2009 – 2015 sprawozdanie z działalności · 4 Misja Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki 5 O ... Programy stypendialne | Sieci współpracy naukowej ... która jest wyborem

sprawozdanie z działalności

2009 – 2015

Polsko-niemiecki dialog w naukach humanistycznych i społecznych

Deutsch-polnischer Dialog in den Geistes- und Sozialwissenschaften

1

2 Słowo wstępne 4 Misja Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki 5 O fundacji 16 Władze i pracownicy fundacji

20 Priorytety tematyczne i wybrane projekty 22 Transfer kultury i wiedzy 26 Porównanie i powiązanie europejskich kultur naukowych 30 Polskie i niemieckie kultury pamięci w historii longue durée34 Procesy europeizacji 38 Od polsko-niemieckiej przestrzeni granicznej do europejskiej przestrzeni wiedzy 42 Migracja sezonowa. Społeczno-kulturowe skutki migracji sezonowej dla społeczności lokalnych46 Zmiany norm i wartości 50 Zmiana norm i wartości wśród młodzieży w Niemczech i w Polsce. Polsko-niemieckie studium porównawcze młodzieży54 Umocowany konstytucyjnie obiektywny system wartości jako fundament porozumienia polsko-niemieckiego 58 Wielojęzyczność 62 Wielojęzyczne kierunki studiów na Uniwersytecie Europejskim Viadrina

66 Przegląd projektów68 Instytucje uczestniczące w projektach72 Projekty badawcze85 Wydarzenia naukowe101 Projekty dydaktyczne | Publikacje | Programy stypendialne | Sieci współpracy naukowej 108 Lista publikacji

116 Fakty i liczby118 Sprawozdanie finansowe121 Statystyka dotacji

126 Podstawy prawne 127 Statut fundacji | Umowa międzyrządowa

143 Źródła zdjęć | impressum

spis treŚci

2 PNFN 2009–2015

słowo wstępne

Polsko-niemieckie relacje naukowe mają za sobą długą i zarazem obiecu-jącą tradycję. Polska jest największym i najważniejszym sąsiadem Niemiec na wschodzie. Od wieków polscy i niemieccy naukowcy wnoszą istotny wkład w kształtowanie wspólnego dziedzictwa kulturalnego Europy. Dziś Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki (PNFN) działa na rzecz wspólnej europejskiej przyszłości. Fundacja jest jedną z szeregu inicjatyw, które zaistniały dzięki polsko-niemieckiemu traktatowi o współpracy naukowej i technicznej z 1989 r. oraz traktatowi o dobrym sąsiedztwie z 1991 r. Dzia-łalność fundacji promująca polsko-niemieckie przedsięwzięcia w dziedzi-nie nauk humanistycznych jest niezbędnym wkładem w zacieśnianie współpracy między naszymi krajami. Potrzebujemy nauk humanistycznych i społecznych, ponieważ są one „sejsmografem“ rejestrującym procesy przemian zachodzące w społeczeństwie. Pozwalają zrozumieć globalne wyzwania, jakie stawia teraźniejszość i jakie mogą pojawić się w przyszło-ści, w epoce coraz bardziej zacieśniających się ogólnoświatowych powiązań i różnorakich przemian tożsamości kulturowej i indywidualnej.

Ożywiona współpraca między szkołami wyższymi i instytucjami badaw-czymi oraz intensywna wymiana studentów, doktorantów i naukowców w sercu Europy to istotny wkład PNFN w naukę ukierunkowaną na czło-wieka i społeczeństwo. Niniejsze sprawozdanie z działalności pokazuje ogromne zainteresowanie, jakim darzą się nawzajem Niemcy i Polacy. Pozostaje życzyć sobie, by nadchodzące lata przyniosły kolejne wartościowe inicjatywy na rzecz wzajemnej współpracy.

Sekretarz stanu Cornelia Quennet-Thielen Przewodnicząca kuratorium

3

Jednym z kamieni milowych polsko-niemieckiego pojednania po drugiej wojnie światowej było „Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w chrystusowym urzędzie pasterskim“ z 18 listopada 1965 r. Wśród sygnatariuszy listu, wyrażającego otwartość polskich biskupów na dialog, znaleźli się ówczesny prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński, a także arcybiskup krakowski Karol Wojtyła. Słynne zdanie „wybaczamy i prosimy o wybaczenie“ stało się jedną z myśli przewodnich przyświecających pracy nad odbudową stosunków polsko-niemieckich po drugiej wojnie światowej.

Niezwykle pozytywnym doświadczeniem w dziejach polsko-niemieckich

relacji partnerskich było ogromne zainteresowanie niemieckich obywateli sytuacją Polski i jej obywateli po ogłoszeniu stanu wojennego w 1981 r. Nie tylko niemieckie władze państwowe, ale również liczni obywatele wyrazili poparcie dla ruchu solidarnościowego w Polsce. Pomoc, jaka nadeszła z Niemiec, miała charakter nie tylko materialny, ale też duchowy i polityczny. Stosunki polsko-niemieckie w tym okresie kształtowały się pod wpływem idei solidarności, dzięki czemu umocniło się wzajemne zaufanie partnerów.

Polsko-niemiecki traktat o dobrym sąsiedztwie z 17 czerwca 1991 r. otwo-rzył nowy rozdział we wzajemnych relacjach. Oba państwa po raz pierwszy wystąpiły wówczas w nowej roli: Niemcy jako państwo zjednoczone a Polska jako kraj wolny, suwerenny i demokratyczny. Podpisanie tego traktatu stworzyło solidne podstawy dla pogłębienia przyjacielskich i partnerskich stosunków między Niemcami a Polską. Traktat potwierdził również przynależność Polski do zachodniej wspólnoty wartości.

To dziedzictwo jest dla obu stron zobowiązaniem do właściwego reagowania na wyzwania współczesności. Polsko-Niemiecką Fundację na rzecz Nauki można uznać za jeden z najlepszych przykładów wspól-nej działalności.

Sekretarz stanu prof. dr hab. Aleksander Bobko Zastępca przewodniczącej kuratorium

słowo wstępne

4 PNFN 2009–2015

misja polsko-niemieckiej fundacji na rzecz nauki

Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki promuje ponadgraniczną współpracę polskich i niemieckich naukowczyń i naukowców. Wspieramy projekty z zakresu nauk humanistycznych, społecznych, ekonomicznych i prawnych oraz kulturoznawstwa, realizowane przez szkoły wyższe i inne instytucje naukowe w formie polsko-niemieckiej kooperacji. We współ-pracy mogą dodatkowo uczestniczyć partnerzy z innych krajów. Obok pro-jektów naukowych dofinansowujemy również wydarzenia i sieci naukowe a także nowe inicjatywy w szkolnictwie wyższym i badaniach naukowych.1

Najważniejszymi kryteriami decydującymi o przyznaniu dotacji są jakość naukowa projektów oraz ich znaczenie dla polsko-niemieckiego porozu-mienia. Dotyczy to zarówno zagadnień współczesnych, jak i tematów historycznych.

Ponadto przykładamy dużą wagę do wspierania młodej kadry naukowej i tworzenia trwałych sieci współpracy, ponieważ to one są warunkiem rozwoju wymiany intelektualnej między Polską a Niemcami również w przyszłości.

Dążymy do tego, by wspierane przez nas projekty miały charakter mode-lowy dla ponadgranicznej współpracy naukowej. Ich przedmiotem powinna być analiza stosunków polsko-niemieckich w kontekście europej-skim, zarówno z polskiej, jak i niemieckiej perspektywy. Działając w ten sposób w przestrzeni Europy Środkowej, Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki przyczynia się do porozumienia między narodami i do inte-gracji europejskiej. Rzeczpospolita Polska i Republika Federalna Niemiec stworzyły materialne podstawy działalności fundacji, przekazując środki stanowiące jej kapitał.

1 Rezygnujemy z równoległego użycia męskich i żeńskich form jedynie przez wzgląd na czytelność tekstu. Określenia odnoszące się do osób zawsze obejmują zarówno mężczyzn, jak i kobiety.

5

Rozwój stosunków polsko-niemieckich po II wojnie światowej

Polaków i Niemców łączy długa i bogata historia. Obejmuje ona zarówno okresy owocnej współpracy, jak i spory i konflikty zbrojne. Jej najczarniejszy rozdział stanowi II wojna światowa, okupacja i wyniszczenie Polski przez Niemców i nazistowskie prześladowania. Po 1945 r., dzięki trudnemu pro-cesowi zbliżenia, relacje polsko-niemieckie przeobraziły się w partnerstwo i intensywną przyjaźń. Wielu obserwatorów uważa obecne stosunki za najlepsze w dziejach.

Warunki dla współpracy społecznej, kulturalnej i naukowej, jakie zapanowały po zakończeniu wojny, bynajmniej nie były korzystne. Aż do 1972 r. nie doszło do nawiązania pełnych stosunków dyplomatycznych między Polską a RFN, z kolei postawa NRD wobec „bratniego kraju socjalistycznego“ miała charakter „przyjaźni zadekretowanej“.

Niemniej w przestrzeni społecznej pojawiły się już zapowiedzi zmian. Jednym z punktów zwrotnych był list biskupów polskich z 1965 r. Jego kluczowe zdanie: „wybaczamy i prosimy o wybaczenie“ przeszło do historii. Dzisiaj, wyryte w kamieniu i umieszczone na wrocławskim pomniku, przypomina o swoim autorze, arcybiskupie Bolesławie Kominku.

Na poziomie politycznym zaczątkiem zmian stała się „polityka wschodnia“ rządu Willy Brandta rozpoczęta w 1969 r. Słynne uklęknięcie niemieckiego kanclerza pod pomnikiem Bohaterów Getta w Warszawie stało się jednym z symboli pojednania. Przeobrażenia polityczne ułatwiły również nawiąza-nie współpracy kulturalnej i naukowej. Wprawdzie już przed 1970 r. istniały programy stypendialne i kooperacje szkół wyższych między Polską a oby-dwoma niemieckimi państwami, teraz jednak powstały ważne instytucje i formy współpracy, które przygotowały grunt pod głębsze przeobrażenia wzajemnych stosunków.

o fundacji

o fundacji

Nowa era w relacjach polsko-niemieckich

Już w okresie zimnej wojny zarówno państwowe, jak i niepaństwowe czynniki zademonstrowały, jak owocna może być współpraca polsko- niemiecka. Jednak dopiero upadek żelaznej kurtyny w 1989 r. umożliwił zasadnicze przemiany, które sprawiły, że obecnie związki między obydwoma państwami są tak ścisłe, jak nigdy dotąd. Jednym z kluczowych wydarzeń były odwiedziny kanclerza Helmuta Kohla w Warszawie i wspólna wizyta z premierem Tadeuszem Mazo-wieckim w Krzyżowej w listopadzie 1989 r. 17 czerwca 1991 r. Polska i Niemcy podpisały traktat o dobrym sąsiedztwie – zaledwie dwa lata po pierwszych (czę-ściowo) wolnych wyborach w powojennej Polsce oraz niespełna rok po zjednoczeniu Niemiec i potwierdzeniu granicy na Odrze i Nysie.

Inicjatywy polsko-niemieckiego porozumienia w latach siedemdziesiątych XX w.

W 1972 r. powstała Wspólna Polsko-Niemiecka Komisja Podręcznikowa; analizuje ona podręczniki szkolne szukając ewentualnych błędów i stereotypów i dba o to, by podawano w nich rzetelne informacje o sąsiednim kraju. W 1974 r. Fundacja im. Roberta Boscha uznała poprawę stosunków polsko-niemieckich za jeden z priorytetów swojej działalności. Finansując wyjazdy badawcze, stypen-dia konferencyjne i inne projekty, tysiącom Polaków i Niemców otworzyła drogę do współpracy akademickiej.

Jeszcze przed powstaniem Solidarności polska opozycja zaczęła pracować na rzecz przemian, między innymi za sprawą utworzonego w 1975 r. Polskiego Porozumienia Niepodległościowego (PPN). Organizacja ta zastanawiała się nad przyszłą rolą Polski w Europie, kluczowe znaczenie przypisując przy tym porozu-mieniu polsko-niemieckiemu. Również kardynał Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II, działał w tym kierunku: w 1974 r. wraz z kardynałem Juliusem Döpfnerem koncelebrował mszę pojednania w byłym obozie koncentracyjnym w Dachau. Tuż przed wyborem na urząd papieża w 1978 r. zaapelował do Polaków i Niemców o „nowe spojrzenie“ na historię.

W 1977 r. odbyło się pierwsze Forum Polsko-Niemieckie, które chce być prze-strzenią dialogu dla przedstawicieli polityki, kultury, mediów i społeczeństwa. Ważną instytucja stał się założony w 1980 r. Niemiecki Instytut Spraw Polskich w Darmstadt (Deutsches Polen Institut, DPI), jego pierwszymi prezydentami byli Marion Dönhoff i Helmut Schmidt. Pod kierownictwem pomysłodawcy i pierw-szego dyrektora, Karla Dedeciusa, instytut wydał po niemiecku serię „Polnische Bibliothek“ (Biblioteka Polska), która jest wyborem przekładów literatury polskiej od średniowiecza do współczesności obejmującym pięćdziesiąt tomów.

7o fundacji

Zadeklarowane w traktacie „dążenie do ścisłej pokojowej i partnerskiej współpracy we wszystkich dziedzinach“ nie pozostało jedynie pustą formułką. W przeciągu kilku miesięcy powstały instytucje, których praca do dzisiaj w znaczący sposób przyczynia się do zbliżenia obu krajów, w tym Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży, Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie i Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej.

Również w sferze nauki poszuki-wano nowych rozwiązań, które pozwoliłyby pogłębić wzajemne zrozumienie i ponadgraniczną współpracę. W 1993 r. powstał Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie; jego odpowiedni-kiem w Niemczech stało się później Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie. We Frankfurcie nad Odrą, w pobliżu granicy polsko-niemieckiej i słyn-nego mostu na Odrze powstał w 1991 r. Uniwersytet Europejski Viadrina. Nawiązuje on do pięćsetletniej tradycji uniwersyteckiej Frankfurtu i pełni funkcję jednego z filarów polsko-niemieckiego porozumienia. Dzięki współpracy Viadriny z Uniwer-sytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu powstało Collegium Polonicum, które jest ponadgranicznym ośrodkiem zajmującym się zarówno kształceniem uniwersyteckim, jak i badaniami naukowymi.

Utworzenie Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki

Działalność Uniwersytetu Europejskiego Viadrina była ważną inspiracją dla utworzenia Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki. Została ona powołana do życia we Frankfurcie nad Odrą 24 listopada 2006 r. przez niemieckie władze federalne i rząd kraju związkowego Brandenburgia. Cel działalności fundacji określony przez fundatorów w statucie to „promocja nauki i porozumienia między narodami poprzez wspieranie polsko- niemieckiej współpracy między studentami, naukowcami i badaczami obu krajów“.

2 czerwca 2008 r. Polska i Niemcy zawarły umowę międzyrządową dotyczącą PNFN. Odtąd we władzach fundacji (na które składają się trzy gremia: Kuratorium, Zarząd i Rada Naukowa), zasiadają przedstawiciele obu krajów, w tym wielu ekspertów do spraw stosunków polsko-niemiec-kich, którzy wspólnie kształtują działalność fundacji.

Inicjatywy polsko-niemieckiego porozumienia w latach siedemdziesiątych XX w.

W 1972 r. powstała Wspólna Polsko-Niemiecka Komisja Podręcznikowa; analizuje ona podręczniki szkolne szukając ewentualnych błędów i stereotypów i dba o to, by podawano w nich rzetelne informacje o sąsiednim kraju. W 1974 r. Fundacja im. Roberta Boscha uznała poprawę stosunków polsko-niemieckich za jeden z priorytetów swojej działalności. Finansując wyjazdy badawcze, stypen-dia konferencyjne i inne projekty, tysiącom Polaków i Niemców otworzyła drogę do współpracy akademickiej.

Jeszcze przed powstaniem Solidarności polska opozycja zaczęła pracować na rzecz przemian, między innymi za sprawą utworzonego w 1975 r. Polskiego Porozumienia Niepodległościowego (PPN). Organizacja ta zastanawiała się nad przyszłą rolą Polski w Europie, kluczowe znaczenie przypisując przy tym porozu-mieniu polsko-niemieckiemu. Również kardynał Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II, działał w tym kierunku: w 1974 r. wraz z kardynałem Juliusem Döpfnerem koncelebrował mszę pojednania w byłym obozie koncentracyjnym w Dachau. Tuż przed wyborem na urząd papieża w 1978 r. zaapelował do Polaków i Niemców o „nowe spojrzenie“ na historię.

W 1977 r. odbyło się pierwsze Forum Polsko-Niemieckie, które chce być prze-strzenią dialogu dla przedstawicieli polityki, kultury, mediów i społeczeństwa. Ważną instytucja stał się założony w 1980 r. Niemiecki Instytut Spraw Polskich w Darmstadt (Deutsches Polen Institut, DPI), jego pierwszymi prezydentami byli Marion Dönhoff i Helmut Schmidt. Pod kierownictwem pomysłodawcy i pierw-szego dyrektora, Karla Dedeciusa, instytut wydał po niemiecku serię „Polnische Bibliothek“ (Biblioteka Polska), która jest wyborem przekładów literatury polskiej od średniowiecza do współczesności obejmującym pięćdziesiąt tomów.

8 PNFN 2009–2015

Władze fundacji: kuratorium, zarząd i rada naukowa

Najwyższym organem fundacji jest kuratorium. Kontroluje jej prace i ustala wytyczne przyznawania dotacji. W kuratorium zasiadają przedsta-wiciele rządów Polski, Niemiec i Brandenburgii a także przewodniczący rady naukowej. Kuratorium przewodniczy sekretarz stanu w Federalnym Minister-stwie Oświaty i Badań Naukowych, Cornelia Quennet-Thielen, funkcję zastępcy prze-wodniczącej pełni sekretarz stanu w Mini-sterstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Aleksander Bobko.

Zarząd reprezentuje fundację i podejmuje decyzje w sprawie przyznania dofinanso-wań. W fazie konstytuowania należeli do niego politolog Klaus Ziemer i prokurator generalny Brandenburgii Erardo Rautenberg. Od 2008 r. w zarządzie zasia-dają była prezydent Bundestagu Rita Süssmuth oraz historycy Jan Rydel i Christoph Kleßmann.

Rada naukowa pełni funkcję doradczą wobec pozostałych organów fun-dacji i formułuje rekomendacje odnośnie do wyboru projektów naukowych oraz użycia środków fundacji. Radzie przewodniczą Stefan Troebst (Uniwersytet Lipski) oraz pełniący funkcję zastępcy Włodzimierz Borodziej (Uniwersytet Warszawski).

W 2008 r. we Frankfurcie nad Odrą powstało biuro fundacji. Rozpisano wówczas pierwsze konkursy, które były skierowane do szkół wyższych i pozauniwersyteckich instytucji naukowych w Polsce i w Niemczech. Już w dwu pierwszych edycjach wpłynęło ponad 100 wniosków.

Pionier stosunków polsko-niemieckich: Władysław Bartoszewski

Były minister spraw zagranicznych RP Władysław Bartoszewski zasiadał w kuratorium od grudnia 2007 r. do swojej śmierci w kwietniu 2015 r. Jako Pełnomocnik Prezesa Rady Ministrów ds. Dialogu Międzynarodowego odegrał istotną rolę w przygo-towaniu porozumień międzyrządowych. W początkowej fazie działalności fundacji znacząco przyczynił się do przezwyciężenia trudności pojawiających się we współpracy polsko-niemieckiej.

9o fundacji

Cele i zasady przyznawania dotacji

Głównym zadaniem fundacji jest promowanie nauki i porozumienia między narodami. W kwietniu 2007 r. przed-stawiciele fundatorów i instytucji zajmujących się wspiera-niem nauki spotkali się z zarządem założycielskim. Celem narady było ustalenie, na jakich polach wsparcie udzielane przez fundację będzie najbardziej przydatne i jaki sposób działania przyniesie najlepsze efekty. Wytyczne wypraco-wane podczas tego spotkania do dzisiaj tworzą ramy dla działalności fundacji.

Ustalono, że środki fundacji przeznaczone zostaną przede wszystkim na wspieranie nauk humanistycznych i społecznych, w tym także nauk prawa i ekonomicznych. Najważniejszymi kryteriami decydującymi o przyznaniu dotacji są jakość naukowa projektów oraz ich znaczenie dla porozumienia polsko-niemieckiego. Ponadto zgłaszane inicjatywy powinny odznaczać się trwałością efektów, przyczyniać do tworzenia sieci współpracy i wspierać rozwój młodej kadry naukowej.

Przedmiot i sposób wsparcia

Zgodnie z celami zawartymi w statucie, Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki wspiera finansowo przede wszystkim projekty naukowo- badawcze. Chodzi o kooperacje polsko-niemieckie, w których mogą rów-nież uczestniczyć partnerzy z innych krajów. Rada naukowa dąży zwłaszcza do włączenia Ukrainy, dotychczas słabo reprezentowanej.

Kolejną sferą działalności fundacji jest dofinansowanie wydarzeń nauko-wych. Często pozwala to niedużym nakładem środków osiągnąć znaczące efekty, ponieważ kongresy, konferencje i warsztaty szczególnie sprzyjają nawiązywaniu kontaktów między badaczami. Może to zaowocować kooperacją, która doprowadzi do powstania większych projektów badaw-czych. Niekiedy tworzą się polsko-niemieckie grupy robocze, prowadzące współpracę naukową przez dłuższy czas.

Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki przyznaje dofinansowanie poprzez dwa odrębne postępowania konkursowe:– konkurs główny dla wniosków do 100 tys. euro– konkurs uproszczony dla wniosków do 12 tys. euro

10 PNFN 2009–2015

Równie dobrze sprawdziły się dotacje na projekty pilotażowe. Często są to stosunkowo małe sumy, które umożliwiają przetestowanie pewnej koncepcji lub pozwalają partnerom na skuteczną komunikację w początko-wej fazie projektu. W tym zakresie fundacji udało się zapełnić istniejącą dotychczas lukę w bilateralnej promocji nauki. Przez wzgląd na ograniczone środki Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki zasadniczo nie finansuje dużych projektów; doświadczenie zgromadzone w pierwszych latach dzia-łalności uzasadnia wyznaczenie górnej granicy przyznawanych środków na sumę 100 tys. euro, przekraczaną jedynie w wyjątkowych przypadkach. Wyklucza się finansowanie działalności instytucji i dotacje bezterminowe; ponadto, chcąc skupić się na wytyczonych w statucie celach, fundacja rezygnuje z przyznawania stypendiów indywidualnych i dofinansowania druku publikacji niezwiązanych ze wspieranymi projektami naukowymi.

Wnioski o dofinansowanie projektów badawczych oceniają naukowcy wchodzący w skłąd rady naukowej i zarządu. W pewnym zakresie fundacja korzysta również z zewnętrznych recenzentów z Polski i Niemiec. Dotyczy to przede wszystkim projektów z dziedzin, które nie są reprezentowane we władzach fundacji. Procedura oceny wniosków opiera się na systemie sto-sowanym przez Niemieckie Towarzystwo Badawcze (Deutsche Forschungs-gemeinschaft, DFG), której Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki jest wdzięczna za wsparcie doradcze w początkowej fazie działalności.

Kooperacja i sieci współpracy

Zgodnie z wytycznymi sformułowanymi w statucie, Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki jest nie tylko instytucją wspierającą naukę, ale też działa na rzecz polsko-niemieckiego porozumienia i współpracy, umacnia-jąc w ten sposób integrację europejską. W odniesieniu do pracy w sferze nauki oznacza to, że fundacja uwzględnia specyfikę systemów szkolnictwa wyższego w obu krajach, na przykład przy ustalaniu wysokości wynagro-dzeń w projektach lub w procesie ewaluacji naukowej. Na początku działal-ności fundacji zapadła decyzja, że wnioski o dotacje powinny być formułowane w dwu językach. Zwiększa to wprawdzie nakład pracy wnio-skodawców, jednocześnie jednak jest probierzem rzetelności i partner-skiego charakteru projektów bilateralnych.

Dla średniej wielkości fundacji nieodzowna jest kooperacja z innymi ośrodkami. Dlatego też PNFN współpracuje z takimi instytucjami jak Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej (Deutscher Akademischer Austauschdienst, DAAD), Niemiecki Instytut Spraw Polskich (DPI), Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej (FNP) i Niemieckie Towarzystwo Badawcze (DFG).

Szczególną rolę odgrywa kooperacja z Fundacją Współpracy Polsko-Niemieckiej. Jednym ze wspólnych projektów jest utworzone w 2012 r. przez Uniwersytet im. Marcina Lutra w Halle i Uniwersytet im. Fryderyka Schillera w Jenie Centrum Studiów Polonoznawczych im. Aleksandra Brücknera, które obejmuje dwa stanowiska profesorskie oraz program studiów II stopnia (masterskich) „Interdyscyplinarne Studia Polonoznawcze“. Centrum wspierają wspólnie Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej, Niemiecka Centrala Wymiany Akademic-kiej oraz Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki.

Polska i Niemcy wspierają współpracę naukową

Dzięki podstawie stworzonej przez polsko-niemiecki traktat o współpracy naukowej i technicznej z 1989 r. oraz traktat o dobrym sąsiedztwie z 1991 r. możliwa jest dzisiaj współpraca ministerstw ds. nauki, fundacji i szkół wyższych obu krajów. Współpraca ta przybiera wiele form i obejmuje wszystkie dyscypliny, z przewagą nauk przyrodniczych i technicznych.

Na poziomie rządowym funkcje doradczą pełni Polsko-Niemiecka Komisja Mieszana ds. Współpracy Naukowo-Technicznej, która zbiera się co ok. dwa lata na przemian w Polsce i w Niemczech, aby ustalić naj-istotniejsze punkty bieżącej kooperacji oraz podjąć decyzje odnośnie do wspólnych przedsięwzięć.

Podczas Polsko-Niemieckiego Forum Naukowego w kwietniu 2008 r. w Lipsku spotkało się 250 wybitnych naukowców i wysokich rangą polityków. Wypracowali oni wytyczne dla zacieśnienia kooperacji obu okrajów, szczególny nacisk kładąc na wspieranie młodej kadry naukowej, umocnienie inicjatyw partnerskich i sieci współpracy. Do najważniejszych zagadnień meryto-rycznych poruszanych podczas obrad należały badania nad środowiskiem naturalnym oraz stabilny rozwój nauk humanistycznych i społecznych.

Dzięki programowi „Międzynarodowej Współpracy w Kształceniu i Badaniach Naukowych“ Federalnego Ministerstwa Oświaty i Badań Naukowych dofinanso-wano 56 polsko-niemieckich projektów badawczych. Jako priorytetowe traktuje się zagadnienia z dziedziny energii, zdrowia, medycyny, badań nad środowiskiem naturalnym i technologiami służącymi do jego ochrony oraz badań nad strategiami stabilnego rozwoju.

W 2014 r. Narodowe Centrum Nauki (NCN) oraz Niemieckie Towarzystwo Badawcze (DFG) po raz pierw-szy ogłosiły konkurs „Beethoven“ na polsko-niemieckie projekty badawcze z zakresu nauk humanistycznych i społecznych.

Począwszy od 2006 r. NCN i DFG wspólnie przyznają Polsko-Niemiecką Nagrodę Naukową Copernicus. Co dwa lata honorują w ten sposób dwu współpracują-cych ze sobą uczonych z Polski i Niemiec.

W ponad 1,3 tys. kooperacji na poziomie akademickim zaangażowanych jest około czterystu polskich i nie-mieckich szkół wyższych oraz instytutów naukowych.

Polskę i Niemcy łączy również ożywiona wymiana akademicka. Dzięki wsparciu Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej, Fundacji im. Alexandra Humboldta oraz Towarzystwa Maxa Plancka tysiące studentów, doktorantów i naukowców uczą się i pro-wadzą badania w kraju sąsiada.

12 PNFN 2009–2015

W ostatnich latach wyraźnie wzrosło zainteresowanie naukowców kooperacją polsko-niemiecką. W Kongresach Polonoznawczych zorganizo-wanych przez Niemiecki Instytut Spraw Polskich w 2009, 2011 i 2014 r. uczestniczyło każdorazowo ponad dwustu badaczy z obu krajów. Tak liczny udział pokazuje, że Polska i Niemcy jako temat badań nie są zagadnieniem niszowym. Polskim pendant kongresu są interdyscyplinarne Zjazdy Niemcoznawców organizowane od 2010 r. przez Centrum im. Willy Brandta na Uniwersytecie Wrocławskim, które również spotykają się z dużym odzewem wśród naukowców.

Powyższe przykłady pokazują rosnące znaczenie kontaktów nawiązy-wanych między badaczami i instytucjami. Dążąc do ułatwienia tej współ-pracy, PNFN wraz z Fundacją Współpracy Polsko-Niemieckiej i Uniwersytetem Europejskim Viadrina finansuje platformę internetową „Studia-o-Polsce. Interdyscyplinarnie. Komunikacja i informacja naukowa“ (www.pol-int.org). Jest ona skierowana do badaczy z zakresu nauk huma-nistycznych, społecznych, ekonomicznych i prawnych, skupia i udostępnia w języku polskim, niemieckim i angielskim informacje o konferencjach, nowych publikacjach fachowych, projektach badawczych, wolnych miej-scach pracy, stypendiach i programach studiów. Opiekę merytoryczną nad portalem sprawuje Centrum Interdyscyplinarnych Studiów o Polsce na Uniwersytecie Europejskim Viadrina.

Podsumowanie dotychczasowej działalności i perspektywy

Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki rozpoczęła działalność w 2009 r. z kapitałem wynoszącym 50 mln euro. Rząd polski corocznie zwiększał te sumę, w wyniku czego kapitał fundacji wzrósł do 59 mln euro. Zależnie od wyników inwestycyjnych fundacja jest w stanie przeznaczyć na dotacje od 700 do 900 tys. euro rocznie.

Do końca 2015 r. fundacja rozpisała 26 konkursów, w odpowiedzi na które napłynęło ogółem ponad 650 wniosków. Dotacje przyznane przez fundację do końca 2015 r. wyniosły łącznie 6,9 mln euro, które przeznaczono na wsparcie 238 projektów.

