรอขวางทางเขา-ออก

14. วางภาชนะบรรจของเสยหางจากความรอน แหลงกาเนด

ไฟ และเปลวไฟ

15. ไมจดเกบของเสยประเภทไวไฟไวในหองปฏบตการ

มากกวา 50 ลตร

16. ไมมการเกบของเสยไวในตควนอยางถาวร

17. มการกาหนดปรมาณของเสยสงสดทอนญาตใหเกบใน

หองปฏบตการ

ระบปรมาณสงสด

18. มการกาหนดระยะเวลาในการเกบของเสยไวใน


ระบระยะเวลา

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

16

3.3 การกาจดของเสย

3.3.1 การจดการเบองตน


1. การบาบดของเสยกอนทง ขอ 3.3

การกาจดของเสย



2. การบาบดของเสยกอนสงกาจด

3. การลดปรมาณกอนทง

(หรอ ลดปรมาณการใชสารเคมตงตน)

4. การลดปรมาณกอนสงกาจด

5. การ Reuse, Recovery, Recycle

3.3.2 การสงกาจด


1. สงของเสยไปกาจดโดยบรษททไดรบใบอนญาต

ขอ 3.3

การกาจดของเสย



เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

17

ESPReL Checklist

4. การจดการเกยวกบลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ

ประเมนถงความสมบรณเหมาะสมของโครงสรางพนฐานทางกายภาพและเครองมอภายในหองปฏบตการ ทจะเออตอ

ความปลอดภยของหองปฏบตการ

4.1 งานสถาปตยกรรม

4.1.1 ขอกาหนดทวไป


1. มสภาพภายนอกและภายในหองปฏบตการทไมกอใหเกด

อนตราย (สภาพบรเวณโดยรอบหรออาคารขางเคยง/สภาพ

ภายในตวอาคารทอยตดกบหองปฏบตการ)

ขอ 4.1.1.1

หนา 57

2. ไมมการวางของรกรงรง/สงของทไมจาเปน หรอ ขยะจานวน

มาก ตงอยบนพนหองหรอเกบอยภายในหอง

ขอ 4.1.1.2

หนา 58

3. ขนาดพนทหองปฏบตการเหมาะสมและเพยงพอกบ

กจกรรม/การใชงาน/จานวนผใช/ปรมาณเครองมอและอปกรณ

ขอ 4.1.1.3

หนา 58

4. ความสงของหองปฏบตการถกตองตามกฎหมายควบคม

อาคาร โดยมระยะดง (วดจากพนถงพน) ภายในหองปฏบตการ

ไมนอยกวา 3.00 ม. และบรเวณทางเดนในอาคารไมนอยกวา

2.60 เมตร

ขอ 4.1.1.4

หนา 59

4.1.2 การแบงสวนพนทการใชงาน (Zoning)


1. มการแยกสวนทเปนพนทหองปฏบตการ (Lab) ออกจาก

พนทอนๆ (Non - Lab)

ขอ 4.1.2.1

หนา 59

2. มการแยกประเภทหองปฏบตการเคมทวไป/หองปฏบตการ

พเศษ (ดานกมมนตรงส/ดานชวนรภย เปนตน)

ขอ 4.1.2.2

หนา 60

3. มการแยกประเภทหองปฏบตการตามความเสยง

(ตา – ปานกลาง – คอนขางสง – สง)

ขอ 4.1.2.3

หนา 60

4.1.3 ดานรายละเอยดทางสถาปตยกรรม: วสดพนผว (Finish)


1. วสดทใชเปนพนผวของพน/ผนง/เพดานอยในสภาพทด ยงไม

หมดอายการใชงานหรอเสอมสภาพ ไมมรอยแตกราว

ขอ 4.1.3.1

หนา 60

2. วสดทใชเปนพนผวของพน/ผนง/เพดาน มความเหมาะสมตอ

การใชงานภายในหองปฏบตการ

ขอ 4.1.3.2

หนา 60

3. วสดทใชเปนพนผวของพน/ผนง/เพดาน ไดรบการดแลและ

บารงรกษาอยางสมาเสมอ

ขอ 4.1.3.3

หนา 61

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

18

4.1.4 ดานรายละเอยดทางสถาปตยกรรม: ชองเปด (ประต – หนาตาง)


1. มจานวนชองเปด (ประต – หนาตาง) เพยงพอและใชงานไดด

มขนาดประตทเหมาะสม

ขอ 4.1.4.1

หนา 61

2. ประตมระบบควบคมการเขา – ออก พรอมตดตงระบบรกษา

ความปลอดภย มระบบปดอตโนมต สามารถปดลอคได และ

สามารถเปดออกไดงายในกรณเกดเหตฉกเฉน

ขอ 4.1.4.2

หนา 62

3. ประตมทศทางการเปดเปนการเปดออกสทางออกฉกเฉนได ขอ 4.1.4.3

หนา 62

4. ประตมชองสาหรบมองจากภายนอก (Vision Panel) ขอ 4.1.4.4

หนา 62

5. มหนาตางทสามารถเปดออกไดในกรณเกดเหตฉกเฉน/

สามารถปดลอคได

ขอ 4.1.4.5

หนา 62

6. มหนาตางทสามารถเปดออกเพอระบายอากาศไดจาก

ภายนอก และตดตงมงลวดกนแมลง

ขอ 4.1.4.6

หนา 62

4.1.5 ดานรายละเอยดทางสถาปตยกรรม: ทางสญจร/ ทางเดน


1. ขนาดทางเดนภายในหอง (Clearance) กวางอยางนอย 0.60

ม. สาหรบทางเดนทวไป และกวางไมนอยกวา 1.50 ม. สาหรบ

ชองทางเดนในอาคาร (เสนทางหนไฟ)

ขอ 4.1.5.1

หนา 62

2. บรเวณทางเดนและบรเวณพนทตดกบโถงทางเขา - ออก

ปราศจากสงกดขวาง

ขอ 4.1.5.2

หนา 63

3. บรเวณเสนทางเดนออกสทางออก ไมเดนผานสวนอนตราย

หรอผานครภณฑตางๆ ทมความเสยงอนตราย เชน ตเกบ

สารเคม, ตควน เปนตน

ขอ 4.1.5.3

หนา 63

4. ทางสญจรสสวนหองปฏบตการแยกออกจากสวนทาง

สาธารณะหลกของอาคาร

ขอ 4.1.5.4

หนา 63

4.1.6 ดานรายละเอยดทางสถาปตยกรรม: ปายสญลกษณและเครองหมายตางๆ


1. มการแสดงขอมลทตงและสถาปตยกรรมทสอสารถงการ

เคลอนทและลกษณะทางเดน ไดแก ผงพน (floor plan) แสดง

ตาแหนงและเสนทางหนไฟและตาแหนงทตงอปกรณฉกเฉน

(ฝกบวฉกเฉน/ทลางตา/อางนา/อปกรณดบเพลง/ชดปฐม

พยาบาล/โทรศพท เปนตน)

ขอ 4.1.6.1

หนา 63

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

19


2. มการแสดงปายขอมลทเปนตวอกษรแสดงชอหองปฏบตการ

และระบงานอยบน อาคาร ครภณฑอปกรณและเครองมอตางๆ

ตามมาตรฐานทกาหนด เชน ปายหาม หรอ ขอบงคบ หรอ

ระบขอมล (สารพษ/สารกมมนตภาพรงส/วสดตดเชอ/เลเซอร/

อลตาไวโอเลท วตถไวไฟ เปนตน)

ขอ 4.1.6.2

หนา 63

4.2 งานสถาปตยกรรมภายใน: ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ


1. ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ ควบคมการ

เขาถงได หรอ มอปกรณลอคหรอควบคมการปด - เปดได

ขอ 4.2.1

หนา 64

2. ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณทสงกวา 1.20

ม. มตวยดหรอมฐานรองรบทแขงแรง สวนชนเกบของหรอต

ลอย มการยดเขากบโครงสรางหรอผนงอยางแนนหนาและ

มนคง

ขอ 4.2.2

หนา 64

3. ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ ทใชงานใน

หองปฏบตการ เหมาะสมกบ ขนาดและสดสวนรางกายของ

ผปฏบตงาน/ ไมกอใหเกดหรอมแนวโนมทอาจเกดอบตเหตหรอ

อนตรายตอผใชงาน

ขอ 4.2.3

หนา 65

4. การจดวางเครองมอและอปกรณบนโตะปฏบตการเปน

ระเบยบและสะอาด

ขอ 4.2.4

หนา 67

5. ระยะระหวางโตะปฏบตการมระยะหาง และมการกาหนด

ตาแหนงเหมาะสม

ขอ 4.2.5

หนา 67

6. มอางนาตงอยในหองปฏบตการและมอยางนอย 1 ตาแหนง

ทตงอยใกลบรเวณทางออกหองปฏบตการ

ขอ 4.2.6

หนา 67

7. ถงแกสมทวางและเกบรกษาภายในอาคารทปลอดภยหาง

จากความรอนเสนทางสญจรหลกและ มมาตรการเกบรกษาทด/

การเกบอยางถกตองและปลอดภย

ขอ 4.2.7

หนา 67

8. ครภณฑตางๆ เชน ตควน ตลามนาโฟลว หรอ ตชวนรภย

(Biosafety cabinet) เปนตน อยในสภาพทยงสามารถใชงานได

ด/ปราศจากความเสยง หรอ กอใหเกดอนตรายหรออบตเหต

ขอ 4.2.8

หนา 67

9. ครภณฑตางๆ เชน ตควน ตลามนาโฟลว หรอ ตชวนรภย

(Biosafety cabinet) เปนตน ภายในหองปฏบตการมการดแล

และบารงรกษาอยางสมาเสมอ

ขอ 4.2.9

หนา 68

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

20

4.3 งานวศวกรรมโครงสราง


1. ไมมการชารดเสยหายบรเวณโครงสราง/ ไมมรอยแตกราว

ตามเสา/คาน มสภาพภายนอกและภายในหองปฏบตการทไม

กอใหเกดอนตราย (สภาพบรเวณโดยรอบหรออาคารขางเคยง

สภาพภายในตวอาคารทตดอยกบหองปฏบตการ)

ขอ 4.3.1

หนา 68

2. โครงสรางอาคารสามารถรองรบนาหนกบรรทกของอาคาร

(นาหนกของผใชอาคาร อปกรณและเครองมอ) ได

ขอ 4.3.2

หนา 69

3. โครงสรางอาคารมความสามารถในการกนไฟและทนไฟ

รวมถงรองรบเหตฉกเฉนได (มความสามารถในการตานทาน

ความเสยหายของอาคารเมอเกดเหตฉกเฉนในชวงเวลาหนงท

สามารถอพยพคนออกจากอาคารได)

ขอ 4.3.3

หนา 70

4. มการตรวจสอบสภาพของโครงสรางอาคารอยเปนประจา /ม

การดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ

ขอ 4.3.4

หนา 70

4.4 งานวศวกรรมไฟฟา

4.4.1 ระบบไฟฟาแสงสวาง


1. มแสงสวางพอเพยงและมคณภาพเหมาะสมกบการทางาน

โดยอางองตามกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ออกตาม

ความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2552 และตาม

เกณฑของสมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย (TIEA)

ขอ 4.4.1.1

หนา 70

2. มปรมาณแสงสวางธรรมชาตหรอแสงประดษฐอยางเพยงพอ

ตอการมองเหนในการทางานทเหมาะสม

ขอ 4.4.1.2

หนา 71

3. มานหรอฉากปรบแสง อยในสภาพทใชงานไดด และตดตง

อยางถกตองเหมาะสม

ขอ 4.4.1.3

หนา 71

4. ระบบไฟฟาแสงสวางของหองปฏบตการมการดแลและ


ขอ 4.4.1.4

หนา 72

4.4.2 ระบบไฟฟากาลง


1. ปรมาณกาลงไฟพอเพยงตอการใชงาน/ปรมาณกระแสไฟฟา

ทใชรวมกนไมเกนขนาดมเตอรของสถาบน

ขอ 4.4.2.1

หนา 72

2. อปกรณสายไฟฟา เตารบ เตาเสยบ ตรงตามมาตรฐาน

วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย (วสท.)

ขอ 4.4.2.2

หนา 72

3. แหลงจายกระแสไฟฟาตดตงในบรเวณทเหมาะสม ขอ 4.4.2.3

หนา 72

4. สายไฟถกยดอยกบผนงหรอเพดาน ขอ 4.4.2.4

หนา 72

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

21


5. มการตอสายดน ขอ 4.4.2.5 หนา 73

6. ไมมการตอสายไฟพวง ขอ 4.4.2.6 หนา 73

7. ไมมสายไฟชารดหรอสายเปลอย ขอ 4.4.2.7 หนา 73

8.ระบบไฟฟากาลงของหองปฏบตการมการดแลและบารงรกษา

อยางสมาเสมอ

ขอ 4.4.2.8 หนา73

4.4.3 ระบบควบคมไฟฟา


1. มระบบควบคมไฟฟาของหองปฏบตการแตละหอง ขอ 4.4.3.1

หนา 73

2. มอปกรณตดตอนไฟฟา (Switchgear) ขนตน เชน ฟวส

(Fuse) เซอรกตเบรคเกอร (circuit breaker) เปนตน ท

สามารถใชงานได

ขอ 4.4.3.2

หนา 73

3. ระบบควบคมไฟฟาของหองปฏบตการมการดแลและ


ขอ 4.4.3.3

หนา 74

4.4.4 ระบบไฟฟาสารอง


1. มการตดตงระบบแสงสวางฉกเฉนอยางนอย 1 ชด ขอ 4.4.4.1

หนา 74

2. มระบบไฟฟาสารองดวยเครองกาเนดไฟฟาในกรณเกดเหต

ฉกเฉน

ขอ 4.4.4.2

หนา 75

3. ระบบไฟฟาสารองของหองปฏบตการมการดแลและ


ขอ 4.4.4.3

หนา 77

4.5 งานวศวกรรมสขาภบาลและสงแวดลอม

4.5.1 ระบบนาด/นาประปา


1. มการตดตงระบบนาด/นาประปา ทใชงานไดดและเหมาะสม ขอ 4.5.1.1 หนา 77

2. มการเดนทอและวางแผนผงการเดนทอนาประปาเปนระบบ

อยางด

ขอ 4.5.1.2 หนา 77

3. ทอนาทาจากวสดทเหมาะสมไมรวซม/ไมเปนสนม ขอ 4.5.1.3 หนา 77

4. ขอตอทกสวนประสานกนอยางด ขอ 4.5.1.4 หนา 77

5. ระบบนาด/นาประปาของหองปฏบตการมการดแลและ


ขอ 4.5.1.5 หนา 77

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

22

4.5.2 ระบบนาทงและบาบดนาเสย


1. มการแยกระบบนาทงทวไปกบระบบนาทงปนเปอนสารเคม

ออกจากกน

ขอ 4.5.2.1

หนา 77

2. มการระบายนาเสยออกไดสะดวก ขอ 4.5.2.2

หนา 77

3. มระบบบาบดนาเสยแยก เพอบาบดนาทงทวไป กบนาทง

ปนเปอนสารเคมออกจากกน กอนออกสรางระบายนา

สาธารณะ

ขอ 4.5.2.3

หนา 78

4. ระบบนาทงและบาบดนาเสยของหองปฏบตการมการดแล

และบารงรกษาอยางสมาเสมอ

ขอ 4.5.2.4

หนา 78

4.6 งานวศวกรรมระบบปรบอากาศและระบายอากาศ

4.6.1 ระบบระบายอากาศ


1. มการตดตงระบบระบายอากาศดวยพดลมในตาแหนงและ

ปรมาณทเหมาะสมกบการทางานและสภาพแวดลอมของ


ขอ 4.6.1.1

หนา 78

2. มการตดตงระบบระบายอากาศดวยพดลมดดอากาศใน

ตาแหนงและปรมาณทเหมาะสมกบการทางานและ

สภาพแวดลอมของหองปฏบตการ

ขอ 4.6.1.2

หนา 78

3. ระบบระบายอากาศของหองปฏบตการมการดแลและ


ขอ 4.6.1.3

หนา 78

4.6.2 ระบบปรบอากาศ


1. มการตดตงระบบปรบอากาศในตาแหนงและปรมาณท

เหมาะสมกบการทางานและสภาพแวดลอมของหองปฏบตการ

ขอ 4.6.2.1

หนา 83

2. ระบบปรบอากาศของหองปฏบตการมการดแลและ


ขอ 4.6.2.2

หนา 83

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

23

4.7 งานระบบฉกเฉนและระบบพเศษเฉพาะหองปฏบตการ

4.7.1 ระบบปองกนอคคภย


1. มระบบแจงเหตเพลงไหมดวยมอ (manual fire alarm

system)

ขอ 4.7.1.1

หนา 87

2. มอปกรณตรวจจบเพลงไหมดวยอณหภมความรอน (heat

detector)

ขอ 4.7.1.2

หนา 87

3. มอปกรณตรวจจบเพลงไหมดวยควนไฟ (smoke

detector)

ขอ 4.7.1.3

หนา 87

4. มทางหนไฟ ตามมาตรฐานกฎหมายควบคมอาคารและ

มาตรฐานของวสท.

ขอ 4.7.1.4

หนา 88

5. มปายบอกทางหนไฟ ตามมาตรฐานของวสท. ขอ 4.7.1.5

หนา 90

6. มเครองดบเพลงแบบเคลอนท (portable fire

extinguisher)

ขอ 4.7.1.6

หนา 92

7. มระบบดบเพลงดวยนาชนดสายสงทอดบเพลง (fire hose

cabinet)

ขอ 4.7.1.7

หนา 95

8. มระบบดบเพลงดวยนาชนดระบบหวกระจายนาดบเพลง/

ระบบสปรงเกอร

ขอ 4.7.1.8

หนา 98

9. ระบบปองกนอคคภยของหองปฏบตการมการดแลและ


ขอ 4.7.1.9

หนา 98

4.7.2 ระบบตดตอสอสาร


1. มการตดตงระบบโทรศพท ขอ 4.7.2.1

หนา 102

2. มการตดตงระบบโทรศพทเคลอนท ขอ 4.7.2.2

หนา 102

3. มการตดตงระบบอนเตอรเนทและระบบไรสายอนๆ ขอ 4.7.2.3

หนา 102

4. ระบบตดตอสอสารของหองปฏบตการมการดแลและ


ขอ 4.7.2.4

หนา 102

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

24

4.7.3 ระบบฉกเฉนตางๆ


1. มการตดตงฝกบวฉกเฉนทสามารถเขาถงและใชงานได

โดยสะดวก ปราศจากสงกดขวาง/ระยะหางในการเดนไปถง


ขอ 4.7.3.1

หนา 102

2. มการตดตงทลางตาฉกเฉน ทสามารถเขาถงและใชงานได

โดยสะดวก ปราศจากสงกดขวาง/ระยะหางในการเดนไปถง


ขอ 4.7.3.2

หนา 102

3. มการตดตงอปกรณปฐมพยาบาลเบองตนทสามารถเขาถง

และใชงานไดโดยสะดวก ปราศจากสงกดขวาง/ระยะหางใน

การเดนไปถงเหมาะสม

ขอ 4.7.3.3

หนา 102

4. อปกรณโทรศพทและปายบอกหมายเลขโทรศพทฉกเฉนท

สามารถเขาถงและใชงานไดโดยสะดวก ปราศจากสงกดขวาง/

ระยะหางในการเดนไปถงเหมาะสม

ขอ 4.7.3.4

หนา 102

5. ระบบฉกเฉนตางๆของหองปฏบตการมการดแลและ


ขอ 4.7.3.5

หนา 102

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

25

ESPReL Checklist

5. ระบบปองกนและแกไขภยอนตราย

ประเมนถงการมระบบการจดการความเสยง ระบบปองกน และระบบเตรยมความพรอม/ตอบโตเหตฉกเฉน ภายใน

หองปฏบตการทเหมาะสม เพอใหเกดความปลอดภยสงสดในหองปฏบตการ

5.1 การจดการความเสยง

5.1.1 การบงชอนตราย (Hazard identification)


1. การสารวจอนตรายจากขอมลทางกายภาพ

ระบวธการ

สารวจ

มการสารวจอนตราย

ทางกายภาพทเปน

รปธรรม หรอไม

ขอ 5.1.1 หนา 103

2. การสารวจอนตรายจากขอมลของอปกรณ/เครองมอทใช


สารวจ

มการสารวจอนตราย

ตามแตละประเภทของ

เครองมอหรออปกรณ

ทเปนรปธรรมหรอไม

ขอ 5.1.1 หนา 103

3. การสารวจอนตรายจากขอมลของสารเคม/วสดทใช


สารวจ

มการนาขอมลจาก

สารบบขอมลสารเคม

และ/หรอ SDS ของ

สารเคม มาใชในการ

วเคราะหความเปน

อนตราย หรอไม

ขอ 5.1.1 หนา 103

5.1.2 การประเมนความเสยง (Risk assessment)


1. การกาหนดตวชวด (indicators) ความเสยง

มตวชวดความเสยงใน

มตตางๆ เชน กายภาพ

อปกรณ สารเคมและ

วสดทใช

2. การประเมนความเสยงระดบบคคล ครอบคลมหวขอตอไปน ระบวธการ

ประเมนท

หนวยงานใช

สาหรบหวขอ

ตางๆ ตาม

รายการทกาหนด

ขอ 5.1.2 การประเมน

ความเสยง (Risk

assessment)

หนา 104

ความเสยงของสารเคมทใช, เกบ และทง

สขภาพจากการทางานกบสารเคม

สวนของรางกายทไดรบสมผส (exposure route)

ความเสยงของพนทในการทางาน/กายภาพ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

26


ความเสยงของสงแวดลอมในสถานททางาน เชน

เสยงในหองทางานหรอโดยรอบ


ประเมนท

หนวยงานใช

สาหรบหวขอตางๆ

ตามรายการท

กาหนด

ขอ 5.1.2 การ

ประเมนความเสยง

(Risk assessment)

หนา 104 ความเสยงของการเขาถงเครองมอ/อปกรณทใช

สภาวะในการทาการทดลอง

ความเสยงของกจกรรมททาในหองปฏบตการ

3. การประเมนความเสยงระดบโครงการ ครอบคลมหวขอ

ตอไปน





ความเสยงของสงแวดลอมในสถานททางาน เชน

เสยงในหองทางานหรอโดยรอบ

ความเสยงของการเขาถงเครองมอ/อปกรณทใช


ความเสยงของกจกรรมททาในหองปฏบตการ

4. การประเมนความเสยงระดบหองปฏบตการ ครอบคลม

หวขอตอไปน





ความเสยงของสงแวดลอมในสถานททางาน

เชน เสยงในหองทางานหรอโดยรอบ

ความเสยงของการเขาถงเครองมอ/อปกรณทใช


ความเสยงของระบบไฟฟาในททางาน

ความเสยงของกจกรรมททาในหองปฏบตการซงสวน

ใหญสามารถทารวมกนได

ความเสยงของกจกรรมททาในหองปฏบตการซง

สวนใหญไมสามารถทารวมกนได

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

27

5.1.3 การบรหารความเสยง


1. การปองกนความเสยง อาทเชน

มการกาหนดพนทเฉพาะ สาหรบกจกรรมทมความ

เสยงสง

มการลดปรมาณการใชสารอนตรายนอยลง เทาท

เปนไปได

มการใชสาร/สงของอนทปลอดภยกวาสาร/สง

ของเดมทมความเสยง

การขจดสงปนเปอน (decontamination) บรเวณ

พนททปฏบตงานภายหลงเสรจปฏบตการ

สวมใสเครองปองกนขณะปฏบตงาน

มการกาจดของเสยสารเคมอยางเหมาะสม

ระบขอกาหนด

และแนวปฏบตท

ผเกยวของทกคน

รบทราบ

ขอ 5.1.3.1

การปองกนความเสยง

หนา 109

2. การลดความเสยง (Risk reduction)

เปลยนแปลงวธการปฏบตงานเพอลดการสมผสสาร

แทรกรปแบบการทางานทปลอดภยไปในกจกรรม

ตาง ๆ

มการประสานงานกบหนวยงาน คณะ

มหาวทยาลย/องคกรในเรองการจดการความเสยง

สอสารใหมความระมดระวงโดยใชเอกสารขอมล,

การอบรม, การบรรยาย และ/หรอ การแนะนา

มการบงคบใชกฎหมาย หรอขอกาหนด และ/หรอ

แนวปฏบตในหองปฏบตการ

มการประเมน/ตรวจสอบการบรหารจดการความ

เสยงจากมหาวทยาลย/องคกรอยางสมาเสมอ

ระบแนวปฏบตท

สวนงานแจง

วธการให


รบทราบ

ขอ 5.1.3.2

การลดความเสยง

หนา 109

3. การตอบโต/พรอมรบความเสยง

การแจงเหต – แจงเหตทเกดขนใหกบผดแล

หองปฏบตการหรอหวหนาโครงการเมอเกด

เหตการณทไมปลอดภยภายในหองปฏบตการ





รบทราบ

ขอ 5.1.3.3

การตอบโต/พรอมรบ

ความเสยง

หนา 109

4. การสอสารความเสยง

การแจงความเสยง ดวยปากเปลา

การแจงความเสยง ดวยปาย, สญลกษณ

การแจงความเสยง ดวยเอกสารแนะนา, คมอ





รบทราบ

ขอ 5.1.3.4

การสอสารความเสยง

หนา 109

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

28


5. การตรวจสขภาพ ผปฏบตงานในหองปฏบตการจะไดรบ

การตรวจสขภาพเมอ

มอาการเตอน – เมอพบวา ผทาปฏบตการมอาการ

ผดปกตทเกดขนจากการทางานกบสารเคม วสด

อปกรณ เครองมอในหองปฏบตการ

มการสมผสสาร – ผทาปฏบตการไดรบสารเคมเกน

กวาปรมาณทกาหนด เชน ขอกาหนดของ OSHA

เผชญกบเหตการณสารเคมหก รวไหล – ในกรณ

สารหกรวไหลระเบดหรอเกดเหตการณททาใหตอง

สมผสสารอนตราย

มการตรวจสขภาพเปนประจา ตามปจจยเสยงของ

ผปฏบตงาน

อน ๆ (เชน มการตรวจสขภาพ “กอน” และ

“หลง” การทาโครงการเสรจสน เปนตน)





รบทราบ

ขอ 5.1.3.5

การตรวจสขภาพ

หนา 110

5.1.4 การรายงานความเสยง


1. การรายงานความเสยงระดบบคคล ระบรายงานทใช


ประเดนนาจะ

เกยวของกบ

ผปฏบตงานเปนหลก

ขอ 5.1.4

การรายงานความเสยง

หนา 110

2. การรายงานความเสยงระดบโครงการ ระบรายงานทใช



เกยวของกบโครงงาน

อปกรณเปนหลก

3. การรายงานความเสยงระดบหองปฏบตการ ระบรายงานทใช



เกยวของกบความ

เสยงทอาจเกดจาก

กจกรรมทงหมดใน

หองปฏบตการเปน

หลก

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

29

5.1.5 การใชประโยชนจากรายงานความเสยง


1. การใชความรจากรายงานความเสยง เพอการสอน

แนะนา อบรมใหความรแกผปฏบตงาน

ระบกระบวนการ

นาความรจาก

รายงานความ

เสยงมาถายทอด

ใหผเกยวของ

ทราบ

ขอ 5.1.5


รายงานความเสยง

หนา 111

2. การประเมนผลและวางแผนการดาเนนงาน เพอปองกน

และลดความเสยง

ระบกลไกทนา

ขอมลจาก


เสยงมาใชในการ

ประเมนผลและ

วางแผนการ

ดาเนนงาน

3. การบรหารดานงบประมาณพรอมรบความเสยง ระบกลไกทนา

ขอมลจาก


เสยงมาใชในการ

จดเตรยม

งบประมาณ

5.2 การเตรยมความพรอม/ตอบโตกรณฉกเฉน

5.2.1 การจดการความพรอม/ตอบโตกรณฉกเฉน


1. ระบบตอบโตกรณฉกเฉน

ขอ 5.2.1 ระบบตอบโต

กรณฉกเฉน ขอ 1)

หนา 111

2. การจดผงพนทใชสอย และเสนทางหนภย (เชงกายภาพ)

ไมมสงกดขวางบรเวณทลางตา (eyewash) และชด

ฝกบวฉกเฉน (shower)

ไมมสงกดขวางทางออกทกทาง

ไมมสงกดขวางถงดบเพลง (fire extinguishers)/

เครองมอดบเพลง

มทางหนไฟและพรอมใชงาน

มแผนผงแสดงตาแหนงพนทใชสอย ทวางอปกรณ

ตอบโตเหตฉกเฉน และเสนทางหนภย

ระบอปกรณทใช

งานไดตาม

รายการใน


อาจระบจานวน

ดวยกได เชน

จานวนถง

ดบเพลง


กรณฉกเฉน ขอ 2)

หนา 111

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

30


3. การจดเตรยมเครองมอ (เชงกายภาพ)

มทลางตาอยในหองปฏบตการ

มตารางแสดงการตรวจสอบทลางตาอยใน


มชดฝกบวฉกเฉนอยในหองปฏบตการ

มชดฝกบวฉกเฉนอยบรเวณทางเดนหรอระเบยง

มถงดบเพลงภายในหองปฏบตการ

ระบอปกรณและ

จานวนทใชงานได

ตามรายการ

และรอบของการ

ตรวจสอบอปกรณ


กรณฉกเฉน

ขอ 3) หนา 111

4. การจดหาวสดและอปกรณสาหรบรบเหตฉกเฉนภายใน

หองปฏบตการ (เชงกายภาพ) เชน

มอปกรณแจงเหตเพลงไหม (pull station)

มเครองรบแจงสญญาณเพลงไหมอตโนมต (fire

alarm control panel)

มอปกรณตรวจจบความรอน (heat detector)

มอปกรณตรวจจบควนไฟ (smoke detector)

มอปกรณตดกระแสไฟฟา (breaker)

มไฟแสงสวางฉกเฉน (emergency light)

มหวฉดดบเพลงอตโนมต (sprinkler)

มตดบเพลง (fire hose cabinet)

ระบอปกรณและ

จานวนทใชงานได

ตามรายการ

และรอบของการ

ตรวจสอบอปกรณ



ขอ 4) หนา 113

5. การจดหาเวชภณฑสาหรบรบเหตฉกเฉน ระบประเภทของ

เวชภณฑ และรอบ

ของการตรวจสอบ

เวชภณฑ



ขอ 5) หนา 114

6. ผรบผดชอบดานความพรอม/ตอบโตกรณฉกเฉน ระบตวบคคลและ

ความรบผดชอบท

ชดเจน กรณเกด

เหตฉกเฉน วาให

บคคลนนทาอะไร



ขอ 6) หนา 114

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

31

5.2.2 แผนปองกนและตอบโตกรณฉกเฉน


1. แผนปองกนกรณฉกเฉนทเปนรปธรรม

ขอ 5.2.2 แผนปองกน

และตอบโตกรณฉกเฉน

ขอ 1) หนา 114

2. การซอมรบมอกรณฉกเฉน ทเหมาะสมกบหนวยงาน ระบความถของการ

ซอมการรบมอกรณ

ฉกเฉน



ขอ 2) หนา 114

3. การตรวจเชคเครองมอ/อปกรณพรอมรบกรณฉกเฉน

(เชงกายภาพ)

มเครองมอดบเพลงตดตงกบผนงอยางปลอดภย

ถงดบเพลงใชงานไดจรง

มการกาหนดตาแหนงและจานวนอปกรณลางตา

อยางเพยงพอ

มการทดสอบทลางตาทกสปดาห

มการรายงานการตรวจสอบทลางตาทกเดอน

สายไฟภายในหองปฏบตการอยในสภาพด

มการตรวจเชคกาลงไฟทใชกบเครองมอสมาเสมอ

มการกาหนดจานวนปลกและความสามารถในการ

รองรบของสายพวงใหเหมาะกบกาลงไฟ

สายพวงทใชงานอยในหองปฏบตการอยในสภาพด

(กรณทใชสายพวงได)

มการตรวจสอบสายพวงทกสปดาห

มการรายงานการตรวจสอบสายพวงทกเดอน

ตดตงเครองมอหรอวสดทเปนอนตรายอยาง

ปลอดภย

มการตรวจสอบสญญาณเตอนภยฉกเฉน

มการตรวจสอบไฟแสงสวางฉกเฉน

ระบจานวนอปกรณ

หรอเครองมอท

เกยวของ ระบ

ความถของการ

ตรวจสอบเครองมอ

และอปกรณ



ขอ 3) หนา 114

4. การตรวจสอบพนทและสถานทเพอพรอมรบกรณฉกเฉน ระบความถของการ

ตรวจสอบพนท



ขอ 4) หนา 115

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

32


5. ขนตอนการจดการเบองตนเพอตอบโตกรณ

ฉกเฉน กรณหกรวไหล

มการศกษาถงอนตรายทอาจเกดขนจากการหกรวไหล

และวางแผนรบมอ

มการเตรยมอปกรณทาความสะอาดทเขาถงไดงาย

มการเตรยมอปกรณปองกนสวนบคคลทเหมาะสม

ตามความเปนอนตรายของสาร เชน ถงมอยางหนา,

อปกรณกรองอากาศ เปนตน

มการเตรยมตวดดซบทเหมาะสม เชน chemical

spill -absorbent pillows หรอ vermiculite (ทไม

มสวนประกอบของแรใยหน) เพอดดซบสารเคม

อนตรายทเปนของเหลว

มการเตรยมผงกามะถนไวกลบ หรอใชเครองมอ

สญญากาศดดเกบรวบรวมปรอททหกรวไหล

มการศกษาวธการทาลายแกสพษบางชนดเมอเกดการ

รวไหล และเตรยมแผนรบมอ

สภาพปจจบน มการ

ดาเนนการตามทระบตาม

รายการ เชน มการเตรยม

อปกรณ หรอ สารเคมเพอ

รบมอกบประเดนปญหาท

อาจเกดขนได



ขอ 5) หนา 115

6. ขนตอนการจดการเบองตนเพอตอบโตกรณฉกเฉน กรณ

นาทวม, เพลงไหม/อคคภย ดานสารเคม

เกบสารทตดไฟงายออกหางจากแหลงกาเนดไฟ

เกบสารเคมหางจากหวสปรงเกอรเปนระยะทางอยาง

นอย 18 นว

เกบสารไวปฏกรยาตอนาออกหางจากสปรงเกอร

มการกาหนดปรมาณของสารไวไฟทจาเปนตองใช

ขณะทางาน

มการใชอปกรณไฟฟากนระเบดเมอทางานกบสารเคม

พวกของเหลวไวไฟ

สภาพปจจบนเปนจรง

ตามทระบตามรายการใช

หรอไม เชน มการกาหนด

ปรมาณสารเคมทอนญาต

ใหเกบได



ขอ 6) หนา 115

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

33


7. ขนตอนการจดการเบองตนเพอตอบโตกรณฉกเฉน กรณ

นาทวม, เพลงไหม/อคคภย ดานกายภาพ

ประตหนไฟสามารถเปดออกไดจากภายใน และประต

บนไดหนไฟตองปดตลอดเวลา

ทกคนรตาแหนงทตงของเครองดบเพลงและสญญาณ

เตอนภย

ไมมสงกดขวางประตทางออกทกประต

มขนตอนการแจงเหตภายในหนวยงานในการตอบโต


มขนตอนการแจงเหตภายนอกหนวยงานในการตอบ

โตกรณฉกเฉน

มเบอรตดตอฉกเฉนทตดไวตรงประตหองปฏบตการ

ชดเจน

มขนตอนการแจงเตอนในการตอบโตกรณฉกเฉน

มขนตอนการอพยพคนเพอพรอมรบ/ตอบโตกรณ

ฉกเฉนทเปนรปธรรม

สภาพปจจบนเปนจรง

ตามทระบตามรายการ

หรอไม เชน ประตหนไฟ

ปดตลอดเวลาหรอไม

ผเกยวของทกคนทราบ

ตาแหนงอปกรณดบเพลง

ใชหรอไม ผรบผดชอบ

ทราบขนตอนการแจงเหต

ฯลฯ ใชหรอไม



ขอ 7) หนา 115

5.3 ขอปฏบตเพอความปลอดภยโดยทวไป

5.3.1 ความปลอดภยสวนบคคล (Personal Safety)


1. มขอปฏบตเพอความปลอดภยโดยทวไป สาหรบความ

ปลอดภยระดบบคคลทเปนรปธรรม

ขอ 5.3.1 ความปลอดภย

สวนบคคล

หนา 116

มอปกรณ (Personal Protective Equipments, PPE)

ในหองปฏบตการ ไดแก

มอปกรณสาหรบ

ผเกยวของทกคนหรอไม

หรอมอปกรณดงกลาว

ประมาณกเปอรเซนต

ของผเกยวของทงหมด



หนา 116

อปกรณปองกนหนา (face protection)

อปกรณปองกนตา (eye protection)

อปกรณปองกนมอ (hand protection)

อปกรณปองกนเทา (foot protection)

อปกรณปองกนรางกาย (body protection)

อปกรณปองกนการไดยน (hearing protection)

อปกรณปองกนระบบทางเดนหายใจ

(respiratory protection)

มคาแนะนาสาหรบผทาปฏบตการในการเลอกใช PPE

ใหเหมาะสม



หนา 115

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

34

5.3.2 ระเบยบปฏบตของแตละหองปฏบตการ


1. ระเบยบปฏบตของการทางานในหองปฏบตการทเปน

รปธรรม

ขอ 5.3.2 ระเบยบ

ปฏบตของแตละ


ขอ 1) หนา 122




ขอ 1) หนา 120

มการเตรยมตวกอนเขาปฏบตการ

ไมรบกวนผอนในหองปฏบตการขณะทางาน

ไมวงเลน ในหองปฏบตการ

ไมเกบอาหาร เครองดมในหองปฏบตการ

ไมรบประทานอาหาร/เครองดมในหองปฏบตการ

ไมสบบหรในหองปฏบตการ

ไมมกจกรรมการแตงใบหนาในหองปฏบตการ

ไมสวมเสอคลมปฏบตการไปยงพนททรบประทาน

อาหาร

รวบผมใหเรยบรอยขณะทาปฏบตการ

สวมเสอคลมปฏบตการทพอดตว ตดกระดมตลอดเวลา

สวมรองเทาตลอดเวลาในหองปฏบตการ

ไมสวมรองเทาเปดหนาเทาหรอรองเทาแตะใน


ไมใชปากดดปเปตตหรอหลอดกาลกนา

ลางมอทกครงกอนออกจากหองปฏบตการ

ไมใชตวทาละลาย (solvents) ในการลางผวหนง

รกษาพนททาปฏบตการใหสะอาดและไมมสงกดขวาง

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

35


2. ระเบยบปฏบตของการทางานกบเครองมอ/สารเคมใน

หองปฏบตการทเปนรปธรรม




ขอ 2) หนา 122

ไมอนญาตใหพาเดกและสตวเลยงเขามาใน


มผรบผดชอบนาเขาไปในหองปฏบตการ กรณท

หนวยงานอนญาตใหมผเขาเยยมชม

มการอธบาย แจงเตอนหรออบรมเบองตนกอนเขามา

ในหองปฏบตการ กรณทหนวยงานอนญาตใหมผเขา

เยยมชม

ผมาเยยมสวมใสอปกรณปองกนสวนบคคลทเหมาะสม

กอนเขามาในหองปฏบตการ กรณทหนวยงานอนญาต

ใหมผเขาเยยมชม

ไมปดกนทางออกและทางเขาถงเครองมอรบเหต

ฉกเฉน หรอแผงไฟ

ไมอนญาตใหมการทางานลาพงในหองปฏบตการ

ไมใชเครองมอผดประเภท

มปายแจงกจกรรมทกาลงทาปฏบตการบนเครองมอ

พรอมชอ และหมายเลขโทรศพทของผทาปฏบตการ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

36

ESPReL Checklist

6. การใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ

ประเมนถงการมกระบวนการสรางความปลอดภยอยางตอเนองตอบคลากรทกระดบทเกยวของ และใหความรพนฐานท

จาเปนสาหรบกลมเปาหมายทมบทบาทตางกน


1. การใหความรพนฐานเรองการประเมนความเสยงท

เหมาะสมตามกลมเปาหมาย

ระบวธการให

ความร

6. การใหความรพนฐาน

เกยวกบความปลอดภย

ในหองปฏบตการ

หนา 123

คนทางานในหองปฏบตการไดรบการอบรม

(รวมถงพนกงานทาความสะอาด)

เจาหนาทเกยวของ/อยโดยรอบหองปฏบตการ

ไดรบการฝกอบรม

2. การใหความรพนฐานเรองความเปนอนตรายของ

สารเคมทเหมาะสมตามกลมเปาหมาย

เชน มการอบรมความรพนฐานเรองความอนตรายของ

สารเคม จาแนกตามประเภทของสารเคมและกลมคน

ทเกยวของ


ความร

3. การใหความรพนฐานเรองการทางานกบสารเคมอยาง

ถกตองทเหมาะสมตามกลมเปาหมาย (รวมถงพนกงาน

ทาความสะอาด)

เชน มการอบรมการทางานกบสารเคม จาแนกตาม

ประเภทของสารเคมและกลมคนทเกยวของ

4. การใหความรพนฐานเรองกฎหมายและขอกาหนด

เกยวกบความปลอดภยทเหมาะสมตามกลมเปาหมาย


ความร

ระดบผทาปฏบตการ

ระดบหวหนาโครงการ

ระดบผบรหาร

5. การใหความรพนฐานเรองการจดการของเสยท



ความร

6. การใหความรพนฐานเรองการตอบโตกรณฉกเฉนท



ความร

7. ผททาปฏบตการและผเกยวของทกคนรวธการรบมอ


หมายเหต กรณของการอบรมทไมครอบคลมทกคน อาจระบตวเลขจานวนผทไดรบการอบรมเทยบกบจานวน

บคลากรทเกยวของทงหมด (อาจแสดงเปนรอยละ) หรอระบบคคลทไมไดรบการอบรม

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

37

ESPReL Checklist

7. การจดการขอมลและเอกสาร

ประเมนถงการมระบบการจดการเอกสารทเหมาะสม เพอใชในการบรหารจดการดานความปลอดภยภายใน



1. การจดการเอกสารคมอการปฏบตงาน (SOP) ทเปน

รปธรรม

7. การจดการขอมลและ

เอกสาร หนา 124

มเอกสารคมอในการปฏบตงาน (SOP) อางถง เอกสารคมอ

เปนตน

มระบบจดการ SOP อางถง กลไกในการ

ปรบปรงแกไข

เอกสาร SOP

2. การจดการเอกสาร SDS ทเปนรปธรรม

ม SDS อางถง แฟมหรอ

รหสเอกสารเกบ

SDS เปนตน

มระบบจดการ SDS อางถง กลไกในการ

ปรบปรงแกไข

เอกสาร SDS

3. การจดเกบเอกสารตรวจประเมนทเปนรปธรรม ครบ

และทนสมย

อางถง แฟมเกบผล

การตรวจประเมน

4. รายงานเชงวเคราะห/ถอดบทเรยนเพอใชในการ

เรยนรอยางเปนรปธรรม

อางถง แฟมหรอ

รหสเอกสารทเกบ

ผลการรายงานการ

วเคราะห

5. รายงานเชงวเคราะห/ถอดบทเรยนเพอใชขยายผลท

เปนรปธรรม

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

38

ESPReL

INSPECTION CRITERIA

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

39

ESPReL Inspection Criteria

1. การบรหารระบบการจดการความปลอดภย

1.1 นโยบายและแผน

องคกร/หนวยงานควรมนโยบายในการบรหารจดการมาตรฐานความปลอดภยของหองปฏบตการวจย และ กาหนด

แผนงานหรอแผนยทธศาสตรในเรองความปลอดภยของหองปฏบตการวจย ทจะสนบสนนใหมโครงสรางพนฐานทจาเปนใน

ระดบองคกร/หนวยงาน เพอกากบดแลความปลอดภย พรอมทงใหองคกร/หนวยงานตาง ๆ ในระดบมหาวทยาลย คณะ และ

ภาควชา หรอเทยบเทาทกระดบ ใหมการปฏบตไปในทางเดยวกน ทงในเรองของ

• กลยทธในการจดการ/บรหาร ทรวมถง ระบบบรหารจดการ ระบบรายงานและระบบการตรวจตดตาม

• แผนปฏบตการ ทประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ ดานความปลอดภย

• ระบบกากบดแลทเปนรปธรรม และตอเนอง

• การสอสารใหบคคลทเกยวของรบทราบ

• การเพมพนความร และฝกทกษะดวยการฝกอบรมสมาเสมอ

1.2 โครงสรางบรหาร

การจดการความปลอดภยของหองปฏบตการมภาระหนาทดงแสดงในตารางท 1.1 มผเกยวของ 3 ระดบ คอ ระดบ

อานวยการ ระดบบรหาร และระดบปฏบตการ ซงแตละองคกรสามารถนาไปปรบใชตามความเหมาะสมไดตามขนาดและ

จานวนบคลากร เชน หนวยงานขนาดเลกอาจรวมภาระหนาทของระดบอานวยการเขากบระดบบรหารจดการ

ตารางท 1.1 การบรหารระบบการจดการความปลอดภยของหองปฏบตการ

ระดบ ภาระหนาท

อานวยการ กาหนดนโยบาย แผนยทธศาสตร โครงสรางการบรหารจดการความปลอดภยขององคกร และ

ผรบผดชอบ และสนบสนนการดาเนนการตางๆ เพอความปลอดภยของหองปฏบตการ

บรหารจดการ บรหารจดการและกากบดแลการดาเนนการดานตางๆ ตามนโยบายและแผน เพอใหหองปฏบตการ

เปนทปลอดภยในการทางาน เชน การจดการสารเคมและของเสยอนตราย การกาหนดระเบยบ

ขอบงคบเกยวกบความปลอดภย มาตรฐานการปฏบตการทปลอดภย เปนตน

ปฏบตการ ปฏบตงานทไดรบมอบหมายตามระเบยบ เชน จดเกบสารเคม รวบรวมของเสย และปฏบตตาม

ขอกาหนดของการปฏบตการทด และรายงานการเกดภยอนตรายและความเสยงทพบ

1.3 ผรบผดชอบระดบตางๆ

องคกร/หนวยงาน ควรกาหนดผรบผดชอบทดแลเรองความปลอดภย ทงโดยภาพรวม และในแตละประเดน อกทงมผ

ประสานงานเกยวกบความปลอดภยภายในและภายนอกหนวยงาน และผตรวจประเมนจากภายในและภายนอกหนวยงาน

องคกร/หนวยงาน ควรระบบทบาท หนาท และความรบผดชอบใหชดเจนและสามารถปฏบตไดดงตวอยางในตารางท

1.2

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

40

ตารางท 1.2 ตวอยางการกาหนดโครงสรางการบรหารจดการความปลอดภยของหองปฏบตการ และบทบาทหนาท

ความรบผดชอบของผเกยวของ

ตาแหนง บทบาทหนาท

1. หวหนาองคกร แตงตงผรบผดชอบการบรหารจดการความปลอดภยขององคกร

2. ผบรหารจดการความปลอดภยขององคกร

- กาหนดนโยบายและแผนการบรหารจดการดานความปลอดภยในองคกร

- สงเสรมและสนบสนนการดาเนนการตามแผนบรหารจดการความปลอดภยของ

องคกร

- แตงตงคณะอานวยการการจดการความปลอดภยในหองปฏบตการ

3. คณะอานวยการการจดการความ

ปลอดภยในหองปฏบตการ

(ประกอบดวย

- หวหนาหนวยงานทมหองปฏบตการ

เชน คณบด หวหนากอง/ฝาย

- หวหนาหนวยรกษาความปลอดภย

ขององคกร

- กาหนดนโยบาย และกลยทธในการดาเนนการเพอความปลอดภยของ

หองปฏบตการ ใน 6 ดาน ไดแก

• ระบบการจดการสารเคม

• ระบบการจดการของเสย

• ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ

• ระบบการปองกนและแกไขภยอนตราย

• ระบบการใหความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ

• ระบบการจดการขอมลและเอกสาร

- สงเสรมและสนบสนนการดาเนนการของหองปฏบตการเพอใหเกดความปลอดภย

4. หวหนาหนวยงานทมหองปฏบตการ - กาหนดใหมการจดการความปลอดภยของหองปฏบตการทงหมดของหนวยงาน

- สนบสนนและสงเสรมใหหองปฏบตการบรหารจดการความปลอดภย โดยใชกล

ยทธทง 6 ดานในลกษณะบรณาการระบบและกจกรรม

- สนบสนนและสงเสรมใหหองปฏบตการใชระบบการจดการขอมลสารเคมและของ

เสยอนตรายรวมกน

- แตงตงคณะทางานดาเนนการเพอความปลอดภยฯ ของหนวยงาน

- สงเสรมสนบสนนและตดตามการดาเนนการของคณะทางานฯ

5. หวหนาหนวยรกษาความปลอดภยของ

องคกร

- บรหารจดการใหเกดกลมปฏบตดานการโตตอบเหตฉกเฉน

- จดระบบรายงานและพฒนาระบบการตอบสนองตอสถานการณฉกเฉน

- ประสานการดาเนนงานรกษาความปลอดภยระหวางหนวยงานในองคกร

6. คณะทางานเพอความปลอดภยฯ - บรหารจดการใหเกดกลมดาเนนการจดระบบและกจกรรม เพอความปลอดภย

ของหองปฏบตการทง 6 ดาน ตามนโยบายและเปาประสงคทคณะกรรมการ

อานวยการฯ กาหนดไว

- สงเสรมและสนบสนนใหหองปฏบตการใชระบบและรวมกจกรรมของทง 6 กลม

ดวยการถายทอดความรและฝกอบรมผปฏบตงานในหองปฏบตการและ

ผเกยวของ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

41

ตารางท 1.2 ตวอยางการกาหนดโครงสรางการบรหารจดการความปลอดภยของหองปฏบตการ และบทบาทหนาท

ความรบผดชอบของผเกยวของ

ตาแหนง บทบาทหนาท

7. หวหนาหองปฏบตการ

- ปองกนและลดความเสยงของผปฏบตงานในหองปฏบตการดวยระบบการจดการ

สารเคมและของเสยอนตราย การตดตามตรวจสอบและดแลบารงรกษาลกษณะ

ทางกายภาพใหอยในสภาพปลอดภย จดหาและบารงรกษาเครองปองกนภยสวน

บคคลไวใหพรอมสาหรบการปฏบตการทมความเสยงสง

- กาหนดหนาทความรบผดชอบใหผเกยวของในการดาเนนการตามกลยทธทง 6

ดาน

- กาหนดมาตรการและกากบดแลใหมการปฏบตตามระเบยบขอบงคบของ

หองปฏบตการ เพอความปลอดภย

- สอสารและแจงเตอนใหทราบขอมลปจจยและความเสยงตางๆ ของ

หองปฏบตการใหผเกยวของทราบ

- อบรมใหความรเกยวกบความปลอดภยใหผเกยวของกบหองปฏบตการ

8. พนกงาน/เจาหนาทประจาหอง


- ปฏบตตามกฎระเบยบขอบงคบและมาตรการความปลอดภยของหองปฏบตการ

- รบทราบขอมลปจจยและความเสยงตางๆ ของหองปฏบตการ

- เขารบการอบรมความรเกยวกบความปลอดภยของหองปฏบตการตามทกาหนด

- รายงานภยอนตรายทเกดขนในการทางานในหองปฏบตการ

- แจงใหผรบผดชอบทราบถงปจจยหรอความเสยงทพบ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

42


2. ระบบการจดการสารเคม

2.1 ระบบการจดการขอมลสารเคม

2.1.1 ระบบบนทกขอมล หมายถง ระบบบนทกขอมลสารเคมทใชในหองปฏบตการ/หนวยงาน/องคกร เพอใชในการบนทก

และตดตามความเคลอนไหวของสารเคมทงหมด โครงสรางของระบบบนทกขอมลสารเคมควรประกอบดวยหวขอตอไปน


ชอสารเคม (Chemical name)

CAS no.

