2003-798L TeHOKT Elektronica-kvdpro.g-o.be/blog/Documents/2003-798L.pdf · Het is de bedoeling om de cursisten in het van kostprijsberekening een inzicht te verschaffen in de kostenbepalende

VOLWASSENENONDERWIJS

Organisatie: Lineaire opleiding

Onderwijsniveau: HOKTSP

Duur: 2-jarige opleiding

Aantal lestijden: 960 lestijden

Studiegebied: Technisch

Afdeling: ELEKTRONICA

Vakken: AV Hogere algebra 80/0/ lt TV Elektriciteit 80/0 lt TV Algemene elektronica 160/0 lt TV Labo elektronica 120/120 lt TV Technologie 40/0 lt TV Industriële regeltechniek 0/80 lt TV Toegepaste elektronica 0/80 lt TV Microcomputer technieken 0/80 lt TV Automatisering 0/80 lt TV Kostprijsberekening 0/40 lt Leerplannummer: 2003/798L

(Nieuw)

Nummer Inspectie: 02-03/581/G

OSP – HOKT – Categorie: Technisch 1 Lineair – Electronica – 2 jarige cyclus – 480 lestijden/jaar – 12 lestijden/week

INHOUD

Visie ....................................................................................................................................................... 2 Beginsituatie........................................................................................................................................... 3 Algemene doelstellingen ........................................................................................................................ 4 Leerplandoelstellingen / leerinhouden.................................................................................................... 5

Hogere Algebra – 80 lt ................................................................................................................. 5 Elektriciteit – 80 lt ......................................................................................................................... 6 Algemene Elektronica - deel Analoge Technieken – 160 lt.......................................................... 7 Algemene Elektronica - deel Digitale Technieken.......................................................................12 Technologie – 40 lt......................................................................................................................16 Labo Elektronica 1e jaar - analoge technieken/digitale technieken – 120 lt ................................19 Toegepaste Elektronica – 80 lt....................................................................................................23 Labo Elektronica 2de jaar - deel toegepaste elektronica – 120 lt .................................................29 Labo Elektronica 2de jaar - deel regeltechniek ...........................................................................31 Industriële Regeltechniek – 80 lt .................................................................................................33 Automatisering – 80 lt .................................................................................................................36 Microcomputertechnieken – 80 lt ................................................................................................40 Kostprijsberekening – 40 lt..........................................................................................................43

Lessentabel...........................................................................................................................................46 Elektronica 1e studiejaar – 12 lestijden per week........................................................................46 Elektronica 2e studiejaar – 12 lestijden per week........................................................................47

Methodologische wenken......................................................................................................................48 Pedagogisch-didactische wenken...............................................................................................48 Didactische hulpmiddelen ...........................................................................................................49

Evaluatie ...............................................................................................................................................50 Bibliografie ............................................................................................................................................51


VISIE

Profiel van de gegradueerde in de Elektronica:

De opleiding van de gegradueerde in de Elektronica beoogt duidelijk de bedrijfstechnische vorming tot een uitvoerend niveau met hoge deskundigheid. De gegradueerde moet kunnen doorgroeien tot middenkaders in grote ondernemingen en topkaders in kleine tot middelgrote ondernemingen.

Uit het beroepsgerichte karakter van deze opleiding mag niet geconcludeerd worden dat het beroeps-profiel een alles determinerende factor is. Ook de persoonlijkheidsvorming moet de nodige aandacht krijgen, o.a. door het aanleren van kritisch constructieve attitudes t.o.v. maatschappelijke problemen.

In dit perspectief kunnen we in het profiel van gegradueerde in de Elektronica drie fundamentele aspecten onderscheiden die elk een deel van het vereiste leerpakket bepalen.

A. De polyvalente basisvorming.

De gediplomeerde moet de nodige basiskennis meekrijgen om zich te kunnen verder specialiseren voor zijn specifieke taak in het bedrijf en om zich te kunnen aanpassen aan de snelle evolutie.

Essentieel voor de basisvorming is:

- wiskundige vorming

- communicatievaardigheden

- bedrijfstechnische vorming

- aankweken van de veiligheidsreflex.

B. Een beroepsgerichte vorming met het oog op later te vervullen functies.

- ontwerpen, ontwikkelen

- ondersteuning en opleiding van uitvoerders

- commercieel-technische ondersteuning

- toezicht houden op veiligheid met de welzijnswet als fundamenteel gegeven.

C. Een persoonlijkheidsvorming.

Naarmate de professionele bekwaamheid toeneemt, wordt meestal ook de verantwoordelijkheid groter. Dit vereist de dwingende eigenschap om zich voortdurend aan te passen en zich bij te werken in nieuwe situaties en innovaties, met name door bijscholing en of zelfstudie.

Het bijbrengen van deze attitudes moet een geïntegreerd deel van de opleiding vormen.


BEGINSITUATIE

De toelatingsvoorwaarden zijn decretaal bepaald:

- wie een diploma of getuigschrift van het algemeen of technisch secundair onderwijs heeft behaald, of

- wie een diploma of getuigschrift van een hoger secundaire technische leergang (HSTL) heeft behaald, of

- wie een brevet van het aanvullend secundair beroepsonderwijs (7de leerjaar) heeft behaald, of

- wie 21 jaar is en slaagt voor een toelatingsexamen.

Er wordt geen bijkomende voorkennis vereist.


ALGEMENE DOELSTELLINGEN

De opleiding zelf stelt zich tot doel een volwaardig diploma Hoger Onderwijs van het Korte Type af te leveren en cursisten met voorkennis bij te scholen in hun specialiteit of in een andere discipline zodat ze zich kunnen kwalificeren als hooggeschoolde technici.

De THOKT-OSP cursist krijgt een praktische opleiding, onderbouwd door een brede theoretische achtergrond, waarbij uitdrukkelijk geleerd wordt een verband te leggen tussen theorie en praktijk.

De theorie staat steeds ten dienste van de praktische werkelijkheid.

De afgestudeerde moet in staat zijn elektronische kringen te ontwerpen, te realiseren, te onderhouden en te beheren, dit zowel op het procesniveau als op het elektronisch niveau.

De opleiding richt zich op het begrijpen en analyseren, het economisch verantwoord ontwerpen en realiseren van elektronische systemen in de domeinen van de automatisering.

Het begrijpen omvat vooreerst de basiskennis van elektriciteit, elektronica, analoge en digitale technieken, technologie van de componenten en wiskunde.

Het omvat vervolgens een kennisverruiming met betrekking tot bouwelementen en systemen, schema-analyse, industriële elektriciteit, vermogenselektronica, digitale signaalverwerking, regeltechniek, PLC-technieken, microprocessoren en controllers.

Het realiseren omvat voornamelijk laboratoriumoefeningen i.v.m. analoge en digitale technieken, PLC-automatisering, regeltechniek en microprocessor en controllertechnieken. Ook de industriële informa-tica komt aan bod onder de vorm van CAE en CAD.

Het is de bedoeling om de cursisten in het van kostprijsberekening een inzicht te verschaffen in de kostenbepalende factoren binnen een bedrijf, zij doen dit voornamelijk aan de hand van rekenvoorbeelden en oefeningen.

Het opleidingsconcept is uitgewerkt in twee basis pijlers:

A. ALGEMENE BASISVORMING

Dit moet de cursist in staat stellen om met eenzelfde voorkennis aan het 2de jaar te beginnen. Voornamelijk de verschillen tussen algemeen en technisch secundair onderwijs worden hier weggewerkt. Voor de cursist die reeds geruime tijd is afgestudeerd en in het bezit is van een diploma secundair onderwijs, bieden we zo de mogelijkheid om de wetenschappelijke basis opnieuw in te oefenen.

B. TECHNOLOGISCHE VERDIEPING

Dit gedeelte beoogt een grondige kennis van de analoge en digitale technieken als voorbereiding tot de meer specifieke vakken. De theoretische vorming en praktische oefeningen worden gedeeltelijk geïntegreerd aangeboden. Hierdoor wordt het praktisch werk beklemtoond. Het labo- en projectwerk neemt een belangrijke plaats in. Een hooggeschoolde technicus moet inzicht hebben in projectorganisatie, planning, veiligheid en kwaliteit.


LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN

HOGERE ALGEBRA – 80 LT

LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen LEERINHOUDEN

1 - alle bewerkingen met de complexe getallen.

- toepassen van de complexe getallen op de wisselstroomtheorie;

- parallelschakelingen

- faseverschuivingen.

1 Complexe getallen

2 - oefeningen oplossen wat betreft de afgeleiden van functies.

- vraagstukken oplossen over maxima en minima.

2 Afgeleiden van functies

3 - oefeningen met logaritmen; Neperiaanse, Brigse e.a. 3 Logaritmen

4 - oefeningen oplossen wat betreft de integralen van functies.

- oplossen van vraagstukken betreffende oppervlakteberekening met behulp van de integralen.

4 Integralen

• - integratie door substitutie • - partiele integratie


ELEKTRICITEIT – 80 LT


1 - kringen oplossen met weerstanden en gelijkspanningsbronnen.

1 Herhaling gelijkstroomtheorie

2 - oplossen van serieschakelingen, resonantieschakelingen, parallelschakelingen in de wisselstroomtheorie.

2 Wisselstroomtheorie

3 - tekenen het vectordiagram van serie- en parallelschakelingen in de wisselstroomtheorie.

3 Tekenen van vectordiagram

4 - oplossen van wisselspanningskringen met behulp van complexe getallen.