Jakość zgłaszanych wniosków świadczy o istnieniu licznych, dobrze funk-cjonujących kooperacji naukowych między polskimi i niemieckimi instytu-cjami. Proponowane projekty są wynikiem aktywnie działających partnerstw, a ścisła współpraca naukowa jest pierwszoplanową cechą wspieranych przedsięwzięć. Godna uwagi jest również duża rozpiętość tematyczna i dyscyplinarna: większość wniosków wywodzi się wprawdzie

26 konkursów650 wniosków6,9 mln euro238 projektów

13o fundacji

z nauk historycznych i politycznych, jednak nie brakuje też projektów z dziedziny nauk prawa i ekonomii, czy literaturoznawstwa. Z przyznawa-nych dotacji korzysta zwłaszcza młoda kadra naukowa, ponieważ w ramach dotowanych projektów powstają liczne dysertacje i inne prace dyplomowe.

PNFN stała się znaną instytucją wspierającą polsko-niemieckie przedsię-wzięcia naukowe. W niektórych przypadkach udało się nie tylko dofinanso-wać wybrane projekty, ale też przyczynić do utrwalenia i pogłębienia kontaktów między naukowcami i szkołami wyższymi w Polsce i Niemczech. Nie jest to jedyna sfera, w której konieczne jest łączenie różnych strategii promocji nauki. Fundacja wsparła na przykład projekty pilotażowe mające na celu przygotowanie lub uruchomienie polsko-niemieckich programów studiów i kolegiów doktoranckich. Badaczki z Monachium i Poznania prze-prowadziły analizę „Mobilności akademickiej na przykładzie polsko- niemieckich programów studiów II stopnia (master) i III stopnia (dokto-ranckich)“. Pod koniec 2014 roku, podczas konferencji, na której omawiano charakterystyczne właściwości bilateralnych programów studiów, a także atuty i niedogodności z nimi związane, przedstawiły one wyniki swoich analiz. Liczba takich programów utrzymuje się jak dotąd na stosunkowo niskim poziomie, niemniej w ostatnich latach pojawiło się wiele tego rodzaju inicjatyw.

Perspektywy dalszego umocnienia polsko-niemieckiej kooperacji w nauce są korzystne. Program obu rządów opracowany z okazji dwudzie-stej rocznicy traktatu o dobrym sąsiedztwie objął 92 przedsięwzięcia opie-rające się na wzajemnej współpracy. Można w nim przeczytać:

Pięć lat później, w 2016 r., czyli ćwierć wieku od pod-pisania traktatu, Polacy i Niemcy mają za sobą okres urozmaiconego i pomyślnego rozwoju wzajemnych stosunków. Liczne wydarzenia i publikacje, dochodzące do skutku zarówno za sprawą pojedynczych osób, jak i instytucji państwowych i pozarządowych eksponują dotychczasowe osiągnięcia, a także podkreślają bliskość kontaktów, jakie nawiązały się między Polską a Niemcami na wszystkich obszarach życia społecznego.

„Naszym celem jest zacieśnienie współpracy między polskimi i niemieckimi instytucjami, które prowadzą i finansują badania naukowe […]. W szczególności dążymy do rozwoju wspólnych programów badawczych oraz instrumentów finansowania badań naukowych, także przy wsparciu Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki.“

14 PNFN 2009–2015

Na podstawie doświadczeń zgromadzonych przez PNFN można wyróż-nić następujące zagadnienia o istotnym znaczeniu dla dalszego rozwoju współpracy naukowej:

1. Wsparcie przy doskonaleniu infrastruktury naukowej

W swojej praktyce fundacja spotyka się ze strukturalnymi problemami badań naukowych i szkolnictwa wyższego. Tak oto w Niemczech, w niektó-rych dyscyplinach naukowych niemal całkowicie nieobecne są tematy związane z Polską. Po części wynika to z tego, że w nauce panuje dążenie do umiędzynarodowienia i na tym tle kompetencje związane z poszczegól-nymi krajami spotykają się z mniejszym uznaniem. Ponadto ogólny trend do zagadnień porównawczych czy szeroko zakrojonych ujęć niesie ze sobą pogorszenie jakości badań nad poszczególnymi krajami bądź regionami.

W systemach szkolnictwa wyż-szego obu krajów uwidaczniają się kolejne przeszkody, jak na przykład ich mała elastyczność, utrudniająca kooperację międzynarodową a także słabe dofinansowanie w porównaniu z sektorem prywat-nym czy szkołami wyższymi w innych krajach. Tego rodzaju problemów nie da się szybko roz-wiązać. Niemniej instytucje takie jak PNFN mogą dzięki odpowied-niej strategii otwierać „furtki“ umożliwiające nawiązanie kontak-

tów i współpracy. Przykładem może tu być wspomniana już powyżej platforma internetowa „Studia-o-Polsce. Interdyscyplinarnie. Komunikacja i informacja naukowa“, która dzięki stosunkowo niewielkiemu nakładowi środków umożliwia połączenie w jednym miejscu istniejących zasobów a przede wszystkim ułatwia kontakty między naukowcami.

2. Ułatwienie dostępu do innych źródeł finansowania badań

Młoda i niezbyt duża fundacja nie powinna dążyć do naśladowania sze-roko zakrojonego modelu działalności innych instytucji, które mogą poszczycić się zdobywanymi przez dziesięciolecia kompetencjami, a w swojej praktyce zajmują się zróżnicowaną tematyką i stosują różno-

15o fundacji

rodne formy wsparcia. Dofinansowanie nauki to w głównej mierze obszar działalności ukształtowany przez instytucje dysponujące wyraźnie więk-szym budżetem niż Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki.

PNFN może jednak udzielać dotacji na projekty pilotażowe, zwiększając tym samym ich szanse na późniejsze wsparcie przez inne instytucje. Dota-cje częściowe przyznawane w kooperacji z innymi organizacjami znacząco zwiększają szanse polsko-niemieckich grup naukowców na uzyskanie dofinansowania.

3. Wzajemność i partnerstwo

W ciągu ćwierćwiecza, jakie minęło od 1989 r., polsko-niemieckie stosunki naukowe wyraźnie się poprawiły i zacieśniły, choć nadal można w nich dostrzec pewną asymetrię. Tak na przykład wciąż niezadowalająca jest znajomość języka polskiego w Niemczech. Zarazem w ostatnim czasie można dostrzec wyraźną poprawę sytuacji w edukacji szkolnej i kształce-niu wyższym, czego przykładem są choćby uczestnicy akademii letnich organizowanych przez Niemiecki Instytut Spraw Polskich. Polscy i niemieccy badacze nie zawsze i nie na wszystkich polach muszą zacho-wywać symetrię współpracy. Nieodzowna jest jednak podstawa w postaci obopólnie uznanych standardów naukowych.

PNFN chce przyczynić się do tego, by dla Polaków i Niemców, również w przyszłych pokoleniach, zainteresowanie sąsiadem było oczywistością. Polscy i niemieccy naukowcy podążają tą drogą co najmniej od 1989 roku Ważnym etapem było utworzenie Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie oraz jego berlińskiego pendant, czyli Centrum Badań Historycznych PAN. Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki chce swoją działalnością przyczyniać się do kontynuowania tej drogi.

Sekretarz stanu Cornelia Quennet-ThielenPrzewodnicząca Federalne Ministerstwo Oświaty i Badań Naukowych

Sekretarz stanu prof. dr hab. Aleksander Bobko Zastępca przewodniczącej (od 2016 r.)Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego Rzeczypospolitej Polskiej

Sekretarz stanu Władysław Bartoszewski †Pełnomocnik PRM ds. Dialogu MiędzynarodowegoCzłonek kuratorium do 2015 r.

dr Andreas Görgen Kierownik Departamentu ds. Kultury i KomunikacjiFederalne Ministerstwo Spraw Zagranicznych

dr Peter KohnertKierownik Departamentu ds. Euro-pejskich i MiędzynarodowychMinisterstwo Sprawiedliwości, Spraw Europejskich i Ochrony Konsumenta Kraju Związkowego Brandenburgia

prof. dr inż. dr Sabine Kunstb. Minister Nauki, Badań i Kultury Kraju Związkowego BrandenburgiaCzłonek kuratorium do 2016 r.

prof. dr hab. Stefan Troebstjednocześnie przewodniczący rady naukowej Instytut SlawistykiUniwersytet Lipski

dr Dietmar WoidkePremier Kraju Związkowego BrandenburgiaKoordynator rządu federalnego ds. Współpracy Polsko-Niemieckiej

prof. dr hab. Anna Wolff-PowęskaWydział Nauk Politycznych i DziennikarstwaUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

organy i pracownicy fundacji

KuratoriumKuratorium jest najwyższym organem fundacji. Powołuje członków

zarządu i rady naukowej, zatwierdza roczne sprawozdanie finansowe i podejmuje uchwały między innymi w sprawie planu gospodarczego przedkładanego przez zarząd, ustala wytyczne przyznawania dotacji oraz ustanawia zasady zarządzania majątkiem.

17organy i pracownicy fundacji

prof. dr hab. Rita SüssmuthPrzewodniczącab. przewodnicząca Bundestagu

prof. dr hab. Jan RydelZastępca przewodniczącejInstytut PolitologiiUniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

prof. dr hab. Christoph Kleßmannb. Dyrektor Centrum Badań nad Współczesną HistoriąUniwersytet Poczdamski

ZarządZarząd kieruje fundacją na własną odpowiedzialność zgodnie ze statu-

tem i przepisami prawa. Przy tym jak najefektywniej i najwierniej spełnia wolę fundatorów. Zarząd decyduje o przyznaniu dotacji i w jego gestii leżą wszystkie sprawy nie zastrzeżone statutem do kompetencji innych orga-nów fundacji.

18 PNFN 2009–2015

Rada naukowaRada naukowa doradza pozostałym organom we wszystkich kwestiach

ważnych dla działalności fundacji. Udziela rekomendacji odnośnie do przeznaczenia środków fundacji w ramach realizacji celów statutowych i proponuje ogólne wytyczne, o ile jest to celowe. Rada naukowa jest odpo-wiedzialna za opiniowanie merytoryczne i omawia roczne sprawozdania z działalności fundacji.

prof. dr hab. Stefan TroebstPrzewodniczącyInstytut SlawistykiUniwersytet Lipski

prof. dr hab. Włodzimierz BorodziejZastępca przewodniczącegoInstytut HistorycznyUniwersytet Warszawski

prof. dr hab. Joanna JabłkowskaFilologia GermańskaUniwersytet Łódzki

prof. dr hab. Hans Joachim Meyerb. minister stanu

prof. dr hab. Luise Schorn-SchütteSeminarium HistoryczneUniwersytet im. Johanna Wolfganga Goethego we Frankfurcie nad Menem

prof. dr hab. Klaus ZiemerInstytut PolitologiiUniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

19organy i pracownicy fundacji

BiuroPolsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki Logenstr. 9–1015230 Frankfurt (Oder)www.pnfn.plwww.dpws.de

Witold GnauckDyrektor zarządzający

Daria Mudzo-WielochZastępczyni dyrektoraKierownik projektów

Martina SchurigSpecjalistka ds. administracyjno-finansowychKsięgowa

procesy europeizacji

transfer kultury i wiedzy

zmiana norm i wartości

wielojęzyczność

priorytety tematyczne

i wybrane projekty

21priorytety tematyczne i wybrane projekty

Chcąc nadać działalności fundacji wyraźny profil, pod koniec pierwszego roku istnienia PNFN zarząd i rada naukowa postanowiły wyznaczyć cztery priorytety tematyczne dla wniosków o dofinansowanie badań: „Transfer kultury i wiedzy“, „Procesy europeizacji“, „Zmiana norm i wartości“, „Wielo-języczność“. Zostały one wprowadzone wiosną 2010 r. na kilka najbliższych lat. Poniżej znajduje się opis wszystkich czterech zagadnień wraz z przykła-dowymi projektami dla każdego z nich.

Dotychczasowe konkursy pokazały, że wyznaczone przez fundację priory-tety nadają ramy projektom badawczym, zarazem jednak zostawiają wiele swobody przy wyborze tematu i metodologii. Innymi słowy przyczyniają się do pewnego uporządkowania wniosków, nie ograniczając przy tym nadmiernie naukowców. Wiele projektów przekracza ramy jednego priory-tetu i zawiera odniesienia do innych zakresów tematycznych. Przed-stawiony poniżej wybór projektów ukazuje różnorodność dyscyplin, tematów, metod i teorii naukowych. Autorami przytoczonych opisów są zespoły poszczególnych projektów.

priorytety tematyczne i wybrane projekty

Przedsiębiorczość

Partycypacja

Powiązania

Historia filmu

transfer kultury i wiedzy

Miejsca pamięci Kultury naukowe

Migracyjne biografie

24 PNFN 2009–2015

priorytet tematyczny transfer kultury i wiedzy

Dla współczesnej nauki szczególnie interesującym wymiarem najnowszej historii Europy są transgraniczne kulturowe i społeczne procesy zmierzające z jednej strony do integracji, a z drugiej – do separacji. Ze względu na warunki historyczno- geograficzne, w szczególności zaś położenie w centrum Europy, Polska i Niemcy w sposób bardziej intensywny niż inne nacje europejskie były wystawione na wpływy zewnętrzne.

W historii nauki refleksja na temat warunków transferu wiedzy umożliwia również wgląd w charakterystyczne właściwości narodowych kultur naukowych i kształtujące się cechy wspólne powstającej europejskiej przestrzeni naukowej. Cechy te należy badać na różnych poziomach, na przykład w odniesieniu do form i funkcji wiedzy, instytucjonalnego porządku nauki bądź mediów, wspierających przepływ wiedzy.

Na transfer kultury i wiedzy w znacznym stopniu wpływają ruchy migracyjne. W czasach wojen i dyktatur na tradycyjne wzory migracji w postaci podróżujących artystów i uczonych najczęściej nakładało się jeszcze doświadczenie wygnania. Współcześnie na kształt indywidu-alnych i zbiorowych biografii migracyjnych w istotnym stopniu wpływają skutki integracji europejskiej. Podjęte na szczeblu europejskim decyzje na temat zasadniczych kwestii przy-spieszyły otwarcie narodowych rynków pracy dla obywateli innych państw europejskich. Do dalej idących problemów w ramach tego zagadnienia należy zaliczyć również pytanie o wpływ tych procesów (które często jawią się przede wszystkim jako „brain drain“) na rynki pracy w krajach emigracyjnych i imigracyjnych.

Wywodzące się pierwotnie z kontekstu francusko-niemieckiego badania nad transferem kultury poruszają wiele tematów godnych zbadania, zwłaszcza w kontekście stosunków polsko- niemieckich. Znacząca rola przypada przy tym fenomenom literackim i językowym, można jednak badać również polityczny wymiar transferu kultury. Szczególnie interesujące są kwestie dotyczące powszechnie dostrzeganych, mających z reguły podłoże historyczne, asy-metrii pomiędzy Polską a Niemcami, względnie pomiędzy państwami zachodnio-, środkowo- i wschodnioeuropejskimi, rozpatrywanymi z nowego punktu widzenia.

25transfer kultury i wiedzy

W zakresie „Transferu kultury i wiedzy“ przeważają zagadnienia kulturoznawcze, analizo-wane na ogół z perspektywy historycznej. W ostatnich latach pojawiły się również tematy bliższe współczesności, na przykład dotyczące zmian demograficznych, przedsiębiorczości bądź zaangażowania obywatelskiego.

Pierwszym przykładem w ramach tego priorytetu badawczego jest projekt „Porównanie i powiązanie europejskich kultur naukowych“ realizowany przez Uniwersytety Poznański, Toruński i we Frankfurcie nad Odrą. Jego celem jest zbadanie historii nowoczesnej Europy i integracji europejskiej jako „nowej historii nauki“ poprzez analizę „stylów myślowych“ i kontaktów intelektualnych między Polską, Niemcami i Francją. Wynikiem projektu jest nie tylko pogłębione zrozumienie wzajemnych europejskich powiązań naukowych w XX w., ale też uporządkowana tematycznie bibliografia zagadnienia obejmująca materiały źródłowe i litera-turę przedmiotu.

Drugi prezentowany tu projekt, „Polskie i niemieckie kultury pamięci w historii longue durée“, jest obecnie prawdopodobnie największym wspólnym, polsko-niemieckim projektem badaw-czym w zakresie nauk historycznych i kulturoznawstwa. Około stu autorów (również spoza Polski i Niemiec) tworzy „historię drugiego stopnia“ zgodnie z koncepcją „lieux de mémoire“ (miejsc pamięci). Jej przedmiotem są nie wydarzenia, lecz pamięć o nich. Pozwala to na wni-kliwy opis polskiej i niemieckiej kultury pamięci oraz dziejów wzajemnych relacji. Zdobywająca coraz większą popularność w Europie teoria została dodatkowo uzupełniona przez koncepcję „paralelnych miejsc pamięci“.

26 PNFN 2009–2015

Zespół projektu Wstęp

Priorytet tematyczny: Transfer kultury i wiedzy

porównanie i powiązanie europejskich kultur naukowych

Społeczna produkcja wiedzy oraz dynamiczny proces jej międzynarodowej cyrkulacji coraz częściej stają się przedmiotem zainteresowania historycznych badań kulturoznawstwa. Relacje między nauką, kulturą i społeczeństwem należy przy tym rozumieć i analizo-wać jako relacje wzajemne. Na tych przesłankach opiera się teza, że historię nowoczesnej Europy i inte-gracji europejskiej należy traktować jako „nową histo-rię nauki“. Zagadnienia te były w projekcie analizo-wane w odniesieniu do lat 1900–1970, będących częścią tzw. „Hochmoderne“ („dojrzałej nowoczesności“, określenie Ulricha Herberta), w szczególności w kon-tekście powiązań między polskimi, niemieckimi i francuskimi procesami produkcji wiedzy.

prof. dr hab. Gangolf HübingerUniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą

prof. dr hab. Andrzej PrzyłębskiUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

dr hab. Maria GierlakUniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu

dr Barbara PichtUniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą

mgr Max SpohnUniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą

mgr Ewa DąbrowskaUniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą(obecnie Hamburski Instytut Gospodarki Światowej w Erfurcie)

mgr Esther ChenUniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą(obecnie Instytut Międzynarodowych Badań nad Podręcznikami Szkolnymi im. Georga Eckerta)

prof. dr hab. Gangolf Hübinger dr hab. Maria Gierlak

Główne zagadnienia badawcze i przykłady

Na potrzeby prac nad projektem opraco-wana została koncepcja metodyczna rozróż-niająca cztery aspekty analityczne, których wzajemne zależności były przedmiotem badań empirycznych. Posługując się wypra-cowanymi kryteriami analitycznymi, uczest-nicy projektu na licznych przykładach badali procesy transferu wiedzy między Polską, Niemcami i Francją. Równolegle zespół orga-nizował polsko-niemieckie warsztaty. Dzięki temu studenci i młoda kadra naukowa z Polski i Niemiec od początku byli systematycznie włączani w pracę nad projektem. Zgodnie z założeniami projektu warsztaty uwzględ-niały specyfikę kultur narodowych i indywi-dualnych postaw, zarazem jednak zajmo-wano się na nich międzynarodową cyrkulacją idei i wiedzy kulturowej.

Badania na temat znaczących polskich intelektualistów

Priorytetem pracy projektowej na Uniwer-sytecie Europejskim Viadrina były ujęcia polskie a także rola polskich intelektualistów i ośrodków akademickich w transferze wiedzy. Badania przeprowadzone w ramach projektu dotyczyły socjologa Floriana Znanieckiego oraz historyków Oskara Haleckiego i Jana Karola Kochanowskiego. Analizowano ich uczestnictwo w międzyna-rodowych strukturach naukowych oraz doświadczenia z pobytów zagranicznych, uwzględniając to, jak uwidaczniają się one w dziełach naukowych. Kategorie aktorów społecznych i sieci, w których uczestniczą, porządku i transferu wiedzy zastosowano w sposób modelowy w badaniach nad Zna-nieckim i Haleckim, stwierdzając ich przydat-ność jako narzędzi analitycznych. Przykład

Haleckiego okazał się szczególnie odpowiedni do badań nad rolą między-narodowych kongresów historycznych dla transferu wiedzy. Gangolf Hübin-ger, Barbara Picht i Ewa Dąbrowska wspólnie napisali na ten temat artykuł, który został opublikowany w 2010 r. w „Revue Germanique Internationale“ jako prezentacja cząstkowych wyników projektu. Badania dotyczące Znaniec-kiego, Haleckiego oraz ram instytucjo-nalnych polskiej socjologii, ekonomii i historiografii uświadomiły zespołowi projektu znaczenie polskich czasopism naukowych poświęconych socjologii, ekonomii i historii w okresie między-wojennym. Okazały się niezwykle przydatnym i mało wyeksploatowa-

nym źródłem na temat ówczesnej refleksji nad cywilizacją i nauką, a także transferem wiedzy.


1. W jakich „stylach myślowych“ (Ludwik Fleck) poruszają się w nauce aktorzy społeczni i powstają intelek-tualne sieci współpracy?

2. Jakie porządki wiedzy są przejawem odmiennych tradycji kulturowych?

3. Jakie media i instytucje uczestniczą w utrwalaniu kultur naukowych i cyrkulacji wiedzy?

4. Jak przebiega dynamiczny proces przyswajania i odrzucania obcych zasobów wiedzy w ramach własnej kultury naukowej?

Finansowanie dwu obszernych rozpraw

W ramach projektu sfinansowane zostały również dwie obszerne prace naukowe. Barbara Picht przeanalizowała rolę europej-skiego kulturoznawstwa w okresie zimnej wojny, ze szczególnym uwzględnieniem historii i literatury jako dyskursów o podsta-wowym znaczeniu dla konstruowania toż-samości narodowych.

Badaczka wybrała po jednym historyku i literaturoznawcy z kilku krajów, byli to: Fernand Braudel i Robert Minder (Francja), Werner Conze i Ernst Robert Curtius (RFN), Walter Markov i Werner Krauss (NRD) oraz Oskar Halecki i Czesław Miłosz (Polska). Były to osoby, które podjęły próbę legitymizowa-nia autokreacji danej kultury (narodowej) za pomocą odwołań do historii (kultury). Tło badań tworzyły napięcia między Wschodem a Zachodem i ich antagonistycznymi wyobra-żeniami porządku politycznego i społecznego. Perspektywa emigracyjna umożliwiła Halec-kiemu i Miłoszowi otwartą opozycję wobec systemu komunistycznego. W ramach kwe-rend źródłowych przeanalizowano nieopra-cowane dotąd zbiory korespondencji: ze spu-ścizny Haleckiego w Polish Institute of Arts

and Sciences in America (PIASA) w Nowym Jorku oraz spuścizny Miłosza znajdującej się w archiwum Beinecke Rare Book and Manuscript Library. Wstępne wyniki badań zostały zaprezentowane podczas między-narodowej konferencji „Europäische Wissen-schaftskulturen und politische Ordnungen in der Moderne“ („Europejskie kultury wiedzy i porządki polityczne nowoczesności“). Gangolf Hübinger, będący wówczas stypen-dystą Kolegium Historycznego w Monachium, zorganizował tam w maju 2011 r. spotkanie mające na celu dyskusję na temat zagadnień analizowanych w projekcie w międzynarodo-wym gronie. W sesji uczestniczyli naukowcy z Francji, Polski, Niemiec i Wielkiej Brytanii.

Wkład polskich socjologów w historię transferu i powiązań europejskiej socjologii jest w Niemczech zagadnieniem mało zbada-nym. Zajmował się nim Max Spohn w bada-niach na temat polskiego socjologa i historyka kultury Stefana Zygmunta Czarnowskiego (1879–1937). Czarnowski uważany jest za naj-ważniejszego kontynuatora socjologii Emila Durkheima, a także współtwórcę polskiej socjologii humanistycznej. Poprzez inten-sywną działalność publicystyczną przyczynił się w sposób istotny do naukowej moderniza-cji myślenia historycznego i społecznego w Polsce. Jako profesor socjologii i historii kultury wywierał istotny wpływ na środo-wisko intelektualne Warszawy aż do swojej śmierci w 1937 r. Podczas uroczystego wręcze-nia Naukowej Nagrody Ambasadora Rzeczy-pospolitej Polskiej w grudniu 2011 roku, doty-czącą tego tematu pracę magisterską Maxa Spohna uhonorowano nagrodą specjalną Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Obecnie autor pracuje nad rozszerzeniem pracy do rozmiarów dysertacji w ramach Kolegium Doktoranckiego przy Centrum Interdyscyplinarnych Studiów o Polsce na Uniwersytecie Viadrina.

28 PNFN 2009–2015

Inspiracje dla dalszych badań

Obszerną dokumentację wyników projektu zespół zawarł w publikacji „Porównanie i powiązanie europejskich kultur naukowych (1890 –1970). Sprawozdanie końcowe“. W czasie trwania projektu prowadzone były również systematycznie prace nad zbiera-niem materiałów empirycznych i literatury badawczej. Bibliografia, obejmująca łącznie ponad 1400 tytułów, została opublikowana online, jest więc dostępna dla innych badaczy chcących zająć się zagadnieniami opracowy-wanymi w projekcie (patrz ramka). Rekordy odnoszące się do źródeł i literatury przed-miotu zostały uporządkowane tematycznie i stanowią pierwszą tego rodzaju bibliografię poświęconą wzajemnym oddziaływaniom naukowym między Niemcami, Polską i Francją w XX w. Jest to również inspirujące narzędzie dla młodej kadry naukowej planu-jącej badania nad tą tematyką.

Podsumowanie

Wyniki badań przeprowadzonych w ramach projektu przyczyniają się do intensywniej-szego włączania Polski w analizę zróżnicowa-nia kultur narodowych oraz transnarodowych powiązań w europejskich kulturach nauko-wych. Udało się również uzupełnić badania nad powiązaniami naukowymi między oby-dwoma krajami, które po stronie niemieckiej były niekompletne. Pozwoliło to skorygować asymetrię polegającą na tym, że badania nad bilateralnym i europejskim transferem wie-dzy były w Polsce wyraźnie bardziej zaawan-sowane niż w Niemczech. Jest to korzystne zarówno dla dyskursów naukowych, jak i polityczno-społecznych w obu krajach.

Wydarzenia19.–21.05.2011 Konferencja międzynarodowa „Europäische Wissenschaftskulturen und politische Ordnungen in der Moderne (1890–1970)“ [„Europejskie kultury naukowe i porządki polityczne nowoczesności (1890–1970)“] w Kolegium Historycznym w Monachium

13.–15.09.2012 Konferencja polsko-niemiecka „Der Erste Weltkrieg unter dem Gesichtspunktder deutsch-polnischen Beziehungen“ [„I wojna światowa z punktu widzenia stosunków polsko-niemieckich“] w Trzygłowie. Wystąpienie Gangolfa Hübingera „’Mitteleuropa’ und Polen. Deutsche Ordnungsvorstellungen 1915–1917“ [„’Europa Środkowa’ i Polska. Niemieckie wizje porządku 1915–1917“]

Publikacje Europäische Wissenschaftskulturen und politische Ordnungen in der Moderne (1890–1970) red. Gangolf Hübinger, (Schriften des Historischen Kollegs/ Kolloquien, t. 87), München 2014.

Hübinger, Gangolf: Sozialwissenschaftliche Avantgarden. Das ‚Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik’ (1904–1933), „Jahrbuch für Soziologie-geschichte“.

Hübinger, Gangolf: Promenade in Frankfurt an der Oder: Die Stadt, die Grenze, die Universität, w: Stille Revolutionen. Die Neuformierung der Welt seit 1989, red. Katharina Kucher, Gregor Thum, Sören Urbanski, Frankfurt am Main 2013, s. 155–164.

Hübinger, Gangolf, Picht, Barbara, Dąbrowska, Ewa: Cultures historiques et politique scientifique. Les congrès internationaux des historiens avant la Pre-mière Guerre mondiale, „La fabrique internationale de la science. Les congrès scientifiques de 1865 à 1945“, “Revue Germanique Internationale“ 2010, nr 10, s. 175–191.

Picht, Barbara: Wissenschaft als Auftrag. Ernst Robert Curtius, Werner Krauss, Czesław Miłosz und die europäischen Neuordnungen nach 1945, w: Euro-päische Wissenschaftskulturen und politische Ordnungen in der Moderne (1890–1970), red. Gangolf Hübinger (Schriften des Historischen Kollegs/ Kolloquien, t. 87), München 2014.

Picht, Barbara: Wissenschaftler zwischen den Fronten des Kalten Krieges (1945–1970) (Tytuł roboczy), monografia w przygotowaniu.

Spohn, Max: Polen und Europa im Werk von Stefan Czarnowski. Neue Impulse für die Erforschung der Geschichte der polnischen Soziologie, „Jahrbuch für Soziologiegeschichte“.

Pełna bibliografia obejmująca ponad 1400 tytułów:www.kuwi.europa-uni.de/de/lehrstuhl/kg/kulturneu/ Gesamtbibliographie_online.pdf.

Projekt naukowy – sprawozdanie końcowe:Vergleich und Verflechtung europäischer Wissenschaftskulturen (1890–1970).www.kuwi.europa-uni.de/de/lehrstuhl/kg/kulturneu/Viadrina_Abschluss-bericht_Druck.pdf.


30 PNFN 2009–2015

prof. dr hab. Hans Henning HahnInstytut Historyczny Uniwersytetu im. Carla von Ossietzky´ego w Oldenburgu

prof. dr hab. Robert TrabaCentrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie

dr hab., prof. IH PAN Maciej GórnyInstytut Historii Polskiej Akademii Nauk im. Tadeusza Manteuffla w Warszawie

Kornelia Kończal, M. A. Department of History and CivilisationEuropean University Institute

Anna Labentz, M. A. Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie

dr Kerstin HinrichsenUniwersytet Europejski Viadrina we Frank-furcie nad Odrą


Priorytet tematyczny: Transfer kultury i wiedzy

polskie i niemieckie kultury pamięci w historii longue duréenowe podejŚcie do dziejów stosunków polsko-niemieckich

Celem tego interdyscyplinarnego projektu badaw-czego jest próba spojrzenia na polsko-niemiecką histo-rię z nowej perspektywy. Wykorzystując dwie prze-platające się koncepcje – eksploracji kultur pamięci i historii wzajemnych oddziaływań – inicjatorzy pro-jektu Hans Henning Hahn, Robert Traba, Maciej Górny i Kornelia Kończal wkroczyli na obszar badań zupełnie nowy pod względem metodologicznym i empirycznym.