ปรมาณสารเคม (Chemical volume/weight)

Grade

ราคา (Price)

หองทจดเกบสารเคม (Storage room)

ตกทจดเกบสารเคม (Storage building)

วนทรบเขามาใหหองปฏบตการ

(Acquisition date)

ผขาย/ผจาหนาย (Supplier)

ผผลต (Manufacturer)

ประเภทความเปนอนตรายของสารเคม

2.1.2 สารบบสารเคม (Chemical inventory) หมายถง การจดทาสารบบสารเคมในหองปฏบตการ/หนวยงาน/องคกร ให

มความเปนปจจบนอยเสมอพรอมทงสามารถแสดงรายงานความเคลอนไหวของสารเคมในหองปฏบตการ/หนวยงาน/องคกรได

โดยอยางนอยทสดขอมลในรายงานตองประกอบดวยหวขอตอไปน

ชอสารเคม

CAS no.

ปรมาณ

ประเภทความเปนอนตรายของสารเคม

ตวอยางท 2.1 รปแบบสารบบสารเคม

รหสขวด ชอสารเคม CAS no. UN Class สถานะ ม SDS เกรด ขนาด

บรรจ

ปรมาณ

คงเหลอ

สถานท

เกบ

ผผลต ผขาย ราคา

(บาท)

วนทรบเขา

มาใน Lab

วนทปรบปรง

ขอมล

AA5100001 Ethyl alcohol 64-17-5 3 ของเหลว ACS

reagent

2.50

ลตร

1.00 ลตร หอง 1411 Merck Merck

Thailand

500 25/1/2551 31/12/2554

AA5100002 Sodium hydroxide 1310-73-2 8 ของเหลว AnalaR 10.00

ลตร

10.00

ลตร

หอง 907 Merck Merck

Thailand

800 15/6/2551 31/12/2554

AA5100003 Ammonium chloride 12125-02-9 - ของแขง AnalaR 500.00

กรม

100.00

กรม

หอง 1411 Merck Merck

Thailand

3,300 15/6/2551 31/12/2554

AA5100004 Ammonium iron (II)

sulfate hexahydrate

7783-85-9 - ของแขง ACS

reagent

100 กรม 50 กรม หอง 1411 Sigma SM

chemical

6,000 15/6/2551 31/12/2554

AA5100005 Antimony trichloride 10025-91-9 8 ของแขง Purum 100.00

กรม

10.00

กรม

หอง 1411 Fluka ไมทราบ 3,500 30/8/2551 31/12/2554

AA5100006 Hydrogen 215-605-7 2.1 แกส - 5 ลตร - หอง 907 TIG TIG 2,500 30/8/2551 31/12/2554

AA5100007 Nickel(II) sulfate

hexahydrate

10101-97-0 6.1 ของแขง ACS

reagent

1,000

กรม

500 กรม หอง 907 Sigma SM

chemical

9,500 3/10/2551 31/12/2554

AA5200001 Ethyl alcohol 64-17-5 3 ของเหลว ACS

reagent

5.00

ลตร

5.00 ลตร หอง 1411 Merck Merck

Thailand

500 10/1/2552 31/12/2554

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

43

ตวอยางท 2.2 รายงานความเคลอนไหวสารเคม

ชอสารเคม CAS no. UN Class สถานะ ปรมาณ

คงเหลอ

สถานทเกบ วนทปรบปรง

ขอมล

Ethyl alcohol 64-17-5 3 ของเหลว

ไวไฟ

ของเหลว 6.00 ลตร หอง 1411 31/12/2554

Sodium hydroxide 1310-73-2 8 กดกรอน

ของเหลว 10.00 ลตร หอง 907 31/12/2554

Ammonium chloride 12125-02-9 - - ของแขง 100.00 กรม หอง 1411 31/12/2554

Ammonium iron (II)

sulfate hexahydrate

7783-85-9 - - ของแขง 50 กรม หอง 1411 31/12/2554

Antimony trichloride 10025-91-9 8 กดกรอน ของแขง 10.00 กรม หอง 1411 31/12/2554

Hydrogen 215-605-7 2.1 แกสไวไฟ แกส - หอง 907 31/12/2554

Nickel(II) sulfate

hexahydrate

10101-97-0 6.1 สารพษ ของแขง 500 กรม หอง 907 31/12/2554

2.1.3 ระบบ Clearance หมายถง ระบบการตรวจเชคสารทหมดอายจรงและสารทไมใชแลวออกจากสารบบสารเคมเพอ

นาไปกาจดตอไป โดยหองปฏบตการอาจทาการกาหนดระยะเวลาในการตรวจเชค เชน ทกๆ 6 เดอน เปนตน

2.1.4 การใชประโยชนจากขอมลเพอการบรหารจดการ หมายถง การนาขอมลสารเคมไปใชประโยชนเพอการบรหารจดการ

เชน การจดสรรงบประมาณ การแบงปนสารเคมระหวางโครงการหรอหองปฏบตการ การประเมนความเสยง เปนตน

* กาหนดให 1 หนวย = 1 kg. = 1 l. = 1 m3 หากสารม

หนวยอนจะไมถกคานวณ เชน ควร, Vials แผนภาพท 2.1 สดสวนเชงปรมาณของประเภทสารเคม

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

44

2.2 การจดเกบสารเคม

การจดเกบสารเคมเปนสาเหตหนงของการเกดอนตรายตางๆขนได ดงนนขอกาหนดเกยวกบการจดเกบสารเคมจงเปน

อกหวขอหนงทมความสาคญ โดยควรพจารณาทงในระดบหองปฏบตการและระดบคลงหรอพนทเกบสารเคม

2.2.1 การจดเกบตามคณสมบตความเขากนไมไดของสารเคม (Chemical incompatibility) หมายถง การจดเกบสารเคม

ในหองปฏบตการ ควรมการแยกตามกลมสารเคม โดยคานงถงคณสมบตของสารเคมทเขากนไดและไมได เชน สารกดกรอน

ประเภทกรดและดางไมควรจดเกบไวดวยกน หากจาเปนตองจดเกบไวในตเดยวกนตองมภาชนะรองรบ (secondary

container) แยกจากกน ไมควรเกบกรดอนทรย (organic acid) รวมกบกรดอนนทรยทมฤทธออกซไดซ (oxidizing inorganic

acids) เชน กรดไนตรก กรดซลฟรก เปนตน การจดเกบสารเคมเรยงตามตวอกษร ตองพจารณาถงความเขากนไมไดของ

สารเคมกอน ตวอยางเกณฑการแยกประเภทสารเคมเพอการจดเกบ แสดงในภาคผนวก 2

2.2.2 ขอกาหนดทวไปในการจดเกบสารเคม คอ ขอกาหนดเพอความปลอดภยเบองตนสาหรบการจดเกบสารเคมทกกลม

ชนวางสารเคมอยในสภาพทด หมายถง ชนวางมความแขงแรง มขอบกน ไมผหรอเปนสนม ไมโคงงอ

ตเกบสารเคมทวางอยในพนทสวนกลางตองมการระบชอเจาของหรอผดแล พรอมทงตดสญลกษณแสดงความ

เปนอนตรายของสารเคมในต (ถาเปนไปไดใหแสดงชอสารเคมทอยภายในตดวย)

สารเคมในหองปฏบตการทกชนดตองมตาแหนงการเกบทแนนอน

บรเวณทเกบสารเคมทเปนพษตองมปายแสดงอยางชดเจน

สารเคมทมความเปนอนตรายสงควรเกบอยในตทมกญแจลอค

ไมเกบสารเคมไวในตควนอยางถาวร

การเกบสารเคมทเปนของเหลวในตเยนและตแชแขง ขวดสารเคมตองมภาชนะรองรบ (secondary

container) ทเหมาะสม เชน ถาดพลาสตก และภาชนะรองรบตองสามารถปองกนการหกหรอรวไหลของ

สารเคมได หรอสามารถรองรบปรมาณสารเคมทอยในขวดไดอยางเพยงพอหากเกดการหกหรอรวไหล

ไมเกบขวดสารเคมไวบนหงหรอโตะปฏบตการ ยกเวนกรณขวดสารเคมทเตรยมขนเองสาหรบการทดลอง

เชน stock solution

ในหองปฏบตการควรมขอกาหนดเกยวกบปรมาณสงสดของสารเคมทสามารถวางไวทหงหรอโตะปฏบตการ

เชน สารเคมทเปนของเหลวไมอนญาตใหวางไวทหงหรอโตะปฏบตการมากกวา 1 ลตร เปนตน

ในหองปฏบตการควรมขอกาหนดเกยวกบระยะเวลาในการวางขวดสารเคมบนโตะปฏบตการ (ยกเวนกรณ

ขวดสารเคมทเตรยมขนเองสาหรบการทดลอง เชน stock solution) เชน ไมอนญาตใหวางขวดสารเคมไว

บนโตะปฏบตการนานกวา 1 วน เปนตน

ไมวางสารเคม (รวมถงถงแกส) บรเวณระเบยงทางเดน

ในกรณทจาเปนตองวางขวดหรอภาชนะบรรจสารเคมบนพนหองปฏบตการ ตองมภาชนะรองรบทมความจ

มากกวาปรมาณรวมของสารเคมทมอยในภาชนะทกใบ และไมวางเกะกะการทางานของผปฏบตงานและ

ทางเดน ในกรณภาชนะเปนแกวตองอยในตาแหนงทไมแตกไดโดยงาย

ไมวางสารเคมใกลทอระบายนา ใตหรอในอางนา หากจาเปนตองมภาชนะรองรบ เพอปองกนสารเคมรวไหลส

สงแวดลอม

ในระดบคลง/พนทเกบสารเคม ควรจดแบงพนทหรอบรเวณในการจดเกบสารเคมแยกตามสถานะของสาร

(ของแขง ของเหลว แกส) อยางเปนสดสวน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

45

2.2.3 ขอกาหนดการจดเกบสารเคมตามกลมสาร เปนขอกาหนดในการจดเกบสารเคมทตองคานงถงเพมเตมจากขอกาหนด

ทวไป เนองจากสารเคมบางกลมจาเปนตองมวธการและขอกาหนดในการจดเกบทมความเฉพาะเจาะจง มฉะนนอาจเกด

อนตรายขนได ขอกาหนดการจดเกบสารเคมตามกลมสารอาจแบงไดดงน

ก) สารไวไฟ ตวอยางเชน

สารไวไฟตองเกบใหหางจากความรอน แหลงกาเนดไฟ เปลวไฟ และแสงอาทตย

กาหนดบรเวณการจดเกบสารไวไฟไวโดยเฉพาะในหองปฏบตการ และไมนาสารอนมาเกบไวในบรเวณทเกบ

สารไวไฟ

ไมเกบสารไวไฟไวในภาชนะทใหญเกนจาเปน เชน ในภาชนะขนาดใหญเกน 20 ลตร (carboy)

ไมเกบสารไวไฟหรอสารทไหมไฟไดไวในหองปฏบตการมากกวา 50 ลตร

ในกรณทจาเปนตองเกบสารไวไฟหรอสารทไหมไฟไดไวภายในหองปฏบตการมากกวา 50 ลตร ตองเกบไวใน

ตเฉพาะทใชสาหรบเกบสารไวไฟ

ไมเกบสารไวไฟในตเยนสาหรบใชในบาน เนองจากภายในตเยนทใชในบานไมมระบบปองกนการตดไฟ และ

ยงวสดหลายอยางทเปนสาเหตใหเกดการตดไฟได เชน หลอดไฟภายในตเยน เปนตน

ในหองปฏบตการและคลง/พนทเกบสารเคม ควรมตเยนทปลอดภย เชน explosion-proof refrigerator

สาหรบใชเกบสารไวไฟทตองเกบไวในทเยน ซงเปนตเยนทออกแบบใหมระบบปองกนการเกดประกายไฟหรอ

ปจจยอนๆ ทอาจทาใหเกดการตดไฟหรอระเบดได

ข) สารกดกรอน ตวอยางเชน

เกบขวดสารกดกรอน (ทงกรด และเบส) ขนาดใหญ (ปรมาณมากกวา 1 ลตร หรอ 1.5 กโลกรม) ไวในระดบ

ตา สงเกนไม 60 เซนตเมตร (2 ฟต)

ไมเกบขวดสารกดกรอน (ทงกรด และเบส) ทกชนดเหนอกวาระดบสายตา

ขวดกรดตองเกบไวในตไม หรอตสาหรบเกบกรดโดยเฉพาะททาจากวสดปองกนการกดกรอน เชน พลาสตก

หรอวสดอนๆ ทเคลอบดวยอพอกซ (epoxy enamel) และมภาชนะรองรบ เชน ถาดพลาสตก หรอมวสด

หอหมปองกนการรวไหล

การเกบขวดกรดขนาดเลก (ปรมาณนอยกวา 1 ลตร หรอ 1.5 กโลกรม) บนชนวางตองมภาชนะรองรบ เชน

ถาดพลาสตก หรอมวสดหอหมปองกนการรวไหล

ค) แกส ตวอยางเชน

การเกบถงแกสในหองปฏบตการตองมอปกรณยดทแขงแรง ถงแกสทกถงตองมสายคาดหรอโซยดกบผนง

โตะปฏบตการ หรอทรองรบอนๆ ทสามารถปองกนอนตรายใหกบผปฏบตงานในบรเวณใกลเคยงจากนาหนก

ของถงแกสทลมมาทบได โดยสายยดตองคาดเหนอกงกลางถง ในระดบประมาณ 2/3 ของถง ดงตวอยางใน

รปท 2.1

รปท 2.1 ตวอยางการวางถงแกสทเหมาะสมในหองปฏบตการ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

46

ถงแกสทกถงตองมทปดครอบหวถง ถงแกสทไมไดสวมมาตรวดตองมฝาปดครอบหวถงทมสกรครอบอยเสมอ

ทงนเพอปองกนอนตรายจากแกสภายในถงพงออกมาอยางรนแรงหากวาลวควบคมทคอถงเกดความเสยหาย

ไมเกบถงแกสเปลารวมอยกบถงแกสทมแกส และตองตดปายระบไวอยางชดเจนวาเปนถงแกสเปลา หรอถง

แกสทมแกส

ควรเกบถงแกสในทแหง อากาศถายเทไดด หางจากความรอน ประกายไฟ แหลงกาเนดไฟ วงจรไฟฟา

ถงแกสทบรรจสารอนตรายหรอสารพษ (ตามรายการดานลาง) ตองเกบในตเกบถงแกสโดยเฉพาะทมระบบ

ระบายอากาศ ดงตวอยางในรปท 2.2 หรอหากเปนถงแกสขนาดเลก (lecture cylinders หรอ 4-L tanks)

ตองเกบอยในตควนและเกบไดไมเกน 2 ถง

ควรเกบถงแกสออกซเจนหางจากถงแกสเชอเพลง (เชน acetylene) แกสไวไฟ และวสดไหมไฟได

(combustible materials) อยางนอย 6 เมตร หรอบงดวยฉาก/ผนงกนททาดวยวสดไมตดไฟ มความสง

อยางนอย 1.5 เมตร และสามารถหนวงไฟไดอยางนอยครงชวโมง

รายการแกสพษ

Ammonia

Arsenic Pentafluoride

Arsine

Boron Trifluoride

1,3 - Butadiene

Carbon Monoxide

Carbon Oxysulfide

Chlorine

Chlorine Monoxide

Cholrine Trifluoride

Chloroethane

Cyanogen

Dichloroborane

Dimethylamine

Dichlorosilane

Diborane Ethylamine

Ethylene Oxide

Fluorine

Formaldehyde

Germane

Hydrogen Chloride, anhydrous

Hydrogen Cyanide

Hydrogen Fluoride

Hydrogen Selenide

Hydrogen Sulfide

Methylamine

Methyl Bromide

Methyl Chloride

Methyl Mercaptan

Nitrogen Oxides

Phosgene

Phosphine

Silane

Silicon Tetrafluoride

Stibine

Trimethylamine

Vinyl Chloride

รปท 2.2 ตวอยางตเกบแกสพษ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

47

ตวอยางทควรพจารณาเพมเตมในระดบคลง/พนทเกบสารเคม เชน

ไมเกบแกสอด ของเหลวอนตรายทระเหยได แกสเหลว (liquefied gases) และแกสในรปของแขง

(solidified gases) ไวในทแคบ

บรเวณทเกบถงแกสตองมอณหภมไมเกน 52 องศาเซลเซยส

ง) สารออกซไดซ (Oxidizers)

สารออกซไดซสามารถทาใหเกดเพลงไหมและการระเบดไดเมอสมผสกบสารไวไฟและสารทไหมไฟได เมอสารทไหมไฟ

ไดสมผสกบสารออกซไดซจะทาใหอตราในการลกไหมเพมขน ทาใหสารไหมไฟไดเกดการลกตดไฟขนทนท หรอทาใหเกดการ

ระเบดเมอไดรบความรอน การสนสะเทอน (shock) หรอแรงเสยดทาน

ตวอยางกลมสารออกซไดซ

Peroxides (O2-2) Chlorates (ClO3

-)

Nitrates (NO3-) Chlorites (ClO2

-)

Nitrites (NO2-) Hypochlorites (ClO-)

Perchlorates (ClO4-) Dichromates (Cr2O7

-2)

Permanganates (MnO4-) Persulfates (S2O8

-2)

ตวอยางขอกาหนดในการจดเกบ

เกบสารออกซไดซหางจากสารไวไฟ สารอนทรย และสารทไหมไฟได

เกบสารทมสมบตออกซไดซสง (เชน กรดโครมก) ไวในภาชนะแกวหรอภาชนะทมสมบตเฉอย

ไมใชจกคอรก หรอจกยาง สาหรบขวดทใชเกบสารออกซไดซ

จ) สารทไวตอปฏกรยา

สารทไวตอปฏกรยาสามารถแบงเปนกลมได ดงน

1) สารทไวตอปฏกรยาพอลเมอไรเซชน (Polymerization reactions) เชน styrene สารกลมนเมอเกดปฏกรยา

พอลเมอไรเซชนจะทาใหเกดความรอนสงหรอไมสามารถควบคมการปลดปลอยความรอนออกมาได

2) สารทไวตอปฏกรยาเมอสมผสนา (Water reactive materials) เชน alkali metals (lithium, sodium,

potassium) silanes, alkylaluminums, magnesium, zinc, aluminum เปนตน สารกลมนเมอสมผสกบ

รปท 2.3 ตวอยางการเกบถงแกสในคลงทเหมาะสม

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

48

นาจะปลดปลอยความรอนออกมาทาใหเกดการลกตดไฟขนในกรณทตวสารเปนสารไวไฟ หรอทาใหสารไวไฟท

อยใกลเคยงลกตดไฟ นอกจากนอาจจะทาใหเกดการปลดปลอยสารไวไฟ สารพษ ไอของออกไซดของโลหะ

กรด แกสททาใหเกดการออกซไดซไดด

3) สาร Pyrophoric เชน tert-butyllithium, diethylzinc, triethylaluminum, สารประกอบ

organometallic เปนตน สารกลมนเมอสมผสกบอากาศจะทาใหเกดการลกตดไฟ

4) สารทกอใหเกดเปอรออกไซด (Peroxide-forming materials) หมายถง สารทเมอทาปฏกรยากบอากาศ

ความชน หรอสงปนเปอนตางๆ แลวทาใหเกดสารเปอรออกไซด เชน ether, dioxane, sodium amide,

tetrahydrofuran (THF) เปนตน สารเปอรออกไซดเปนสารทไมมความเสถยรสามารถทาใหเกดการระเบดได

เมอไดรบการสนสะเทอน แรงเสยดทาน การกระแทก ความรอน ประกายไฟ หรอ แสง

5) สารทไวตอปฏกรยาเมอเกดการสนสะเทอน (Shock-sensitive materials) เชน สารทมหมไนโตร (nitro),

fulminates, ammonium perchlorate เปนตน เมอสารกลมนสนสะเทอนจะทาใหเกดการระเบดได

ตวอยางขอกาหนดในการจดเกบ

มการกาหนดพนทในหองปฏบตการไวเปนสดสวนตางหาก เพอแยกเกบ�สารทไวตอปฏกรยาตางๆ โดย

หลกเลยงสภาวะททาใหสารเกดปฏกรยา เชน นา แสง ความรอน วงจรไฟฟา ฯลฯ ตวอยางเชน สารทไวตอ

ปฏกรยาเมอสมผสนา ตองเกบใหหางจากอางนา ฝกบวฉกเฉน เปนตน

ตเกบสารไวตอปฏกรยาตางๆ ตองมการตดคาเตอนชดเจน เชน “สารไวตอปฏกรยา–หามใชนา” เปนตน

เกบสารทกอใหเกดเปอรออกไซดหางจากความรอน แสง และแหลงกาเนดประกายไฟ

ภาชนะบรรจสารทกอใหเกดเปอรออกไซดตองมฝาหรอจกปดทแนนหนา เพอหลกเลยงการสมผสอากาศ

ไมเกบสารทกอใหเกดเปอรออกไซดในภาชนะทมฝาเกลยวหรอฝาแกว เนองจากแรงเสยดทานขณะเปดอาจทา

ใหเกดการระเบดได อาจใชเปนขวดพลาสตกทเปนฝาเกลยวแทน (polyethylene bottles with screw-top

lids)

มการตรวจสอบวนหมดอาย หรอการเกดเปอรออกไซดของสารดงน

- Dioxane

- Ethers

- Furans (e.g. tetrahydrofuran or THF)

- Picric acid

- Perchloric acid

- Sodium amide

ตวอยางเกณฑการพจารณาในการทงสารทกอใหเกดเปอรออกไซด

เปอรออกไซดทเกดอนตรายไดจากการเกบ : ทงหลงจากเกบเกน 3 เดอน

Divinyl acetylene

Divinyl ether

Isopropyl ether

Potassium metal

Sodium amide

Vinylidene chloride

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

49

ตวอยางเกณฑการพจารณาในการทงสารทกอใหเกดเปอรออกไซด (ตอ)

เปอรออกไซดทเกดอนตรายไดจากความเขมขน : ทงหลงจากเกบเกน 1 ป

Acetal

Cumene

Cyclohexene

Cyclooxyene

Cyclopentene

Diacetylene

Dicyclopentadiene

Diethyl ether

Diethylene glycol dimethyl ether (diglyme)

Dioxane

Ethylene glycol dimethyl ether (glyme)

Furan

Methyl acetylene

Methylcyclopentane

Methyl isobutyl ketone

Tetrahydronaphtalene (Tetralin)

Tetrahydrofuran

Vinyl ethers

อนตรายเนองจากเปอรออกไซดเกดพอลเมอไรเซซน*: ทงหลงจากเกบเกน 1 ป

Acrylic acid

Acrylonitrile

Butadiene

Chloroprene

Chlorotrifluoroethylene

Methyl methacrylate

Styrene

Tetrafluoroethylene

Vinyl acetylene

Vinyl acetate

Vinyl chloride

Vinyl pyridine

* หากเกบในสภาวะของเหลว จะมโอกาสเกดเปอรออกไซดเพมขน และมอโนเมอรบางชนด (โดยเฉพาะอยางยง butadiene, chloroprene, และ

tetrafluoroethylene) ควรทงหลงจากเกบเกน 3 เดอน

ทมา : Princeton University [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://web.princeton.edu/sites/ehs/labsafetymanual/sec7c.htm#removal

สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555

2.2.4 ขอกาหนดเกยวกบภาชนะบรรจภณฑและฉลากสารเคม

เกบสารเคมในบรรจภณฑทมวสดเหมาะสมกบประเภทของสารเคม โดย

- ใชภาชนะเดม (original container)

- ไมเกบกรดไฮโดรฟลออรกในภาชนะแกว เพราะสามารถกดกรอนแกวได ควรเกบในภาชนะพลาสตก

- ไมเกบสารทกอใหเกดเปอรออกไซดในภาชนะแกวทมฝาเกลยวหรอฝาแกว เพราะหากมการเสยดส จะ

ทาใหเกดการระเบดได

- ไมเกบสารละลายดางทม pH สงกวา 11 ในภาชนะแกว เพราะสามารถกดกรอนแกวได

ตรวจสอบความสมบรณของภาชนะสารเคมอยางสมาเสมอ เชน ความสมบรณของฝาปด การแตกราวรวซม

ของภาชนะ เปนตน

ภาชนะทกชนดทบรรจสารเคมตองมฉลากระบชอสารแมไมใชสารอนตราย เชน นา

ภาชนะทกชนดทบรรจสารเคมตองมการตดฉลากทเหมาะสม

- หากเปนภาชนะเดม (original container) ของสารเคมตองมฉลากสมบรณและชดเจน

- ใชชอเตมของสารเคมบนฉลาก และมคาเตอนเกยวกบอนตราย

- ระบวนทไดรบสารเคม วนทเปดใชสารเคมเปนครงแรก

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

http://web.princeton.edu/sites/ehs/labsafetymanual/sec7c.htm#removal

50

- หากเปน stock solution หรอ working solution ทเตรยมขนเองใหระบ ชอ สวนผสม ชอผเตรยม

และวนทเตรยม

ตรวจสอบความสมบรณของฉลากบนภาชนะสารเคมอยางสมาเสมอ

- ฉลากสมบรณ มขอมลครบถวน

- ขอความบนฉลากมความชดเจน ไมจาง ไมเลอน

2.2.5 เอกสารขอมลความปลอดภย (Safety Data Sheet, SDS)

Safety Data Sheet (SDS) หรอในบางครงเรยกวา Material Safety Data Sheet (MSDS) นน หมายถงเอกสาร

ขอมลความปลอดภยสารเคม ซงเปนเอกสารทแสดงขอมลของสารเคมหรอเคมภณฑเกยวกบลกษณะความเปนอนตราย พษ

วธใช การเกบรกษา การขนสง การกาจดและการจดการอนๆ เพอใหการดาเนนการเกยวกบสารเคมนนเปนไปอยางถกตองและ

ปลอดภย

SDS เปนเอกสารสาคญทแสดงขอมลตางๆ ของสารเคม ทงขอมลคณสมบต ความเปนอนตราย ขอปฏบตตางๆ

เกยวกบการจดการสารเคม ดงนน ในหองปฏบตการจงควรม SDS ของสารเคมทกตวทอยในหองปฏบตการ และผปฏบตการ

สามารถเขาถงไดโดยงาย พรอมทงมขอกาหนดเกยวกบการจดการ SDS ตวอยางเชน

ควรม SDS ของสารเคมอนตรายทกตวทอยในหองปฏบตการ

ควรมการเกบ SDS เปนเอกสาร หรออเลกทรอนกส (ไฟลอเลกทรอนกส) ภายในหองปฏบตการ

ทกคนในหองปฏบตการทราบทเกบ SDS และไดรบอนญาตใหด SDS ได

เกบ SDS ในททเขาถงไดโดยงาย สามารถเขาดไดทนท เมอตองการใชหรอเมอเกดเหตฉกเฉน

SDS ทมอยในหองปฏบตการตองมความทนสมย โดย SDS ตองไมเกากวา 5 ป

SDS มขอมลครบถวน มรายละเอยดครบ 16 ขอ1 ดงหวขอตอไปน

1. ขอมลเกยวกบสารเคม และบรษทผผลตและหรอจาหนาย (Identification)

2. ขอมลความเปนอนตราย (Hazards identification)

3. สวนประกอบและขอมลเกยวกบสวนผสม (Composition/Information on ingredients)

4. มาตรการปฐมพยาบาล (First aid measures)

5. มาตรการผจญเพลง (Fire fighting measures)

6. มาตรการจดการเมอมการหกรวไหล (Accidental release measures)

7. การใชและการจดเกบ (Handling and storage)

8. การควบคมการไดรบสมผสและการปองกนสวนบคคล (Exposure controls/Personal protection)

9. สมบตทางกายภาพและเคม (Physical and chemical properties)

10. ความเสถยรและการเกดปฏกรยา (Stability and reactivity)

11. ขอมลดานพษวทยา (Toxicological information)

12. ขอมลดานระบบนเวศ (Ecological information)

13. ขอพจารณาในการกาจด (Disposal considerations)

14. ขอมลสาหรบการขนสง (Transport information)

15. ขอมลเกยวกบกฎขอบงคบ (Regulatory information)

16. ขอมลอน ๆ (Other information)


เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

51

2.3 การเคลอนยายสารเคม (Chemical Transportation)

2.3.1 การเคลอนยายสารเคมภายในหองปฏบตการ ควรมขอปฏบต ดงน

1) ผททาการเคลอนยายสารเคม ตองสวมถงมอ แวนตานรภย เสอคลมปฏบตการ (เสอกาวน) และอปกรณ

ปองกนสวนบคคลทจาเปนอนๆ สาหรบการเคลอนยายสารเคม

2) ปดฝาภาชนะทใชบรรจสารเคมขณะเคลอนยายใหสนท หากจาเปนอาจจะผนกดวยแผนพาราฟลม (รปท 2.4)

3) ใชถงยางททนตอการเคลอนยายสารพวกกรดและตวทาละลาย หรอเคลอนยายสารเคมพวกของเหลวไวไฟใน

ภาชนะททนตอแรงดน (รปท 2.5)

4) ใชรถเขนในการเคลอนยายสารเคมภายในหองปฏบตการ โดยรถเขนมแนวกนทสงเพยงพอในการกนขวด

สารเคม (รปท 2.6)

รปท 2.6 รถเขนทเคลอนยายสารเคม

5) ใชภาชนะรองรบ (secondary container) ในการเคลอนยายสารเคม โดยตอง

เปนภาชนะทไมแตกหกงาย ทามาจากยาง เหลก หรอพลาสตก ทสามารถบรรจ

ขวดสารเคม (รปท 2.7)

6) เคลอนยายสารเคมพวกของเหลวไวไฟในภาชนะททนตอแรงดน

7) ดแลและเฝาระวงสารเคมทเคลอนยายอยางเครงครด

8) เคลอนยายสารทเขากนไมไดในภาชนะรองรบ (secondary

container) ทแยกกน

รปท 2.7 ภาชนะรองรบทเปนพลาสตก

รปท 2.4 การใชแผนพาราฟลมปดฝาภาชนะ รปท 2.5 ถงยางททนกรดและตวทาละลาย

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

52

2.3.2 การเคลอนยายสารเคมภายนอกหองปฏบตการ ควรมขอปฏบต ดงน

1) มการตดฉลากสารเคม วสดอปกรณชดเจนและถกตองขณะเคลอนยาย

2) ภาชนะทใชเคลอนยายวางในภาชนะรองรบทมนคงปลอดภย และไมแตกหกงาย

3) รถเขนทใชในการเคลอนยายมแนวกนทสงเพยงพอในการกนขวดสารเคม

4) เคลอนยายสารทเขากนไมได ในภาชนะรองรบทแยกกน

5) ใชลฟทขนของในการเคลอนยายสารเคมและวตถอนตรายระหวางชน หลกเลยงการใชลฟททวไป

6) มตวดดซบสารเคมระหวางขวดขณะเคลอนยายสาร เชน Vermiculite (ทไมมสวนประกอบของแรใยหน) เปน

ตน (รปท 2.8)

7) มวสดกนกระแทกระหวางขวดขณะเคลอนยาย (รปท 2.9)

รปท 2.9 ตวอยางวสดกนกระแทกทใชในการกนระหวางขวดสารเคมขณะเคลอนยาย

รปท 2.8 ภาชนะรองรบสารเคมทมตวดดซบ Vermiculite

(ทไมมสวนประกอบของแรใยหน) ระหวางขวด

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

53



3.1 การจดการขอมลของเสย

3.1.1 ระบบบนทกขอมล หมายถง ระบบบนทกขอมลของเสยสารเคมทใชในหองปฏบตการ/หนวยงาน/องคกร เพอใชในการ

บนทกและตดตามความเคลอนไหวของเสยสารเคมทงหมด โครงสรางของระบบบนทกขอมลของเสยสารเคมควรประกอบดวย

หวขอตอไปน


หองทจดเกบของเสย (Storage room)

ตกทจดเกบของเสย (Storage building)

ปรมาณของเสย (Waste volume/weight)

วนทบนทกขอมล (Input date)


3.1.2 ระบบรายงานขอมล หมายถง ระบบรายงานขอมลของเสยทเกดขนและทกาจดทงในหองปฏบตการ/หนวยงาน/

องคกร โดยมการจดทาใหเปนปจจบนอยเสมอ พรอมทงสามารถรายงานความเคลอนไหวของของเสยในหองปฏบตการ/

หนวยงาน/องคกรได โดยอยางนอยทสดขอมลในรายงานตองประกอบดวยหวขอตอไปน

ปรมาณของเสย


ตารางท 3.1 ตวอยางบญชหรอสารบบของเสย

รหสขวด ประเภทของเสย ประเภทภาชนะ ปรมาณความจ ราคาคาบาบด สถานทเกบ วนทบนทก

W04001 Mercury waste Glass bottle 1 ลตร หอง 1411 31/12/2554

W06001 Heavy metal

waste

Glass bottle 2.5 ลตร หอง 1411 31/12/2554

W04002 Mercury waste Plastic gallon 10 ลตร หอง 1411 31/12/2554

W07001 Acid waste Metal container 18 ลตร หอง 1411 31/12/2554

W03001 Oxidizing waste Plastic gallon 10 ลตร หอง 1411 31/12/2554

3.1.3 ระบบ Clearance หมายถง ระบบการตรวจสอบ/สารวจของเสยในระบบของหองปฏบตการ/หนวยงาน/องคกร เพอ

นาไปกาจด เชน หองปฏบตการมระบบการตรวจสอบ/สารวจของเสยเพอนาไปกาจด ทกๆ 3 เดอน เปนตน

3.1.4 การใชประโยชนจากขอมลเพอการบรหารจดการ หมายถง การนาขอมลของเสยไปใชประโยชนเพอการบรหารจดการ

เชน การจดสรรงบประมาณเพอการกาจด การประเมนความเสยง เปนตน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

54

3.2 การจดเกบของเสย

3.2.1 การจาแนกประเภทของเสย

หองปฏบตการควรมการจาแนกประเภทของเสย เพอการจดเกบและกาจดทปลอดภย ทงนอาจองเกณฑตามระบบ

มาตรฐานสากล หรอมาตรฐานทเปนทยอมรบ เชน ระบบการจาแนกของจฬาลงกรณมหาวทยาลย (WasteTrack) ระบบการ

จาแนกของศนยการจดการดานพลงงาน สงแวดลอม ความปลอดภยและอาชวอนามย (EESH) มหาวทยาลยเทคโนโลยพระ

จอมเกลาธนบร เปนตน ดงรายละเอยดในภาคผนวก 4

3.2.2 ขอกาหนดเกยวกบการจดเกบของเสย

1) หองปฏบตการควรมการจดเกบ/แยกของเสยใหถกตองเหมาะสมตามเกณฑของระบบมาตรฐานสากล หรอ

มาตรฐานทเปนทยอมรบ

2) หองปฏบตการควรใชภาชนะบรรจของเสยทเหมาะสมตามประเภทความเปนอนตรายของของเสย เชน ไมใช

ภาชนะโลหะในการเกบของเสยประเภทกรด ในกรณทนาขวดสารเคมทใชหมดแลวมาบรรจของเสย สารเคมใน

ขวดเดมตองไมใชสารทเขากนไมไดกบของเสยนน เปนตน

3) ถงขยะมการแยกประเภทขยะ เชน ขยะทวไป/ขยะตดเชอ หรอเพลทเพาะเชอ/ขยะเฉพาะอยาง เชน อปกรณการ

ทดลองทเปนแกวซงแตกภายในหองทดลอง เปนตน

4) ตรวจสอบความสมบรณของภาชนะของเสยอยางสมาเสมอ เชน ไมมรอยรว หรอรอยแตกราว

5) ภาชนะทกชนดทบรรจของเสยตองมการตดฉลากทเหมาะสม และในกรณทใชขวดสารเคมเกามาบรรจของเสย

ตองลอกฉลากเดมออกกอนดวย ขอมลบนฉลากของภาชนะบรรจของเสยควรมดงน

ขอความระบอยางชดเจนวาเปน “ของเสย”

ประเภทของเสย/ประเภทความเปนอนตราย

สวนประกอบของของเสย (ถาเปนไปได)

วนทเรมบรรจของเสย

ชอหองปฏบตการ/ชอเจาของ

รปท 3.1 ตวอยางฉลากของเสยใหหองปฏบตการ

ฉลากของเสย

เครองหมายแสดงประเภท

ความเปนอนตรายของ

ของเสย

ประเภทของเสย .......................................................... ..........

ชอหองปฏบตการ/ชอเจาของ...........................................................

สถานท................................................................................................

เบอรโทรตดตอ....................................................................................

สวนประกอบของของเสย

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….……………..

ปรมาณของเสย...........................................................................

วนทเรมบรรจของเสย………………………………………………………….

วนทหยดการบรรจของเสย.........................................................

ผรบผดชอบ/เบอรโทร

รหสฉลาก/รหสภาชนะ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

55

6) ควรมการตรวจสอบความสมบรณของฉลากบนภาชนะของเสยอยางสมาเสมอ

ฉลากสมบรณ มขอมลครบถวน

ขอความบนฉลากมความชดเจน ไมจาง ไมเลอน

7) ไมบรรจของเสยในปรมาณมากกวา 80% ของความจของภาชนะ หรอปรมาณของเสยตองอยตากวาปากภาชนะ

อยางนอย 1 นว

8) มการกาหนดพนท/บรเวณจดเกบของเสยอยางชดเจน

9) จดเกบ/จดวางของเสยทเขากนไมไดโดยองตามเกณฑการเขากนไมไดของสารเคม (chemical incompatibility)

สามารถใชเกณฑเดยวกบการจดเกบสารเคมทเขากนไมได (ภาคผนวก 2)

10) ควรมภาชนะรองรบบรรจภณฑ (secondary container) ของเสยทเหมาะสม

11) ไมวางภาชนะบรรจของเสยใกลทอระบายนา ใต หรอ ในอางนา ถาจาเปนตองมภาชนะรองรบ

12) ไมวางภาชนะบรรจของเสยใกลบรเวณอปกรณฉกเฉน เชน ฝกบวฉกเฉน

13) ไมวางภาชนะบรรจของเสยปดหรอขวางทางเขา-ออก

14) วางภาชนะบรรจของเสยหางจากความรอน แหลงกาเนดไฟ และเปลวไฟ

15) ไมจดเกบของเสยประเภทไวไฟไวในหองปฏบตการมากกวา 50 ลตร หากจาเปน ตองจดเกบไวในตสาหรบเกบ

สารไวไฟโดยเฉพาะ

16) ไมควรเกบของเสยไวในตควนอยางถาวร

17) กาหนดปรมาณของเสยสงสดทอนญาตใหเกบในหองปฏบตการ เชน ตามกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกา

อนญาตใหเกบของเสยไวในหองปฏบตการทมปรมาณนอยกวา 55 แกลลอน (ประมาณ 200 ลตร) ไดไมเกน 90

วน และทมากกวา 55 แกลลอน ไดไมเกน 3 วน ทงนหากเปนของเสยทมความเปนอนตรายสงเฉยบพลน เชน

สารใน p-listed waste ของ US EPA (http://www.epa.gov/osw/hazard/wastetypes/listed.htm) ไม

ควรเกบไวมากกวา 1 ลตร

18) กาหนดระยะเวลาในการจดเกบของเสยในหองปฏบตการ

กรณทของเสยพรอมสงกาจด (ปรมาตร 80% ของภาชนะ) : ไมควรเกบไวนานกวา 90 วน

กรณทของเสยไมเตมภาชนะ (ปรมาตรนอยกวา 80% ของภาชนะ) : ไมควรเกบไวนานกวา 1 ป

3.3 การกาจดของเสย

3.3.1 การจดการเบองตน (ดรายละเอยดเพมเตมในภาคผนวก 4)

1) การบาบดของเสยกอนทง หมายถง หองปฏบตการควรมการบาบดของเสยทมความเปนอนตรายนอยทสามารถ

กาจดไดเองกอนทงลงสระบบสขาภบาลสาธารณะ เชน การสะเทนของเสยกรดและเบสใหเปนกลางกอนทงลง

ทอนาสขาภบาล เปนตน

2) การบาบดของเสยกอนสงกาจด หมายถง หองปฏบตการควรบาบดของเสยอนตรายทไมสามารถกาจดไดเอง

เบองตนกอนสงบรษทหรอหนวยงานทรบกาจด เพอลดความเปนอนตรายระหวางการเกบรกษาและการขนสง

(ตวอยางการบาบดของเสยเบองตนแสดงในตารางท 4.1 ภาคผนวก 4)

3) การลดปรมาณกอนทง (waste minimization) หมายถง หองปฏบตการควรมแนวทางจดการทตนทางกอนเกด

ของเสย เพอลดปรมาณของเสยปลายทางหรอทาใหเกดของเสยอนตรายปลายทางนอยทสด เชน การใชสารเคม

ตงตนทไมอนตรายทดแทนสารเคมอนตราย และ/หรอ การลดปรมาณสารเคมทใชทาปฏกรยา เปนตน

4) การลดปรมาณกอนสงกาจด (waste minimization) หมายถง หองปฏบตการควรมแนวทางในการลดปรมาณ

ของเสยอนตรายทไมสามารถกาจดไดเอง กอนสงบรษทรบกาจด เพอประหยดคาใชจายในการกาจด เชน การ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

56

ทาใหของเสยทมโลหะหนกในปรมาณนอย ๆ เขมขนขน เชน การทาใหตวทาละลายระเหย หรอตกตะกอนเพอ

แยกสวนทเปนโลหะหลกออกมาจากสารละลาย กอนสงกาจดในสภาพสารละลายเขมขน หรอตะกอนของโลหะ

หนก เปนตน

5) การ Reuse, Recovery, Recycle ของเสยทเกดขน

5.1) Reuse คอ การนาวสดทเปนของเสยกลบมาใชใหม โดยไมมการเปลยนแปลงหรอกระทาการใด ๆ ยกเวน

การทาความสะอาดและการบารงรกษาตามวตถประสงคเดม

5.2) Recovery คอ การแยกและการรวบรวมวสดทสามารถนากลบมาใชไดจากวสดของเสย เชน แรธาต

พลงงาน หรอนา โดยผานกระบวนการและ/หรอการสกด ซงสงทไดมาไมจาเปนตองใชตามวตถประสงคเดม

5.3) Recycle คอ การนาวสดกลบมาใชใหมโดยทมสมบตทางกายภาพเปลยนไป แตมองคประกอบทางเคม

เหมอนเดม โดยการผานกระบวนการตาง ๆ (เชน การกลนตวทาละลาย, แกว, โลหะมาหลอมใหม)

(ดตวอยางการจดการของเสยในหองปฏบตการ และแหลงความรเพมเตมเกยวกบการบาบดและกาจดในภาคผนวก 4 ขอ 4.4

และ 4.5)

3.3.2 การสงกาจด

หองปฏบตการควรสงของเสยไปกาจดโดยบรษททไดรบใบอนญาตในการจดการของเสย จากกรมโรงงานอตสาหกรรม

กระทรวงอตสาหกรรม (ขอมลเพมเตมแสดงในภาคผนวก 4 ขอ 4.6)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

57



4.1 งานสถาปตยกรรม

4.1.1 ขอกาหนดทวไป

4.1.1.1 มสภาพภายนอกและภายในหองปฏบตการทไมกอใหเกดอนตราย (สภาพบรเวณโดยรอบหรออาคาร

ขางเคยง/สภาพภายในตวอาคารทอยตดกบหองปฏบตการ)

1) ตามเกณฑของ OSHA2 laboratory standard, GLP3 handbook ของ WHO4 และ OECD5 series on GLP

and compliance monitoring ไดนาเสนอรายละเอยดไวเกยวกบในเรองอาคารไวดงน

หองปฏบตการควรมขนาด ลกษณะการกอสรางและสถานทตง ทเหมาะสมกบการปฏบตการเพอลดปจจยทอาจจะ

สงผลตอผลการทดลองโดยหองปฏบตการควรไดรบการออกแบบใหมการแยกสวนระหวางงานสวนตางๆ ของหองปฏบตการ

อยางเหมาะสม

สาหรบขอกาหนดทวไปในหมวดน เพอทจะสรางความมนใจวาผลการปฏบตการจะไมออกมาโดยผดพลาดจาก

ขอจากดทางดานสถานท โดยทาไดจาก

การแยกพนทใชสอยทางกายภาพ โดยการใชผนง ประต ฉากกนหอง หากเปนหองหรออาคารทไดรบการ

ออกแบบใหม หรอเปนหองทไดรบการปรบปรงตอเตม การแยกพนทใชสอยควรเปนหนงของการออกแบบ

การแยกพนทใชสอยโดยการบรหารจดการ อาท การจดใหมกจกรรมตางๆ กนในเวลาตางๆ กนในพนท

เดยวกน และการทางานใหไมมความทบซอนกน หรอการจดแยกพนทเฉพาะสาหรบแตละคน

การปฏบตการทางดานเภสชกรรม หรอการผสมยา ซงตองมการควบคมดแลสารปฏบตการตงตน

การแยกสวนหองปฏบตการทเกยวกบสตวทดลอง (ในกรณทมการใชงานเกยวกบสตวทดลอง เชน

หองปฏบตการทางชวเคม เปนตน)

ดรายละเอยดเพมเตมจากเรอง Buildings: general principles ใน GLP handbook หนา 18 – 23.

2) สภาพบรเวณโดยรอบหรออาคารขางเคยง/สภาพภายในตวอาคารทอยตดกบหองปฏบตการ หมายรวมถง

กจกรรมตางๆทเกดขนดวย เชน บรเวณขางเคยงเปนสวนทมการทากจกรรมทกอใหเกดความเสยงหรออนตรายตอ

หองปฏบตการ เชน ตงอยตดกบ

สนามกฬา ลานออกกาลงกาย ทมลกษณะของกจกรรมแบบเคลอนทไปมา (active)

หองปฏบตการทมความเสยงสงในการเกดอบตเหตหรออคคภย รวมถงทมความเสยงทางดานชวนรภยและ

การตดเชอทใชในการทดลอง เปนตน

อาคารทมความเสยงสงในการเกดอบตเหตหรออคคภย เชน อาคารทใชเกบสารเคม สถานทตงหมอแปลง

ไฟฟา (Transformer) สถานทตงเครองกาเนดไฟฟา (Generator) หรอ อาคารทตงของ เครองตมนา

(Boiler) ครวไฟ (Kitchen) หรอ โรงอาหาร (Canteen) เปนตน

2 OSHA ยอมาจาก Occupational Safety & Health Administration, U.S. Department of Labor 3 GLP ยอมาจาก Good Laboratory Practice 4 WHO ยอมาจาก World Health Organization 5 OECD ยอมาจาก Organization for Economic Co – operation and Development

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

58

4.1.1.2 ไมมการวางของรกรงรง/สงของทไมจาเปน หรอ ขยะจานวนมาก ตงอยบนพนหองหรอเกบอยภายในหอง

อปกรณเครองมอหรอสงตางๆ ทมไดใชงานควรนาไปจดเกบในพนทเกบซงไดจดเตรยมไว โดยเฉพาะ และ

เคลอนยายของหรอทไมจาเปน เชน กลองหรอภาชนะบรรจสารเคมทไมไดมการใชงาน หรอ ขยะตางๆ ออกจากหอง

4.1.1.3 ขนาดพนทหองปฏบตการเหมาะสมและเพยงพอกบกจกรรม/การใชงาน/จานวนผใช/ปรมาณเครองมอและ

อปกรณ

การกาหนดพนทหองปฏบตการทเหมาะสมกบกจกรรมการใชงาน จานวนผใชและปรมาณ เครองมอและอปกรณ

มการกาหนดไวหลายแนวทางตามทสรปไวดงน

1) ขนาดพนทตอคน ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002 – 51 ไดกาหนดไวสาหรบหองปฏบตการ ตามท

ปรากฏในตารางท 4.1 ดงน

ตารางท 4.1 แสดงลกษณะกจกรรมการใชแบบเฉพาะ กบขนาดพนทตอคนเพอคานวณความจคน

ลกษณะกจกรรมการใชแบบเฉพาะ หมายเหต ขนาดพนทตอคน

สถานพยาบาล (หนวย : ตารางเมตรตอคน)

หองปฏบตการ (Laboratory) 20.0

สถานศกษา

หองทดลอง (Laboratory) 5.0

(ทมา: มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002 – 51, 2551: หนา 73)

2) ขนาดพนทหองปฏบตการตามจานวนหนวยยอย (มอดล: Module) ภายในหองปฏบตการตามมาตรฐานของ

Time – saver standard for building types และตาม Guidelines for Laboratory design กาหนดไวตรงกน ตามท

ปรากฏในตารางท 4.2 ดงน

ตารางท 4.2 ขนาดความกวางของหองปฏบตการตามจานวนหนวยยอย (มอดล) ภายในอาคารปฏบตการ

จานวนหนวยมอดล 1 2 3 4 5 6

จานวนแถวทขนานกน

ทางเดน 1 2 3 4 5 6

โตะปฏบตการสาหรบอปกรณ 2 4 6 8 10 12

จานวนแนวของระบบ

สาธารณปโภค

2 4 6 8 10 12

ความกวางของแถวทขนานกน

ทางเดน – กวาง 1.50 ม. 1.50 ม. 3.00 ม. 4.50 ม. 4.50 ม. 7.50 ม. 9.00 ม.

อปกรณ – กวาง 1.50 ม. 1.50 ม. 3.00 ม. 4.50 ม. 4.50 ม. 7.50 ม. 9.00 ม.

ระบบสาธารณปโภค – กวาง 0.15 ม. 0.30 ม. 0.60 ม. 0.90 ม. 1.20 ม. 1.50 ม. 1.80 ม.

ขนาดความกวางรวมเพอการกอสราง (วดจากกงกลางถงกงกลางหนวย)

ผนงเบา* หนา 0.10 ม. 3.40 ม. 6.70 ม. 11.50 ม. 13.60 ม. 17.10 ม. 20.50 ม.

ผนงกอ/หนก* หนา 0.15 ม. 3.45 ม. 6.70 ม. 11.50 ม. 13.75 ม. 17.20 ม. 20.65 ม.