4 Complexe getallen

5 - theorie en oefeningen over de transformator toepassen

5 Transformator

6 - werking verklaren van de verschillende draaistroommotoren. 6 Wisselstroommotoren


ALGEMENE ELEKTRONICA – DEEL ANALOGE TECHNIEKEN – 160 LT


1

- het begrip elektrische energie in een kring toelichten en berekenen.

- het begrip elektrische stroom in een kring toelichten en berekenen.

- de wet van Ohm in elektrische netwerken toepassen.

- de stelling van Thévenin in elektrische netwerken toepassen.

- het gebruik van spanningsdelers in onbelaste en belaste toestand verklaren en toepassen.

- de vermogendissipatie in een weerstand toelichten en toepassen.

- het begrip stroom- en spanningsbron verklaren.

1 Elektrische grootheden

• 1.1 Elektrische energie • 1.2 Elektrische stroom • 1.3 Wet van Ohm • 1.4 Stelling van Thévenin • 1.5 Spanningsdelers • 1.6 Elektrisch vermogen • 1.7 Elektrische bronnen

2

- de voorstelling van een halfgeleiderkristal tekenen en toelichten.

- het begrip elektrische stroom in zuiver en gedopeerd Si verklaren.

- het ontstaan van een PN-junctie aantonen.

- het gedrag van een PN-overgang als schakelaar verklaren.

2 Stroomgeleiding

• 2.1 Stroomgeleiding doorheen geleiders • 2.2 Stroomgeleiding doorheen halfgeleiders

3

- een weerstandslijn in een assenstelsel tekenen.

3 Passieve lineaire componenten

• 3.1 Fundamentele begrippen over weerstanden



- een belastingslijn construeren en het instelpunt bepalen.

- weerstanden indelen naar hun specifieke kenmerken.

- het begrip capaciteit van een condensator verklaren en toepassen.

- het laadproces in een RC-keten met constante spannings-bron verklaren en toepassen.

- het ontlaadproces in een RC-keten met constante spannings-bron verklaren en toepassen.

- het begrip zelfinductiespanning verklaren en toepassen.

- het laden en ontladen van een spoel verklaren en grafisch weergeven.

• 3.2 Fundamentele begrippen over condensatoren • 3.3 Fundamentele begrippen over spoelen

4

- de werking van een diode verklaren.

- de karakteristieken van een diode interpreteren en tekenen.

- het onderscheid tussen de statische en dynamische weerstand van een diode aantonen.

- de vervangschema’s van een diode aangeven en toepassen.

- de vermogendissipatie in een diode verklaren en toepassen.

- de temperatuurafhankelijkheid van de diodekarakteristiek toelichten.

- het instelpunt van een diode in een DC-keten bepalen.

- het instelpunt van een diode in een AC-keten bepalen.

- het gedrag van een diode in een begrenzerschakeling verklaren en grafisch uitwerken.

4 Dioden

• 4.1 Diodekarakteristieken • 4.2 Diode als kringelement • 4.3 Diode in begrenzerschakelingen



5

- het stroomverloop in een eenfasige gelijkrichtschakeling afleiden.

- de werking van eenfasige gelijkrichtschakelingen verklaren.

- het stroomverloop in een eenfasige gelijkrichtschakeling afleiden.

- de werking van afvlakschakelingen met filter verklaren.

- elementaire berekeningen op eenfasige gelijkrichtschakelin-gen uitvoeren.

- filtercomponenten berekenen.

- de werking van spanningsvermenigvuldigers verklaren en hun schema tekenen.

- het schema van een driefasige gelijkrichtschakeling tekenen.

5 Gelijkrichterschakelingen

• 5.1 Eenfasige enkelzijdige gelijkrichting • 5.2 Eenfasige dubbelzijdige gelijkrichting • 5.3 Afvlakschakelingen met C-filter • 5.4 Afvlakschakelingen met RC-filter • 5.5 Afvlakschakelingen met LC-filter • 5.6 Spanningsvermenigvuldigers • 5.7 Driefasige gelijkrichterschakelingen

6

- de spanning-stroomkarakteristieken van Zenerdioden verkla-ren.

- de karakteristieke grootheden van een Zenerdiode definieren.

- het principe van spanningsstabilisatie grafisch afleiden.

- de Zenerdiode als spanningsreferentiebron toelichten.

- een spanningsstabilisator met Zenerdiode ontwerpen.

- de gegevens van Zenerdiodes in databladen interpreteren.

6 Zenerdiode

• 6.1 Spanning-stroomkarakteristieken • 6.2 Karakteristieke grootheden • 6.3 Spanningsstabilisatie

7

- de elementaire werking van een transistor verklaren.

- de elementaire transistor vergelijkingen toepassen.

7 Bipolaire transistoren

• 7.1 Werking van een transistor • 7.2 Statische transistorkarakteristieken



- de statische transistorkarakteristieken verklaren en grafisch weergeven.

- belastingslijnen construeren en instelpunten bepalen.

- de versterkingsfactoren van een transistorversterker grafisch afleiden.

- de instelparameters voor een GES-schakeling berekenen.

- de stabilisatie van het instelpunt verklaren.

- de transistor als wisselspanningsversterker grafisch verklaren en de versterkingsfactoren afleiden.

- het h-parameter model van een eenvoudige versterker tekenen.

- koppelen ontkoppelcondensatoren berekenen.

- het principe van een transistor gelijkspanningsversterker verklaren.

• 7.3 Belastingslijnen • 7.4 Grafische afleiding van de versterking • 7.5 Instellen van een transistor in GES • 7.6 Stabilisatie • 7.7 Transistor als wisselspanningsversterker • 7.8 Signaalvervangingsschema • 7.9 Transistor als gelijkspanningsversterker

8

- de schakeleigenschappen van een elektronische schakelaar benoemen.

- de schakeltijden aangeven en verklaren.

- de vermogendissipatie bij verschillende belastingsvormen bespreken.

8 Bipolaire transistor als schakelaar

• 8.1 Schakelkarakteristiek van een schakelaar • 8.2 Schakeltijden • 8.3 Vermogendissipatie tijdens het schakelen

9

- de elementaire werking van een JFET verklaren.

- de elementaire werking van een MOSFET verklaren.

- de verschilpunten tussen bi- en unipolaire transistoren aangeven.

9 Unipolaire transistoren

• 9.1 Werking van de JFET • 9.2 Werking van de MOSFET • 9.3 Toepassingen met FET’s



- de verschilpunten tussen JFET en MOSFET aangeven.

- de statische karakteristieken verklaren en grafisch weergeven.

- belastingslijnen construeren en instelpunten bepalen.


ALGEMENE ELEKTRONICA – DEEL DIGITALE TECHNIEKEN


1

- zich een algemeen begrip vormen van informatieverwerking.

- een informatieverwerkingssysteem beschrijven.

- analoge en digitale signalen onderscheiden.

- het binair talstelsel toepassen.

- het verloop van een digitaal signaal voorstellen.

1 Voorstelling van informatie

• 1.1 Informatie • 1.2 Verschil analoge en digitale informatie • 1.3 Voordelen van digitale signalen • 1.4 Tweewaardige elementen • 1.5 Binair talstelsel • 1.6 Transmissie van digitale signalen

2

- de eigenschappen, de logische vergelijkingen en de teken-symbolen van de basispoorten en afgeleide poorten begrijpen en toepassen.

- bij gegeven ingangssignalen het uitgangssignaal afleiden voor de verschillende typen van poorten.

- uit een gegeven waarheidstabel de logische vergelijking afleiden.

- van een gegeven praktisch probleem de logische vergelijking opstellen, zelfs indien het een probleem in tekstvorm betreft.

- een eenvoudige logische vergelijking uitwerken tot een praktisch te realiseren schema.

- het tijdsvolgorde diagram opstellen van een eenvoudig probleem.

2 Binaire poorten en basisfuncties

• 2.1 Binaire logica • 2.2 Waarheidstabel en tijdsdiagram • 2.3 Elementaire basisfuncties en basispoorten • 2.4 Afgeleide basisfuncties en afgeleide poorten • 2.5 Verband tussen de logische vergelijking, het schema, de • waarheidstabel en het tijdsdiagram • 2.6 In- en uitgangspolariteit van logische componenten



3 3 Vereenvoudigen van logische functies

4

- de opbouw van een talstelsel voorstellen.

- de omzetting van het ene talstelsel naar het andere uitvoeren.

- positieve en negatieve getallen voorstellen en omrekenen volgens de drie gangbare methodes.

4 Talstelsels

• 4.1 Talstelsels DEC-BIN-HEX • 4.2 Conversiemethodes tussen de verschillende stelsels • 4.3 Voorstelling van positieve en negatieve getallen

5

- een gegeven decimaal, binair of hexadecimaal getal om zetten in BCD-voorstelling.

- de drie meest gebruikte BCD-codes uitschrijven.

- de transformatie van een decimaal-, binair- of hex-gegeven naar ASCII-voorstelling uitvoeren, en omgekeerd.

- zelf een eenvoudige combinatorische codeomvormer analyseren en/of ontwerpen.

5 Codes en codeomvormers

• 5.1 Numerische codes • 5.2 Alfanumerische codes • 5.3 Codeomvormers



6

- een logische vergelijking theoretisch uitwerken met digitale bouwstenen zodat ze kan gerealiseerd worden met zo weinig mogelijk componenten.

- de meest geschikte keuze van de te gebruiken I.C.’s maken.

- de juiste in- en uitgangskring kiezen.