Rezultaty projektu zostały opublikowane w obszer-nej serii wydawniczej pod tytułem „Polsko-niemieckie miejsca pamięci | Deutsch-Polnische Erinnerungsorte“ (data publikacji: 2012–2015 r.) w języku polskim i nie-mieckim. We wszystkich dziewięciu tomach znalazło się łącznie 100 artykułów niemieckich, polskich, fran-cuskich, włoskich, czeskich i szwajcarskich autorów. Projekt „Polskie i niemieckie kultury pamięci w historii longue durée“ jest aktualnie największym wspólnie realizowanym polsko-niemieckim projektem badaw-czym w zakresie nauk historycznych i ulturoznawstwa.

prof. dr hab. Robert Traba prof. dr hab. Hans Henning Hahn

Kultury pamięci i historia wzajemnych oddziaływań

Projekt jest wspólnym przedsięwzięciem badawczym Instytutu Historii Uniwersytetu im. Carla von Ossietzky’ego w Oldenburgu i Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie. W projekcie przy-jęto założenie, że wiele rzeczy, miejsc, osób, zdarzeń etc. zostało zapamiętane zarówno w społeczeństwie polskim, jak i niemieckim. Metodyczną podstawę badań stanowi zapro-ponowana w latach 80. XX wieku przez Pierre’a Norę koncepcja „lieux de mémoire“ jako „historii drugiego stopnia“, której przed-miotem są nie wydarzenia historyczne, ale dzieje pamięci.

Przy tym z jednej strony nastąpi rozwinięcie i uzupełnienie podstawowych elementów „historii drugiego stopnia“, z drugiej zaś kon-cepcja historii pamięci, sformułowana przez Norę, zostanie połączona z opracowanym przez Klausa Zernacka paradygmatem historii wzajemnych oddziaływań. Zamysłem pro-jektu jest lepsze zrozumienie polskiego i nie-mieckiego obrazu historii oraz przezwycięże-nie utrwalonych stereotypów. Czytelnicy projektowych publikacji mają okazję stwier-dzić, że nie istnieje jedna historia polsko- niemiecka, lecz że jest ich wiele.

Wspólne, podzielone i paralelne miejsca pamięci

W celu zdefiniowania kategorii miejsc pamięci zespół koncepcyjny oparł się na już istniejących propozycjach Pierre’a Nory, Etienne’a François i Hagena Schulze oraz Moritza Csáky. Definicja miejsc pamięci została sformułowana w trakcie licznych dyskusji podczas spotkań roboczych, warszta-tów i prezentacji projektu:

Novum w posługiwaniu się kategorią miejsc pamięci w projekcie „Polskie i niemiec-kie kultury pamięci w historii longue durée“ jest ich podział na wspólne, podzielone i paralelne miejsca pamięci. Wspólne i podzielone miejsca pamięci to takie, które są ponadczasowo obecne i tożsamościowo istotne w zasobie pamięci obu społeczeństw. Zaliczają się do nich na przykład miasto Gdańsk/Danzig, Mikołaj Kopernik, rok 1968 czy granica na Odrze i Nysie. Te miejsca pamięci odnaleźć można w obu społeczeń-stwach, choć niekoniecznie pamiętane w taki sam sposób, z tego względu nazwano je „podzielonymi“. Paralelne miejsca pamięci to z kolei takie, które występują tylko w jednym społeczeństwie i pełnią specyficzną funkcję dla jego zasobu pamięci. Funkcja ta podda-wana jest analizie porównawczej z odpo-wiednikiem danego miejsca pamięci w innym społeczeństwie. Przykładami bilateralnych par wyróżnionych dzięki tej nowej kategorii funkcjonalnej są Johann Wolfgang von Goethe i Adam Mickiewicz; Kresy i niemiecki Wschód; konstytucja z 1848/49 r. i Konstytu-cja 3 Maja. Lista wszystkich miejsc pamięci jest wynikiem trwającego od prawie dwóch lat otwartego dialogu, prowadzonego przez zespół projektu na spotkaniach specjalistycz-nych, warsztatach i prezentacjach projektu z przedstawicielami różnych nauk humani-stycznych i społecznych z wielu krajów.


Miejsca pamięci to zjawiska historyczne – rzeczy-wiste wydarzenia, miejsca, wyobrażone i realne postacie, artefakty, symbole lub dyskursy – które mają dla grup pamiętających (lub dla ich części) historyczną siłę oddziaływania, jak również znaczenie tożsamościowe w samoświadomości tychże grup.

W trakcie prac nad projektem powstał także szereg esejów poświęconych teorii i metodzie badania kultur pamięci. Eksplorują one zagadnienie, w jaki sposób historia pamięci i historia wzajemnych oddziaływań (w szcze-gólności Polski i Niemiec) wzajemnie na sie-bie wpływają. Co może, a czego nie może osiągnąć polsko-niemiecka historia wzajem-nych oddziaływań z perspektywy kategorii analitycznej „bilateralnych miejsc pamięci“? Jaką nową wartość poznawczą może ta teoria wygenerować? W jaki sposób ten projekt wzbogaca instrumentarium metodolo-giczne? W jakim stopniu wpisuje się w szerszy europejski dyskurs o pamięci zbiorowej?

Transfer i dialog

W projekcie „Polsko-niemieckie miejsca pamięci | Deutsch-Polnische Erinnerung-sorte“ współpracowali naukowcy z Niemiec, Polski i innych krajów. Jest on zatem produk-tem dialogu między wschodnio- i zachodnio-europejskimi tradycjami intelektualnymi, który w widoczny sposób zintensyfikował kooperację naukową w kontekście polsko-niemieckim. Francuska tradycja badań nad kulturami pamięci (począwszy od Maurice’a Halbwachsa, poprzez Maurice’a Agulhona, Jacquesa le Goffa, Krzysztofa Pomiana a na Pierze Norze skończywszy) jest stosunkowo

dobrze znana w obu krajach. To samo można powiedzieć o niemieckiej tradycji badawczej reprezentowanej przez Jana i Aleidę Assman-nów, Haralda Welzera czy Astrid Erll. Inaczej ma się sprawa ze znajomością prac polskich humanistów w Europie Zachodniej. Ich wkład w „historię drugiego stopnia“ czy też w bada-nia nad pamięcią zbiorową w zasadzie nie został tam zauważony. Jedynie nieliczni zachodni badacze znali nazwiska znaczących polskich uczonych – jak Ludwik Krzywicki, Kazimierz Kelles-Kraus, Barbara Szacka czy Andrzej Szpociński. Projekt może przyczynić się do zmiany tego stanu rzeczy.

Opracowanie i realizacja projektu

Jesienią 2006 r. inicjatorzy projektu badaw-czego rozpoczęli prace nad jego koncepcyj-nymi, merytorycznymi i organizacyjnymi ramami. W marcu 2007 r. został on zaprezen-towany podczas sympozjum w Berlinie, w którym wzięło udział ponad czterdziestu niemieckich i polskich przedstawicieli róż-nych dyscyplin (historii, socjologii kulturowej, literaturoznawstwa, kulturoznawstwa). Rezultatem tej konferencji było m.in. opraco-wanie wspomnianej powyżej listy polsko-niemieckich miejsc pamięci.

W okresie od marca 2008 do listopada 2009 r. odbyło się sześć spotkań dla autorów współpracujących z projektem. Podczas tych konferencji dyskutowano na temat propozycji haseł i dokonywano ich wstępnego wyboru. Ponadto debaty te miały zapewnić koncep-cyjną spójność całego projektu. Oprócz tych spotkań projekt był i jest prezentowany w Niemczech i Polsce na różnorodnych spo-tkaniach i konferencjach, m.in. na 47. Zjeździe Historyków Niemieckich w Dreźnie w 2008 r. i na 18. Zjeździe Historyków Polskich w Olszty-nie w 2009 r.

32 PNFN 2009–2015

Po zakończeniu fazy koncepcyjnej, wraz z rozpoczęciem finansowania przez PNFN w 2009 r., podjęte zostały prace redakcyjne. Pierwsze cztery tomy ukazały się w latach 2012–2015 (patrz ramka). We współpracy z Niemieckim Instytutem Spraw Polskich w 2015 r. wydany został tom piąty: „Erinnerung auf Polnisch“ (Pamięć po polsku), będący antologią tekstów polskich naukow-ców z zakresu badań nad pamięcią w nie-mieckim tłumaczeniu. Polskie pendant tej publikacji ukazał się jako numer tematyczny rocznika „Historie“ wydawanego przez Centrum Badań Historycznych PAN w Berli-nie. Polskojęzyczny leksykon, początkowo pomyślany jako projekt poboczny „Polsko-niemieckich miejsc pamięci“, od 2011 r. stał się samodzielnym projektem noszącym tytuł „Modi memorandi. Interdyscyplinarny leksy-kon terminów pamięci zbiorowej“ i jest rów-nież przygotowywany przez Centrum Badań Historycznych w Berlinie.

Podsumowanie

Projekt „Polskie i niemieckie kultury pamięci w historii longue durée“ jest dobrym przykładem pogłębionej i ścisłej współpracy badaczy z obu krajów. Nad jego głównym elementem – dziewięciotomową publikacją „Polsko-niemieckie miejsca pamięci | Deutsch- Polnische Erinnerungsorte“ pracowało stu naukowców. Znaleźli się wśród nich zarówno cenieni i zasłużeni badacze, jak i młodzi naukowcy, w tym także polscy i niemieccy doktoranci i młodzi doktorzy. Integrujący i interdyscyplinarny charakter projektu pozwolił nawiązać i pogłębić transgraniczny dialog naukowy w Polsce i Niemczech.

Publikacja wspomnianej powyżej dziewięcio-tomowej serii nie oznacza jednak zakończe-nia projektu. Trwają prace nad serią wydarzeń popularyzujących wyniki badań, a także nad wydaniem wyboru najlepszych haseł i dydak-tyzacją koncepcji. Książki pomyślane są jako zaproszenie do wykorzystania koncepcji bila-teralnych, polsko-niemieckich miejsc pamięci w innych projektach naukowych, kultural-nych i dydaktycznych.

Wydarzenia25.–26.09.2015, Instytut Germanistyki Uniwersytetu WarszawskiegoNiemiecka i polska pamięć czy polsko-niemiecka pamięć? Sekcja konferencji pt. „Kultury i języki pamięci 28.04.2015, Centre Marc Bloch (Berlin)Dyskusja panelowa: Powiązane miejsca pamięci? Porównawcza perspektywa polsko-niemieckich miejsc pamięci

24.11.2011, Martin Gropius Bau (Berlin)Dyskusja panelowa: „Ein neuer Blick auf die Geschichte? Parallele deutsch-polnische Erinnerungsorte“ [„Nowe spojrzenie na historię? Paralelne polsko-niemieckie miejsca pamięci“], Uczestnicy dyskusji: Hans Henning Hahn, Georg Kreis, Gesine Schwan i Izabela Surynt, moderacja: Manfred Sapper

Publikacje Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. 1: Wspólne/Oddzielne, red. Hans Henning Hahn, Robert Traba przy współpracy Macieja Górnego i Kornelii Kończal, Warszawa 2015.

Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. 2: Wspólne/Oddzielne, red. Hans Hen-ning Hahn, Robert Traba przy współpracy Macieja Górnego i Kornelii Kończal, Warszawa 2014.

Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. 3: Paralele, red. Hans Henning Hahn, Robert Traba przy współpracy Macieja Górnego i Kornelii Kończal, Warszawa 2012.

Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. 4: Refleksje metodologiczne, red. Hans Henning Hahn, Robert Traba przy współpracy Macieja Górnego i Kornelii Kończal, Warszawa 2012.

Deutsch-Polnische Erinnerungsorte, t. 5: Erinnerung auf Polnisch, red. Robert Traba, Peter Oliver Loew, Paderborn 2015.

Tomy 1–4 ukazały się również po niemiecku.


Zaangażowanie

Integracja

Postrzeganie

Polityka energetyczna

Rozwój urbanistyczny

procesy europeizacji

Mobilność Przestrzenie wiedzy

Państwo prawa

36 PNFN 2009–2015

priorytet tematyczny procesy europeizacji

Projekty dotowane w ramach tego priorytetu tematycznego zajmują się przyczynami, przebiegiem i oddziaływaniem integracji europejskiej. Określenie to odnosi się w pierwszej kolejności do fenomenów politycz-nych, prawnych, społecznych, ekonomicznych i kulturowych związanych bezpośrednio z rozwojem Unii Europejskiej. W projektach rozpatrywane są nie tylko cele tych proce-sów, lecz również ich zarówno specyficzne, jak i ogólnoeuropejskie uwarunkowania. Wychodząc z założenia, że europeizacja nie jest procesem jednotorowym, zmierzającym w sposób nieunikniony do stworzenia wspólnej przestrzeni prawnej, gospodarczej, naukowej czy kulturowej, fundacja wspiera również projekty zajmujące się zasadniczymi zagadnieniami związanymi z europejskością lub pojawiającymi się oporami wobec europeiza-cji. Priorytetowo traktowane są projekty mające na celu głębsze zrozumienie obecnej sytuacji Europy.

Wymienione dziedziny dają możliwość analizy podobieństw i różnic między Niemcami a Polską, a także procesów wzajemnego oddziaływania: horyzontalnie pomiędzy państwami i innymi jednostkami na poziomie krajowym lub wertykalnie pomiędzy poziomem narodowym a europejskim. Perspektywa ta może zostać poszerzona poprzez ujęcie stosunków między Polską a Niemcami jako przykładu relacji między krajami Europy zachodniej i wschodniej (względnie „starych“ i „nowych“ członków UE), choć nie można zapominać, że ze względu na szczególną sytuację, jaką był podział Niemiec do 1989/1990, nie sposób dokonać prostego podziału na wschód i zachód. Podobnie z perspektywy europeizacji można spojrzeć na zapo-czątkowany w 1989 r. w byłych państwach socjalistycznych rozrachunek z przeszłością, którą ukształtowały wojna i totalitaryzm, porównując jego wyniki do odnośnych dyskursów w Europie Zachodniej.

Priorytet tematyczny „Proces europeizacji“ obejmuje projekty z kręgu nauk społecznych, ekonomicznych i prawnych. Analizie poddawane są na przykład aktualne zagadnienia z zakresu polityki energetycznej, urbanistyki czy mobilności akademickiej, ale też zjawiska związane z szeroko pojętą integracja europejską. Jak dotąd dominują jednak badania porównawcze poświęcone problemom i procesom wewnętrznym państw. Wytyczne dotowania stosowane przez PNFN pozwalają na rozszerzenie polsko-niemieckich kooperacji o instytucje partnerskie z innych krajów. Aspekt ten nie miał większego znaczenia w pierwszych latach działalności fundacji, jednak od 2015 r. można zaobserwować próby włączania w projekty innych partnerów i tematów badawczych, w szczególności ukraińskich.

37procesy europeizacji

Jako przykłady dla tego priorytetu tematycznego posłużą dwa projekty z zakresu badań nad szkolnictwem wyższym i migracją. W badaniach „Od polsko-niemieckiej przestrzeni granicznej do europejskiej przestrzeni wiedzy“ naukowcy z Instytutu Rozwoju Regionalnego i Planowania Strukturalnego im. Leibniza w Erkner oraz Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zajęli się analizą polsko-niemieckiej kooperacji szkół wyższych. Przyjrzeli się dwu przypadkom, ze szczególnym uwzględnieniem procesu uczenia się w warunkach zetknięcia dwu kultur naukowych. Partnerzy poznańscy skupili się na zewnętrznych interakcjach między szkołami wyższymi, które funkcjonują w warunkach zaostrzającej się konkurencji; badacze z Instytutu Rozwoju Regionalnego zajmowali się przede wszystkim procesami wewnętrznymi. Praktykę charakterystyczną dla polsko-niemieckich programów studiów określili jako „koegzystencję kultur wiedzy“. Konieczność funkcjonowania w odmiennych systemach reguł stanowi duże wyzwanie dla studiujących. Badacze są zdania, że ma to ogromne znaczenie dla procesu „oddolnej“ europeizacji, wnosi też do niego zupełnie nową jakość.

W ramach projektu „Migracja sezonowa. Społeczno-kulturowe skutki migracji sezonowej dla społeczności lokalnych“ naukowcy Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu w Bielefeld zajmowali się pytaniem o społeczne, kulturalne i ekonomiczne skutki polskiej migracji zarob-kowej zarówno dla społeczności polskich, z których pochodzą robotnicy sezonowi, jak i dla miejscowości niemieckich, w których pracują. Posługując się metodą ukrytej obserwacji uczestniczącej badacze przeanalizowali strategie i postawy robotników sezonowych, którzy okresowo pracują w Niemczech a na stałe mieszkają w Polsce. Doszli przy tym do wniosku, że migracja sezonowa w kontekście polsko-niemieckim naznaczona jest „strukturami patriar-chalnymi“. Niemal wszystkie relacje między robotnikami sezonowymi a ich pracodawcami przybierają formę osobistych zależności. Dłuższa nieobecność migrantów sezonowych może przy tym prowadzić do zaburzeń w rozwoju i zachowaniu ich dzieci, choć obiegowy medialny obraz tak zwanych „eurosierot“ zredukował ten problem do chwytliwych stereotypów.

38 PNFN 2009–2015


Jakie znaczenie ma transgraniczna współpraca uni-wersytecka na polsko-niemieckich terenach przygra-nicznych dla europejskiego procesu integracji? W jaki sposób partnerzy kooperacji radzą sobie z wyzwaniami stawianymi przez zmiany zachodzące obecnie w krajo-brazie uniwersyteckim? Realizujący go polsko- niemiecki zespół badawczy dążył do adekwatnego uwzględnienia szczególnych warunków funkcjonowa-nia polsko-niemieckich uniwersytetów przygranicz-nych w zmieniającym się krajobrazie edukacyjnym Europy. Dotychczasowe badania nad szkolnictwem wyższym dotyczyły przede wszystkim efektów realiza-cji strategii lizbońskiej i procesu bolońskiego. Nato-miast w niniejszym projekcie w centrum zainteresowa-nia znalazły się efekty transgranicznej kooperacji uniwersyteckiej w odniesieniu do integracji kulturowej i przestrzennej, przy rozumieniu przestrzeni jako kon-struktu społecznego. Jak wynika z badań przeprowa-dzonych w ramach projektu, bez tego rodzaju integracji niemożliwy jest rozwój wspólnej europejskiej prze-strzeni uniwersyteckiej i przestrzeni wiedzy.

od polsko-niemieckiej przestrzeni granicz-nej do europejskiej przestrzeni wiedzyinstytucjonalne procesy uczenia się poprzez kooperację szkół wyższych

Priorytet tematyczny: procesy europeizacji

dr Heidi Fichter-WolfInstytut Rozwoju Regionalnego i Planowania Strukturalnego im. Leibniza (IRS) w Erkner

prof. dr hab. Marek KwiekCentrum Studiów nad Polityką Publiczną Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (CSPP/UAM)

prof. dr hab. Marek Kwiek

dr Heidi Fichter-Wolf

Badania na temat Collegium Polonicum i Viadriny

Badania przeprowadzono na przykładzie transgranicznej kooperacji uniwersyteckiej w dwu regionach przygranicznych: pierw-szym zbadanym przykładem były polsko- niemieckie Collegium Polonicum (CP) i Uni-wersytet Europejski Viadrina w przygranicz-nym rejonie wokół Słubic i Frankfurtu nad Odrą. Jako drugi przykład posłużył trójnaro-dowy, polsko-niemiecko-czeski, wirtualny „Neisse University“ w euroregionie Neisse/Nisa/Nysa.

Przedsięwzięcie badawcze opierało się na założeniu, że w polsko-niemieckiej prze-strzeni przygranicznej zetknięcie odmiennych kultur wiedzy i kultur naukowych inicjuje ważne procesy uczenia się. Powstająca w wyniku tego wiedza może przyczynić się do (re)konstrukcji przestrzeni europejskich i uła-twić proces integracji europejskiej. Badania nad tym procesem prowadzone były z dwu odmiennych, jednakże uzupełniających się perspektyw badawczych, wynikających ze specjalizacji partnerów projektu. Uczestni-czyły w nim Instytut Rozwoju Regionalnego i Planowania Strukturalnego (IRS) oraz Centrum Studiów nad Polityką Publiczną UAM (CSPP/UAM).

Podział zadań między uczestnikami projektu

CPPS/AMU jest uznanym ośrodkiem eks-perckim zajmującym się międzynarodowymi i porównawczymi badaniami nad szkolnic-twem wyższym. Naukowcy z Centrum zajmo-wali się przede wszystkim procesem instytu-cjonalnego uczenia się polsko-niemieckich uniwersytetów przygranicznych. Proces ten badali biorąc pod uwagę regionalne

znaczenie uniwersytetów, zwłaszcza w odniesieniu do konkurencyjności ekono-micznej regionu w gospodarce bazującej na wiedzy. Skupili się na zewnętrznych relacjach, uwzględniając przy tym tak zwaną „trzecią misję“ uniwersytetów, czyli (nową) regio-nalną misję, jaką mają do spełnienia w swoim otoczeniu ekonomicznym i politycznym.

Owej „trzeciej misji“ przypada, obok dydak-tyki i badań naukowych jako funkcji głów-nych, szczególne znaczenie we współczesnej debacie na temat przyszłej roli uczelni we wspólnej europejskiej przestrzeni uniwersyteckiej.

Ze szczególną uwagą analizowano poja-wiające się na uniwersytetach dążenie do szukania nowych źródeł dochodu (przedsię-biorczość akademicka). Naukowcy z CPPS/AMU analizowali Viadrinę i zmiany instytu-cjonalne zachodzące na uczelni w wyniku przekształcenia jej w uniwersytet prowa-dzony przez fundację. Zajmowano się rów-nież zwiększeniem znaczenia badań nauko-wych na Viadrinie i w Collegium Polonicum. Te innowacje instytucjonalne były rozpatry-wane i oceniane pod kątem ich przydatności


dla dalszego rozwoju instytucji, zwłaszcza w kontekście wyzwań, przed jakimi stawia europejskie uniwersytety rosnąca konkuren-cja wynikająca z procesu rozwoju opartego na wiedzy.

Badania przeprowadzone przez IRS skupiały się na procesie wewnętrznych interakcji zachodzących w polsko-niemieckiej transgra-nicznej współpracy uniwersy teckiej . Naukowcy z Instytutu Rozwoju Regionalnego interesowali się przy tym nie tylko procesem codziennej komunikacji, ale także automaty-zmom działania pojawiającym się w dwu- i trójnarodowej współpracy oraz związanym

z tym międzykulturowym procesom uczenia się, w sytuacji gdy spotykają się instytucje posługujące się odmiennymi systemami reguł i tradycjami dydaktycznymi. Ze szcze-gólną uwagą analizowano hybrydy reguł i struktur, które pojawiły się jako nowe roz-wiązania instytucjonalne w celu radzenia sobie z zarządzaniem transgraniczną współ-pracą uniwersytecką.

Ko-egzystencja kultur wiedzy

Jako przykład tego rodzaju nowych rozwią-zań instytucjonalnych posłuży praktyka zaobserwowana w obu zbadanych przypad-kach, którą określiliśmy jako „ko-egzystencję kultur wiedzy“. Programy studiów kończące się „joint degree“ bądź „double degree“ bory-kają się z następującym problemem: zarówno kultura uczenia się i dydaktyki, jak i procedury egzaminacyjne stosowane w krajach uczest-niczących w danym programie bardzo się od siebie różnią. To samo dotyczy sposobu pre-zentacji materiału. Dopasowanie zasad nauczania i egzaminowania nie jest jednak

celem poszczególnych programów. Porozu-miano się raczej co do tego, że studiujący na kierunkach dwu- i trójnarodowych muszą stawić czoło odmienności procedur.

Jest to dużym wyzwaniem dla studiujących; muszą oni bowiem spełnić bardzo różne wymagania, co wymaga elastycznego podej-ścia do przygotowań egzaminacyjnych. Zara-zem praktyka ko-egzystencji zawiera w sobie określone postawy i poglądy odnoszące się do drugiej kultury. Stanowią one „hidden agenda“ kulturowych przemian i jako takie mają ogromne znaczenie. Funkcjonując

40 PNFN 2009–2015

w odmiennych systemach reguł studiujący zdobywają kluczowe kompetencje, które mogą być bardzo przydatne w ich przyszłym życiu zawodowym. Do tych „kompetencji transkulturowych“ należy nie tylko zdolność zrozumienia innych kultur, ale także umiejęt-ność pośredniczenia między nimi.

Przemiany kulturowe w strukturze organizacyjnej uniwersytetów

Praktyka ta świadczy jednak również o przemianach kulturowych zachodzących w całej strukturze uniwersyteckiej. Zalicza się do tego przede wszystkim wzajemna akcep-tacja dla odmiennych reguł stosowanych przez partnera, bez oceniania ich jako lep-szych czy gorszych. Oznacza to też akceptację „inności“ drugiej kultury. Nawet jeśli jej reguły wydają się obce, nie podejmuje się próby narzucenia własnych zasad. Dzięki temu współpraca implikuje równorzędność partnerów. Ewentualne asymetrie na innych obszarach i wynikające z nich struktury wła-dzy ulegają minimalizacji lub zostają zniwelowane.

Koegzystencja kultur wiedzy może być więc rozpatrywana jako praktyka wnosząca nową jakość w podejście do różnorodności kulturo-wej, a także jako istotny element przemian przestrzeni kulturowej. Jest to ważne dla „oddolnego“ procesu europeizacji. Tworzy również klimat wzajemnego zaufania i sprzyja docenianiu partnera. Powstaje w ten sposób fundament międzykulturowego porozumienia.

Podsumowanie

Projekt badawczy pozwolił zgromadzić wiedzę istotną dla praktyki społeczno- kulturowego procesu integracji, która może być wykorzystana w planowaniu konkretnych działań. Jego efektem jest również wkład w badania: zarówno w prace teoretyczne z zakresu socjologii nauki, w szczególności w odniesieniu do międzykulturowego ucze-nia się i transnarodowego kształtowania instytucji, jak i w analizę przemian przestrzeni społecznej z perspektywy konstruktywizmu społecznego.

Wydarzenia08.12.2011 Collegium Polonicum, Słubice. Warsztaty: „Vom deutsch-polnischen Grenzraum zum ‚Europäischen Wissensraum‘ – Institutionelle Lernprozesse durch Hochschulkooperationen in Grenzräumen und ihr Beitrag zur Euro-päischen Integration“ [„Od polsko-niemieckiej przestrzeni granicznej do europejskiej ‘przestrzeni wiedzy’. Instytucjonalne procesy uczenia się poprzez kooperację szkół wyższych“]. 16.10.2012 Warsztaty w ramach „26th Presidency Meeting, Neisse University“ w Libercu (Czechy): „From German-Polish Border Space to a European Land-scape of Knowledge – Institutional learning in cross-border collaboration in Higher Education and their contribution to European integration“

Publikacje Fichter-Wolf, Heidi: Europäisierung als kommunikative Konstruktion kultur-räumlichen Wandels in europäischen Grenzregionen. Institutionelle Lern-prozesse am Beispiel interkultureller Praktiken in einer deutsch-polnischen Hochschulkooperation, w: Zur kommunikativen Konstruktion von Räumen. Theoretische Konzepte und empirische Analysen, red. Gabriele B. Christmann, Wiesbaden 2015.

Artykuły w numerze tematycznym „European Universities – Changing Roles and Functions in New Environments“ czasopisma „Człowiek i Społeczeństwo“, t. 35, 2013, z. 1, red. Heidi Fichter-Wolf, Marek Kwiek.

Spis treści:• Introduction: German-Polish Transborder Universities in a Challenging

Environment (Heidi Fichter-Wolf)

• Polish Universities, Their Regions and Their Impact on Economic Growth (Marek Kwiek)

• Theory and Practice of Academic Entrepreneurialism: The Case of Transbor-der Polish-German Institutions (Marek Kwiek)

• Towards Europeanisation as a Cultural Spatial Change. Some Theory Based Considerations on the Role of Intercultural Learning and Institution Building for the Social (Re)Construction of Border Areas. (Heidi Fichter-Wolf)

• Intercultural Learning regarding Europeanisation in Higher Education. Influence of University Cooperation in the Polish-German Border Area. (Heidi Fichter-Wolf)

• Interculturality and Transculturality as Norm and Practice: A Reading of German-Polish Bordering (Hans-Joachim Bürkner)

42 PNFN 2009–2015


Celem projektu badawczego była analiza społecz-nych, kulturowych i ekonomicznych skutków migracji zarobkowej polskich robotników sezonowych zarówno w ich miejscu pracy w Niemczech, jak również w macie-rzystych polskich społecznościach. Przede wszystkim skupiliśmy się na strategiach i metodach, które pozwa-lają robotnikom sezonowym pogodzić „czasową pracę w Niemczech“ z funkcjonowaniem w „stałym miejscu zamieszkania w Polsce“. W projekcie stosowano metody badań etnograficznych, w tym także cało-roczne badania terenowe, wywiady jakościowe i obser-wację uczestniczącą w życiu codziennym. Zgodnie z sugestiami „multi-sited ethnography“ (etno-graficznych badań wielostanowi-skowych) i „badań w ruchu“, na które kładzie się obecnie duży nacisk w badaniach nad migracją, analizy przeprowadzone w ramach projektu dotyczyły również pobytu pracowników sezonowych w Niem-czech. Metodycznie największe znaczenie przypadło ukrytej obser-wacji uczestniczącej na niemieckich plantacjach truskawek.

migracja sezonowa. społeczno-kulturowe skutki migracji sezonowej dla społecznoŚci lokalnych

Priorytet tematyczny: procesy europeizacji

dr Mathias WagnerWydział Socjologii Uniwersytet w Bielefeld

prof. dr hab. Wojciech ŁukowskiWydział Socjologii/Wydział Nauk PolitycznychUniwersytet Warszawski

mgr Maria Piechowskadoktorantka, Uniwersytet Warszawski

mgr Kamila Fiałkowskadoktorantka, Uniwersytet Warszawski

prof. dr hab. Wojciech Łukowski

dr Mathias Wagner

Polska praca sezonowa jako zjawisko słabo zbadane

Niemcy nadal pozostają jednym z głównych celów polskiej migracji. Polacy są zatrudniani przede wszystkim na czas określony, zazwy-czaj jako pracownicy sezonowi w rolnictwie i gastronomii, oraz jako migranci wahadłowi pracujący w sektorze opieki i jako pomoce domowe. W kontekście historycznym sezono-wych i wahadłowych migrantów nazywa się po niemiecku również Wanderarbeiter (dosł. ‘robotnicy wędrowni’), natomiast w Polsce zjawisko to opisywane jest jako „jeżdżenie na saksy“. W badaniach nad migracją zarobkową nie poświęcono dotychczas zbyt wiele uwagi pracy na czas określony, mimo że jest ona zjawiskiem o znaczącym zasięgu. Polska migracja zarobkowa zwróciła natomiast uwagę mediów dzięki informacjom o tzw. eurosierotach. Określenie to odnosi się do dzieci migrantów zarobkowych, które były na kilka tygodni, bądź nawet miesięcy pozosta-wione pod opieką dalszych krewnych, pod-czas gdy ich rodzice pracowali w innych kra-jach Unii Europejskiej.