* ผนงเบา หมายถง ผนงทมความหนาประมาณ 0.10 ม. ภายในมโครงคราวโลหะแลวกรผวผนงสองดานดวยวสดแผนบางทมความหนาประมาณ

12 มม. (ขางละ 6 มม.) เชน แผนยบซมบอรด หรอ แผนไฟเบอรซเมนต เปนตน

** ผนงกอ/ ผนงหนก หมายถง ผนงทมความหนาประมาณ 0.15 ม. (สาหรบประเทศไทยมความหนาอยทประมาณ 0.10 – 0.20 ม.) กอสรางดวย

วสดกอจาพวก อฐ อฐมวลเบา หรอ คอนกรตบลอค เปนตน

(ทมา: Time – saver standard for building types, 2001: หนา 508 และ Guidelines for laboratory design, 2001: หนา 24)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

59

3) ขนาดพนทมาตรฐานสาหรบหองปฏบตการทางวทยาศาสตรแตละประเภทตามมาตรฐานของ Time – saver

standard for building types และตาม Guidelines for laboratory design กาหนดไวตรงกน ตามทปรากฏในตารางท 4.3

ดงน

ตารางท 4.3 ตวอยางขนาดพนทมาตรฐานสาหรบการทาวจยสาหรบหองปฏบตการทางวทยาศาสตรแตละประเภท

(ตารางเมตรตอนกวจยหนงคน)

ประเภทของพนทหองปฏบตการ (Laboratory area categories)

กจกรรมหลก สานกงาน หองปฏบตการ สวนสนบสนน Lab รวม ตร.ม.*

คานอยสด – เฉลย คานอยสด – เฉลย คานอยสด – เฉลย คานอยสด – เฉลย

ชววทยาโมเลกล 5.5 – 9.0 12.0 – 13.0 8.0 25.5 – 30.0

เพาะเลยงเนอเยอ 5.5 – 9.0 9.5 – 13.0 9.5 24.5 – 31.5

เคมวเคราะห 5.5 – 9.0 11.0 – 15.0 20.0 – 35.0 18.5 – 27.5

ชวเคม 5.5 – 9.0 13.0 – 17.5 60.0 – 80.0 24.5 – 34.5

เคมอนทรย 5.5 – 9.0 15.0 – 19.0 40.0 – 50.0 24.5 – 33.0

เคมเชงฟสกส 5.5 – 9.0 17.0 – 20.0 30.0 – 40.0 25.5 – 33.0

สรรวทยา 5.5 – 9.0 15.0 – 17.0 20.0 – 40.0 22.5 – 30.0

หมายเหต: ขนาดพนทรวมยงไมรวมพนทอนๆ เชน พนทเลยงสตวทดลอง สวนบรหาร สวนเจาหนาท หรอสวนสนบสนนตางๆของอาคาร

(ทมา: Time – saver standard for building types, 2001: หนา 507 และ Guidelines for laboratory design, 2001: หนา 9)

4.1.1.4 ความสงของหองปฏบตการถกตองตามกฎหมายควบคมอาคาร โดยมระยะดง (วดจากพนถงพน) ภายใน

หองปฏบตการไมนอยกวา 3.00 ม. และบรเวณทางเดนในอาคารไมนอยกวา 2.60 ม.

ตามกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ขอ 22. ไดมการกาหนดขนาดความสงของอาคาร หองหรอสวนของอาคารท

ใชในการทากจกรรมตางๆ ตองมระยะดงไมนอยกวาตามทกาหนดไวดงทปรากฏในตารางท 4.4

ตารางท 4.4 ขนาดความสงของอาคาร

ประเภทการใชอาคาร ระยะดง

1. หองทใชเปนทพกอาศย บานแถว หองพกโรงแรม หองเรยนนกเรยนอนบาล ครวสาหรบ

อาคารอยอาศย หองพกคนไขพเศษ ชองทางเดนในอาคาร

2.60 เมตร

2. หองทใชเปน สานกงาน หองเรยน หองอาหาร หองโถงภตตาคาร โรงงาน 3.00 เมตร

(ทมา: กฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ในกฎหมายอาคารอาษา, 2548: หนา 3-211)

ดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ในกฎหมายอาคารอาษา, 2548: หนา 3-211

4.1.2 การแบงสวนพนทการใชงาน (Zoning)

4.1.2.1 มการแยกสวนทเปนพนทหองปฏบตการ (Lab) ออกจากพนทอนๆ (Non - lab)

1) สวนหองปฏบตการแยกจากพนทภายนอกอยางชดเจน/มผนงกนทง 4 ดาน/มการควบคมการเขาออก

2) แบงพนทสวนหองปฏบตการและทดลอง/สวนสานกงาน/สวนเกบของและสารเคม/สวนทพกเจาหนาท ออกจาก

กน

3) ควรมสวนพนทตางๆสาหรบเจาหนาทและนกวจยเพอใชในกจกรรมตางๆ ตอไปน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

60

การทางานสาหรบจดบนทกขอมล โดยมพนททางานซงเหมาะสมกบจานวนคนและปรมาณงาน

การพกผอน สาหรบ การรบประทานอาหาร การทากจกรรมสวนตวตางๆ เปนตน พนทดงกลาวควรแบง

พนทออกจากสวนพนทหองปฏบตการอยางชดเจน ไมปะปนกน

4) มการจดพนทใชงาน เชน พนทเกบของหรอเกบสารเคม เตรยมไว มขนาดเพยงพอ และมการใชงานอยางเหมาะสม

4.1) ตามเกณฑของ OSHA laboratory standard, GLP handbook ของ WHO และ OECD series on GLP

and compliance monitoring ไดนาเสนอรายละเอยดไวเกยวกบในเรองการแบงพนทการใชงาน (Zoning) ไวดงน

การมหองปฏบตการทมการกนพนทใชสอยจะชวยในการควบคมการเขาถงของบคคลทไมเกยวของกบ

หองปฏบตการโดยเฉพาะในหองปฏบตการทมสารเคมอนตราย หรอหองปฏบตการทมสารกมมนตรงส

4.2) ควรดรายละเอยดขอ 4.1.1 ขอกาหนดทวไป ขอยอยท 4.1.1.1 ควบคกน

4.3) เพยงพอและใชงานอยางเหมาะสม หมายถง มการจดเตรยมพนทสาหรบเกบของและสารเคมทจดเตรยมไว

โดยเฉพาะ (ดรายละเอยดใน ESPReL Inspection Criteria 2. ระบบการจดการสารเคม ขอ 2.2 การจดเกบสารเคม

ประกอบ) ไมมการเกบของหรอสารเคมนอกเหนอไปจากบรเวณทกาหนดไว ทงบรเวณภายนอกหอง เชน ตามทางเดน หรอ

ภายในหอง เชน ใตตควน หรอ อางนา เปนตน

4.1.2.2 มการแยกประเภทหองปฏบตการเคมทวไป/หองปฏบตการพเศษ (ดานกมมนตรงส/ดานชวนรภย เปนตน)

หากภายในหองปฏบตการประกอบดวยโครงงานวจยหลากหลายประเภททมการทดลองซงเกยวของกบการใชงาน

สารเคมทมความอนตรายสง เชน สารกมมนตรงส หรอการทางานทมความเสยงเกยวกบเชอและระดบความปลอดภยทาง

ชวภาพ (Biosafety levels - BSL) ตงแตระดบ BSL1 – BSL 4 ควรมการแยกสวนพนทการทางานใหชดเจนเพอความ

ปลอดภยของผทาการวจย และลดความเสยงตางๆทอาจเกดขน

4.1.2.3 มการแยกประเภทหองปฏบตการตามความเสยง (ตา – ปานกลาง – คอนขางสง – สง)

หากภายในหองปฏบตการประกอบดวยโครงงานวจยหลากหลายประเภททมระดบความอนตรายและความเสยง

แตกตางกนปะปนกนอย ควรแยกประเภทของการทดลองและวจยทมอยโดยจดแบงกลมตามระดบความเสยงใกลเคยงกนรวม

ไวดวยกน กลมทมความเสยงสงควรจดไวตรงบรเวณดานในของหองปฏบตการ หางจากทางสญจรหลกหรอทางเขาออกของใน

หอง หรอบรเวณทเขาถงไดยากสด แลวจงเรมการกาหนดสวนพนททางานของงานวจยอนๆ ทมระดบความเสยงนอยลงมา

ตามลาดบใหขยายออกไปจนเตมสวนพนทหองปฏบตการ เปนตน (ดเกณฑการประเมนความเสยงใน ESPReL Inspection

Criteria 5. ระบบปองกนและแกไขภยอนตราย ขอ 5.1 การจดการความเสยง)

4.1.3 ดานรายละเอยดทางสถาปตยกรรม: วสดพนผว (Finish)

4.1.3.1 วสดทใชเปนพนผวของพน/ผนง/เพดาน อยในสภาพทด ยงไมหมดอายการใชงานหรอเสอมสภาพ ไมมรอย

แตกราว

ยงไมหมดอายการใชงานหรอเสอมสภาพ หมายถง วสดปพน หรอวสดบผวผนง/เพดานทคงสภาพการใชงานไดด ไมม

การหลดรอนจากพนผว หรอมสวนหนงสวนใดแตกหก หลดรอนออกจากผวพนดานลาง ไมมการเปลยนลกษณะทางกายภาพ

เดมของวสด เชน ส หรอ ผวสมผส (Texture) เปนตน

4.1.3.2 วสดทใชเปนพนผวของพน/ผนง/เพดาน มความเหมาะสมตอการใชงานภายในหองปฏบตการ

มความเหมาะสมตอการใชงานภายในหองปฏบตการ หมายถง

1) มลกษณะพนผวเปนเนอเดยวกน/มผวเรยบ/ไมมรพรน/ปราศจากรอยตอ เนองจากวสดทมลกษณะเปนแผน

ขนาดเลกเชนกระเบอง (กระเบองเซรามก/ กระเบองยาง) มแนวโนมทจะเกดการสะสมของคราบสกปรกและสารเคมระหวาง

แนวรอยตอ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

61

2) มความสามารถในการกนไฟ/ทนไฟ/ไมเปนอนตรายเมอเกดไฟไหม ไมตดไฟเมอเกดอคคภย ไดแก วสด

จาพวก คอนกรตเสรมเหลก เหลก (ทผานการจดทาระบบกนไฟ) หรอ วสดกอ (อฐประเภทตางๆ) เปนตน สวนวสดจาพวกไม

เปนวสดทตดไฟได จงไมเหมาะสมสาหรบใชงานภายในหองปฏบตการ สวนวสดประเภทอนๆ ทสามารถตดไฟได

มการกาหนดรายละเอยดการใชงานวสดแตละประเภทใหเปนไปตามขอกาหนดในการใชวสดพน ผนง และฝา

เพดาน ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002 – 51 (ดรายละเอยดเพมเตมจากมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท.

3002 – 51, 2551: หนา 51 ถง 57)

3) มความปลอดภยในการทางาน/การปองกนอบตเหต เชน การกนลน/ไมลน หรอ กนไฟฟาสถตย เปนตน

ตวอยางเชน วสดปพนทมลกษณะผวเรยบลน เชน วสดประเภท กระเบองเซรามก (ชนดผวเรยบ) หรอ หนขด มโอกาสเกด

อบตเหตไดงายเมอเปยกชน

4) มความคงทน (ทนทาน) ในการใชงาน มความสามารถในการปองกนการเกดรอยขดขด หรอสามารถซอมแซม

ไดงายเมอเกดความเสยหายบนพนผววสดอนเกดจากการใชงาน เปนตน

5) มความทนทานตอสารเคม/นาและความชน รวมถงการกนนาและกนการรวซม/ความรอน โดยสามารถ

ทนทานไดเมอเกดการรวซมแลวไมเกดความเสยหาย หรอหากเกดความเสยหายขนสามารถดาเนนการซอมแซมไดงาย รวมถงม

ความสามารถในการปองกนการเกดรวซมของนาหรอของเหลว (จากภายนอกเขาสภายในและจากภายในรวซมออกสภายนอก)

จากภายในหองปฏบตการ เชน จากระบบทอนาตางๆ หรอ จากภายนอกหองปฏบตการ เชน จากการรวซมของนาฝน หรอ

จากหองปฏบตการทตงอยบรเวณใกลเคยง เปนตน

สวนความรอนทมผลกบวสดพนผว ไดแกความรอนจากอปกรณ จากสภาพแวดลอมภายนอก และจากการทางาน

ภายในหองปฏบตการ วสดพนผวบางประเภทเกดการเปลยนแปลงสภาพเมอสมผสกบความรอนเปนเวลานาน เชน กระเบอง

ยาง ดงนนในบรเวณทมเครองมอ กจกรรมหรอ สภาพแวดลอมทกอใหเกดความรอน จงควรเลอกใชวสดโดยพจารณาถงความ

เหมาะสมดวย

6) มความสะดวกและงายตอการดแลรกษา ทาความสะอาดและการฆาเชอ มลกษณะพนผวถกสขลกษณะ วสด

ทใชตองไมสะสมหรอเกบคราบฝนหรอสงสกปรกตางๆ สามารถทาความสะอาดฆาเชอ (Disinfected) ไดงายในกรณทมความ

จาเปนตองดาเนนการ วสดบางประเภทอาจไมเหมาะสมในแงดงกลาว เชน วสดปพนประเภทหนขดเปนวสดทเนอภายในมร

พรน มโอกาสในการเกดการสะสมของคราบสกปรกและสารเคมภายในเนอวสดเมอมสารเคมหกลงบนพนผว ยากตอการทา

ความสะอาดคราบเหลานน เมอใชนายาสาหรบทาความสะอาดผวหนากมโอกาสเกดความเสยหายของวสดเพมขน เปนตน

4.1.3.3 วสดทใชเปนพนผวของพน/ผนง/เพดาน ไดรบการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ

ควรมการดแลรกษา ตรวจสอบสภาพการใชงานอยางละเอยด ดาเนนการซอมแซมสวนทเสยหายใหอยในสภาพพรอมใช

งาน อยางนอยปละ 1 ครง

4.1.4 ดานรายละเอยดทางสถาปตยกรรม: ชองเปด (ประต – หนาตาง)

4.1.4.1 มจานวนชองเปด (ประต – หนาตาง) เพยงพอและใชงานไดด มขนาดประตทเหมาะสม

1) มประตอยางนอย 2 ประตเพอใชในกรณฉกเฉน หากมเพยง 1 ประต ควรมหนาตางทสามารถใชเพอเปน

ทางออกฉกเฉนออกไปยงพนทภายนอกไดโดยสะดวกและปลอดภย

2) ตามมาตรฐาน NFPA Standard 101กาหนดใหประตทใชเปนประตทางเขาออกหลกของหองปฏบตการ รวมถง

ประตใชงานอนๆ ทวไป ทตดกบทางสญจรหลกนบเปนประตทใชในการอพยพหนไฟ (Egress door) ควรมขนาดอยางนอย

0.80 เมตร

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

62

4.1.4.2 ประตมระบบควบคมการเขา – ออก พรอมตดตงระบบรกษาความปลอดภย มระบบปดอตโนมต สามารถ

ปดลอคได และสามารถเปดออกไดงายในกรณเกดเหตฉกเฉน

มอปกรณประกอบบานประตอยางนอย 1 ชดทใชในการควบคมการเขา - ออกและรกษาความปลอดภย สามารถ

ปดลอคได สามารถปดเองไดโดยอตโนมตภายหลงการใชงาน อาจเปนระบบธรรมดาทใชมอควบคมการทางาน (Manual) หรอ

ระบบอตโนมต (Automatic) แบบใดแบบหนงหรอทงสองอยางรวมกน ถาเปนประตอตโนมตทใชระบบไฟฟาควบคม เมอเกด

เหตฉกเฉน เชน ไฟดบ หรอ เกดอคคภยตองสามารถปลดลอคเองโดยอตโนมตเพอความปลอดภย

4.1.4.3 ประตมทศทางการเปดเปนการเปดออกสทางออกฉกเฉนได

หากเปดเขาเพยงอยางเดยวอาจเกดอบตเหตไดเมอเกดเหตฉกเฉน ในกรณทเปดเขาใหทาการปรบเปลยนชดอปกรณ

ประกอบบานประต (Door fitting) ใหมเพอใหสามารถเปดออก หรอ เปลยนเปนแบบบานสวง (สามารถเปดเขา- ออกไดทง

สองดาน) หรอแบบบานเลอน เพอความปลอดภย

4.1.4.4 ประตมชองสาหรบมองจากภายนอก (Vision panel)

การมชองสาหรบมองจากภายนอกทประต เพอความปลอดภยและใหแนใจวาเมอเกดอบตเหตภายในหองขณะทางาน

คนเดยว บคคลภายนอกสามารถมองเหน และเขาไปชวยเหลอได

4.1.4.5 มหนาตางทสามารถเปดออกไดในกรณเกดเหตฉกเฉน/สามารถปดลอคได

หากหนาตางทกบานในหองเปนหนาตางบานตดตายควรปรบเปลยนใหมหนาตางทเปดออกไดอยางนอย 1 บาน หรอถา

หากมประตภายในหองอยางนอย 2 บานซงสามารถใชไดสาหรบในกรณฉกฉนแลว อาจไมจาเปนตองมหนาตางทเปดไดใน

หองปฏบตการกได

4.1.4.6 มหนาตางทสามารถเปดออกเพอระบายอากาศไดจากภายนอก และตดตงมงลวดกนแมลง

1) เนองจากบางกรณมความจาเปนตองมการเปดหนาตางระบายอากาศเนองจากการทดลองสารเคม เปนตน

หากไมมหนาตางแตมการระบายอากาศดวยวธอนๆกอาจไมจาเปนตองมหนาตางกได

2) สาหรบในกรณทมหนาตางซงใชเพอการระบายอากาศดวยวธธรรมชาต (Natural ventilation) ควรมบาน

หนาตางอยางนอย 2 ดานทตดภายนอกอาคารเพอใหสามารถระบายอากาศได หากมเพยงหนงดานควรมพดลม หรอพดลม

ระบายอากาศชวยในการหมนเวยนและระบายอากาศภายในหองปฏบตการ ควรศกษารายละเอยดเพมเตมในขอ 4.6 งาน

วศวกรรมระบบปรบอากาศและระบายอากาศ

3) การตดตงมงลวดทหนาตางเพอปองกนสตวรบกวน เชน แมลง นก หรอสตวรบกวนตางๆ ทเขามาภายใน

หองปฏบตการ ซงอาจกอใหเกดความอนตรายและปญหาทางดานสขอนามย หรอโรคตดตอ กบผปฏบตงานในหองทดลอง

4.1.5 ดานรายละเอยดทางสถาปตยกรรม: ทางสญจร/ทางเดน

4.1.5.1 ขนาดทางเดนภายในหอง (Clearance) กวางอยางนอย 0.60 ม. สาหรบทางเดนทวไป และกวางไมนอยกวา

1.50 ม. สาหรบชองทางเดนในอาคาร (เสนทางหนไฟ)

ตามกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ขอ 21 ไดมการกาหนดขนาดความกวางชองทางเดนในอาคารดงน

ตารางท 4.5 ขนาดชองทางเดนในอาคาร ตองมความกวางไมนอยกวาตามทกาหนดไวดงตอไปน

ประเภทการใชอาคาร ระยะดง

2. อาคารอยอาศยรวมหอพกตามกฎหมายวาดวยหอพก อาคารพาณชย โรงงาน อาคาร

พเศษ สานกงาน อาคารสาธารณะ

1.50 เมตร

(ทมา: กฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ในกฎหมายอาคารอาษา, 2548: หนา 3-210)

ดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ขอ 21 ในกฎหมายอาคารอาษา, 2548 หนา 3-207 ถง 3-215

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

63

4.1.5.2 บรเวณทางเดนและบรเวณพนทตดกบโถงทางเขา - ออก ปราศจากสงกดขวาง

หากมสงของหรออปกรณอาจทาใหเกดอบตเหตและกดขวางบรเวณทางเดนและโถงทางเขา – ออกทงในภาวะปกตและ

ในกรณฉกเฉนได เพราะบรเวณดงกลาวเปนสวนเสนทางสญจรหลกซงมการใชงานอยตลอดเวลา

4.1.5.3 บรเวณเสนทางเดนออกสทางออก ไมเดนผานสวนอนตราย หรอผานครภณฑตางๆ ทมความเสยงดานความ

อนตราย เชน ตเกบสารเคม, ตควน เปนตน

ครภณฑตางๆ ทมความเสยงทางดานความอนตรายและการเกดอคคภย เชน ตเกบสารเคม หรอ ตควน มโอกาสทจะ

เกดอบตเหตไดงายกวาครภณฑประเภทอนๆ และเมอเกดเหตแลวหากตงอยในบรเวณทางสญจรหลกจะทาใหกดขวางเสนทาง

เดนทใชในกรณฉกเฉนได

4.1.5.4 ทางสญจรสสวนหองปฏบตการแยกออกจากสวนทางสาธารณะหลกของอาคาร

เนองจากหองปฏบตการจาเปนตองควบคมการเขาถงจากบคคลภายนอกทวไป และเปนหองทมโอกาสเกดอบตเหต

ตางๆ ได ดงนนการแยกทางสญจรออกจากสวนทางสาธารณะหลกของอาคารจะชวยใหแยกผใชสอยอาคารทไมเกยวของ

ออกไปไดสะดวก และทาใหพนทใชงานอนๆ ของอาคารมความเสยงนอยลงจากอบตเหตหรอการปนเปอนสารเคมทอาจเกดขน

ได เปนตน

4.1.6 ดานรายละเอยดทางสถาปตยกรรม: ปายสญลกษณและเครองหมายตางๆ

4.1.6.1 มการแสดงขอมลทตงและสถาปตยกรรมทสอสารถงการเคลอนทและลกษณะทางเดน ไดแก ผงพน (Floor

plan) แสดงตาแหนงและเสนทางหนไฟและตาแหนงทตงอปกรณฉกเฉน (ฝกบวฉกเฉน/ทลางตา/อางนา/อปกรณ

ดบเพลง/ชดปฐมพยาบาล/โทรศพท เปนตน)

ดรายละเอยดจาก ขอ 4.1.6.2

4.1.6.2. มการแสดงปายขอมลทเปนตวอกษรแสดงชอหองปฏบตการและระบงานอยบน อาคาร ครภณฑอปกรณและ

เครองมอตางๆ ตามมาตรฐานทกาหนด เชน ปายหาม หรอ ขอบงคบ หรอ ระบขอมล (สารพษ/สารกมมนตภาพรงส/วสด

ตดเชอ/เลเซอร/ อลตราไวโอเลท/วตถไวไฟ เปนตน)

1) การกาหนดแบบแปลนแผนผงของอาคารแตละชน มการกาหนดไวในกฎกระทรวง ดงน ตามกฎกระทรวง

ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) ขอ 5. (2) ไดกาหนดให อาคารสง อาคารขนาดใหญพเศษ อาคารขนาดใหญ อาคารสาธารณะ และ

สานกงาน (ดรายละเอยดนยามอาคารแตละประเภทจากกฎกระทรวงฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) หนา 3-179 ถง 3-181 ใน

กฎหมาย อาษา เลม1 โดยสมาคมสถาปนกสยามฯ) ตองจดใหมการตดตงแบบแปลนแผนผงของอาคารแตละชนแสดงตาแหนง

หองตางๆ ทกหอง ตาแหนงทตดตงอปกรณดบเพลงตางๆ ประตหรอทางหนไฟของชนนนตดไวในตาแหนงทเหนไดชดเจนท

บรเวณหองโถงหรอหนาลฟตทกแหงทกชนของอาคาร และทบรเวณพนชนลางของอาคารตองจดใหมแบบแปลนแผนผงของ

อาคารทกชนเกบรกษาไวเพอใหสามารถตรวจสอบไดโดยสะดวก

2) ตามกฎกระทรวงกาหนดเงอนไขในการใช การเกบรกษาและการมไวครอบครอง ซงสงททาใหเกดอคคภยได

งายและกจการอนอาจทาใหเกดอคคภยไดงายและการจดการใหมบคคลและสงจาเปนในการปองกนและระงบอคคภย พ.ศ.

2548 หมวดท 2 ไดกาหนดรายละเอยดไวดงน

ไดกาหนดใหกจการอนอาจทาใหเกดอคคภยไดงาย ไดแก กจการทใช หรอเกบรกษา หรอมไวในครอบครองซงสงท

ทาใหเกดอคคภยไดงาย หรอกจการทมกระบวนการผลตหรออปกรณการผลตทกอใหเกดความรอน หรอประกายไฟ หรอเปลว

ไฟ ทอาจทาใหเกดอคคภยไดงาย รวมทงกจการทมสภาพหรอมการใชอาจไมปลอดภยจากอคคภย โดยมการประกอบกจการใน

อาคารหรอสวนหนงสวนใดของอาคาร ของสถานศกษา เชน โรงเรยน วทยาลย มหาวทยาลย หรอ สถานทผลต เกบ หรอ

จาหนายสารเคมและวตถอนตราย ตามกฎหมายวาดวยวตถอนตราย ตองจดใหมสงจาเปนใน การปองกนและระงบอคคภย

สาหรบอาคารทประกอบกจการทสาคญไดแก แบบแปลนแผนผงของอาคารแตละชน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

64

สวนเนอหาอนๆ นอกเหนอจากทกลาวมาสามารถดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงกาหนดเงอนไขในการใช

การเกบรกษาและการมไวในครอบครอง ซงสงททาใหเกดอคคภยไดงายและกจการอนอาจทาใหเกดอคคภยไดงายและการจด

ใหมบคคลและสงจาเปนในการปองกนและระงบอคคภย พ.ศ. 2548

3) จากคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (สาหรบการตรวจสอบอาคารตามกฎหมาย) โดย

วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย (วสท.) ไดมการระบรายละเอยดเกยวกบปายแผนผงอาคารไวดงรปท 4.1 แสดงตวอยางปาย

แผนผงของอาคาร และมรายละเอยดเกยวกบปายแผนผงของอาคารดงตอไปน

3.1) ปายแผนผงของอาคารแตละชนใชในกรณฉกเฉนทงอพยพและบรรเทาเหต ตองตดตงในตาแหนทชดเจนและ

เขาถงไดงายบนพนทสวนกลางและตองมรายละเอยดอยางนอยดงน ใหแสดงแปลนหองตางๆ ในชนนนๆ บนไดทกแหง

ตาแหนงอปกรณแจงเหตเพลงไหมดวยมอ และตาแหนงอปกรณดบเพลงพรอมแสดงเสนทางอพยพของชนนน

3.2) ปายแผนผงอาคารตองมขนาดใหญพอเหมาะกบรายละเอยดทตองแสดง และสามารถอานไดในระยะ

ประมาณ 1 เมตร แตตองมขนาดไมเลกกวา 0.25 x 0.25 เมตร มสพนของปายแตกตางจากสผนงบรเวณทตดตงและตางจากส

รายละเอยดทแสดงในปายใหตดตงสงจากพนถงกงกลางปายอยางนอย 1.20 เมตร แตไมเกน 1.60 เมตร

รปท 4.1 ปายแผนผงของอาคาร (ทมา: คมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย, 2551: หนา 206)

นอกจากการแสดงปายแผนผงของอาคารทมรายละเอยดตามกฎกระทรวง และตามขอแนะนาในคมอเทคนคการ

ตรวจสอบอาคารฯแลว ควรแสดงรายละเอยดตาแหนงทตงอปกรณฉกเฉน สาหรบหองปฏบตการเพมเตมบนแผนผงอาคาร

ดงกลาวใหสมบรณ

4.2 งานสถาปตยกรรมภายใน: ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ

4.2.1. ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ ควบคมการเขาถงได หรอ มอปกรณลอคหรอควบคมการปด –

เปดได

ดรายละเอยดจาก ESPReL Inspection Criteria 2. ระบบการจดการสารเคม ขอ 2.2 การจดเกบสารเคม

4.2.2 ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณทสงกวา 1.20 ม. มตวยดหรอมฐานรองรบทแขงแรง สวนชน

เกบของ หรอ ตลอย มการยดเขากบโครงสรางหรอผนงอยางแนนหนาและมนคง

1) ฐานทรองรบควรไดมาตรฐาน (ตรวจสอบกบตวแทนหรอผจาหนายครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ

เหลานน) ไมควรใชครภณฑสานกงาน เชน โตะเรยน/ โตะทางาน หรอเกาอทางาน รองรบอปกรณทมนาหนกมากๆ เนองจาก

อาจเกดอบตเหตได เพราะเฟอรนเจอรเหลานมไดถกออกแบบมาเพอใชงานในลกษณะดงกลาว

2) การตอเตมชนเกบของ ตลอย ชนเกบอปกรณเครองแกว/ชนสาหรบวางหรอทตากเครองแกวเหลาน ควรมลกษณะ

ทแขงแรง ไดมาตรฐานมการตรวจสอบดานความแขงแรงและการรบนาหนก (ตรวจสอบเบองตนกบวศวกร หรอสถาปนก หรอ

กบตวแทนหรอผจาหนายครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณเหลานน) ไมควรตอเตมเอง หรอนาสงของตางๆ มา

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

65

ประยกตใชเพอเปนชนเกบของ ตลอย ชนเกบอปกรณเครองแกว เนองจากอาจเกดอบตเหตได เนองจากมการกอสรางและ

ตดตงทไมถกตองเหมาะสม

4.2.3 ครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ ทใชงานในหองปฏบตการ เหมาะสมกบ ขนาดและสดสวน

รางกายของผปฏบตงาน/ไมกอใหเกดหรอมแนวโนมทอาจเกดอบตเหตหรออนตรายตอผใชงาน

การกาหนดรายละเอยดตางๆ ไมมขอกาหนดตามกฎหมายมเพยงขอแนะนาและขอพจารณาตางๆ เพอตรวจสอบขนาด

และระยะรวมถงรายละเอยดตางๆ ของครภณฑ/เฟอรนเจอร/เครองมอและอปกรณ ทใชงานในหองปฏบตการวามความ

เหมาะสมกบขนาดและสดสวนรางกายของผปฏบตการตามหลกการยศาสตร (Ergonomics) ซงไมกอใหเกดหรอมแนวโนมท

อาจเกดอบตเหตหรออนตรายตอผใชงาน ดงน

1) ขนาดพนทหองปฏบตการตามจานวนหนวยยอย (มอดล) ภายในหองปฏบตมการกาหนดระยะทางเดนทสอดคลอง

กบครภณฑและอปกรณตางๆ ดรายละเอยดขอ 4.1.1 ขอกาหนดทวไป ขอยอยท 4.1.1.3

2) ขนาดและระยะของครภณฑและอปกรณตางๆ ของ Human dimension & interior space กาหนด

รายละเอยดไวดงน

2.1) ขนาดและสดสวนของเครองมอ โตะปฏบตการตดผนง ตเกบอปกรณ ตลอย และอางลางมอ มระยะตางๆ แบงตาม

เพศ ดงแสดงในรปท 4.2 และ รปท 4.3

รปท 4.2 ขนาดและระยะตางๆ ของรางกายมนษยทสมพนธกบ ครภณฑ เครองมอและอปกรณตางๆ ใน

หองปฏบตการสาหรบเพศชาย (ทมา: Human dimension & interior space, 1979: หนา 236)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

66

รปท 4.3 ขนาดและระยะตางๆ ของรางกายมนษยทสมพนธกบ ครภณฑ เครองมอและอปกรณตางๆ ใน

หองปฏบตการสาหรบเพศหญง (ทมา: Human dimension & interior space, 1979: หนา 236)

2.2) ขนาดและสดสวนของมนษย (Human scale & proportion) ตามลกษณะของกจกรรมทเกดขนภายใน

หองปฏบตการ มรายละเอยดดงแสดงในรปท 4.4 และ รปท 4.5

รปท 4.4 ขนาดและระยะตางๆ ของรางกายมนษยทสมพนธกบ ครภณฑ เครองมอและอปกรณ ขณะนงทากจกรรม

ตางๆ ภายในหองปฏบตการ (ทมา: Human dimension & interior space, 1979: หนา 235)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

67

รปท 4.5 ขนาดและระยะตางๆ ของรางกายมนษยทสมพนธกบ ครภณฑ เครองมอและอปกรณ ขณะยน กมหรอเดน เพอทา

กจกรรมตางๆ ภายในหองปฏบตการ (ทมา: Human dimension & interior space, 1979: หนา 239)

4.2.4 การจดวางเครองมอและอปกรณบนโตะปฏบตการเปนระเบยบและสะอาด

4.2.5 ระยะระหวางโตะปฏบตการมระยะหาง และมการกาหนดตาแหนงเหมาะสม

ดรายละเอยดจาก ขอ 4.1.1 ขอกาหนดทวไป ขอยอยท 4.1.1.1 หรอ ดรายละเอยดจากเรอง Building: general

principles หวขอ Facilities: building and equipment

4.2.6 มอางนาตงอยในหองปฏบตการและมอยางนอย 1 ตาแหนงทตงอยใกลบรเวณทางออกหองปฏบตการ

สาเหตทควรตงอยบรเวณนเนองจากเปนตาแหนงทสามารถจดจาไดงาย และเขาถงไดสะดวกในกรณเกดเหต

ฉกเฉน เชนสารเคมหก หรอเกดไฟไหม และใชทาความสะอาดรางกายกอนเขา – ออกจากหองปฏบตการ เพอสขอนามยทด

และลดการปนเปอนทางสารเคมจากภายในหองปฏบตการสภายนอก

4.2.7 ถงแกสมทวางและเกบรกษาภายในอาคารทปลอดภยหางจากความรอนเสนทางสญจรหลกและ มมาตรการ

เกบรกษาทด/การเกบอยางถกตองและปลอดภย

ดรายละเอยดจาก ESPReL Inspection Criteria 2. ระบบการจดการสารเคม ขอ 2.2 การจดเกบสารเคม ขอ

ยอยท 2.2.3 ค) ขอกาหนดสาหรบการจดเกบแกส ระดบหองปฏบตการ

4.2.8 ครภณฑตางๆ เชน ตควน ตลามนาโฟลว หรอ ตชวนรภย (Biosafety cabinet) เปนตน อยในสภาพทยง

สามารถใชงานไดด /ปราศจากความเสยง หรอ กอใหเกดอนตรายหรออบตเหต

ควรมการตรวจลกษณะการทางานของอปกรณเหลานอยางสมาเสมอ โดยตรวจสอบสภาพการทางานของระบบ

การดดอากาศ การระบายอากาศ ความเขมของรงสอลตราไวโอเลท และการทางานของชองเปด (Sash) ดานหนา โดยอางอง

จากคมอการใชงานของอปกรณนนๆ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

68

4.2.9 ครภณฑตางๆ เชน ตควน ตลามนาโฟลว หรอ ตชวนรภย (Biosafety cabinet) เปนตน ภายใน

หองปฏบตการมการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ

1) ตามเกณฑของ OSHA laboratory standard, GLP handbook ของ WHO และ OECD series on GLP

and compliance monitoring ในบทท 2 เรอง Good laboratory practice training หวขอ Building and equipment

หวขอยอย equipment ไดนาเสนอรายละเอยดไวดงน

1.1) อปกรณ (Equipment) เพอใหการปฏบตเปนไปไดอยางมประสทธภาพ ตองมจานวนอปกรณทเพยงพอ โดย

อปกรณตางๆ ตองมความเหมาะสมกบลกษณะการใชงานและงมการตรวจสอบความเทยงตรง (Calibration) และมการ

บารงรกษาอยางสมาเสมอควรมการบนทกการซอมแซมและการบารงรกษาประจาป รวมไปถงการบนทกซอมแซม เพอความ

นาเชอถอของขอมลทไดจากการทดลองและลดจานวนขอมลทผดพลาดอนเกดจากเครองมอทไมไดมาตรฐาน

1.1.1) ความเหมาะสม (Suitability) ความเหมาะสมของการใชเครองมอจะไดจากการประเมนการปฏบตงาน

โดยดวาเครองมอชนนนๆ สามารถปฏบตงานไดอยางเหมาะสมหรอไม โดยคานงถงลกษณะการใชงานของเครองมอ

1.1.2) การตรวจสอบความเทยงตรง (Calibration) เครองมอในหองปฏบตการทกประเภท ไมวาจะเปน

เครองมอทใชสาหรบการเกบขอมล หรอเครองมออปกรณทใชสาหรบเกบสารเคมตงตน ควรจะมควบคมใหเปนไปตาม

ขอกาหนดเบองตนของอปกรณนนๆ (อาท การกาหนดอณหภมของตเยนทใชเกบเนอเยอ) โดยควรมการตรวจเชคอยอยาง

สมาเสมอ เพอทจะปองกนไมใหเกดความผดพลาดในการดาเนนงานในหองปฏบตการ

1.1.3) การบารงรกษา (Maintenance) การบารงรกษาอปกรณอยางสมาเสมอสามารถทาได 2 วธ

การบารงรกษาเชงปองกน (Preventive maintenance) เปนการเปลยนชนสวนของอปกรณ

ตามระยะเวลาของชนสวนนนๆ เพอปองกนความเสยหายทอาจเกดขนกบอปกรณชนใหญหาก

ชนสวนของอปกรณบางชนเสยหาย

การซอมบารง เปนการบารงรกษาในกรณทเกดการเสยหายของเครองมอ ในกรณทไมสามารถ

บารงรกษาเชงปองกนได โดยทางหองปฏบตการควรมแผนรองรบในกรณฉกเฉน อาทมการ

เตรยมอปกรณชดทสอง หรอมแผนในการตดตอวศวกรหรอชางซอมแซม

ควรมการสารองชนสวนของอปกรณทสาคญ หรอชนสวนทหาไดยากไวเผอในกรณฉกเฉน โดยเฉพาะในกรณ

ของการทดลองบางประเภททไมสามารถยอมรบใหเกดการผดพลาดได โดยเฉพาะการควบคมอณหภมของสตวทดลอง อาจม

การตดตงระบบสญญาณเตอน ในกรณทอปกรณหยดทางาน

1.2) การเกบเอกสาร (Documentation) ควรมการตดปายแสดงการบารงรกษาอปกรณ การตรวจเชคความเทยง

ของอปกรณ เพอทบคลากรภายในหองปฏบตการจะไดทราบถงประวตการซอมบารงรกษาอปกรณและเครองมอตางๆ และแจง

ขอการบารงรกษาไดตามระยะเวลาทกาหนด

ดรายละเอยดเพมเตมจากเรอง Equipment ใน GLP handbook หนา 21 – 23.

2) ควรมการดแลรกษา ตรวจสอบสภาพการใชงานอยางละเอยด ดาเนนการซอมแซมสวนทเสยหายใหอยในสภาพ

พรอมใชงาน อยางนอยปละ 1 ครง

4.3 งานวศวกรรมโครงสราง

4.3.1 ไมมการชารดเสยหายบรเวณโครงสราง/ ไมมรอยแตกราวตามเสา/คานมสภาพภายนอกและภายใน

หองปฏบตการทไมกอใหเกดอนตราย (สภาพบรเวณโดยรอบหรออาคารขางเคยง/สภาพภายในตวอาคารทอยตดกบ

หองปฏบตการ )

ดรายละเอยดจากขอ 4.3 งานวศวกรรมโครงสราง ขอยอยท 4.3.2

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

69

4.3.2 โครงสรางอาคารสามารถรองรบนาหนกบรรทกของอาคาร (นาหนกของผใชอาคาร อปกรณและเครองมอ) ได

1) การตรวจสอบโครงสรางอาคารทางดานความมนคงแขงแรง จากคมอเทคนคการตรวจสอบอาคาร เพอความ

ปลอดภย (สาหรบการตรวจสอบอาคารตามกฎหมาย) โดยวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย (วสท.) ไดมขอแนะนาเกยวกบการ

ตรวจสอบภาคสนาม ไวดงน การตรวจอาคารตามกฎหมายตรวจสอบอาคารเปนเพยงการตรวจเบองตนโดยมแนวทางการ

สารวจเบองตนแสดงดงรปท 4.6

รปท 4.6 แนวทางการตรวจสอบอาคารในภาคสนามเบองตน

(ทมา: คมอเทคนคการตรวจสอบอาคาร เพอความปลอดภย: หนา 333)

1.1) การตรวจสอบสภาพความเสยหายของโครงสราง: ลกษณะรอยราวและสาเหต

เนอหาในสวนนจะกลาวถงเฉพาะสวนรอยราวหลกๆ ทสามารถเหนลกษณะรอยแตกไดชดเจน ดงตอไปน

1.1.1) ตาแหนงรอยราว : ตาแหนงทจะเกดรอยราวม 4 แหง คอ ผนง คาน พน และเสา รอยราวแตละ

ตาแหนงดงกลาวจะมลกษณะแตกตางกนไปขนอยกบสาเหตททาใหเกดรอยราวนน

1.1.2) การพจารณารอยราว : เมอพบเหนรอยราวมขอแนะนาเบองตนดงน

ควรพจารณาวาสวนใดของรอยราวเสนนนทแตกอากวางมากทสด สวนทแตกอากวางมากทสดคอ

สวนทเรมแตกเปนอนดบแรก แลวจงคอยแตกลามยาวออกไป

ทกครงทพบเหนรอยราวควรตรวจดวาเปนรอยแตกทะลหรอไม หลกการกคอ เมอพบเหนรอยราวท

ตาแหนงใดควรไปดอกดานหนงของโครงสรางหรอผนงทตาแหนงเดยวกนนนวามรอยแตกตรง

ตาแหนงเดยวกนหรอไม ถามแสดงวารอยแตกนนเปนรอยแตกทะลผนงหรอโครงสรางทพบเหนนน

1.1.3) ชนดของรอยราว : รอยราวแบงไดเปน 4 ชนด เรมจากรอยราวจากฐานรากทรดตว ถดมาไดแกรอย

ราวอนเนองจากโครงสรางรบนาหนกไมได ลาดบถดไปคอรอยราวจากความเสอมสภาพ และทายสดคอรอยราวจากฝมอ

กอสรางและอณหภม ความรนแรงของรอยราวทงสนน บงบอกสาเหตความรนแรงของปญหาจากมากไปนอยเรยงลาดบจาก

บนลงลาง นนคอรอยราวทเกดจากฐานรากทรดเมอพบเหนควรเสนอแนะใหเจาของอาคารตดตอผเชยวชาญทาการตรวจสอบ

เชงลกและแกไขทนทไมควรปลอยทงไวนาน รอยราวเนองจากโครงสรางรบนาหนกไมไดจดเปนปญหาทควรรบแกไขเชนกน

แตเมอพบเหนสามารถแกไขในเบองตนไดดวยการปลดนาหนกบรรทกออกกอนเพอเปนการลดอนตรายทจะเกดขน แลวจงตาม

ผเชยวชาญเขามาตรวจสอบ สวนรอยราวในลาดบถดลงมายงพอมเวลาใหแกไข อยางไรกตาม ควรทาการแกไขในทกกรณของ

รอยราว ทงนเพอเปนการบารงรกษาอาคารใหมสภาพทดและมความมนคงแขงแรงใชงานไดตลอดไป

2) อานรายละเอยดเพมเตม ภาคท 4 การตรวจสอบดานความมนคงแขงแรงของอาคาร หนา 50 – 82 และภาคท

10 เคลดการตรวจสอบอาคารดวยสายตา หนา 333 – 350 ในคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภยของ วสท.

สงทควรสารวจตรวจสอบ

สารวจเบองตน

(ตรวจสอบขนพนฐาน)

รปทรง

กายภาพ

ชนสวนโครงสราง

ทเสยรป

การเสยรปของอาคาร

ความเสอมสภาพ

ของวสด

การแตกราว

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

70

4.3.3 โครงสรางอาคารมความสามารถในการกนไฟและทนไฟ รวมถงรองรบเหตฉกเฉนได (มความ สามารถในการ

ตานทานความเสยหายของอาคารเมอเกดเหตฉกเฉนในชวงเวลาหนงทสามารถอพยพคนออกจากอาคารได)

ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51 ในภาคท 2 หมวดท 3 เรองมาตรฐานโครงสรางของอาคารเพอ

ปองกนอคคภยไดมการกาหนดรายละเอยดเกยวกบมาตรฐานโครงสรางของอาคารเพอการปองกนอคคภย ไวดงน

แนวทางในการกาหนดมาตรฐานโครงสรางสาหรบอาคารนน จะพจารณาจากปจจยทสาคญสองสวน ไดแก ชนด

ของการกอสราง (Construction type) และประเภทกจกรรมการใชงานของอาคาร โดยการกอสรางแตละประเภทจะม

ขอกาหนดเกยวกบอตราการทนไฟของสวนตางๆ ของโครงสรางแตกตางกน และอาคารทมการใชงานแตละประเภทจะมพนท

และความสงสดทยอมใหสรางตางกน ถาเปนอาคารทมความเสยงตอการเกดอคคภยสงและมขนาดใหญ กอาจจะตองเลอก

ประเภทของการกอสรางทกาหนดใหมอตราการทนไฟของโครงสรางสง ในทางตรงกนขามถาเปนอาคารทมความเสยงตอการ

เกดอคคภยตาและมขนาดเลก กอาจเลอกใชประเภทของการกอสรางทกาหนดใหมอตราการทนไฟของโครงสรางตากวาได

อานรายละเอยดเพมเตม ภาคท 2 หมวดท 3 มาตรฐานโครงสรางอาคารเพอการปองกนอคคภย หมวด 4 การแบง

สวนอาคาร และหมวด 5 การควบคมวสดในอาคาร ในมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51 (E.I.T. 3002-51) หนา 38

ถง 53 ในคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภยของ วสท.

4.3.4 มการตรวจสอบสภาพของโครงสรางอาคารอยเปนประจา/มการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ

ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคาร เพอความปลอดภย (สาหรบการตรวจสอบอาคารตามกฎหมาย) ภาคท 4

การตรวจสอบดานความมนคงแขงแรงของอาคารไดแนะนาแนวทาง ไวดงน

1) อายการใชงานของอาคาร : อาคารทกอสรางในยคปจจบน โดยเฉลยแลววศวกรมกจะถอวา อาคารมอายใช

งานประมาณ 50 ป อายการใชงานของอาคารมกถกกาหนดดวยคณคาทางเศรษฐกจของอาคาร เมอหมดคณคาทางเศรษฐกจ

แลว แมโครงสรางอาคารจะมความคงทนถาวรตอไปกมกจะถกรอถอนเพอใหสามารถใชทดนเพอประโยชนอยางอน

2) การตรวจสภาพและบารงรกษาอาคาร : เปนความจรงทวาอาคารสวนใหญมความคงทนมาก แตหากม

ขอบกพรองหรอการแตกราวของตวอาคาร อนเนองจากการกอสรางหรอการใชงาน การซอมบารงเลกๆนอยๆ จะชวยยดอาย

อาคารและทาใหอาคารปลอดภย หรอมอตราสวนความปลอดภยคงเดมตลอดอายการใชงาน

สาหรบอาคารทไมมประวตการแตกราวหรอทรดเอยง ควรตรวจสอบโครงสรางทงอาคารดวยสายตา และ

เครองมอชวยพนฐาน เชน ลกดง ไมบรรทดระดบนา สายยางระดบนา อยางนอยปละครงวามการทรดตว เอยงตว หรอการ

แตกราวหรอไม หรอ มคอนกรตกะเทาะ เชน จากการชนของเครองจกร จนอาจเปนเหตใหความชน และอากาศเขาไปทาให

เกดสนมในเหลกเสรมหรอไม หรอมนารวซม (จากนาฝน หรอนาจากหองนา หรอนาจากกระบวนการผลต) ทาใหโครงสราง

พน-คาน-เสา สวนทไมไดออกแบบไวใหเปยกนาตลอดเวลาหรอไม

การซอมแซมเลกๆ นอยๆ อาท เชน ใชปนทรายปดรอยกะเทาะของคอนกรต การขจดนารวซมเขาในอาคารหรอ

การทาสภายนอกอาคาร กเปนการบารงรกษาชวยยดอายอาคารใหอยไดยนยาวตามทออกแบบไว

ดรายละเอยดเพมเตมจาก คมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (สาหรบการตรวจสอบอาคารตาม

กฎหมาย) ภาคท 4 การตรวจสอบดานความมนคงแขงแรงของอาคาร หนา 50 ถง 82

4.4 งานวศวกรรมไฟฟา

4.4.1 ระบบไฟฟาแสงสวาง

4.4.1.1 มแสงสวางพอเพยงและมคณภาพเหมาะสมกบการทางานโดยอางองตามกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ.

2537) ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2552 และตามเกณฑของสมาคมไฟฟาแสงสวางแหง

ประเทศไทย (TIEA)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

71

1) ตามกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ไดมการกาหนดปรมาณความเขมของแสง สาหรบสถานท หรอ

กระบวนการใชงานตางๆ ดงน

ความเขมแสง (หนวยเปน Lux) สาหรบสถานท หรอประเภทการใชงานตางๆ กาหนดในกฎกระทรวง

มหาดไทย ฉบบท 39 พ.ศ. 2537 กาหนด ดงตารางท 4.6

ตารางท 4.6 ความเขมของแสงตามกฎกระทรวงฉบบท 39 พ.ศ. 2537

ลาดบ สถานท

(ประเภทการใช)

หนวยความเขมของ

แสงสวาง (Lux)

6 ชองทางเดนภายในโรงงาน โรงเรยน โรงแรม สานกงาน หรอสถานพยาบาล 200

12 หองสมด หองเรยน 300

14 บรเวณททางานในสานกงาน 300

(ทมา: กฎหมายอาคาร อาษา 2548 เลม 1, 2548: หนา 3 – 155)

2) มาตรฐานของสมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย TIEA ไดมการกาหนดปรมาณความเขมของแสง

สาหรบสถานท ซงมลกษณะใกลเคยงกบหองปฏบตการไวตามทปรากฎในตารางท 4.7 ดงน

ตารางท 4.7 ขอแนะนาระดบความสองสวาง (Illuminance) สาหรบพนททางานและกจกรรมตางๆ ภายในอาคารตาม

TIEA – GD 003 ของสมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย (TIEA)

ประเภทของพนทและกจกรรม หนวยความเขมของแสงสวาง (Lux) UGRL Ra (min)

6. อาคารสถาบนการศกษา โรงเรยน

6.1 พนทสาหรบการเรยนการศกษาทวๆ ไป 300 19 80

6.2 หองบรรยาย 500 19 80

6.3 พนทโตะสาธตงาน 500 19 80

(ทมา: ขอแนะนาระดบความสองสวางภายในอาคารของประเทศไทย TIEA – GD 003: 2003, 2546: หนา 18)

4.4.1.2 มปรมาณแสงสวางธรรมชาตหรอแสงประดษฐอยางเพยงพอตอการมองเหนในการทางานทเหมาะส

แสงประดษฐในทนไดแก ดวงโคมและหลอดไฟ ควรเลอกรปแบบทเหมาะสมกบการทางาน ไมดดแปลงหรอ

ตอเตมดวงโคมเอง หรอตดตงหลอดไฟทไมไดมาตรฐาน เชน การตดตงหลอดไฟแบบชวคราว (หลอดไฟเปลอย หลอดทสามารถ

เคลอนยายไปมา หรอหลอดทใชเทปยดตวหลอดไวชวคราว เปนตน) หรอใชหลอดไฟทเปนตน

แหลงกาเนดแสงควรสองสวางโดยตรงลงบนพนททางาน โดยไมถกบดบงหรอเกดเงาของวตถหรออปกรณใดๆ

ทอดลงบนพนททางาน หรอโตะปฏบตการ

4.4.1.3 มานหรอฉากปรบแสง อยในสภาพทใชงานไดด และตดตงอยางถกตองเหมาะสม

มานหรอฉากปรบแสงทใชงานควรไดมาตรฐาน ไมใชมานหรอฉากปรบแสงทดดแปลงหรอจดทาขนเอง เชน

การนากระดาษหรอวสดตางๆ ตดเทปกาวมาปดไวบรเวณหนาตาง เปนตน

มานหรอฉากปรบแสงอยในสภาพทใชงานไดด หมายถง ยงคงตอบสนองการใชงานพนฐานทวไป เชน

สามารถหมนหรอเลอนปรบระดบความสวางได ปรบเคลอนยายตาแหนงไดสะดวกโดยไมตดขดหรอเกดการชารดเสยหายเมอใช

งาน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

72

4.4.1.4 ระบบไฟฟาแสงสวางของหองปฏบตการมการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ

ควรมการดแลรกษา ตรวจสอบสภาพการใชงานอยางละเอยด ดาเนนการซอมแซมสวนทเสยหายใหอยใน

สภาพพรอมใชงาน อยางนอยปละ 1 ครง

4.4.2 ระบบไฟฟากาลง

4.4.2.1 ปรมาณกาลงไฟพอเพยงตอการใชงาน/ปรมาณกระแสไฟฟาทใชรวมกนไมเกนขนาดมเตอรของสถาบน

ปรมาณกาลงไฟพอเพยงตอการใชงานและรวมกนไมเกนขนาดมเตอรของสถาบน หมายถง เมอมการใชงาน

อปกรณตางๆ ทใชกาลงไฟฟาในปรมาณทมากพรอมๆ กนแลวไมกอใหเกดไฟดบ หรอการตดไฟของเบรคเกอร เปนตน

4.4.2.2 อปกรณสายไฟฟา เตารบ เตาเสยบ ตรงตามมาตรฐานวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย (วสท.)

ในมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย วสท. 2001-51 บทท 2 มาตรฐานสายไฟฟา และ

บรภณฑไฟฟา ไดกาหนดรายละเอยดของอปกรณตางๆ ไวดงน บรภณฑและสายไฟฟาทกชนด ตองมคณสมบตเปนไปตาม

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ฉบบลาสด หรอมาตรฐานทการไฟฟาฯ ยอมรบ เชน มาตรฐาน วสท. หรอเปนชนดท

ไดรบความเหนชอบจากการไฟฟาฯ กอน

ดรายละเอยดเพมเตมจากบทท 2 มาตรฐานสายไฟฟา และบรภณฑไฟฟา หนา 2-1 ถง 2-7 ในมาตรฐานการ

ตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย 2545 วสท. 2001-51 และมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ของอปกรณไฟฟา

ท www.tisi.go.th และ5แนวปฏบตในการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟา

ท www.pea.co.th ของการไฟฟาสวนภมภาค

4.4.2.3 แหลงจายกระแสไฟฟาตดตงในบรเวณทเหมาะสม

1) แหลงจายกระแสไฟฟาตดตงในบรเวณทเหมาะสม หมายถง ตาแหนงและระดบความสงทเหมาะสมกบ

ประเภทการใชงาน โดยปกตแลว การตดตงแหลงจายกระแสไฟฟานยมตดตงใน 2 รปแบบ คอ การตดตงทระดบพนหอง และ

การตดตงทระดบเหนอโตะปฏบตการ

การตดตงทระดบพนหอง ควรอยสงกวาระดบพน ประมาณ 0.15 – 0.30 เมตร เพอใหสามารถทาความ

สะอาดพนหองปฏบตการไดงายและไมกอใหเกดอนตรายในการใชงาน หากมการทาความสะอาดบอย

หรอ มการฉดนาเพอทาความสะอาด ควรเลอกชนดทมฝาครอบกนนาเปนตน

การตดตงทระดบเหนอโตะปฏบตการ มทงแบบทตดตงอยสงกวาระดบโตะปฏบตการทบรเวณผนงหอง

หรอบนรางสายไฟบนผนง สวนดานในของโตะปฏบตการทชนกบผนง หรอตงอยบนโตะปฏบตการ (บน

พนผวดานบน, Top หรอสวนหนงสวนใดของโตะปฏบตการ) ตามมาตรฐานผผลตและจาหนายโตะ

ปฏบตการ ในบรเวณอางนา (Sink) ควรหลกเลยงการตดตงแหลงจายกระแสไฟฟา หรอถาหากจาเปนควร

เลอกใชชนดทมฝาครอบกนนา เปนตน

2) สวนรปแบบและประเภทของแหลงจายกระแสไฟฟาควรเปนไปตามมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบ

ประเทศไทย 2545 วสท. 2001-51 และมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ของอปกรณไฟฟา ท www.tisi.go.th และ

แนวปฏบตในการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟาท www.pea.co.th ของ

การไฟฟาสวนภมภาค

4.4.2.4 สายไฟถกยดอยกบผนงหรอเพดาน

1) ไมควรมสายไฟทอยในสภาพการเดนสายไมเรยบรอย เชน บางสวนหรอทงหมดของสายไฟมไดมการยดตดให

มนคงแขงแรง หรอยดตดแบบไมไดมาตรฐาน เชน การใชเทปกาวในการยดตด เปนตน เนองจากอาจกอใหเกดอบตเหตไดงาย

และมความเสยงอนตรายสง

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

http://www.pea.co.th/


73

2) การตดตงสายไฟใหเปนไปตามมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย 2545 วสท. 2001-51 และ

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ของอปกรณไฟฟา ท www.tisi.go.th และแนวปฏบตในการเดนสายและตดตง

อปกรณไฟฟา บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟาท www.pea.co.th ของการไฟฟาสวนภมภาค

4.4.2.5 มการตอสายดน

1) สาหรบครภณฑและอปกรณในหองปฏบตการบางประเภทจาเปนตองมการตอสายดนเพอความปลอดภยใน

การใชงานอปกรณดงกลาว ลดโอกาสและความเสยงในการเกดอบตเหต รวมทงควรมการตอสายดนสาหรบแหลงจาย

กระแสไฟฟาและอปกรณไฟฟาอนๆ

2) การตอสายดนใหเปนไปตามมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย 2545 วสท. 2001-51 และ

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ของอปกรณไฟฟา ท www.tisi.go.th และแนวปฏบตในการเดนสายและตดตง

อปกรณไฟฟา บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟาท www.pea.co.th ของการไฟฟาสวนภมภาค

4.4.2.6 ไมมการตอสายไฟพวง

ไมควรใชสายไฟพวงนานเกนกวา 8 ชวโมงมฉะนนจะถอวาเปนการใชงานแบบกงถาวร ซงอาจกอใหเกด

อบตเหตไดงายและมความเสยงอนตรายสง

4.4.2.7 ไมมสายไฟชารดหรอสายเปลอย

สายไฟชารดหรอสายเปลอยรวมถงสายไฟทมไดมการใชงานแลว มความเสยงสงในการกอใหเกดความ

อนตรายและอบตเหตภายในหองปฏบตการ เชน การเกดอคคภยเนองจากกระแสไฟฟาลดวงจรจากสายไฟฟาเกาชารด เปนตน

ดงนนถาหากไมมการใชงานของสายไฟดงกลาวควรดาเนนการรอถอนหรอดาเนนการตดตงใหมใหถกตองตามมาตรฐานการ


ท www.tisi.go.th และแนวปฏบตในการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟา


4.4.2.8 ระบบไฟฟากาลงของหองปฏบตการมการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ



4.4.3 ระบบควบคมไฟฟา

4.4.3.1 มระบบควบคมไฟฟาของหองปฏบตการแตละหอง

1) มระบบควบคมไฟฟาของหองปฏบตการแตละหอง สามารถเขาถงเพอการซอมบารงและตรวจสภาพไดงาย

และรวดเรว เพอความปลอดภยและลดความเสยงและโอกาสในการเกดอบตเหตภายในหองปฏบตการ

2) สามารถควบคมความปลอดภยและอนตรายทอาจเกดขนของแตละสวนพนท แยกการควบคมระบบไฟฟา

ออกจากกนอยางชดเจน ไมสงผลกระทบตอระบบไฟฟาโดยรวมของอาคาร หรอเกดผลกระทบขางเคยงตอพนทใชงานทอยใน

บรเวณเดยวกน

4.4.3.2 มอปกรณตดตอนไฟฟา (Switchgear) ขนตน เชน ฟวส (Fuse) เซอรกตเบรคเกอร (Circuit breaker)

เปนตน ทสามารถใชงานได

1) มอปกรณตดตอนไฟฟา (Switchgear) ขนตน เชน ฟวส (Fuse) เซอรกตเบรคเกอร (Circuit breaker) เปน

ตน ทสามารถใชงานได หมายถง แตละหองปฏบตการมอปกรณเหลานตดตงอยภายในหอง สามารถเขาถงเพอการซอมบารง

และตรวจสภาพไดงายและรวดเรว เพอความปลอดภยและลดความเสยงและโอกาสในการเกดอบตเหตภายในหองปฏบตการ

สามารถควบคมความปลอดภยและอนตรายทอาจเกดขนของแตละสวนพนท แยกการควบคมระบบไฟฟาออกจากกนอยาง

ชดเจน ไมสงผลกระทบตอระบบไฟฟาโดยรวมของอาคาร หรอเกดผลกระทบขางเคยงตอพนทใชงานทอยในบรเวณเดยวกน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ




74

2) ในมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย วสท. 2001-51 บทท 2 มาตรฐานสายไฟฟา และ

บรภณฑไฟฟา ไดกาหนดรายละเอยดของอปกรณตางๆ ไวดงน บรภณฑและสายไฟฟาทกชนด ตองมคณสมบตเปนไปตาม

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ฉบบลาสด หรอมาตรฐานทการไฟฟาฯ ยอมรบ เชน มาตรฐาน วสท. หรอเปนชนดท

ไดรบความเหนชอบจากการไฟฟาฯ กอน

ดรายละเอยดเพมเตมจากบทท 2 มาตรฐานสายไฟฟา และบรภณฑไฟฟา หนา 2-1 ถง 2-7 ในมาตรฐานการ


ท www.tisi.go.th และ5แนวปฏบตในการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟา


4.4.3.3 ระบบควบคมไฟฟาของหองปฏบตการมการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ



4.4.4 ระบบไฟฟาสารอง

4.4.4.1 มการตดตงระบบแสงสวางฉกเฉนอยางนอย 1 ชด

1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51 ภาคท 4 หมวดท 7 ระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคม

ไฟปายทางออกฉกเฉน ไดกาหนดรายละเอยดไวดงน

1.1) ระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน มวตถประสงคเพอใชในการสองสวางบน

เสนทางหนไฟ และแสดงทศทางการหนไฟใหผใชอาคารสามารถอพยพออกจากอาคารทกาลงเกดเพลงไหมไดดวยตนเอง

1.2) ขอกาหนดตางๆ ของระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน ของมาตรฐานการ

ปองกนอคคภยน ใหเปนไปตาม วสท. – 2004 มาตรฐานระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน ฉบบ

ลาสดของวศวกรรมสถานแหงประเทศไทยฯ

2) ตามมาตรฐานระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน วสท. 2004-51 ภาคท 2 ไฟฟา

แสงสวางฉกเฉน ไดกาหนดรายละเอยดการออกแบบการใหแสงสวางฉกเฉนไวดงน

2.1) ทวไป: การใหแสงสวางฉกเฉนใชเมอแสงสวางจากแหลงจายไฟฟาปกตลมเหลว ดงนนตองม

แหลงจายไฟอสระทไมขนกบแหลงจายไฟแสงสวางปกต

2.2) แหลงจายไฟฟาแสงสวาง:

ในสภาวะปกต แสงสวางททางออกควรมาจากแหลงจายไฟฟาทมความเชอถอไดสง เชนจากการไฟฟาฯ

ในสภาวะฉกเฉน ใหใชโคมทจายไฟฟาจากแบตเตอร ซงตองเปนชนดทมความเชอถอไดสง

สามารถประจกลบเขาไปใหมไดเองโดยอตโนมต ไมอนญาตใหใชเครองกาเนดไฟฟาเปน

แหลงจายไฟใหกบโคมไฟฟาฉกเฉน และตองใชวงจรไฟฟาจากวงจรไฟฟาแสงสวางของในพนทนนๆ

2.3) การทางานของแหลงจายไฟฟาฉกเฉน:

แหลงจายไฟฟาฉกเฉนตองสามารถทางานไดเมอแหลงจายไฟฟาปกตลมเหลว หรอ เมอเครอง

ปองกนกระแสเกนเปดวงจร และแหลงจายไฟฟาฉกเฉนตองทางานไดอยางตอเนองและทางานได

อกโดยอตโนมต

การเปลยนจากแหลงจายไฟฟาปกตมาเปนแหลงจายไฟฟาฉกเฉน ตองทาไดสมบรณภายในเวลา

5 วนาท

ดรายละเอยดเพมเตมไดจากมาตรฐานระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน วสท. 2004-51

ภาคท 2 ไฟฟา แสงสวางฉกเฉน หนา 21 - 32

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ


75

3) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคาร เพอความปลอดภย ภาคท 7 เทคนคการตรวจสอบระบบปองกนและ

ระบบอคคภย ขอ 7.4 การตรวจสอบระบบไฟฟาสารองฉกเฉน ไดมการเสนอรายละเอยดเกยวกบระบบหลอดไฟฟาสองสวาง

ฉกเฉนดงน

3.1) หลอดไฟตองสามารถตดสวางสงสดไดทนท (ควรเปนหลอดทใชไสหลอด)

3.2) ไมควรใชหลอดทตองมสตารทเตอรในการจด

3.3) โคมไฟฟาแบบตอพวงตองตดตงในตาแหนงทเหมาะสม สามารถสองสวางครอบคลมพนทเสนทางอพยพ

และไมสองแสงบาดตาผอพยพ

4) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55

(พ.ศ. 2543) ไดกาหนดรายละเอยดสาหรบอาคารประเภทตางๆ ดงน

4.1) กฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ไดกาหนดใหอาคารสง และอาคารขนาดใหญพเศษ และ

กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ไดกาหนดใหอาคารทมใชอาคารสง

และอาคารขนาดใหญพเศษ ใหอาคารทงหมดทกลาวมาตองมระบบแสงสวางฉกเฉน ทมแสงสวางจากระบบไฟฟาฉกเฉนให

สามารถมองเหนชองทางหนไฟไดชดเจนขณะเพลงไหม

4.4.4.2 มระบบไฟฟาสารองดวยเครองกาเนดไฟฟาในกรณเกดเหตฉกเฉน

1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51 ภาคท 4 หมวดท 6 ระบบไฟฟาสารองฉกเฉน ไดกาหนด


1.1) ระบบไฟฟาสารองฉกเฉน มวตถประสงคเพอใชในการจายไฟฟาฉกเฉนอยางตอเนอง สาหรบอาคารท

กาลงเกดเพลงไหม ซงสาเหตการดบของแหลงจายไฟฟาปกตอาจเกดจากกระแสไฟฟาขดของ หรอพนกงานดบเพลงตดกระแส

ไฟฟาเพอปฏบตหนาท

1.2) ขอกาหนดตางๆ ของระบบไฟฟาสารองฉกเฉนและจายกระแสไฟฟาของมาตรฐานการปองกนอคคภยน

ใหเปนไปตาม วสท. – 2001 มาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย ฉบบลาสดของวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย

2) ตามมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย วสท. 2001-51 บทท 12 วงจรไฟฟาชวยชวต ได

กาหนดรายละเอยดไวดงน

2.1) ขอกาหนดทวไปกาหนดใหในอาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษ เปนอาคารหรอสถานท ทมผคน

อาศยอยจานวนมากและหนภยไดยากเมอเกดอคคภยหรอภาวะฉกเฉนอนๆ จาเปนตองตดกระแสไฟฟาวงจรปดเพอใหเกด

ความปลอดภยจากไฟฟารว การฉดนาดบเพลงชารด เนองจากถกเพลงเผาไหม หรอกดทบกระแทกตางๆ แตในภาวะเชนน

ระบบวงจรไฟฟาฉกเฉนตางๆ ตามขอ 2.3 ยงจาเปนตองมไฟฟาใหทางานอยไดตามทกาหนดไว วงจรไฟฟาเหลานจงตอง

ออกแบบเปนพเศษใหสามารถทนตอความรอนจากอคคภย มความแขงแรงทางกลเปนพเศษ คงสภาพความปลอดภยตอ

กระแสไฟฟารวหรอลดวงจรเพอใหสามารถชวยชวตผคนทตดอยในสถานทนนๆ ไดทนการณ วงจรไฟฟาดงกลาวนเรยกวา

วงจรไฟฟาชวยชวต

2.2) ขอกาหนดทวไปกาหนดใหวงจรไฟฟาชวยชวตใหมการตรวจสอบและทดสอบความพรอมทกป

2.3) ขอกาหนดดานขอบเขตไดระบขอกาหนดสาหรบวงจรไฟฟาทจาเปนตองใชงานไดอยางดและตอเนองใน

ภาวะฉกเฉนดงน

ระบบจายไฟฟาฉกเฉน ระบบสอสารฉกเฉน ระบบลฟตผจญเพลง ระบบดดและระบายควนรวมทงระบบ

ควบคมการกระจายของไฟและควน

ระบบสญญาณเตอนอคคภย ระบบอดอากาศสาหรบบนไดหนไฟ ระบบเครองสบนาและระบบดบเพลงอตโนมต ระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

76

2.4) ขอกาหนดดานขอบเขตไดระบขอกาหนดสาหรบอาคารสถานทตอไปน อาคารสงหรออาคารขนาดใหญ

พเศษ/อาคารหรอสถานทใดๆ ทกฎหมายกาหนดใหตองมระบบวงจรไฟฟาชวยชวต ตามขอ 2.3 ไมวาทงหมดหรอบางสวนหรอ

ระบบใดระบบหนง/อาคารหรอสถานทสลบซบซอน หรอทมผคนจานวนมากอยในอาคารนน ไมวาเพอจะดาเนนกจกรรมใดก

ตาม หรออาคารใดทจาเปนตองตดตงระบบวงจรไฟฟาชวยชวต ตาม ขอ 2.3 ไมวาทงหมดหรอบางสวนหรอระบบใดระบบ

หนง/อาคารหรอสถานทจดเปนบรเวณอนตรายจะตองปฏบตตามขอกาหนดการตดตงสาหรบบรเวณอนตรายตามแตละ

ประเภทนนดวย

2.5) การจายไฟฟาฉกเฉนสาหรบวงจรไฟฟาชวยชวตจะตองมลกษณะคอ ตองมแหลงไฟฟาจายไฟฟาฉกเฉน

อาจเปนเครองกาเนดไฟฟา แบตเตอร หรออนใดทสามารถจายไฟใหระบบวงจรไฟฟาชวยชวตอยางเหมาะสม และในระยะ

เวลานานพอเพยงทจะครอบคลมความตองการของระบบวงจรไฟฟาชวยชวตสวนทตองมไฟฟาใชทนานทสดไดดวย และการม

ไฟฟาจายใหระบบวงจรไฟฟาชวยชวตนจะตองไมถกกระทบจากเหตใดๆ ททาใหไมมไฟฟาจายใหได เชน การปลดหรอการงด

จายไฟฟาของการไฟฟาฯ หรอเกดเพลงไหม เปนตน

ดรายละเอยดเพมเตมไดจากมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย พ.ศ. 2545 วสท. 2001-51 บทท

12 วงจรไฟฟาชวยชวต หนา 12-1 ถง 12-8

3) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคาร เพอความปลอดภย ภาคท 7 เทคนคการตรวจสอบระบบปองกนและ

ระบบอคคภย ขอ 7.4 การตรวจสอบระบบไฟฟาสารองฉกเฉน ไดมการเสนอรายละเอยดเกยวกบการตรวจสอบระบบไฟฟา

สารองฉกเฉนดงน ระบบการจายไฟฟาสารองฉกเฉนสาหรบแสงสวางเพอการอพยพ ทาหนาทจายไฟฟาใหกบโคมไฟสองสวาง

เสนทาง และปายบอกเสนทางเพอการหนภย แบงเปนการจายไฟฟาสารองฉกเฉนจากแบตเตอรสารองไฟ และจากเครอง

กาเนดไฟฟาสารองฉกเฉน แสงสวางในเสนทางหนไฟตองสองสวางตลอดเวลาทงในสภาวะปกตและสภาวะไฟฟาดบ โดยแสง

สวางเฉลยทพนเมอใชไฟฟาจากไฟฟาสารองฉกเฉนตองสองสวางเฉลยไมนอยกวา 10 ลกซ โดยไมมจดใดตากวา 1 ลกซ

สามารถสองสวางตอเนองเปนเวลาไมนอยกวา 2 ชวโมง

ดรายละเอยดเพมเตมดไดจากคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (สาหรบการตรวจสอบอาคาร

ตามกฎหมาย) ภาคท 7 เทคนคการตรวจสอบระบบปองกน และระงบอคคภย ขอ 7.4 การตรวจสอบระบบไฟฟาสารองฉกเฉน

หนา 226 - 233



4.1) กฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ไดกาหนดใหอาคารสง และอาคารขนาดใหญพเศษตองมระบบ

ไฟฟาสารองฉกเฉน ใหมระบบจายพลงงานไฟฟาสารองสาหรบกรณฉกเฉนและสามารถทางานไดโดยอตโนมตเมอระบบจาย

ไฟฟาปกตหยดทางาน โดยสามารถจายพลงงานไฟฟาไดเพยงพอสาหรบใชงานดงตอไปน

4.1.1) จายพลงงานไฟฟาเปนเวลาไมนอยกวา 2 ชวโมงสาหรบเครองหมายแสดงทางฉกเฉน ทางเดน หองโถง

บนได และระบบสญญาณเตอนเพลงไหม

4.1.2) จายพลงงานไฟฟาตลอดเวลาทใชงานสาหรบลฟตดบเพลง เครองสบนาดบเพลง หองชวยชวตฉกเฉน

ระบบสอสารเพอความปลอดภยของสาธารณะและกระบวนการผลตทางอตสาหกรรมทจะกอใหเกดอนตรายตอชวตหรอ

สขภาพอนามยเมอกระแสไฟฟาขดของ

4.2) กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) มไดมการ

กาหนดรายละเอยดเกยวกบระบบไฟฟาสารองไว สาหรบอาคารทวไปทมใชอาคารสง หรออาคารขนาดใหญพเศษ เพยง แตม

การกาหนดใหตองมแสงสวางจากระบบไฟฟาฉกเฉนเพยงพอทจะมองเหนชองทางหนไฟไดชดเจนขณะเพลงไหมเทานน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

77

4.4.4.3 ระบบไฟฟาสารองของหองปฏบตการมการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ



4.5. งานวศวกรรมสขาภบาลและสงแวดลอม

4.5.1 ระบบนาด/นาประปา

4.5.1.1 มการตดตงระบบนาด/นาประปา ทใชงานไดดและเหมาะสม

1) ระบบนาด/นาประปา ทใชงานไดดและเหมาะสม หมายถง มปรมาณนาใชเพยงพอ แรงดนนาในทอและ

คณภาพของนาอยในเกณฑทเหมาะสมกบการใชงาน ไมทาความเสยหายแกอปกรณ ไมมสงปนเปอนจากภายนอกเขาไปในทอ

จายนาไดรวมถงมปรมาณนาสารองตามกฎหมาย (ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) หมวด 4 ขอ 36 – 37 กาหนดให

อาคารสงและอาคารขนาดใหญพเศษ ตองมทเกบนาใชสารองซงสามารถจายนาในชวโมงการใชนาสงสดไดไมนอยกวา 2

ชวโมง)

2) หากมการตดตงระบบนารอน/ไอนา (Steam) หรอ ระบบนากลน/นาบรสทธ ตองสามารถใชงานไดดและ

เหมาะสม มความปลอดภยของระบบ ไดรบการออกแบบโดยวศวกรงานระบบสขาภบาลและสงแวดลอม ไมมการตอเตม

ดดแปลง หรอตดตงระบบดวยตนเอง โดยชางทวไป หรอ ผทมไดมใบประกอบวชาชพทางดานวศวกรรมงานระบบสขาภบาล

และสงแวดลอม หากบรรจใสภาชนะแลวนามาใชภายในหองควรมการยดภาชนะเหลานนใหมนคงแขงแรงแนนหนา และ

ปลอดภย เพอหลกเลยงอบตเหตทอาจเกดขน

4.5.1.2 มการเดนทอและวางแผนผงการเดนทอนาประปาเปนระบบอยางด

ใชงานไดดและเหมาะสม หมายถง มความปลอดภยของระบบ ไดรบการออกแบบโดยวศวกรงานระบบ

สขาภบาลและสงแวดลอม ไมมการตอเตม ดดแปลง หรอตดตงระบบดวยตนเอง โดยชางทวไป หรอ ผทมไดมใบประกอบ

วชาชพทางดานวศวกรรมงานระบบสขาภบาลและสงแวดลอม

4.5.1.3 ทอนาทาจากวสดทเหมาะสมไมรวซม/ไมเปนสนม

4.5.1.4 ขอตอทกสวนประสานกนอยางด

ไมมชนสวนใดๆ หลดออกจากกน หากชารดมการดาเนนการซอมแซมใหอยในสภาพทใชงานไดดดงเดม

ไมดาเนนการซอมแซมเองแบบชวคราว เชนใชเทปกาวหรอเชอกมดชนสวน หรอ ขอตอทหลดออกจากกน เขาดวยกน

4.5.1.5 ระบบนาด/นาประปาของหองปฏบตการมการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ



4.5.2 ระบบนาทงและบาบดนาเสย

4.5.2.1 มการแยกระบบนาทงทวไปกบระบบนาทงปนเปอนสารเคมออกจากกน

เนองจากการบาบดนาทงทวไปและนาทงทปนเปอนสารเคมมวธการดแลและบรหารจดการแตกตางกน จง

ควรมการแยกระบบออกจากน

4.5.2.2 มการระบายนาเสยออกไดสะดวก

ระบายนาเสยออกไดสะดวก หมายถง ทอระบายมความสามารถในการระบายนาออกไดโดยไมอดตน ไม

กอใหเกดอนตรายตอสขภาพ ชวต รางกาย หรอทรพยสน หรอกระทบกระเทอนตอการรกษาคณภาพสงแวดลอม

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

78

4.5.2.3 มระบบบาบดนาเสยแยก เพอบาบดนาทงทวไป กบนาทงปนเปอนสารเคมออกจากกน กอนออกสราง

ระบายนาสาธารณะ

1) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) หมวด 3 ขอ 31 – 35 กาหนดใหอาคารสงและอาคารขนาดใหญ

พเศษ ตองมระบบบาบดนาเสยทไมกอใหเกดเสยง กลน ฟอง กาก หรอ สงอนใดทเกดจากการบาบดนนจนถงขนาดทอาจ

กอใหเกดภยนอนตรายตอสขภาพ ชวต รางกาย หรอทรพยสน กระทบกระเทอนตอการรกษาคณภาพสงแวดลอม หรอความ

เดอดรอนราคาญแกประชาชนผอยอาศยใกลเคยง

2) คณภาพนาทงกอนระบายลงสแหลงรองรบนาทงใหเปนไปตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอม เรองการ

กาหนดมาตรฐานคณภาพนาทงจากอาคาร

3) กรณแหลงรองรบนาทงมขนาดไมเพยงพอจะรองรบนาทงทจะระบายจากอาคารในชวโมงการใชนาสงสด ใหม

ทพกนาทงเพอรองรบนาทงทเกนกวาแหลงรองรบนาทงจะรบไดกอนจะระบายสแหลงรองรบนาทง

4.5.2.4 ระบบนาทงและบาบดนาเสยของหองปฏบตการมการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ



4.6 งานวศวกรรมระบบปรบอากาศและระบายอากาศ

4.6.1 ระบบระบายอากาศ

4.6.1.1 มการตดตงระบบระบายอากาศดวยพดลมในตาแหนงและปรมาณทเหมาะสมกบการทางานและ

สภาพแวดลอมของหองปฏบตการ

1) ในตาแหนงและปรมาณทเหมาะสม หมายถง พดลมทเลอกใชควรเปนลกษณะทตดตงบนผนงหรอเพดานแบบ

ถาวร มากกวาจะเปนแบบตงพนแบบชวคราว ซงมแนวโนมในการกอใหเกดอนตรายหรอมความเสยงสงในการเกดอบตเหต

หากมความจาเปนตองใชงานพดลมตงพนหรอชนดทเคลอนยายไดควรใชงานในระยะเวลาเทาทจาเปนเทานน

2) พดลมทตดตงอยภายในหองสามารถใชงานโดยไมกอใหเกดอนตรายในขณะทางานหรอไมรบกวนการทดลอง

ทเกดขน

4.6.1.2 มการตดตงระบบระบายอากาศดวยพดลมดดอากาศในตาแหนงและปรมาณทเหมาะสมกบการทางาน

และสภาพแวดลอมของหองปฏบตการ

ดรายละเอยดในขอ 4.6.1 ระบบระบายอากาศ ขอยอยท 4.6.1.3

4.6.1.3 ระบบระบายอากาศของหองปฏบตการมการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ

1) ตามมาตรฐานระบบปรบอากาศ และระบายอากาศ วสท. 3003-50 ไดกาหนดรายละเอยดตางๆ ไวดงน

1.1) ขอกาหนดทวไป

1.1.1) ระบบปรบอากาศและระบายอากาศตองไดรบการออกแบบและตดตงตามหลกปฏบตทางวศวกรรมท

ด (Good engineering practice)

1.1.2) งานไฟฟาสาหรบระบบปรบอากาศและระบายอากาศตองปฏบตตามมาตรฐานการจดตงทางไฟฟา

สาหรบประเทศไทย ตามมาตรฐาน วสท. 2001

1.2) ระบบระบายอากาศสาหรบพนททวไป

1.2.1) อตราการระบายอากาศของอาคาร ตองมอตราไมนอยกวาทกาหนดในมาตรฐานการระบายอากาศ

เพอคณภาพอากาศภายในอาคารทยอมรบได ของวศวกรรมสถานแหงประเทศไทยฯ (มาตรฐาน วสท. 3010)

1.2.2) อากาศทมสงปนเปอนตองไดรบการทาความสะอาดกอนทจะนามาหมนเวยนใชใหม

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

79

1.2.3) ตองจดใหมระบบระบายอากาศเฉพาะท (Local exhaust system) เพอกาจดความชน กลน ควน

แกส ละอองนา ความรอน ฝน หรอสารอน ทมปรมาณมากจนกอใหเกดการระคายเคอง หรอการเจบปวยกบผใชอาคาร

1.2.4) สารอนตราย เชน สารพษ สารกดกรอน สารทเปนกรด หรอ สารรอน ซงเกดจากกระบวนการ

อตสาหกรรม ตองถกดดจบ (Capture) และระบายทงสภายนอกอาคาร

1.2.5) สารอนตราย ตองถกจากดใหอยในพนททกาเนดขนโดยวธรกษาความดนในบรเวณดงกลาวใหมความ

ดนตากวาบรเวณโดยรอบ และวธการปดลอม บรเวณดงกลาวไมใหมอากาศรวไหล จนกวาสารอนตรายจะถกระบายออกไป

ภายนอกอาคาร

1.2.6) อากาศทมสารอนตราย ตองไดรบการบาบดใหมคณภาพตามกฎหมายกอนทงออกสภายนอกอาคาร

1.2.7) พนทสาหรบใชเพอเกบของ (Storage occupancies) ตองจดใหมการระบายอากาศดวยวธกลโดยม

อตราไมนอยกวา 2 เทาของปรมาตรหองตอชวโมง ในขณะทมคนใชงาน หรอมชองเปดออกสภายนอกไมนอยกวา 10

เปอรเซนตของพนท

1.2.8) ตาแหนงชองนาอากาศเขาโดยวธกล ตองหางจากทเกดอากาศเสยและชองระบายอากาศทงไมนอยกวา

5.00 เมตร และอยสงไมนอยกวา 3.00 เมตร

2) จากมาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003-50 ในบทท 8 เรอง การระบายอากาศสาหรบ

บรเวณทมสารเคมและสารอนตราย หวขอ 8.3 ระบบระบายอากาศสาหรบหองปฏบตการไดมการกาหนดรายละเอยด ระบบ

ระบายอากาศสาหรบหองปฏบตการไวดงน

2.1) ขอบเขต

2.1.1) ระบบระบายอากาศเสยของหองปฏบตการ, ระบบครอบดดลม/ตควนสาหรบหองปฏบตการ

(Laboratory hood), อปกรณระบายอากาศเฉพาะท และระบบอนๆ สาหรบระบายอากาศเสยในพนทหองปฏบตการ ซงไดแก

แกสตดไฟ, ไอระเหย หรออนภาคตางๆ ทถกปลอยออกมา

2.1.2) ระบบจายอากาศในหองปฏบตการซงจะตองจดเตรยมไวตามแตละประเภท, การตรวจสอบและ

บารงรกษา ทงในระบบระบายอากาศและครอบดดลม/ตควน

2.2) ความตองการทวไป

2.2.1) ระบบสงจาย (Supply systems)

ตองออกแบบระบบระบายอากาศในหองปฏบตการใหไอสารเคมทเกดขนไมถกนากลบมา

หมนเวยนอก และสารเคมทปลอยออกมาตองกกเกบหรอถกกาจดออกเพอปองกนอนตรายจาก

การลกตดไฟ

บรเวณทนาอากาศบรสทธเขาจะตองหลกเลยงการนาอากาศทมสารเคมหรอสารตดไฟจากสวน

อนๆ เขามาในพนทหองปฏบตการ

หองปฏบตการทมสารเคมจะตองมการระบายอากาศอยางตอเนอง

ความดนอากาศภายในหองปฏบตการจะตองมคานอยกวาภายนอก

ขอยกเวน

(1) หากหองดงกลาวตองการใหเปนลกษณะหองสะอาด ซงไมสามารถทาใหความดนภายในหองมคานอย

กวาภายนอกได จะตองมการจดเตรยมระบบเพอปองกนอากาศภายในหองรวสบรรยากาศภายนอก

(2) ระดบความดนทเหมาะสมระหวางสวนโถงทางเดนและสวนทไมใชหองปฏบตการ อาจเปลยนแปลงได

ชวขณะหากมการเปดประต มการเปลยนตาแหนงหวดดอากาศ หรอ กจกรรมอนๆ ในระยะเวลาอนสน

ตาแหนงของหวจายลมจะตองอยในตาแหนงทไมมผลกระทบตอประสทธภาพของครอบดดลม/ต

ควนสาหรบหองปฏบตการ ระบบระบายอากาศ อปกรณตรวจจบเพลงไหมหรอระบบดบเพลง

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

80

2.2.2) การระบายอากาศเสย (Exhaust air discharge)

อากาศเสยทออกจากหองปฏบตการหรออากาศเสยอนๆ จะตองไมถกนากลบมาหมนเวยนใชอก

อากาศเสยจากหองปฏบตการทตองระบายผานพนทอนทไมใชหองปฏบตการตองสงผานออกไป

ภายนอกอาคารโดยใชทอลม

อากาศจากพนททมสารเคมปนเปอนจะตองมการระบายทงอยางตอเนองและตองรกษาความ

ดนในหองใหมคานอยกวาภายนอกอยเสมอ

ในระบบระบายอากาศเสยสวนทมความดนสง เชน พดลม, คอยล, ทอลมออน หรอทอลม

จะตองมการอดรอยรวเปนอยางด

ความเรวของทอดดและปรมาณลมจะตองเพยงพอตอการลาเลยงสงปนเปอนเหลานนไดตลอด

แนวทอ

หามนาครอบดดลม/ตควนทวไปมาใชแทนครอบดดลม/ตควนสาหรบหองปฏบตการ

หามนาตนรภยทางชวภาพ มาใชแทนครอบดดลม/ตควนสาหรบหองปฏบตการ

หามนา Laminar flow cabinet มาใชแทนครอบดดลม/ตควนสาหรบหองปฏบตการ

อากาศเสยจากหองปฏบตการหรออากาศเสยอนๆ จะตองถกระบายทงเหนอระดบหลงคาโดย

ระดบความสงและความเรวจะตองเพยงพอทจะปองกนการไหลยอนกลบเขามาและสงผลถง

บคคลโดยทวไป

ความเรวอากาศตองมความเรวพอทจะปองกนการสะสมตวของของเหลว หรอการเกาะตวของ

วสด ในระบบระบายอากาศเสย

2.2.3) การเตมอากาศจากภายนอก

อากาศจากภายนอกทเตมเขาหองเพอชดเชยการระบายอากาศควรผานการลดความชนใหมปรมาณไอ

นาในอากาศหรออณหภมหยาดนาคางตากวาสภาวะภายในหอง กอนผสมกบลมกลบหรอกอนจายเขาไปในหองโดยตรง

2.3) วสดอปกรณและการตดตง

2.3.1) ทอลมและอปกรณระบายอากาศเฉพาะท (Duct construction for hoods and local exhaust

systems) กาหนดใหทอลมจากชองดดตางๆ ตองทาจากวสดไมตดไฟ (ดรายละเอยดเพมเตมไดจากมาตรฐานระบบปรบอากาศ

และระบายอากาศ วสท. 3003-50 ในบทท 8 เรอง การระบายอากาศสาหรบบรเวณทมสารเคมและสารอนตราย หนา 63 ถง

64)

2.3.2) อปกรณระบายอากาศ, การควบคม, ความเรว และการระบายทง

พดลมทเลอกใชจะตองพจารณาถงการตดไฟ, การเสยหายตางๆ และการกดกรอน

พดลมซงใชกบวสดทมการกดกรอนหรอตดไฟไดอนญาตใหเคลอบดวยวสดหรอทาจากวสดท

สามารถตานทานการกดกรอนซงมดชนการลามไฟไมเกนกวา 25 ได

พดลมจะตองตดตงในตาแหนงทสามารถเขาทาการบารงรกษาไดอยางสะดวก

หากมวสดหรอแกสทสามารถตดไฟไดไหลผานพดลมอปกรณสวนหมนตางๆ ตองไมเปนเหลก

หรอไมมสวนททาใหเกดประกายไฟและความรอน

มอเตอรและอปกรณควบคมตางๆ จะตองตดตงภายนอกของบรเวณทมสารไวไฟ ไอหร วสดตด

ไฟ

จะตองจดทาลกศรแสดงทศการหมนของพดลม

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

81

2.3.3) ตาแหนงการตดตงครอบดดลม/ตควนสาหรบหองปฏบตการ

ครอบดดลม/ตควนสาหรบหองปฏบตการตองอยในตาแหนงทมลกษณะการไหลเวยนอากาศม

ความปนปวนนอยทสด

ครอบดดลม/ตควนสาหรบปฏบตการตองไมอยในตาแหนงทใกลกบทางเขา-ออก หรอสถานทท

มความพลกพลาน

สถานททางานสวนบคคลทใชเวลาสวนใหญทางานในแตละวน เชน โตะทางาน ตองไมอยใกล

บรเวณทเปนครอบดดลม/ตควนสาหรบหองปฏบตการ

2.3.4) ระบบปองกนอคคภยสาหรบครอบดดลม/ตควนสาหรบหองปฏบตการ

ระบบดบเพลงอตโนมตไมจาเปนสาหรบครอบดดลม/ตควน หรอระบบระบายอากาศเสย

2.3.5) การตรวจสอบ, การทดสอบและการบารงรกษา

จะตองมการตรวจสอบสภาพครอบดดลม/ตควนสาหรบหองปฏบตการ อยางนอยปละ 1 ครง

ดรายละเอยดเพมเตมไดจากมาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003-50 ในบทท 8 เรอง การ

ระบายอากาศสาหรบบรเวณทมสารเคมและสารอนตราย หนา 64 ถง 67

3) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ.2535) ฉบบท 39 (พ.ศ.2537) และ ฉบบท 50 (พ.ศ.2540) ไดกาหนด


3.1) กฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ.2535) และ 50 (พ.ศ.2540) หมวด 2 ระบบระบายอากาศ ระบบไฟฟา และ

ระบบปองกนเพลงไหม

ขอ 9 (1) ไดกาหนดการระบายอากาศโดยวธธรรมชาต ใหใชเฉพาะกบหองในอาคารทมผนงดานนอกอาคาร

อยางนอยหนงดาน โดยจดใหมชองเปดสภายนอกอาคารได เชน ประต หนาตาง หรอบานเกลด ซงตองเปดไวระหวางใชสอย

หองนนๆ และพนทของชองเปดนตองเปดไดไมนอยกวา 10 % ของพนทของหองนน และ (2) การระบายอากาศโดยวธกล ให

ใชกบหองในอาคารลกษณะใดกไดโดยจดใหมกลอปกรณขบเคลอนอากาศ ซงตองทางานตลอดเวลาระหวางทใชสอยหองนน

เพอใหเกดการนาอากาศภายนอกเขามาตามอตราดงตอไปน

ตารางท 4.8 การระบายอากาศ

ลาดบ สถานท อตราการระบายอากาศไมนอยกวาจานวน

เทาของปรมาตรของหองใน 1 ชวโมง

7 สานกงาน 7

ดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ขอ 21 ในกฎหมายอาคารอาษา, 2548 หนา

3-120 (สวนสถานทอนๆ ทมไดระบไวในตาราง ใหใชอตราการระบายอากาศของสถานททมลกษณะใกลเคยงกบอตราทกาหนด

ไวในตาราง)

ตาแหนงของชองนาอากาศภายนอกเขาโดยวธกล ตองหางจากทเกดอากาศเสยและชองระบายอากาศทงไม

นอยกวา 5.00 เมตร สงจากพนดนไมนอยกวา 1.50 เมตร

การนาอากาศภายนอกเขาและการระบายอากาศทงโดยวธกล ตองไมกอใหเกดความเดอดรอนราคาญแก

ประชาชนผอยอาศยใกลเคยง

ขอ 10 การระบายอากาศในอาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษทมการปรบภาวะอากาศดวยระบบการปรบ

ภาวะอากาศ ตองมการนาอากาศภายนอกเขามาในพนทปรบภาวะอากาศหรอดดอากาศจากภายในพนทปรบภาวะอากาศ

ออกไปไมนอยกวาอตราดงตอไปน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

82

ตารางท 4.9 การระบายอากาศในกรณทมระบบปรบภาวะอากาศ

ลาดบ สถานท ลกบาศกเมตร/ชวโมง/ตารางเมตร

3

7

11

สานกงาน


หองเรยน

2

2

4

ดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ขอ 21 ในกฎหมายอาคารอาษา, 2548 หนา 3-121

(สถานทอนๆ ทมไดระบไวในตารางใหใชอตราการระบายอากาศของสถานทมลกษณะใกลเคยงกน)

3.2) กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ.2537) ไดกาหนดรายละเอยดเกยวกบอตราการระบายอากาศดวยวธกล และ

การระบายอากาศในกรณทมระบบปรบอากาศ สาหรบอาคารอนทมใชอาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษตามทปรากฏใน

หมวดท 3 ระบบการจดแสงสวางและการระบายอากาศไวดงน

ขอ 12 ระบบการระบายอากาศในอาคารจะจดใหมการระบายอากาศโดยวธธรรมชาตหรอโดยวธกลกได

ขอ 13 ในกรณทจดใหมการระบายอากาศโดยวธธรรมชาต หองในอาคารทกชนดทกประเภทตองมประต

หนาตางหรอชองระบายอากาศดานตดกบอากาศภายนอกเปนพนทรวมกนไมนอยกวารอยละสบของพนทของหองนน ทงน ไม

นบรวมพนทประต หนาตาง และชองระบายอากาศทตดตอกบหองอนหรอชองทางเดนภายในอาคาร

ขอ 14 ในกรณทไมอาจจดใหมการระบายอากาศโดยวธธรรมชาตตามขอ 13 ได ใหจดใหมการระบายอากาศ

โดยวธกลซงใชกลอปกรณขบเคลอนอากาศ กลอปกรณนตองทางานตลอดเวลาระหวางทใชสอยพนทนน และการระบายอากาศ

ตองมการนาอากาศภายนอกเขามาในพนทไมนอยกวาอตราทกาหนดไวในตารางอตราการระบายอากาศโดยวธกลทาย

กฎกระทรวงน สวนสถานทอนทมไดระบไวในตารางตามวรรคหนง ใหใชอตราการระบายอากาศของสถานททมลกษณะ

ใกลเคยงกบอตราทกาหนดไวในตารางดงกลาว

ขอ 15 ในกรณทจดใหมการระบายอากาศดวยระบบการปรบภาวะอากาศตองมการนาอากาศภายนอก

เขามาในพนทปรบภาวะอากาศหรอดดอากาศจากภายในพนทปรบภาวะอากาศออกไปไมนอยกวาอตราทกาหนดไวในตาราง

อตราการระบายอากาศในกรณทมระบบการปรบอากาศ ทายกฎกระทรวงน สวนสถานทอนทมไดระบไวในตารางตามวรรค

หนง ใหใชอตราการระบายอากาศของสถานททมลกษณะใกลเคยงกบอตราทกาหนดไวในตารางดงกลาว

ขอ 16 ตาแหนงของชองนาอากาศภายนอกเขาโดยวธกล ตองหางจากทเกดอากาศเสยและชองระบายอากาศ

ทงไมนอยกวา 5 เมตร และสงจากพนดนไมนอยกวา 1.50 เมตร การนาอากาศภายนอกเขาและการระบายอากาศทงโดยวธกล

ตองไมกอใหเกดความเดอดรอนราคาญแกประชาชนผอยอาศยใกลเคยง

ตารางท 4.10 ตารางแนบทายกฎกระทรวง : อตราการระบายอากาศโดยวธกล

ลาดบ สถานท (ประเภทการใช) อตราการระบายอากาศ ไมนอยกวาจานวน

เทาของปรมาตรของหองใน 1 ชวโมง

7 สานกงาน 7

ดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ.2537) ในกฎหมายอาคารอาษา, 2548 หนา 3-155

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

83

ตารางท 4.11 ตารางแนบทายกฎกระทรวง : อตราการระบายอากาศในกรณทมระบบการปรบอากาศ

ลาดบ สถานท (ประเภทการใช) ลกบาศกเมตร/ชวโมง/ตารางเมตร

3

7

11

สานกงาน


หองเรยน

2

2

4

ดรายละเอยดเพมเตมจากกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ.2537) ในกฎหมายอาคารอาษา, 2548 หนา 3-156

โดยสรปและเมอพจารณาจากกฎกระทรวงทง 3 ฉบบ พบวา อตราการระบายอากาศโดยวธกลของอาคาร

หองปฏบตการ (ซงไมไดระบไวในตารางแตมลกษณะสถานทใกลเคยงกบอาคารประเภทสานกงาน) ควรจะมอตราการระบาย

อากาศไมนอยกวาจานวนเทาของปรมาตรของหองใน 1 ชวโมงอยท 7 เทา สวนอตราการระบายอากาศในกรณทมระบบการ

ปรบภาวะอากาศของหองปฏบตการอยท 2 ลกบาศกเมตร/ชวโมง/ตารางเมตร

นอกจากนยงสามารถศกษาเรองตรวจสอบคณภาพอากาศอยางละเอยดและการควบคมปญหาคณภาพอากาศในอาคาร

เกยวกบการปนเปอนทางเคมได อานเพมเตมไดในมาตรฐานการตรวจสอบคณภาพอากาศภายในอาคาร ส.ว.ป.ท. 04-2549

หนา 14-23 และดรายละเอยดประกอบกบขอ 4.6.2 ระบบปรบอากาศ

4.6.2 ระบบปรบอากาศ

4.6.2.1 มการตดตงระบบปรบอากาศในตาแหนงและปรมาณทเหมาะสมกบการทางานและสภาพแวดลอมของ


ดรายละเอยดในขอ 4.6.2 ระบบปรบอากาศ ขอยอยท 4.6.2.2

4.6.2.2 ระบบปรบอากาศของหองปฏบตการมการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ อยางนอยปละหนงครง

หรอตามทกาหนดไวในคมอการใชงาน

1) มาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003-50 ไดกาหนดรายละเอยดตางๆ ไวดงน

1.1) ขอกาหนดทวไป

1.1.1) ระบบปรบอากาศและระบายอากาศตองไดรบการออกแบบและตดตงตามหลกปฏบตทางวศวกรรมทด

(Good engineering practice)

1.1.2) งานไฟฟาสาหรบระบบปรบอากาศและระบายอากาศตองปฏบตตามมาตรฐานการตดตงทางไฟฟา

สาหรบประเทศไทย (มาตรฐาน วสท.2001)

1.2) การเขาถง (Access)

1.2.1) ทวไป อปกรณและเครองใชทางกลทกชนดจะตองเขาถงได เพอตรวจสอบบรการ ซอมแซม และ

เปลยน โดยไมตองรอถอนโครงสรางถาวร หากไมไดระบเปนอยางอนตองมการจดเตรยมพนทและชองวางสาหรบทางานไมนอย

กวา 0.75 เมตร ในการบรการอปกรณ หรอเครองใชอปกรณควบคม มาตรวดแผงกรองอากาศ พดลม มอเตอร และหวเผา

จะตองเขาถงได และตองแสดงขอแนะนาในการใชงานใหเหนไดอยางชดเจนอยใกลเคยงกบเครองใชนน

1.2.2) เครองทาความเยน จะตองจดเตรยมชองทางทเขาถงได มความกวางไมนอยกวา 0.60 เมตร และสงไม

นอยกวา 2.00 เมตร สาหรบเครองทาความเยนแตละเครองทตดตงไวภายในอาคารยกเวนทอนา ทอลม และอปกรณใน

ลกษณะทไมจาเปนตองไดรบการบรการหรอการปรบแก

ขอยกเวน: ชองเปดบรการไปยงเครองทาความเยนทอยเหนอฝาเพดานจะตองมขนาดความกวางอยางนอย

0.60 เมตร และยาวอยางนอย 0.60 เมตร และตองมขนาดใหญเพยงพอในการเปลยนเครองทาความเยนได

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

84

1.2.3) การตดตงเหนอฝาเพดาน หากชองเปดบรการอยหางจากพนททางานมากกวา 1.00 เมตร จะตอง

จดเตรยมพนทมความมนคงแขงแรงและตอเนองซงมความกวางไมนอยกวา 0.60 เมตร จากชองเปดบรการไปยงพนททางานท

จาเปน

1.2.4) แผงกรองอากาศ วาลวควบคม และเครองสงลมเยน จะตองจดเตรยมชองทางทไมมสงกดขวางทม

ความกวางไมนอยกวา 0.60 เมตรและความสงไมนอยกวา 0.75 เมตร เพอเขาบารงรกษา แผงกรองอากาศ วาลวควบคมและ

เครองสงลมเยน

ขอยกเวน: ชองเปดทเปดถงอปกรณโดยตรง อาจลดขนาดลงเหนอ 0.30 เมตร โดยทยงคงสามารถ

บารงรกษาอปกรณนนได

ดรายละเอยดเพมเตมจาก มาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003-5 หนา 3 ถง 5

1.3) การปรบอากาศ

สภาวะการออกแบบ (Design condition) สาหรบการปรบอากาศเพอความสบาย ตองเลอกสภาวะการ

ออกแบบภายในอาคารใหเกดการอนรกษพลงงานมากทสดเทาทเปนไปได ในกรณไมมความตองการเปนกรณพเศษอนๆ การ

คานวณภาระการทาความเยนแนะนาใหใชอณหภมและความชนสมพทธตามทแสดงในตารางท 4.12

ตารางท 4.12 คาแนะนาสภาวะการออกแบบภายในอาคาร

ลกษณะการใชงาน อณหภมกระเปาะแหง

องศาเซลเซยส

ความชนสมพทธ

เปอรเซนต

เพอความสบายโดยทวไป ทพกอาศย โรงแรม สานกงาน โรงเรยน 24 55

(ทมา: มาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003-5 หนา 7)

ดรายละเอยดเพมเตมจาก มาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003-5 หนา 7

1.4) การตดตงระบบปรบอากาศและระบายอากาศเพอความปลอดภยดานอคคภย

ความตองการทวไปสาหรบอปกรณ

ตองจดวางตาแหนงอปกรณใหสามารถเขาถงไดเพอการตรวจสอบบารงรกษา และซอมแซม

ตองเลอกใชและตดตงอปกรณตามทผผลตแนะนา

การตดตงอปกรณตองมการปองกนเพอไมใหเกดอนตรายกบบคคลทเขาใกลอปกรณ

ตองมการปองกนชองสาหรบดดลมของอปกรณเชน การมตะแกรงโลหะเพอปองกนอบตเหตจากบคคล

หรอปองกนวสดทไมตองการเขาไปในระบบได

ดรายละเอยดเพมเตมจาก เรองการตดตงระบบปรบอากาศและระบายอากาศเพอความปลอดภยดานอคคภยใน

มาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศ วสท. 3003-5 หนา 15 ถง 26

2) ตามมาตรฐานการตรวจสอบคณภาพอากาศภายในอาคาร ส.ว.ป.ท. 04-2549 ไดกาหนดรายละเอยดตางๆ ไว

เกยวกบแนวทางการตรวจสอบและประเมนระบบปรบอากาศและระบายอากาศไวดงน

2.1) การตรวจสอบอยางละเอยด

อณหภมความชนสมพทธ และคารบอนไดออกไซด

การตรวจวดคาตวแปรตางๆ เชน อณหภม ความชนสมพทธและระดบแกสคารบอนไดออกไซดจะ

กระทาในขนตอนนของการตรวจสอบ โดยเฉพาะอยางยง หากมการรองทกขเกยวกบสภาวะสขสบายหรอมการบงชใดๆ ใน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

85

เรองของอากาศภายนอกทนาเขามาอยางไมเพยงพอ สาหรบขอมลเพมเตมเกยวกบอณหภม ความชนและแกสคารบอนได-

ออกไซด สามารถดไดในภาคผนวก จ ในอาคาร ส.ว.ป.ท. 04-2549

เพอลดปญหาการรองทกขของพนกงานเกยวกบความไมสขสบายใหเหลอนอยสด อณหภมภายใน

หองควรจะตงไว ระหวาง 23-26 องศาเซลเซยส คนสวนใหญจะรสกสขสบายมากทสดทอณหภม

23 + 1 องศาเซลเซยส ทงนคาตวเลขอณหภมดงกลาวตงอยบนพนฐานของการสมมตคาความชน

สมพทธท 50 %

ถาความชนสมพทธในบรเวณทมคนอยมคามากกวา 60 % อาจจะเกดการเจรญเตบโตของเชอรา

ขนได ความชนสมพทธในอาคารทมระบบปรบอากาศไมควรจะมากกวา 60 % และความชนทตา

กวา 20 – 30 % จะทาใหรสกแหงไมสบายกาย เชน เกดอาการเคองตา เปนตน

โดยทวไป ความเขมขนของแกสคารบอนไดออกไซดภายนอกจะอยทประมาณ 300-400 สวนตอ

ลานสวน (ppm) ผตรวจสอบจะตองพจารณาการเปรยบเทยบระหวางความเขมขนของแกส

คารบอนไดออกไซดภายในกบภายนอก ทงน พงตระหนกไววาการวดความเขมขนของแกส

คารบอนไดออกไซดแตเพยงอยางเดยวไมเพยงพอตอการสรปถงปญหาทเกดขนวามาจากการ

ระบายอากาศของอาคาร อยางไรกตาม ขอมลดงกลาวมกจะมสวนสาคญในการพจารณารวมกบสง

ทไดคนพบอนๆ จากการตรวจสอบ ความเขมขนของแกสคารบอนไดออกไซดภายในทมากกวา 800

– 1,000 สวนตอลานสวน มกจะถกใชเปนตวบงชถงความไมเพยงพอของการระบายอากาศ

ภายนอก มาตรฐาน ASHRAE 62.1 – 2004 ระบความแตกตางของความเขมขนของแกสคารบอน

ออกไซดระหวางภายในกบภายนอกอาคารไมมากกวา 700 สวนตอลานสวน ซงตวเลขดงกลาวด

เหมอนวาจะสามารถผานขอกาหนดความสขสบายในเรองกลนทสมพนธกบผลทางชวภาพของ

มนษย

2.2) การประเมนระบบปรบอากาศและระบายอากาศ

ระบบปรบอากาศและระบายอากาศจะตองถกประเมนเพอหาปรมาณอากาศภายนอกทแทจรงทนาเขา

สอาคารโดยเฉพาะอยางยงในบรเวณทมปญหา ตวระบบจะตองนาปรมาณอากาศภายนอกอยางนอยทสดตามจานวนคนทอย

ภายในอาคารทแทจรง ซงเปนไปตามมาตรฐานของอาคาร มาตรฐานงานเครองกลหรอมาตรฐานการระบายอากาศทใชอยใน

เวลาทอาคารถกสรางขนหรอถกปรบปรงหรอถกเปลยนแปลงรปแบบแลวแตวาแบบไหนจะมาลาสด ปรมาณอากาศภายนอกท

จายเขาไปในบรเวณททางานโดยทวๆ ไป จะอยทอยางนอยประมาณ 8.5 ลตรตอวนาทตอคน โดยจายเขาไปอยางตอเนอง

ภายในบรเวณทมคนอยตลอดเวลา

2.3) การปนเปอนทางเคม

สารปนเปอนทกชนดควรจะไดรบการกาจดตงแตตนทางหรอแหลงกาเนดหากเปนไปได เชน ทเครอง

ถายเอกสารหองถายเอกสารควรจะมการระบายอากาศออกสภายนอกและใหสภาพในหองมสภาพของความดนอากาศทเปนลบ

เมอเทยบกบพนทบรเวณรอบๆ วสดทมการปลดปลอยสารปนเปอนนอยควรจะถกนามาใชตอเมอจาเปนหรอหาก สามารถ

นาไปบาบดหรอขจดสารปนเปอนออกเสยกอนการนาไปใช กควรทจะทาการกาหนดพนทใชสอยตางๆ ในตวอาคารใหเปนพนท

หามสบบหรกเปนสงหนงทสามารถกระทาไดตามนโยบายของฝายบรหาร การจดพนทสบบหรภายนอกและการตดปาย

ประกาศ ควรจะใหแนใจวาจะไมมควนบหรไหลกลบเขามาในอาคารหรออาคารใกลเคยง

การรกษาความสะอาดและการดแลรกษา สารเคม ยาฆาแมลงและสารเคมอนตรายอนๆ ควรจะทา

ตามคาแนะนาของผผลต การลางทาความสะอาดคอยลเยนดวยสารทาความสะอาดชนดระเหยไดควรจะกระทาตอเมอมการปด

ระบบระบายอากาศแลว และเปดระบบระบายอากาศเมอพนทนนไมมคนอย การรมควนตลอดทงอาคารควรจะกระทาเมอตว

อาคารนนไมมคนอย และควรเปดระบบระบายอากาศลวงหนา 2 ชวโมง กอนทจะเปดใหคนเขามาในอาคาร หากจาเปนอาจจะ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

86

ตองเปดลวงหนามากกวา 2 ชวโมง ถาหากไดรบคาแนะนาจากบรษททเขามาทาการรมควนอาคาร ผทอยภายในอาคารควรจะ

ไดรบการแจงลวงหนาอยางนอย 24 ชวโมง กอนจะทาการรมควนในอาคารซงอาจจะสงผลใหมอากาศปนเปอนหลดเขาไปใน

พนททางานของคนเหลานน

อปกรณทใชในการกรองอากาศกอนเขาอาคารควรจะมประสทธภาพทดในการดกกรองเอาฝนผงและ

อนภาคตางๆ ไว ทงนจะสงเกตความเสอมประสทธภาพของตวกรองไดจากการทตวกรองเกดการฉกขาด การตดตงตวกรองไม

ถกวธ หรอพบเหนฝนจานวนมากหลดออกมาจากตวกรองหรอภายในทอลมหรอกลองลม

ตวกรองทใชในระบบระบายอากาศในอาคาร ควรจะไดรบการตรวจสอบและเปลยนเปนประจา อยางนอยทกๆ 6 เดอน ใน

ระหวางทมการเปลยนตวกรองอากาศ ควรจะทาการปดระบบระบายอากาศกอน

3) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย ภาคท 6 เทคนคการตรวจสอบระบบสขอนามย

และสงแวดลอมไดมขอกาหนดเกยวกบมาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศในประเทศไทย ในปจจบนตามประกาศในป พ.ศ.