6 Ontwerp van combinatorische schakelingen

• 6.1 Ontwerpprocedure • 6.2 Ontwerp met basispoorten • 6.3 Ontwerp met NOF-poorten • 6.4 Ontwerp met NEN-poorten • 6.5 Ontwerpvoorbeelden

7

- de werking van een comparator begrijpen.

- aan de hand van databladen de mogelijkheden van een bepaalde comparator opzoeken.

- een comparator toepassen in een praktische schakeling.

7 Comparatoren

• 7.1 1-bit comparator • 7.2 2-bit comparator • 7.3 4-bit comparator • 7.4 74xx85 magnitude comparator

8

- de inwendige opbouw van een multi-/demultiplexer begrijpen.

- de verschillende mogelijkheden van een praktische schakeling kunnen ontleden.

- een multi-/demultiplexer schakelen in de verschillende toepassingsgebieden.

- een praktische toepassing zelf ontwerpen en realiseren.

8 Multiplexer en demultiplexer

• 8.1 4 naar 1 multiplexer • 8.2 1 naar 4 demultiplexer • 8.3 elementaire datacommunicatie

9

- de eigenschappen van de verschillende soorten flipflops benoemen.

- de eigenschappen van een flipflop afleiden uit de toestandentabel of uit de karakteristieke tabel.

9 Flipflops

• 9.1 SR flipflop • 9.2 Anti-dender schakeling • 9.3 Startstop schakeling • 9.4 Links/rechts sturing met vergrendeling



- de eigenschappen van een flipflop bepalen uit het functiesymbool.

- de werking van een flipflop analyseren in een bestaande schakeling.

- voor een bepaalde toepassing de meest geschikte flipflop kiezen.

• 9.5 JK flipflop • 9.6 D flipflop • 9.7 D latch

10

- de principeschakelingen van de verschillende soorten tellers herkennen in een bepaald I.C.

- van een bestaand I.C. opzoeken hoe hij moet gestuurd en verbonden worden om een bepaalde telfunctie te realiseren.

- dit aan de hand van een schakeling, tijdvolgorde-diagrammen, functietabel en het functiesymbool.

- de functietabellen zelf opstellen na een theoretische studie van de schakeling.

- tijdvolgordediagrammen ontleden en zelf afleiden.

- meerdere I.C.’s in cascade schakelen om de telcapaciteit uit te breiden.

- eenvoudige praktijkschakelingen zelf ontwerpen m.b.v. de gegevens verstrekt door de fabrikant.

10 Tellers

• 10.1 Geïntegreerde synchrone tellers • 10.2 Geïntegreerde asynchrone tellers • 10.3 Ontwerp van synchrone tellers


TECHNOLOGIE – 40 LT


1

- de uitvoeringsvormen van vaste weerstanden aanduiden.

- de E-reeksen toepassen.

- het kleurcodesysteem hanteren.

- de belastbaarheid van vaste weerstanden bepalen.

1 Technologie van lineaire weerstanden

• 1.1 Indeling • 1.2 Uitvoeringsvormen • 1.3 Standaardwaarden • 1.4 Kleurcodesysteem • 1.5 Belastbaarheid

2

- de uitvoeringsvormen van potentiometers aanduiden.

- de karakteristieken bespreken en tekenen.

- de belastbaarheid berekenen.

2 Technologie van variabele weerstanden

• 2.1 Uitvoeringsvormen van potentiometers • 2.2 Uitvoeringsvormen van trimmers

3

- de verschillende uitvoeringsvormen van condensatoren aanduiden.

- hun voornaamste eigenschappen bespreken.

- het begrip verliesfactor verklaren.

- het gedrag van een condensator in een wisselstroomketen bespreken.

- de wisselstroomweerstand van een condensator bepalen.

- het kleurcodesysteem praktisch gebruiken.

3 Technologie van condensatoren

• 3.1 Indeling • 3.2 Verliesfactor • 3.3 Papier- en MP-condensator • 3.4 Kunststofcondensatoren • 3.5 Keramische condensatoren • 3.6 Elektrolytische condensatoren • 3.7 Tantalium condensatoren • 3.8 Kleurcode • 3.9 Variabele condensatoren



4

- de verschillende uitvoeringsvormen van spoelen aanduiden.

- hun voornaamste eigenschappen bespreken.

- het vervangschema tekenen en verklaren.

- het gedrag van een spoel in een wisselstroomketen bespreken.

- de wisselstroomweerstand van een spoel bepalen.

- het begrip nettransformator formule technisch verklaren.

- het begrip spaartransformator verklaren.

- het begrip aanpassingstransformator verklaren.

- het begrip relais verklaren.

4 Technologie van spoelen

• 4.1 Indeling • 4.2 Symbolen • 4.3 Vervangschema • 4.4 Nettransformator • 4.5 Aanpassingstransformator • 4.6 Spaartransformator • 4.7 Relais

5

- de verschillende uitvoeringsvormen van NTC- en PTC-weer-standen aanduiden.

- de weerstand-temperatuurkarakteristiek van NTC- en PTC-weerstanden tekenen en verklaren.

- de spanning-stroomkarakteristiek van NTC- en PTC-weer-standen tekenen en verklaren.

- via het tekenen van belastingslijnen toepassingen oplossen.

- de verschillende uitvoeringsvormen van VDR-weerstanden aangeven.

- de spanning-stroomkarakteristiek van een VDR-weerstand verklaren en grafisch weergeven.

- het Halleffect verklaren.

- de U/B-karakteristiek van een Hallsensor tekenen en

5 Passieve niet-lineaire componenten

• 5.1 NTC-weerstanden • 5.2 PTC-weerstanden • 5.3 VDR-weerstanden • 5.4 MDR-weerstanden • 5.5 LDR-weerstanden • 5.6 Hall-sensoren



verklaren.

- een aantal uitvoeringsvormen opsommen.

- een aantal toepassingen bespreken en verklaren.

- het principe van de MDR verklaren.

- de weerstandslijn van een MDR tekenen en bespreken.

- het inwendig foto-elektrisch effect verklaren.

- de weerstand-belichtingssterktekarakteristiek tekenen en verklaren.

- een aantal toepassingen bespreken en verklaren.

6

- het Schottky-effect verklaren en bespreken.

- de stroom-spanningskarakteristiek tekenen en verklaren.

- de schakeltijden aanduiden.

- het inwendige van een PIN-diode tekenen, en de eigenschappen bespreken.

- het werkingsprincipe van een capaciteitsdiode verklaren.

- het symbool en vervangingsschema ervan tekenen en bespreken.

- de stroom-spanningskarakteristiek van een fotodiode tekenen en verklaren.

- de principeopstelling verklaren.

- de lichtuitzending door een PN-junctie verklaren.

- de uitgestraald vermogen-stroomkarakteristiek tekenen.

6 Bijzondere dioden

• 6.1 Schottky-diode • 6.2 PIN-diode • 6.3 Capaciteitsdiode • 6.4 Fotodiode • 6.5 LED-diode • 6.6 7-segmentsdisplay • 6.7 LASER-diode


LABO ELEKTRONICA 1E JAAR – ANALOGE TECHNIEKEN/DIGITALE TECHNIEKEN – 120 LT


1 - werken met de basismeetapparatuur uit de elektrometrie.

- toelichting geven omtrent de nauwkeurigheid van een meting.

- rekening houden met inwendige weerstand van een meettoestel.

- bij metingen in een gelijkstroomkring de theoretische wetmatigheden verifiëren.

- het verschil duiden tussen spanning en stroombronnen.

1 Spanning en stroombronnen

2 - de stelling van Thévenin proefondervindelijk vaststellen.

- de theoretische wetmatigheden verifiëren.

2 Stelling van Thévenin

3 - de nauwkeurigheid van een meting bepalen.

- een foutanalyse op een schakeling toepassen.

3 Foutzoeken

4 - de diode karakteristiek proefondervindelijk vaststellen.


- datasheets gebruiken.

4 Diode karakteristiek

5 - schakelingen met diodes analyseren.

- de theoretische wetmatigheden duiden.

- datasheets toepassen.

5 Diode modellen

6 - gelijkricht schakelingen analyseren.


- datasheets toepassen.

6 Gelijkrichting

7 - de werking v.d. verschillende filters proefondervindelijk vaststellen.


7 Afvlak filters



8 - de schakelingen met diodes analyseren.


8 Spanningsvermenigvuldiging



9 Begrenzers



10 DC clampers

11 - de werking van een Zener diode proefondervindelijk vast-stellen.

- de theoretische wetmatigheden analyseren.

11 Zener diode

12 - de werking van een Zener stabilisatie proefondervindelijk vaststellen.


- informatiebronnen zoals datasheets gebruiken.

12 Zener stabilisatie

13 - de werking van opto-elektronische componenten proefondervindelijk vaststellen.


- informatiebronnen zoals datasheets gebruiken.

13 Opto-componenten

14 - de transistor karakteristieken opnemen en interpreteren.


- datasheets hanteren en gebruiken.

14 Transistor karakteristieken

15 - een transistor instellen volgens een bepaald werkpunt.

- instel varianten analyseren.


- datasheets oordeelkundig toepassen.

15 Transistor instelling



16 - de werking van drivers proefondervindelijk analyseren. 16 LED drivers

17 - het koppelen en ontkoppelen van signalen verklaren.


17 Koppel en ontkoppel condensatoren

18 - de werking van LF versterkers proefondervindelijk vaststellen.


18 LF versterkers

19 - de werking van LF versterkers in cascade proefondervindelijk vaststellen.