Na miejsca badań w Polsce wybrano po jednej gminie w województwach warmińsko- mazurskim, lubelskim i dolnośląskim. Klu-czową rolę w projekcie odegrały sześciotygo-dniowe badania dwóch polskich doktorantek Marii Piechowskiej i Kamili Fiałkowskiej prze-prowadzone na niemieckich plantacjach tru-skawek. Jednocześnie Mathias Wagner anali-zował reakcje ludności niemieckiej w sąsiedztwie dużych niemieckich gospo-darstw, zajmujących się produkcją szpara-gów. Dodatkowo przeprowadzono badania wśród polskich dzieci w wieku szkolnym. W części obserwowanych szkół jedna czwarta uczniów pochodziła z rodzin robotników sezonowych. Najważniejsze zagadnienia uwzględnione w pracach badawczych to:

• dostęp do miejsca pracy w Niemczech,

• wewnętrzna hierarchia i organi-zacja pracy w gospodarstwach niemieckich,

• poglądy, kontakty i uprzedzenia polskich pracowników wobec ich niemieckiego środowiska pracy,

• kontakty Niemców z polskimi robotnikami sezonowymi,

• organizacja kontaktów z rodzinami pozostającymi w Polsce,

• społeczne i ekonomiczne skutki w społecznościach wysyłających,

• wpływ nieobecności rodziców na ich dzieci,

• wykorzystanie zarobków.

Badania terenowe w gospodarstwach rolnych

Etycznie kontrowersyjnym aspektem badań była ukryta obserwacja uczestnicząca w niemieckich gospodarstwach. Jednak to dzięki nim badaczkom udało się zdobyć zaufanie robotników, co umożliwiło przepro-wadzenie z nimi wywiadów po powrocie do Polski. Przede wszystkim jednak ukryta obserwacja uczestnicząca pozwoliła na zyskanie wglądu w życie codziennie robotni-ków sezonowych oraz procesy społeczne, zachodzące w gospodarstwach.


Kamila Fiałkowska pracowała na farmie w południowych Niemczech, która zatrud-niała 200 polskich i rumuńskich robotników. Jest bardzo mało prawdopodobne, by właści-ciel tego gospodarstwa pozwolił na oficjalne badania, bo jak zaobserwowała badaczka, prawie wszystkie europejskie wymagania, dotyczące warunków życia robotników sezo-nowych były tam łamane. Jednocześnie ukryta obserwacja uczestnicząca pozwoliła na przyjrzenie się od środka życiu pracowni-ków i hierarchicznej strukturze grupy pra-cowniczej, a także na dostrzeżenie drobnych oszustw i wysłuchanie opinii innych pracow-ników na temat złych warunków pracy.

Maria Piechowska pracowała w tym czasie w małym gospodarstwie rodzinnym, które zatrudniało do 20 osób. Odmienna struktura obu gospodarstw pozwoliła na analizę porównawczą. Trzeba podkreślić, że ukryta obserwacja uczestnicząca okazała się efek-tywnym narzędziem społecznych badań etnograficznych i powinna być używana wła-śnie w tych dziedzinach badań naukowych, gdzie może dochodzić do pogwałcenia war-tości społecznych, moralnych czy łamania prawa.

Polscy pracownicy rzadko kiedy mają dostęp do pracy sezonowej w rolnictwie przez ogłoszenia bądź agencje zatrudnienia. Dłu-goletnia tradycja wyjazdów do Niemiec wykształciła system nieformalnych pośredni-ków, oferujących miejsca pracy. Zdobycie zatrudnienia wymaga dostępu do właściwej sieci społecznej i prowadzi do daleko idącej zależności od dobrej woli konkretnego

pośrednika. Pośrednicy są oficjalnie zatrud-niani przez niemieckie gospodarstwa i otrzy-mują za to wynagrodzenie, a jednocześnie pobierają opłaty od polskich robotników, któ-rych polecili do danego gospodarstwa. Dzia-łają w szarej strefie, na pograniczu legalności, ponieważ ich praca jest podwójnie opłacana.

Słabe kontakty z ludnością niemiecką

Polscy robotnicy sezonowi tworzą enklawy w niemieckich miejscowościach. Ich obecność jest zauważana przez ludność niemiecką, ale ze względu na barierę językową kontakty między tymi grupami ograniczają się głównie do obserwacji. Robotnicy sezonowi spędza-jący w Niemczech 4 do 8 tygodni w niewiel-kim stopniu dostrzegają przestrzenne czy społeczne otoczenie swojego miejsca pracy. Niemniej wzajemne postrzeganie opiera się na pozytywnym nastawieniu. Zarazem z nie-mieckiej strony uruchamia się również archa-icznie brzmiący stereotyp o Polakach jako prostych, wytrwałych i pilnych pracownikach. Powstaje w ten sposób obraz Polaków stano-wiący mieszankę tradycyjnych uprzedzeń i uznania dla ich pracy.

Nawet migranci, którzy od dwudziestu lat krążą pomiędzy niemieckim miejscem pracy a polskim domem, funkcjonują w zamkniętej społeczności polskich pracowników. Przykła-dem jest Berlin, gdzie na potrzeby tej grupy powstała cała infrastruktura, pozwalająca obyć się bez znajomości języka niemieckiego. Społecznym, kulturowym i ekonomicznym ośrodkiem życia pozostaje dla migrantów rodzinna miejscowość w Polsce. Ich relacja z miejscem pracy jest całkowicie odmienna od związków z miejscem zamieszkania. Z tego powodu na poziomie teoretycznym fenomenu migracji sezonowej nie da się opisać z zastosowaniem teorii trans - narodowości.

44 PNFN 2009–2015

Podsumowanie

Charakterystyczne dla pracowników migru-jących między Polską a Niemcami są autory-tarne struktury patriarchalne. Prawie wszyst-kie uzgodnienia między robotnikami i ich pracodawcami wynikają z osobistych zależ-ności. Zarówno znalezienie pracy, jak i jej organizacja, czy rozwiązywanie konfliktów na miejscu, nie zależą od przepisów prawnych, ale od indywidualnych decyzji pojedynczych osób. Dlatego też wszystkie stosunki w miej-scu pracy, niezależnie od tego, czy jest ona legalna, czy w tak zwanej „szarej strefie“, sytuują się w pewnej próżni prawnej. W tym sensie ważne jest, aby pamiętać, że praca robotników sezonowych w Europie w XXI w. jest rozpowszechnionym anachronizmem. Te warunki są jednak akceptowane przez pol-skich robotników sezonowych, ponieważ przywożone zarobki znacznie poprawiają ich standard życia w Polsce i umożliwiają podnie-sienie statusu społecznego.

Wywiady z nauczycielami, pracownikami socjalnymi i wywiady grupowe z uczniami pokazują, że nieobecność rodziców w domu może prowadzić do zaburzeń rozwoju i zachowania dzieci. Jednak uproszczony medialny obraz tzw. eurosierot redukuje pro-blem do stereotypowych przedstawień. Waż-niejsze byłoby zrozumienie, w jakim kierunku rozwija się dana społeczność w sytuacji, gdy lokalne zależności zostają zaburzone przez regularną nieobecność jej członków.

W oparciu o wyniki projektu planowane są szeroko zakrojone, międzypokoleniowe bada-nia, mające na celu analizę długofalowego wpływu nieobecności rodzica lub rodziców na następne pokolenia.


Wydarzenia2011/2012Mathias Wagner: zajęcia na Wydziale Socjologii Uniwersytetu im. Leibniza na temat: „Ernten, Putzen, Pflegen – Transnationale Arbeitsperspektiven?“ [„Żniwa, sprzątanie, opieka – transnarodowe perspektywy pracy?“]

2011/2012Maria Piechowska: udział w serii wydarzeń naukowych w ramach Roku Polskie-go w Nadrenii Północnej-Westfalii: „Gemeinsam die Zukunft gestalten: NRW und Polen im Dialog“ [„Wspólne kształtowanie przyszłości: Nadrenia Północna-Westfalia i Polska“] w Instytucie Kulturoznawczym w Essen.

Publikacje Mathias Wagner, Kamila Fiałkowska, Maria Piechowska, Wojciech Łukowski: Niemiecki proszek do prania i polnische Wirtschaft. Polscy robotnicy sezonowi w Niemczech – obserwacje etnograficzne, Warszawa 2016, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

Wagner, Mathias, Fiałkowska, Kamila, Piechowska, Maria, Łukowski, Wojciech: Deutsches Waschpulver und polnische Wirtschaft. Die Lebenswelt polnischer Saisonarbeiter, „Ethnographische Beobachtungen“ 2013, nr 11, Bielefeld 2013, Wydawnictwo transcript.

Wagner, Matthias, Fiałkowska, Kamila: Knochenjob im Urlaub. Erlebnisse einer polnischen Saisonarbeiterin, „Le Monde Diplomatique“, listopad 2011, s. 10–11;

Fiałkowska, Kamila: German Washing Powder versus Polish Sausage. An Ana-lysis of Practices of Polish Seasonal Workers in Germany and Their Impact on Identity. Eichstaetter Europastudien, 2013.

Prace doktorskie przygotowywane na Uniwersytecie Warszawskim:• Maria Piechowska: Czas, którego nie ma. Migracja sezonowa Polaków

do Niemiec.

• Kamila Fiałkowska: Saisonale Arbeitsmigration nach Deutschland – Gründe für die Kontinuität des Phänomens.

Porządek

Wartości podstawowe

Społeczeństwo obywatelskie

Zmiana

zmiana norm i wartości

Znaczenie

Tożsamość

Migracja

48 PNFN 2009–2015

priorytet tematyczny zmiana norm i wartoŚci

Na przestrzeni minionych dekad stosunki międzynarodowe i wewnątrzspołeczne ulegały gwałtownym przeobrażeniom. Zmiana norm i wartości nie dotyczy jednak wyłącznie chwilo-wych modyfikacji np. norm prawnych czy form i stylu życia. Ich przebieg oraz skutki stają się często zrozumiałe jedynie na tle długotrwałych procesów. Dotyczy to np. norm życia rodzin-nego, statusu prawnego kobiet i dzieci, dostępu do edukacji i badań naukowych oraz prawa do

współuczestnictwa w demokracji. Postulat sprawiedliwego podziału dóbr ekono-micznych i symbolicznych stał się powszechnie uznaną miarą dla ustrojów poli-tycznych na równi z prawami człowieka i prawami obywatelskimi, mimo że nieko-niecznie są one wszędzie wprowadzane w życie. Normy te bardzo szybko zakotwiczyły się w zbiorowej świadomości. Na zmianę norm i wartości w znacznym stopniu wpłynęły reformacja, epoka oświecenia, rewolucja francuska oraz konwen-cja praw człowieka ONZ.

Trwające obecnie debaty na temat znaczenia i realizacji tych podstawowych europejskich a zarazem uniwersalnych wartości i norm stawiają przed socjologami i naukowcami stosują-cymi metody historiografii szereg nowych wyzwań badawczych. Należą do nich m.in. zagad-nienia dotyczące historycznych korzeni dzisiejszych norm bądź analiza możliwego wkładu badań socjologicznych i politologicznych w zrozumienie relacji między wartościami. Spojrzenie na Polskę i Niemcy otwiera szeroki obszar badawczy, obejmujący np. analizę sekularyzacji społeczeństw, znaczenie społeczeństwa obywatelskiego dla wolności politycznej i partycypacji społecznej bądź postrzeganie ról płci.

W ramach tego priorytetu tematycznego PNFN chce wspierać badania dotyczące tych zagad-nień historycznych i socjologicznych. Ze szczególną uwagą traktowana jest zmiana norm i wartości po 1989 r. Projekty dotowane w ramach priorytetu „Zmiany norm i wartości“ poświę-cone są przede wszystkim społecznym wyzwaniom polsko-niemieckiej współczesności, zaj-mują się bowiem takimi zagadnieniami socjologicznymi jak przeobrażenia postaw i poglądów młodzieży bądź wpływ migracji na strukturę rodziny. Nie brakuje również porównawczych badań historycznych, na przykład zestawienia NRD z PRL.

49zmiana norm i wartoŚci

Zespół złożony z naukowców z Uniwersytetu im. Marcina Lutra w Halle-Wittenberg oraz Centrum im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego przez trzy lata prowadził analizy na temat „Zmian norm i wartości wśród młodzieży w Niemczech i w Polsce“. W badaniach jako-ściowych i ilościowych objęto ankietami młodzież w wieku od 15 do 24 lat z wybranych regio-nów w Polsce i Niemczech. Ankiety dotyczyły między innymi takich zagadnień jak rodzina, przyjaźń i miłość, a także zmiana wiążących się z nimi norm, ponadto postawa wobec seksual-ności, postrzeganie ról płci, nastawienie do wartości demokratycznych, religii i Kościoła. Celem projektu było nie tylko zebranie danych na temat przeobrażeń zachodzących w społeczeństwie, ale także zwiększenie zainteresowania sąsiednim krajem. Z zupełnie innej perspektywy na polsko-niemieckie dyskusje o wartościach spojrzeli prawoznawcy z Uniwersytetu Euro-pejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą i Uniwersytetu Warszawskiego. W ramach projektu noszącego nazwę „Umocowany konstytucyjnie obiektywny system wartości jako fundament porozumienia polsko-niemieckiego“ przeprowadzili komparatystyczne badania prawoznaw-cze. Ich wyniki świadczą o licznych podobieństwach polskiego i niemieckiego systemu wartości i systemu prawnego. Badacze charakteryzują je jako „zasadniczo podobne i promieniujące na wszystkie porządki wartości“ oraz podkreślają znaczenie sądownictwa konstytucyjnego obu krajów dla ich dalszego rozwoju.

50 PNFN 2009–2015


Nad zagadnieniem zmiany norm i systemu wartości już od dziesięcioleci toczą się w Europie ożywione i czasami pełne kontrowersji dyskusje. Część obserwatorów konstatuje systematyczny upadek wartości, zagrażający całemu ich europejskiemu systemowi. Inni z kolei dostrzegają, a nawet postulują trwałość i przywrócenie wzorców tradycyjnych. Takie dyskusje ożywiają się szczególnie po nadzwyczajnych wydarzeniach, z reguły wpły-wających też na systemy norm i wartości ludzi, których dotyczą. Na przy-kład transformacja ustrojowa w Polsce i byłej NRD przyczyniła się do zachwiania porządku społecznego i systemu wartości żyjących w nich ludzi. Przykładowo w kraju takim jak Polska, szczycącym się zakorzenie-niem w katolicyzmie, zmniejszyła się liczba osób biorących udział w obrządkach kościelnych, dramatycznie spadła ilość zawieranych mał-żeństw, przy jednoczesnym wzroście liczby rozwodów. Z kolei w nowych krajach związkowych RFN model pracującej zawodowo kobiety okazuje się często nieosiągalny wskutek zmian i kryzysów społecznych.

Jak młodzi ludzie postrzegają świat wokół siebie? Jak przeżywają prze-obrażenia wynikające z trwającej od ponad dwudziestu pięciu lat transfor-macji? Czy doszło do zmiany systemu norm i wartości u młodych Polaków i Niemców? To główne problemy analizowane podczas naukowych badań empirycznych prowadzonych od 2010 r. w ramach ścisłej bilateralnej współpracy między Uniwersytetem im. Marcina Lutra w Halle-Wittenberg i Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy Brandta Uniwersy-tetu Wrocławskiego.

Priorytet tematyczny: zmiana norm i wartości

dr Bernadette JondaUniwersytet im. Marcina Lutra w Halle-Wittenberg

dr Sylwester ZagulskiCentrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego

mgr Susanne TreptowUniwersytet im. Marcina Lutra w Halle-Wittenberg

dr Bernadette Jonda

dr Sylwester Zagulski

zmiana norm i wartoŚci wŚród młodzieży w niemczech i w polsce polsko-niemieckie studium porównawcze młodzieży

Badania jakościowe i ilościowe

Projekt składał się z dwóch części: faza jakościowa obejmowała wywiady z młodzieżą w wieku od 16 do 18 lat z różnych placówek szkolnych w wybranych regionach Polski i Niemiec. W fazie ilościowej przeprowadzono ankiety pisemne wśród młodzieży w wieku od 15 do 24 lat, również w obu krajach.

W dyskusjach grupowych i indywidualnych wywiadach z młodzieżą z 14 miast polskich i niemieckich podejmowano tematy i zagad-nienia uznane przez ankietowanych za istotne, jak materialne podstawy egzystencji, znaczenie rodziny, przyjaźni, miłości i seksu-alności oraz zmiany związanych z nimi norm, postawa wobec przemocy i narkotyków, pojmowanie ról płci, rozumienie wartości demokratycznych, zmiana znaczenia religii i Kościoła, nastawienie do mniejszości, rola partii i polityków, plany na przyszłość. Oma-wiano również tematy związane z relacjami polsko-niemieckimi. Można było przy tym dostrzec, że dla młodych Polaków z różnych regionów kraju Niemcy stały się mniej atrak-cyjne niż inne państwa a młodzi Niemcy kojarzą sąsiedni kraj głównie z krótkimi wyjazdami nad Morze Bałtyckie.

Uwzględnione czynniki sprawcze i metoda badań

Projekt obejmował badania nad zmianami norm i wartości przy uwzględnieniu transfor-macji ustrojowej, wpływu społecznej gospo-darki rynkowej i procesu demokratyzacji. Ponadto rozpatrywano zmienność istotnych społecznie norm i wartości pod wpływem

życia w społeczeństwie ryzyka, migracji i glo-balizacji. Wśród analizowanych zagadnień znalazły się również opinie młodych ludzi na temat UE i toczących się w niej procesów. Wiele z nich młodzież odbierała jako „normalne“ i oczywiste. Młodzi ludzie czują się w Europie bezpiecznie, a myśl, że mogłoby tu panować coś innego niż pokój, była dla nich niewyobrażalna.

Stwierdzenie i zbadanie zmian wymaga przynajmniej jednego punktu odniesienia w przeszłości. Autorzy badań mogli odwołać się do dwóch: do porównawczych polsko- niemieckich badań nad młodzieżą przepro-wadzonych w latach 1990–1991 przez zespół Wolfganga Melzera oraz wyników prac z lat 2000–2001 zatytułowanego „Młodzi Polacy i młodzi Niemcy w nowej Europie“ przepro-wadzonych pod kierunkiem Krzysztofa Koseły w Polsce i Bernadette Jonda w Niemczech.

W szczególności badania z 2001 r. stanowiły istotny punkt odniesienia dla projektu finan-sowanego przez PNFN. Ankieta zastosowana podczas badań ilościowych w 2013 r. częściowo powtarzała pytania z kwerend przeprowadzonych dwanaście lat wcześniej. Uwzględniono w niej również pytania z kwe-stionariusza stosowanego w 1990/91 r. Modyfikacja instrumentarium badawczego (ankiety) miała na celu dostosowanie do aktualnych zjawisk i tendencji, które w 2001 r. nie zostały uwzględnione lub jeszcze się nie pojawiły.


Młodzi ludzie czują się w Europie bezpiecznie, a myśl, że mogłoby tu panować coś innego niż pokój, była dla nich niewyobrażalna.

Podsumowanie

W trakcie badań stwierdzono, że w dyskur-sie publicznym obu społeczeństw pojawiło się wiele nowych zagadnień ukazujących zmiany norm i wartości. W każdym z krajów inne problemy poruszały społeczeństwo. W polskich debatach dominowały kwestie

zapłodnienia in vitro i homoseksualizmu, zwłaszcza pytania o legalizację związków jednopłciowych, a także roli Kościoła w społe-czeństwie. W Niemczech zasadnicze znacze-nie dla dyskusji o zmianie norm i wartości przypadło morderstwom popełnionym przez Narodowosocjalistyczne Podziemie (National sozialistischer Untergrund, NSU), równie istotna okazała się rosnąca liczba imigrantów. W 2014 r. pojawiły się również wydarzenia, które wprawdzie były silnie eks-ponowane w przekazie medialnym, ale nie stały się źródłem refleksji dla młodzieży. Należały do nich na przykład arabska wiosna i wojna w Syrii.

Obszerny materiał zgromadzony podczas badań jakościowych i ilościowych (ponad 50 grup dyskusyjnych i niemal 2,5 tys. wypełnio-nych ankiet) pokazuje liczne podobieństwa w postawach młodych Polaków i Niemców. Tak na przykład w obu grupach rośnie dystans wobec przeszłości. Zarówno w Polsce, jak i w Niemczech większość młodych ludzi była zdania, że konfrontacja ze zbrodniami II wojny światowej nie jest niezbędnym elementem stosunków polsko-niemieckich. Ponad 70 procent ankietowanych stwierdziło, że relacje między Polską a Niemcami są dobre lub bardzo dobre.

52 PNFN 2009–2015

Wzbudzanie wzajemnego zainteresowania

Autorzy badań przedstawili ich wyniki na konferencjach naukowych w Polsce i Niemczech a także w czasopismach fachowych. Zarazem chodziło nie tylko o ogłoszenie wyników pracy w kręgach naukowych, ale także o interakcję z nauczy-cielami, multiplikatorami wymiany mło-dzieży i młodymi ludźmi. Celem projektu było nie tylko przeprowadzenie badań naukowych, ale też wzbudzenie wzajemnego zainteresowania i uczynienie zachodzących zmian społecznych oraz wzajemnego postrzegania polskiej i niemieckiej młodzieży przedmiotem refleksji.

PublikacjeJonda, Bernadette: Youth and work in Poland, „Emecon“ 2012, nr 2www.emecon.eu/current-issue/2-2012/jonda/

Jonda, Bernadette: Młodzież w Polsce i jej stosunek do Kościoła, w: Pomiędzy sekularyzacją i religijnym ożywieniem. Podobieństwa i różnice w przemianach religijnych, red. E. Firlit i in., Kraków 2013, Wydawnictwo WAM, s. 433–450

Wydarzenia 19./20.03.2012, Centrum Badań Interdyscyplinarnych uniwersytetu w BielefeldKongres Niemieckiego Towarzystwa Socjologicznego „Jugend als soziales Problem? Probleme der Jugend?“ [„Młodzież jako problem społeczny? Prob-lemy młodzieży?], sekcja: Jugendsoziologie und Soziale Probleme [Socjologia młodzieży i problemy społeczne], wystąpienie: „Es geht nicht, es allen recht zu machen. Jugendliche in Polen“ [„Nie można dogodzić wszystkim“]

06.–12.08.2012, SzczecinSeminarium zorganizowane przez Muzeum Powstania Warszawskiego we współpracy z Polsko-Niemiecką Współpracą Młodzieży: „Erzeugnisse der Geschichte? Positionen, Ziele und Grenzen geschichtlicher und zivilgesell-schaftlicher Bildung in Polen und in Deutschland“ [„Wytwory historii? Stano-wiska, cele i granice edukacji historycznej i obywatelskiej w Polsce i Niemczech“], wystąpienie “Familiare Sozialisation in Polen und Deutschland – ein Vergleich: Welche Werte mittels welcher Geschichte werden Jugendlichen in Polen und Deutschland vermittelt?“ [„Socjalizacja rodzinna w Polsce i Niemczech – porównanie. Jakie wartości i za pomocą jakiej historii przekazywane są młodzieży w Polsce i Niemczech“]

22.–24.10.2012, Berlin-SpandauKonferencja Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży „Erforschte Jugend 2012 – was sind, was wollen, was machen Jugendliche in Polen und Deutsch-land? Ergebnisse aktueller Jugendstudien aus Polen und Deutschland“ [„Badania nad młodzieżą 2012 – jaka jest, czego chce i czym zajmuje się młodzież w Polsce i Niemczech? Wyniki aktualnych badań postaw młodzieży z Polski i Niemiec“]

01.–04.11.2012, PekinInterdyscyplinarna konferencja DAAD „Im Auge des Betrachters: Deutschland. Europa“ [„Z perspektywy patrzącego: Niemcy, Europa“], wystąpienie: „Das Deutschlandbild polnischer Jugendlicher“ [„Obraz Niemiec w oczach polskiej młodzieży“]

21.–23.11.2013, Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego, II Międzynarodowy Zjazd Niemcoznawców, wystąpienie: „Młodzi Polacy i Niemcy – wzajemne postrzeganie w świetle badań jakościowych i ilościowych“

03./04.07.2014, Uniwersytet Karola w Pradze,Konferencja: Pasts and Societies in Central Europe. An Ethnography of the Production of Knowledge about the „German Past“, wystąpienie: „The German history seen by the young Poles and Germans“


umocowany konstytucyjnie obiektywny system wartoŚci jako fundament porozumienia polsko-niemieckiego

54 PNFN 2009–2015


Zarówno w Niemczech, jak i w Polsce zbiór praw podstawowych tworzy tzw. obiektywny system warto-ści. Jest to zarazem zbiór normatywnych rozstrzygnięć, który nie tylko determinuje proces stanowienia prawa, ale też system podstawowych wartości, które wpły-wają na wszystkie dziedziny prawa. W tym sensie prawa podstawowe mają niebagatelne znaczenie, oddziałują bowiem nie tylko na sferę prawną, ale także społeczną i kulturalną. Obejmuje to również kształto-wanie systemu politycznego i ekonomicznego oraz wyposażanie państwowych instytucji i organów w określone kompetencje. Obiektywny system warto-ści współokreśla zatem podstawowy zakres działalno-ści państwa i jego organów.

Głównym celem objętego wnioskiem projektu badawczego było dokonanie prawnoporównawczej analizy polskich i niemieckich praw podstawowych oraz wskazanie występujących między nimi podobieństw.

Priorytet tematyczny: zmiana norm i wartości

prof. dr hab. Bartosz MakowiczKatedra Polskiego Prawa Publicznego, Prawa Europejskiego oraz Gospodarczego na Uniwersytecie Europejskim Viadrina we Frankfurcie nad Odrą.

prof. dr hab. Mirosław WyrzykowskiKatedra Praw Człowieka Uniwersytetu Warszawskiego

Henning GlaserGerman-Southeast Asian Center of Excellencefor Public Policy and Good Governance (CPG), Thammasat University Bangkok

prof. dr hab. Bartosz Makowicz

prof. dr hab. Mirosław Wyrzykowski

Jak głęboko sięgają europejskie korzenie praw podstawowych?

Projekt poświęcony był prawnemu przeja-wowi omawianych wartości, co do których można było przypuszczać, że przy polsko- niemieckim porównaniu wykażą zarówno odrębne drogi rozwoju, jak i podobieństwo doświadczeń. Tę ambiwalencję odzwiercie-dlają porządki prawne obu krajów. W oparciu o katalog praw podstawowych powstał w każdym z nich spójny obiektywny system wartości, który oddziałuje nie tylko w sferze prawa konstytucyjnego, ale promieniuje też na inne obszary prawa oraz wpływa na ocenę procesów politycznych. Główna teza projektu głosiła, że wspólny, europejski trzon obu obiektywnych systemów wartości ma więk-sze znaczenie niż ewentualne różnice. Ów wspólny trzon ułatwia również radzenie sobie z trudnościami, sprawiając, że na pozio-mie obiektywnego systemu wartości podo-bieństwa i zgodności wyraźnie dominują nad różnicami.

Tym ciekawszym zagadnieniem staje się scharakteryzowanie podobieństw między obydwoma systemami oraz zbadanie, jak głęboko sięgają ich europejskie korzenie. Dla lepszego uwypuklenia analogii, stawiane w projekcie pytania odniesiono również do pozaeuropejskiego systemu prawnego. Wybór padł na Królestwo Tajlandii, gdzie

funkcjonuje prawo konstytucyjne, które, podobnie jak polskie, ukształtowało się pod wpływem niemieckim i francuskim, niemniej opiera się na całkowicie odrębnej kulturze prawnej. Wyjątkowa okazja do kooperacji wyniknęła z bliskiej relacji partnerów pro-jektu z kierownictwem German-Southeast Asian Centre for Public Policy and Good Gover- nance w Bangkoku. Jest to wyróżniający się niemiecko-tajlandzki ośrodek, zaliczany do najwyżej cenionych think tanków zajmują-cych się wspieraniem rozwoju państwa prawa i dobrej praktyki rządzenia w Azji Południowo-Wschodniej.

Dla realizacji zróżnicowanych celów pro-jektu konieczne było zastosowanie różnorod-nych metod badawczych prawoznawstwa. Główną metodą była czysta komparatystyka prawnicza, czyli porównywanie rozwiązań prawnych zastosowanych w różnych syste-mach dla podobnych problemów. Kompara-tystyka należy do dziedziny nauk prawnych, a jej celem jest wykrywanie podobieństw między badanymi porządkami prawnymi. Największe znaczenie przypadło pytaniu o powody takiego, a nie innego ukształtowa-nia prawa i jego funkcji, o problemy występu-jące w każdym z systemów i przyjęte rozwią-zania, o porównywalność poszczególnych praw podstawowych i zasad konstytucyjnych oraz o sposoby radzenia sobie z konfliktem interesów.