2524 และ 2535 ดงทแสดงในตารางท 4.13 และในป 2550 ไดมการกาหนดมาตรฐานคาสารอนทรยระเหยงาย (Volatile

organic compounds) ในบรรยากาศโดยทวไปในเวลา 1 ป ดงแสดงในตารางท 4.14 ดงน

ตารางท 4.13 มาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศโดยทวไป พ.ศ. 2535

สารมลพษ คาเฉลย

ความเขมขน

ในเวลา

คามาตรฐาน วธการตรวจวด

1. แกสคารบอนมอนนอกไซด (CO) 1 ช.ม. ไมเกน 30 ppm 34.2 มก./ลบ.ม. Non-dispersive

infrared detection 8 ช.ม. ไมเกน 9 ppm 10.26 มก./ลบ.ม.

2. แกสไนโตรเจนไดออกไซด (NO2) 1 ช.ม. ไมเกน 0.17 ppm 0.32 มก./ลบ.ม. Chemiluminescence

3. แกสโอโซน (O3) 1 ช.ม. ไมเกน 0.10 ppm 0.20 มก./ลบ.ม. Chemiluminescence

8 ช.ม. ไมเกน 0.07 ppm 0.14 มก./ลบ.ม.

4. แกสซลเฟอรไดออกไซด (SO2) 1 ป ไมเกน 0.04 ppm 0.10 มก./ลบ.ม. - UV-Fluorescence

- Pararosaniline 24 ช.ม. ไมเกน 0.12 ppm 0.30 มก./ลบ.ม.

1 ช.ม. ไมเกน 0.3 ppm 0.78 มก./ลบ.ม.

5. ตะกว (Pb) 1 เดอน ไมเกน 1.15 ไมโครกรม/ลบ.ม. Atomic absorption

spectrometer

6. ฝนละอองขนาด ไมเกน 10 ไมครอน

(PM10)

24 ช.ม. ไมเกน 0.12 มก.ลบ.ม. - Gravimetric

(high volume)

- Beta ray

- Dichotomous

- Tapered Element

Oscillating

Microbalance

(TEOM)

1 ป ไมเกน 0.05 มก.ลบ.ม.

7. ฝนละอองขนาด ไมเกน 100 ไมครอน 24 ช.ม. ไมเกน 0.33 มก./ลบ.ม. Gravimetric

(high volume) 1 ป ไมเกน 0.10 มก./ลบ.ม.

(ทมา: คมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย, 2551: หนา 146)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

87

ตารางท 4.14 กาหนดมาตรฐานคาสารอนทรยระเหยงาย (Volatile organic compounds) ในบรรยากาศ พ.ศ. 2550

สาร คาเฉลยในเวลา

1 ป

ไมโครกรมตอ

ลกบาศกเมตร

วธการตรวจวด

1. เบนซน (benzene) 1.7 1. ใหนาผลการตรวจวเคราะหตวอยาง

อากาศแบบตอเนองตลอด 24 ชวโมงของ

ทกๆ เดอน อยางนอยเดอนละหนงครงมา

หาคามชฌมเลขคณต (Arithmetic mean)

2. กรณตวอยางอากาศทเกบมาตรวจ

วเคราะหตามขอ 1 ไมสามารถตรวจ

วเคราะหไดใหเกบตวอยางมาวเคราะหใหม

ภายใน 30 วน นบแตวนทเกบตวอยางทไม

สามารถตรวจวเคราะหได

2. ไวนลคลอไรด (vinyl chloride) 10

3. 1,2-ไดคลอโรอเทน (1,2 dichloroethane) 0.4

4. ไตรคลอโรเอทธลน (trichloroethylene) 23

5. ไดคลอโรมเทน (dichloromethane) 22

6. 1,2-ไดคลอโรโพรเพน (1,2-dichloropropane) 4

7. เตตระคลอโรเอทธลน (tetrachloroethylene) 200

8. คลอโรฟอรม (chloroform) 0.43

9. 1,3-บวทาไดอน (1,3-butadiene) 0.33


ดรายละเอยดเพมเตมจาก มาตรฐานการตรวจสอบคณภาพอากาศภายในอาคาร ส.ว.ป.ท. 04-2549

4) ควรอานควบคกบขอ 4.6.1 ระบบระบายอากาศ

4.7 งานระบบฉกเฉนและระบบพเศษเฉพาะหองปฏบตการ

4.7.1 ระบบปองกนอคคภย

4.7.1.1 มระบบแจงเหตเพลงไหมดวยมอ (Manual fire alarm system)

ดรายละเอยดใน ขอ 4.7.1.ระบบปองกนอคคภย ขอยอยท 4.7.1.3 และ ใน ESPReL Inspection Criteria

5. ระบบปองกนและแกไขภยอนตราย ขอ 5.2.1 การจดการความพรอม/ตอบโตกรณฉกเฉน ขอยอยท 5) การจดหาวสดและ

อปกรณสาหรบรบเหตฉกเฉนภายในหองปฏบตการ

4.7.1.2 มอปกรณตรวจจบเพลงไหมดวยอณหภมความรอน (Heat detector)

ดรายละเอยดใน ขอ 4.7.1.ระบบปองกนอคคภย ขอยอยท 4.7.1.3 และ ใน ESPReL Inspection Criteria

5. ระบบปองกนและแกไขภยอนตราย ขอ 5.2.1 การจดการความพรอม/ตอบโตกรณฉกเฉน ขอยอยท 5) การจดหาวสดและ

อปกรณสาหรบรบเหตฉกเฉนภายในหองปฏบตการ

4.7.1.3 มอปกรณตรวจจบเพลงไหมดวยควนไฟ (Smoke detector)

1) ตามมาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหม วสท. 2002-49 และกฎกระทรวงฉบบท 47 พบวามการระบ

รายละเอยดเกยวกบขอกาหนดดานการออกแบบและมาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหมไวดงน

การออกแบบระบบแจงเหตเพลงไหมตามมาตรฐานน ใชสาหรบประเภทอาคารดงตอไปน อาคารขนาดเลก

อาคารสง อาคารขนาดใหญ อาคารขนาดใหญพเศษ และอาคารสาธารณะ

หมายเหต: อาคารทไมรวมอยในมาตรฐานนไดแก อาคารทเกบสารไวไฟหรอสารเคม รวมทงอาคารทเกบวตถ

ระเบด อาคารดงกลาวตองใชมาตรฐานสากลทเกยวของกบเรองนโดยเฉพาะ

ดรายละเอยดนยามของอาคารประเภทตางๆ เพมเตม จากกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535), ฉบบท 39

(พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ออกตามความในพระราชบญญต อาคาร พ.ศ. 2522 และ

ตามนยามของมาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหมของ วสท. 2002-49, 2543: หนา 1 – 8

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

88

2) ตามมาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหมของ วสท. 2002-49 ไดมการกาหนดใหอาคารแตละประเภทมระบบ

แจงเหตเพลงไหมขนพนฐาน ดงตอไปน

2.1) อาคารขนาดเลก: ระบบแจงเหตเพลงไหม ตองประกอบดวยอปกรณสาคญเปนอยางตา ดงตอไปน

แผงควบคมระบบแจงเหตเพลงไหม

อปกรณตรวจจบเพลงไหมอตโนมต

อปกรณแจงเหตดวยมอ

อปกรณแจงเหตเตอนภย

ขอยกเวน ไมตองมอปกรณตรวจจบเพลงไหมอตโนมตสาหรบอาคารขนาดเลกทเปนอาคารชนเดยว และ

โปรงโลงทสามารถมองเหนไดทวทกพนทในอาคาร

2.2) อาคารสง อาคารขนาดใหญ อาคารขนาดใหญพเศษ: ระบบแจงเหตเพลงไหม ตองประกอบดวยอปกรณ

สาคญเปนอยางตา ดงตอไปน

แผงควบคมระบบแจงเหตเพลงไหม

อปกรณตรวจจบเพลงไหมอตโนมต

อปกรณแจงเหตดวยมอ

อปกรณแจงเหตเตอนภย

อปกรณโทรศพทฉกเฉน

อปกรณประกาศเรยกฉกเฉน

แผงแสดงผลเพลงไหมทศนยสงการดบเพลง

2.3) การเลอกอปกรณตรวจจบสาหรบพนทซงตองพจารณาพเศษ ใหเปนไปตามมาตรฐาน วสท. 2002-49

โดยกาหนดอปกรณทแนะนาใหใชดงรายการตอไปน0

พนททมเครองฆาเชอโรคดวยไอนา -- > อปกรณตรวจจบความรอน

หองเกบสารไวไฟชนดเหลว -- > อปกรณตรวจจบความรอน หรออปกรณตรวจจบควน หรอ

เปลวเพลง

ทอลมระบบปรบอากาศ -- > อปกรณตรวจจบควน

หองหมอนา หรอหองเตาหลอม -- > อปกรณตรวจจบความรอน

4.7.1.4 มทางหนไฟ ตามมาตรฐานกฎหมายควบคมอาคารและมาตรฐานของวสท.

1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท.3002-51 ภาคท 3 มาตรฐานเสนทางหนไฟ สามารถสรปโดยยอท

เกยวกบการหนไฟไดดงน

1.1) ลกษณะทวไปทางหนไฟ (Fire Exit): ทางหนไฟตองถกกนแยกออกจากสวนอนของอาคาร ตาม

หลกเกณฑดงน

ถาทางหนไฟเชอมตอกนไมเกน 3 ชน ใหกนแยกทางหนไฟออกจากสวนอนของอาคาร โดยการปด

ลอมทางหนไฟทกดานดวยอตราการทนไฟไมนอยกวา 1 ชวโมง

ถาทางหนไฟเชอมตอกนตงแต 4 ชน ใหกนแยกทางหนไฟออกจากสวนอนของอาคาร โดยการปด

ลอมทางหนไฟทกดานดวยอตราการทนไฟไมนอยกวา 2 ชวโมง ซงรวมถงสวนประกอบของ

โครงสรางทรองรบทางหนไฟดวย

ชองเปดตางๆ ตองปองกนดวยประตทนไฟ (Fire doors) โดยตองตดตงอปกรณดงหรอผลกบาน

ประตใหกลบมาอยในตาแหนงปดอยางสนทไดเองโดยอตโนมตดวย

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

89

การปดลอมทางหนไฟตองทาอยางตอเนองจนกระทงถงทางปลอยออก

หามใชสวนปดลอมทางหนไฟเพอจดประสงคอนทอาจจะทาใหเกดการกดขวางในระหวางการ

อพยพหนไฟ

1.2) ระยะความสงของเสนทางหนไฟ

สาหรบอาคารทจะกอสรางใหม ระยะความสงของเสนทางหนไฟตองไมนอยกวา 2.2 เมตร โดยวด

ตาม

แนวดงจากระดบผวบนสดของพน (Finished Floor) ในกรณทมคานหรออปกรณใดตดยนลงมา

จากเพดาน ระยะความสงตองไมนอยกวา 2.0 เมตร

สาหรบอาคารเดม ระยะความสงของเสนทางหนไฟตองไมนอยกวา 2.1 เมตร โดยวดตามแนวดง

จากระดบผวบนสดของพน (Finished floor) ในกรณทมคานหรออปกรณใดตดยนลงมาจาก

เพดาน ระยะความสงตองไมนอยกวา 2.0 เมตร

ระยะความสงของบนไดจะตองไมนอยกวา 2.0 เมตร โดยวดตามแนวดงจากระดบลกนอนของ

ขนบนได

1.3) ผวทางเดนในเสนทางหนไฟ

ผวทางเดนบนเสนทางหนไฟตองมการปองกนการลนตลอดเสนทาง

ผวทางเดนบนเสนทางหนไฟตองราบเรยบ กรณระดบผวตางกนเกน 6 มลลเมตร แตไมเกน13

มลลเมตร ตองปรบระดบดวยความลาดเอยง 1 ตอ 2 กรณตางระดบมากกวา 13 มลลเมตร ให

อางองมาตรฐาน วสท. 3002-51 ขอ 3.1.7

1.4) การเปลยนระดบในเสนทางหนไฟ

กรณมการเปลยนระดบบนเสนทางหนไฟ ตองใชทางลาดเอยงหรอบนได หรอวธอนๆ ตาม

รายละเอยดทกาหนดในมาตรฐานน

ถาใชบนได ลกนอนจะตองมความลกไมนอยกวา 0.28 เมตร

ถามการเปลยนระดบในเสนทางหนไฟเกน 0.75 เมตร ดานทเปดโลงตองทาราวกนตก

1.5) ความนาเชอถอของเสนทางหนไฟ

ตองไมทาการประดบตกแตง หรอมวตถอนใด จนทาใหเกดการกดขวางในทางหนไฟ ทางไปสทาง

หนไฟ ทางปลอยออก หรอทาใหบดบงการมองเหนภายในเสนทางเหลานน

หามไมใหตดตงกระจกบนบานประตทางหนไฟ รวมทงหามไมใหตดตงกระจกในทางหนไฟหรอ

บรเวณใกลกบทางหนไฟทอาจจะทาใหเกดความสบสนในการอพยพหนไฟ

1.6) การตดตงระบบหวกระจายนาดบเพลง

ถาขอกาหนดใดในหมวดนกลาวถงระบบหวกระจายนาดบเพลงแลว หมายถง ระบบหวกระจายนา

ดบเพลงทไดรบการออกแบบ ตดตง ทดสอบ และบารงรกษา ตามทกาหนดในมาตรฐานน ใน

หมวดของระบบหวกระจายนาดบเพลง

1.7) ขดความสามารถของเสนทางหนไฟ

ความกวางของเสนทางหนไฟ ตองกวางสทธไมนอยกวา 900 มลลเมตร โดยวดทจดทแคบทสดใน

เสนทางหนไฟ ยกเวนสวนทยนเขามาดานละไมเกน 110 มลลเมตร และสงไมเกน 950 มลลเมตร

(ดรายละเอยดในมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51 หนา 76)

หองหรอพนท(กจการชมนมคน)? เสนทางออกและประตทางเขาออกหลกทมแหงเดยว ตองรองรบ

จานวนคนไดไมนอยกวา 2/3 ของจานวนคนทงหมดในหองหรอพนทนน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

90

1.8) ขอกาหนดเกยวกบจานวนเสนทางหนไฟ

จานวนเสนทางหนไฟจากชนของอาคาร ชนลอย หรอระเบยง ตองมอยางนอย 2 เสนทาง ยกเวน

แตขอกาหนดใดในมาตรฐานนยนยอมใหมเสนทางหนไฟทางเดยว

ถาในพนทใดของอาคารมความจคนมากกวา 500 คน แตไมเกน 1,000 คน ตองมเสนทางหนไฟ 3

เสนทาง ถาความจคนมากกวา1,000 คน ตองมเสนทางหนไฟ 4 เสนทาง

ใหใชความจของคนของแตละชนเทานนในการกาหนดจานวนเสนทางหนไฟของชนนนๆ และ

จานวน

เสนทางหนไฟตองไมลดลงตลอดทศทางการหนไฟ

ดรายละเอยดอนๆ จากมาตรฐานเสนทางหนไฟ หมวดท1 ถงหมวดท 7 หนา 67 ถง 120 ในมาตรฐานการ

ปองกนอคคภย วสท. 3002-51

2) ตามกฎกระทรวงฉบบท33 (พ.ศ. 2535) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 50 (พ.ศ. 2540) ไมไดมการ

กาหนดรายละเอยดเกยวกบเสนทางหนไฟไวชดเจนมเพยงแตการกาหนดรายละเอยด ปายบอกชน และปายบอกทางหนไฟ

เทานน สามารถอานรายละเอยดเพมเตมในขอ 4.7.1 ระบบปองกนอคคภย

4.7.1.5 มปายบอกทางหนไฟ ตามมาตรฐานของวสท.

1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51 ภาคท 3 หมวดท 7 สวนประกอบของเสนทางหนไฟ

มาตรฐานระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนและโคมไฟปายทางออกฉกเฉน ภาคท 3 โคมไฟปายทางออกฉกเฉนและตามคมอเทคนค

การตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย ไดนาเสนอรายละเอยดรปแบบปายโดยสรปไวดงน

1.1) รปแบบปาย: ปายตองมรปแบบทไดมาตรฐาน ทงในรปแบบอกษรหรอสญลกษณ ขนาดและสตามท

ปรากฎในรปท 4.7 และมรายละเอยดตางๆ ดงน

ตองใชตวอกษรทอานงายและชดเจน ขนาดตวอกษร หรอสญลกษณไมเลกกวา 100 มลลเมตร

และหางจากขอบ 25 มลลเมตร โดยใชคาวา เชน FIRE EXIT หรอ ทางหนไฟ

ตวอกษรตองหางกนอยางนอย 10 มลลเมตร ความหนาอกษรไมนอยกวา 12 มลลเมตร ความ

กวางตวอกษรทวไป 50 - 60 มลลเมตร

สของปายใหใชอกษรหรอสญลกษณสขาวบนพนสเขยว พนทสเขยวตองมอยางนอย 50 %ของพนท

ปาย

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

91

รปท 4.7 แสดงขนาดอกษรหรอสญลกษณทไดมาตรฐาน


1.2) ตาแหนงตดตงควรดาเนนการตดตงตามรปแบบทปรากฎในรปท 4.8 โดยมรายละเอยดดงน

ตองตดตงเหนอประตทางออกจากหองทมคนเกน 50 คน

ตองตดตงเหนอประตทอยบนทางเดนไปสทางหนไฟทกบาน

ปายทางออกบน สงจากพนระหวาง 2.0 – 2.7 เมตร

ปายทางออกลาง ขอบลางสง 15 เซนตเมตร ไมเกน 20 เซนตเมตร

ขอบปายหางขอบประตไมนอยกวา 10 เซนตเมตร (ตดตงเสรม)

ดรายละเอยดเพมเตมดจาก ภาคท 3 โคมไฟปายทางออกฉกเฉนมาตรฐาน วสท. 2004-51 หนา 35 ถง 56

ทางหนไฟ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

92

รปท 4.8 ตาแหนงการตดตง (ทมา: คมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย, 2551: หนา 200)

2) ตามกฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) กฎกระทรวงฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และกฎกระทรวงฉบบท 55

(พ.ศ. 2543) ออกตามความในพระราชบญญตอาคาร พ.ศ. 2522 กาหนดรายละเอยดสาหรบอาคารทวไปทมใชอาคารสงหรอ

อาคารขนาดใหญพเศษไวดงน

เครองหมายและไฟปายบอกทางออกฉกเฉน สาหรบอาคารทวไปทมใชอาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษ

ตองมปายเรองแสงหรอเครองหมายไฟแสงสวางดวยไฟสารองฉกเฉนบอกทางออกสบนไดหนไฟ

ตดตงเปนระยะตามทางเดนบรเวณหนาทางออกสบนไดหนไฟ และทางออกจากบนไดหนไฟส

ภายนอกอาคารหรอชนทมทางหนไฟไดปลอดภยตอเนองโดยปายดงกลาวตองแสดงขอความหนไฟ

เปนอกษรมขนาดสงไมนอยกวา 0.15 เมตร หรอเครองหมายทมแสงสวางและแสดงวาเปนทางหน

ไฟใหชดเจน

ตดตงระบบไฟสองสวางสารองเพอใหมแสงสวางสามารถมองเหนชองทางเดนไดขณะเพลงไหมและ

มปายบอกชนและปายบอกทางหนไฟทดานในและดานนอกของประตหนไฟทกชน ดวยตวอกษรท

สามารถมองเหนไดชดเจน โดยตวอกษรตองมขนาดไมเลกกวา 0.10 เมตร

เครองหมายและไฟปายบอกทางออกฉกเฉน สาหรบอาคารสงและอาคารขนาดใหญพเศษ ตองม

ปายบอกชนและปายบอกทางหนไฟทดานในและดานนอกของประตหนไฟทกชน ดวยตวอกษรทม

ขนาดไมเลกกวา 0.10 เมตร พรอมระบบไฟสองสวางสารองเพอใหสามารถมองเหนชองทางเดนได

ขณะเพลงไหม

4.7.1.6 มเครองดบเพลงแบบเคลอนท (Portable fire extinguisher)

1) ตามมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51 ในภาคท 5 มาตรฐานระบบดบเพลง หมวดท 3 เครอง

ดบเพลงแบบเคลอนทและการตดตงไดมการกาหนดรายละเอยด ไวดงน

ประเภทของเพลงและประเภทของการใชงาน

1.1) ประเภทของเพลง: ประเภทของเพลงแบงออกเปน 5 ประเภทดงน

ประเภท ก. (Class A) หมายถง เพลงทเกดขนจากวสดตดไฟปกต เชน ไม ผา กระดาษ ยาง และ

พลาสตก

ประเภท ข. (Class B) หมายถง เพลงทเกดขนจากของเหลวตดไฟปกต เชน นามน จารบ นามน

ผสมสนามน นามนชกเงา นามนดน และแกสตดไฟตางๆ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

93

ประเภท ค. (Class C) หมายถง เพลงทเกดขนจากอปกรณไฟฟา เชน ไฟฟาลดวงจร

ประเภท ง. (Class D) หมายถง เพลงทเกดขนจากโลหะทตดไฟได เชน แมกนเซยม

เซอรโครเนยม โซเดยม ลเธยม และโปแตสเซยม

ประเภท จ. (Class K) หมายถง เพลงทเกดขนจากไขมนพชหรอสตว

ตารางท 4.15 การเลอกใชชนดของเครองดบเพลงประเภทตางๆ

ชนดของสารดบเพลง ประเภทของเพลง

ประเภท ก. ประเภท ข. ประเภท ค. ประเภท ง. ประเภท จ.

ผงเคมแหงแบบอเนกประสงค

ผงเคมแหงชนดอนๆ (Sodium bicarbonate

& Potassium bicarbonate)

คารบอนไดออกไซด (CO2)

โฟม (Foam)

สารสะอาดดบเพลง (Clean agent fire

extinguishing systems)

นายาเคมดบเพลง (Wet chemical)

หมอกนา (Water mist)

(ทมา: มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51, 2551: หนา 147)

1.2) ประเภทการใชงาน: การใชงานของเครองดบเพลงแบบเคลอนท จะตองเลอกขนาดและสารดบเพลงให

เหมาะสมกบประเภทของเพลงทเกดขน

การตดตงเครองดบเพลง จะตองตดตงอยในบรเวณทสามารถมองเหนไดชดเจนและสามารถหยบ

ฉวยเพอนาไปใชในการดบเพลงไดโดยสะดวก เครองดบเพลงจะตองตดตงไมสงกวา 1.40 เมตร

จากระดบพนจนถงหวของเครองดบเพลง

เครองดบเพลงแบบเคลอนทปกตจะมขนาดบรรจประมาณ 4.5 กโลกรม และไมควรจะเกน 18.14

กโลกรม เพราะจะหนกเกนไป ยกเวนชนดทมลอเขน

การกาหนดความสามารถ (Rating) ของเครองดบเพลงแบบเคลอนท ใหใชตามมาตรฐานของ UL

หรอสถาบนทเชอถอหรอตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม มอก. 332 – เครองดบเพลงยกหว

ชนดผงเคมแหง ฉบบลาสด

ดรายละเอยดเพมเตมดจากมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51 หนา 146 - 150



2.1) กฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ไดกาหนดใหอาคารสงและอาคารขนาดใหญพเศษตองมการตดตง

อปกรณดบเพลงดงน

ระบบการตดตงอปกรณดบเพลง: ตองตดตงเครองดบเพลงแบบเคลอนทโดยใหม 1 เครองตอพนท

ไมเกน 1,000 ตารางเมตร ทกระยะไมเกน 45 เมตร แตไมนอยกวาชนละ 1 เครอง การตดตงเครอง

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

94

ดบเพลงแบบเคลอนทตองตดตงใหสวนบนสดของตวเครองสงจากระดบพนอาคารไมเกน 1.50

เมตร ในจดทสามารถนามาใชไดสะดวก และตองอยในสภาพทใชงานไดตลอดเวลา

2.2) กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) กาหนดให

อาคารทวไปทมใชอาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษ ตองมการตดตงอปกรณดบเพลงดงน

ระบบการตดตงอปกรณดบเพลง: ตดตงเครองดบเพลงแบบเคลอนทโดยใหม 1 เครองตอพนทไม

เกน 1,000 ตารางเมตร ทกระยะไมเกน 45 เมตร แตไมนอยกวาชนละ 1 เครอง การตดตงเครอง

ดบเพลงแบบเคลอนทน ตองตดตงใหสวนบนสดของตวเครองสงจากระดบพนอาคารไมเกน 1.50

เมตร

3) การตรวจสอบสภาพความสามารถในการใชงานของถงดบเพลงตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอ

ความปลอดภยของ วสท. ไดกาหนดเกยวกบถงดงเพลงไวดงน

3.1) การตดตง

(1) ระยะหางของถงดบเพลงตองไมเกน 45 เมตร

(2) ระยะการเขาถงถงดบเพลงตองไมเกน 23 เมตร

(3) ความสงจากระดบพนถงสวนสงสดของถงดบเพลงตองไมเกน 1.40 เมตร

(4) ความเหมาะสมตอการยกหวเคลอนยาย ขนาดบรรจท 10 – 20 ปอนด

(5) ชนดของเครองดบเพลงตองเหมาะสมกบวสดทตดไฟในแตละพนท

(6) มปายสญลกษณ

3.2) การตรวจสอบ

(1) ตรวจใบกากบการตรวจสอบของบรษทผผลตหรอบรษทผใหบรการ

(2) ตรวจสอบมาตรวดแรงดนตองอยในตาแหนงพรอมใชงานดงแสดงในรปท 4.9

(3) ตรวจสอบนาหนกสทธของถงดบเพลงตองพรอมใชงาน ใชในกรณเครองดบเพลงเปนชนดทไมม

มาตรวดแรงดน เชน เครองดบเพลงชนดแกสคารบอนไดออกไซด (CO2)

รปท 4.9 แสดงมาตรวดแรงดนของแกสภายในถงดบเพลงเพอใชขบดนสารเคมออกจากถงบรรจ


เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

95

4) ตามคมอปองกน – ระงบ – รบมออคคภย ของสานกบรหารระบบกายภาพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย ได

เสนอแนะวธการตรวจสอบสภาพถงดบเพลงไวดงรปท 4.10 ดงน

รปท 4.10 การตรวจสอบถงดบเพลง

(ทมา: คมอการปองกน – ระงบ – รบมออคคภย. สานกบรหารระบบกายภาพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2553: หนา 26)

4.7.1.7 มระบบดบเพลงดวยนาชนดสายสงทอนาดบเพลง (Fire hose cabinet)

1) มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51 ภาคท 5 มาตรฐานระบบดบเพลง หมวด 6 ระบบทอยนและ

สายฉดนาดบเพลง ไดกาหนดรายละเอยดไวดงน

1.1) ประเภทของการใชงาน ระบบทอยนและสายฉดนาดบเพลง แบงตามประเภทของการใชงานไดเปน 3

ประเภท ดงน

ประเภทท 1: ตดตงวาลวสายฉดนาดบเพลงขนาด 65 มลลเมตร สาหรบพนกงานดบเพลงหรอผท

ไดผานการฝกการใชสายฉดนาดบเพลงขนาดใหญเทานน

ประเภทท 2: ตดตงชดสายฉดนาดบเพลงขนาด 25 มลลเมตร หรอ 40 มลลเมตร สาหรบ

ผใชอาคารเพอใชในการดบเพลงขนาดเลก)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

96

ประเภทท 3: ตดตงชดสายฉดนาดบเพลงขนาด 25 มลลเมตร หรอ 40 มลลเมตร สาหรบผใช

อาคารและวาลวสายฉดนาดบเพลงขนาด 65 มลลเมตร สาหรบพนกงานดบเพลงหรอผทไดรบการ

ฝกในการใชสายฉดนาดบเพลงขนาดใหญ

1.2) การจดเตรยมระบบทอยน ใหจดเตรยมระบบทอยนประเภทตางๆ สาหรบอาคารหรอพนทตามทปรากฏ

ในตารางท 4.16

ตารางท 4.16 ตารางระบบทอยนประเภทตางๆ

อาคารทไมมระบบ

หวกระจายนาดบเพลง

อาคารทมระบบ

หวกระจายนาดบเพลง

อาคารหรอพนทครอบครอง ทอยน

ประเภท

ความตองการสาย

ฉดนาดบเพลง

ทอยนประเภท ความตองการสาย

ฉดนาดบเพลง

1. อาคารสงเกน 23 เมตร 3 ตองตดตง

2. อาคารทมพนทมากกวา 4,000 ตารางเมตร 3 ตองตดตง 3 ตองตดตง

3. อาคารตงแต 4 ชนขนไป และไมใชอาคารสง 2 ตองตดตง 2 ตองตดตง

(ทมา: มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51, 2551 : หนา 168)

1.3) สายฉดนาดบเพลงและอปกรณ

1.3.1) สายฉดนาดบเพลง (Fire hose): อาคารทตดตงทอยนประเภทท 2 และ 3 จะตองจดใหมสายฉดนา

ดบเพลงขนาด 25 มลลเมตร ยาว 30 เมตร หรอขนาด 40 มลลเมตร ยาว 30 เมตร

1.3.2) อปกรณเกบสายฉดนาดบเพลง (Hose reel or hose rack)

สาหรบสายฉดนาดบเพลงขนาด 25 มลลเมตร จะตองมวนอยในขนาด 40 มลลเมตร จะตองจดให

มทแขวนเกบสายฉดนาดบเพลงหรออปกรณดงกลาว ทงหมดจดวางใหสะดวกตอการใชในต

ดบเพลง

ตองจดใหมปายแสดงถงการใชสายฉดนาดบเพลงและอปกรณ โดยแสดงเปนรปภาพและ

ตวอกษรทมขนาดเหมาะสมเหนไดชดและเขาใจงาย

ดรายละเอยดเพมเตมจากมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51 ภาคท 5 มาตรฐานระบบดบเพลงหมวด 6

ระบบทอยนและสายดบเพลงหนา 167 – 181

2) ตามคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (สาหรบตรวจสอบอาคารตามกฎหมาย) ภาคท 7

เทคนคการตรวจสอบระบบปองกนและระงบอคคภย ไดกาหนดรายละเอยดเกยวกบตสายนาดบเพลง (Fire hose cabinet) ไว

ตามทแสดงในรปท 4.11 และมรายละเอยดดงน

2.1) ตองมระยะหางระหวางตไมเกน 64 เมตร

2.2) มสายสงนาดบเพลง (Fire hose)

2.3) มวาลวควบคม เปด – ปดดวยมอหรออตโนมต

2.4) มหวฉดนาดบเพลงแบบปรบการฉดนาเปนลา เปนฝอย และเปนมานได (jet – spray – steam)

2.5) มปายสญลกษณ

ดรายละเอยดเพมเตมจากคมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (สาหรบการตรวจอาคารตาม

กฎหมาย) ภาคท 7 เทคนคการตรวจสอบระบบปองกนและระงบอคคภย หนา 257 – 266

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

97

รปท 4.11 การตดตงตสายนาดบเพลง




3.1) กฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ไดกาหนดใหอาคารสงและอาคารขนาดใหญพเศษตองมการตดตง

ระบบดบเพลงดวยนาชนดสายสงทอดบเพลง (Fire host cabinet) ดงน

ระบบการจายนาดบเพลง เครองสบนาดบเพลง และหวฉดนาดบเพลง

ทกชนของอาคารตองมหวฉดนาดบเพลง (FHC) ทประกอบดวยหวตอสายฉดนาดบเพลงพรอมสาย

ฉดนาดบเพลงขนาดเสนผานศนยกลาง 25 มลลเมตร และหวตอสายฉดนาดบเพลงชนดหวตอสวม

เรวขนาดเสนผานศนยกลาง 65 มลลเมตร พรอมทงฝาครอบและโซรอยตดไวทกระยะไมเกน 64.00

เมตร และเมอใชสายฉดนาดบเพลงยาวไมเกน 30.00 เมตรตอจากตหวฉดนาดบเพลงแลวสามารถ

นาไปใชดบเพลงในพนททงหมดในชน

อาคารสงตองมทเกบนาสารองเพอใชเฉพาะในการดบเพลงและใหมประตนาปด – เปด และ

ประตนากนนาไหลกลบอตโนมตดวย

หวรบนาดบเพลงทตดตงภายนอกอาคารตองเปนชนดขอตอสวมเรวขนาดเสนผานศนยกลาง 65

มลลเมตร สามารถรบนาจากรถดบเพลงทมขอตอสวมเรวแบบมเขยวขนาดเสนผานศนยกลาง 65

มลลเมตร ทหวรบนาดบเพลงตองมฝาปด – เปดทมโซรอยตดไวดวย ระบบทอยนทกชดตองมหว

รบนาดบเพลงนอกอาคาร 1 หวและอยใกลหวทอดบเพลงสาธารณะมากทสดพรอมปายขอความ

เขยนดวยสสะทอนแสดงวา “หวรบนาดบเพลง”

ปรมาณการสงจายนาสารองตองสามารถสงจายนาสารองไดเปนเวลาไมนอยกวา 30 นาท

3.2) กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) ไดกาหนดให

อาคารสงตองมระบบดบเพลงดวยนาชนดสายสงทอนาดบเพลง ดงน

ระบบการจายนาดบเพลง เครองสบนาดบเพลง และหวฉดนาดบเพลง

อาคารขนาดใหญตองจดใหมระบบทอยน สายฉดนาพรอมอปกรณหวรบนาดบเพลงชนดขอตอสวม

เรวขนาดเสนผานศนยกลาง 65 มลลเมตร เพอดบเพลงไดทกสวนของอาคาร

สวนอาคารทวไปทมใชอาคารสง อาคารขนาดใหญ หรออาคารขนาดใหญพเศษ มไดมการกาหนด

รายละเอยดไว

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

98

4.7.1.8 มระบบดบเพลงดวยนาชนดระบบหวกระจายนาดบเพลง/ระบบสปรงเกอร

1) มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51 ภาคท 5 มาตรฐานระบบดบเพลง หมวด 7 ระบบหวกระจายนา

ดบเพลง ไดกาหนดรายละเอยดไวดงน

วสดและอปกรณทใชตดตง จะตองไดรบการรบรองจากสถาบนทเชอถอได

1.1) หวกระจายนาดบเพลง

หวกระจายนาดบเพลงทนามาใชในการตดตง จะตองเปนของใหม ทไมเคยผานการใชงานมากอน

และเปนชนดทไดรบการรบรองจากสถาบนทเชอถอไดเทานน

หวกระจายนาดบเพลงจะตองเลอกชนด และตดตงใหถกตองตามคาแนะนาของผผลต

หวกระจายนาดบเพลงจะตองเลอกอณหภมทางาน (Temperature rating) ใหเหมาะสมกบ

พนททตดตงตามทระบ ดรายละเอยดในตาราง 5.7.2 อณหภมทางาน ระดบอณหภม และรหสส

ของหวกระจายนาดบเพลง ในมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51 หนา 190

หวกระจายนาดบเพลงทตดตงในบรเวณทหวมโอกาสถกทาใหเสยหาย จะตองมอปกรณปองกน

ตดตงทหวดวย (Sprinkler guard)

1.2) การตดตงระบบหวกระจายนาดบเพลง

หวกระจายนาดบเพลงจะตองตดตงทวทงอาคาร

หวกระจายนาดบเพลงจะตองตดตงในตาแหนงทระยะเวลาในการทางาน (Activation time)

และการกระจายนา (Distribution) สามารถดบเพลงไดผลด

วาลวและอปกรณทจาเปนของระบบจะตองเขาถงไดสะดวกเพอการใชงาน ตรวจสอบ ทดสอบ

และบารงรกษาไดสะดวก

ดรายละเอยดเพมเตมจากมาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002 – 51 ภาคท 5 หมวดท 7 ระบบหว

กระจายนาดบเพลง หนา 182 ถง 215

2) ตามกฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535), ฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55


2.1) กฎกระทรวงฉบบท 33 (พ.ศ. 2535) ไดกาหนดใหอาคารสงและอาคารขนาดใหญพเศษ ตองมระบบ

ดบเพลงอตโนมต ดงน ระบบดบเพลงอตโนมต ตองมระบบดบเพลงอตโนมต เชน Sprinkler system หรอระบบอนทเทยบเทา

ทสามารถทางานไดทนทเมอมเพลงไหม โดยครอบคลมพนททงหมดทกชน

2.2) กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ฉบบท 47 (พ.ศ. 2540) และฉบบท 55 (พ.ศ. 2543) มไดมการ

กาหนดขอกาหนดไว สาหรบอาคารทวไปทมใชอาคารสงหรออาคารขนาดใหญพเศษ

4.7.1.9 ระบบปองกนอคคภยของหองปฏบตการมการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ

1) มาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหม วสท. 2002-49 มการกาหนดรายละเอยดการตรวจสอบดแลบารงรกษาไว

ตามตารางท 4.17 ดงน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

99

ตารางท 4.17 ความถในการตรวจสอบ

ลาดบท รายการ ตรวจซา

ขนตน

ประจา

เดอน

ทก

3 เดอน

ทก

ครงป

ประจาป

1 อปกรณแจงสญญาณ

(ก) เสยง X X

(ข) ลาโพง X X

(ค) แสง X X

2 แบตเตอร

(ก) ชนดนากรด

- ทดสอบเครองประจ

- (เปลยนแบตเตอรเมอจาเปน)

X X

- ทดสอบการคายประจ (30 นาท) X X

- ทดสอบคาแรงดนขณะมโหลด X X

- ทดสอบความถวงจาเพาะนากรด X X

(ข) ชนดนเกล – แคดเมยม


- (เปลยนแบตเตอรเมอจาเปน)

X X



(ค) แบตเตอรแหงปฐมภม


(ง) ชนดนากรดแบบปด


(เปลยนแบตเตอรเมอจาเปน)

X X


- ทดสอบคาแรงดนขณะมโหลด X

3 ตวนา/โลหะ X

4 ตวนา/อโลหะ X

5 บรภณฑควบคม: ระบบแจงเหตเพลงไหมชนดม

มอนเตอรสาหรบสญญาณแจงเหตควบคมและ

สญญาณขดของ

(ก) การทางาน X X

(ข) ฟวส X X

(ค) บรภณฑเชอมโยง X X

(ง) หลอดไฟและหลอดแอลอด X X

(จ) แหลงจายไฟฟาหลก X X

(ฉ) ทรานสปอนเดอร (Transponder) X X

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

100

ตารางท 4.17 ความถในการตรวจสอบ (ตอ)

ลาดบท รายการ ตรวจซา

ขนตน

ประจา

เดอน

ทก

3 เดอน

ทก

ครงป

ประจาป

6 บรภณฑควบคม: ระบบแจงเหตเพลงไหมชนดไมม

มอนเตอรสาหรบสญญาณแจงเหตควบคมและ

สญญาณขดของ

(ก) การทางาน X X

(ข) ฟวส X X

(ค) บรภณฑเชอมโยง X X

(ง) หลอดไฟและหลอดแอลอด X X

(จ) แหลงจายไฟฟาหลก X X

(ฉ) ทรานสปอนเดอร (Transponder) X X

7 ชดควบคมสญญาณขดของ X X

8 บรภณฑเสยงประกาศฉกเฉน X X

9 เครองกาเนดไฟฟา ทกสปดาห

10 สายใยแกว X X

11 อปกรณเรมสญญาณ

(ก) อปกรณตรวจจบควนในทอลม X X

(ข) อปกรณปลดลอกทางกลไฟฟา X X

(ค) สวตชระบบดบเพลง X X

(ง) อปกรณตรวจจบไฟไหม แกสและอนๆ X X

(จ) อปกรณตรวจจบความรอน X X

(ฉ) อปกรณแจงเหตดวยมอ X X

(ช) อปกรณตรวจจบเปลวเพลง X X

(ญ) ตรวจการทางานของอปกรณตรวจจบควน X X

(ด) ตรวจความไวของอปกรณตรวจจบควน X X

(ต) อปกรณตรวจคมสญญาณ X X

(ถ) อปกรณตรวจการไหลของนา X X

(ทมา: มาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหม วสท. 2002-49, 2543: หนา ช- 3 ถง ช- 5)

2) มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51 ภาคท 5 หมวดท 10 การตรวจสอบและทดสอบอปกรณของ

ระบบดบเพลงไดมการสรปวธและระยะเวลาในการตรวจสอบอปกรณแตละประเภทดงตารางท 4.18 ดงตอไปน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

101

ตารางท 4.18 ตารางสรปการตรวจสอบ, การทดสอบและการบารงรกษาวสด อปกรณในระบบปองกนอคคภย

อปกรณในระบบปองกนอคคภย วธการ ระยะเวลา

1. เครองสบนาดบเพลง

- ขบดวยเครองยนต - ทดสอบเดนเครอง ทกสปดาห

- ขบดวยมอเตอรไฟฟา - ทดสอบเดนเครอง ทกเดอน

- เครองสบนา - ทดสอบปรมาณการสบนาและความดน ทกป

2. หวรบนาดบเพลง

(Fire department connections)

- หวรบนาดบเพลง

- ตรวจสอบ

ทกเดอน

3. หวดบเพลงนอกอาคาร (Hydrants)

- หวดบเพลง


- ทดสอบ (เปดและปด)

- บารงรกษา

ทกเดอน

ทกป

ทก 6 เดอน

4. ถงนาดบเพลง

- ระดบนา

- สภาพถงนา



ทกเดอน

ทก 6 เดอน

5. สายฉดนาดบเพลงและตเกบสายฉด

(Hose and hose station)

- สายฉดนาและอปกรณ


ทกเดอน

6. ระบบหวกระจายนาดบเพลง

(Sprinkler system)

- Main drain - ทดสอบการไหล ทก 3 เดอน

- มาตรวดความดน ทดสอบคาความดน ทก 5 ป

- หวกระจายนาดบเพลง ทดสอบ ทก 50 ป

- สญญาณวาลว ทดสอบ ทก 3 เดอน

- สวตชตรวจการไหลของนา ทดสอบ ทก 3 เดอน

- ลางทอ ทดสอบ ทก 5 ป

- วาลวควบคม ตรวจสอบซลวาลว ทกสปดาห

ตรวจสอบอปกรณลอกวาลว ทกเดอน

ตรวจสอบสวตชสญญาณปด-เปดวาลว ทก 3 เดอน

(ทมา: มาตรฐานการปองกนอคคภย วสท. 3002-51, 2551: หนา 229)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

102

4.7.2 ระบบตดตอสอสาร

4.7.2.1 มการตดตงระบบโทรศพท

การตดตงระบบโทรศพท มเปาหมายหลก คอ ทาหนาทเปนระบบตดตอสอสารพนฐาน เพอใชในการตดตอขอ

ความชวยเหลอหรอแจงเหตในกรณฉกเฉน

4.7.2.2 มการตดตงระบบโทรศพทเคลอนท

การตดตงระบบโทรศพทเคลอนท มเปาหมายหลก คอ ทาหนาทเปนระบบตดตอสอสารสารองในกรณทระบบ

ตดตอสอสารดานอนๆ ไมทางาน และเพอใชในการตดตอขอความชวยเหลอหรอแจงเหตในกรณฉกเฉน

4.7.2.3 มการตดตงระบบอนเตอรเนทและระบบไรสายอนๆ

การตดตงระบบอนเตอรเนทและระบบไรสายอนๆ มเปาหมายหลก คอ ทาหนาทเปนระบบตดตอสอสาร

สารองในกรณทระบบตดตอสอสารดานอนๆไมทางาน และเพอใชในการตดตอขอความชวยเหลอหรอแจงเหตในกรณฉกเฉ

4.7.2.4 ระบบตดตอสอสารของหองปฏบตการมการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ



4.7.3 ระบบฉกเฉนตางๆ

4.7.3.1 มการตดตงฝกบวฉกเฉนทสามารถเขาถงและใชงานไดโดยสะดวก ปราศจากสงกดขวาง/ระยะหางในการ

เดนไปถงเหมาะสม

ดรายละเอยดจาก ESPReL Inspection Criteria 5. ระบบปองกนและแกไขภยอนตราย ขอ 5.2.1 การ

จดการความพรอม/ตอบโตกรณฉกเฉน ขอยอยท 3)