19 LF versterkers in cascade

20 - de JFET karakteristieken opnemen en interpreteren.


- datasheets hanteren en gebruiken.

20 JFET karakteristieken

21 - de JFET instellen volgens een bepaald werkpunt.

- instel varianten analyseren.


- datasheets oordeelkundig toepassen.

21 JFET instelling

22 - de werking van een FET versterker proefondervindelijk vaststellen.


22 JFET versterkers

23 - een aantal FET toepassingen proefondervindelijk analyseren en verklaren.

23 JFET toepassingen

24 - een aantal VMOS toepassingen proefondervindelijk analyseren en verklaren.

24 VMOS toepassingen



25 - de werking van thiristoren en triacs proefondervindelijk verklaren.

25 Thyristoren en triacs

26 - de kantelfrequenties van passief filters proefondervindelijk bepalen en analyseren.

26 Kantelpunten en passief filters

27 - logische basispoorten toepassen en schakelingen analyseren.

27 Logische basisschakelingen

28 - Schmitt-triggers toepassen en schakelingen proefondervindelijk analyseren.

28 Schmitt-trigger

29 - de verschillende soorten flipflop’s praktisch toepassen.

29 Bistabiele multivibratoren SR-D-JK

30 - code-omvormers en decoders ontwerpen.

30 Code-omvormers en decoders

31 - adders toepassen en ontwerpen.

31 Optelschakelingen

32 - de verschillende soorten tellers toepassen en schakelingen analyseren.

32 Tellers asynchroon – synchroon – modulon

33 - multiplexer en de-multiplexer toepassen en schakelingen analyseren.

33 Multiplexers


TOEGEPASTE ELEKTRONICA – 80 LT


1

- de eigenschappen van een versterker toelichten in functie van zijn toepassingsgebied.

- de amplitude-karakteristiek van een versterker tekenen en verklaren.

- de fase-karakteristiek van een versterker tekenen en ver-klaren.

- het begrip bandbreedte toelichten en toepassen.

- het begrip relatieve amplitude-karakteristiek bespreken en toepassen.

- de indeling van versterkers toelichten en verklaren.

- het begrip Fouriersynthese verklaren en grafisch weergeven.

- het begrip Fourieranalyse verklaren.

- het begrip frequentiespectrum verklaren en weergeven.

- de verschillende soorten vervorming benoemen en omschrijven.

- het begrip distortiefactor verklaren.

- het begrip ruis toelichten en verklaren.

- het ontstaan van ruis aantonen en de signaal/ruis verhouding berekenen.

- een tegengekoppelde versterker blokschematisch weergeven en bespreken.

- de transferfunctie van een tegengekoppelde versterker opstellen.

- de verschillende soorten feedback bondig omschrijven

1 Frequentieafhankelijkheid van versterkers

• 1.1 Frequentiekarakteristieken • 1.2 Vervorming • 1.3 Ruis • 1.4 Versterker met tegenkoppeling



- de eigenschappen van tegenkoppeling samenvatten, bespreken en toepassen.

- het theorema van Miller verklaren en toepassen.

2

- het begrip ideale operationele versterker verklaren.

- het wisselstroomgedrag van een operationele versterker bespreken en verklaren.

- de transferfunctie tekenen en verklaren.

- het begrip verschilversterker tekenen en bondig bespreken.

- het begrip CMRR verklaren en toepassen.

- een aantal beveiligingen bespreken.

- de belangrijkste op-amp specificaties bespreken.

- op-amp databladen interpreteren en praktisch gebruiken.

2 Operationele versterker

• 2.1 Inleiding • 2.2 Verschilversterker • 2.3 Praktische uitvoering • 2.4 Wisselstroomgedrag • 2.5 Beveiligingen • 2.6 Specificaties

3

- het schema van een inverterende versterker tekenen en verklaren.

- het schema van een niet-inverterende versterker tekenen en verklaren.

- het schema van een spanningsvolger tekenen en verklaren.

- het schema van een verschilversterker tekenen en verklaren.

- de transferfunctie’s opstellen en toepassen.

- in- en uitgangsweerstanden bepalen.

- een fout-analyse uitvoeren.

3 Tijdsonafhankelijke schakelingen

• 3.1 Inverterende versterker • 3.2 Niet inverterende versterker • 3.3 Spanningsvolger • 3.4 Verschilversterker • 3.5 Instrumentatieversterker • 3.6 Sommeerversterker • 3.7 Actieve stroombron • 3.8 Actieve spanningsbron



- de verschilversterker als foutdetector in de regeltechniek verklaren.

- de twee basis schema’s van een instrumentatieversterker tekenen en toepassen.

- het schema van een sommeerversterker tekenen en toepassen.

- het begrip zero/span converter verklaren en ontwerpen.

- de op-amp als actieve stroombron verklaren en tekenen.

- een 4-20mA loop ontwerpen.

- de op-amp als actieve spanningsbron tekenen en verklaren.

4

- het schema van een integrator tekenen en verklaren.

- het schema van een differentiator tekenen en verklaren.

- de transferfuncties afleiden.

- het gedrag bij stapvormig ingangssignaal aantonen.

- het gedrag bij sinusvormig ingangssignaal aantonen.

- het schema van een gecompenseerde integrator tekenen en bespreken.

- het schema van een gedempte differentiator tekenen en bespreken.

- de integratie- en differentatiefouten toelichten en hun ontstaan aantonen.

- het begrip frequentie naar spanning omzetting verklaren en toepassen.

- het begrip pulshoogte naar tijd omzetting verklaren en toepassen.

4 Tijdsafhankelijke schakelingen

• 4.1 Actieve integrator • 4.2 Actieve differentiator • 4.3 Toepassingen



- het begrip tijd naar spanning omzetting verklaren en toepassen.

- het begrip DC-spanning naar tijd omzetting verklaren en toepassen.

- een regelketen blokschematisch bespreken in functie van op-amp toepassingen.

5

- het schema van een niet-inverterende nuldoorgangsdetector tekenen en verklaren.

- het schema van een inverterende nuldoorgangsdetector tekenen en verklaren.

- het schema van een niveaudetector tekenen en verklaren.

- het schema van een venstercomparator tekenen en verklaren.

- het schema van een enkelzijdige precisie gelijkrichter tekenen en verklaren.

- het schema van een dubbelzijdige precisie gelijkrichter tekenen en verklaren.

- het schema van een Schmitt-trigger tekenen en verklaren.

- de transferfuncties grafisch weergeven.

- een niveaudetector ontwerpen.

- het principe schema van een sample en holdtrap tekenen en verklaren.

- de karakteristieke tijden bij het toepassen van een S/H –trap aanduiden en toelichten.

- toepassingen met astabiele en monostabiele multivibratoren bespreken en toelichten.

5 Niet-lineaire schakelingen

• 5.1 Spanningscomparator • 5.2 Precisie gelijkrichter • 5.3 Schmitt-trigger • 5.4 Sample en holdtrap • 5.5 Astabiele generator • 5.6 Monostabiele generator • 5.7 Functiegenerator



- het schema van een driehoeksgolfgenerator bespreken.

- het schema van een zaagtandgenerator bespreken.

- het schema van een sinusgolfgenerator bespreken.

- het schema van een blokgolfgenerator bespreken.

- een functiegenerator blokschematisch bespreken.

6

- de indeling van actieve filters toelichten.

- de basis filtertypes wiskundig duiden.

- de verschillende VCVS-filters toelichten.

- de VCVS-ontwerptabellen toepassen.

6 Actieve filters

• 6.1 Indeling • 6.2 Filtertypes • 6.3 VCVS-filters

7

- een oscillator blokschematisch voorstellen en de oscilleer-voorwaarden afleiden.

- de basisschema’s van LC-oscillatoren bondig bespreken.

- het schema van een Wienbrugoscillator tekenen en verklaren.

- het schema van een RC-faseverschuivingsoscillator tekenen en verklaren.

- de oscilleervoorwaarden wiskundig afleiden.

- het begrip frequentiestabilisatie bespreken.

- het begrip amplitudestabilisatie bespreken.

- de opstelling van een kristaloscillator toelichten.

- het piezo-elektrisch effect bespreken.

- de resonantiekrommen tekenen en verklaren.

- het principe van een kwadratuur oscillator toelichten.

7 Analoge oscillatoren

• 7.1 Basisschema • 7.2 LC-oscillatoren • 7.3 RC-oscillatoren • 7.4 Kristaloscillatoren



8

- een binair gewogen D/A-omzetter tekenen en verklaren.

- een R/2R laddernetwerk D/A-omzetter tekenen en verklaren.

- een omzetter via geschakelde stroombronnen tekenen en verklaren.

- D/A-parameters en definities verklaren en toepassen.

- de regeling van een DC-motortoerental blokschematisch verklaren.

- een single digital ramp A/D-omzetter verklaren en toepassen.

- een tracking A/D-omzetter verklaren en toepassen.

- een successive approximation A/D-omzetter verklaren en toepassen.

- een parallel A/D-omzetter verklaren en toepassen.

- een single slope A/D-omzetter verklaren en toepassen.

- een dual slope A/D-omzetter verklaren en toepassen.

- A/D-parameters en definities verklaren en toepassen.

8 A/D en D/A convertoren

• 8.1 Voorstelling van informatie • 8.2 Digitaal-analoog omzetters • 8.3 Praktische uitvoering • 8.4 Parameters en definities • 8.5 Toepassingen • 8.5 Analoog-digitaal omzetters • 8.6 Praktische uitvoering • 8.7 Parameters en definities • 8.8 Toepassingen


LABO ELEKTRONICA 2DE JAAR – DEEL TOEGEPASTE ELEKTRONICA – 120 LT


1

- een transistorversterker proefondervindelijk ontwerpen.