„Wspólny, europejski trzon obu obiektywnych systemów wartości ma większe znaczenie niż jakiekolwiek ewentualne różnice“

Konferencje sądów konstytucyjnych z Polski i Niemiec

Uczestnicy projektu starali się uniknąć sytuacji, w której ich badania ograniczałyby się wyłącznie do prawa pisanego. Chcąc uwzględnić również polskie i niemieckie orzecznictwo, zorganizowali dwie konferen-cje, w których udział wzięli przedstawiciele sądów konstytucyjnych z obu krajów. Autorzy projektu mieli nadzieję, że ułatwi to dalsze zbliżenie obu gremiów. Dowodem na sukces projektu także w tym zakresie był nie tylko żywy udział w spotkaniach nie tylko sędziów sądów konstytucyjnych, ale też członka Try-bunału Sprawiedliwości UE.

Dalszym celem projektu było zbadanie wpływu negatywnego stanowiska Polski wobec Karty praw podstawowych Unii Euro-pejskiej na podobieństwo wartości, którymi kierują się Polacy i Niemcy. Karta weszła w życie w grudniu 2009 r. i jest wynikiem aprobaty przytłaczającej większości członków UE dla zbioru wspólnych wartości. Rząd polski wprawdzie zajął negatywne stanowisko wobec tego dokumentu, jednak niedawne orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wska-zują, że nieobce są mu wartości, na których opiera się Karta. Wymieniając w wyroku dotyczącym traktatu lizbońskiego również wartości zawarte w Karcie, Trybunał poświad-czył ich zgodność z polską konstytucją. Podobne stanowisko odnaleźć można w wyrokach z 2011 i 2012 r.

56 PNFN 2009–2015

Podsumowanie

Przegląd najważniejszych rezultatów projektu:

• Polska i Niemcy dysponują porównywalnymi obiekty-wnymi systemami wartości, które są zakorzenione w prawach podstawowych. Stanowią one wynik wie-lowiekowych procesów historycznych, społecznych, religijnych i politycznych.

• Sądownictwo konstytucyjne obu krajów walnie przyczyniło się do rozwoju i ochrony tego systemu wartości.

• Oba kraje starają się w sposób skuteczny re- prezentować wyznawane przez nie wartości na poziomie regionalnym i międzynarodowym. Inne systemy wartości traktują z poszanowaniem.

Badania przeprowadzone w ramach pro-jektu potwierdziły hipotezę wyjściową. Zgodnie z nią polskie i niemieckie prawa podstawowe tworzące obiektywny system wartości, stanowią wspólny fundament dla budowania porozumienia między oby-dwoma krajami. Systemy wartości są w dużym stopniu porównywalne i promie-niują na wszystkie obszary życia społecznego. Można je odnaleźć również na poziomie europejskim.

Wydarzenia 01.–02.03.2012 1. konferencja „Grundrechte zwischen Nationalstaat und Globalisierung“ [„Prawa podstawowe między państwem narodowym a globalizacją“]

24.–28.09.2012 szkoła letnia „Normative Order of the Human Rights“

30.–31.05.2013konferencja kończąca projekt: „Grundwerteordnung der Grundrechte in Deutschland, Polen und weltweit“ [„Obiektywny system wartości praw podstawowych w Polsce, Niemczech i na świecie“]

Publikacje „Grundwerteordnung der Deutschen und der Polnischen Grundrechte“ (ukaże się w 2016 r.)

Strona internetowa projektuwww.hr-studies.net


Międzykulturowość

Komunikacja

Umiejętności

Dwujęzyczność

wielojęzyczność

Język nauki

Interpretacje

Badania nad dyskursem

60 PNFN 2009–2015

priorytet tematyczny wielojęzycznoŚć

Znaczenie wielojęzyczności rośnie w tym samym stopniu, co umiędzynarodowienie wszyst-kich sfer współczesnego życia. Wynikające z tego wyzwania dotyczą zarówno jednostek, jak i instytucji i w coraz większym stopniu stają się bodźcem działań politycznych.

Zagadnienie uwarunkowań instytucjonalnych oraz skutków wielojęzyczno-ści otwiera szerokie pole dla badań naukowych. Instytucje państwowe i pry-watne uprawiają politykę językową i wspierają rozwój danego języka z różnym nasileniem i kierując się różną motywacją. Status i konkretne prawa mniejszo-ści językowych mają bezpośrednie przełożenie na ich tożsamość jako zbioro-

wości oraz stosunek do państwa (narodowego). Dla przedsiębiorstw prowadzących działalność transgraniczną kontakt z językową różnorodnością staje się istotnym elementem polityki per-sonalnej i szkoleń pracowniczych.

PNFN poświęca szczególną uwagę wielojęzyczności w nauce. Nie tylko w naukach przyrodni-czych daje się zaobserwować rosnąca dominacja języka angielskiego jako lingua franca. Jedno-cześnie znaczenie języków narodowych jest w niektórych dziedzinach wyraźnie zagrożone. Napięcie między tymi dwoma procesami rodzi istotne naukowe pytania. Sposób myślenia i język są ze sobą ściśle powiązane, nie tylko w naukach humanistycznych i społecznych. To właśnie za pośrednictwem języka określone pojęcia, modele poznawcze i interpretacyjne kształtują pracę naukową i dydaktykę. Dlatego badania nad wpływem języka i kultury na pracę naukową są niezwykle istotne, szczególnie jeśli umożliwiają wysnuwanie praktycznych wnio-sków dla pracy naukowej i dydaktyki. Tematem badań mogą być zarówno różnice i elementy wspólne widoczne w tworzeniu terminologii specjalistycznej, jak i wynikająca z języka specy-fika interpretacji tekstów.

Czwarty priorytet tematyczny „Wielojęzyczność“ obejmuje węższy zakres niż trzy pozostałe i odgrywa szczególną rolę w działalności PNFN. Zasadniczo wszystkich badaczy zajmujących się naukami humanistycznymi i społecznymi w kontekście bilateralnym dotyczą zagadnienia związane z omawianym problemem, jednak bardzo rzadko stają się one przedmiotem badań. Nie może więc zaskakiwać, że dotychczas do fundacji wpłynęło niewiele wniosków związanych z tym priorytetem tematycznym. Niewystarczające są zwłaszcza inicjatywy i wyniki badań związane z zagadnieniem wielojęzyczności w dydaktyce uniwersyteckiej i nauce. Aby temu przeciwdziałać – i to nie tylko w formie dotacji przyznawanych w ramach czwartego priorytetu

61wielojęzycznoŚć

tematycznego – fundacja zaangażowała się w 2015 r. w doroczny kongres niemieckiego Towa-rzystwa Lingwistyki Stosowanej. Podczas zjazdu, który po raz pierwszy odbył się we Frankfurcie nad Odrą, poświęcono szczególną uwagę zagadnieniom lingwistycznym w kontekście polsko-niemieckim.

Przedstawiony poniżej program „Wielojęzyczne kierunki studiów na Viadrinie“ nie jest pro-jektem badawczym, lecz jedną z najambitniejszych prób urzeczywistnienia zasady wieloję-zyczności, jaka została podjęta w niemieckim środowisku uniwersyteckim. Naukowcy kierujący programem wyszli od tezy, że wielojęzyczność nie przeszkadza w dalszej internacjonalizacji życia naukowego, jeśli tylko jest aktywnie stosowaną strategią integracji europejskiej rozumia-nej jako proces równoległy do dominującej jak dotąd anglicyzacji. Starają się wspierać umię-dzynarodowienie życia naukowego, nie ograniczając się jednak przy tym do języka angielskiego. Kryje się za tym założenie, że język jest nie tylko narzędziem porozumiewania się, ale też wyrazem i nośnikiem kultury.

62 PNFN 2009–2015

Wstęp

Wielojęzyczność świata, a przede wszystkim Europy, jest jednocześnie szansą i wyzwaniem. Wielojęzycz-ność można pogodzić z umiędzynarodowieniem życia naukowego, o ile stosuje się ją świadomie obok posłu-giwania się angielskim.

Jak można jednak wspierać umiędzynarodowienie życia naukowego, unikając zarazem ograniczenia do języka angielskiego? To pytanie stanowi punkt wyjścia dla finansowanego przez PNFN projektu „Wieloję-zyczne kierunki studiów“.

Na wielojęzycznych kierunkach studiów polscy, fran-cuscy, angielscy i niemieccy nauczyciele akademiccy prowadzą zajęcia w swoich językach ojczystych. Aby uzyskać dyplom, studiujący muszą wykazać się znajo-mością trzech z czterech języków obcych. Poprzez ten projekt Uniwersytetu Europejskiego Viadrina konse-kwentnie dąży do realizacji najważniejszych dla siebie polsko-niemieckich założeń w kontekście polsko-nie-miecko-francuskiego Trójkąta Weimarskiego a tym s a my m, w d a l s ze j p e r s p e k t y w i e , n a t l e ogólnoeuropejskim.

wielojęzyczne kierunki studiów na uniwersytecie europejskim viadrina – polsko-niemiecko-francusko-angielskie

Priorytet tematyczny: wielojęzyczność

Zespół projektu

prof. dr hab. Timm BeicheltKierownik programu studiówMaster of European Studies na Uniwersytecie Europejskim Viadrina we Frankfurcie nad Odrą

Profesury gościnne:

prof. dr hab. Bożena Chołujdr Arnaud Lechevalierdr Thomas Serrier

prof. dr hab. Timm Beichelt

Koncepcyjne podstawy programów studiów

Opracowując programy studiów uniwersy-tet kierował się następującymi założeniami.

Zdolności językowe uwidaczniają się poprzez kompetencje aktywne oraz pasywne.

Często łatwiej jest śledzić dyskurs w języku obcym, niż prowadzić go samemu. Jeśli mamy możliwość wyrażania się za pośrednictwem języka ojczystego, wykazujemy mniejszą skłonność do uproszczeń.

Zasadniczo człowiek posiada najlepsze moż-liwości wyrażania się w języku ojczystym, szczególnie w odniesieniu do zwykle nieświa-domie stosowanych kodów kulturowych.

Dla programów nauczania płynie stąd wniosek, że należy preferować wykładowców posługujących się jednym z czterech języków jako językiem ojczystym.

Rozwój kompetencji fachowych i języko- wych powinien być ze sobą możliwie ściśle powiązany.

Rozwój kompetencji językowych odbywa się przede wszystkim poprzez zajęcia specja-listyczne prowadzone w języku obcym. W ten sposób można zagwarantować powiązanie metod i treści naukowych z przyswajaniem języków obcych. Umożliwia to także kompe-tentne porównanie europejskich kultur naukowych i ich uznanych dzieł referencyj-nych. Wspierająco oferowane są sprofilowane

tematycznie kursy językowe, mające poma-gać w rozwoju językowym. Nauczanie języka przyczynia się dzięki temu do rozwoju wielo-języczności, a zajęcia specjalistyczne stają się miejscem pogłębiania zarówno kompetencji fachowych, jak i językowych.

Najlepiej można uczyć się języków w danym otoczeniu kulturowym.

Wnioskiem wynikającym z tego dla progra-mów nauczania jest stopniowe przejście wielojęzycznych toków studiów w specjalnie opracowane i nadal rozwijane programy koń-czące się podwójnym dyplomem. Obecnie istnieje ponad 20 programów prowadzących do podwójnego dyplomu, wzgl. programów zintegrowanych. Kolejne znajdują się w fazie pertraktacji – przede wszystkim z partnerami polskimi i francuskimi.


Wsparcie partnerów międzynarodowych

Poza tą ambitną i specyficzną formą współ-pracy międzynarodowej w badaniach nauko-wych i dydaktyce, Uniwersytet Europejski dysponuje obszerną siecią kooperacji z ponad 200 instytucjami partnerskimi na całym świecie. Trzy czwarte tych ośrodków znajdują się w Europie, a jedna piąta usytuowana jest w krajach Trójkąta Weimarskiego. Duże zna-czenie dla dalszego rozwoju projektu studiów wielojęzycznych mają liczni partnerzy w Pol-sce i innych krajach wschodnioeuropejskich; to samo dotyczy partnerów francuskich i Ambasady Francuskiej w Niemczech. Dzięki ich wsparciu Viadrinie udało się ustanowić średnio- i długoterminowe stanowiska pro-fesorskie obsadzone przez naukowców mówiących po polsku i francusku. PNFN sfinansowała profesurę polskojęzyczną oraz stanowisko koordynatora całego programu studiów.

Programem najlepiej rozwiniętym jest „Master of European Studies“ pomyślany jako interdyscyplinarny tok studiów, korzy-stający z całej oferty Viadriny. Ten interdyscy-plinarny charakter podkreśla też tematyka

wiążąca się z zagadnieniami kultury, interna-cjonalności i międzykulturowości. Studiujący ten kierunek pochodzą z wielu różnych krajów.

Na tym kierunku nauczanie odbywa się w czterech językach. Studiujący muszą znać trzy z nich. Otrzymują dyplomy wielojęzyczne, co odróżnia ten program od innych kierun-ków, oferujących tylko pojedyncze obcoję-zyczne elementy.

Lektorzy języków obcych pracują w swoim ojczystym języku

Dzięki stanowiskom profesorskim sfinan-sowanym w ramach projektu możliwe było zrealizowanie jednego z głównych założeń wielojęzycznego programu Viadriny: naucza-niem języków obcych zajmują się lektorzy pracujący w językach ojczystych, którzy lepiej przekazują kulturowy wymiar języka niż osoby, dla których język nauczania jest jedy-nie językiem nabytym. Studiujący bardzo dobrze przyjęli te zajęcia. Świadczy o tym choćby pokaźna liczba prac dyplomowych napisanych u francuskich i polskich profesorów.

Innowacyjność koncepcji polega na tym, że w dydaktyce uwzględnione zostały wyobra-żenia, pojęcia i struktury procesów nauko-wych, różniące się w zależności od języka. Uniwersytet Europejski Viadrina wychodzi z założenia, że język jest czymś więcej niż tylko narzędziem porozumiewania się: przede wszystkim wyrazem i nośnikiem kultury.

64 PNFN 2009–2015


Rozwój kompetencji osobistych i merytorycznych

Studiujący wielokrotnie stwierdzali, że dane zjawisko zmienia się zależnie od języka, w którym się o nim mówi. Istotne i zależne od używanego języka jest na przykład to, jakie pojęcia występują obok siebie, czy to jako synonimy, czy jako antonimy. Tego rodzaju różnice wywoływały dyskusje na temat wyboru stosowanych określeń, pozwalające sięgnąć do znacznie głębszych uwarunkowań kulturalnych i umożliwiające nowe spojrzenie na specyfikę kulturową. Cała pojęciowość związana z debatą o Europie, obejmująca na przykład terminy tożsamość, integracja, wspólnota, wolność czy demokracja, poka-zuje, jak istotne jest zastosowanie kulturo-znawczych i socjologicznych metod badaw-czych, pozwalających na dokładne zrozumienie horyzontu znaczeniowego, jakie dane słowo ma w każdym z języków. W toku projektu pojawiły się nowe interdyscypli-narne i międzykulturowe problemy badaw-cze. Będą one również w przyszłości wpływały na badania naukowe prowadzone na Viadri-nie i pojawiały się w dydaktyce.

Zastanawiając się nad znaczeniem wieloję-zyczności, studiujący idą jeszcze o krok dalej: podkreślają, że funkcjonowanie w kontakcie z wieloma językami ich zmieniło; że pogłę-

biona praca z różnymi językami uświadomiła im, w jak dużym stopniu język wyraża wzorce kulturowe i jak znaczący jest jego wpływ na ludzkie myślenie; że każdy język to spojrzenie na świat z odmiennej perspektywy.

Podsumowanie

Badania towarzyszące projektowi pokazały, że studiujący oceniają go bardzo pozytywnie. Dotyczy to zarówno liczby języków – a tym samym dużego znaczenia, jakie przypisuje się kompetencjom językowym – jak i ścisłego związku między lektoratami a zajęciami spe-cjalistycznymi wyrażającego się w formie zajęć dydaktycznych prowadzonych w języ-kach innych niż niemiecki. Sprawdziły się również kursy językowe towarzyszące obcoję-zycznym wykładom. Pomagało to rozwiać wątpliwości studiujących, którzy obawiali się, że niedostateczna znajomość języka dopro-wadzi do niezrozumienia treści merytorycz-nych. Wręcz przeciwnie, ścisłe powiązanie zajęć językowych i specjalistycznych zwięk-szało motywację obu stron.

Wielojęzyczny Master of European Studies stał się głównym kierunkiem studiów na Viadrinie. Zarazem jednak okazało się, że wielojęzyczność wymaga intensywnego wsparcia instytucjonalnego i finansowego.

Wymiana

Konferencje

Rozwój młodej kadry

Kontakty

przegląddofinansowanych

projektów

Kooperacja

Badania naukowe

68 PNFN 2009–2015

▪ Frankfurt a. M.

▪ Chemnitz

▪ Dresden

▪ Weimar ▪ Jena

▪ Erfurt

▪ Gießen

▪ Hadamar ▪ Arnoldshain

▪ Marburg

▪ Trier

▪ Saarbrücken

▪ Darmstadt ▪ Mainz

▪ Mannheim ▪ Heidelberg

▪ Würzburg

▪ Nürnberg

▪ Berlin

▪ Neubrandenburg

▪ Oranienburg

▪ Greifswald

▪ Bielefeld ▪ Münster

▪ Bochum ▪ Duisburg

▪ Ratingen ▪ Düsseldorf

▪ Köln

▪ Bonn

▪ Osnabrück ▪ Braunschweig ▪ Hildesheim ▪ Magdeburg

▪ Potsdam

▪ Oldenburg

▪ Hamburg

▪ Lüneburg

▪ Bremen

▪ Neuengamme

▪ Erkner ▪ Ludwigsfelde

▪ Senftenberg

▪ Rostock

▪ Flensburg

▪ Leipzig ▪ Halle

▪ Tübingen

▪ Augsburg

▪ Stuttgart

▪ Koblenz

▪ München

▪ Freiburg

▪ Bad Liebenzell

Arnoldshain

• Evangelische Akademie Arnoldshain

Augsburg

• Universität Augsburg

Bad Liebenzell

• Internationales Forum Burg Liebenzell e. V.

Berlin

• Technische Universität Berlin• Freie Universität Berlin• Staatsbibliothek zu Berlin• Zentrum für Historische Forschung Berlin der

Polnischen Akademie der Wissenschaften• Leo-Baeck-Institute New York/Berlin• Forschungsstelle Widerstandsgeschichte• Stiftung Wissenschaft und Politik• Wissenschaftszentrum Berlin für

Sozialforschung• Deutsche Gesellschaft e. V. • Universität der Künste Berlin• Kreisau-Initiative e. V. • Hochschule für Wirtschaft und Recht• Guardini Stiftung e. V. • Humboldt-Universität zu Berlin• Zentrum für Demokratie Offensiv'91 e. V. • Deutsches Institut für Internationale

Pädagogische Forschung Berlin• Haus der Wannsee-Konferenz• Deutsch-Polnische Gesellschaft• Kommission für die Geschichte der Deutschen

in Polen e. V.

Bielefeld

• Universität Bielefeld• Fachhochschule des Mittelstands

Bochum

• Ruhr-Universität Bochum

Bonn

• Alexander von Humboldt-Stiftung

Braunschweig

• Georg-Eckert-Institut für internationale Schulbuchforschung

Bremen

• Universität Bremen

Chemnitz

• Technische Universität Chemnitz

Cottbus

• Hochschule Lausitz

Darmstadt

• Deutsches Polen-Institut• Deutsch-Baltische Gesellschaft e. V.

instytucje uczestniczące w projektach

69przegląd dofinansowanych projektów

▪ Dresden

▪ Zittau

▪ Neubrandenburg

▪ Oranienburg

▪ Greifswald

▪ Frankfurt (Oder) ▪ Słubice ▪ Erkner

▪ Poznań

▪ Forst ▪ Zielona Góra

▪ Senftenberg

▪ Görlitz

▪ Szczecin

▪ Koszalin

▪ Gdańsk

▪ Toruń

▪ Olsztyn

▪ Wrocław

▪ Opole

▪ Łódź

▪ Warszawa

▪ Katowice ▪ Nysa

▪ Krzyżowa

▪ Gliwice ▪ Kraków ▪ Oświęcim

▪ Lublin

▪ Rzeszów

Dresden

• Technische Universität Dresden

Duisburg

• Universität Duisburg-Essen

Düsseldorf

• Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf• Polnisches Institut

Erfurt

• Fachhochschule Erfurt• Thüringer Ministerium für Bildung,

Wissenschaft und Kultur

Erkner

• Leibniz-Institut für Regionalentwicklung und Strukturplanung

Flensburg

• Fachhochschule Flensburg• European Centre for Minority Issues

Forst

• Institut für Neue Industriekultur

Frankfurt am Main

• Deutsches Filminstitut – DIF• Goethe-Universität Frankfurt am Main• Fachhochschule Frankfurt am Main• Jugendbegegnungsstätte Anne Frank e. V.

Frankfurt (Oder)

• Europa-Universität Viadrina• Institut für angewandte Geschichte• Mediationsstelle

Freiburg

• Albert-Ludwigs-Universität Freiburg• Forschungs- und Innovationsverbund an der

Evangelischen Hochschule Freiburg e. V.• Zentrum für zivilgesellschaftliche Entwicklung

Gdańsk

• Muzeum II Wojny Światowej (Museum des Zweiten Weltkriegs)

• Uniwersytet Gdański

Gießen

• Justus-Liebig-Universität Gießen• Gießener Zentrum Östliches Europa

Gliwice

• Politechnika Śląska• Muzeum w Gliwicach

Görlitz

• Schlesisches Museum• Institut für Kulturelle Infrastruktur Sachsen

70 PNFN 2009–2015

Greifswald

• Ernst-Moritz-Arndt Universität Greifswald

Hadamar

• Gedenkstätte Hadamar

Halle

• Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg• Institut für Wirtschaftsforschung Halle e. V.

Hamburg

• Universität Hamburg • Institut für die Geschichte der deutschen Juden

Heidelberg

• Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg

Hildesheim

• Universität Hildesheim

Jena

• Friedrich-Schiller-Universität Jena

Katowice

• Uniwersytet Śląski• Archiwum Państwowe (Staatliches Archiv)• Instytut Pamięci Narodowej

(Institut für Nationales Gedenken)

Koblenz

• Universität Koblenz-Landau

Köln

• Universität Köln

Koszalin

• Politechnika Koszalińska

Kraków

• Uniwersytet Jagielloński• Instytut Allerhanda• Uniwersytet Pedagogiczny• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II• Polska Akademia Umiejętności• GFPS-Polska Stowarzyszenie Naukowo-Kulturalne

w Europie Środkowej i Wschodniej (Vereinigung für Wissenschaft und Kultur in Mittel- und Osteuropa

Krzyżowa

• Stiftung Kreisau für Europäische Verständigung

Leipzig

• Fraunhofer-Zentrum für Mittel- und Osteuropa• Hochschulgründernetzwerk der Leipziger

Hochschulen• Helmholtz-Zentrum für Umweltforschung• Geisteswissenschaftliches Zentrum Geschichte

und Kultur Ostmitteleuropas e. V.• Institut für Europäische Forschung und Projekte• Universität Leipzig• Societas Jablonoviana e. V.

Łódź

• Uniwersytet Łódzki

Lublin

• Fundacja Nowy Staw• Państwowe Muzeum na Majdanku

(Staatliches Museum Majdanek)

Ludwigsfelde

• Stiftung Genshagen

Lüneburg

• Nordost-Institut Lüneburg

Magdeburg

• Otto-von-Guericke-Universität Magdeburg

Mainz

• Johannes-Gutenberg-Universität Mainz• Leibniz-Institut für Europäische Geschichte

Mannheim

• Universität Mannheim

Marburg

• Herder-Institut e. V.

München

• Ludwig-Maximilians-Universität München• Institut für Interkulturelle Kommunikation • Collegium Carolinum e. V.• Centrum für angewandte Politikforschung

München

Münster

• Westfälische Wilhelms-Universität Münster

Neubrandenburg

• Fachhochschule Neubrandenburg

Neuengamme

• KZ-Gedenkstätte Neuengamme

Nürnberg

• Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg

Nysa

• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa (Staatliche Berufshochschule)

Oldenburg

• Universität Oldenburg

Olsztyn

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

Opole

• Instytut Śląski (Schlesisches Institut)• Państwowy Instytut Naukowy

(Staatliches Wissenschaftliches Institut)

Oranienburg

• Stiftung Brandenburgische Gedenkstätten

Osnabrück

• Universität Osnabrück

Oświęcim

• Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży (Internationale Jugendbegegnungsstätte)

Potsdam

• Zentrum für Zeithistorische Forschung• Deutsches Kulturforum östliches Europa e. V.• Konrad-Adenauer-Stiftung• Universität Potsdam• WeltTrends e. V.

Poznań

• Uniwersytet Ekonomiczny• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza • Centrum im. Christy Wolf• Instytut Zachodni (West-Institut)• Uniwersytet Medyczny

Ratingen

• Oberschlesisches Landesmuseum

Rzeszów

• Uniwersytet Rzeszowski

Rostock

• Universität Rostock

Saarbrücken

• Universität des Saarlandes


Senftenberg

• Hochschule Lausitz

Słubice

• Collegium Polonicum• Societas Humboldtiana Polonorum

Stuttgart

• Universität Stuttgart

Szczecin (Stettin)

• Uniwersytet Szczeciński

Trier

• Universität Trier

Toruń (Thorn)

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika• Polskie Towarzystwo Kantowskie

(Polnische Kant-Gesellschaft)

Tübingen

• Eberhard-Karls-Universität Tübingen

Warszawa

• Uniwersytet Warszawski • Polska Akademia Nauk

(Polnische Akademie der Wissenschaften)• Akademia Leona Koźmińskiego• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego• Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej

(Hochschule für Sozialpsychologie)• Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży

(Deutsch-Polnisches Jugendwerk)• Fundacja Ośrodek KARTA• Centrum Studiów nad Demokracją

(Zentrum für Demokratiestudien)• Stowarzyszenie „De Musica“

(Vereinigung „De Musica”)• Fundacja Instytut Spraw Publicznych

(Stiftung Institut für Öffentliche Angelegenheiten)

• Międzynarodowe Centrum Badań i Analiz ICRA (Internationales Zentrum für Forschung und Analyse)

• Centrum Stosunków Międzynarodowych (Zentrum für Internationale Beziehungen)

• Niemiecki Instytut Historyczny (Deutsches Historisches Institut)

• Żydowski Instytut Historyczny (Jüdisches Historisches Institut)

• Muzeum Historii Polski (Museum der Geschichte Polens)

• Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej (Stiftung für deutsch-polnische Zusammenarbeit)

Weimar

• Hochschule für Musik Weimar

Wrocław

• Uniwersytet Wrocławski• Uniwersytet Przyrodniczy

(Naturwissenschaftliche Universität)• Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im.

Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego (Willy-Brandt-Zentrum für Deutschland- und Europastudien der Universität Breslau)

• Politechnika Wrocławska• Biblioteka Uniwersytecka• Environmental Studies and Policy Research

Institute• Dolnośląska Szkoła Wyższa

(Niederschlesische Hochschule)• Dolnośląski Punkt Informacji Europe Direct

(Niederschlesische Informationsstelle „Europe Direct“)

• Fundacja na Rzecz Studiów Europejskich (Stiftung für Europäische Studien)

• Akademia Medyczna• Dom Edyty Stein (Edith-Stein-Haus)• Polsko-Niemieckie Towarzystwo Uniwersytetu

Wrocławskiego (Deutsch-Polnische Gesellschaft der Universität Breslau)

• Centrum Mediacji Komfort Dialogu (Mediationszentrum „Komfort Dialogu”)

Würzburg

• Julius-Maximilians-Universität Würzburg

Zielona Góra

• Uniwersytet Zielonogórski

Zittau

• Hochschule Zittau-Görlitz

Instytucje z innych krajów:

London

• Brunel University

Metz

• Université de Lorraine

Paris

• Sciences Po

72 PNFN 2009–2015

projekty badawczetransfer kultury i wiedzy

Tytuł projektu Instytucje partnerskie suma/euro

Grenzgänge(r) der Wissenschaft zwischen Deutschland und Polen

Przenikanie granic w nauce w kontekście polsko-niemieckim

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu (Posen)• Fundacja na rzecz Collegium Polonicum

w Słubicach (Slubice)

68.400

Nouvelle vague polonaise? Auf der Suche nach einem Phänomen der ostmitteleuropäischen Filmgeschichte

Nouvelle vague polonaise? W poszukiwaniu fenomenu historii kinematografii Europy Środkowo-Wschodniej

• Deutsches Filminstitut – DIF Frankfurt am Main• Uniwersytet Łódzki (Lodz)• Uniwersytet Śląski w Katowicach (Kattowitz)• Eberhard-Karls-Universität Tübingen

18.000

Deutsch-Polnische Geschichte – Beziehungen, Verflechtungen, Transfer

Historia polska-niemiecka – powiązania, splątania, transfer

• Deutsches Polen-Institut Darmstadt• Uniwersytet Warszawski (Warschau)• Universität Gießen• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)

55.000

Geistes- und sozialwissenschaftliche Gründerkultur in Deutschland und Polen. Eine vergleichende Analyse

Kultura przedsiębiorczości akademickiej w naukach humanistycznych i społecznych w Niemczech i Polsce. Analiza porównawcza

• Fraunhofer-Zentrum für Mittel- und Osteuropa Leipzig• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)• Hochschulgründernetzwerk der Leipziger Hochschulen• Hochschulgründerzentrum der Breslauer Hochschulen

55.000

Vergleichende Analyse und Bewertung von Versorgungsstrategien in ländlichen Räumen in Polen und Deutschland

Analiza komparatywna i ocena strategii zaopatrzenia na obszarach wiejskich w Polsce i w Niemczech

• Universität Rostock• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)

79.250

Selbstzeugnisse im polnischen und deutschen Schrifttum im späten Mittelalter und der Frühen Neuzeit (15.–18. Jahrhundert)

Samoświadectwa w polskim i niemieckim piśmiennictwie w późnym średniowieczu i epoce nowożytnej (XV-XVIII wieku)

• Julius-Maximilians-Universität Würzburg• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (Thorn)

35.000


Literaturen des ehemals ostpreußischen Raums: deutsche, polnische und litauische Perspektiven

Literatura z obszaru byłych Prus Wschodnich: perspektywy niemieckie, polskie i litewskie

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

(Allenstein)

75.160

Polonia restituta? Aktuelle polnische Migration in Norddeutschland

Polonia restituta? Współczesna migracja polska na terenie Północnych Niemiec

• Technische Universität Chemnitz• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)

100.000

Unternehmerbilder in Deutschland und Polen. Vergleich von Kompetenzen und Potenzialen

Przedsiębiorcy w Niemczech i w Polsce: porównanie kompetencji i potencjału

• Fachhochschule des Mittelstands Bielefeld• Universität Bielefeld• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

(Allenstein)

80.000

Polnische und deutsche Großwohnsiedlungen gestern, heute und morgen. Zur Veränderung städtebaulicher Leitbilder und ihrer Akzeptanz

Wczoraj, dzisiaj i jutro polskich i niemieckich wielkich osiedli mieszkaniowych. Studium porównawcze modeli rozwoju urbanistycznego i ich akceptacji

• Politechnika Śląska w Gliwicach (Gleiwitz)• Helmholtz-Zentrum für Umweltforschung Leipzig

65.000

Das polnische und deutsche Kino zwischen den Kulturen

Kino polskie i niemieckie na pograniczu kultur

• Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego (Breslau)

• Universität Trier

100.000

Partizipation und Industriekultur im Vergleich. Bürgergesellschaftliches Engagement und industrielles Erbe in der deutsch-polnischen Grenzregion

Partycypacja i kultura industrialna w porównaniu. Zaangażowanie obywatelskie i dziedzictwo przemysłowe w polsko-niemieckim regionie przygranicznym

• Institut für Neue Industriekultur Forst• Politechnika Wrocławska (Breslau)• Hochschule Lausitz• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie (Nysa)

40.000

„Mein Haus an der Oder“ – Migration im Oderraum 1945–48 in Erinnerungen von Deutschen und Polen

„Mój dom nad Odrą“ – migracje w terenie Nadodrza w latach 1945-48 we wspomnieniach Niemców i Polaków

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)

86.240

BÜHNE als BRÜCKE. Theater und Drama im polnisch-deutschen Kulturtransfer nach 1989

SCENA czyli MOST. Teatr i dramat jako czynniki polsko-niemieckiego transferu kulturowego po roku 1989

• Uniwersytet Łódzki (Lodz)• Ludwig-Maximilians-Universität München

50.000

Demographischer Wandel – eine besondere Heraus-forderung für Kommunen in Deutschland und Polen

Przemiany demograficzne jako szczególne wyzwanie dla gmin w Niemczech i w Polsce

• Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu (Posen)• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

37.000

Historisch-topographischer Atlas schlesischer Städte

Historyczno-topograficzny atlas miast śląskich

• Herder-Institut e. V. Marburg• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)• Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu (Breslau)• Staatsbibliothek zu Berlin

30.000

Künstler und Kunsthandwerker an der Schwelle zur Neuzeit in Ostmitteleuropa

Artysta i rzemieślnik u progu nowożytności w Europie Środkowo-Wschodniej

• Geisteswissenschaftliches Zentrum Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas e. V. Leipzig

• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)

80.000

Deutsche und polnische Erinnerungskulturen in der longue durée

Polskie i niemieckie kultury pamięci w historii longue durée

• Zentrum für Historische Forschung Berlin der Polnischen Akademie der Wissenschaften

• Universität Oldenburg

100.000

Der polnische Film – eine europäische Filmkultur

Kino polskie – europejska kultura filmowa

• Eberhard-Karls-Universität Tübingen• Uniwersytet Łódzki (Lodz)

100.000

Geschichte der Juden in Schlesien

Historia Żydów na Śląsku

• Institut für die Geschichte der deutschen Juden Hamburg

• Leo-Baeck-Institute New York/Berlin• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)

45.000

Vergleich und Verflechtung europäischer Wissenschaftskulturen

Porównanie i powiązanie europejskich kultur naukowych

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

(Posen)

40.000

Kontynuacja dofinansowania 105.800

Polnische Literatur im Suhrkamp Verlag

Literatura polska w wydawnictwie Suhrkamp

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Posen)

• Deutsche Schillergesellschaft e. V. Marbach

4.500

Wissenschaftliche Bestandsaufnahme zum Narrativ von Kreisau/Krzyżowa in Polen und Deutschland

Stan i perspektywy narracji Krzyżowej w Polsce i w Niemczech – analiza naukowa

• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)• Stiftung Kreisau für Europäische Verständigung• Uniwersytet Warszawski (Warschau)• Forschungsstelle Widerstandsgeschichte Berlin• Universität Mannheim

9.710

Hauptfaktoren und Grundzäsuren des deutsch-polnischen Kulturtransfers im 19. und 20. Jahrhundert

Uwarunkowania i kluczowe cezury polsko-niemieckiego transferu kulturowego w XIX i XX wieku

• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)• Johannes-Gutenberg-Universität Mainz• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)

5.000



Analyse des europäischen Konzepts der Stadt-Land- Partnerschaften und seine Umsetzung in Deutschland und Polen am Beispiel der Metropolregionen Hamburg und Krakau (Woiwodschaft Kleinpolen)

Analiza europejskiej idei partnerstw miejsko-wiejskich i ich implementacji w Europie na przykładzie regionów metropolitalnych Hamburga i Krakowa (woj. małopolskiego)

• HafenCity Universität Hamburg• Instytut Rozwoju Miast w Krakowie (Krakau)

67.000

Nach dem Holocaust. Postkatastrophische Narrative in der polnischen Literatur

Po Zagładzie. Narracje postkatastroficzne w literaturze polskiej

• Universität Hamburg• Uniwersytet Warszawski (Warschau)• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu (Posen)• Polska Akademia Nauk Warszawa (Warschau)• KZ-Gedenkstätte Neuengamme

92.000

Ostdeutsche und polnische Städte im Prozess der Europäischen Integration: neue Chancen für die lokale Wirtschaftsentwicklung?

Miasta wschodnioniemieckie i polskie w procesie integracji europejskiej: nowe szanse dla miejskiego rozwoju gospodarczego?

• Institut für Wirtschaftsforschung Halle e. V.• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

70.000

Die bilaterale Privatrechtsharmonisierung im Prozess der Integration der Europäischen Union. Ergänzung oder Opposition?

Bilateralna niemiecko-polska harmonizacja prawa prywatnego w procesie integracji prawa Unii Europejskiej. Uzupełnienie czy opozycja?

• Universität Osnabrück• Uniwersytet Śląski w Katowicach (Kattowitz)

70.000

Auf dem Weg zu einer gemeinsamen europäischen Energiepolitik? Energiesicherheitsdebatten in Polen und Deutschland

Ku wspólnej europejskiej polityce energetycznej? Debaty o bezpieczeństwie energetycznym w Polsce i w Niemczech

• Universität Bremen• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu (Posen)• Environmental Studies and Policy Research Institute

Wrocław (Breslau)

70.000

projekty badawczeprocesy europeizacji

76 PNFN 2009–2015

Okuns Gesetz und Jugendarbeitslosigkeit in Deutschland und Polen

Prawo Okuna a bezrobocie wśród młodzieży w Niemczech i w Polsce

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie

(Warschau)

50.000

Rechtsstaatlichkeit als Kernbestandteil des europäischen Denkens und der Europäischen Union im Lichte rechtsphilosophischer Ideen von Immanuel Kant, Georg Wilhelm Friedrich Hegel und Jürgen Habermas

Praworządność oraz państwo prawa jako podsta-wowe składowe europejskiego myślenia oraz Unii Europejskiej w świetle myśli polityczno-prawnej Immanuela Kanta, Georga Wilhelma Friedricha Hegla i Jürgena Habermasa

• Uniwersytet Łódzki (Lodz)• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

30.000

Polnische Unternehmerinnen in Deutschland vs. deutsche Unternehmerinnen in Polen: sozio-kulturelle Phänomene der Europäisierung im Vergleich

Polskie przedsiębiorczynie w Niemczech vs niemieckie przedsiębiorczynie w Polsce: porównanie społeczno-kulturalnego zjawiska globalizacji

• Fachhochschule des Mittelstands Bielefeld• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

w Olsztynie (Allenstein)

83.750

Akademische Mobilität am Beispiel von deutsch-polnischen Master- und Promotionsprogrammen

Mobilność akademicka na przykładzie polsko-niemieckich programów studiów II stopnia (master) i III stopnia (doktoranckich)

• Ludwig-Maximilians-Universität München• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu (Posen)• Institut für Interkulturelle Kommunikation an der

Ludwig-Maximilians-Universität München

46.500

Freiwilligendienste in Deutschland und Polen und ihr Einfluss auf den Wandel von Einstellungen zu Deutschen und Polen sowie bezogen auf den europäischen Gedanken

Wolontariat w Niemczech i w Polsce oraz jego wpływ na zmiany wzajemnego nastawienia Niemców i Polaków oraz ich podejścia do idei integracji europejskiej

• Forschungs- und Innovationsverbund an der Evangelischen Hochschule Freiburg e. V.

• Zentrum für zivilgesellschaftliche Entwicklung Freiburg

• Instytut Spraw Publicznych Warszawa (Warschau)

40.000


Deutungen des Sozialismus zwischen Geschichtspolitik und Eigensinn pädagogischer Akteure. Ein deutsch-polnischer Vergleich

Postrzeganie socjalistycznej przeszłości. Polsko-niemieckie studium relacji pomiędzy wykładnią polityki historycznej a indywidualnymi poglądami nauczycieli

• Georg-Eckert-Institut für internationale Schulbuchforschung Braunschweig


45.000

Entwicklung eines deutschen und eines polnischen Mitarbeiterkapitalbeteiligungskonzepts für KMU auf Grundlage des ESOP-Konzeptes

Opracowanie polskiej i niemieckiej koncepcji partycypacji pracowniczej w małych i średnich przedsiębiorstwach w oparciu o model ESOP

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Instytut Allerhanda w Krakowie (Krakau)

50.000

Grenzüberschreitende Metropolisierungsprozesse im Großraum Stettin

Transgraniczne procesy metropolizacji w aglomeracji szczecińskiej

• Eberhard-Karls-Universität Tübingen• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)

100.000

Vom deutsch-polnischen Grenzraum zum „Europäischen Wissensraum“

Od polsko-niemieckiej przestrzeni granicznej do europejskiej przestrzeni wiedzy

• Leibniz-Institut für Regionalentwicklung und Strukturplanung Erkner


149.100

Wanderarbeit als Alltagspraxis. Soziokulturelle Effekte saisonaler Migration in lokalen Gesellschaften

Migracja sezonowa. Społeczno-kulturowe skutki migracji sezonowej dla społeczności lokalnych

• Universität Bielefeld• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

146.100

Polen, Deutschland, Russland – Wahrnehmungen, Erwartungen, Kooperationspotenziale im Kontext der europäischen Politik

Polska, Niemcy, Rosja – postrzeganie, oczekiwania, potencjał współpracy opinii publicznej w kontekście polityki europejskiej

• Instytut Spraw Publicznych Warszawa (Warschau)• Stiftung Wissenschaft und Politik Berlin

9.000

78 PNFN 2009–2015

Evaluierung des Einflusses kleiner EU-finanzierter Projekte auf grenzüberschreitende Beziehungen zwischen den Einwohnern der deutsch-polnischen Grenzregion

Ewaluacja wpływu małych projektów finansowanych przez UE na transgraniczne relacje między mieszkańcami na pograniczu polsko-niemieckim

• Uniwersytet Warszawski (Warschau)• Brunel University

10.000

Wanderungsverhalten Hochqualifizierter in Europa am Beispiel Polen und Deutschland

Zachowania migracyjne wysoko wykształconych w Europie na przykładzie Polski i Niemiec

• Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu (Posen)

8.000

Die sozialen Konsequenzen der Schließung der Stettiner Schiffswerft aus anthropologischer Perspektive

Społeczne skutki likwidacji Stoczni Szczecińskiej w perspektywie antropologicznej

• Uniwersytet Warszawski (Warschau)• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)

7.000

Polnische Migrantinnen in Berlin aus der Perspektive der medizinischen Anthropologie

Polskie migrantki w Berlinie z perspektywy antropologii zdrowia


• Wissenschaftszentrum Berlin für Sozialforschung: Public Health Group

1.000



Im Spiegel der Medien: Unternehmertum von Frauen und Männern in der deutschen und polnischen Presse. Images im Wandel?

W zwierciadle mediów: przedsiębiorczość kobiet i mężczyzn w niemieckiej i polskiej prasie – zmieniające się wizerunki?

• Fachhochschule des Mittelstands Bielefeld• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Krakau)

95.000

Aktion T4 in Großpolen: Pseudo-Euthanasie im Krankenhaus „Dziekanka” in Gniezno

Akcja T4 w Wielkopolsce: pseudoeutanazja w szpitalu „Dziekanka” w Gnieźnie


• Gedenkstätte Hadamar

36.000

Ringen um Versöhnung. Wechsel wirkungen von Religion und Politik im deutsch-polnischen Verhältnis 1945–2010

Zmagania o pojednanie. Wzajemne oddziaływania religii i polityki w relacjach polsko-niemieckich w latach 1945–2010

• Leibniz-Institut für Europäische Geschichte Mainz• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

w Warszawie (Warschau)

60.000

Die Transformation der Erinnerung an die Zwangsmigrationen des Zweiten Weltkriegs im Lokalen. Orte, Themen und Akteure in Lódź nach 1989

Transformacja lokalnej pamięci o przymusowej migracji wskutek II wojny światowej. Miejsca, zagadnienia i podmioty w Łodzi po 1989 r.

• Collegium Carolinum e. V. München• Polnische Akademie der Wissenschaften Warschau

48.700

Werte und kulturelle Normen für positives Altern – Ein polnisch-deutscher Vergleich

Wartości i normy kulturowe a pozytywne starzenie się – porównania polsko-niemieckie

• Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie (Warschau)

• Freie Universität Berlin

55.350

projekty badawczezmiany norm i wartoŚci

80 PNFN 2009–2015

Nachbarn kennenlernen! Wirkungen deutsch-polnischer Jugendbegegnungen auf die Teilnehmenden

Poznać sąsiada! Wpływ polsko-niemieckich wymian młodzieżowych na ich uczestników

• Instytut Spraw Publicznych Warszawa (Warschau)• Zentrum für zivilgesellschaftliche

Entwicklung Freiburg• Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży

45.000

Die Volksrepublik Polen und die DDR in der biographischen Erfahrung und Durcharbeitung der Nachkriegsgeneration 1945–1955. Ein biographieanalytisch-soziologischer Vergleich

Doświadczenie biograficzne w PRL i NRD oraz jego przepracowanie w powojennym pokoleniu 1945–1955. Porównanie socjologiczne na podstawie analizy biograficznej

• Uniwersytet Łódzki (Lodz)• Universität Magdeburg• Fundacja Ośrodek KARTA, Warszawa (Warschau)

100.000

Wertewandel in Ostdeutschland und Polen im Lichte von Meinungsumfragen

Przemiany wartości w Niemczech wschodnich i Polsce w świetle badań sondażowych

• Centrum Studiów nad Demokracją Warszawa (Warschau)

• Zentrum für Zeithistorische Forschung Potsdam

20.000

Die verfassungsrechtliche Grundwerteordnung als Grundlage der deutsch-polnischen Verständigung

Umocowany konstytucyjnie obiektywny system wartości jako fundament porozumienia polsko-niemieckiego

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

67.700

Normen- und Wertewandel bei Jugendlichen in Deutschland und Polen. Eine vergleichende deutsch-polnische Jugendstudie

Zmiana norm i wartości wśród młodzieży w Niemczech i w Polsce. Polsko-niemieckie studium porównawcze młodzieży

• Martin-Luther-Universität Halle Wittenberg• Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich

im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego (Breslau)

160.000

„Euro-Waisen“ in Polen und Kinder der zirkulären Migranten in Deutschland aus erziehungswissenschaftlicher Perspektive

„Euro-sieroty“ w Polsce oraz dzieci sezonowych pracowników w Niemczech. Perspektywa pedagogiczna

• Universität Hildesheim• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie (Krakau)

62.000


Psychosoziale Charakteristika in Deutschland lebender Spätaussiedler aus Polen

Psychospołeczna charakterystyka repatriantów z Polski żyjących w Niemczech

• Ruhr-Universität Bochum• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

28.850

Re-Sakralisierung und Entsakralisierung urbaner Räume: Transformation von heiligen Orten im Vergleich Polen und Deutschland

Resakralizacja i desakralizacja przestrzeni miejskiej: porównanie przeobrażeń miejsc świętych w Polsce i Niemczech

• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)• Universität Hamburg

7.000

Überwindung von Stereotypen und Aufbau deutsch-polnischer Beziehungen als Effekte des Studentenaustausches im Rahmen des Erasmusprogramms

Przełamywanie stereotypów i budowanie więzi polsko-niemieckich jako efekty wymiany studenckiej w ramach programu Erasmus

• Uniwersytet Gdański (Danzig)• Hochschule Bremen

6.000

82 PNFN 2009–2015


Interkulturelle Diskursforschung in akademischen Texten. Vergleichende Studien zur Textorganisation, zu den Formulierungsroutinen und deren Erwerbsphasen in deutschen und polnischen studentischen Arbeiten

Interdyskurs. Międzykulturowe badania tekstów akademickich. Studia porównawcze z zakresu organizacji tekstów akademickich, właściwych im rutyn i schematów komunikacyjnych oraz procesów ich przyswajania w pracach studentów polskich i niemieckich

• Ruhr-Universität Bochum• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)• Uniwersytet Zielonogórski (Grünberg)

63.340

Linguistische und sprachdidaktische Aspekte der unvollständigen deutsch-polnischen Zweisprachigkeit

Lingwistyczne i glottodydaktyczne aspekty niepełnej polsko-niemieckiej dwujęzyczności

• Albert-Ludwigs-Universität Freiburg• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)

80.600

Linguistisch intelligente Internet-Lehr-Lernmodule für die Sprach- und Übersetzungsausbildung in Polen und Deutschland

Lingwistycznie inteligentne internetowe moduły dydaktyczne do nauki języków i tłumaczenia w Polsce i w Niemczech

• Fachhochschule Flensburg• Universität des Saarlandes• Uniwersytet Warszawski (Warschau)• Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu (Posen)

150.000


Das institutionelle und gesellschaftliche Bild der Bilingualität im deutsch-polnischen Grenzgebiet – eine Analyse der polnischen Seite

Instytucjonalne i społeczne oblicze bilingwizmu pogranicza polsko-niemieckiego – analiza polskiej strony

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu (Posen)• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)

6.900

projekty badawczewielojęzycznoŚć



Die kulturlandschaftliche Entwicklung polnischer und deutscher Industriezentren

Kulturowo-krajobrazowy rozwój polskich i niemieckich centrów przemysłowych

• Ruhr-Universität Bochum• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu (Posen)• Staatsbibliothek zu Berlin

77.000

Strategien der integrierten Stadterneuerung für Wroclaw und Stuttgart – Wissenstransfer, Fallstudien und Kooperationsstrukturen für Altbauquartiere

Strategie zintegrowanej odnowy miast we Wrocławiu i Stuttgarcie – transfer wiedzy, studia przypadków i struktury kooperacji na rzecz odnowy historycznych kwartałów

• Hochschule für Technik Stuttgart• Wrocławska Rewitalizacja• Amt für Stadtplanung und Stadterneuerung der

Landeshauptstadt Stuttgart• Politechnika Wrocławska (Breslau)

80.000

Touristische Aktivitäten in grenznahen Schutzgebieten – dargestellt an den Beispielen Nationalpark „Warthemündung“ und „Unteres Odertal“. (TAPA: Tourist Activities in Protected Areas)

Aktywność turystyczna na przygranicznych obszarach chronionych na przykładzie Parków Narodowych „Ujście Warty” i „Dolina Dolnej Odry” (Nationalpark Unteres Odertal). (TAPA: Tourist Activity in Protected Areas)

• Ernst-Moritz-Arndt-Universität Greifswald• Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny

w Szczecinie (Stettin)• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu (Posen)• Fundacja na rzecz Collegium Polonicum

w Słubicach (Slubice)• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu (Posen)

81.170

Ukrainer in Polen und Deutschland – zivilgesellschaftliches und politisches Engagement, Erwartungen, Handlungsmöglichkeiten

Ukraińcy w Polsce i w Niemczech – zaangażowanie społeczno-polityczne, oczekiwania, możliwości, działania

• Fundacja Instytut Spraw Publicznych Warszawa (Warschau)

• Institut für Europäische Politik e. V. Berlin

85.000

Grenzgeschichten und ihre Repräsentation: Die „Oder-Neiße-Friedensgrenze“ in den Erinnerungskulturen der Stadt Görlitz/Zgorzelec

Dzieje pogranicza i jego wizerunki – Granica na Odrze i Nysie – granicą pokoju w kulturach pamięci miasta Görlitz-Zgorzelec

• Instytut Zachodni w Poznaniu (Posen)• Humboldt-Universität zu Berlin• Miejski Dom Kultury w Zgorzelcu (Görlitz)• Muzeum Łużyckie w Zgorzelcu (Görlitz)

10.000

projekty badawczepoza priorytetami tematycznymi

84 PNFN 2009–2015

Soziale Unternehmensverantwortung als Innovations- und Integrationsinstrument deutscher und polnischer Micro- und KMUs. Ist-Stand-Analyse und Handlungsempfehlungen

Społeczna odpowiedzialność biznesu narzędziem innowacyjności i integracji polskich i niemieckich mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Analiza i rekomendacje

• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)• Hanseatic Institute for Entrepreneurship and

Regional Development an der Universität Rostock e. V.

8.000

Erinnerungsimplantate? Der (Wieder-)Aufbau der Schlösser in Posen und Berlin im interdisziplinären Vergleich

Implanty pamięci? Od/budowa Zamków w Poznaniu i Berlinie - interdyscyplinarne studium przypadku


• Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg• Aleksander-Brückner-Zentrum

für Polenstudien Halle/Jena

8.500



PeriGraphien – Europas Ränder, Europas Mitte

PeryGrafie – krańce Europy, centrum Europy

• Gruppe Buchbund/Trialog e. V.• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Fundacja na rzecz Collegium Polonicum

w Słubicach (Slubice)• Instytut Książki/Polnisches Buchinstitut• Trialog e. V. – Netzwerk junger Ideen

3.500

Wissenschaftliche Tagung: Mosaik und Labyrinth: Leben und Werk von J(e)an Potocki (1761–1815)

Konferencja naukowa: Mozaika i labirynt: życie i dzieło Jana Potockiego (1761–1815)

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Krakau)• Humboldt-Universität zu Berlin

9.000

Klassiker der Gegenwart in Polen und Deutschland. Literatur- und kulturwissenschaftliche Perspektiven auf ein ästhetisches und gesellschaftliches Phänomen

Klasycy współczesności w Polsce i w Niemczech. Zjawisko społeczno-estetyczne w perspektywie literaturo- i kulturoznawczej

• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)• Friedrich-Schiller-Universität Jena

6.000

Migrationserfahrungen im vereinten Europa. Narrationen polnischstämmiger AutorInnen in Deutschland nach 1989

Migracyjność w zjednoczonej Europie. Narracje pisarzy i pisarek polskiego pochodzenia w Niemczech po roku 1989

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Fundacja na rzecz Collegium Polonicum

w Słubicach (Slubice)• Humboldt-Universität zu Berlin• Johannes-Gutenberg-Universität Mainz

7.000

Zwischen Kontinuität und Modernität. Metawissenschaftliche und wissenschaftliche Erkenntnisse der germanistischen Forschung in Polen

Między ciągłością a nowoczesnością. Metanaukowy i naukowy dorobek badawczy germanistyki w Polsce

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Krakau)• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)• Universität Leipzig

6.000

Geschichte(n) erinnern – Formen 'historisch-fiktionalen Erzählens' in der deutschsprachigen und polnischen Gegenwartsliteratur nach 1989

Wspominanie historii – formy historyczno-fikcyjnego opowiadania w polskiej i niemieckojęzycznej literaturze po 1989

• Justus-Liebig-Universität Gießen• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)

5.000

wydarzenia naukowekultura

86 PNFN 2009–2015

Kant und die kopernikanische Wende in der Philosophie

Kant i przewrót kopernikański w filozofii

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (Thorn)• Johannes-Gutenberg-Universität Mainz• Polskie Towarzystwo Kantowskie

2.100

Internationalität und Wissensvermittlung in der Germanistik und anderen interkulturellen Studiengängen

Dydaktyka uniwersytecka w obliczu internacjonalizacji studiów germanistycznych i międzykulturowych


(Posen)

5.500

Comic in Polen, Polen im Comic

Komiks w Polsce. Polska w komiksie

• Johannes-Gutenberg-Universität Mainz• Uniwersytet Łódzki (Lodz)

7.000

Deutsch-polnische Transferbewegungen: Ideen – Übersetzungen – Orte

Dynamizm transferu polsko-niemieckiego: idee – przekłady – miejsca

• Eberhard-Karls-Universität Tübingen• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

4.000

Das Erbe des preußischen Hofgartendirektors Peter Joseph Lenné (1789–1866) in Polen. Ein Beitrag zu seinem 150. Todestag

Dziedzictwo dyrektora pruskich ogrodów królewskich Petera Josepha Lennè (1789–1866) w Polsce: z okazji 150. rocznicy jego śmierci

• Technische Universität Dresden• Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu (Breslau)• Fachhochschule Neubrandenburg• Deutsches Kulturforum östliches Europa e. V.• Deutsche Gesellschaft für Gartenkunst und

Landschaftskultur e. V.