4.7.3.2 มการตดตงทลางตาฉกเฉนทสามารถเขาถงและใชงานไดโดยสะดวก ปราศจากสงกดขวาง/ระยะหางใน

การเดนไปถงเหมาะสม



4.7.3.3 มการตดตงอปกรณปฐมพยาบาลเบองตนทสามารถเขาถงและใชงานไดโดยสะดวก ปราศจากสงกด

ขวาง/ระยะหางในการเดนไปถงเหมาะสม



4.7.3.4 มการตดตงอปกรณโทรศพทและปายบอกหมายเลขโทรศพทฉกเฉนทสามารถเขาถงและใชงานได

โดยสะดวก ปราศจากสงกดขวาง/ระยะหางในการเดนไปถงเหมาะสม

หมายเลขโทรศพททควรมแสดงในหองปฏบตการ เชน ผรบผดชอบหองปฏบตการ หนวยรกษาความ

ปลอดภยของหนวยงาน โรงพยาบาล สถานตารวจ สถานดบเพลง ฯลฯ

4.7.3.5 ระบบฉกเฉนตางๆของหองปฏบตการมการดแลและบารงรกษาอยางสมาเสมอ



เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

103



5.1 การจดการความเสยง ประกอบดวย

1) การบงชอนตราย (Hazard identification)

2) การประเมนความเสยง (Risk assessment)

3) การบรหารความเสยง (Risk management)

4) การรายงานความเสยง

5) การใชประโยชนจากรายงานความเสยง

5.1.1 การบงชอนตราย (Hazard identification)

การบงชอนตราย คอการบงชความเปนอนตรายของเหตการณทเมอถกกระตนแลวทาใหเกดปญหาได ดงนนการเรม

ขนตอนบงชอนตรายสามารถเรมจากแหลงของปญหา หรอตวปญหาเอง ในทน การบงชอนตรายภายในหองปฏบตการ ควร

ครอบคลมทง

1. ลกษณะกายภาพของหองปฏบตการ

2. อปกรณ/เครองมอ

3. สารเคม/วสด

โดย

• การวเคราะหแหลงกาเนดความอนตราย แหลงกาเนดความอนตรายอาจอยภายในหรอภายนอก

หองปฏบตการกได

• การวเคราะหปญหา สามารถระบไดจากปญหาความเปนอนตรายทอาจเกดขนได

วธการบงชอาจมตารางตนแบบ หรอพฒนาตนแบบออกมา เพอระบแหลงกาเนดความเปนอนตรายจากปญหา หรอ

เหตการณ ซงวธการบงชอนตรายโดยทวไป เชน:

• การบงชอนตรายบนพนฐานของวตถประสงค (Objectives-based Hazard identification) ยกตวอยาง

เชน วธการทดลองมวตถประสงค ดงนนเหตการณใด ๆ ทอาจเปนอนตรายทเกดขนจากวตถประสงคนน

อาจเปนสวนหนงหรอสวนทงหมดทสามารถถกบงชวาเปนอนตรายได

การบงชอนตราย การประเมนความเสยง การบรหารความเสยง

การรายงานความเสยง


รายงานความเสยง

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

104

• การบงชอนตรายบนพนฐานของสถานการณ (Scenario-based Hazard identification) ในการ

วเคราะหสถานการณทแตกตางกน กจะสามารถบงชอนตรายไดตางกน เชน การปฏบตงานใน

หองปฏบตการ กบการนงเลนคอมพวเตอรในหองปฏบตการ บงชอนตรายไดตางกน เปนตน

เราจะสามารถบงชอนตรายไดดวยวธใดบาง? : ยกตวอยางเชน

• ในทางกายภาพหองปฏบตการ เราสามารถเดนรอบ ๆ สถานททางาน/หองปฏบตการ และมองดวาอะไรท

จะเปนสาเหตใหเกดอนตรายได

• สอบถามบคคลในททางานหรอหองปฏบตการถงความผดปกต สงทสงเกตเหนภายในหองปฏบตการท

สามารถกอใหเกดอนตราย

• ตรวจสอบวธการทาการปฏบตการ หรอขนตอนการปฏบตงานตาง ๆ วาสามารถกอใหเกดอนตรายได

หรอไม

• ทบทวนและพจารณาขอมลอบตเหตทเคยเกดขน และสขภาพของผปฏบตงานทเกยวของกบสารเคม หรอ

หองปฏบตการ เพอบงชอนตรายไดชดเจน

• คดและมองถงผลระยะยาวทเกยวของกบสขภาพของผปฏบตงานภายในหองปฏบตการ หรอผทสมผส

สารเคม โดยพจารณาชองทางการสมผสสารเคม เสยงรบกวน หรออปกรณ/เครองมอ/สถานท ทเปน

อนตราย

• ตรวจสารบบสารเคม (chemical inventory) เพอทราบถงขอมลปรมาณและลกษณะความเปนอนตราย

ของสารเคมทมอยในหองปฏบตการ

5.1.2 การประเมนความเสยง (Risk assessment)

5.1.2.1 หวใจของการประเมนความเสยง ตองมการประเมนสงตอไปน

1) ความเขม/ความแรงจาก อนตรายของสารเคม สภาวะในการทาการทดลอง อปกรณ/เครองมอ และสถานทท

ผปฏบตงานจะไดรบ

2) ระยะเวลาทไดรบ/สมผสกบความเปนอนตรายนน และความถในการรบ/สมผส

โดยมขนตอนหลก ดงน

- มการกาหนดความเปนอนตรายตอสขภาพและความปลอดภยทเกดขนในแตละกจกรรม, อปกรณ/

เครองมอ หรอสงแวดลอมในการทางาน

- มการกาหนดความสาคญของแตละความเปนอนตรายโดยมการจดระดบความเสยง (risk rating)

หรอคะแนนของความเสยง (risk score)

- มการสรางวธการควบคมความเสยงทสามารถนาไปปฏบตได ซงจะชวยลดระดบความเสยงหรอ

คะแนนความเสยงใหอยในระดบทยอมรบได

- มการจดทารายงานของทกกระบวนการ โดยทวไปมกจดทาเปนแบบฟอรมการประเมนความเสยง

5.1.2.2 การประเมนความเสยง สามารถแบงออกไดเปน 3 ระดบ คอ

- ความเสยงระดบบคคล เครองมอทใช คอ แบบฟอรมการประเมนตวเอง (self-evaluation form)

- ความเสยงระดบโครงการ เครองมอทใช คอ แบบฟอรมการประเมนโครงการ (Project evaluation form)

- ความเสยงระดบหองปฏบตการ เครองมอทใช คอ แบบฟอรมการประเมนหองปฏบตการ (Lab

evaluation form

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

105

โดยควรครอบคลมการประเมนในหวขอตอไปน

1. ความเสยงของสารเคมทใช, เกบ และทง

2. สขภาพจากการปฏบตงานกบสารเคม

3. เสนทางในการไดรบสมผส (exposure route)

4. ความเสยงของพนทในการทางาน/กายภาพ

5. ความเสยงของสงแวดลอมในสถานททางาน

6. ความเสยงของการเขาถงเครองมอ/อปกรณทใช สภาวะในการทาการทดลอง

7. ความเสยงของระบบไฟฟาในททางาน

8. ความเสยงของกจกรรมททาในหองปฏบตการ

8.1 กจกรรมททาสามารถทารวมกนได

8.2 กจกรรมททาไมสามารถทารวมกนได

5.1.2.3 ขนตอนการประเมนความเสยง

การประเมนความเสยงนน มกนยมแบบเมทรกซ โดยมตวแปร 2 -3 ตว อาทเชน อนตราย (hazard) กบความเปนไป

ไดในการรบสมผส (probability of exposure) หรอ ความเปนไปไดทจะเกดขน (likelihood/probability) กบผลลพธท

ตามมาดานสขภาพและความปลอดภย (health and safety) เปนตน ยกตวอยางดงน

1) การนยามความเปนไปไดทจะเกดขน

ตารางท 5.1 ตวอยางการนยามความเปนไปไดทจะเกดขน

ระดบ

ความเปนไปไดทจะเกดขน

สงทอธบาย การอธบาย คาดหวงวาจะเกดขน

A เกอบประจา (almost certain) เหตการณจะเกดขนทกป หนงครงตอป หรอมากกวา

B เปนไปไดทจะเกดมาก (likely) เหตการณเกดขนหลายครงหรอ

มากกวาในการทางาน

หนงครงในทก 3 ป

C เปนไปไดปานกลาง (possible) เหตการณอาจเกดขนในการ

ทางาน


D ไมคอยเกดขน (unlikely) เหตการณเกดขนทใดทหนง

บางครงบางคราว


E เกดขนไดยาก (rare) เคยไดยนวาเหตการณเกดขนมา

กอนทไหนสกแหง


ทมา: ดดแปลงจาก General risk assessment form ของ University of Melbourne[ออนไลน] เขาถงไดจาก

http://safety.unimelb.edu.au/tools/risk/ สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

106

2) การนยามชนดของผลลพธทตามมา ดานสขภาพและความปลอดภย

ตารางท 5.2 ตวอยางการนยามชนดของผลลพธทตามมา ดานสขภาพและความปลอดภย

ระดบความรนแรง ชนดผลลพธทตามมา

สขภาพและความปลอดภย สงแวดลอม

V มากทสด

(มหนตภย)

มผเสยชวตจานวนมาก หรอเกดอนตรายตอคน

อยางชดเจน มากกวา 50 คน

มความเสอมโทรมของสงแวดลอมและระบบ

นเวศ ระยะยาวและรนแรงมาก นาวตกมาก IV มาก มผเสยชวต และ/หรอเกดสภาวะทพพลภาพ

รนแรงและถาวร (>30%) ตอคน 1 คน หรอ

มากกวา

III ปานกลาง เกดสภาวะทพพลภาพปานกลาง หรอเกดความ

บกพรอง (<30%) ตอคน 1 คน หรอมากกวา

ผลของสงแวดลอมมความรนแรงระยะเวลาปาน

กลาง

II นอย เกดสภาวะทพพลภาพทรกษาได และตองการ

การรกษาตวในโรงพยาบาล

ผลระยะสนถงปานกลาง และไมกระทบตอระบบ

นเวศ

I นอยมาก มผลกระทบเลกนอย ไมจาเปนตองไดรบการ

รกษาทโรงพยาบาล

ผลนอยมากตอชวตและกายภาพ



3) การคานวณความเสยง (Risking rating) เปนการนาปจจยทกาหนด/นยามไวขางตน มาวางเปนระบบเมทรกซ

ดงน

ตารางท 5.3 ตวอยางการคานวณความเสยง (Risking rating)

ระดบความ

เปนไปไดทจะ

เกดขน

ระดบความรนแรงจากผลลพธทตามมา

I II III IV V

A ปานกลาง สง สง สงมาก สงมาก

B ปานกลาง ปานกลาง สง สง สงมาก

C ตา ปานกลาง สง สง สง

D ตา ตา ปานกลาง ปานกลาง สง

E ตา ตา ปานกลาง ปานกลาง สง



4) เมอกาหนดนยามสาหรบตวแปรแตละคาแลว นามาเปรยบเทยบกบระบบเมทรกซ จะทาใหเราทราบถง “ระดบความ

เสยง” ของททางานนน ๆ บนเกณฑเดยวกน สาหรบความเปนอนตรายจากสารเคม และความเปนไปไดในการไดรบ

สมผส กสามารถกาหนดนยามสาหรบตวแปรแตละตวไดโดยใชวธการในการตงเกณฑ/นยามดงตวอยางขางตน

นอกจากนตวอยางการเกบขอมลความเสยงสามารถทาเปนรปแบบตารางเพอบนทกผลการประเมนได ดงน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

107

ตารางท 5.4 ตวอยางการเกบขอมลความเสยง

(1) การระบความ

เปนอนตรายของ

กจกรรม

(2) ระดบความเสยง

(ไดจากการคานวณ

ขางตน)

(3) หมายเหต (4) ลกษณะการ

บรหารความเสยง

(5) คาอธบายการ

บรหารความเสยง

A-E I-V ระดบ

1. การตกหลนของ

ขวดสารเคม

B III สง

ชนวางไมแขงแรง

และเบยดแนน

กาจดทง เปลยนชนวางใหม เปน

2. การระเบดของตว

ทาละลายในตดด

ควน

C IV สง

หลอดไฟขางตชอต

บอย เกดประกาย

ไฟบอย

สรางใหม เปลยนหลอดไฟใหม

เดนไฟใหไกลจากตดด

ควน

3. การสดดมสารพษ

กลมเบนซน (เบน

ซามดน)

A II สง

สารกลมเบนซน

(เบนซามดน) เปน

สารพษทไวปฏกรยา

กบอากาศ

ใช PPE ใชหนากากปดจมก

แบบเตมรป และ

ทางานในตสญญากาศ

เฝาตดตาม ตรวจสขภาพประจาป

... ... … … ... ... ...

หมายเหต: (3) การบงชรายละเอยดสงทเหนวาเปนอนตราย

(4) และ (5) เปนขนตอนการบรหารความเสยง

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

108

ตวอยางแบบฟอรมการประเมนความเสยง

ระดบ ความเปนไปไ ทจะเกดขน

สงทอธบาย การอธบาย คาดหวงวาจะเกดขน

A เกอบประจา

(almost certain)

เหตการณจะเกดขนทกป หนงครงตอป หรอ

มากกวา

B เปนไปไดทจะเกดมาก

(likely)

เหตการณเกดขนหลายครงหรอ

มากกวาในการทางาน


C เปนไปไดปานกลาง

(possible)

เหตการณอาจเกดขนในการ

ทางาน


D ไมคอยเกดขน

(unlikely)

เหตการณเกดขนทใดทหนง

บางครงบางคราว


E เกดขนไดยาก

(rare)

เคยไดยนวาเหตการณเกดขนมา

กอนทไหนสกแหง



รนแรง

ชนดผลลพธทตามมา

สขภาพและความปลอดภย สงแวดลอม

V มากทสด

(มหนตภย)

มผเสยชวตจานวนมาก หรอเกดอนตรายตอคน

อยางชดเจน มากกวา 50 คน มความเสอมโทรมของ

สงแวดลอมและระบบนเวศ

ระยะยาวและรนแรงมาก นา

วตกมาก IV มาก

มผเสยชวต และ/หรอเกดสภาวะทพพลภาพ

รนแรงและถาวร (>30%) ตอคน 1 คน หรอ

มากกวา

III ปานกลาง

เกดสภาวะทพพลภาพปานกลาง หรอเกด

ความบกพรอง (<30%) ตอคน 1 คน หรอ

มากกวา

ผลของสงแวดลอมมความ

รนแรงระยะเวลาปานกลาง

II นอย เกดสภาวะทพพลภาพทรกษาได และตองการ

การรกษาตวในโรงพยาบาล

ผลระยะสนถงปานกลาง

และไมกระทบตอระบบนเวศ

I นอยมาก มผลกระทบเลกนอย ไมจาเปนตองไดรบการ

รกษาทโรงพยาบาล

ผลนอยมากตอชวตและ

กายภาพ


เปนไปไดท

จะเกดขน

ระดบความรนแรงจากผลลพธทตามมา

I II III IV V

A ปานกลาง สง สง สงมาก สงมาก

B ปานกลาง ปานกลาง สง สง สงมาก

C ตา ปานกลาง สง สง สง

D ตา ตา ปานกลาง ปานกลาง สง

E ตา ตา ปานกลาง ปานกลาง สง

(1) การระบความเปนอนตราย

ของกจกรรม

(2) ระดบความเสยง (ได

จากการคานวณ

ขางตน) (3) หมายเหต (4) ลกษณะการบรหารความเสยง (5) คาอธบายการบรหารความเสยง

A-E I - V ระดบ

การตกหลนของขวดสารเคม B III สง

ชนวางไมแขงแรงและ

เบยดแนน

กาจดทง เปลยนชนวางใหม

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

109

5.1.3 การบรหารความเสยง เปนกระบวนการเพอปองกนภยและลดความเสยหายทอาจเกดจากปจจยเสยงตางๆ ทมใน

หองปฏบตการดวยการควบคมและเตรยมพรอมทจะรบมอ

5.1.3.1 การปองกนความเสยง (Risk prevention) ยกตวอยางเชน

• การกาหนดพนทเฉพาะสาหรบกจกรรมทมความเสยงสง เชน เมอมการใชสารอนตราย ตองมการแยก

คนทางานหรอทรพยสงของออกหางจากสารอนตราย โดยอาจใชระยะหางหรอจากดขอบเขตบรเวณของพนท

หรอใชฉาก/ทกน

• การลดปรมาณการใชสารอนตรายนอยลงเทาทเปนไปได

• มการใชสาร/สงของอนทปลอดภยกวาสาร/สงของเดมทมความเสยง เชน การใชสารลดแรงตงผว

(detergent) แทนตวทาละลายทใสคลอรน (chlorinated solvent) สาหรบการทาความสะอาด, การใช

สารเคมทละลายไดในนาแทนสารเคมทละลายไดในตวทาละลาย, การใชสารเคมทเขากนได (compatible

chemicals) แทนสารเคมทเขากนไมได (incompatible chemicals) เปนตน

• การขจดสงปนเปอน (decontamination): ขจดสงปนเปอนบรเวณพนททปฏบตงานภายหลงเสรจ

ปฏบตการ เพอปองกนการทาปฏกรยาของสารเคมทยงเหลอตกคางอยในพนทปฏบตงานทอาจเปนอนตราย

ตอผอน

• สวมใสเครองปองกนขณะปฏบตงาน: โดยเลอกอปกรณปองกนสวนบคคล (Personal protective

equipments, PPE) ทเหมาะสมตอการปฏบตงาน เชน ใสถงมอหนาขณะเทไนโตรเจนเหลว (liquid

nitrogen) เปนตน

• การกาจดของเสยสารเคม: ตระเตรยมพนท/ภาชนะตามคาแนะนาการกาจดของเสยทถกตอง

5.1.3.2 การลดความเสยง (Risk reduction) ยกตวอยางเชน

• เปลยนแปลงวธการปฏบตงานเพอลดการสมผสสาร

• แทรกรปแบบการทางานทปลอดภยไปในกจกรรมตาง ๆ

• ประสานงานกบหนวยงาน คณะ มหาวทยาลย/องคกรในเรองการจดการความเสยง

• สอสารใหมความระมดระวงดวยเอกสารขอมล, การอบรม, การบรรยาย และ/หรอ การแนะนา

• บงคบใชกฎหมาย หรอขอกาหนด และ/หรอแนวปฏบตในหองปฏบตการ

• มการประเมน/ตรวจสอบการบรหารความเสยงอยางสมาเสมอ

5.1.3.3 การตอบโต/พรอมรบความเสยง

หนวยงาน/องคกรมกระบวนการ แนวทางปฏบต หรอการจดการอบตภยฉกเฉนทกาหนดไว เพอโตตอบ/พรอมรบ

ความเสยง ซงรวมถง การปองกน (prevention) การจดทาแผน (planning) การเตรยมความพรอม (preparedness) การ

ตอบโตเหต (response) โดยมเจาหนาท/คนทางานทมความรและทกษะในดานน ภายหลงจากการตอบโตเหตทกครงมการ

ประเมนผลการดาเนนงานตามมาเพอปรบปรงตอไป

5.1.3.4 การสอสารความเสยง

การสอสารความเสยงเปนสวนทเชอมโยงอยภายในกระบวนการวเคราะหความเสยง ซงเปนสวนสาคญในการสราง

ความตระหนก (awareness) ใหกบคนทางานและผปฏบตงาน โดยใชกลวธในการเผยแพรและกระจายขอมลทถกตองและ

เหมาะสมกบเหตการณ ซงชวยใหผทเกยวของทงหมดมความเขาใจลกษณะของภยอนตรายและผลกระทบเชงลบได การ

สอสารจงมความสาคญทสามารถทาใหการประเมนความเสยงและการบรหารความเสยงดาเนนไปไดดวยด

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

110

รปท 5.1 ความสมพนธระหวาง Risk assessment, Risk management และ Risk communication

(ทมา: เขาถงไดจากhttp://beid.ddc.moph.go.th/th/images/stories/pdf/bioweapons/26Aug08/riskcommunication_

drnantika.pdf สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555)

กลวธในการสอสารความเสยง ตองครอบคลมบคคลทเกยวของทกกลม โดยอาจจะใชหลายวธประกอบกน ไดแก

• การแจงใหทราบถงความเสยง ดวยปากเปลา เชน การสอน อบรม แนะนา และชแจง เปนกจลกษณะ

• การแจงใหทราบถงความเสยง ดวยปาย, สญลกษณ เชน สญลกษณ/ปาย แสดงความเปนอนตรายในพนทเสยง

นน

• การแจงใหทราบถงความเสยง ดวยเอกสารแนะนา, คมอ เชน การทาเอกสารแนะนาหรอคมอ ขอปฏบตในการ

ปฏบตงานทกอใหเกดความเสยง

5.1.3.5 การตรวจสขภาพ

การตรวจสขภาพของผปฏบตงานในหองปฏบตการทมสารเคมอนตรายอยดวยเปนเรองสาคญอยางยงสาหรบการ

ปองกนและลดปญหาความเสยหายทเปนผลกระทบตอสขภาพ ในการบรหารจดการหองปฏบตการจงควรจดสรรงบประมาณ

สาหรบการตรวจทางการแพทยและการใหคาปรกษาเรองสขภาพรองรบไวดวยเชนกน ผปฏบตงานจะไดรบการตรวจสขภาพ

เมอ

• มอาการเตอน – เมอพบวา ผปฏบตงานมอาการผดปกตทเกดขนจากการทางานกบสารเคม วสด อปกรณ

เครองมอในหองปฏบตการ

• มการสมผสสาร – ผปฏบตงานไดรบสารเคมเกนกวาปรมาณทกาหนด เชน ขอกาหนดของ OSHA

• เผชญกบเหตการณสารเคมหก รวไหล – ในกรณสารหกรวไหล ระเบดหรอเกดเหตการณททาใหตองสมผสสาร

อนตราย

• มการตรวจสขภาพเปนประจา ตามปจจยเสยงของคนทางาน/ผปฏบตงาน

• อน ๆ (เชน มการตรวจสขภาพ “กอน” และ “หลง” โครงการเสรจสน เปนตน)

5.1.4 การรายงานความเสยง

การรายงานความเสยงมลกษณะการรายงานทเปนทงกระดาษเอกสาร และ/หรออเลกทรอนกส ซงทาใหสะดวกใน

การสอสารความเสยงในภาพรวม หรอระดบของความเสยงทเกดขนเพมขนหรอลดลงภายในหนวย งานหรอหองปฏบตการ

ในทนควรมการรายงานความเสยง ครอบคลมทง:

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

111

• ระดบบคคล คนทางาน/ผปฏบตงานจะไดรบขอมลความเสยงจากรายงานความเสยงของตนเอง เปนการเพม

ความตระหนกในเรองของความปลอดภย และดแลตวเองมากขน

• ระดบโครงการ หวหนาโครงการสามารถมองเหนขอมลความเสยงของแตละโครงการทเกดขน เปนขอมล

ความเสยงจรงทชวยในการบรหารจดการโครงการได

• ระดบหองปฏบตการ หวหนาหองปฏบตการจะไดรบขอมลความเสยงภายในหองปฏบตการทดแล ซงจะชวย

ในการบรหารจดการหองปฏบตการได

5.1.5 การใชประโยชนจากรายงานความเสยง

• การใชความรจากรายงานความเสยง เปนสวนหนงของการสอสารความเสยง ทสามารถนาไปสอน แนะนา

อบรม ใหความรแกคนทางาน/ผปฏบตงานได

• ประเมนผลและวางแผนการดาเนนงานเพอปองกนและลดความเสยง

• การบรหารดานงบประมาณพรอมรบความเสยง เปนการใชรายงานความเสยงใหเปนประโยชนในดานการ

บรหารจดการ ทาใหผบรหารสามารถตดสนใจในการพฒนาหองปฏบตการวจยไดถกทางและจดสรร

งบประมาณไดตรงตามเปาหมายการพฒนายกระดบความปลอดภยได


การเตรยมความพรอม/ตอบโตกรณฉกเฉนอยภายใตการจดการความปลอดภย แบงออกเปน 2 หวขอคอ




1) ระบบตอบโตกรณฉกเฉน หนวยงาน/หองปฏบตการมการกาหนดระบบตอบโตกรณฉกเฉน หมายถง

หนวยงานมผรบผดชอบทชดเจน มขนตอนปฏบตทเปนรปธรรม มอปกรณทพรอมเพอรบมอกบเหตฉกเฉน บคลากร

และผเกยวของทราบวาตองดาเนนการอยางไรเมอเกดเหต

2) การจดผงพนทใชสอย และเสนทางหนภย หนวยงาน/หองปฏบตการจดพนทใชสอยและเสนทางหนภยท

ปลอดภย และสะดวกในการทางานและการหนภย โดย

• เมอเกดเหตฉกเฉน ผประสบเหตสามารถตรงไปหาอปกรณชวยเหลอ เชน ทลางตา (eyewash) และชดฝกบว

ฉกเฉน (emergency shower) ไดทนทวงท โดยไมมสงกดขวาง

• ไมมสงกดขวางบรเวณทางออกทกทาง ชวยใหการอพยพหนภยเปนไปอยางสะดวกและรวดเรว ไมกอใหเกด

อนตรายเนองจากชนสงกดขวางขณะหนภย

• ไมมสงกดขวางถงดบเพลง (fire extinguishers)/เครองมอดบเพลง เมอเกดเหตฉกเฉนสามารถเขาถงได

ทนทวงท

• มทางหนไฟทไมมสงกดขวางและพรอมใชงาน ชวยใหการอพยพหนภยเปนไปอยางสะดวกและรวดเรว

• จดวางแผนผงแสดงตาแหนงพนทใชสอย ทวางอปกรณตอบโตเหตฉกเฉน และเสนทางหนภยไว ณ ตาแหนงท

ทกคนผานเปนประจา และทกคนในหองปฏบตการรจกเสนทางหนภย

3) การจดเตรยมเครองมอ ในหองปฏบตการมการจดเตรยมเครองมอเพอพรอมรบกรณฉกเฉน โดย

• มทลางตาอยในหองปฏบตการ

• ทดสอบทลางตาสมาเสมอ จะทาใหรวานายาลางตา หรอทลางตายงพรอมใชงานได และมตารางแสดงการ

ตรวจสอบทลางตาอยในหองปฏบตการ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

112

• มชดฝกบวฉกเฉนอยในหองปฏบตการ

• มชดฝกบวฉกเฉนอยบรเวณทางเดนหรอระเบยง

• มถงดบเพลงภายในหองปฏบตการ (ดรายละเอยดใน ESPReL Inspection Criteria 4. การจดการเกยวกบ

ลกษณะทางกายภาพของหองปฏบตการ อปกรณและเครองมอ ขอ 4.7.1 เรอง ระบบปองกนอคคภย)

มาตรฐานทลางตาและอางลางตาฉกเฉน

ทลางตา (รปท 5.2) ในหองปฏบตการควรเปนนาสะอาด หรอสารละลายนาเกลอทใชกนทวไปในการชะลางตา

มาตรฐานทลางตาและอางลางตาฉกเฉน (ANSI Z358.1-1998: American National Standard Institute) มขอกาหนดทวไป

วา ทลางตาฉกเฉนมคณภาพและลกษณะตรงตามมาตรฐานอนเปนทยอมรบได สามารถเขาถงไดโดยงาย มประสทธภาพท

สามารถชะลางสารอนตรายออกจากตาได ตองมสญญาณเสยงหรอไฟกะพรบหากมการใชงาน ตองมการตรวจสอบและทดสอบ

การใชงานอยางนอยสปดาหละ 1 ครง และตองมการจดทาคมอวธการใช/อบรมใหแกคนทางาน

รปท 5.2 ตวอยางปายบอกบรเวณทลางตา ชดลางตาแบบตดผนง และทลางตา

มาตรฐานชดฝกบวฉกเฉน

ชดฝกบวฉกเฉน (Emergency shower, รปท 5.3) ตามมาตรฐาน ANSI Z358.1-1998 กาหนดไววา

- นาทถกปลอยออกมาตองมความแรงทไมทาอนตรายตอผใช โดยตองปลอยนาไดอยางนอย 75.7 ลตร/นาท

หรอ 20 แกลลอน/นาท ทแรงดน 30 ปอนด/ตารางนว เปนเวลาไมนอยกวา 15 นาท

- อปกรณสาหรบการควบคมปด/เปด ตองเขาถงไดงาย สามารถปลอยนาไดภายใน 1 วนาทหรอนอยกวา

- นามอตราการไหลอยางสมาเสมอโดยไมตองใชมอบงคบ จนกวาจะปดโดยตงใจ

- ตองมปาย ณ บรเวณจดตดตงชดเจน

- ฝกบวฉกเฉนตองสามารถเขาถงไดโดยงายและรวดเรว มระยะไมเกน 30 เมตร (100 ฟต) จากจดเสยง และ

ตองไปถงไดใน 10 วนาท เสนทางตองโลงไมมสงกดขวาง (เปนเสนทางตรงทสดเทาทจะทาได และมแสง

สวางเพยงพอ) หากมการใชสารเคมทมอนตรายมาก ควรตดตงฝกบวฉกเฉนใหตดกบพนทนน หรอใกลทสด

เทาทจะทาได

- บรเวณทตดตงอยบนพนระดบเดยวกนกบพนททมความเสยง ไมใชทางลาดลง

- อณหภมของนาควรรกษาใหคงทอยระหวาง 15-35 องศาเซลเซยส ในกรณทสารเคมทใชทาใหเกดแผลไหมท

ผวหนง ควรใหนามอณหภมอยท 15 องศาเซลเซยส ดงนนจงควรศกษาขอมลจาก SDS เพอหาขอมล

อณหภมนาทจะใชกบฝกบวฉกเฉน

- ตาแหนงทตดตงฝกบวฉกเฉน ควรอยในระยะ 82 – 96 นว (208.3 – 243.8 เซนตเมตร) จากระดบพน

นอกจากน ทระดบสงจากพน 60 นว (152.4 เซนตเมตร) ละอองนาจากฝกบวตองแผกวางเปนวงทม

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b8/2008-07-02_Eye_wash_station.jpg

113

เสนผาศนยกลางอยางนอย 20 นว และคนชกเปดวาลวเขาถงไดงาย และไมควรสงเกน 69 นว (173.3

เซนตเมตร) จากระดบพน

รปท 5.3 ตวอยางปายบอกบรเวณชดฝกบวฉกเฉน ชดฝกบวฉกเฉน และลกษณะการใชงาน

4) การจดหาวสดและอปกรณสาหรบรบเหตฉกเฉนภายในหองปฏบตการ

อปกรณแจงเหตเพลงไหม (Pull station, รปท 5.4) กรณพบเหตเพลงไหม สามารถใชกด

แจงสญญาณซงจะทาใหมเสยงกระดงเตอนทนท

เครองรบแจงสญญาณเพลงไหมอตโนมต (Fire alarm control panel, รปท 5.5)

เปนเครองรบแจงเหตเมอเกดอคคภย โดยจะรบสญญาณจากอปกรณเตอนภยตางๆ

ทกลาวมาขางตน

อปกรณตรวจจบความรอน (Heat detector, รปท 5.6) อปกรณตรวจจบความรอนแบง

ออกไดเปน 2 ชนด คอ อปกรณตรวจจบความรอนชนดจด ซงจะสามารถตรวจจบความ

รอนจากไอความรอนไดทนททเกดขนในรศมทางานของอปกรณ และอปกรณตรวจจบ

ความรอนชนดเสน ซงสามารถตรวจจบความรอนจากไอความรอนทเกดขนในแนวตลอด

ความยาวของอปกรณตรวจจบ โดยจะมการตดตงเมอพนทนนมเพดานสงไมเกน 4 เมตร

ระบบจะทางานเมอมอณหภมสงเกน 57 องศาเซลเซยส

รปท 5.4 อปกรณแจงเหตเพลงไหม

รปท 5.5 เครองรบแจงสญญาณ

เพลงไหมอตโนมต

รปท 5.6 อปกรณตรวจจบความรอน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

114

อปกรณตรวจจบควนไฟ (Smoke detector, รปท 5.7) ทาหนาทตรวจจบควนไฟ

จะทางานเมอมควนหนาแนน โดยจะสงสญญาณตรวจจบไดภายใน 10 วนาท สง

สญญาณกระดงในบรเวณทตรวจจบควนได

อปกรณตดกระแสไฟฟา (Breaker หรอ Circuit breaker, รปท 5.8)

เปนอปกรณทใชในการตดกระแสไฟฟาเพอปองกนวงจรไฟฟาจากความเสยหายทเกด

จากการใชไฟเกนหรอเกดการลดวงจร

ไฟแสงสวางฉกเฉน (Emergency light, รปท 5.9)

เมอระบบไฟฟาหลกดบแลว ไฟแสงสวางจะทางานโดยอตโนมต ควรตดตงบรเวณบนได

หนไฟ และภายในหองสาคญตาง ๆ

5) การจดหาเวชภณฑสาหรบรบเหตฉกเฉน นอกจากยาสามญประจาบานทควรมแลว ควรมเวชภณฑทพรอมรบ

เหตฉกเฉน เชน แกวบาด ผวหนงไหม ตาระคายเคอง เปนตน และสงสาคญคอ ควรม “Antidote” อยดวย

เชน แคลเซยมกลโคเนตสามารถลดพษของกรดไฮโดรฟลออรกได เปนตน และตองจดวางในบรเวณท

ผปฏบตงานสามารถเขาถงไดทนทเมอเกดเหตฉกเฉน

6) ผรบผดชอบดานความพรอม/ตอบโตกรณฉกเฉน หนวยงาน/หองปฏบตการกาหนดผรบผดชอบดานความ

พรอม/ตอบโตกรณฉกเฉน โดยใหบคคลนนไดรบการฝกอบรมจรง และสามารถปฏบตงานได สามารถเผยแพร

ความรใหกบคนอนได


1) แผนปองกนกรณฉกเฉนทเปนรปธรรม หนวยงาน/หองปฏบตการมการวางแผนปองกนกรณฉกเฉนทเปนรปธรรม

ปฏบตไดจรง หมายถง มขนตอนปฏบตทเปนรปธรรม มผรบผดชอบทชดเจน มอปกรณทพรอมเพอรบมอกบเหต

ฉกเฉน บคลากรและผเกยวของทราบวาตองดาเนนการอยางไรเมอเกดเหต

2) การซอมรบมอกรณฉกเฉนทเหมาะสมกบหนวยงาน หนวยงาน/หองปฏบตการมการซอมรบมอกรณฉกเฉนท

เหมาะสมกบหนวยงาน เชน ซอมหนไฟจากสถานทจรง

3) การตรวจเชคเครองมอ/อปกรณพรอมรบกรณฉกเฉน หนวยงาน/หองปฏบตการมการตรวจเชคเครองมอ/อปกรณ

พรอมรบกรณฉกเฉนสมาเสมอ และเครองมอ/อปกรณมความพรอมในการใชงาน โดย

• มเครองมอดบเพลงตดตงกบผนงอยางปลอดภย

รปท 5.7 อปกรณตรวจจบควนไฟ

รปท 5.8 อปกรณตดกระแสไฟฟา

รปท 5.9 ไฟแสงสวางฉกเฉน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

115

• ถงดบเพลงตองใชงานไดจรง และตดปายพรอมใชงานดวย

• มการกาหนดตาแหนงและจานวนอปกรณลางตาอยางเพยงพอ

• มการทดสอบทลางตาทกสปดาห

• มการรายงานการตรวจสอบทลางตาทกเดอน

• สายไฟภายในหองปฏบตการตองอยในสภาพด

• มการตรวจเชคกาลงไฟทใชกบเครองมอสมาเสมอ

• มการกาหนดจานวนปลกและความสามารถในการรองรบของสายพวงใหเหมาะกบกาลงไฟ

• สายพวงทใชงานอยในหองปฏบตการตองอยในสภาพด (กรณทใชสายพวงได)

• มการตรวจสอบสายพวงทกสปดาห

• มการรายงานการตรวจสอบสายพวงทกเดอน

• ตดตงเครองมอหรอวสดทเปนอนตรายอยางปลอดภย

• มการตรวจสอบสญญาณเตอนภยฉกเฉน

• มการตรวจสอบไฟแสงสวางฉกเฉน

4) การตรวจสอบพนทและสถานทเพอพรอมรบกรณฉกเฉน หนวยงาน/หองปฏบตการมการตรวจสอบพนทและ

สถานทอยสมาเสมอ พรอมรบกรณฉกเฉน

5) ขนตอนการจดการเบองตน กรณสารเคมหกรวไหล เพอตอบโตกรณฉกเฉน หนวยงาน/หองปฏบตการมขนตอนการ

จดการเบองตน กรณสารเคมหกรวไหล อาทเชน

• มการศกษาถงอนตรายทอาจเกดขนจากการหกรวไหลและ

วางแผนรบมอ

• มการเตรยมอปกรณทาความสะอาดจดวาง ณ ตาแหนงทเขาถง

ไดงายเมอเกดเหต

• มการเตรยมอปกรณปองกนสวนบคคลทเหมาะสม ตามความเปน

อนตรายของสาร เชน ถงมอยางหนา, อปกรณปองกนระบบ

ทางเดนหายใจ เปนตน ไวในหองปฏบตการอยางเพยงพอ และ

เขาถงไดงายเมอเกดเหต

• มการเตรยมตวดดซบทเหมาะสมกบสารเคมทใชในหองปฏบตการ เชน chemical spill -absorbent

pillows หรอ vermiculite (ทไมมสวนประกอบของแรใยหน) (รปท 5.10) ไวในหองปฏบตการอยาง

เพยงพอ และเขาถงไดงายเมอเกดเหต เพอดดซบสารเคมอนตรายทเปนของเหลว

• มการเตรยมผงกามะถนไวกลบ หรอใชเครองมอสญญากาศดดเกบรวบรวมปรอททหกรวไหล ไวใน

หองปฏบตการ อยางเพยงพอ และสามารถเขาถงไดงายเมอเกดเหต

• มการศกษาวธการทาลายแกสพษบางชนด ทใชมากในหองปฏบตการนนๆ เมอเกดการรวไหล และเตรยม

แผนรบมอ

6) ขนตอนการจดการเบองตน ดานสารเคม เพอตอบโตกรณฉกเฉน กรณนาทวม เพลงไหม/อคคภย หนวยงาน/

หองปฏบตการมขนตอนการจดการเบองตน ในกรณนาทวม เพลงไหม/อคคภย ดานสารเคม โดยม

• การเกบสารทตดไฟงายออกหางจากแหลงกาเนดไฟ

• การเกบสารเคมหางจากหวสปรงเกอรเปนระยะทางอยางนอย 18 นว

• การเกบสารไวปฏกรยาตอนาออกหางจากสปรงเกอร

• มการกาหนดปรมาณของสารไวไฟทจาเปนตองใชขณะทางาน

รปท 5.10 vermiculite

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

116

• มการใชอปกรณไฟฟากนระเบดเมอทางานกบสารเคมพวกของเหลวไวไฟ

7) ขนตอนการจดการเบองตน ดานกายภาพ เพอตอบโตกรณฉกเฉน กรณนาทวม เพลงไหม/อคคภย หนวยงาน/

หองปฏบตการมขนตอนการจดการเบองตน ในกรณนาทวม เพลงไหม/อคคภย ดานกายภาพ โดยม

• ประตหนไฟ (รปท 5.11) สามารถเปดออกไดจากภายใน และประตบนไดหนไฟควรปดตลอดเวลา

• ทกคนรตาแหนงทตงของเครองดบเพลงและสญญาณเตอนภย

• ไมมสงกดขวางประตทางออกทกประต

• ขนตอนการแจงเหตภายในหนวยงานในการตอบโตกรณฉกเฉน

• ขนตอนการแจงเหตภายนอกหนวยงานในการตอบโตกรณฉกเฉน

• มเบอรโทรศพทตดตอฉกเฉนทตดไวตรงประตหองปฏบตการชดเจน

ตวอยางเบอรโทรศพททควรมไวในหองปฏบตการ คอ ผรบผดชอบ

หองปฏบตการ หนวยรกษาความปลอดภยของหนวยงาน โรงพยาบาล

สถานดบเพลง สถานตารวจ เปนตน

• ขนตอนการแจงเตอนในการตอบโตกรณฉกเฉน

• ขนตอนการอพยพคนเพอพรอมรบ/ตอบโตกรณฉกเฉนทเปนรปธรรม


หวขอนอยภายใตการจดการความปลอดภย โดยครอบคลม 2 ประเดนหลกคอ

5.3.1 ความปลอดภยสวนบคคล (personal safety)


5.3.1 ความปลอดภยสวนบคคล (Personal safety)

ขอปฏบตเพอความปลอดภยโดยทวไป สาหรบความปลอดภยระดบบคคลทเปนรปธรรม โดยจะใหความสาคญใน

เรองของอปกรณปองกนสวนบคคล (Personal Protective Equipments, PPE ) ในหองปฏบตการ

อปกรณปองกนสวนบคคล (PPE) เปนกญแจทสาคญทใชปองกนผสวมใสจากอนตรายหรอสารเคมอนตราย ซงแทจรง

แลว PPE ไมไดชวยลดหรอกาจดความเปนอนตรายของสารเคมแตอยางใด เพยงแคทาหนาทปองกนผสวมใสเทานน

รปท 5.11 ประตหนไฟ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

117

รปท 5.12 อปกรณปองกนสวนบคคลชนดตางๆ

(ทมา : Princeton Lab Safety [ออนไลน] เขาถงไดจาก

http://web.princeton.edu/sites/ehs/labsafetymanual/sec6c.htm#ppe สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555)

อปกรณปองกนภยสวนบคคล หมายถง ถงมอ, อปกรณกรองอากาศ, อปกรณปองกนตา และเสอผาทปองกนรางกาย

(รปท 5.12) ความตองการในการใช PPE ขนกบชนดหรอประเภทของการปฏบตงาน และธรรมชาต/ปรมาณของสารเคมทผทา

ปฏบตการตองใช ซงตองมการประเมนความเสยงแตละกรณเปนขอมลพนฐานสาหรบการตดสนใจเลอกใชอปกรณรวมกบ

ความรเกยวกบอปกรณปองกนวาแตละชนดแตละประเภทใชสาหรบงานประเภทใดและมขอจากดในการใชงานอยางไร เพอให

สามารถเลอกแบบทเหมาะสมและตองใชใหถกวธดวย จงจะสามารถปองกนภยได

1) อปกรณปองกนหนา (Face protection) หรอ หนากากปองกนใบหนา (Face

shields,รปท 5.13)

1 เมอทางานกบสารเคมอนตราย ตองใสหนากากปองกนการกระเดนของสารเคมโดน

ใบหนา ซงสามารถใชรวมกนกบแวนตาได หนากากปองกนใบหนาบางประเภท เชน

หนากากทมกระบงหนาเลนสใส

รปท 5.13 หนากากปองกน

ใบหนา (Face shields)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

118

2) อปกรณปองกนตา (Eye protection)

อปกรณทใชปองกนตา อาจใชรวมกบอปกรณปองกนหนาหรอเฟสชลดได ลกษณะของแวนตาทใชในหองปฏบตการม

2 ประเภท คอ

• แวนตากนฝน/ลม/ไอระเหย (Goggles) เปนแวนตาทปองกนตาและพนทบรเวณรอบดวงตาจากอนภาค

ของเหลวตดเชอ หรอสารเคม/ไอสารเคม (รปท 5.14)

รปท 5.14 Infection control eye protection

• แวนตานรภย (Safety glasses) จะคลายกบแวนตาปกตทมเลนสซงทนตอการกระแทกและมกรอบแวนตา

ทแขงแรงกวาแวนตาทวไป แวนตานรภยมกมการชบงดวยอกษรเครองหมาย "Z87" ตรงกรอบแวนตาหรอ

บนเลนส ควรสวมใสเพอปองกนดวงตาจากอนภาค แกว เศษเหลก และสารเคม

3) อปกรณปองกนมอ (Hand protection)

• ถงมอ (Gloves) มหนาทในการปองกนมอจากสงตอไปน

- สารเคม สงปนเปอนและการตดเชอ (เชน ถงมอลาเทกซ/ถงมอไวนล/ถงมอไนไทรล)

- ไฟฟา เมอความตางศกยสงมากเกนไป

- อณหภมทสง/รอนมาก (เชน ถงมอทใชสาหรบตอบ)

- อนตรายทางเครองมอ/เครองกล สงของมคมซงอาจทาใหเกดบาดแผลได

การเลอกใชถงมอทเหมาะสมในการปองกนมอจงเปนเรองสาคญ (ตารางท 5.5) เนองจากในปจจบนพบวา โรคผวหนง

อกเสบเปนโรคทเกดขนมากถง 40-45% ของโรคทเกยวของกบการทางานในหองปฏบตการวจยทมสารเคมอนตราย สารเคม

หลายชนดทกอใหเกดการระคายเคองบนผวหนงและเกดอาการไหมไดและยงสามารถถกดดซมผานผวหนงไดอกดวย การใชถง

มอจงจาเปนยง นอกจากน สารเคมพวกไดเมทลซลฟอกไซด (dimethyl sulfoxide, DMSO), ไนโตรเบนซน (nitrobenzene)

และตวทาละลายหลายๆ ตวสามารถถกดดซมผานผวหนงและเขาสเสนเลอดไดเชนกนซงจะกอใหเกดผลรายตอสขภาพของผท

สมผสสารเคมอนตรายเหลานน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

119

ตารางท 5.5 ชนดของถงมอและการใชงาน

วสดทใชทาถงมอ การใชงานทวไป

บวทล (Butyl)

มความทนทานสงมากทสดตอการซมผานของแกสและไอนา จงมกใชในการทางานกบ

สารเคมพวกเอสเทอรและคโตน

นโอพรน (Neoprene)

มความทนทานตอการถลอกและขดขวนปานกลาง แตทนแรงดงและความรอนไดด

มกใชงานกบสารเคมจาพวกกรด สารกดกรอน และนามน

ไนไทรล (Nitrile)

ถงมอทใชทางานทวไปไดดมาก สามารถปองกนสารเคมพวกตวทาละลาย นามน

ผลตภณฑปโตรเลยมและสารกดกรอนบางชนด และยงทนทานตอการฉกขาด การแทง

ทะลและการขดขวน

พอลไวนลคลอไรด

(Polyvinyl chloride, PVC)

ทนทานตอรอยขดขวนไดดมาก และสามารถปองกนมอจากพวกไขมน กรด และ

สารเคมจาพวกปโตรเลยมไฮโดรคารบอน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

120

ตารางท 5.5 ชนดของถงมอและการใชงาน (ตอ)

วสดทใชทาถงมอ การใชงานทวไป

พอลไวนลแอลกอฮอล

(Polyvinyl alcohol, PVA)

สามารถปองกนการซมผานของแกสไดดมาก สามารถปองกนตวทาละลายชนดแอโร

มาตกและคลอรเนตไดดมาก แตไมสามารถใชกบนาหรอสารละลายทละลายในนา

ไวทอน (Viton)

มความทนทานตอตวทาละลายชนดแอโรมาตกและคลอรเนตไดดเยยม มความทนทาน

มากตอการฉกขาดหรอการขดขวน

ซลเวอรชลด

(Silver Shield)

ทนตอสารเคมทมพษและสารอนตรายหลายชนด จดเปนถงมอททนทานตอสารเคม

ระดบสงทสด

ยางธรรมชาต

มความยดหยนและทนตอกรด สารกดกรอน เกลอ สารลดแรงตงผว และแอลกอฮอล

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

121

4) อปกรณปองกนเทา (Foot protection)

รองเทาทใชสวมใสในหองปฏบตการ ตองเปนรองเทาทปดนวเทา (รปท 5.15)

และสวมใสตลอดเวลา

รองเทาททาจากวสดบางชนดสามารถทนตอการกดกรอนของสารเคม ตวทา

ละลาย หรอการซมผานของนาได เชน รองเทายางทสวมหมรองเทาธรรมดา และรองเทา

บท สาหรบรองเทาหนงสามารถดดซบสารเคมไดจงไมควรสวมอกถาโดนสารเคมอนตราย

2 รปท 5.15 ตวอยางรองเทาทปดนวเทา

5) อปกรณปองกนรางกาย (Body protection)

เชน เสอคลมปฏบตการ (Lab coat) เมออยในหองปฏบตการควรสวมเสอคลมปฏบตการตลอดเวลาทมสารเคมอย

เสอคลมปฏบตการควรมความทนทานตอสารเคมและการฉกขาดมากกวาเสอผาโดยทวไป นอกจากน ผากนเปอนททาดวย

พลาสตกหรอยางกสามารถปองกนของเหลวทมฤทธกดกรอนหรอระคายเคองได

“ เสอผาทหลวมไมพอดตว ใหญเกนไปหรอรดมากเกนไป เสอผาทมรอยฉกขาดอาจทาใหเกดอนตรายใน

หองปฏบตการได และควรตดกระดมเสอคลมปฎบตการตลอดเวลา”

6) อปกรณปองกนการไดยน (Hearing protection)

เครองมอและการทาปฏบตการในหองปฏบตการสวนใหญจะไมเกด

เสยงรบกวนมากจนตองใชอปกรณปองกนการไดยน (รปท 5.16) ยกเวนการ

ทดลองกบอปกรณ Ultrasonicator ซงมคลนความถของเสยงสง โดยปกตแลว

OSHA ไดกาหนดไววา คนททางานในสภาพแวดลอมทมเสยงระดบ 85 เดซ

เบล ไมควรทางานเกน 8 ชวโมงตอวน (OSHA Occupational Noise

Standard)

7) อปกรณปองกนระบบทางเดนหายใจ (Respiratory protection)

ผปฏบตการทดลองควรปองกนการหายใจเอาอนภาคฝนผงหรอไอสารเคมเขาสรางกายในขณะปฏบตงานดวยการ

สวมหนากากทสามารถกรองหรอมตวดดจบสงปนเปอนกอนทจะหายใจเอาอากาศนนเขาสปอด หรอใชอากาศบรสทธจากถง

บรรจ ซงตองเลอกใชใหเหมาะสมความเสยงทตองเผชญ และการเลอกใชหนากากแบบกรองอากาศตองคานงถงศกยภาพและ

ประสทธภาพของตวกรอง (Filter) หรอตวดดซบ (Chemical cartridge) ในการขจดสารอนตรายทกาหนด เชน โครเมยม

ตะกว ออกดวย หนากากทเลอกใชควรปองกนสงทกาหนดไดสงกวาขดจากดการสมผสสารในสงแวดลอมการทางาน

(Occupational Exposure Level, OEL) ทกฎหมายกาหนด

หนากากกรองอากาศทใชตองไมรวซมและสวมไดกระชบกบใบหนา รวมทงมการบารงรกษาทาความสะอาดตาม

กาหนดเวลา

รปท 5.16 อปกรณปองกนการไดยน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

http://www.osha.gov/pls/oshaweb/owadisp.show_document?p_table=STANDARDS&p_id=9735