- via elementaire berekeningen de meting ondersteunen.

1 Transistorversterker

• 1.1 Voorversterker • 1.2 Eindversterker • 1.3 Verschilversterker • 1.4 Verschilversterker met constante stroombron

2

- op-amp data-bladen hanteren en toepassen.

- het begrip offset via metingen aantonen.

2 Op-Amp inwendig

• 2.1 uA 741 data-bladen • 2.2 Compensatie instelstromen • 2.3 Compensatie offset spanning

3

- een op-amp als versterker praktisch toepassen.

- via berekeningen de meting ondersteunen.

3 Op-Amp versterker

• 3.1 Inverterende versterker • 3.2 Niet-inverterende versterker • 3.3 Sommator • 3.4 Subtractor • 3.5 Impedantie converter • 3.6 Verschilversterker • 3.7 Stroombron • 3.8 Spanningsbron • 3.9 Zero/span converter • 3.10 AC spanningsversterker

4

- een op-amp als niet-lineaire component praktisch toepassen.

- via transferfuncties de werking verduidelijken.

4 Op-Amp niet lineair

• 4.1 Comparator • 4.2 Schmitt trigger • 4.3 Astabiele multivibrator • 4.4 Monostabiele multivibrator



5

- de op-amp als tijdafhankelijk element toepassen.

- aan de hand van deze metingen verschillende toepassingen verklaren.

5 Op-Amp tijdafhankelijk

• 5.1 Integrator • 5.2 Differentiator • 5.3 Driehoekgolf generator • 5.4 Zaagtand generator • 5.5 Functie generator • 5.4 Afvlakken via diode netwerk • 5.5 Bepalen vierkantswortel via diode netwerk • 5.6 Eerste en tweedeorde delay netwerk

6

- de werking van een op-amp dataverwerkingssysteem proefondervindelijk aantonen.

- aan de hand van deze metingen verschillende toepassingen verklaren.

6 Op-Amp dataverwerking

• 6.1 Analoog/digitaal converter • 6.2 Digitaal/analoog converter • 6.3 Pulsbreedte discriminator • 6.4 Spanning/frequentie converter • 6.5 Hybride vermenigvuldiger

7

- een probleem formuleren, en in samenhang brengen met andere facetten uit de techniek.

- vaktechnische kennis verdiepen en verbreden.

- vaktechnische kennis in de praktijk toepassen.

- adequaat waarnemen en rapporteren.

- zelfstandig ontwikkelen.

- sociale vaardigheden in de praktijk brengen.

- belangstelling opbrengen voor de economische aspecten van een probleem.

- in teamverband functioneren.

- zorgsystemen in de praktijk toepassen.

7 Projectwerk

• 7.1 Voorstudie • 7.2 Verantwoorde oplossing • 7.3 Uitvoering • 7.4 Presentatie


LABO ELEKTRONICA 2DE JAAR - DEEL REGELTECHNIEK


1

- de invloed van de proportionele versterking en de tijdconstante op het sprongantwoord van het regelproces evalueren.

- de invloed van een variërende storingswaarde op het sprong-antwoord evalueren.

- het tijdsverloop met verschillende storingswaarden evalueren.

1 Regelprocessen

• 1.1 Regelproces van eerste-orde met P-actie • 1.2 Regelproces van derde-orde met P-actie • 1.3 Regelproces met I-actie

2

- de invloed van de proportionele versterking op het gedrag van de regelaar evalueren.

- de invloed van de integratietijd op het gedrag van de regelaar evalueren.

- de invloed van de differentiatietijd op het gedrag van de regelaar evalueren

- de regelzone door vergelijking van het sprong- en het stijg-antwoord verklaren en duiden.

- de invloed van P,I en D actie van een PID-regelaar door het opnemen van het sprongantwoord evalueren.

- het schakelverloop van een tweestandenregelaar verklaren.

- het begrip schakelhysteresis verklaren en duiden.

2 Regelaars

• 2.1 P-regelaar • 2.2 PI-regelaar • 2.3 PID-regelaar • 2.4 Tweestandenregelaar

3

- de invloed van het regelgedrag op de blijvende fout evalueren en aan tonen.

- de invloed van de nasteltijd op het rendement van de regelaar evalueren.

3 Regelkringen

• 3.1 P-T1 proces geregeld door P en PI-regelaar • 3.2 P-T1 proces geregeld door tweestandenregelaar • 3.3 P-T3 proces geregeld door P en PD-regelaar • 3.4 P-T3 proces geregeld door PID-regelaar



- de principiële werking van een tweestandenregelaar aan to-nen en duiden.

- het regelverloop met verschillende instelwaarden op nemen en evalueren.

- de neiging tot oscillatie van een regelkring verklaren

- de invloed van een D-actie op een P-regelaar evalueren.

- de invloed van de dode tijd in een hoger-orde regelproces op het rendement van de regelaar evalueren.

- de werking van een tweestandenregelaar met terugkop-peling omschrijven en evalueren.

- het zinvol gebruik van een P-regelaar in een I-regelproces verklaren.

- de problemen die optreden tijdens de optimalisatie van voedingsmechanismen duiden.

• 3.5 P-T3 proces geregeld door tweestandenregelaar • 3.6 I-regelproces met en zonder dode tijd • 3.7 Simulatie van een positieregeling

4

- proefondervindelijk de instelwaarden van een regelaar bepalen om zodoende te komen tot optimalisatie.

- vanuit het Bode-diagram een Nyquistcurve opstellen, om zodoende de regelbaarheid van een kring te evalueren.

4 Optimalisatie

• 4.1 Methode van Chien, Hrones en Reswick • 4.2 Methode van Ziegler en Nichols • 4.3 Bode-diagram, Nyquistcurve en regelbaarheid van een proces

5 - een toerentalregelproces bespreken en evalueren.

5 Kenmerken toerentalregelproces

6 - een temperatuurregelproces bespreken en evalueren.

6 Kenmerken temperatuurregelproces

7 - een aandrijfsysteem bespreken en evalueren.

7 Aandrijving in vier kwadranten

8 - een servo-positieregeling bespreken en evalueren.

8 Servo-positieregeling


INDUSTRIËLE REGELTECHNIEK – 80 LT

LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen INHOUDEN

1

- het vakgebied omschrijven binnen het kader van de proces- automatisatie.

- de basisvoorwaarden benoemen en duiden.

1 Inleiding

• 1.1 Doelstellingen • 1.2 Belang van meet- en regeltechniek • 1.3 Basisvoorwaarden

2

- de basisbegrippen uit de meet- en regeltechniek opnoemen, typeren en toepassen.

- de basisbegrippen uit eigen beweging identificeren.

- het begrip regelen vastleggen door het beschrijven van voorbeelden.

- de stabilisatiewerking van een regeling verklaren.

- een elektronische regeling beschrijven d.m.v. de functies.

- de functies in een gesloten regelketen klasseren in blokken.

2 Basisbegrippen

• 2.1 Verschil tussen sturen en regelen • 2.2 Automatisch en manueel regelen • 2.3 Principiële opbouw van een regelkring • 2.4 Feedback en feedforward –regeling • 2.5 Tegengesteld werkende regelaars • 2.6 Volgsysteem en procesregeling • 2.7 Internationale benamingen

3

- de statische karakteristiek en versterkingsfactor van een P-regelaar verklaren.

- het verband tussen proportionele band en versterking afleiden.

- het stapantwoord van een P-regelaar zonder en met voorinstelling afleiden.

- het stapantwoord van een I-regelaar in een open kring bepalen.

- de integratietijd van een I-regelaar afleiden.

3 De regelaar

• 3.1 Inleiding • 3.2 Indeling van regelaars • 3.3 Soorten regelaars • 3.4 Aan- uit regeling • 3.5 Proportionele regeling • 3.6 PI-regelaar • 3.7 PD-regelaar • 3.8 PID-regelaar



- het stapantwoord van een PI-regelaar met parameters bepalen.

- de genormaliseerde formules van een PI-regelaar verklaren.

- de functie van de D-regelaar verklaren.

- het stapantwoord van een PD-regelaar afleiden.

- de genormaliseerde formules van een PD-regelaar opstellen.

- de PD-actie vergelijken met een P- en D-actie.

- het stapantwoord van een PID-regelaar afleiden.

- de genormaliseerde formules van een PID-regelaar opstellen.

4

- de statische karakteristiek en versterkingsfactor van een proces bepalen.

- het dynamisch gedrag van een proces onderzoeken.

- het verschil tussen een zelfregelend en niet-zelfregelend proces formuleren.

- de stapresponsie van de elementaire processen weergeven.

- de tijdconstante van de elementaire processen bepalen.

- het begrip dode tijd aanduiden.

- de regelbaarheid van processen onderscheiden.

4 Eigenschappen van het proces

• 4.1 Statische proceskarakteristiek en versterking • 4.2 Dynamisch gedrag van een proces • 4.3 Zelfregelend en niet-zelfregelend proces • 4.4 Nulde-orde proces • 4.5 Eerste-orde proces • 4.6 Tweede-orde proces • 4.7 Proces van n-de orde • 4.8 Proces met dode tijd • 4.9 Regelbaarheid van processen

5

- de verschillende criteria voor het optimaal uitregelen toepassen.

- de opgenomen stapantwoorden ontleden.