7.000

Die kulturgeschichtliche Landschaft des Mittleren Oderraums

Kulturowo-historyczny krajobraz Środkowego Nadodrza

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet Zielonogórski (Grünberg)

9.900

Nachbarschaften in der deutschen und polnischen Literatur nach 1989 und transkulturelle Perspektive

Sąsiedztwo w niemieckiej i polskiej literaturze po 1989 i perspektywa transkulturowa

• Centrum im. Christy Wolf w Poznaniu (Posen)• Justus-Liebig-Universität Gießen

5.175

Das Phänomen Edith Stein

Fenomen Edyty Stein


• Universität Rostock• Universität Duisburg-Essen

7.600


Konferenz „Jüdische Musikalische Renaissance in Polen und in Deutschland“

Konferencja „Żydowski renesans muzyczny w Polsce i Niemczech“

• Stowarzyszenie „De Musica“ Warszawa (Warschau)• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Universität der Künste Berlin• Hochschule für Musik Weimar

5.870

Tagung „Übersetzung – literarisch, intermedial und kulturell“

Konferencja „Przekład – literacki, intermedialny i kulturalny“

• Ernst-Moritz-Arndt Universität Greifswald• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

7.760

Konferenz „Die andere Seite mit ihren eigenen Augen sehen?“ – Deutschland- und Polenbilder in der deutschen und polnischen Literatur nach 1989

Konferencja „Zobaczyć drugą stronę jej własnymi oczyma?“ – obrazy Polski i Niemiec w polskiej i niemieckiej literaturze po 1989 roku

• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)• Justus-Liebig-Universität Gießen

6.000

Tagung „Einblicke in die deutsche Sprache, Kultur und Literatur. Forschungsparadigmen und Anwendungsbereiche“

Konferencja: „Wejrzenia w język, kulturę i literaturę niemiecką. Paradygmaty badawcze i obszary ich zastosowań“

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Krakau)• Universität Köln• Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg

6.000

Workshop „Die polnische Literaturtheorie im Kontext der europäischen Literaturwissenschaft“

Warsztat „Polska teoria literatury wśród europejskich nauk o literaturze”


8.000

Konferenz „Identität-Erinnerung-Fremdheit-Engagement. Entwicklungstendenzen der deutschen und polnischen Literatur nach 1989/1990“

Konferencja „Tożsamość – pamięć – inność – zaangażowanie. Tendencje w rozwoju literatury polskiej i niemieckiej po 1989/1990 roku“

• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)• Goethe-Universität Frankfurt am Main

5.000

Internationale Konferenz „Kunst – Freitod – Politik oder Ringen um Kleist in Deutschland und Polen“

Międzynarodowa konferencja „Sztuka, śmierć i polityka. Zmagania z Kleistem w Polsce i Niemczech“

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Collegium Polonicum w Słubicach (Slubice)

5.000

88 PNFN 2009–2015

Tagung „Heinrich von Kleist und die Briefkultur um 1800“

Konferencja „Heinrich von Kleist i kultura epistolarna ok. roku 1800“

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Krakau)• Universität Köln

5.000

Tagung „Meins? Deins? Unser! Deutsch-Polnisches Kulturerbe und die Zivilgesellschaft im heutigen Polen – Erfahrungen, Trends, Chancen“

Konferencja „Zabytki poniemieckie a społeczeństwo obywatelskie w III Rzeczpospolitej / historia przemian, trendy, doświadczenia, szanse“

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Fundacja na rzecz Collegium Polonicum

w Słubicach (Slubice)

12.000

Fachkonferenz „Mythen (in) der Literatur“

Mity w literaturze/mity literatury

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Krakau) 6.420

1. Internationale Sommerakademie Kreisau „Bilder – Musik – Film. Kulturtransfer in Europa“

Międzynarodowa Akademia Letnia w Domu Spotkań Krzyżowa „Obrazy – muzyka – film. Transfer kulturowy w Europie“


• Stiftung Kreisau• Institut für angewandte Geschichte Frankfurt (Oder)

10.000



Interdisziplinärer Arbeitskreis „Ethik der Medizin in Polen und Deutschland“

Interdyscyplinarny zespół badawczy etyki medycyny w Polsce i Niemczech

• Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Collegium Polonicum w Słubicach (Slubice)• Uniwersytet Łódzki (Lodz)

25.000

Sommerschule „Rechtstaatlichkeit als Kernbestand-teil des europäischen Denkens und der Europäischen Union im Lichte rechtsphilosophischer Ideen von Immanuel Kant, Georg Wilhelm Friedrich Hegel und Jürgen Habermas“

Praworządność oraz państwo prawa jako podsta-wowe składowe europejskiego myślenia oraz Unii Europejskiej w świetle myśli polityczno-prawnej Immanuela Kanta, Georga Wilhelma Friedricha Hegla i Jürgena Habermasa

• Uniwersytet Łódzki (Lodz)• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

10.000

Nachwuchstagung „Legitimation und Protest. Gesellschaftliches Aufbegehren in Polen, (Ost-) Deutschland und anderen Transformationsländern nach 1989“

Konferencja „Legitymacja i protest. Społeczny niepokój w Polsce, Niemczech (Wschodnich) oraz innych państwach transformacyjnych“

• Deutsches Polen-Institut Darmstadt• Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk

Warszawa (Warschau)

24.150

Europäisierung der nationalen Rechtsordnungen aus rechtsvergleichender Perspektive

Europeizacja krajowych porządków prawnych z perspektywy prawnoporównawczej

• Wyższa Szkoła Prawa i Administracji w Przemyślu• Fachhochschule für öffentliche Verwaltung Nordrhein-

Westfalen

7.340

Eine philosophische Begründung der Medizin – zum Werk Antoni Kępińskis (1918–1972)

Filozoficzne uzasadnienie medycyny – o dorobku Antoniego Kępińskiego (1918–1972)

• Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet Łódzki (Lodz)

8.000

wydarzenia naukowepolityka i społeczeństwo

90 PNFN 2009–2015

Eine Herausforderung für das Gerichtswesen: Gerechtigkeit und Gleichbehandlung von Prozessbeteiligten mit ausländischer Staatsangehörigkeit in inländischen Prozessen

Wyzwania dla sądownictwa: sprawiedliwość i równe traktowanie podmiotów obcej narodowości przed sądami krajowymi

• Universität Osnabrück,• Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie

(Warschau)

6.000

Krzysztof Skubiszewski – Staatsmann und Wissenschaftler

Krzysztof Skubiszewski – mąż stanu i naukowiec

• Instytut Zachodni w Poznaniu (Posen)• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)

5.000

Die Bedeutung der Zivilgesellschaft für urbane Qualitäten im Sinne der Europäischen Stadt – Gemeinsamkeiten, Unterschiede und Handlungsbedarfe bei der Entwicklung öffentlicher Räume im Vergleich Polen und Deutschland

Znaczenie społeczeństwa obywatelskiego dla jakości miejskich przestrzeni w idei miasta europejskiego – cechy wspólne, różnice i potrzeby działania w procesie rozwoju przestrzeni publicznych w układzie porównawczym Polska i Niemcy

• Fachhochschule Erfurt• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu (Posen)

8.000

Jubiläumssymposium „Aleksander Brückner revisited": Diskurse um Polonität in Geschichte und Gegenwart

Sympozjum jubileuszowe „Aleksander Brückner revisited“: dyskursy o polskości dawniej i dziś

• Friedrich-Schiller-Universität Jena• Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg• Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk

w Berlinie (Berlin)

9.450

Zwischen Integrations- und Poloniapolitik. Polnische Neumigranten in Zeiten der Transnationalisierung

Między polityką integracyjną a polityką polonijną. Polscy nowi emigranci w Niemczech w dobie transnacjonalizacji

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Instytut Zachodni w Poznaniu (Posen)

8.500

Sommerschule „Die politisierte Gesellschaft: Wie viel Politik brauchen wir?“

Szkoła letnia „Społeczeństwo upolitycznione. Ile polityki potrzebujemy?“

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (Thorn)• Technische Universität Chemnitz

5.000


Euroskeptische Tendenzen in der Wahlkampagne zum Europäischen Parlament – die Bedeutung für Polen, Deutschland und die Europäische Union

Tendencje eurosceptyczne w kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego – znaczenie dla Polski, Niemiec i Unii Europejskiej

• Fundacja Instytut Spraw Publicznych Warszawa (Warschau)

• Centrum für angewandte Politikforschung München

7.500

Internationale Konferenz „Die Schwächung des Nationalstaates? Transnationale Räume in Europa“

Konferencja międzynarodowa „Osłabienie państwa narodowego? Przestrzenie transnarodowe w Europie“

• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)

7.000

Soziale Kohäsion: Eine vergleichende Studie zur Lage in der polnisch-deutschen und polnisch-ukrainischen Grenzregion

Spójność społeczna: studium porównawcze pogranicza polsko-niemieckiego i polsko-ukraińskiego

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Krakau)• Technische Universität Chemnitz

10.000

Tagung „Diskriminierung aufgrund der Gesundheit in alternden Gesellschaften: Deutschland und Polen vor neuen Herausforderungen“

Konferencja „Dyskryminacja ze względu na stan zdrowia w starzejących się społeczeństwach: Niemcy i Polska przed nowymi wyzwaniami“

• Polska Akademia Nauk Warszawa (Warschau)• Ernst-Moritz-Arndt Universität Greifswald

5.520

Konferenz „Säkularisierung in deutsch-polnischer Perspektive“

Konferencja „Sekularyzacja w polsko-niemieckiej perspektywie“

• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)• Konrad-Adenauer-Stiftung Potsdam• Ernst-Moritz-Arndt Universität Greifswald

6.000

Deutsch-polnisches Forschungsseminar zur Rezeption des zweiten Vatikanischen Konzils

Seminarium naukowe dotyczące recepcji Soboru Watykańskiego II w Niemczech i Polsce

• Albert-Ludwigs-Universität Freiburg• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

(Krakau)

5.000

Konferenz „Europäischer Verwaltungsraum: Gemeinsamkeiten und Unterschiede der Verwaltungstraditionen“

Konferencja „Europejska przestrzeń administracyjna: cechy wspólne i różnice polskich i niemieckich tradycji administracyjnych“

• Hochschule für Wirtschaft und Recht Berlin• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

(Allenstein)

9.000

92 PNFN 2009–2015

Genshagener Sommerschule 2013 „Der Nahost-Konflikt und seine Auswirkungen in den Gesellschaften Deutschlands, Frankreichs und Polens“

Szkoła letnia w Genshagen 2013 „Konflikt na Bliskim Wschodzie i jego oddziaływanie na Polskę, Niemcy i Francję“

• Stiftung Genshagen• Uniwersytet Warszawski (Warschau)• Université de Lorraine Metz

7.970

Sommerschule „Gesellschaft und Nation in transnationalen Prozessen in Mitteleuropa“

Szkoła letnia „Społeczeństwo i naród w procesach transnarodowych w Europie Środkowej“

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (Thorn)• Technische Universität Chemnitz

8.000

„Arbeitnehmerfreizügigkeit zwischen Polen und Deutschland – eine interdisziplinäre Bilanz nach 1,5 Jahren“

„Swobodny przepływ pracowników między Polską i Niemcami – bilans interdyscyplinarny po 1,5 roku“

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)

5.000

„Kultur, Kreativität und Business. Herausforderungen für die regionale Politik“

„Kultura, kreatywność i biznes. Wyzwania dla polityki regionalnej“

• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)• Universität Rostock

5.000

„Wertewandel in der Kindheit im deutsch-polnischen Vergleich. Eine bilaterale wissenschaftliche Konferenz“

„Przemiany wartości w okresie dzieciństwa w Polsce i Niemczech: bilateralna konferencja naukowa“

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (Warschau)

• Westfälische Wilhelms-Universität Münster

3.700

Genshagener Sommerschule 2012 „Eine nachhaltige Energiepolitik für Europa?“

Szkoła letnia w Genshagen 2012 „Zrównoważona polityka energetyczna w Europie?“

• Stiftung Genshagen• Instytut Spraw Publicznych Warszawa (Warschau)

7.970

Sommerschule „Modelle europäischer Zivilgesellschaften. Transnationale Perspektiven auf die Formierung moderner Gesellschaften in Mitteleuropa“

Szkoła letnia „Modele europejskich społeczeństw obywatelskich. Ponadnarodowe poglądy na formowanie się nowoczesnych społeczeństw w Europie Środkowej“

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (Thorn)• Technische Universität Chemnitz• Universität Rostock

7.000


Startphase einer deutsch-polnischen Arbeitsgruppe zur Entwicklung ländlicher Räume

Początkowa faza działalności polsko-niemieckiej grupy roboczej ds. rozwoju obszarów wiejskich

• Institut für Europäische Forschung und Projekte Leipzig

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego PAN w Warszawie (Warschau)

5.000

„Minderheiten und Neue Medien“

„Mniejszości i Nowe Media w Polsce i w Niemczech“

• European Centre for Minority Issues Flensburg• Międzynarodowe Centrum Badań i Analiz ICRA

Warszawa (Warschau)

4.500

„Deutsch-polnischer Bildungssystemvergleich“

„Porównanie polskiego i niemieckiego systemu edukacji“

• Uniwersytet Warszawski (Warschau)• Technische Universität Berlin

1.000

Kolloquium Opole 2011 „Vom Krieg um die Grenzen zur guten Nachbarschaft“

Colloquium Opole 2011 „Od wojny o granicę do dobrego sąsiedztwa“

• Instytut Śląski w Opolu (Oppeln)• Kulturreferent für Schlesien am Schlesischen Museum

zu Görlitz

4.000

„Menschenwürde und Autonomie“

„Godność ludzka i autonomia“

• Uniwersytet Warszawski (Warschau)• Büro der Bürgerbeauftragten der Republik Polen• Johann-Wolfgang-Goethe Universität Frankfurt am

Main

4.000

„Drama der Verantwortung. Romano Guardini und Józef Tischner“

„Dramat odpowiedzialności. Romano Guardini i Józef Tischner”

• Guardini Stiftung e. V. Berlin• Humboldt-Universität Berlin• Fundacja Instytut Myśli Józefa Tischnera w Krakowie

(Krakau)

9.000

„Deutsch-polnische Migrationserfahrungen. Vergangenheit und Gegenwart“

„Polsko-niemieckie doświadczenia migracyjne. Przeszłość a teraźniejszość”

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Krakau)• Universität Osnabrück• Polska Akademia Umiejętności w Krakowie (Krakau)

8.400

„Zwangsmigrationen in Europa“

„Migracje przymusowe w Europie”

• Universität Leipzig• Uniwersytet Zielonogórski (Góra)

6.850

„Raum und Gedächtnis (Berlin – Warschau – Tel Aviv)“

„Miejsce i pamięć (Berlin – Warszawa – Tel Aviv)”

• Universität Potsdam• Humboldt-Universität zu Berlin• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

7.500

„Extremismus im Europa der Gegenwart“

„Ekstremizm we współczesnej Europie – przejawy, wyzwania, zagrożenia”

• Dolnośląska Szkoła Wyższa we Wrocławiu (Breslau)• Dolnośląski Punkt Informacji Europe Direct we

Wrocławiu (Breslau)• Fundacja na Rzecz Studiów Europejskich we

Wrocławiu (Breslau)

3.000

94 PNFN 2009–2015

„Integration Jugendlicher mit Migrationshintergrund: Herausforderung für Bildung und Wirtschaft“

„Integracja młodzieży imigranckiej na rynku pracy: wyzwania dla szkolnictwa i gospodarki”

• Internationales Forum Burg Liebenzell e. V.• Centrum Stosunków Międzynarodowych w Warszawie

(Warschau)

1.500

„Rechtsprechung des Europäischen Gerichtshofs für Menschenrechte“

„Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka”

• Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Krakau)

8.500

„Habitus und Sozialprofil von deutschen Gelehrten und polnischen Gelehrten in Deutschland“

„Środowisko oraz profil społeczny niemieckich uczonych oraz polskich uczonych w Niemczech“

• Politechnika Koszalińska (Köslin)• Universität Stuttgart• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)• Polska Akademia Nauk w Warszawie (Warschau)

1.400



Die letzten Juden aus Breslau

Ostatni Żydzi z Breslau

• Fundacja Bente Kahan 3.845

Deutsch-Polnische Gemeinschaftstagung „Medizin und Krieg – in historischer Perspektive“

Wspólna konferencja Polsko-Niemieckiego Towarzystwa Historii Medycyny „Medycyna i wojna – w perspektywie historycznej”

• Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf• Akademia Medyczna we Wrocławiu (Breslau)• Polnisches Institut Düsseldorf

12.000

„Die Verfolgung der intellektuellen Eliten in Polen und in der Tschechoslowakei durch die National-sozialisten. Kontexte und Erinnerungskulturen“

„Prześladowanie i zagłada elit w Polsce i w Czechach przez narodowych socjalistów“

• Stiftung Brandenburgische Gedenkstätten Oranienburg

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Krakau)• Zentrum für Historische Forschung Berlin der

Polnischen Akademie der Wissenschaften

40.000

„Region – Industrie – Zuwanderung. Oberschlesische Gesellschaftsgeschichte im 20. Jh.“

„Region – przemysł – migracje. Historia społeczna Górnego Śląska w XX wieku”

• Ruhr-Universität Bochum• Uniwersytet Śląski w Katowicach (Kattowitz)• Archiwum Państwowe w Katowicach (Kattowitz)• Oberschlesisches Landesmuseum Ratingen

9.000

„Pflege in der Zeit des Nationalsozialismus und heute“

„Pielęgniarstwo w czasie narodowego socjalizmu i dzisiaj“

• Fachhochschule Frankfurt am Main• Uniwersytet Medyczny w Poznaniu (Posen)• Universität Bremen• Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży w

Oświęcimiu (Auschwitz)

6.950

VIII. Rechtshistorikertag im Ostseeraum: Justiz und Gesellschaft zwischen Privatsphäre und Öffentlichkeit

VIII Zjazd Historyków Prawa Państw Nadbałtyckich: sądownictwo i społeczeństwo między sferą prywatną a publiczną

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (Thorn)• Albert-Ludwigs-Universität Freiburg

1.160

Jüdisch – Deutsch – Polnisch: Medizin und jüdische Kultur in der deutschen und polnischen Geschichte

Żydzi – Niemcy – Polacy: historie i tradycje w kulturach medycznych

• Uniwersytet Medyczny w Poznaniu (Posen)• Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg• Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie

(Warschau)• Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie

(Warschau)

7.200

wydarzenia naukowehistoria

96 PNFN 2009–2015

Probing the Limits of Categorization. The „Bystander“ in Holocaust History

Badając limity klasyfikacji. Świadkowie w historii Holokaustu

• Friedrich-Schiller-Universität Jena• Polska Akademia Nauk w Warszawie (Warschau)• Institut für Zeitgeschichte München-Berlin• Duitsland Instituut Amsterdam

9.000

Expertentreffen zur Quellenedition zur Geschichte der deutsch-polnischen Beziehungen in der Neuzeit

Spotkanie ekspertów dot. edycji zródeł z historii stosunków polsko-niemieckich w czasach nowożytnych

• Societas Jablonoviana e. V. Leipzig 5.500

Eigen-Sinn: Herrschaft als soziale Praxis in Polen und Deutschland nach 1945. Ein internationaler Workshop für Nachwuchswissenschaftler

Eigen-Sinn: Sprawowanie władzy jako praktyka społeczna w Polsce i Niemczech po 1945 r. Międzynarodowy workshop dla młodych pracowników badawczych

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder) 3.145

Erster Weltkrieg: Jüdische Erfahrungen in Ost- und Mitteleuropa. Eine literatur- und geschichts-wissenschäftliche Tagung

I wojna światowa: doświadczenie żydowskie w Europie Środkowej i Wschodniej w ujęciu literaturoznawczym i historiograficznym

• Universität Potsdam• Uniwersytet Warszawski (Warschau)• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)

2.000

„Imaginations und Konfiguration der Polnischen Gesellschaft vom Mittelalter bis zur Gegenwart“

„Imaginacje i konfiguracje społeczeństwa polskiego od wieków średnich do współczesności”

• Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg• Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk Warszawa

(Warschau)• Geisteswissenschaftliches Zentrum Geschichte und

Kultur Ostmitteleuropas e. V. Leipzig

11.225

Exkursion „Zwischen Krieg und Erinnerung. Warschau im Zweiten Weltkrieg“

Wizyta naukowa „Między wojną a pamięcią. Warszawa podczas drugiej wojny światowej”

• Humboldt-Universität zu Berlin• Uniwersytet Warszawski (Warschau)• Niemiecki Instytut Historyczny Warszawa

(DHI Warschau)

1.800

Forschen an historischen Orten – Lyrische Texte von Opfern des Holocaust

Poezja ofiar Holokaustu w badaniach młodego pokolenia

• Ludwig-Maximilians-Universität München• Uniwersytet Łódzki (Lodz)

5.000


Deutsch-polnische medizinhistorische Konferenz „Medizin und Sprache – die Sprache der Medizin“

Polsko-Niemiecka Konferencja Historyczno-Medyczna „Medycyna a język – język a medycyna“

• Otto-von-Guericke-Universität Magdeburg• Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w

Poznaniu (Posen)• Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg

10.000

Colloquium Opole 2013 „Totalitarismus und Erinnerung“

Colloquium Opole 2013: totalitaryzm i pamiętanie

• Państwowy Instytut Naukowy Opole (Oppeln)• Schlesisches Museum zu Görlitz

3.320

„Galizien als Kultur- und Gedächtnislandschaft“

„Galicja jako przestrzeń kultury i pamięci“

• Uniwersytet Rzeszowski (Rzeszow)• Universität Leipzig

2.280

Die Gemeinschaft des Grenzlandes. Zu Problemen der Identifikation mit der Region von polnischen und deutschen Bewohnern des Oderraums nach 1945

Społeczność pogranicza. Problemy identyfikacji z regionem polskich i niemieckich mieszkańców Nadodrza po 1945 roku

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)• Fundacja na rzecz Collegium Polonicum (Slubice)

8.000

„Ende der alten – Anfang der neuen Welt. Die Gesellschaft Oberschlesiens und der Erste Weltkrieg. 1914–1918. Quellen und Methoden“

„Koniec starego świata – początek nowego. Społeczeństwo Górnego Śląska wobec I wojny światowej. 1914–1918. Źródła i metody“

• Muzeum w Gliwicach (Gleiwitz)• Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg• Państwowy Instytut Naukowy Opole (Oppeln)• Instytut Pamięci Narodowej w Katowicach (Katowice)

5.000

Workshop „Aus der Werkstatt der transnationalen Geschichte. Methodische Aspekte eines aktuellen Paradigmas der historischen Forschung“

Workshop „Z warsztatu historii transnarodowej. Metodologiczne aspekty aktualnych paradygmatów badania historycznego“

• Justus-Liebig-Universität Gießen• Jagiellonen-Universität Krakau• Uniwersytet Śląski w Katowicach (Katowice) • Gießener Zentrum Östliches Europa• Uniwersytet Śląski w Katowicach (Krakau)

1.600

„Gehen oder bleiben? Juden in Europa in den ersten Jahren nach dem Holocaust“

„Zostać czy wyjechać? Żydzi w Europie w pierwszych latach po Holocauście“

• Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie (Warschau)

• Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie (Warschau)

• Nordost-Institut Lüneburg

5.000

„Das Weltkriegsmuseum in Danzig/Gdańsk – gemeinsam gedenken, Zukunft gestalten“

„Widoczny znak pamięci – Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku“

• Deutsche Gesellschaft e. V. Berlin• Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (Danzig)

6.000

98 PNFN 2009–2015

Wanderausstellung „Kinder im Krieg. Polen 1939–1945“

Wystawa „Dzieci w czasie wojny. Polska 1939–1945”

• Zentrum für Demokratie Offensiv ´91 e. V. Berlin• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Muzeum Historii Polski w Warszawie (Warschau)• Państwowe Muzeum na Majdanku (Majdanek)• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

10.000

Frühjahrsschule „Spurensuche – polnische Emigration in Nordwestdeutschland im Zweiten Weltkrieg und in der Nachkriegszeit“

Szkoła wiosenna „Polski ruch migracyjny w północnozachodnich Niemczech w czasie II wojny światowej oraz w okresie powojennym”

• Universität Bremen• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)• Technische Universität Chemnitz

10.000

Studienfahrt „Erinnerungskulturen nach 1945 in Polen“

Pobyt studyjny „Kultury pamięci po roku 1945 w Polsce”

• Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg• Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im.

Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego (Breslau)

5.475

Ausstellung „125 Jahre deutsche historisch-landeskundliche Forschung zu Posen und Polen“

Wystawa „125 lat niemieckich badań historyczno-krajoznawczych nad Poznaniem oraz Polską“

• Kommission für die Geschichte der Deutschen in Polen e. V.

• Justus-Liebig-Universität Gießen

13.000

Deutsch-polnische Tagung zur Umsiedlung der Deutschbalten in den „Warthegau“

Konferencja „Przesiedleni – wypędzeni. Niemcy Bałtyccy i Polacy w Kraju Warty“

• Deutsch-Baltische Gesellschaft e. V. Darmstadt• Instytut Zachodni w Poznaniu (Posen)

6.400

Auf der Suche nach dem jüdischen Breslau – deutsch-polnisch-israelische Geschichtswerkstatt mit jüdischen Zeitzeugen

Warsztaty historyczne „W poszukiwaniu żydowskiego Breslau“

• Dom Edyty Stein we Wrocławiu (Breslau)• Schlesisches Museum zu Görlitz

8.500



Trilaterale Deutsch-Polnische Sommerakademie

Trilateralna Polsko-Niemiecka Akademia Letnia

• Deutsches Polen-Institut Darmstadt 50.000

Deutsch-polnische Sommerakademien

Interdyscyplinarna Akademia Letnia


Genshagener Sommerschule 2016 „Europäische Migrations- und Flüchtlingspolitik“

Szkoła letnia w Genshagen 2016

• Stiftung Genshagen• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Krakau)• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)

5.000

Genshagener Sommerschule 2015 „Defending Europe: German, French and Polish Approaches to European Defense"

Szkoła letnia w Genshagen 2015 „Defending Europe: German, French and Polish Approaches to European Defense"

• Stiftung Genshagen• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Auswärtiges Amt• Universität Strasbourg

3.150

Dritte Tagung „Deutsche Polenforschung“

Trzeci Kongres „Niemieckich Polonoznawców“

• Deutsches Polen-Institut Darmstadt• Herder-Institut Marburg e. V.• Stiftung für deutsch-polnische Zusammenarbeit

Warschau• Gießener Zentrum Östliches Europa

10.000

Deutsch-Polnischer Wissenschaftstag 2013 der Ernst-Moritz-Arndt-Universität Greifswald

Polsko-Niemiecki Dzień Nauki 2013 na Uniwersytecie w Greifswaldzie

• Ernst-Moritz-Arndt-Universität Greifswald• Uniwersytet Szczeciński (Stettin)• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

(Posen)

7.450

13. Polnisch-Deutsche Fachtagung „Übergänge in die Hochschule“

Konferencja Pedagogiczna „Przejścia w szkole wyższej“

• Deutsches Institut für Internationale Pädagogische Forschung Berlin

2.260

Konferenz „Polenorientiert. Warum interessieren Deutsche sich für Polen?“

Konferencja „Polenorientiert. Dlaczego Niemcy interesują się Polską?“

• GFPS-Polska Stowarzyszenie Naukowo-Kulturalne w Europie Środkowej i Wschodniej Kraków (Krakau)

3.000

wydarzenia naukowewspieranie młodej kadry naukowej i sieci współpracy

100 PNFN 2009–2015

Zweite Tagung „Deutsche Polenforschung“

Drugi Kongres Niemieckich Badań nad Polską

• Deutsches Polen-Institut Darmstadt• Johannes-Gutenberg-Universität Mainz• Justus-Liebig-Universität Gießen• Herder-Institut Marburg

10.000

III. Internationaler Germanistik-Kongress in Breslau

III Międzynarodowy Kongres Germanistyki we Wrocławiu

• Polsko-Niemieckie Towarzystwo Uniwersytetu Wrocławskiego (Breslau)

12.000

Stipendiatenabschlusstreffen „Quadrat 2010“

Seminarium podsumowujące „Quadrat 2010“

• GFPS-Polska: Stowarzyszenie Naukowo-Kulturalne w Europie Środkowej i Wschodniej Kraków (Krakau)

5.330

4. Internationale Konferenz junger Wissenschaftler der Hochschulen in der Euroregion Neiße

IV Międzynarodowa Konferencja Młodych Naukowców Szkół Wyższych Euroregionu Nysa

• Politechnika Wrocławska (Breslau)• Hochschule Zittau-Görlitz

1.500

Workshop „Entwicklung einer Internetplattform für die Polenforschung“

Dyskusja na temat platformy internetowej o badaniach nad Polską


Studienexkursion „Gefeierter Glaube in Schlesien“

Studencka wyprawa naukowa „Zwyczaje liturgiczne Śląska”

• Julius-Maximilians-Universität Würzburg 8.500

Jubiläumsfeier der Gemeinschaft für studentischen Austausch in Mittel- und Osteuropa (GFPS) in Görlitz

Jubileusz Stowarzyszenia Naukowo-Kulturalnego w Europie Środkowej i Wschodniej w Zgorzelcu

• GFPS-Polska: Stowarzyszenie Naukowo-Kulturalne w Europie Środkowej i Wschodniej Kraków (Krakau)

4.000



European Campus of Excellence (ECE) course: The Creative City – Past and Future

• Universität Bremen• Międzynarodowe Centrum Kultury

w Krakowie (Krakau)

27.940

Deutsch-polnische Transferbewegungen: Grenze – Vermittler/Institutionen – Rezeption

Dynamika transferu polsko-niemieckiego: granica – pośrednicy/instytucje – recepcja

• Uniwersytet Warszawski (Warschau)• Universität Tübingen

4.350

Universität Dreier Generationen: Der gesellschaftliche und kulturelle Wandel der letzten 25 Jahre bezogen auf die Verhältnisse in der Volksrepublik Polen

Uniwersytet Trzech Pokoleń: Zmiany społeczne i kulturowe ostatnich 25 lat w odniesieniu do okresu PRL

• Policultura e. V. Berlin• Fundacja Pokolenia Pokoleniom Warszawa (Warschau)• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

(Posen)• Humboldt-Universität zu Berlin

6.660


Die Zeitgeschichte Polens – Gegenwart und Zukunft der Forschungen

Dzieje najnowsze Polski – współczesność i przyszłość badań


• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

1.880

Deutsch-polnische Duette. Schreiben aus der Mitte Europas

Polsko-niemieckie duety. Literatura z serca Europy

• Uniwersytet Łódzki (Lodz)• Universität Augsburg

5.000

Chronotopos Getto Lodz. Zwischen Erinnerungskultur und utopischem Entwurf

Fenomen getta łódzkiego. Między kulturą pamięci a utopijnym projektem

• Technische Universität Chemnitz• Uniwersytet Łódzki (Lodz)

1.740

ONCE UPON TODAY… (Es war einmal heute…)

ONCE UPON TODAY… (Dawno temu dzisiaj…)

• Kreisau-Initiative e. V. Berlin• Evangelische Akademie Arnoldshain• Jugendbegegnungsstätte Anne Frank e. V. Frankfurt

am Main

2.500

projekty dydaktyczne

102 PNFN 2009–2015

Erinnerungskultur in Deutschland und Polen

Kultura pamięci w Niemczech i w Polsce

• Ludwig-Maximilians-Universität München• Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im.

Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego (Breslau)• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

3.000

Integrationspolitik gegenüber ausgewählten Gruppen von Ausländern in Polen und Deutschland

Polityka integracyjna wybranych grup cudzoziemców w Polsce i w Niemczech

• Uniwersytet Warszawski (Warschau)• Fachhochschule Köln

3.230

Europäische Integration auf lokaler Ebene durch grenzüberschreitende Zusammenarbeit

Integracja europejska w skali lokalnej poprzez współpracę przygraniczną


• Universität Koblenz-Landau

3.900

Polnisch-deutsche Literaturbegegnungen im 20. Jahrhundert

Polsko-niemieckie związki literackie w XX wieku

• Universität Augsburg• Uniwersytet Łódzki (Lodz)

5.000

Die Vergangenheit entwaffnen – Herausforderungen an Übergangsjustiz; Model International Criminal Court (MICC)

Rozbroić przeszłość – wyzwania dla sprawiedliwości tranzytywnej (transitional justice)

• Kreisau-Initiative Berlin e. V. Berlin• Stiftung Kreisau• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)

4.500

Medizin im Nationalsozialismus

Medycyna w okresie narodowego socjalizmu

• Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (Posen)

• Haus der Wannsee-Konferenz Berlin

12.000


Polen. Jubiläen und Debatten, 2010/2011

Polskie rocznice i debaty, 2010/2011

• Deutsches Polen-Institut Darmstadt• Johannes-Gutenberg-Universität Mainz• Technische Universität Dresden

2.365

Deutsch-französisch-polnische EU-Verhandlungs-simulation

Polsko-niemiecko-francuska symulacja obrad w Unii Europejskiej

• Universität Köln• Sciences Po Paris• Polska Akademia Nauk w Warszawie (Warschau)

3.000

Vorlesungsreihe zu den deutsch-polnischen Beziehungen an der Technischen Universität Dresden

Seria wykładów „Stosunki polsko-niemieckie“

• Technische Universität Dresden 2.000


Christoph Köler (1602–1658) als Repräsentant der literarischen Kultur Breslaus im 17. Jahrhundert. Ein Beitrag zur Kultur- und Bildungsgeschichte der schlesischen Metropole

Christoph Köler (1602–1658) jako reprezentant kultury literackiej Wrocławia w XVII wieku. Studia nad historią kultury i formacyjności w śląskiej metropolii

• Uniwersytet Wrocławski (Breslau) 44.050

Die Region Lodz 1933/35–1945: Nationale Radikalisierung und ethnische Segregation

Łódź i region łódzki 19333/35–1945: narodowa radykalizacja i etniczna segregacja

• Justus-Liebig-Universität Gießen• Uniwersytet Łódzki (Lodz)

30.000

Colloquium Opole 2014. 10 Jahre zusammen in der Europäischen Union. Gefahren und Chancen

Colloquium Opole 2014. 10 lat razem w Unii Europejskiej. Zagrożenia i szanse

• Państwowy Instytut Naukowy w Opolu (Oppeln)• Schlesisches Museum zu Görlitz• Stowarzyszenie Instytut Śląski w Opolu (Oppeln)

2.000

Mein Polen – Meine Polen. Zugänge und Sichtweisen

Moja Polska – moi Polacy. Eksploracje i obserwacje

• Deutsches Polen-Institut Darmstadt• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)• Bundesinstitut für Kultur und Geschichte der

Deutschen im östlichen Europa Oldenburg

7.000

Kommunikation über Grenzen

Komunikacja ponad granicami

• Johannes-Gutenberg-Universität Mainz• Herder Institut Marburg• Deutsches Polen-Institut Darmstadt

2.100

Deutschsprachige Literatur aus Lodz und Region bis 1939

Niemieckojęzyczna literatura Łodzi i regionu do 1939 roku

• Uniwersytet Łódzki (Lodz)• Kommission für die Geschichte der Deutschen

in Polen e. V.