122


1) ระเบยบปฏบตของการทางานในหองปฏบตการทเปนรปธรรม

• มการเตรยมตวกอนเขาปฏบตการ เชน ผปฏบตงานตองทราบวาจะทาปฏบตการเกยวกบอะไร ใชเครองมอ

อะไร และตองมความพรอมทจะปฏบตตามระเบยบของหองปฏบตการอยางเครงครด

• ไมรบกวนผอนในหองปฏบตการขณะทางาน

• ไมวงเลน ในหองปฏบตการ

• ไมเกบอาหาร เครองดมในหองปฏบตการ

• ไมรบประทานอาหารและเครองดมในหองปฏบตการ

• ไมสบบหรในหองปฏบตการ

• ไมทากจกรรมการแตงใบหนาในหองปฏบตการ

• ไมสวมเสอคลมปฏบตการไปยงพนททรบประทานอาหาร

• รวบผมใหเรยบรอยขณะทาปฏบตการ

• สวมเสอคลมปฏบตการทพอดตว ตดกระดมตลอดเวลา

• สวมรองเทาตลอดเวลาในหองปฏบตการ

• ไมสวมรองเทาเปดหนาเทาหรอรองเทาแตะในหองปฏบตการ

• ไมใชปากดดปเปตตหรอหลอดกาลกนา

• ลางมอทกครงกอนออกจากหองปฏบตการ

• ไมใชตวทาละลาย (solvents) ในการลางผวหนง

• รกษาพนททาปฏบตการใหสะอาดและไมมสงกดขวาง

2) ระเบยบปฏบตของการทางานกบเครองมอ/สารเคมในหองปฏบตการทเปนรปธรรม

• หามนาเดกและสตวเลยงเขามาในหองปฏบตการ

• กรณทหนวยงานอนญาตบคคลภายนอกเขาเยยมชมหองปฏบตการ

- ควรมผรบผดชอบนาเขาไป

- ตองอธบาย แจงเตอนหรออบรมเบองตนแกผเขาเยยมชม

- ผเขาเยยมชมตองสวมใสอปกรณปองกนสวนบคคลทเหมาะสม

• หามปดกนทางออก และทางเขาถงเครองมอรบเหตฉกเฉน หรอแผงไฟ

• หามทางานตามลาพงในหองปฏบตการ

• หามใชเครองมอผดประเภท

• มปายแจงกจกรรมทกาลงทาปฏบตการทเครองมอ พรอมชอ และหมายเลขโทรศพทของผทาปฏบตการ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

123



ในการฝกอบรมใหกบบคลากรและนกวจยภายในองคกร/หนวยงานในเรองของความปลอดภย เปนเรองจาเปนอยาง

ยง ถงแมองคกร/หนวยงานมระบบการบรหารจดการอยางด หากบคคลในองคกร/หนวยงานขาดความรและทกษะ ขาดความ

ตระหนก และเพกเฉยแลว จะกอใหเกดอนตรายและความเสยหายตางๆ ได การใหความรดวยการฝกอบรมจะชวยใหทกคน

เขาใจ และสามารถปฏบตงานในหองปฏบตการ หรอทางานเกยวของกบสารเคมไดอยางปลอดภย และลดความเสยงในการเกด

อบตภยไดมาก ในการฝกอบรมนน ควรครอบคลม หวขอดงตอไปน ตามกลมเปาหมายทเกยวของทงหมด

ตารางท 6.1 หลกสตรการอบรบสาหรบผเกยวของ

รายการ ผบรหาร หวหนา

โครงการ

ผปฏบตงานใน


พนกงานทาความ

สะอาด/ภารโรง

ผเยยมชม

กฎหมายทเกยวของ *** *** * *

ระบบบรหารจดการความปลอดภย *** *** *

ระบบการจดการสารเคม * *** *** **

ระบบการจดการของเสย * *** *** **

สารบบขอมลสารเคม/ของเสย ** *** *** *

การประเมนความเสยง ** *** *** *

ลกษณะทางกายภาพของ

หองปฏบตการกบความปลอดภย *** *** ** *

การปองกนและรบมอกบภยอนตราย

และเหตฉกเฉน ** *** *** *** *

อปกรณปองกนภยสวนบคคล * *** *** *** *

SDS/ปายสญลกษณ *** ***

หมายเหต ความละเอยดลกซงของเนอหามเพมขนตามจานวนเครองหมาย *

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

124



คมอการปฏบตงาน (Standard Operating Procedure, SOP)

SOP เปนเอกสารทแนะนาวธการปฏบตงานตาง ๆ เพอใหมการปฏบตอยางถกตองและมทศทางในแนวเดยวกน โดยระบ

ขนตอนการปฏบตงานทชดเจน และสามารถปรบปรงพฒนาไดตามความเหมาะสมของแตละหนวยงาน เพอใหเกดผลจรงท

ปฏบตได ซงวธการของหองปฏบตการแตละแหงอาจจะแตกตางกนไป

วตถประสงคหลกของ SOP คอ ลดการปฏบตงานผดพลาด และสามารถใชเปนแนวทางขององคกร/หนวยงานในการ

จดการขนตอนการปฏบตงานมาตรฐานได

สงทควรกาหนดในเอกสาร SOP มดงนคอ

1) รปแบบ (Format) ประกอบดวย ชอเรอง แบบฟอรม และเนอหา

ชอเรอง ควรสน กระชบ ชดเจน สอความหมายได เพอใหทราบวาเปนคมอการปฏบตงานอะไร เชน การ

ใชเครองมอ การลงบนทกขอมลในสารบบสารเคม เปนตน

แบบฟอรม ประกอบดวย ใบปะหนา สารบญของเนอเรอง สารบญเอกสารอางอง สารบญแบบฟอรม

เนอหา SOP ทเปนวธการปฏบตงาน (work procedure) หรอขนตอนการปฏบตงาน (work

instruction) แบบฟอรมทใชประกอบ เอกสารอางอง และความหมายรหสเอกสาร

เนอหา ใชภาษาทเขาใจงาย และมองคประกอบตามมาตรฐานสากล ทประกอบดวยอยางนอย 8 หวขอ

คอ วตถประสงค ขอบเขตของงาน หนวยงานทรบผดชอบ เครองมอ/อปกรณและสารเคม เอกสารอางอง

แผนภมการทางาน รายละเอยดของขนตอนการทางาน คาอธบายศพทหรอนยาม และแบบฟอรมท

เกยวของ

2) การกาหนดหมายเลขเอกสาร (Number assignment) SOP แตละเรอง ตองระบหมายเลข เพอใหงายตอการ

ตรวจสอบ ควบคม และตดตาม โดยประกอบดวย 3 สวนหลกเรยงกน (A-B-C) คอ (A) รหสทบงถงหนวยงาน/

หนวยปฏบตนน (Code number), (B) รหสทบงถงเรองททา และ (C) หมายเลขลาดบ

3) การตรวจทานและการรบรอง (Review and Approval) เมอเขยน SOP เสรจ จะตองไดรบการตรวจทาน

และรบรองความถกตองจากผทมความชานาญในงานนน และถกตองในรปแบบทกาหนด

4) การแจกจายและการควบคม (Distribution and Control)

การแจกจายเอกสารไปยงหนวยงาน/หนวยปฏบตตาง ๆ ทเกยวของ มระบบการแจกจายทสามารถ

ตรวจสอบและควบคมได เพอใหทราบวา ทกทมการใช SOP ลาสดทไดพฒนาแกไขแลว

การควบคม ไดแก SOP ทแจกจายไดตองผานการอนมตแลวเทานน มระบบการแจกจายรบ-สงเอกสาร

ชดเจน มหมายเลขสาเนาของ SOP ทกสาเนา มการเรยก SOP ทยกเลกไมใชแลวกลบคนได ไมทาสาเนา

ขนมาเอง/หมายเลขสาเนาพมพดวยสตางกน มการทาลายสาเนา SOP ทเรยกกลบคนทกฉบบ/จะเกบ

ตนฉบบไวเทานน

5) การทบทวนและแกไข (Review and Revision) SOP ทใชตองมการทบทวนเปนประจา เพอใหเหมาะสมกบ

การปฏบตงานจรง เมอทบทวนแลวจะแกไขหรอไม กตองมระบบการกรอกขอมลเกบไว เชน ไมแกไข (No

revision) แกไข (Revision) หรอเลกใช (Deletion)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

125

เอกสารอางอง

1. การบรหารระบบการจดการความปลอดภย 1. คมอแนวปฏบตทดดานการบรหารจดการสารเคมและของเสยอนตราย,จฬาลงกรณมหาวทยาลย, มนาคม 2551

2. ระบบการจดการสารเคม 1. ขวญนภส สรโชต รดาวรรณ ศลปโภชากล และวราพรรณ ดานอตรา. 2552. เอกสารขอมลความปลอดภยสารเคม

(Safety Data Sheet). บรษท จรลสนทวงศการพมพ จากด. 147 หนา

2. ChemAlert chemical incompatibility color coding system, Department of Microbiology, University

of Manitoba. [http://umanitoba.ca/science/microbiology/WHMIS/WHMISincapatibility.htm]

3. Chemical Segregation & Incompatibilities Guidelines, University of Texas at Arlington.

[http://www.uta.edu/campus-ops/ehs/chemical/docs/chemical-segregation.pdf]

4. Compressed Gas Cylinder Storage and Handling, Environmental Health and Safety

Weill Cornell Medical College, Cornell University.

[http://www.med.cornell.edu/ehs/updates/compressed_gases.htm]

5. Council Directive 67/548/EEC of 27 June 1967 on the approximation of laws, regulations and

administrative provisions relating to the classification, packaging and labelling of dangerous

substances.

6. Directive 1999/45/EC of the European Parliament and of the Council of 31 May 1999 concerning

the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States

relating to the classification, packaging and labelling of dangerous preparations.

7. EPA's Chemical Compatibility Chart.

[http://www.uos.harvard.edu/ehs/environmental/EPAChemicalCompatibilityChart.pdf]

8. Globally Harmonised System for Classification and Labeling of Chemicals, GHS, Rev. 3, United

Nations, 2009. [http://www.unece.org/trans/danger/publi/ghs/ghs_welcome_e.html]

9. Laboratory Safety Manual, Princeton University.

[http://web.princeton.edu/sites/ehs/labsafetymanual/TOC.htm]

10. Laboratory Safety Manual, The University of Texas at Austin, January 2011.

11. Lawrence Berkeley National Laboratory (Berkeley Lab), U.S. Department of Energy.

[http://www.lbl.gov/ehs/chsp/html/storage.shtml]

12. UN Class, คาศพทนาร, ฐานความรเรองความปลอดภยดานสารเคม. [http://www.chemtrack.org/unclass-

intro.asp]

แหลงอางองรป

1. Compressed gas: http://www.med.cornell.edu/ehs/updates/compressed_gases.htm

2. Ventilated gas cabinet: http://web.princeton.edu/sites/ehs/labsafetymanual/sec7e.htm

3. Cylinder storage locker: http://www.conney.com/Product_-Justrite-Cylinder-Storage-

Locker_50001_10102_-1_70560_11363_11362_11362

4. Compressed gas: http://www.colorado.edu/che/research/safety.html

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

126

5. Compressed gas storage buildings: http://www.hazmatchemicalstorage.com/HMB_

CompressedGas.htm

6. Bottle and parafilm: KK.org

7. Chemical transportation: http://safety.eas.ualberta.ca/node/38

8. Laboratory cart: Keywordpicture.com, Mymail.netbuilder.com.my

9. Rubber bucket: Opticsplanet.com, Labwrench.com

10. Shockproof and bottle:

http://www.alibaba.com/productgs/302461168/8_22_W_White_EPE_Foam.html

11. Secondary container: http://web.princeton.edu/sites/ehs/labpage/spills.htm


1. คมอการจดการของเสยอนตรายภายใน มจธ., ศนยการจดการดานพลงงาน สงแวดลอม ความปลอดภยและอาชวอ

นามย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร, สงหาคม 2552

2. คมอการแยกประเภทและการจดการของเสยจากหองปฏบตการ, คณะเภสชศาสตร, มหาวทยาลยนเรศวร, เมษายน

2553. [http://chemsafe.chula.ac.th/waste_NU/document.pdf]

3. คมอการบาบดและกาจดของเสยอนตรายทแหลงกาเนด, ศนยวจยสงแวดลอม, มหาวทยาลยนเรศวร, มนาคม 2550.

4. คมอหลกปฏบตทดสาหรบการใหบรการบาบด กาจดกากอตสาหกรรม, โครงการจดระดบโรงงานจดการกาก

อตสาหกรรมประเภท 101 105 และ 106, กรมโรงงานอตสาหกรรม, มกราคม 2554.

5. ระบบการจดการของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

[http://chemsafe.chula.ac.th/waste/index.php?option=com_content&task=view&id=42&Itemid=27]

6. Laboratory Safety Manual, Princeton University,

[http://web.princeton.edu/sites/ehs/labsafetymanual/TOC.htm]

7. Laboratory Safety Manual, The University of Texas at Austin, January 2011

8. Waste Identification Guide, Environmental Health & Safety, Washington State University.

[http://ehs.wsu.edu/es/WasteIdentification.html]


1. การไฟฟาสวนภมภาค. “บทท 2 มาตรฐานของเครองอปกรณและสายไฟฟา” แนวปฏบตในการเดนสายและตดตง

อปกรณไฟฟา. [ออนไลน] เขาถงได

จากhttp://www.pea.co.th/th/services/services_how2_setting equipment2.html สบคนเมอวนท 16

กรกฎาคม 2554.

2. วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย. คมอเทคนคการตรวจสอบอาคารเพอความปลอดภย (สาหรบการตรวจสอบอาคาร

ตามกฎหมาย). กรงเทพฯ: โกลบอล กราฟฟค, 2551.

3. วศกรรมสถานแหงประเทศไทย. มาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย พ.ศ. 2545. ฉบบปรบปรงครงท

1 พ.ศ. 2551 กรเทพฯ: โกลบอล กราฟฟค, 2551.

4. วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย. มาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหม. ฉบบปรบปรงครงท1 กรงเทพฯ: โกลบอล

กราฟฟค, 2553.

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

http://www.pea.co.th/th/services/services_how2_setting

127

5. วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย. มาตรฐานปองกนอคคภย. ฉบบปรบปรงครงท1 กรงเทพฯ : โกลบอล กราฟฟค,

2551.

6. วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย. มาตรฐานระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉน และโคมไฟปายทางออกฉกเฉน. ฉบบ

ปรบปรงครงท1 กรงเทพฯ: โกลบอล กราฟฟค, 2551.

7. สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมเกยวกบวศวกรรมไฟฟาและ

อเลกทรอนกส. [ออนไลน] เขาถงไดจากhttp://app.tisi.go.th/standard/comp_tha.html สบคนเมอวนท 16

กรกฎาคม 2554.

8. สานกบรหารระบบกายภาพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย. คมอปองกน – ระงบ – รบมออคคภย. กรงเทพฯ:

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2553.

9. สพน เรยนศรวไล. กฎหมายทเกยวของกบวศวกรรมและสถาปตยกรรม สวนท 1: เนอหากฎหมายทเกยวของ.

(เอกสารไมตพมพ) กรงเทพ : คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2552.

10. สมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย. ขอแนะนาระดบความสองสวางภายในอาคารของประเทศไทย TIEA – GD

003: 2003. กรงเทพฯ: สมาคมไฟฟาแสงสวางแหงประเทศไทย, 2546.

11. สมาคมวศวกรรมปรบอากาศแหงประเทศไทย, มาตรฐานการตรวจสอบคณภาพอากาศภายในอาคาร. กรงเทพฯ: จด

ทอง, 2549.

12. สมาคมสถาปนกสยาม. กฎหมายอาคารอาษา 2548. เลม 1 – 3 กรงเทพฯ: เมฆาเพรส, 2548.

13. ศนยความเปนเลศการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย. ESPReL Inspection Criteria & Checklists.

โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภย หองปฏบตการวจยในประเทศไทย. รายงานความกาวหนาวจย สานก

คณะกรรมการวจยแหงชาต, 2554.

14. Chiara, Joseph and Michael J. Crosbie, (Eds.) Time – Saver Standards for Building Types. 4th ed.

Singapore: McGraw – Hill, 2001.

15. Di Berardinis, Louis J., Janet S. Baum, Melvin First, Gari T. Gatwood and Anand K. Seth. Guidelines

for Laboratory design: Health and Safety Consideration. 3rd ed. New York: John Wiley & Son, 2001.

16. OECD (Organization foe Economic Co – operation and Development) Environment Directorate,

Environmental Health and Safety Division. OECD Principles of Good Laboratory Practice. Paris:

OECD, 1998.

17. Panero, Julius and Matin Zelnik, Human Dimension & Interior Space : a source book for design

reference standards. New York: Watson – Guptill, 1979.

18. World Health Organization, Handbook: good laboratory practice (GLP): quality practice for regulate

non – clinical research and development. 2nd ed. Switzerland: W.H.O., 2009.


5.1 การจดการความเสยง

1. Risk Assessment: http://safety.unimelb.edu.au

2. Risk communication: http://beid.ddc.moph.go.th/th/images/stories/pdf/bioweapons/26Aug08

/riskcommunication_drnantika.pdf

3. Chemical Risk Assessment form - University of Melbourne:http://safety.unimelb.edu.au/tools/risk/

4. Risk Management- University of Arizona: http://risk.arizona.edu/

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

http://app.tisi.go.th/standard/comp_tha.html

128

5. CSULA Risk Management: http://www.calstatela.edu/univ/ehs/


1. Lab safety of Michigan State University (MSU):

https://www.msu.edu/~nixonjos/teaching/bio/safety/safety05.html

2. มาตรฐานอปกรณตรวจจบความรอน: www.dpt.go.th/building.../38%20มาตรฐานอปกรณตรวจจบความรอน.

pdf

3. Circuit breaker: Robert Friedel and Paul Israel, Edison's Electric Light: Biography of an Invention,

Rutgers University Press, New Brunswick New Jersey USA,1986 ISBN 0-8135-1118-6 pp.65-66

4. Campus Fire Safety Procedures: Bentley University: http://www.bentley.edu/facilities-

management/life/fire_safety/ procedures.cfm


1. Eyewash1: http://en.wikipedia.org/wiki/File:2008-07-02_Eye_wash_station.jpg

2. Eyewash2: http://ca.wikipedia.org/wiki/Fitxer:Sign_eyewash.svg

3. Eyewask3: http://www.plumbingsupply.com/eyewash_heaters.html

4. Emergency shower1: https://www.clarionsafety.com/Learning-Center/Topics/Emergency-Shower-

Signs.aspx

5. Emergency shower2: http://www.firstaidandsafetyonline.com/prod_details~catid~91~id~508.asp

6. Emergency shower3: http://www.bigsafety.com.au/category9_1.htm

7. Smoke detector: http://www.mustknowhow.com/index.php/tag/smoke-detectors

8. Heat detector: http://www.dialonemoore.com/pc1555.htm

9. Breaker: http://www.denverbreaker.com/

10. Pull station: http://www.bentley.edu/facilities-management/life/fire_safety/procedures.cfm

11. Fire alarm control panel: http://www.itcareonline.com/product-th-559545-2707578-GM+1004.html

12. Emergency light: http://www.blunet.net.cn/security-alarm/emergency-light/

13. Vermiculite: http://www.epa.gov/asbestos/pubs/verm.html

14. Fire exit: http://www.abacusshutters.co.uk/steel-fire-exit-doors.php


1. Princeton Lab Safety: http://web.princeton.edu/sites/ehs/labsafetymanual/sec6c.htm#ppe

2. Face shields: http://www.unisys-th.com/page17.php

3. Face shields:


4. Hand protection:

http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_personal_protective_equipment_by_body_area


1. Goggles: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Eye-shield.jpg

2. Face shields: http://www.unisys-th.com/page17.php

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

129

3. Safety shoes: http://www.pharmaceutical-int.com/suppliers/abeba-speczialschuhausstatter-

gmbh.html


-


1. คมอการจดทาคมอการปฏบตงาน (SOP) หนวยตรวจสอบเคลอนทฯ กองควบคมอาหาร สานกงานคณะกรรมการ

อาหารและยา

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ภาคผนวก APPENDICES

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 1-1


ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายของสารเคม

1.1 ระบบการจาแนกประเภทและการตดฉลากสารเคมทเปนระบบเดยวกนทวโลก

(Globally Harmonised System for Classification and Labeling of Chemicals, GHS)

GHS เปนระบบการจาแนกประเภท การตดฉลาก และการแสดงรายละเอยดในเอกสารขอมลความปลอดภย (Safety

Data Sheet, SDS) ของสารเคมและเคมภณฑ ทองคการสหประชาชาตพฒนาขน เพอใหใชสอสารและมความเขาใจเกยวกบ

อนตรายทเกดจากสารเคมนน ๆ ในทศทางเดยวกน ซงจะชวยลดความซาซอนและคาใชจายในการทดสอบและประเมน

สารเคม และมนใจวาการใชสารเคมแตละประเภทจะถกตองตามทระบ โดยไมเกดผลเสยหรออนตรายตอสขภาพมนษยและ

สงแวดลอมแตอยางใด

ระบบ GHS ประกอบดวยองคประกอบหลก 2 ประการ

1. กาหนดเกณฑการจาแนกประเภทสารเคมและเคมภณฑ ตามความเปนอนตรายดานกายภาพ สขภาพ และ

สงแวดลอม

2. กาหนดองคประกอบในการสอสารขอมลสารเคมและเคมภณฑผานทางฉลาก และเอกสารขอมลความปลอดภย

(SDS)

ระบบ GHS ประกอบดวยสญลกษณแสดงความเปนอนตราย 9 รป (Pictograms) ดงน

Flame Flame over circle Exploding bomb

Corrosion Gas cylinder Skull and crossbones

Exclamation mark Environment Health Hazard

ระบบ GHS แบงประเภทความเปนอนตรายเปน 3 ดาน ดงน

ดานกายภาพ 16 ประเภท

ดานสขภาพ 10 ประเภท

ดานสงแวดลอม 2 ประเภท

ดงแสดงรายละเอยดในตารางท 1.1 – 1.3

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 1-2

ตารางท 1.1 ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานกายภาพ

ประเภทความเปนอนตราย คาอธบายโดยสงเขป สญลกษณ*

1. วตถระเบด (Explosives) สารในรปของแขงหรอของเหลวทเมอทาปฏกรยาทางเคมแลว

เกดแกสทมอณหภมและความดนสงจนสามารถทาความเสยหาย

ใหกบสงโดยรอบ

สารดอกไมเพลง (pyrotechnic substance)

2. แกสไวไฟ (Flammable

gases)

แกสทมชวงความไวไฟกบอากาศทอณหภม 20 องศาเซลเซยส ท

ความดนบรรยากาศ 101.3 กโลพาสคล

3. สารละอองลอยไวไฟ

(Flammable aerosols)

สารละอองลอยทมคณสมบตไวไฟ หรอมสวนประกอบของสารไวไฟ

4. แกสออกซไดซ (Oxidizing

gases)

แกสทใหออกซเจนได ซงเปนสาเหตหรอมสวนทาใหวสดอนเกดการ

เผาไหมมากกวาปรกต

5. แกสภายใตความดน

(Gases under pressure)

แกสทมความดนไมตากวา 200 กโลพาสคล ทบรรจอยในภาชนะ

บรรจ ซงหมายรวมถง แกสอด (Compressed gas) แกสเหลว

(Liquefied gas) แกสในสารละลาย (Dissolved gas) และแกส

เหลวอณหภมตา (Refrigerated gas)

6. ของเหลวไวไฟ

(Flammable liquids)

ของเหลวทมจดวาบไฟไมเกน 93 องศาเซลเซยส

7. ของแขงไวไฟ

(Flammable solids)

ของแขงทลกตดไฟไดงาย หรออาจเปนสาเหตหรอชวยใหเกดไฟดวย

แรงเสยดทาน

8. สารเคมททาปฏกรยาไดเอง

(Self-reactive

substances and

mixtures)

สารทไมเสถยรทางความรอนซงมแนวโนมทจะเกดการสลายตว

ระดบโมเลกลทาใหเกดความรอนขนอยางรนแรง แมไมมออกซเจน

(อากาศ) เปนสวนรวม

(ไมรวมถงสารทเปน วตถระเบด สารเปอรออกไซดอนทรย หรอ สาร

ออกซไดซ)

9. ของเหลวทลกตดไฟไดเอง

ในอากาศ (Pyrophoric

liquids)

ของเหลวทมแนวโนมทจะลกตดไฟภายใน 5 นาท แมมอยในปรมาณ

นอย เมอสมผสกบอากาศ

หมายเหต * ประเภทความเปนอนตรายบางประเภทสามารถมสญลกษณแสดงความเปนอนตรายไดมากกวา 1 รป ขนกบ

ระดบความเปนอนตรายยอย (category) ของประเภทความเปนอนตรายนนๆ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 1-3

ตารางท 1.1 ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานกายภาพ (ตอ)


10. ของแขงทลกตดไฟไดเองใน

อากาศ (Pyrophoric

solids)

ของแขงทมแนวโนมทจะลกตดไฟภายใน 5 นาท แมมอยในปรมาณ

นอย เมอสมผสกบอากาศ

11. สารเคมทเกดความรอนได

เอง (Self-heating

substances and

mixtures)

สารททาปฏกรยากบอากาศโดยไมไดรบพลงงานจากภายนอก จะทา

ใหเกดความรอนไดเอง

(สารประเภทนจะแตกตางจากสารทลกตดไฟไดเองในอากาศ คอ จะ

ลกตดไฟไดกตอเมอมปรมาณมาก (หลายกโลกรม) และสะสมอย

ดวยกนเปนระยะเวลานาน (หลายชวโมงหรอหลายวน)

12. สารเคมทสมผสนาแลวให

แกสไวไฟ (Substances

and mixtures, which in

contact with water,

emit flammable gases)

สารทเปนของแขงหรอของเหลวททาปฏกรยากบนาแลวสามารถลก

ไหมไดโดยตวเองหรอปลอยแกสไวไฟออกมาในปรมาณทเปน

อนตราย

13. ของเหลวออกซไดซ

(Oxidizing liquids)

ของเหลวทโดยทวไปจะปลอยแกสออกซเจน ซงเปนสาเหตหรอม

สวนทาใหวสดอนเกดการเผาไหมไดมากกวาปรกต

14. ของแขงออกซไดซ

(Oxidizing solids)

ของแขงทโดยทวไปจะปลอยแกสออกซเจน ซงเปนสาเหตหรอมสวน

ทาใหวสดอนเกดการเผาไหมไดมากกวาปกต

15. สารเปอรออกไซดอนทรย

(Organic peroxides)

สารอนทรยทเปนของเหลวและของแขงทประกอบดวยโครงสรางทม

ออกซเจนสองอะตอมเกาะกน (bivalent-O-O-structure) และ

อนพนธของไฮโดรเจนเปอรออกไซดทอะตอมไฮโดรเจนถกแทนท

ดวยอนมลอนทรย (organic radicals) และอาจมคณสมบตอยางใด

อยางหนง ดงน

เมอสลายตวทาใหเกดการระเบดได

ลกไหมไดอยางรวดเรว

ไวตอแรงกระแทกหรอการเสยดส

เกดปฏกรยาอนตรายกบสารอนๆ ได

16. สารทกดกรอนโลหะ

(Corrosive to metals)

สารททาความเสยหายหรอทาลายโลหะไดดวยผลจากการกระทา

ทางเคม



เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 1-4

ตารางท 1.2 ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานสขภาพ


1. ความเปนพษเฉยบพลน

(Acute toxicity)

ทาใหเกดผลกระทบรายแรงหลงจากการไดรบสารเคมเขาสรางกาย

ทางปากหรอทางผวหนงเพยงครงเดยวหรอหลายครงภายในเวลา 24

ชวโมง หรอทางการหายใจเปนเวลา 4 ชวโมง

2. การกดกรอน/ระคายเคอง

ผวหนง (Skin

corrosion/irritation)

แบงเปน 2 ประเภท คอ

กดกรอนผวหนง หมายถง การเกดอนตรายตอผวหนงชนดทไม

สามารถฟนฟใหกลบคนสสภาพเดมได หรอมการตายของเซลล

ผวหนงชนนอกจนถงชนใน หลงการทดสอบกบสารทดสอบเปน

ระยะเวลา 4 ชวโมง

ระคายเคองผวหนง หมายถง การเกดอนตรายตอผวหนงชนดท

สามารถฟนฟใหกลบคนสสภาพเดมได หลงการทดสอบกบสาร

ทดสอบเปนระยะเวลา 4 ชวโมง

3. การทาลายดวงตาอยาง

รนแรง/การระคายเคองตอ

ดวงตา (Serious eye

damage/eye irritation)

แบงเปน 2 ประเภท คอ

ทาลายดวงตาอยางรนแรง คอ ทาใหเนอเยอตา เสยหาย หรอ

เกดความเสยหายทางกายภาพอยางรนแรงมตอการมองเหน ท

ไมสามารถฟนฟกลบสสภาพเดมไดภายใน 21 วน

หลงการสมผส

ระคายเคองตอดวงตา คอ การเปลยนแปลงของดวงตา ท

สามารถฟนฟกลบสสภาพเดมไดภายใน 21 วน หลงการสมผส

4. การทาใหไวตอการกระตน

อาการแพตอระบบทางเดน

หายใจหรอผวหนง

(Respiratory or skin

sensitization)

ไวตอการกระตนใหเกดอาการแพทางระบบทางเดนหายใจ

หมายถง ทาใหเกดภาวะภมไวเกนในระบบทางเดนหายใจ

หลงจากไดรบสารจากการหายใจ

ไวตอการกระตนใหเกดอาการแพทางผวหนง หมายถง ทาให

เกดอาการภมแพหลงจากไดรบสารทางผวหนง

5. การกลายพนธของเซลล

สบพนธ (Germ cell

mutagenicity)

ทาใหเกดการกลายพนธของเซลลสบพนธของมนษยซงสามารถ

ถายทอดสลกหลานได

6. ความสามารถในการกอ

มะเรง (Carcinogenicity)

ทาใหเกดมะเรงหรอเพมอบตการณของการเกดมะเรง หรอทาใหเกด

กอนเนองอกชนดไมรนแรงและรนแรงลกลามในสตวทดลอง

7. ความเปนพษตอระบบ

สบพนธ (Reproductive

toxicity)

การเกดความผดปกตเกยวกบสมรรถภาพทางเพศ และการปฏสนธ

ของเพศชายและหญง รวมถงทาใหการพฒนาการของเดกผดปกต

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 1-5

ตารางท 1.2 ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานสขภาพ



อวยวะเปาหมาย-การไดรบ

สมผสครงเดยว (Specific

target organ toxicity -

Single exposure)

ทาใหเกดความผดปกตของระบบตางๆ ของรางกาย ทงทสามารถ

กลบคนสสภาพเดมไดและไมสามารถกลบคนสสภาพเดมได แบบ

เฉยบพลนและ/หรอเรอรง (แตไมถงระดบทาใหเสยชวต) จากการ

ไดรบสมผสครงเดยว


อวยวะเปาหมาย-การไดรบ

สมผสซา (Specific target

organ toxicity -

Repeated exposure)

ทาใหเกดความผดปกตของระบบตางๆ ในรางกาย ทงทสามารถ

กลบคนสสภาพเดมไดและไมสามารถกลบคนสสภาพเดมได แบบ

เฉยบพลนและ/หรอเรอรง (แตไมถงระดบทาใหเสยชวต) จากการ

ไดรบสมผสซาๆ กน

10. อนตรายตอระบบทางเดน

หายใจสวนลางหรอทาให

ปอดอกเสบจากการสาลก

(Aspiration hazardous)

เมอไดรบสารทเปนของแขง/ของเหลวเขาสระบบหายใจ โดยผาน

ทางปาก จมก หรอการสาลก จะทาใหเกดอาการรนแรงทเกดขน

อยางเฉยบพลน เชน ปอดบวมจากสารเคม การบาดเจบทเกดตอ

ปอด โดยมความรนแรงหลายระดบจนถงเสยชวต

หมายเหต การสาลก คอการทของเหลวหรอของแขงเขาสหลอดลม

และทางเดนหายใจสวนลาง โดยตรงผานปากหรอจมกโดยตรง หรอ

ทางออมผานการอาเจยน



ตารางท 1.3 ประเภทและสญลกษณความเปนอนตรายดานสงแวดลอม

ประเภทความเปนอนตราย คาอธบายโดยสงเขป สญลกษณ

1. ความเปนอนตรายตอ

สงแวดลอมทางนา

(Hazardous to the

aquatic

environment)

หมายรวมถงปจจยตอไปน

เปนพษเฉยบพลนตอสงมชวตในนา

เปนพษเรอรงตอสงมชวตในนา

ทาใหเกดการสะสมสารเคมในสงมชวตในนา

สงผลกระทบตอระบบการยอยสลายสารเคมในนาหรอ

ในสงมชวต

2. ความเปนอนตรายตอ

ชนโอโซน (Hazardous

to the ozone layer)

สามารถทาลายชนโอโซนในชนบรรยากาศได

เปนสารทมอยในรายการสารเคมทพจารณาวาเปน

อนตรายตอชนโอโซน ในภาคผนวกของ Montreal

Protocol

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 1-6

1.2 ระบบ UNRTDG (UN Class)

United Nations Committee of Experts on the Transport of Dangerous Goods จาแนกสารทเปนอนตราย

และเปนเหตใหถงแกความตายหรอกอใหเกดความพนาศเสยหาย สาหรบการขนสง ออกเปน 9 ประเภท (UN-Class) ตาม

ลกษณะทกอใหเกดอนตรายหรอความเสยงในการเกดอนตราย ดงน

ประเภท 1 วตถระเบด (Explosives)

วตถระเบด หมายถง ของแขงหรอของเหลว หรอสารผสมทสามารถ

เกดปฏกรยาทางเคมดวยตวมนเองทาใหเกดแกสทมความดนและความรอนอยาง

รวดเรว กอใหเกดการระเบดสรางความเสยหายแกบรเวณโดยรอบได ซงรวมถงสาร

ทใชทาดอกไมเพลง และสงของทระเบดไดดวย แบงเปน 6 กลมยอย คอ

1.1 สารหรอสงของทกอใหเกดอนตรายจากการระเบดอยางรนแรงทนททนใดทงหมด (Mass explosive)

ตวอยางเชน เชอปะท ลกระเบด เปนตน

1.2 สารหรอสงของทมอนตรายจากการระเบดแตกกระจาย แตไมระเบดทนททนใดทงหมด ตวอยางเชน กระสนปน

ทนระเบด ชนวนปะท เปนตน

1.3 สารหรอสงของทเสยงตอการเกดเพลงไหม และอาจมอนตรายบางจากการระเบดหรอการระเบดแตกกระจาย

แตไมระเบดทนททนใดทงหมด ตวอยางเชน กระสนเพลง เปนตน

1.4 สารหรอสงของทไมแสดงความเปนอนตรายอยางเดนชด หากเกดการปะทหรอปะทในระหวางการขนสงจะเกด

ความเสยหายเฉพาะภาชนะบรรจ ตวอยางเชน พลอากาศ เปนตน

1.5 สารทไมไวตอการระเบด แตหากมการระเบดจะมอนตรายจากการระเบดทงหมด

1.6 สงของทไวตอการระเบดนอยมากและไมระเบดทนททงหมด มความเสยงตอการระเบดอยในวงจากดเฉพาะใน

ตวสงของนน ๆ ไมมโอกาสทจะเกดการปะทหรอแผกระจาย

ประเภทท 2 แกส (Gases)

แกส หมายถง สารทอณหภม 50 องศาเซลเซยส มความดนไอมากกวา 300

กโลปาสกาล หรอมสภาพเปนแกสอยางสมบรณทอณหภม 20 องศาเซลเซยส และ

มความดน 101.3 กโลปาสกาล ไดแก แกสอด แกสพษ แกสในสภาพของเหลว

แกสในสภาพของเหลวอณหภมตา และรวมถงแกสทละลายใน

สารละลายภายใตความดน เมอเกดการรวไหลสามารถกอใหเกดอนตรายจากการลกตดไฟ และ/หรอเปนพษ และแทนท

ออกซเจนในอากาศ แบงเปน 3 กลมยอย ดงน

2.1 แกสไวไฟ (Flammable gases) หมายถง แกสทอณหภม 20 องศาเซลเซยสและมความดน 101.3 กโลปาสกาล

สามารถตดไฟไดเมอผสมกบอากาศ 13 เปอรเซนต หรอตากวาโดยปรมาตร หรอมชวงกวางทสามารถตดไฟได 12

เปอรเซนตขนไปเมอผสมกบอากาศโดยไมคานงถงความเขมขนตาสดของการผสม โดยปกตแกสไวไฟหนกกวาอากาศ

ตวอยางของแกสกลมน เชน อะเซทลน แกสหงตม หรอแกสแอลพจ เปนตน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 1-7

2.2 แกสไมไวไฟและไมเปนพษ (Non-flammable, non-toxic gases) หมายถง แกสทมความดนไมนอยกวา 280 กโล

ปาสกาล ทอณหภม 20 องศาเซลเซยส หรออยในสภาพของเหลวอณหภมตา สวนใหญเปนแกสหนกกวาอากาศ ไม

ตดไฟและไมเปนพษ หรอแทนทออกซเจนในอากาศและทาใหเกดสภาวะขาดแคลนออกซเจนได ตวอยางของแกส

กลมน เชน ไนโตรเจน คารบอนไดออกไซด อารกอน เปนตน

2.3 แกสพษ (Toxic gases) หมายถง แกสทมคณสมบตเปนอนตรายตอสขภาพหรอถงแกชวตไดจากการหายใจ โดยสวน

ใหญหนกกวาอากาศ มกลนระคายเคอง ตวอยางของแกสในกลมน เชน คลอรน เมทลโบรไมด เปนตน

ประเภทท 3 ของเหลวไวไฟ (Flammable liquids)

ของเหลวไวไฟ หมายถง ของเหลว หรอของเหลวผสมทมจดวาบไฟ (Flash

point) ไมเกน 60.5 องศาเซลเซยสจากการทดสอบดวยวธถวยปด (Closed-cup

test) หรอไมเกน 65.6 องศาเซลเซยสจากการทดสอบดวยวธถวยเปด (Opened-

cup test) ไอของเหลวไวไฟพรอมลกตดไฟเมอมแหลงประกายไฟ ตวอยางเชน

อะซโตน นามนเชอเพลง ทนเนอร เปนตน

ประเภทท 4 ของแขงไวไฟ สารทลกไหมไดเอง และสารทสมผสกบนาแลวใหแกสไวไฟ

แบงเปน 3 กลมยอย ดงน

4.1 ของแขงไวไฟ (Flammable solids) หมายถง ของแขงทสามารถตดไฟไดงายจากการไดรบความรอนจาก

ประกายไฟ/เปลวไฟ หรอเกดการลกไหมไดจากการเสยดส ตวอยางเชน กามะถน ฟอสฟอรสแดง ไนโตร

เซลลโลส เปนตน หรอเปนสารทมแนวโนมทจะเกดปฏกรยาคายความรอนทรนแรง ตวอยางเชน เกลอไดอะโซ

เนยม เปนตน หรอเปนสารระเบดทถกลดความไวตอการเกดระเบด ตวอยางเชน แอมโมเนยมพเครต (เปยก) ได

ไนโตรฟนอล (เปยก) เปนตน

4.2 สารทมความเสยงตอการลกไหมไดเอง (Substances liable to spontaneous combustion) หมายถง สารท

มแนวโนมจะเกดความรอนขนไดเองในสภาวะการขนสงตามปกตหรอเกดความรอนสงขนไดเมอสมผสกบอากาศ

และมแนวโนมจะลกไหมได

4.3 สารทสมผสกบนาแลวทาใหเกดแกสไวไฟ (Substances which in contact with water emit flammable

gases) หมายถง สารททาปฏกรยากบนาแลว มแนวโนมทจะเกดการตดไฟไดเอง หรอทาใหเกดแกสไวไฟใน

ปรมาณทเปนอนตราย

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 1-8

ประเภทท 5 สารออกซไดซและสารอนทรยเปอรออกไซด


5.1 สารออกซไดซ (Oxidizing substances) หมายถง ของแขง หรอของเหลวทตวของสารเองไมตดไฟ แตให

ออกซเจนซงชวยใหวตถอนเกดการลกไหม และอาจจะกอใหเกดไฟเมอสมผสกบสารทลกไหมและเกดการระเบด

อยางรนแรง ตวอยางเชน แคลเซยมไฮโปคลอไรท โซเดยมเปอรออกไซด โซเดยมคลอเรต เปนตน

5.2 สารเปอรออกไซดอนทรย (Organic peroxides) หมายถง ของแขง หรอของเหลวทมโครงสรางออกซเจนสอง

อะตอม -O-O- และชวยในการเผาสารทลกไหม หรอทาปฏกรยากบสารอนแลวกอใหเกดอนตรายได หรอเมอ

ไดรบความรอนหรอลกไหมแลวภาชนะบรรจสารนอาจระเบดได ตวอยางเชน อะซโตนเปอรออกไซด เปนตน

ประเภทท 6 สารพษและสารตดเชอ


6.1 สารพษ (Toxic substances) หมายถง ของแขงหรอของเหลวทสามารถทาใหเสยชวตหรอบาดเจบรนแรงตอ

สขภาพของคน หากกลน สดดมหรอหายใจรบสารนเขาไป หรอเมอสารนไดรบความรอนหรอลกไหมจะปลอย

แกสพษ ตวอยางเชน โซเดยมไซยาไนด กลมสารกาจดแมลงศตรพชและสตว เปนตน

6.2 สารตดเชอ (Infectious substances) หมายถง สารทมเชอโรคปนเปอน หรอสารทมตวอยางการตรวจสอบของ

พยาธสภาพปนเปอนทเปนสาเหตของการเกดโรคในสตวและคน ตวอยางเชน แบคทเรยเพาะเชอ เปนตน

ประเภทท 7 วสดกมมนตรงส

วสดกมมนตรงส (Radioactive materials) หมายถง วสดทสามารถแผรงส

ทมองไมเหนอยางตอเนองมากกวา 0.002 ไมโครครตอกรม ตวอยางเชน โมนาไซด

ยเรเนยม โคบอลต-60 เปนตน

ประเภทท 8 สารกดกรอน

สารกดกรอน (Corrosive substances) หมายถง ของแขง หรอของเหลวซง

โดยปฏกรยาเคมมฤทธกดกรอนทาความเสยหายตอเนอเยอของสงมชวตอยางรนแรง

หรอทาลายสนคา/ยานพาหนะททาการขนสงเมอเกดการรวไหลของสาร ไอระเหย

ของสารประเภทนบางชนดกอใหเกดการระคายเคองตอจมกและตา ตวอยางเชนกรด

เกลอ กรดกามะถน โซเดยมไฮดรอกไซด เปนตน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 1-9

ประเภทท 9 วสดอนตรายเบดเตลด

วสดอนตรายเบดเตลด (Miscellaneous dangerous substances and

articles, including environmentally hazardous substance) หมายถง สาร

หรอสงของทในขณะขนสงเปนสารอนตรายซงไมจดอยในประเภทท 1 ถงประเภทท

8 ตวอยางเชน ปยแอมโมเนยมไนเตรต เปนตน รวมถงสารทเปนอนตรายตอ

สงแวดลอม และใหรวมถงสารทระหวางการขนสงมอณหภมตงแต 100 องศา

เซลเซยส ในสภาพของเหลว และมอณหภมตงแต 240 องศาเซลเซยส ในสภาพ

ของแขง

1.3 ระบบการจาแนกประเภทและการตดฉลากสารเคมและเคมภณฑของสหภาพยโรป (เดม)

ในอดตกอนทประเทศในกลมสหภาพยโรปจะนาระบบ GHS มาปรบใช กลมสหภาพยโรปมกฎหมายเกยวกบการ

จาแนกประเภทและตดฉลากสารเคมและเคมภณฑ หรอ Directive 67/548/EEC และ Directive 1999/45/EC ดงนน

เนองจากประเทศในกลมสหภาพยโรปเปนผผลตสารเคมและเคมภณฑรายใหญของโลก ระบบการจาแนกนจงพบเหนและเปน

ทรจกอยางกวางขวาง

ก) ประเภทความเปนอนตราย (Hazard class) ประกอบดวย 15 ประเภท ดงน

1. วตถระเบด (Explosive)

2. สารออกซไดซ (Oxidising)

3. สารไวไฟมากเปนพเศษ (Extremely flammable)

4. สารไวไฟมาก (Highly flammable)

5. สารไวไฟ (Flammable)

6. สารมพษมาก (Very toxic)

7. สารมพษ (Toxic)

8. สารอนตราย (Harmful)

9. สารกดกรอน (Corrosive)

10. สารระคายเคอง (Irritant)

11. สารททาใหไวตอการกระตนอาการแพ (Sensitization)

12. สารกอมะเรง (Carcinogenic)

13. สารกอใหเกดการกลายพนธ (Mutagenic)

14. สารทเปนพษตอระบบสบพนธ (Toxic for reproduction)

15. สารอนตรายตอสงแวดลอม (Dangerous for the environment)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 1-10

ข) สญลกษณแสดงความเปนอนตราย (Hazard symbols) ประกอบดวย 10 สญลกษณ ดงน

วตถระเบด (Explosive)

สารออกซไดซ (Oxidising)

สารไวไฟมากเปนพเศษ (Extremely

flammable)

สารไวไฟมาก (Highly

flammable)

สารไวไฟ (Flammable)

สารมพษมาก (Very toxic)

สารระคายเคอง (Irritant)

สารททาใหไวตอการกระตนอาการ

แพ (Sensitization)

สารมพษ (Toxic)

สารกอมะเรง ประเภทท 1, 2

(Carcinogenic)

สารกอใหเกดการกลายพนธ ประเภทท

1, 2 (Mutagenic)

สารทเปนพษตอระบบสบพนธ

ประเภทท 1, 2 (Toxic for

reproduction)

สารอนตราย (Harmful)

สารททาใหไวตอการกระตนอาการ

แพ (Sensitization)

สารกอมะเรง ประเภทท 3

(Carcinogenic)

สารกอใหเกดการกลายพนธ

ประเภทท 3 (Mutagenic)

สารทเปนพษตอระบบสบพนธ

ประเภทท 3 (Toxic for

reproduction)

สารอนตรายตอสงแวดลอม

(Dangerous for the

environment)

สารกดกรอน (Corrosive)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/86/Hazard_TT.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/86/Hazard_TT.svg�

ผ.2-1


ตวอยางเกณฑการแยกประเภทสารเคมเพอการจดเกบ

เกณฑท 1 : Chemical Segregation (Hazard class) จาก Laboratory Safety Manual, The University of

Texas at Austin

ทมา: ดดแปลงจาก Laboratory Safety Manual, The University of Texas at Austin, January 2011

กลมของสารเคม แนะนาวธการเกบรกษา ตวอยางสารเคม สารทเขากนไมได

(ด SDS ในทกกรณ)

แกสไวไฟภายใตความดน

(รวมถงแกสตดไฟได)

(Compressed Gases-

Flammable includes

Combustible)

เกบรกษาในทเยนและแหง หาง

จากแกสออกซไดซ อยางนอย

20 ฟต โดยมดหรอลามถงไวกบ

ผนงหรอโตะปฏบตการ

แกสบางชนดอาจตองเกบในตท

ตดตงสปรงเกอรหรอระบบ

ระบายอากาศ

Methane,

Acetylene,

Hydrogen

แกสพษและออกซไดซ

ภายใตความดน,

ของแขงออกซไดซ

(Oxidizing and toxic

compressed gases,

oxidizing solids)

แกสเหลวไวไฟภายใต

ความดน (Compressed

Gases – Liquefied

Flammable)

เกบรกษาในทเยน และแหง หาง

จากแกสออกซไดซ

อยางนอย 20 ฟต โดยมดหรอ

ลามถงไวกบผนงหรอโตะ



ตดตงสปรงเกอรหรอระบบ


แกสทเกบในอาคาร ถงควรม

ขนาดบรรจ ไมเกน 16 ออนซ

หากมขนาดใหญใหนาเขามาใช

ภายในอาคารเปนรายวนเทานน

และเกบถาวรอยภายนอกอาคาร

Propane,

Butane

แกสพษและออกซไดซ

ภายใตความดน,

ของแขงออกซไดซ

(Oxidizing and toxic

compressed gases,

oxidizing solids)

แกสภายใตความดนทไว

ตอปฏกรยา (รวมถง แกส

ออกซไดซ)

(Compressed Gases –

Reactive, including

Oxidizing)


จากแกสไวไฟอยางนอย 20 ฟต

มดหรอลามถงไวกบผนงหรอโตะ



ตดตงระบบระบายอากาศ

Oxygen,

Chlorine,

Bromine

แกสไวไฟ

(Flammable gases)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ.2-2



แกสภายใตความดนท

คกคามสขภาพของคน

รวมถงแกสพษและกด

กรอน

(Compressed Gases –

threat to Human

Health, includes Toxic

and Corrosive)


จากแกสและของเหลวไวไฟ โดย

มดหรอลามถงไวกบผนงหรอโตะ



ตดตงระบบระบายอากาศ

Carbon monoxide,

Hydrogen sulfide

แกสไวไฟ และ/หรอ

ออกซไดซ

(Flammable and/or

oxidizing gases)

สารกดกรอน –กรด อน

นทรย (Corrosives-

Acids INORGANIC)

เกบในตเกบรกษากรดทตดตง

ระบบปองกน หรอมภาชนะ

พลาสตกรองรบ

Inorganic (mineral)

acids,

Hydrochloric acid,

Sulfuric acid, Chromic

acid, Nitric acid

หมายเหต: Nitric acid เปน

สารออกซไดซทแรงและควร

เกบแยกจากกรดอน ๆ โดย

เกบในภาชนะรองรบหรอต

กรดทแยกออกจากกน

ของเหลวไวไฟ

(Flammable liquids)

ของแขงไวไฟ (Flammable

solids)

เบส (Bases)

และ สารออกซไดซ

(Oxidizers)

กรดอนทรย (Organic

acids)

สารกดกรอน –กรด

อนทรย

(Corrosives – Acids

ORGANIC)

เกบในตเกบรกษากรดทตดตง

ระบบปองกน หรอมภาชนะ

พลาสตกรองรบ

Organic acids – Acetic

acid,

Trichloroacetic acid,

Lactic acid


(Flammable liquids)

ของแขงไวไฟ (Flammable

solids)

เบส (Bases)

และ สารออกซไดซ

(Oxidizers)

กรดอนนทรย (Inorganic

acids)

สารกดกรอน – เบส

(Corrosives - Bases)

เกบในตทแยกตางหาก Ammonium hydroxide,

Potassium hydroxide,

Sodium hydroxide

สารออกซไดซ และกรด

(Oxidizers and Acids)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ.2-3



สารระเบดได

(Explosives)

เกบใหหางจากสารเคมอน ๆ

ทงหมด ในตาแหนงทปลอดภย

เพอมใหพลดตกลงมาได

Ammonium nitrates,

Nitrourea, Sodium

azide, Trinitroaniline,

Trinitroanisole,

Trinitrobenzene,

Trinitrophenol/Picric

acid, Trinitrotoluene

(TNT)

สารเคมอน ๆ ทงหมด


(Flammable Liquids)

เกบในตเกบเฉพาะสารไวไฟ

หมายเหต: สารเคมทเกด

Peroxide ไดตองลงวนททเปด

ขวด เชน Ether,

Tetrahydrofuran, Dioxane

Acetone,

Benzene,

Diethyl ether,

Methanol,

Ethanol,

Hexanes,

Toluene



ของแขงไวไฟ

(Flammable Solids)

เกบในพนททเยนและแหง แยก

หางออกไปจากสารออกซไดซ

และสารกดกรอน

Phosphorus,

Carbon,

Charcoal



สารเคมทไวปฏกรยาตอนา

(Water Reactive

Chemicals)

เกบในสถานททเยนและแหง

และมการปองกนสารเคมจาก

การสมผสนาและระบบสปรง

เกอร (ถาเปนไปได)และตดปาย

เตอนในสถานทนนวา “สารเคม

ทไวปฏกรยาตอนา”