5 Instellen van regelaars

• 5.1 Algemeen • 5.2 Procesparameters zijn gekend • 5.3 Open kring methode • 5.4 Gesloten kring methode



- storingsantwoorden ontleden.

• 5.5 Trial and error methode • 5.6 Mogelijkheden bij moderne regelaars • 5.7 Adaptieve instellingregelaar

6

- de instrumentensymbolen lezen.

- uit een schema getekend met instrumentensymbolen het blokschema afleiden en verklaren.

- vanuit enkelvoudige regelkringen de bedoelingen van meervoudige regelkringen inzien.

- de bewegingen van variabelen binnen een schema volgen.

- een split range en cascaderegeling herkennen.

6 Meervoudige regelkringen

• 6.1 Verklaring symbolen • 6.2 Enkelvoudige en meervoudige regelkring • 6.3 Split range –regeling • 6.4 Cascaderegeling • 6.5 Verhoudingsregeling • 6.6 Feedforward regeling • 6.7 Multivariabele controle • 6.8 Gecentraliseerde controle • 6.9 Distributed controle

7

- het begrip vage logica omschrijven binnen de regeltechniek.

- het begrip fuzzy controller verklaren.

- de basisbewerkingen uit de vage logica omschrijven.

- de belangrijkste eigenschappen van een fuzzy controller aantonen.

7 Fuzzy logic

• 7.1 Historiek • 7.2 Uitgangspunten • 7.3 Principes en begrippen

8

- een overzicht van de belangrijkste passieve en actieve meet-sensoren geven.

- het principe van de belangrijkste metingen verklaren.

- het begrip meetzender duiden in combinatie met de sensor.

8 Overzicht van de belangrijkste meettechnieken

• 8.1 Algemeen • 8.2 Temperatuurmetingen • 8.3 Drukmetingen • 8.4 Niveaumetingen • 8.5 Debietmetingen • 8.6 Verplaatsingssensoren


AUTOMATISERING – 80 LT


1

- bij een opgegeven sturing bepalen welke componenten zullen aangesloten worden aan de ingangen en uitgangen van de PLC.

- het begrip PLC verklaren.

- aan de hand van een blokschema de verschillende delen van een PLC benoemen.

- het principeschema van een besturing met PLC opstellen, rekening houdend met de geldende normen en technische specificaties.

de belangrijkste kenmerken van analoge in- en uitgangen opsommen.

1 Hardware

• 1.1 Soorten • 1.2 Koppeling • 1.3 I/O en analoge kaarten

2

- de verschillende bouwstenen opsommen, juist benoemen en hun typisch gebruik verklaren.

- programma’s opstellen waarbij gebruik wordt gemaakt van meerdere bouwstenen binnen één PLC-programma.

2 Opbouw van een programma

• 2.1 OB • 2.2 FC • 2.3 FB • 2.4 DB

3

- de verschillende instructies, die gebruikt worden bij het ingeven, editeren en testen van een PLC-programma toepassen.

- de verschillende stadia, die bij het testen van een PLC-programma worden doorlopen verklaren en toepassen.

3 Gebruik van de software



4 4 Binaire instructies

5

op verschillende manieren programma’s opstellen, waarbij de geheugenwerking door de PLC wordt gerealiseerd.

5 Geheugen SR en RS

6

- de functie van flankdetectie en dynamische verwerking van ingangssignalen verklaren.

- het begrip dynamische ingang in PLC-programma’s verwerken.

6 Flankdetectie PF en NF

7

- duidelijk het onderscheid maken tussen de verschillende programmeertalen FBD, LAD en STL.

- de voor- en nadelen van de verschillende programmeertalen opsommen.

- elementaire toepassingen in deze programmeertalen oplossen.

7 Oefeningen in FBD, LAD en STL

8

- de verschillende basisprincipes van de grafset methode verwoorden en toelichten.

- deze structuren in het PLC-programma verwerken.

8 Grafcet methode



9

- aan de hand van “signaal-tijddiagrammen” het onderscheid tussen de verschillende beschikbare tijdfuncties verklaren.

- de verschillende tijdfuncties in PLC-programma’s verwerken.

9 Timer

• 9.1 Puls • 9.2 Verlengde puls • 9.2 Inschakel • 9.4 Inschakel met geheugenwerking • 9.5 Uitschakelvertraging

10

- de verschillende telfuncties verklaren.

- de verschillende telfuncties in PLC-programma’s verwerken.

10 Tellers

• 10.1 Up • 10.2 Dn • 10.3 Updn

11

- laad- en transferfuncties toepassen bij het opstellen van PLC-programma’s.

- programma’s opstellen waarbij de digitale operatie gebaseerd is op het vergelijken van numerieke grootheden.

- digitale bewerkingen verklaren en toepassen, gebruik makend van twee accu’s.

- eenvoudige rekenkundige functies, zoals optellen en aftrekken, toepassen in een PLC-programma.

11 Vergelijkings- en rekenkundige functies

12

- het typisch gebruik van globale DB’s verklaren.

- programma’s opstellen waarbij gebruik wordt gemaakt van globale DB’s.

12 Gebruik van globale DB



13

- het typisch gebruik van FC temp variabelen verklaren.

- formele parameters hanteren binnen een programma structuur.

13 FC temp variabelen – formele parameters

14

- het typisch gebruik vanFB’s met instantie en multi instantie DB’s verklaren.

- deze parameters hanteren binnen een PLC-programma.

14 FB met instantie en multi instantie DB

15

- een project in WinCC aanmaken.

- een tag lijst opstellen en variabelen definiëren.

- werken met de grafische editor.

- standaard, smart en windows objecten aanmaken.

- het startbeeld definiëren.

- WinCC in runtime gebruiken.

- dynamische velden initialiseren, zoals I/O, bar, directe verbinding, events, dynamische dialoog, tekstverandering, kleurverandering, text list, via C-taal, tijd en datum.

- presentatie opbouwen in WinCC.

15 WinCC scada pakket


MICROCOMPUTERTECHNIEKEN – 80 LT


1

- het blokschema van een computersysteem samenstellen en benoemen.

- de principiële werking van de aangehaalde blokken begrijpen.

- verbanden leggen tussen de verschillende blokken.

1 Microcomputerbegrippen

• 1.1 Algemeenheden • 1.2 Blokschematisch

2

- de basisopbouw van een microprocessor aangeven en omschrijven.

- de functie van ieder blok begrijpen.

- de onderlinge samenhang tussen de verschillende blokken inzien.

- de lengte van een instructie bepalen.

- de uitvoeringsvolgorde van een instructie beschrijven.

- de uitvoeringstijd van een toepassing berekenen.

- het verloop van een programma in de CPU volgen en bespreken.

2 Architectuur van de microprocessor

• 2.1 Praktisch blokschema • 2.2 Blokschema van de CPU • 2.3 Programmeermodel van de CPU • 2.4 Elementair data-transport • 2.5 Datastroom • 2.6 Ontwikkelsysteem globaal bekeken

3

- de verschillende adresseringsmethoden aanduiden en omschrijven.

- de verschillende adresseringsmethoden toepassen en identificeren.

3 Adresseringsmethoden

• 3.1 Inleiding • 3.2 Inherent – Implied • 3.3 Onmiddellijke – Immediate • 3.4 Directe – Direct – Zero-page-short



- het programmeermodel van de verschillende processoren interpreteren.

• 3.5 Absolute – Extended • 3.6 Geïndexeerde – Indexed • 3.7 Indirecte • 3.8 Relatieve

4

- de verschillende programmeermogelijkheden naar inzicht toepassen.

- een assembler gevarieerd aanwenden.

- een instructieset interpreteren en toepassen.

- programmastroomschema’s lezen en toepassen.

- elementaire toepassingen zelf schrijven en uitwerken.

4 Elementaire programmeertechnieken

• 4.1 Inleiding • 4.2 Programmastroomschema’s • 4.3 Bespreking instructieset • 4.4 Assembler – Disassembler • 4.5 Practicumopgaven

5

- een instructieset gevarieerd aanwenden.

- de afzonderlijke instructies typeren en uitwerken.

- de afzonderlijke instructies binnen een groter geheel toepassen.

5 Instructieset

• 5.1 Indeling van de instructies • 5.2 Instructieset • 5.3 Stack operaties

6

- eenvoudige programmeervoorbeelden analyseren.

- eenvoudige programmeervoorbeelden zelf schrijven en dynamisch testen.

6 Programmeervoorbeelden

• 6.1 Eenvoudige voorbeelden • 6.2 Voorbeelden op teksten • 6.3 Code omzetting • 6.4 Tabellen en lijsten • 6.5 Tijdsvertragingen



7

- de verschillende mogelijkheden van in- en uitvoertechnieken omschrijven.

- de verschillende soorten in- en uitvoertechnieken benoemen.

- de principes van de verschillende soorten communicatie bespreken.

- zelfstandig eenvoudige interface toepassingen softwarematig uitwerken.

7 In- en uitvoertechnieken

• 7.1 Algemeen • 7.2 Probleemstelling • 7.3 Parallel interface technieken • 7.4 Seriële interface technieken

8

- de verschillende interrupt mogelijkheden benoemen en omschrijven.

- de verschillende mogelijkheden bij het afhandelen van interrupts omschrijven en toepassen.

- zelfstandig interrupt toepassingen softwarematig uitwerken.

8 Interruptaanvragen

• 8.1 Definitie • 8.2 Interrupts bij microprocessoren • 8.3 Interrupt-polling • 8.4 Handshaking

9

- de verschillende technologische vormen van adresdecodering benoemen en omschrijven.

- zelfstandig een adresdecodering ontwerpen.

- een decodering analyseren vanuit een gegeven schema.

9 Adresdecodering

• 9.1 Inleiding • 9.2 Technologie • 9.3 Rechtstreekse decodering • 9.4 Decodering via poorten • 9.5 Decodering via decoders • 9.6 Decodering via optellers • 9.7 Decodering via ROM-PROM-EPROM


KOSTPRIJSBEREKENING – 40 LT


1 Onderscheid maken tussen een handelsonderneming en een industriële onderneming op het vlak van kostprijsberekening

1 Algemene inleiding aanbrengen van het verschil tussen een handelsonderneming en

een industriële onderneming: 1. definities 2. schematische voorstelling

2 Soorten industriële ondernemingen kennen 2 onderscheid industriële ondernemingen op basis van:

1. massaproductie 2. serieproductie 3. stukproductie

3 Verschil kennen tussen kosten en kostprijs

Weten welke belangrijke elementen een rol spelen bij de calculatie van kosten en deze kunnen bespreken

3 de begrippen kosten en kostprijs aanbrengen kostprijsdimensies

1. hoeveelheidsdimensie 2. waardedimensie 3. tijdsdimensie

4 Kunnen aangeven welke de belangrijkste kostenonderscheidingen zijn

Met voorbeelden de verschillen kunnen duidelijk maken

4 vaste en variabele kosten directe en indirecte kosten historische en toekomstige kosten kosten met en zonder uitgavenkarakter totale, marginale en differentiële kosten

5 Weten wat het doel is van kostprijscalculatie en de verschillende factoren hierin kunnen bespreken.

5 kostprijsberekening is belangrijk voor:

1. het bepalen van de verkoopprijs 2. bepalen van resultaten en vermogen



3. kostenbeheersing 4. beoordeling van efficiëntie

6 De kostensoorten die de kostprijs bepalen kennen en schematisch kunnen voorstellen

6 kostprijsbestanddelen: bespreken van en schematisch voorstellen

van de kostensoorten

7 Het verschil kennen tussen grondstoffen, hulpstoffen en verbruiksgoederen in functie van de kostprijs.

Inzien dat voorraadbeheer essentieel is voor de continuïteit in een productieproces.

A.d.h.v. een schematische voorstelling kunnen bepalen wanneer er moet besteld worden.

Met behulp van formules de gemiddelde voorraad, de bestelkosten, veiligheidsvoorraad en opslagkosten.

De totale kost kunnen berekenen in functie van de bestelde hoeveelheid.

De optimale bestelhoeveelheid kunnen berekenen.

Met rekenvoorbeelden kunnen aantonen wat men bedoelt met: de methode van de gewogen gemiddelde prijs, de FIFO-methode en de LIFO-methode.

7 Bespreking van de kostprijsfactoren Materialen

1) definities 2) beginselen van voorraadbeheer

Wanneer moet er besteld worden? Hoeveel moet er besteld worden: bestelkosten, opslagkosten,

optimale bestelhoeveelheid. 3) materialen als kostprijselement

1. hoeveelheidsdimensie: belang van nauwkeurige administratie, belang van de werkelijke hoeveelheid en de standaardhoeveelheid

2. Waardedimensie: methode van de gewogen gemiddelde prijs, FIFO-methode en LIFO-methode

8 De verschillende loonstelsels kennen, hun voor- en nadelen kunnen geven en eventueel een voorbeeld kunnen geven.

Weten welke documenten verplicht zijn in de loonadministratie van een tewerkgestelde en welke bedragen er worden ingehouden.

8 Arbeidskosten

1) Loonstelsels 1. Voor- en nadelen van het tijdloonstelsel 2. Voor- en nadelen en voorbeelden van prestatieloonstelsels

2) Loonadministratie 1. Individuele rekening per tewerkgestelde 2. loonstaat of loonlijst: bijdrage RSZ, bedrijfsvoorheffing, andere

inhoudingen



9 De verschillende afschrijvingsmethodes kennen en de meest geschikte, afhankelijk van de situatie, kunnen kiezen.

Met formules en rekenvoorbeelden een afschrijving, volgens elke methode, kunnen berekenen

9 Afschrijvingen

1) Begrippen 2) Afschrijvingsmethoden

1. Lineaire afschrijvingsmethode 2. Degressieve methode 3. Afschrijving volgens bedrijfsdrukte

10 Inzien dat er nog andere elementen de kostprijs bepalen.

Een verdere indeling kunnen maken in productie-, beheersen verkoopkosten.

10 Andere kostprijsfactoren

1) Andere productiekosten: onderhoud en reparatie, verwarming, verlichting, verzekering, onroerende voorheffing, researchkosten, …

2) Beheerskosten: kantoorbenodigdheden, onderhoud, verwarming, verlichting, afschrijvingen van kantoormachines, …..

3) Verkoopkosten: verwarming, onderhoud, showrooms, reclamekosten, reis- en verblijfkosten, …..

11 De methode van de toeslagcalculatie in de productgerichte onderneming kunnen toepassen.

Bij deze methode het belang inzien van het verband tussen directe en indirecte kosten.

Inzien dat de methode slechts verantwoord is indien de toeslagpercentages worden aangepast bij elke wijzigingen in de hoeveelheids- en waardedimensies van de directe kosten.

11 Methode van kostprijscalculatie

Toeslagcalculatie: toepassen in concrete cijfervoorbeelden. Elementen aangeven die een invloed hebben op het resultaat van deze methode


LESSENTABEL

ELEKTRONICA 1E STUDIEJAAR – 12 LESTIJDEN PER WEEK

BENAMING VAN DE VAKKEN LESTIJDEN PER JAAR

Hogere Algebra AV – 80 LT

Elektriciteit TV – 80 LT

Algemene Elektronica TV – 160 LT

Labo Elektronica TV – 120 LT

Technologie TV – 40 LT


ELEKTRONICA 2E STUDIEJAAR – 12 LESTIJDEN PER WEEK

BENAMING VAN DE VAKKEN LESTIJDEN PER JAAR

Labo Elektronica TV – 120 LT

Industriële Regeltechniek TV – 80 LT

Toegepaste Elektronica TV – 80 LT

Microcomputertechnieken TV – 80 LT

Automatisering TV – 80 LT

Kostprijsberekening TV – 40 LT


METHODOLOGISCHE WENKEN

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

Aan de instelling worden hoorcolleges, oefeningen en practica georganiseerd, die zich onderscheiden door specifieke doelstellingen en didactische werkvormen.

1. Hoorcolleges

Hoorcolleges hebben tot doel theorie aan te brengen.

De lesgever maakt hierbij gebruik van de nodige audiovisuele media en voert passende demonstraties uit indien gewenst

De cursisten beschikken over cursusnota’s of een handboek.

Zo kunnen de cursisten eventueel de hoorcolleges voorbereiden. Tijdens de lessen noteren cursisten aanvullingen op de cursus.

Hoorcolleges bedragen ongeveer 70 % van het studiepakket.

2. Oefeningen

Tijdens de oefeningen wordt de gedoceerde theorie uit de hoorcolleges ingeoefend. De werkzaamheid van de cursist staat hier centraal, en er is een sterk contact tussen cursist en lesgever mogelijk.

De cursisten beschikken over opgaven. Zo kan het geheel aan de hand van pilootoefeningen voorbereid worden. Tevens beschikken de cursisten over extra oefeningen, opgenomen in de cursus, zodat ze ook na de oefensessies aanvullende opgaven kunnen uitwerken.

Afhankelijk van het resultaat van deze terugkoppelmomenten kan het leerproces worden verder gezet of indien nodig worden bijgestuurd. Om de cursist te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer.

3. Practica

Per groep van maximum drie cursisten worden concrete proefopstellingen uitgewerkt.

De cursisten beschikken over labo opgaven zodat de practica grondig kunnen worden voorbereid. Elk practicum wordt afgerond met een verslag. Het bondig en toch volledig voorstellen van resultaten en besluiten is belangrijk en vereist oefening.

In het eerste jaar ligt de nadruk op het leren omgaan met meetinstrumenten en componenten, en het beheersen van de meest gangbare meetmethodes.

In het tweede jaar komen meer ingewikkelde opstellingen en meetmethodes aan bod

Voor bepaalde vakken trachten wede praktische oefeningen direct te integreren in de hoorcolleges. We denken hierbij aan de vakgebieden automatisatie en microcomputer technieken. Hierdoor verkrijgt men een betere feedback structuur.

4. Projectwerk

Het doel van het projectwerk dat op het einde van het tweede jaar moet worden voorgebracht, bestaat erin dat de cursist de kans krijgt zich te verdiepen in een vak overschrijdend probleem, om een persoonlijke, bij voorkeur originele, bijdrage te leveren tot de oplossing ervan.

Het project wordt uitgevoerd in de instelling zelf, met ondersteuning van een interne promotor.

Het samenstellen en voorbrengen van het project vragen van de cursist verschillende vaardigheden, creativiteit en doorzettingsvermogen. Van de cursist wordt immers verwacht dat hij:


- Het probleem kan vatten in zijn theoretische en praktische dimensies, en de nodige informatie nodig als achtergrondkennis en als basis voor de oplossing van het probleem kan vinden, hanteren en verwerken;

- De nodige experimenten en meettechnieken kan gebruiken en/of ontwikkelen om meetgegevens te verzamelen, en deze gegevens kan verwerken en juist interpreteren;

- Een oplossingsmethode voorstelt die hij zo mogelijk in de praktijk brengt of ten minste toetst op zijn haalbaarheid. De oplossingsmethode moet uiteraard in overeenstemming zijn met de technische, economische en ecologische normen;

- Een duidelijk schriftelijk en mondeling verslag kan uitbrengen van zijn werkzaamheden en dat hij op overtuigende wijze zijn ontwerpmethode kan verdedigen voor een examenjury.