Sodium metal,

Potassium metal,

Lithium metal,

Lithium aluminum

hydride

แยกจากสารละลายทมนา

เปนองคประกอบทงหมด

และสารออกซไดซ

(All aqueous solutions

and oxidizers)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ.2-4



สารออกซไดซ

(Oxidizers)

วางบนถาดและเกบไวในตทนไฟ

แยกตางหากจากสารไวไฟ และ

วสดทตดไฟได

Sodium hypochlorite,

Benzoyl peroxide,

Potassium

permanganate,

Potassium chlorate,

Potassium dichromate

หมายเหต: กลมสารเคม

ตอไปนเปนสารออกซไดซ:

Nitrates, Nitrites,

Chromates,

Dichromates, Chlorites,

Permanganates,

Persulfates, Peroxides,

Picrates, Bromates,

Iodates, Superoxides

แยกจากสารรดวซ, สาร

ไวไฟ, สารไหมไฟได และ

วสดอนทรย

สารพษ

(Poisons)

แยกเกบจากสารอน โดยม

ภาชนะรองรบททนสารเคมใน

พนททแหง เยน และมการ


Cyanides, สารประกอบ

โลหะหนก, นนคอ

Cadmium, Mercury,

Osmium

ด SDS

สารเคมทวไปทไมไวตอ

ปฏกรยา

(General Chemicals

Non-Reactive)

เกบในตหรอชนวาง Agar, Sodium chloride,

Sodium bicarbonate,

และเกลอทไมไวตอปฏกรยา

สวนใหญ

ด SDS

ทมา: ดดแปลงจาก Laboratory Safety Manual, The University of Texas at Austin, January 2011

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ.2-5

เกณฑท 2 : Chemical Segregation (Hazard class) ของ Lawrence Berkeley National Laboratory

(Berkeley Lab), U.S. Department of Energy

ทมา: Chemical segregation (Hazard class,) Lawrence Berkeley National Laboratory (Berkeley

Lab), U.S. Department of Energy [ออนไลน] เขาถงไดจาก

http://www.lbl.gov/ehs/chsp/html/storage.shtml สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555

Acids,

inorganic

Acids,

oxidizing

Acids,

organic

Alkalis

(bases)

Oxidizers Poisons,

inorganic

Poisons,

organic

Water-

reactives

Organic

solvents

Acids, inorganic X X X X X X

Acids, oxidizing X X X X X X

Acids, organic X X X X X X X

Alkalis (bases) X X X X X X

Oxidizers X X X X

Poisons, inorganic X X X X X X

Poisons, organic X X X X X X

Water- reactives X X X X X X

Organic solvents X X X X X

หมายเหต X = เขากนไมได

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

http://www.lbl.gov/ehs/chsp/html/storage.shtml

ผ.2-6

เกณฑท 3 : ChemAlert chemical incompatibility color coding system ของ Department of

Microbiology, University of Manitoba

ทมา: Department of Microbiology, University of Manitoba [ออนไลน] เขาถงไดจาก

http://umanitoba.ca/science/microbiology/WHMIS/WHMISincapatibility.htm

สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555

รหสการเกบรกษา ส ความหมาย เกบใหหางจาก ขอกาหนดการเกบรกษา

R สแดง

สารไวไฟ สเหลอง, สนาเงน, ส

ขาว และสเทา

เกบในพนททกาหนดไวสาหรบวสด

ไวไฟ

Y สเหลอง สารไวตอปฏกรยาและสาร

ออกซไดซ

สแดง เกบใหหางจากวสดไวไฟและไหมไฟได

B สนาเงน

สารอนตรายตอสขภาพ

(สารพษ)

เกบในพนทปลอดภย

W สขาว

สารกดกรอน

สแดง, สเหลอง และส

นาเงน

เกบใหหางจากสารไวไฟ, สารไวตอ

ปฏกรยา, สารออกซไดซ, และสารพษ

G สเทา ไมมสารอนตรายตอ

สขภาพมาก

ไมมขอกาหนดของ

เฉพาะ

ขนกบสารเคมแตละชนด

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

http://umanitoba.ca/science/microbiology/WHMIS/WHMISincapatibility.htm

ผ.2-7

เกณฑท 4: Partial Incompatibility Listing จาก Chemical Segregation & Incompatibilities Guidelines,


ทมา : Chemical Segregation & Incompatibilities Guidelines, University of Texas at Arlington

[ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.uta.edu/campus-ops/ehs/chemical/docs/chemical-

segregation.pdf สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

http://www.uta.edu/campus-ops/ehs/chemical/docs/chemical-segregation.pdf

http://www.uta.edu/campus-ops/ehs/chemical/docs/chemical-segregation.pdf

ผ.2-8

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ.2-9

เกณฑท 5 EPA's Chemical Compatibility Chart

ทมา : EPA's Chemical Compatibility Chart [ออนไลน] เขาถงไดจาก

http://www.uos.harvard.edu/ehs/environmental/EPAChemical

CompatibilityChart.pdf สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 2-10

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ.3-1


เอกสารขอมลความปลอดภย

เอกสารขอมลความปลอดภย (Material Safety Data Sheet: MSDS หรอ Safety Data Sheet: SDS) เปน

แหลงขอมลทสาคญของสารเคม ทใชในการสอสารขอมลเกยวกบความปลอดภย ทงนขอมลทแสดงใน SDS ในบางหวขอจะ

ประกอบดวยคาตวแปรตางๆ และขอมลเชงเทคนค เชน ตวแปรแสดงความเปนพษ (เชน LD50, LC5, NOEL ฯลฯ) คา

มาตรฐานดานอาชวอนามย (เชน TWA, TLV, STEL ฯลฯ) เปนตน ดงนนผอานควรทาความเขาใจเพอทจะสามารถใช

ประโยชนจากขอมลใน SDS ไดอยางมประสทธภาพ

ตามระบบสากล เชน GHS ขององคการสหประชาชาต ขอมลใน SDS จะประกอบดวย 16 หวขอ1 ดงน

1. ขอมลเกยวกบสารเคม และบรษทผผลตและหรอจาหนาย (Identification) แสดงชอผลตภณฑทเหมอนกบทแสดง

บนฉลากของผลตภณฑ ชอสารเคม วตถประสงคการใชงานของผลตภณฑ ชอทอยและหมายเลขโทรศพทของผผลต

ผนาเขาหรอผจดจาหนาย และหมายเลขโทรศพทฉกเฉน

2. ขอมลความเปนอนตราย (Hazards identification) โดยระบวา

2.1 เปนสารเคมหรอเคมภณฑอนตรายหรอไม และเปนสารประเภทใดตามเกณฑการจดประเภทความเปนอนตราย

และระบความเปนอนตรายตอมนษยและสงแวดลอมดวย

2.2 ลกษณะความเปนอนตรายทสาคญทสดของสารเคมหรอเคมภณฑ ผลกระทบตอสขภาพมนษยและสงแวดลอม

และอาการทอาจเกดขนจากการใชและการใชทผดวธ

2.3 ความเปนอนตรายอน ๆ ถงแมวาสงเหลานนจะไมไดจดอยในประเภทของความเปนอนตรายตามขอกาหนด

3. สวนประกอบและขอมลเกยวกบสวนผสม (Composition/Information on ingredients) ระบสารเคมทเปน

สวนประกอบในเคมภณฑ ปรมาณความเขมขนหรอชวงของความเขมขนของสารเคมทเปนสวนผสมของเคมภณฑ

แสดงสญลกษณประเภทความเปนอนตราย และรหสประจาตวของสารเคม

4. มาตรการปฐมพยาบาล (First aid measures) ระบวธการปฐมพยาบาลทพจารณาถงคณสมบตและความเปน

อนตรายของสาร และความเหมาะสมกบลกษณะของการไดรบหรอสมผสกบสารนน รวมทงการใชอปกรณในการ

ชวยเหลอเปนพเศษสาหรบเคมภณฑบางอยาง

5. มาตรการผจญเพลง (Fire fighting measures) แสดงขอมลเกยวกบการดบเพลงเมอเกดเหตเพลงไหมอน

เนองมาจากสารเคมหรอเคมภณฑ ประกอบดวย วสดทเหมาะสมสาหรบการดบเพลง วสดทไมเหมาะสมสาหรบการ

ดบเพลง ความเปนอนตรายทจะเกดขนเมอเกดเหตเพลงไหม ความเปนอนตรายทเกดจากการเผาไหมของผลตภณฑ

อปกรณทใชในการปองกนภยสาหรบผผจญเพลงหรอพนกงานดบเพลง และคาแนะนาอน ๆ ในการดบเพลง

6. มาตรการจดการเมอมการหกรวไหล (Accidental release measures) ครอบคลมถง การปองกนสวนบคคลเพอ

ไมใหไดรบอนตรายในการจดการสารเคมหรอเคมภณฑทหกรวไหล การดาเนนการเพอไมใหเกดความเสยหายตอ

สงแวดลอม และวธทาความสะอาด เชน การใชวสดในการดดซบ เปนตน

7. การใชและการจดเกบ (Handling and storage) ครอบคลมถง ขอปฏบตในการใชทงเรองการจดเกบ สถานทและ

การระบายอากาศ มาตรการปองกนการเกดละอองของเหลว มาตรการเพอการรกษาสงแวดลอม การเกบรกษาอยาง

ปลอดภย และขอบงใชพเศษ

1 ดรายละเอยดเพมเตมไดท Annex 4 : Guidance on the Preparation of Safety Data Sheets, Globally Harmonized System of Classification

and Labelling of Chemicals (GHS), 4thed., United Nations, 2011. [http://www.unece.org/trans/danger/publi/ghs/ghs_rev04/04files_e.html]

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ.3-2

8. การควบคมการไดรบสมผสและการปองกนสวนบคคล (Exposure controls/Personal protection) ครอบคลม

ถง ปรมาณทจากดการไดรบสมผส สาหรบผปฏบตงานกบสารเคมนน (Exposure limit values) การควบคมการ

ไดรบสมผสสาร (Exposure controls) เชน หนากาก ถงมอทใชปองกนขณะปฏบตงาน และความรบผดชอบของผใช

สารเคมตามกฎหมายเกยวกบการปองกนสงแวดลอม หากทารวไหลปนเปอนสงแวดลอม

9. สมบตทางกายภาพและเคม (Physical and chemical properties) ประกอบดวย ขอมลทวไป เชน ลกษณะท

ปรากฏ กลน เปนตน ขอมลทสาคญตอสขภาพความปลอดภยและสงแวดลอม เชน ความเปนกรด-ดาง (pH) จดเดอด/

ชวงการเดอด จดวาบไฟ ความไวไฟ สมบตการระเบด ความดนไอ อตราการระเหย เปนตน และขอมลอน ๆ ทเปนตว

แปรเกยวกบความปลอดภย

10. ความเสถยรและการเกดปฏกรยา (Stability and reactivity) แสดงขอมลทครอบคลมถง สภาวะทควรหลกเลยง

เชน รายการของสภาวะตาง ๆ ทเปนสาเหตใหสารเคมหรอเคมภณฑเกดปฏกรยาทอนตราย วสดทควรหลกเลยง และ

สารอนตรายทเกดจากการสลายตวของสารเคมหรอเคมภณฑ

11. ขอมลดานพษวทยา (Toxicological information) คาอธบายทสนและชดเจนถงความเปนอนตรายทมตอสขภาพ

จากการสมผสกบสารเคมหรอเคมภณฑทไดจากการคนควาและบทสรปของการทดลองทางวทยาศาสตร จาแนกขอมล

ตามลกษณะและชองทางการรบสมผสสารเขาสรางกาย เชน ทางการหายใจทางปาก ทางผวหนง และทางดวงตา เปน

ตน และขอมลผลจากพษตาง ๆ เชน กอใหเกดอาการแพ กอมะเรง เปนตน

12. ขอมลดานระบบนเวศ (Ecological information) ระบถงการเปลยนแปลงและการสลายตวของสารเคมใน

สงแวดลอมและความเปนไปไดของผลกระทบ และผลลพธตอสงแวดลอม ซงเปนผลทไดจากการทดสอบ เชน ขอมล

ความเปนพษทมตอสงมชวตขนาดเลกในนา (Ecotoxicity), ระดบปรมาณทถกปลดปลอยสสงแวดลอม (Mobility)

ระดบ/ความสามารถในการสลายตวของสารเคมหรอสวนประกอบเมออยในสงแวดลอม (Persistance and

degradability) และ ระดบหรอปรมาณการสะสมในสงมชวตและสงแวดลอม (Bioaccumulative potential)

13. ขอพจารณาในการกาจด (Disposal considerations) ระบวธการกาจดสารเคมหรอเคมภณฑ และบรรจภณฑท

เหมาะสม และถาการกาจดสารเคมหรอเคมภณฑมความเปนอนตรายตองใหขอมลเกยวกบสวนทเหลอจากการกาจด

และขอมลในการจดการกากอยางปลอดภย

14. ขอมลสาหรบการขนสง (Transport information) แสดงขอมลเกยวกบการขนสงทผใชจาเปนตองร หรอใช

ตดตอสอสารกบบรษทขนสง

15. ขอมลเกยวกบกฎขอบงคบ (Regulatory information) แสดงขอมลกฎหมายหรอขอกาหนดตางๆ ทเกยวของกบ

ความปลอดภย สขภาพ และสงแวดลอมของสารเคม

16. ขอมลอนๆ (Other information) แสดงขอมลตางๆ ทเกยวของกบการจดเตรยม SDS ทผจดจาหนายประเมนแลว

เหนวาเปนขอมลทมความสาคญ และไมไดแสดงอยในหวขอ 1-15 เชน ขอมลอางอง แหลงขอมลทรวบรวม ขอมลการ

ปรบปรงแกไข คายอ เปนตน

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 4-1


การจดการของเสย

ประกอบดวยหวขอดงน

1) หลกการการจดแยกประเภทของเสย

2) ตวอยางระบบการจาแนกประเภทของเสย

3) ตวอยางฉลากบนภาชนะบรรจของเสย

4) ตวอยางประเภทของเสยและการจดการในหองปฏบตการ

5) แหลงขอมลเพมเตมสาหรบรายละเอยดการจาแนกและการบาบดเบองตน

6) ความรเกยวกบบรษทรบกาจดของเสยในประเทศไทย

หลกการจดแยกประเภทของเสย (แผนผง 4.1-4.2) จะชวยใหเหนภาพรวมของการจดการของเสยแบบครบวงจร

ตงแตการบาบดเบองตนจนถงการสงของเสยไปกาจดโดยบรษทผรบกาจดของเสยทขนทะเบยนกบกรมโรงงานอตสาหกรรม

ของเสยจากหองปฏบตการอาจแยกประเภทไดหลายแบบขนอยกบชนด และลกษณะอนตรายของสารตงตน แตละ

หองปฏบตการอาจใชระบบการจาแนกของเสยทแตกตางกน เชน ตวอยางเกณฑทใชในจฬาลงกรณมหาวทยาลย (หวขอ 4.2

ตวอยางท 4.1) และมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเจาเกลาธนบร (หวขอ 4.2 ตวอยางท 4.2) ไมวาจะใชระบบแบบใดกตาม

ของเสยทรอการกาจดควรมการตดฉลากใหชดเจน (ตวอยางฉลากของเสย หวขอ 4.3) ทงน ไดยกตวอยางประเภทของเสย

และการจดการเบองตนบางสวนไวในตารางท 4.1 (หวขอ 4.4) และหากผสนใจรายละเอยดของความรเพมเตมสาหรบการ

จาแนก ภาชนะบรรจ และการบาบดเบองตน สามารถดไดจากแหลงขอมลในหวขอ 4.5.

นอกจากนปญหาทหองปฏบตการพบบอยคอ ไมทราบขอมลเกยวกบบรษทรบกาจดของเสย ทาใหการจดการทาไดไม

ครบวงจร ดงนนความรเกยวกบบรษทรบกาจดของเสยทแสดงในขอ 4.6 อาจเปนประโยชนได

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 4-2

แผนผงท 4.1 หลกการการจดแยกประเภทของเสย

ของเสยสารเคมและวสดปนเปอนสารเคม

ของเสยอนตรายตา ของเสยทสามารถ

บาบดกอนทง ของเสยอนตราย

ของเสยกลมพเศษ

• ถงขยะทวไป

• ทอนาทง

สขาภบาลทวไป

วธบาบดของ

หนวยงาน (บาบด

เบองตนกอนทง,

ทงทางใด ดความ

เปนอนตราย)

จาแนกประเภทและระดบความเปนอนตราย

ของเสย

กมมนตรงส

ของเสย

ตดเชอจลนทรย

สงกาจดท

สานกงานปรมาณ

เพอสนต (ปส.)

กาจดโดยการเผา

หรออบฆาเชอท

อณหภม 121˚ซ 15

ปอนดตอตารางนว

เปนเวลา 30 - 70

นาท กลม

ไซยาไนด

กลมปรอท กลม

สารอนทรย

ของแขง/เหลว อนๆ ของแขง/เหลวทจดกลมได

เผาไหมได ไมสามารถเผาไหมได

สงบรษทรบกาจด

ของเสยทม

ใบอนญาต



ใบอนญาต

หากมสารปนเปอนอนทเปนอนตราย

เหลออย เชน สารพษ หรอโลหะหนก ให

กาจดโดยสงบรษทรบกาจด ตามระบบ

การจดประเภทความเปนอนตรายทตงไว

กลมออกซ

แดนซ

กลมโลหะ

หนก

กลมกรด/เบส

ของเสย

ทเปนสารพษอนๆ

สงบรษทรบ

กาจด ทม

วธการกาจดท

เหมาะสมตอ

ของเสยทเปน

พษ

ภาชนะปนเปอน

ทาความสะอาด Reuse/Recycle

สงบรษทรบกาจดของเสยทมใบอนญาตถกตอง และ

มวธการกาจดทเหมาะสมตอของเสยประเภทนน ๆ

สงคนผขาย

ของเสยจากหองปฏบตการ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 4-3

แผนผงท 4.2 หลกการการจดแยกประเภทของเสยทไมทราบขอมล

ของเสย

ทไมทราบขอมล

ทดสอบ1

สงบรษทรบกาจดของเสยทมใบอนญาต กาจดตามลกษณะความเปนอนตรายททดสอบได

ของเสยจากหองปฏบตการ

การลกตดไฟได

(ignitability) กดกรอน

(corrosivity)

ความไวตอปฏกรยา

(reactivity)

ความเปนพษ

(toxicity)

หมายเหต: 1 การทดสอบลกษณะความเปนอนตรายของของเสย ตามวธของ US EPA

(เขาถงไดจาก http://www.epa.gov/epawaste/hazard/wastetypes/wasteid/index.htm สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 4-4

4.2 ตวอยางระบบการจาแนกประเภทของเสย

ตวอยางท 4.1 : ระบบการจาแนกของจฬาลงกรณมหาวทยาลย (WasteTrack)

WasteTrack จาแนกของเสยอนตรายเปน 14 ประเภท ดงน

ประเภทท 1 ของเสยพเศษ (I : Special Waste) หมายถง ของเสยทมปฏกรยาตอนาหรออากาศ ของเสยทอาจม

การระเบด (เชน azide, peroxides) สารอนทรย ของเสยทไมทราบทมา ของเสยทเปนชวพษ และของเสยทเปน

สารกอมะเรง เชน เอทธเดยมโบรไมด

ประเภทท 2 ของเสยทมไซยาไนด (II : Cyanide Waste) หมายถง ของเสยทมไซยาไนด เปนสวนประกอบ เชน

โซเดยมไซยาไนด หรอเปนของเสยทมสารประกอบเชงซอนไซยาไนด หรอมไซยาโนคอมเพลก เปนองคประกอบ

เชน Ni(CN)4 เปนตน

ประเภทท 3 ของเสยทมสารออกซแดนซ (III : Oxidizing Waste) หมายถง ของเสยทมคณสมบตในการให

อเลกตรอน ซงอาจเกดปฏกรยารนแรงกบสารอนทาใหเกดระเบดได เชน โพแทสเซยมเปอรแมงกาเนต, โซเดยมคลอ

เรต, โซเดยมเปอไอออเดต และโซเดยมเปอรซลเฟต

ประเภทท 4 ของเสยทมปรอท (IV : Mercury Waste) หมายถง ของเสยชนดทมปรอทเปนองคประกอบ เชน

เมอรควร (II) คลอไรด, อลคลเมอรควร เปนตน

ประเภทท 5 ของเสยทมสารโครเมต (V : Chromate Waste) หมายถง ของเสยทมโครเมยมเปนองคประกอบ

เชน สารประกอบ Cr6+, กรดโครมก, ของเสยทไดจากการวเคราะห Chemical Oxygen Demand (COD) เปนตน

ประเภทท 6 ของเสยทมโลหะหนก (VI : Heavy Metal Waste) หมายถง ของเสยทมไอออนของโลหะหนกอนท

ไมใชปรอทเปนสวนผสม เชน แบเรยม แคดเมยม ตะกว ทองแดง เหลก แมงกานส สงกะส โคบอล นเกล เงน ดบก

แอนตโมน ทงสเตน วาเนเดยม เปนตน

ประเภทท 7 ของเสยทเปนกรด (VII : Acid Waste) หมายถง ของเสยทมคาของ pH ตากวา 7 และมกรดแรปน

อยในสารมากกวา 5% เชน กรดซลฟรก, กรดไนตรก, กรดไฮโดรคลอรก เปนตน

ประเภทท 8 ของเสยอลคาไลน (VIII : Alkaline Waste) หมายถง ของเสยทมคา pH สงกวา 8 และมดางปนอย

ในสารละลายมากกวา 5% เชน คารบอเนต, ไฮดรอกไซด, แอมโมเนย เปนตน

ประเภทท 9 ผลตภณฑปโตรเลยม (IX : Petroleum Products) หมายถง ของเสยทเปนของเหลวอนทรย

ประเภทไขมนทไดจากพชและสตว (เชน นามนพชและสตว, นามนปโตรเลยม) และผลตภณฑทไดจากนามน (เชน

นามนเบนซน, นามนดเซล, นามนกาด, นามนเครอง, นามนหลอลน)

ประเภทท 10 Oxygenated (X : Oxygenated) หมายถง ของเสยทประกอบดวยสารเคมทมออกซเจนอยใน

โครงสราง เมอนาไปทาปฏกรยาสามารถเปลยนไปเปนผลตภณฑได เชน เอทลอาซเตต อะซโตน, เอสเทอร, อลกอ

ฮอล, คโตน, อเทอร เปนตน

ประเภทท 11 NPS Containing (XI : NPS Containing) หมายถง ของเสยทประกอบดวยสารอนทรยทม

สวนประกอบของ ไนโตรเจน, ฟอสฟอรส, ซลเฟอร เชน สารเคมทมสวนประกอบของ Dimethyl fumarate

(DMF), Dimethyl sulfoxide (DMSO), อะซโตรไนไตรล, เอมน, เอไมน

ประเภทท 12 Halogenated (XII : Halogenated) หมายถง ของเสยทมสารประกอบอนทรยของธาตฮาโลเจน

เชน คารบอนเตตราคลอไรด (CCl4), คลอโรเอทลน

ประเภทท 13 (a) : ของแขงทเผาไหมได (XIII (a) : Combustible Solid)

(b) : ของแขงทไมสามารถเผาไหมได (XIII(b) : Incombustible Solid)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 4-5

ประเภทท 14 ของเสยทมนาเปนตวทาละลายอน ๆ (XIV : Miscellaneous Aqueous Waste) หมายถง ของ

เสยทมสารประกอบนอยกวา 5% ทเปนสารอนทรยทไมมพษ หากเปนสารมพษใหพจารณาเสมอนวาเปนของเสย

พเศษ (I : Special Waste)

รปท 4.1 แผนผงการจาแนกประเภทของเสยอนตรายในระบบ WasteTrack ทมา : ระบบการจดการของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย เขาถงไดจาก http://chemsafe.chula.ac.th/waste/index.php?

option=com_content&task=view&id=42&Itemid=27 สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555

ตวอยางท 4.2 : ระบบการจาแนกของศนยการจดการดานพลงงาน สงแวดลอม ความปลอดภย

และอาชวอนามย (EESH) มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

ของเสยอนตรายชนดของเหลว 18 ประเภท ดงน

1. ของเสยทเปนกรด หมายถง ของเสยทมคา pH ตากวา 7 และมกรดแรปนอยในสารละลายมากกวา 5% เชน

กรดซลฟรก กรดไนตรก กรดไฮโดรคลอรก ของเสยจากการทดลอง Dissolved Oxygen (DO)

2. ของเสยทเปนเบส หมายถง ของเสยทมคา pH สงกวา 7 และมเบสปนอยในสารละลายมากกวา 5 % เชน

แอมโมเนยมไฮดรอกไซด โซเดยมคารบอเนต โซเดยมไฮดรอกไซด

3. ของเสยทเปนเกลอ หมายถง ของเสยทมคณสมบตเปนเกลอ หรอของเสยทเปนผลตผลจากการทาปฏกรยาของกรด

กบเบส เชน โซเดยมคลอไรด แอมโมเนยมไนเตรต

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 4-6

4. ของเสยทประกอบดวยฟอสฟอรส หรอฟลออไรด หมายถง ของเสยทเปนของเหลวทประกอบดวยฟอสฟอรส/

ฟลออไรด เชน กรดไฮโดรฟลออรก สารประกอบฟลออไรด ซลคอนฟลออไรด กรดฟอสฟอรก

5. ของเสยทประกอบดวย ไซยาไนดอนนทรย/อนทรย หมายถง ของเสยทมโซเดยมไซยาไนดและของเสยทม

สารประกอบเชงซอนไซยาไนด หรอไซยาโนคอมเพลกเปนสวนประกอบ เชน โซเดยมไซยาไนด (NaCN), [Ni(CN4)]2-,

[Cu(CN)4]2-

6. ของเสยทประกอบดวยโครเมยม หมายถง ของเสยทมโครเมยมเปนองคประกอบ เชน สารประกอบ Cr6+, Cr3+,

กรดโครมก

7. ของเสยทเปนสารปรอทอนนทรย/ปรอทอนทรย หมายถง ของเสยชนดทมปรอทอนนทรยและปรอทอนทรยเปน

องคประกอบ เชน เมอควร (II) คลอไรด, อลคลเมอรควร

8. ของเสยทเปนสารอารเซนก หมายถง ของเสยชนดทมอารเซนกเปนองคประกอบ เชน อารเซนกออกไซด อารเซนก

คลอไรด

9. ของเสยทเปนไอออนของโลหะหนกอนๆ หมายถง ของเสยทมไอออนของโลหะหนกอนซงไมใชโครเมยม อารเซนก

ไซยาไนด และปรอทเปนสวนผสม เชน แบเรยม แคดเมยม ตะกว ทองแดง

10. ของเสยประเภทออกซไดซงเอเจนต หมายถง ของเสยทมคณสมบตในการใหอเลกตรอนซงอาจเกดปฏกรยารนแรง

กบสารอนทาใหเกดการระเบดได เชน ไฮโดรเจนเปอรออกไซด เปอรแมงกาเนต ไฮโปคลอไรต

11. ของเสยประเภทรดวซงเอเจนต หมายถง ของเสยทมคณสมบตในการรบอเลกตรอน ซงอาจเกดปฏกรยารนแรงกบ

สารอนทาใหเกดการระเบดได เชน กรดซลฟรส กรดไอโอซลฟรก ไฮดราซนไฮดรอกซลเอมน

12. ของเสยทสามารถเผาไหมได หมายถง ของเสยทเปนของเหลวอนทรยทสามารถเผาไหมได เชน ตวทาละลาย

อนทรย อลกอฮอลเอสเทอร อลดไฮด คโตน กรดอนทรย และสารอนทรยพวกไนโตรเจนหรอกามะถน เชน เอมน

เอไมด ไพรมดน ควโนลน รวมทงนายาจากการลางรป (developer)

13. ของเสยทเปนนามน หมายถง ของเสยทเปนของเหลวอนทรยประเภทไขมนทไดจากพช และสตว (เชน กรดไขมน

นามนพชและสตว นามนปโตรเลยม) และผลตภณฑทไดจากนามน (เชน นามนเบนซน นามนกาด นามนเครอง

นามนหลอลน)

14. ของเสยทเปนสารฮาโลเจน หมายถง ของเสยทเปนสารประกอบอนทรยของธาตฮาโลเจน เชน คารบอนเตตราคลอ

ไรด (CCl4) คลอโรเบนซน (C6H5Cl) คลอโรเอทลน โบรมนผสมตวทาละลายอนทรย

15. ของเสยทเปนของเหลวอนทรยทประกอบดวยนา หมายถง ของเสยทเปนของเหลวอนทรยทมนาผสมอยมากกวา

5% เชน นามนผสมนา สารทเผาไหมไดผสมนา เชน อลกอฮอลผสมนา ฟนอลผสมนา กรดอนทรยผสมนา เอมน

หรออลดไฮดผสมนา

16. ของเสยทเปนสารไวไฟ หมายถง ของเสยทสามารถลกตดไฟไดงาย ซงตองแยกใหหางจากแหลงกาเนดไฟ ความ

รอน ปฏกรยาเคม เปลวไฟ เครองไฟฟา ปลกไฟ เชน อะซโตน เบนซน คารบอนไดซลไฟด ไซโคลเฮกเซน ไดเอทธล

อเทอร เอทธานอล เมทธานอล เมธลอะซเตต โทลอน ไซลน ปโตรเลยมสปรต

17. ของเสยทมสารททาใหสภาพคงตว หมายถง ของเสยทเปนพวกนายาลางรป ซงประกอบไปดวยสารเคมอนตราย

และสารอนทรย เชน ของเสยจากหองมด (Dark room) สาหรบลางรป ซงประกอบดวยโลหะเงนและของเหลว

อนทรย

18. ของเสยทเปนสารระเบดได หมายถง ของเสยหรอสารประกอบทเมอไดรบความรอน การเสยดส แรงกระแทก ผสม

กบนา หรอความดนสงๆ สามารถระเบดได เชน พวกไนเตรต ไนตรามน คลอเรต ไนโตรเปอรคลอเรต พเครต

(picrate) เอไซด ไดเอโซ เปอรออกไซด อะเซตไลด อะซตคลอไรด

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 4-7

ของเสยอนตรายชนดของแขง 5 ประเภท

1. ขวดแกว ขวดสารเคมทใชหมดแลว หมายถง ขวดแกวเปลาทเคยบรรจสารเคมทงชนดของเหลวและของแขง ขวด

พลาสตกเปลาทเคยบรรจสารเคมทงชนดของเหลวและของแขง

2. เครองแกว หรอ ขวดสารเคมแตก หมายถง เครองแกว ขวดแกวทแตก หกชารด หลอดทดลองทแตกหก ชารด

3. Toxic Waste หมายถง สารพษ สารเคมอนตราย สารกอมะเรง เชน สารเคมหมดอาย สารเคมทเสอมคณภาพ

สารเคมทเปนอนตรายตอสขภาพ

4. Organic Waste หมายถง ของเสยชนดของแขงทมจลนทรยปนเปอน หรอมเชอกอโรคปนเปอน เชน อาหารเลยง

เชอแบบแขง

5. ขยะปนเปอนสารเคม หมายถง ขยะทมการปนเปอนสารเคม หรอบรรจภณฑทปนเปอนสารเคม เชน ทชช ถงมอ

เศษผา หนากาก หรอบรรจภณฑทปนเปอนสารเคม

ของเสยอนตรายพเศษ 4 ประเภท

1. ของเสยทเปนสารกมมนตรงส หมายถง ของเสยทประกอบดวยสารกมมนตรงส ซงเปนสารทไมเสถยร สามารถแผ

รงส ทาใหเกดอนตรายตอทงสงมชวต และสงแวดลอม เชน S35, P32, I125

2. ของเสยทมจลนทรย หมายถง ของเสยทมสารประกอบของสารจลนทรยทอาจมอนตรายหรอผลกระทบตอ

สงแวดลอมและระบบนเวศ เชน ของเสยทไดจากการเลยงเชอ แยกเชอ บมเพาะจลนทรย รา เชอในถงหมก

3. ของเสยจาก pilot plant หมายถง ของเสยทเกดจากกจกรรมใน pilot plant ซงเปนเชอจลนทรยหรอสารเคม ซง

หากมการระบายของเสยลงสระบบบาบดนาเสยจานวนมากจะทาใหระบบบาบดเสยหายได เชน ของเสยทไดจาก

กจกรรมการวจยหรอบรการ โดยใชถงหมกขนาดใหญหรอจากกจกรรมของเครองมอในระดบตนแบบ

4. ของเสย Ethidium bromide (EtBr) หมายถง ของเสยอนตรายทงชนดของเหลวและของแขงทมการปนเปอน

หรอมสวนประกอบของ EtBr เชน EtBr buffer solution, EtBr Gel ทชชหรอบรรจภณฑทปนเปอน EtBr

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 4-8

รปท 4.2 แผนผงการจาแนกประเภทของเสยอนตรายในระบบของ มจธ.

ทมา : คมอการจดการของเสยอนตรายภายใน มจธ., ศนยการจดการดานพลงงาน สงแวดลอม ความปลอดภยและอาชวอนา

มยมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร, สงหาคม 2552

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 4-9

4.3 ตวอยางฉลากของเสย

4.4 ตวอยางประเภทของเสยและการจดการในหองปฏบตการ

ตารางท 4.1 ตวอยางประเภทของเสยและการจดการในหองปฏบตการ

ประเภทของ

ของเสย

คาอธบาย ตวอยาง

ของเสย

ภาชนะเกบท


วธการบาบด

เบองตน

วธการกาจด


กรด

ของเสยทมคาของ

pH ตากวา 7 และม

กรดแรปนอยในสาร

มากกวา 5%

กรดซลฟรก,

กรดไนตรก,

กรดไฮโดรคลอรก

ใชภาชนะเดมท

บรรจสารนน หรอ

ภาชนะทาจาก

พลาสตก PP หรอ

PE ทมฝาปดมดชด

สะเทนกรดใหเปน

กลางดวยดาง และ

ทงลงทอสขาภบาล

หากเกดตะกอน

ใหกรองตะกอน

และสงกาจดใน

กลมของแขง


ดาง

ของเสยทมคาของ

pH สงกวา 7 และม

ดางปนอยในสาร

มากกวา 5%

คารบอเนต,

ไฮดรอกไซด,

แอมโมเนย






สะเทนดางใหเปน

กลางดวยกรด และ

ทงลงทอสขาภบาล

หากเกดตะกอน

ใหกรองตะกอน

และสงกาจดใน

กลมของแขง

ฉลากของเสย

เครองหมายแสดงประเภท

ความเปนอนตรายของ

ของเสย

ประเภทของเสย ....................................................................

ชอหองปฏบตการ/ชอเจาของ...........................................................

สถานท................................................................................................

เบอรโทรตดตอ....................................................................................

สวนประกอบของของเสย

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….……………..

ปรมาณของเสย...........................................................................

วนทเรมบรรจของเสย………………………………………………………….

วนทหยดการบรรจของเสย.........................................................

ผรบผดชอบ/เบอรโทร

รหสฉลาก/รหสภาชนะ

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 4-10

ตารางท 4.1 ตวอยางประเภทของเสยและการจดการในหองปฏบตการ (ตอ)

ประเภทของ

ของเสย

คาอธบาย ตวอยาง

ของเสย

ภาชนะเกบท


วธการบาบด

เบองตน

วธการกาจด

ของเสยกลม

ไซยาไนด


ไซยาไนด เปน

สวนประกอบ

โซเดยมไซยาไนด หรอ

เปนของเสยทม

สารประกอบเชงซอน

ไซยาไนด หรอมไซยา-

โนคอมเพลกซ เปน

องคประกอบ เชน

Ni(CN)4






หามผสมกบกรดทก

ชนด

ทาลายพษโดยการ

ออกซไดสเปนไซยา-

เนตดวยสารฟอกส

(bleach) หรอ

สารละลายไฮโปคลอ-

ไรต (NaOCl) ทความ

เขมขน 5%


ทมวธการกาจดท


ของเสยกลม

สารออกซ-

แดนซ

ของเสยทมสารออก

ซแดนซเปน

องคประกอบ

ซงอาจเกดปฏกรยา

รนแรงกบสารอนทา

ใหเกดระเบดได

โพแทสเซยมเปอรแมง-

กาเนต, โซเดยมคลอ-

เรต, โซเดยมเปอรไอโอ

เดต, และโซเดยมเปอร

ซลเฟต






บาบดดวยการ

รดกชนและการ

สะเทน

1) เตมสารละลาย

10% โซเดยมซลไฟต

หรอเมตาไบซลไฟตท

เตรยมขนมาใหม

2) ปรบคา pH ให

เปนกลาง

ภายหลงจากการ

บาบดเบองตน

หากไมมสารพษ

ชนดอนปนเปอน

ใหสงบรษทรบ

กาจด ทมวธการ

กาจดทเหมาะสม

4.5 แหลงขอมลเพมเตมสาหรบรายละเอยด การจาแนกของเสย ภาชนะบรรจของเสย และ

การบาบดเบองตน

1. คมอการจดการของเสยอนตรายภายใน มจธ., ศนยการจดการดานพลงงาน สงแวดลอม

ความปลอดภยและอาชวอนามย, มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร, สงหาคม 2552.

2. คมอการแยกประเภทและการจดการของเสยจากหองปฏบตการ, คณะเภสชศาสตร, มหาวทยาลยนเรศวร, เมษายน

2553. [ออนไลน] เขาถงไดจากhttp://chemsafe.chula.ac.th/waste_NU/document.pdf สบคนเมอวนท 12

มนาคม 2555

3. คมอการบาบดและกาจดของเสยอนตรายทแหลงกาเนด, ศนยวจยสงแวดลอม, มหาวทยาลยนเรศวร, มนาคม 2550.

4. ระบบการจดการของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, [ออนไลน] เขาถงได

จากhttp://chemsafe.chula.ac.th/waste/index.php?option=com_content&task=view&id=42&Itemid=

27 สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555

5. Chemical Waste Disposal, Princeton University. [ออนไลน] เขาถงได

จากhttp://web.princeton.edu/sites/ehs/chemwaste/index.htm pdf สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555

6. Waste Identification Guide, Environmental Health & Safety, Washington State University. [ออนไลน]

เขาถงไดจาก http://ehs.wsu.edu/es/WasteIdentification.html สบคนเมอวนท 12 มนาคม 2555

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 4-11

4.6 ความรเกยวกบบรษทรบกาจดของเสยในประเทศไทย

การสงของเสยจากหองปฏบตการไปกาจดตองพจารณาลกษณะและความสามารถในการจดการของเสยของบรษท

ใหเหมาะสมกบประเภทของเสยทสงกาจดดวย ตามกฎกระทรวง ทออกตามความในพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2535

จาแนกประเภทโรงงานอตสาหกรรมทประกอบกจการจดการกากอตสาหกรรมไว 3 ประเภท ตามลกษณะกจการ ดงแสดงใน

ตารางท 4.2 โดยโรงงานอตสาหกรรมทประกอบกจการจดการกากอตสาหกรรมตองขนทะเบยนและไดรบอนญาตจากกรม

โรงงานอตสาหกรรมกอนการประกอบกจการ ผสนใจสามารถสบคนชอ ประเภท และลกษณะกจการของโรงงานฯ ทขน

ทะเบยนกบกรมโรงงานอตสาหกรรมไดทเวบไซตกรมโรงงานอตสาหกรรม เมน “บรการขอมล” --- > “ขอมลโรงงาน” --- >

“คนหาโรงงานอตสาหกรรม” [http://hawk.diw.go.th/content.php?mode=data1search]

ตารางท 4.2 ประเภทและลกษณะกจการของโรงงานอตสาหกรรมทประกอบกจการจดการกาก

อตสาหกรรม

ลาดบ

ประเภท

ประเภทหรอชนดโรงงาน ลกษณะกจการ

101 โรงงานปรบคณภาพของเสยรวม

(Central Waste Treatment)

โรงงานบาบดนาเสยรวม : เปนการลด/กาจด/บาบด

มลพษทมอยในนาเสยและนากากตะกอนไปกาจดอยาง

ถกวธตอไป

โรงงานเผาของเสยรวม (เตาเผาเฉพาะ/เตาเผารวม) :

เปนการบาบดของเสยโดยการใชความรอนเพอทาลาย

มลพษ และลดความเปนอนตรายของสารบางอยาง โดยม

ระบบบาบดมลพษอากาศและจดการเถาทเกดขนอยาง

ถกตอง

105 โรงงานประกอบกจการเกยวกบการคด

แยกหรอฝงกลบสงปฏกลหรอวสดทไมใช

แลวทมลกษณะและคณสมบตตามท

กาหนดไวในกฎกระทรวงฉบบท 2 (พ.ศ.

2535) ออกตามความในพระราชบญญต

โรงงาน พ.ศ. 2535

โรงงานคดแยกของเสย : เปนการแบงแยกของเสย โดย

ของเสยทสามารถใชประโยชนไดอกจะถกสงไปยงโรงงาน

ตางๆ เพอนากลบมาใชประโยชนอก และจดการสวนท

เหลอจากการคดแยกอยางถกตองตอไป

โรงงานฝงกลบของเสย : เปนการนาของเสยไปฝงกลบใน

หลมฝงกลบ ซงแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก

- หลมฝงกลบตามหลกสขาภบาล (Sanitary Landfill)

- หลมฝงกลบอยางปลอดภย (Secure Landfill)

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 4-12

ตารางท 4.2 ประเภทและลกษณะกจการของโรงงานอตสาหกรรมทประกอบกจการจดการกาก

อตสาหกรรม (ตอ)

ลาดบ

ประเภท

ประเภทหรอชนดโรงงาน ลกษณะกจการ

106 โรงงานประกอบกจการเกยวกบการนา

ผลตภณฑอตสาหกรรมทไมใชแลวหรอ

ของเสยจากโรงงานมาผลตเปนวตถดบ

หรอผลตภณฑใหมโดยผานกรรมวธการ

ผลตทางอตสาหกรรม

เปนการนาผลตภณฑอตสาหกรรมทไมใชแลวหรอของเสยจาก

โรงงานมาผลตเปนวตถดบหรอผลตภณฑใหมโดยผานกรรมวธ

การผลตทางอตสาหกรรม เชน

1) ทาสนามนหรอผลตภณฑอนๆ จากนามนหลอลน

ใชแลว (Waste Oil Refining)

2) สกดแยกผลตภณฑปโตรเลยมจากกากหรอ

ตะกอนนามนดบ (Waste Oil Separation)

3) สกดแยกโลหะมคา (Precious Metals Recovery)

4) กลนตวทาละลายใชงานแลวกลบมาใชใหม

(Solvents Recovery)

5) ทาเชอเพลงทดแทน (Fuel Substitution)

6) ทาเชอเพลงผสม (Fuel Blending)

7) ซอมหรอลางบรรจภณฑ

8) คนสภาพกรดหรอดาง (Acid/Base Regeneration)

9) คนสภาพถานกมมนต (Activated Carbon

Regeneration)

10) ผลตเคมภณฑ สารเคม ซงมการนาเคมภณฑหรอ

สารเคมทใชงานแลว หรอเสอมสภาพมาเปน

วตถดบในการผลต

11) ซอมแซม ปรบปรง บดยอยเครองใชไฟฟาและ

อปกรณอเลกทรอนกส บดหรอลางผลตภณฑแกว

ทมา: คมอหลกปฏบตทดสาหรบการใหบรการบาบด กาจดกากอตสาหกรรม, โครงการจดระดบโรงงานจดการกาก

อตสาหกรรมประเภท 101 105 และ 106, กรมโรงงานอตสาหกรรม, มกราคม 2554.

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ผ. 4-13

ตารางท 4.3 ตวอยางการเลอกประเภทโรงงานฯ ในการสงกาจด/บาบดทเหมาะสมกบลกษณะของเสย

ลาดบประเภท

โรงงาน

ประเภทหรอชนดโรงงาน ลกษณะกจการ ลกษณะของเสยทสงกาจด/

บาบด

101 โรงงานปรบคณภาพของเสยรวม

(Central Waste Treatment)

ปรบคณภาพของเสยรวม

(บาบดหรอกาจดวสดทไมใช

แลว เชน นามนหลอลน และ

ยางรถยนต เปนตน โดย

กระบวนการใชความรอนดวย

การเผาในเตาเผาซเมนต)

ของเหลวอนทรยประเภท

ไขมนทไดจากพช และสตว

และผลตภณฑทไดจากนามน

105 โรงงานประกอบกจการเกยวกบการ

คดแยกหรอฝงกลบสงปฏกลหรอวสด

ทไมใชแลว

ฝงกลบสงปฏกลและวสดทไมใช

แลวทเปนของเสยอนตราย และ

ไมอนตราย

สารปรอทอนทรย

106 โรงงานประกอบกจการเกยวกบการ

นาผลตภณฑอตสาหกรรมทไมใชแลว

หรอของเสยจากโรงงานมาผลตเปน

วตถดบหรอผลตภณฑใหมโดยผาน

กรรมวธการผลตทางอตสาหกรรม

กลนตวทาละลายใชงานแลว

กลบมาใชใหม

(Solvents Recovery)

ของเหลวอนทรยท

ประกอบดวยนา

สกดแยกโลหะมคา (Precious

Metals Recovery)

ไอออนของโลหะหนก เชน

เงน ทองแดง

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

คณะผจดท า แนวปฏบตเพอความปลอดภยในหองปฏบตการ และคมอการประเมนความปลอภยหองปฏบตการ

โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย (Enhancement of Safety Practice of Research Laboratory in Thailand, ESPReL)

คณะทปรกษา

รศ. สชาตา ชนะจตร ทปรกษาโครงการฯ รศ. ดร. พรพจน เปยมสมบรณ คณบดบณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย รศ. ดร. สกญญา สนทรส ผทรงคณวฒโครงการฯ รศ. ดร. วราพรรณ ดานอตรา หวหนาหนวยขอสนเทศวตถอนตรายและความปลอดภย

ศนยความเปนเลศดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย นายวนต ณ ระนอง ผทรงคณวฒโครงการฯ

ประธานคณะผจดท า

นางสาวรดาวรรณ ศลปโภชากล ผทรงคณวฒโครงการฯ คณะผจดท า

ผศ. ดร. เสาวรตน จนทะโร ภาควชาชวเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย นางสาวขวญนภส สรโชต ศนยความเปนเลศดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย ผศ. ฉตรชย วรยะไกรกล คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผศ. ดร. วรภทร องคโรจนฤทธ คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย รศ. ดร. เอมอร เบญจวงศกลชย คณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย รศ.ดร.เกจวล พฤกษาทร ภาควชาเคมเทคนค คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

คณะท างาน โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย

ทปรกษา

รศ. ดร. วราพรรณ ดานอตรา หวหนาหนวยขอสนเทศวตถอนตรายและความปลอดภย ศนยความเปนเลศดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย

รศ. สชาตา ชนะจตร ทปรกษาโครงการฐานขอมลและความรเรองความปลอดภยดานสารเคมและของเสยอนตราย

รศ. ดร. พรพจน เปยมสมบรณ คณบดบณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผทรงคณวฒ

ผศ. ดร. สมพร กมลศรพชยพร ผอ านวยการ ศนยความเปนเลศดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย

นางสาวรดาวรรณ ศลปโภชากล ผทรงคณวฒโครงการฯ รศ. ดร. เอมอร เบญจวงศกลชย คณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย นายวนต ณ ระนอง ผทรงคณวฒโครงการฯ รศ. ดร. เกจวล พฤกษาทร ภาควชาเคมเทคนค คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย รศ. ดร. สกญญา สนทรส ผทรงคณวฒโครงการฯ นางสาววรรณ พฤฒถาวร สถาบนวจยสภาวะแวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลย

คณะท างาน

ผศ. ดร. เสาวรตน จนทะโร ภาควชาชวเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย นางสาวขวญนภส สรโชต ศนยความเปนเลศดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย ผศ. ฉตรชย วรยะไกรกล คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผศ. ดร. วรภทร องคโรจนฤทธ คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ภาคหองปฏบตการ โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย

หองปฏบตการน ารอง ล าดบ หองปฏบตการ หวหนาหองปฏบตการ หนวยงาน

1 Cyanobacterial Biotechnology

ศ.ดร. อรญ อนเจรญศกด ภาควชาชวเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

2 หนวยปฏบตการวจยแปงและไซโคลเดกซทรน

ศ.ดร. เปยมสข พงษสวสด ภาควชาชวเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

3 ศนยเชยวชาญเฉพาะทางดานอณชววทยา และจโนมกง

ศ.ดร. อญชล ทศนาขจร ภาควชาชวเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

4 หนวยวจยเคมอนทรยสงเคราะห

รศ.ดร. ธรยทธ วไลวลย ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

5 Plant Science and Analysis

รศ.ดร. อรพน เกดชชน สายวชาการจดการทรพยากรชวภาพ คณะทรพยากรชวภาพและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

6 Plant extract and Essential Oil

รศ.ดร. ณฎฐา เลาหกลจตต สายวชาเทคโนโลยชวเคม คณะทรพยากรชวภาพและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

7 หองวจยดานการสกด

รศ.ดร. สมเกยรต งามประเสรฐสทธ ภาควชาเคมเทคนค คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

8 หองวจยปโตรเคม ผศ.ดร. นพดา หญชระนนทน ภาควชาเคมเทคนค คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

9 Environmental Chemical Engineering & Biochemical Engineering Laboratory

รศ.ดร. ประเสรฐ ภวสนต ภาควชาวศวกรรมเคม คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

10 หองปฏบตการวจย เคมสงเคราะห

รศ. ดร. สภา หารหนองบว ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

11 หนวยวจยมลพษและการจดการทรพยากร

ผศ.ดร. นเรศ เชอสวรรณ สาขาวชาอนามยสงแวดลอม ส านกวชาแพทยศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร

12 หนวยปฏบตการวจยเนอเยออนนทรย

ศ.ทพ.ดร. ประสทธ ภวสนต ภาควชากายวภาคศาสตร คณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

13 หองปฏบตการวจย Cell signalling and Protein function

ผศ.ทพ.ดร. จรสย สจรตกล ภาควชาชวเคม คณะทนตแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

ภาคหองปฏบตการ โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภยหองปฏบตการวจยในประเทศไทย

หองปฏบตการสมทบ

ล าดบ หองปฏบตการ หวหนาหองปฏบตการ หนวยงาน 1 ฝายเภสชและผลตภณฑ

ธรรมชาต ดร.ชลรตน บรรจงลขตกล สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหง

ประเทศไทย. (วว.) 2 หองปฏบตการ C306

อาคารเคม ผศ.ดร. นภา ตงเตรยมจตมน ผศ.ดร.เอกรฐ ศรสข

คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยบรพา

3 สวนมาตรฐานและ รบรองระบบ

น.ส. ศรนภา ศรทองทม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

4 หองปฏบตการทดสอบสารอนทรยระเหยงายในอากาศ

ดร. หทยรตน การเวทย กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

5 หองปฏบตการไดออกซน น.ส. รจยา บณยทมานนท กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

6 หองปฏบตการวจย ภาควชาวศวกรรมเคม

อาจารย ดร.ธรวภา พวงเพชร ภาควชาวศวกรรมเคม คณะวศวกรรมศาสตรและเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยศลปากร

7 หองปฏบตการ NCE-EHWM

น.ส. ฉนทนา อนทม ศนยความเปนเลศดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

เ อ

ก ส า ร (

ฉ บ บ

ร า ง

)

สาหรบก

ารประช

มประช

าพจารณ

Documents

ESPReL2 ESPReL Checklist . 1. การบริหารระบบการจัดการความปลอดภัย. เป นการประเมินการส