Tevens is het projectwerk de uitgelezen kans om het groepswerk te bevorderen, en het begrip “teamgeest” in de praktijk te brengen. Voor een hooggeschoolde technicus is het kunnen samenwerken met collega’s, leiding geven en coördinatie zeer belangrijk. Hij/zij moet inzicht hebben in projectorganisatie, planning, veiligheid, kwaliteit, ……

DIDACTISCHE HULPMIDDELEN1 Minimale materiele vereisten:

- Multimeters (analoog/digitaal)

- Voedingsbronnen (DC/AC)

- Oscilloscoop

- Functiegenerator

- Pulsgenerator

- Soldeerstation

- Digitaal experimenteerbord (hps 8175)

- Analoog experimenteerbord (hps 3220)

- Regeltechniek experimenteerbord (hps 5120)

- Motor experimenteerbord (hps 5130)

- Servo bord (hps 5131)

- PC Control bord (hps 3890)

- Vermogenelektronica (hps 5125 / Terco MV4208)

- Ontwikkelsysteem microprocessoren

- Ontwikkelsysteem microcontrollers

- PLC-S5 & PLC-7

- Simulatiesoftware

1 Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing:

- Codex - ARAB - AREI - Vlarem.

Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.:

- de uitrusting en inrichting van de lokalen; - de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel.

Zij schrijven voor dat:

- duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; - alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; - de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; - de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.


EVALUATIE

Onderscheid moet gemaakt worden tussen evaluatie van het leerproces en de evaluatie van het eindproduct.

Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met de bedoeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke cursist op de meest effectieve manier de leerstof kan verwerken. De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de cursist.

Het verloop van het proces wordt vooraf, door de lesgever uitgetekend. Hij/zij bepaalt:

- Welke de verschillende stappen zijn;

- Welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn;

- Welke fouten kunnen gemaakt worden.

Afhankelijk van het resultaat van terugkoppelmomenten (herhalingsvragen, gesprekken) wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd. Om de cursist te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer.

Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (op het einde van het academiejaar). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de cursist de basiscompetenties bereikt heeft.

Iedere evaluatie omvat drie stappen:

- Registreren via oefeningen en opdrachten;

- Interpreteren via toetsing criteria of competenties;

- Rapporteren aan de cursist zodat hij of zij een duidelijk beeld krijgt van de vorderingen.

Over de hoorcolleges en de bijbehorende oefeningen worden examens afgelegd. Meestal verlopen deze examens schriftelijk, soms mondeling na een schriftelijke voorbereiding.

De examens worden per academiejaar ingericht gedurende twee examenzittijden.

Bij niet slagen kan hij/zij voor de betreffende vakken of vakonderdelen verwezen worden naar de tweede zittijd. Deze vindt plaats na de zomervakantie en begint in de eerste week van september.

Voor meer informatie betreffende de examens verwijzen we naar het examenreglement . Dit is steeds ter inzage in de instelling.

De doelstellingen van de practica lenen zich minder tot het afnemen van examens. De evaluatie van een practicum gebeurt daarom meestal tijdens het jaar. In de eerste plaats wordt nagegaan welk ontwikkelingsproces zich bij de cursist heeft voltrokken.

De beoordeling is gebaseerd op een nauwkeurige analyse van de prestaties van de cursisten gedurende het praktisch werk, evenals op de schriftelijke voorbereidingen en verslagen.

Hiervoor verwijzen we naar de specifieke labo afspraken.


BIBLIOGRAFIE

- ELEKTRICITEIT deel1 gelijkstroomtheorie - M.A.J. op’t Roodt

- ELEKTROTECHNIEK deel 2 – L. Claerhout

- WISKUNDE deel F ALGEBRA – Jennekens – Deen

- WISKUNDE GONIOMETRIE/DRIEHOEKSMETING – Jennekens – Deen

- WISKUNDE DEEL 5e ANALYSE/MEETKUNDE – Jennekens – Deen

- DE AFGELEIDEN – Cursus universiteit Leuven

- DE INTEGRALEN – Cursus universiteit Leuven

- HALFGELEIDER BOUWSTENEN deel 1A – die Keure educatief

- ELEKTROTECHNIEK I – F. Pieternaat

- HALFGELEIDER BOUWSTENEN deel 1B – die Keure educatief

- BASISELEKTRONICA deel 1 – die Keure Educatief



- MICROPROCESSORTECHNIEK BASISTECHNIEK – die Keure Educatief

- MICROPROCESSORTECHNIEK – die Keure Educatief

- REGELTECHNIEK deel 1 – die Keure Educatief

- REGELTECHNIEK deel 2 – die Keure Educatief

- LABOBOEK REGELTECHNIEK 1 – die Keure Educatief

- PROCESTECHNIEKEN – die Keure Educatief

- MICROCOMPUTER SYSTEEM ARCHITECTUUR deel 1,2 en 3 – J.P. Kemper – M.P.J. Stevens

- VERMOGENELEKTRONICA – J. Pollefliet

- DIGITALE TECHNIEKEN 1 – die Keure Educatief

- DIGITALE TECHNIEKEN 2 – die Keure Educatief

- PRACTICUM DIGITALE TECHNIEKEN 1C – die Keure Educatief

- PROGRAMMEERBARE LOGISCHE STURINGEN – PLC1 – die Keure Educatief

- PROGRAMMEERBARE LOGISCHE STURINGEN – PLC2 – die Keure Educatief

- SYNTHESE VAN DIGITALE SYSTEMEN – die Keure Educatief

- TRANSISTORTECHNIEK deel 1 – H.T. Martens

- SOLID STATE ELECTRONIC CIRCUITS – A.S. Manera

- INTEGRATED ELECTRONICS – Millman – Halkias

- ELEKTRONICA KUNST & KUNDE deel 1 – P. Horowitz – W. Hill



- ELECTRONIC PRINCIPLES – A. P. Malvino

- EXPERIMENTS FOR ELECTRONIC PRINCIPLES – A.P. Malvino

- OP-AMPS AND LINEAR INTEGRATED CIRCUITS – R. A. Gayakwad

- DEMYSTIFICATIE VAN DE OPERATIONELE VERSTERKER – A. Van De Bril

- ELEKTRONISCHE VERMOGENCONTROLE EN AANDRIJFTECHNIEK – J. Pollefliet

- CURSUS ONTWERPTECHNIEK HALFGELEIDERSCHAKELINGEN - Elektuur


- DIGITAL PRINCIPLES 2/ed – R. L. Tokheim

- LESSEN IN ENEN EN NULLEN – Elektuur

- PROGRAMMEERBARE LOGICA IN DE PRAKTIJK – A. J. Zengerink

- AD-/DA- OMZETTERS – Elektuur G. Peltz

- INLEIDING TOT DE AUTOMATISERINGSTECHNIEK – A. Drost – J. Ouwehand

- REGELEN MET FUZZY LOGIC EN PID – H. Scholten

- CURSUS REGELTECHNIEK – Acta

- INDUSTRIAL CONTROL ELECTRONICS – J.M. Jacob

- S7-300 HANDLEIDING – Siemens

- S5-95U HANDLEIDING – Siemens

- S5-115U HANDLEIDING – Siemens

- LOGO HANDLEIDING - Siemens

- SIMULATIE VAN TECHNISCHE SYSTEMEN MATLAB/SIMULINK – T. Van Der Veen

- PERIFERIE-CHIPS – P. Hogenboom

- DC-DC / AC-DC CONVERTERS – Power-One

- DC CIRCUITS VOL. II – Texas Instruments

- THEORIE VAN DE FET – A. H. Dieleman

- MEETTECHNIEK EN MEETSYSTEMEN – P. F. H. M. van den Eijnde

- R 6500 MICROCOMPUTERSYSTEM HARDWARE MANUEL – Rockwell International

- R 6500 MICROCOMPUTERSYSTEM SOFTWARE MANUEL – Rockwell International

- AIM 65 MICROCOMPUTER USER GUIDE – Rockwell International

- MICROPROCESSOR INTERFACING TECHNIQUES – R. Zaks – A. Lesea

- TIJDSCHRIFT ELEKTUUR

- TIJDSCHRIFT TECHNISCH MANAGEMENT – Vlaamse Ingenieurskamer

- TIJDSCHRIFT INGENIEURSMEDEDELINGEN – Vlaamse Ingenieurskamer

- HANDLEIDING VOOR HET SCHRIJVEN VAN BEROEPSOPLEIDINGSPROFIELEN – DVO

- STUDIE 155 BEROEPSPROFIEL ELEKTRONICA – VLOR Vlaamse Onderwijsraad

- DOSSIER KOSTENCALCULATIE EN ANALYTISCH BOEKHOUDEN

Uitgeverij DEN AREND bvba

Mechelsesteenweg 138/1

2820 Bonheide

Tel. (015) 33.01.66

- ANALYTISCH BOEKHOUDEN EN KOSTENCALCULATIE

Uitgeverij Wolters Plantyn

Santvoortbeeklaan 21-26

2100 Deurne-Antwerpen

- COST ACCOUNTING

Uitgeverij De Boeck nv

Lamonièrestraat 31-37

2018 Antwerpen