6.500

Inter Finitimos. Jahrbuch zur deutsch-polnischen Beziehungsgeschichte 2010

Inter Finitimos. Rocznik historii stosunków polsko-niemieckich 2010

• Deutsch-Polnische Gesellschaft (Bundesverband)• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)

8.370

Inter Finitimos. Jahrbuch zur deutsch-polnischen Beziehungsgeschichte 2009

Inter Finitimos. Rocznik historii stosunków polsko-niemieckich 2009

• Deutsch-Polnische Gesellschaft (Bundesverband)• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)

8.370

publikacje

104 PNFN 2009–2015


Künstlermobilität in Mittel- und Osteuropa zwischen 1500 und 1900

Mobilność artystów w Europie Środkowej i Wschodniej między 1500 a 1900

• Technische Universität Berlin• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Krakau)

70.000

Promotionsstipendien zum Ausbau der Forschungsschwerpunkte des Aleksander-Brückner-Zentrums für Polenstudien

Stypendia doktoranckie na rzecz ustalenia priorytetów naukowych w Centrum Studiów Polonoznawczych im. Aleksandra Brücknera

• Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg• Friedrich-Schiller-Universität Jena

90.000

Deutsch-Polnisches Promotionsprogramm „The New Europe“

Polsko-Niemiecki program doktorancki „Nowa Europa”

• Universität Leipzig• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)

90.000

Die Polnische Historische Mission in Deutschland

Polska Misja Historyczna w Niemczech

• Julius-Maximilians-Universität Würzburg• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (Thorn)

26.000

Stipendienprogramm für polnische Studierende an der Europa-Universität Viadrina

Program stypendialny dla studentów z Polski na Uniwersytecie Europejskim Viadrina




Trinationales deutsch-polnisch-tschechisches Forschungskolleg „Collegium PONTES“: „Die Praxis der Idee Europa“

Collegium PONTES: Realizacja idei europejskich (trójnarodowe polsko-niemiecko-czeskie kolegium naukowe)

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Institut für Kulturelle Infrastruktur Sachsen• Uniwersytet Wrocławski (Breslau)• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

(Posen)• Hochschule Zittau-Görlitz

70.000

Deutschland-Stipendien für junge Wissenschaftler

Stypendia na pobyt naukowy w Niemczech dla młodych naukowców

• Societas Humboldtiana Polonorum• Alexander von Humboldt-Stiftung Bonn

8.000

programy stypendialne



Online-Plattform Polenstudien.interdisziplinärPlatforma Online Studia-o-Polsce.Interdyscyplinarne

Pol-Int 2020 – Nachhaltige Positionierung und technische Weiterentwicklung der Online-Plattform "Pol-Int“Pol-Int 2020 – Utrwalanie interdyscyplinarnej pozycji i rozwój techniczny internetowej platformy „Pol-Int"

Pol-Int Themenschwerpunkt: Interdisziplinäre Dimensionen von Energie und Umwelt in MitteleuropaTemat dyskusyjny Pol-Int: interdyscyplinarne wymiary energii i środowiska naturalnego w Europie Środkowej

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Collegium Polonicum w Słubicach (Slubice)• Deutsches Polen-Institut Darmstadt• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Krakau) • Uniwersytet Warszawski (Warschau)

52.000



Stipendien für polnische Doktoranden am Imre Kertész Kolleg Jena

Stypendia dla polskich doktorantów Imre Kertész Kolleg Jena

• Friedrich-Schiller-Universität Jena 90.600

Young Europeans’ Ideas Agency – YE!A

Young Europeans‘ Ideas Agency – YE!A

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Fundacja Nowy Staw w Lublinie (Lublin)

16.000

Doppelmaster-Programm „Deutsch-Polnische Transkulturelle Studien“

Program podwójnych studiów magisterskich „Polsko-niemieckie studia transkulturowe”


15.000

Modellprojekt zur Erprobung und Etablierung des deutsch-polnischen „Master-DUO“ Studienprogramms

Projekt modelowo-pilotażowy polsko-niemieckiego programu studiów Master-Duo z podwójnym dyplomem

• Universität Duisburg-Essen• Uniwersytet Gdański (Danzig)

24.120


nowe struktury w dydaktyce i badaniach naukowych; sieci współpracy naukowej

106 PNFN 2009–2015

Binationaler Studiengang „Architektur und Städtebau in Nysa und Cottbus“

Polsko-niemieckie studia architektury i urbanistyki w Nysie i Cottbus

• Hochschule Lausitz• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie (Nysa)

20.250


Vorbereitung eines deutsch-polnischen Graduiertenkollegs „Deutschland und Polen zwischen Denationalisierung und mitgliedstaatlicher Autonomie“

Przygotowanie wspólnych studiów podyplomowych na wydziale Prawa Universytetu Europejskiego Viadrina


(Posen)

42.500



Mehrsprachige Studiengänge an der Viadrina – deutsch-polnisch-französisch-englisch

Wielojęzyczne kierunki studiów na Viadrinie – polsko-niemiecko-francusko-angielskie



Translation Studies und Zentrum für literarische und wissenschaftliche Übersetzung (Dedecius-Projekt)

Translation Studies oraz Centrum Tłumaczeń Literackich i Naukowych

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Collegium Polonicum w Słubicach (Slubice)• Dedecius-Archiv

50.000


Netzwerk für Konfliktmanagement in der Grenzregion Frankfurt (Oder)/Słubice

Sieć na rzecz zarządzania konfliktami w badaniach naukowych, dydaktyce i praktyce

• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Mediationsstelle Frankfurt (Oder)• Centrum Mediacji Komfort Dialogu Wrocław (Breslau)

95.000


Polnische Wissenschaftler in Deutschland

Polscy naukowcy w Niemczech

• Instytut Zachodni w Poznaniu (Posen)• WeltTrends e. V.

4.000

Interdisziplinärer Arbeitskreis „Ethik der Medizin in Polen und Deutschland“

Interdyscyplinarny zespół badawczy etyki medycyny w Polsce i w Niemczech

• Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg• Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)• Uniwersytet Łódzki (Lodz)

10.000


Universitäts- und Hochschulnetzwerk zur Förderung des deutsch-polnischen Wissens- und Kulturtransfers

Tworzenie uniwersyteckiej sieci powiązań w celu wspierania polsko-niemieckiego transferu wiedzy i kultury

• Ludwig-Maximilians-Universität München• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

(Posen)

14.340

Netzwerk – Polnische und deutsche Polonistik (Pilotprojekt)

Sieć kontaktów – Polonistyka w Polsce i w Niemczech (projekt pilotażowy)

• Eberhard-Karls-Universität Tübingen• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

(Posen)• Uniwersytet Warszawski (Warschau)

10.000

Łączna kwota przyznanych dotacji 6.923.955

108 PNFN 2009–2015

Publikacje wydane w ramach dofinansowanych projektów ISBN | ISSN

Baller, Oesten; Orłowski, Janusz (eds.):

Administrative Traditions in Poland and Germany: Similarities and Differences. Berlin: BWV, 2015

978-8305-3260-6

Bauer, Markus; Choroś, Monika; Linek, Bernard; Lis, Michał (Hg.):

Städte im mitteleuropäischen Raum: Oppeln – Görlitz/Zgorzelec – Troppau nach 1989. Miasta w przestrzeni środkowoeuropejskiej: Opole – Görlitz-Zgorzelec – Opawa po 1989 roku. Opole: PIN Instytut Śląski, 2013

978-83-7126-295-7

Berdychowska, Zofia; Kołodziej, Robert; Zarychta, Paweł (Hg.): Zeitschrift des Verbandes Polnischer Germanisten. Czasopismo Stowarzyszenia Germanistów Polskich Kraków, 2013

978-83-233-3745-4

Bicknell, Lisa; Conrad, Benjamin; Petersen, Hans-Christian (Hg.):

Kommunikation über Grenzen. Polen als Schauplatz transnationaler Akteure von den Teilungen bis heute. Reihe: Mainzer Beiträge zur Geschichte Osteuropas, Bd. 6. Münster: LIT Verlag, 2013

978-3-643-11971-1

Bingen, Dieter:

Ergebnisse und Perspektiven/Zweite Tagung "Deutsche Polenforschung".Die Mitte Europas, Kommunikation – Konstruktion – Kooperation. Darmstadt: Dt. Polen-Inst., 2011

Bingen, Dieter; Jarosz, Maria; Loew, Peter Oliver (Hg.):

Legitimation und Protest. Gesellschaftliche Unruhe in Polen, Ostdeutschland und anderen Transformationsländern nach 1989. Bd. 31. Wiesbaden: Harrassowitz, 2012

978-3-447-06562-7

Bömelburg, Hans-Jürgen; Kizik, Edmund:

Deutsch-Polnische Geschichte – Frühe Neuzeit – Altes Reich und alte Republik. Deutsch-polnische Beziehungen und Verflechtungen 1500–1806. Bd. 2. Herausgegeben im Auftrag des Deutschen Polen-Instituts von Dieter Bingen, Hans-Jürgen Bömelburg, Peter Oliver Loew. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2014

978-3-534-24763-9

lista publikacji


Braun, Brigitte; Dębski, Andrzej; Gwóźdź, Andrzej (Hg.): Unterwegs zum Nachbarn. Deutsch-polnische Filmbegegnungen. Trier: WVT, 2015

978-3-86821-592-2

Breuer, Ingo; Jaśtal, Katarzyna; Zarychta, Paweł (Hg.):

Gesprächsspiele & Ideenmagazine. Heinrich von Kleist und die Briefkultur um 1800. Köln: Böhlau, 2013

978-3-412-20932-2

Browarny, Wojciech; Wolting Monika (red.):

Opcja niemiecka. O problemach z tożsamością i historią w literaturze polskiej i niemieckiej po 1989 roku. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2014

97883-242-2359-6

Budraß, Lutz; Kalinowska-Wojcik, Barbara; Michalczyk, Andrzej (Hg.):

Industrialisierung und Nationalisierung. Fallstudien zur Geschichte des oberschlesischen Industriereviers im 19. und 20. Jahrhundert. Veröffentlichungen zur Kultur und Geschichte im östlichen Europa. Essen: Klartext Verlag, 2013

978-3-8375-0378-4

Caumanns, Ute; Dross, Fritz; Magowska, Anita (Hg.):

Medizin und Krieg in historischer Perspektive. Bd. 17. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2012

978-3-631-62215-5

Cieślak, Renata; Fromholzer, Franz; Harzer, Friedmann; Sidowska, Karolina (Hg.):

Polnisch-deutsche Duette. Interkulturelle Begegnungen in Literatur, Film, Journalismus (1990–2012). Dresden: Neisse Verlag, 2013

978-3-86276-071-8

Classen, Claus Dieter; Łukańko, Bernard; Richter, Dagmar:

Diskriminierung aufgrund der Gesundheit in alternden Gesellschaften. Deutschland und Polen vor neuen Herausforderungen. Berlin: BWV, 2015

978-3-8305-3444-0

Collegium Polonicum (Hg.), Chefredakteurin: Bożena Chołuj:

OderÜbersetzen. Deutsch-polnisches Übersetzungsjahrbuch – Karl Dedecius Archiv Polsko-niemiecki rocznik translatorski – Archiwum Karla Dedeciusa. Katowice: Wydawnictwo Fa-art, 2010

Collegium Polonicum (Hg.), Chefredakteurin: Bożena Chołuj:

OderÜbersetzen. Nr. 2 Deutsch-polnisches Übersetzungsjahrbuch – Karl Dedecius Archiv Polsko-niemiecki rocznik translatorski – Archiwum Karla Dedeciusa. Katowice: Wydawnictwo Fa-art, 2011

ISSN 2081-7835

ISSN 2081-7835

Czapliński, Przemysław; Makarska, Renata; Tomczok, Marta (red.):

Poetyka migracji. Doświadczenie granic w literaturze polskiej przełomu XX i XXI wieku. Katowice: Wydawnictwo UŚ, 2013

978-83-226-2210-0

110 PNFN 2009–2015

Döbert, Hans; Szymański, Mirosław S.:

Übergänge in die Hochschule und aus der Hochschule in den Arbeitsmarkt. Chancen, Probleme, Verläufe unter den Bedingungen der Studienstrukturreformen in Deutschland und Polen. Studien zur International und Interkulturell Vergleichenden Erziehungswissenschaft. Bd. 17. Münster: Waxmann, 2013

978-3-8309-2884-3

Drożdż, Leokadia; Franke, Annemarie; Linek, Bernard; Lis, Michał (Hg.): Colloquium Opole 2013. Totalitaryzm i pamiętanie. Śląskie doświadczenia i ślady nazizmu oraz komunizmu | Totalitarismus und Erinnerung. Schlesische Erfahrungen und Spuren des Nationalsozialismus und des Kommunismus | Totalitarismus a pamĕť. Slezské zkušenosti a stopy nacismu a komunizmu. Opole: PIN Instytut Śląski, 2014

978-83-7126-302-6

Englhart, Andreas; Pełka, Artur (Hg.):

Theatertexte junger Autorinnen und Autoren im Gegenwartstheater. Bielefeld: Transcript, 2014

978-3-8376-1734-4

Fischer, Peter; Kerski, Basil; Röskau-Rydel, Isabel; Ruchniewicz, Krzysztof; Stekel, Sabine, Deutsch-Polnische Gesellschaft Bundesverband e. V. (Hg.):

Inter Finitimos. Jahrbuch zur deutsch-polnischen Beziehungsgeschichte 2009. Themenschwerpunkt: Deutschlandforschung in Polen. Osnabrück: Fibre, 2009

978-3-938400-54-8

Fischer, Peter; Kerski, Basil; Röskau-Rydel, Isabel; Ruchniewicz, Krzysztof; Stekel, Sabine, Deutsch-Polnische Gesellschaft Bundesverband e. V. (Hg.):

Inter Finitimos. Jahrbuch zur deutsch-polnischen Beziehungsgeschichte 2010. Themenschwerpunkt: Regionen. Osnabrück: Fibre, 2010

978-3-938400-65-4

Gansel, Carsten; Wolting, Monika (Hg.): Deutschland- und Polenbilder in der Literatur nach 1989. Deutschsprachige Gegen-wartsliteratur und Medien, Band 16. Göttingen: V&R, 2015

978-3-8471-0459-9

Głodowska, Katarzyna; Musielak, Michał (red.):

Opieka pielęgniarska w czasach nazizmu. Wybrane problemy i kazusy. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2014

978-83-63795-54-2

Hackmann, Jörg; Kopij-Weiß, Marta:

Deutsch-Polnische Geschichte. Nationen in Kontakt und Konflikt. Deutsch-polnische Beziehungen und Verflechtungen 1806–1918. Band 3. Herausgegeben im Auftrag des Deutschen Polen-Instituts von Dieter Bingen, Hans-Jürgen Bömelburg, Peter Oliver Loew. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2014

978-3-534-24764-6


Hahn, Hans Henning; Traba, Robert (Hg.), unter Mitarbeit von Maciej Górny und Kornelia Kończal:

Deutsch-Polnische Erinnerungsorte. Bd. 4: Reflexionen. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2013


Deutsch-Polnische Erinnerungsorte. Bd. 3: Parallelen. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2013


Deutsch-Polnische Erinnerungsorte. Bd. 2: Geteilt/Gemeinsam. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2014


Deutsch-Polnische Erinnerungsorte. Bd. 1: Geteilt/Gemeinsam. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2015

Traba, Robert; Loew, Peter Oliver (Hg.): Deutsch-Polnische Erinnerungsorte. Bd. 5: Erinnerung auf Polnisch. Texte zu Theorie und Praxis des sozialen Gedächtnisses. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2015

978-3-506-77342-5

978-3-506-77341-8

978-506-77339-5

978-3-506-77338-8

978-3-506-77419-4

Halicka, Beata:

Polens Wilder Westen. Erzwungene Migration und die kulturelle Aneignung des Oderraums 1945–1948. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2013

Halicka, Beata (Hg.):

Mein Haus an der Oder. Erinnerungen polnischer Neusiedler in Westpolen nach 1945. Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2014

978-3-506-77695-2

978-3-506-77694-5

Haslinger, Peter; Kreft, Wolfgang; Strauchold, Grzegorz; Rościsław Żerelik (Hg.):

Görlitz | Zgorzelec. Historisch-topographischer Atlas schlesischer Städte. Bd. 1 | Historyczno-topograficzny atlas miast śląskich. Tom 1. Marburg: Herder-Institut, 2010


Węgliniec | Kohlfurt. Historisch-topographischer Atlas schlesischer Städte. Bd. 3 | Historyczno-topograficzny atlas miast śląskich. Tom 3. Marburg: Herder-Institut, 2012


Nowa Sól | Neusalz. Historisch-topographischer Atlas schlesischer Städte | Historyczno-topograficzny atlas miast śląskich. Bd. 4/Tom 4. Marburg: Herder-Institut, 2013

978-3-87969-361-0

978-3-87969-383-2

978-3-87969-384-9

Henseler, Daniel; Makarska, Renata (Hg.):

Polnische Literatur in Bewegung. Die Exilwelle der 1980er Jahre. Bielefeld: transcript Verlag, 2013

978-3-8376-2032-0

112 PNFN 2009–2015

Hettchen, Karolina/ Pinkepank, Heidi (Hg.):

Partizipation und Industriekultur im Vergleich. Bürgerschaftliches Engagement und industrielles Erbe in der deutsch-polnischen Grenzregion. Cottbus, 2013

978-3-00-039882-7

Höland, Armin (Hg.):

Wirkungen der Rechtsprechung des Europäischen Gerichtshofs für Menschenrechte im deutschen Recht. Berlin: Berliner Wissenschafts-Verlag, 2012

978-3-8305-1978-2

Jajeśniak-Quast, Dagmara; Kiel, Laura; Kłodnicki, Marek:

Arbeitnehmerfreizügigkeit zwischen Deutschland und Polen – eine Zwischenbilanz aus unterschiedlichen Perspektiven. Berlin: epubli, 2014

978-3-8442-9863-5

Kaniowski, Andrzej M.; Wyrębska, Ewa; Michałowski, Tomasz (Hg.):

Rechtsstaatlichkeit Kant. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2012

978-83-7525-805-9

Klejsa, Konrad; Schahadat, Schamma, Wach, Margrete (Hg.):

Der Polnische Film – Von seinen Anfängen bis zur Gegenwart. Marburg: Schüren, 2013

978-3-89472-748-2

Kloc-Konkołowicz, Jakub; Pilas, Dorota:

Przegląd Filozoficzno-Literacki. Godność ludzka i autonomia (dt. Titel: Menschenwürde und Autonomie). Nr. 1–2 (33). Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii UW, 2012

ISSN 1643-2045

Kopij-Weiß, Marta; Zielińska, Mirosława (Hg.):

Transfer und Vergleich nach dem Cross-Cultural-Turn. Studien zu deutsch-polnischen Kulturtransferprozessen. Studien zum deutsch-polnischen Kulturtransfer, Band 4. Herausgegeben von Gerald Diesener und Wojciech Kunicki. Leipzig, 2015

978-3-86583-915-2

Kwiek, Marek (red.):

European Universities: Changing Roles and Functions in New Environments. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2013

978-83-232-2669-7

Łada, Agnieszka (Hg.):

Nachbarn kennenlernen! Wirkung deutsch-polnischer Jugendbegegnungen. Warschau: Institut für öffentliche Angelegenheiten, 2014

Łada, Agnieszka (red.):

Poznać sąsiada! Wpływ polsko-niemieckich programów wymiany młodzieży na ich uczestników. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych, 2014

978-83-7689-232-0

978-83-7689-236-8


Łada, Agnieszka (Hg.); Kacka, Elżbieta; Lang, Kai-Olaf; Peters, Jan:

Russland heute und morgen. Meinungen deutscher und polnischer Experten. Warschau: Stiftung Institut für Öffentliche Angelegenheiten, 2010

978-83-7689-088-3

Leyko, Małgorzata; Pełka, Artur (red.):

Dramat po dramacie. Przemiany form dramatycznych w Niemczech po 1945 roku. Łódzkie Studia Interkulturowe, tom 1. Łódź: Wydawnictwo Primum Verbum, 2012

Leyko, Małgorzata; Pełka, Artur (red.):

Teatr – Literatura – Media. O polsko-niemieckich oddziaływaniach w sferze kultury po 1989 roku. Łódzkie Studia Interkulturowe, tom 2. Łódź: Wydawnictwo Primum Verbum, 2013

Leyko, Małgorzata (red.); (przeł.) Meyerweissflog, Magdalena; Gawłowska, Jadwiga:

Hans-Peter Bayerdörfer, Szkice o teatrze. Łódzkie Studia Interkulturowe, tom 3. Łódź: Wydawnictwo Primum Verbum, Łódź 2014

978-83-62157-66-2

978-83-62157-81-5

978-83-62157-82-2

Link, Bernard; Rosenbaum, Sebastian; Tofilska, Joanna (red.): Wielka Wojna, mały region. Pierwsza wojna światowa w perspektywie górnośląskiej. Szkice i studia. Katowice – Gliwice – Opole, PIN, 2014

978-83-7629-752-1

Loew, Peter Oliver; Prunitsch, Christian (Hg.):

Polen, Jubiläen und Debatten. Beiträge zur Erinnerungskultur. Band 30. Wiesbaden: Harrassowitz, 2012

978-3-447-06560-3

Ludger Hagedorn, Zbigniew Stawrowski (Hg.):

Drama der Verantwortung: Romano Guardini und Józef Tischner. Berlin: Berliner Wissenschafts-Verlag (BWV), 2013

978-3-8305-3256-9

Maritta Iseler, Sophie Lorenz-Rupsch und Markus Hörsch:

Künstler der Jagiellonen-Ära in Mitteleuropa. Kritische Beiträge zur Kulturgeschichte. Band 2. Ostfildern: Jan Thorbecke Verlag, 2013

978-3-7995-0518-5

Moosmüller, Alois; Waibel, Isabella:

Wissenschaftsmobilität und interkulturelle Kommunikation im deutsch-polnisch-tschechischen akademischen Kontext. Marburg: Tectum Verlag, 2013

978-3-8288-3168-1

Pełka, Artur; Tigges, Stefan (Hg.):

Das Drama nach dem Drama. Verwandlungen dramatischer Formen in Deutschland seit 1945. Bielefeld: Transcript, 2011. ISBN

978-3-8394-1488-0

114 PNFN 2009–2015

Płoszaj, Adam; Sarmiento-Mirwaldt, Katja:

Budowanie kapitału społecznego na pograniczu polsko-niemieckim: ocena efektywności małych projektów finansowanych z UE. Der Aufbau von Sozialkapital in der deutsch-polnischen Grenzregion: Eine Bewertung der Effektivität von EU-finanzierten Kleinprojekten. Warszawa: EUROREG Reports and Analyses 6/2014

ISSN 2080-1564

Praszałowicz, Dorota; Sosna-Schubert, Anna:

Deutsch-polnische Migrationserfahrungen. Vergangenheit und Gegenwart. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2014

978-3-631-64788-2

Rzepa, Joanna (Hg.):

Frühjahrsschule 2010: Spurensuche. Polnische Kriegsgefangene und Kriegsmigranten in Nordwestdeutschland. Chemnitz: Universitätsverlag Chemnitz, 2014

978-3-941003-35-4

Sackmann, R.; Bartl, W.; Jonda, B.; Kopycka, K.; Rademacher, C.:

Coping with Demographic Change: A Comparative View on Education and Local Government in Germany and Poland. Springer, 2015

978-3-8471-0459-9

Skowrońska, Renata; Flachenecker, Helmut; Czaja, Roman; Roszak, Stanisław; Tandecki, Janusz (red.):

Selbstzeugnisse im polnischen und deutschen Schrifttum im Spätmittelalter und in der Frühen Neuzeit (15.–18. Jahrhundert). Band 1. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014

978-83-231-3201-1

Steger, Florian; Joerden, Jan C.; Kaniowski, Andrzej M. (Hg.): Ethik in der Psychiatrie und Psychotherapie. Band 16. Frankfurt am Main: Peter Lang, 2015

Steger, Florian; Joerden, Jan C.; Schochow, Maximilian (Hg.): 1926 – Die Geburt der Bioethik in Halle (Saale) durch den protestantischen Theologen Fritz Jahr (1895–1953). Frankfurt am Main: Peter Lang, 2014

978-3-631-66393-6

978-3-631-64110-1

Vojdani, Nina; Jedliński, Mariusz (Hrsg.):

Versorgungsstrategien ländlicher Räume in Deutschland und Polen. Rostock, 2015

978-3-86009-439-6

Wagner, Mathias; Fiałkowska, Kamila; Piechowska, Maria; Łukowski, Wojciech: Deutsches Waschpulver und polnische Wirtschaft. Die Lebenswelt polnischer Saisonarbeiter. Ethnographische Beobachtungen 11/2013. Bielefeld: transcript Verlag, 2013

978-3-8376-2333-8


Zalewski, Paul; Drejer, Joanna (red.):

Polsko-niemieckie dziedzictwo kulturowe a społeczeństwo obywatelskie w dzisiejszej Polsce. Doświadczenia, trendy, szanse. Deutsch-polnisches Kulturerbe und die Zivilge-sellschaft im heutigen Polen. Erfahrungen, Trends, Chancen. Warszawa: Scholar, 2012

978-83-7383-554-2

Zielińska, Maria; Müller, Hans-Peter (wyd.):

Transgraniczność w perspektywie socjologicznej: Migracje przymusowe. Tom VII. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Naukowe, 2012

978-8-3883-1712-5

rozliczenie roczne

statystyki dotacji

sprawozdanie finansowe

fakty i liczby

117fakty i liczby

Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki rozpoczęła działalność

w 2009 r. Rząd federalny RFN przekazał na rzecz nienaruszalnego

kapitału fundacji 50 mln euro, a rząd polski – 10 mln. Od początku

swojego istnienia fundacja ogłosiła 26 konkursów, w ramach których

wpłynęło 650 wniosków na kwotę ponad 42 mln euro. Dofinanso-

wanie o łącznej wysokości 6,9 mln euro zostało przyznane 238

projektom, w tym 71 projektom naukowo-badawczym i 108 wyda-

rzeniom naukowym. W dotowanych projektach uczestniczyło ponad

220 instytucji z Polski i Niemiec. Kuratorium, zarząd i rada naukowa

obradowały 36 razy w Polsce i Niemczech. W pracach tych gremiów

uczestniczy 16 osób. W biurze fundacji pracują 3 osoby.

118 PNFN 2009–2015

sprawozdanie finansowe

W ciągu dwóch lat od utworzenia PNFN rząd fede-ralny RFN przekazał 50 mln euro z przeznaczeniem na nienaruszalny kapitał fundacji. Rząd polski zobowiązał się w umowie z 2 czerwca 2008 r. do stopniowego zwiększenia tego kapitału o kolejne 5 mln euro. W związku z pozytywnym rozwojem fundacji, do której od początku jej istnienia wpływały liczne wnioski utrzy-mujące się na wysokim poziomie, rząd polski latem 2012 r. zwiększył deklarowaną kwotę do 10 mln euro, która to kwota jest przekazywana fundacji w rocznych ratach do 2016 r. włącznie.

Po przeprowadzeniu konkursu, w którym wzięły udział banki i inne instytucje zarządzające majątkiem, PNFN wybrała Stowarzyszenie Fundatorów na rzecz Nauki Niemieckiej (Stifterverband für die Deutsche Wissenschaft) jako zarządcę majątku fundacji. Instytucja ta należy do największych i dysponujących najwięk-szym doświadczeniem zarządców majątku i usługo-dawców współpracujących z organizacjami użyteczno-ści publicznej w Niemczech. Współpraca ta zarazem ułatwia PNFN dostęp do doświadczeń zgromadzonych przez ponad 600 instytucji zajmujących się wspieraniem nauki, których majątkiem zarządza stowarzyszenie.

W porozumieniu ze stowarzyszeniem fundacja usta-liła „Zasady zarządzania majątkiem“, które są regular-nie weryfikowane i w razie potrzeby korygowane. W zasadach określono dopuszczalne sposoby inwesto-wania ujęte na odnośnej liście, jak również graniczne wartości procentowe akcji i długoterminowych papie-rów wartościowych o stałym oprocentowaniu, mini-malne ratingi kredytowe i inne elementy. Kapitał jest obecnie zainwestowany w trzech funduszach specjal-nych, kierowanych zgodnie z regułą wartości

zagrożonej (value at risk) i ustalonymi wartościami minimalnymi. Stowarzyszenie składa regularne spra-wozdania na temat rozwoju funduszy i formułuje dla kuratorium PNFN zalecenia odnośnie do dalszego kształtowania portfela inwestycyjnego.

Zgodnie z wymaganiami statutu, wartość (nomi-nalna) kapitału fundacji (wynoszącego obecnie łącznie z późniejszymi dopłatami 59,02 mln euro) pozostaje na stałym poziomie. Na początku działalności fundacji utworzony został również kapitał rezerwowy, który zwiększał się niemal w każdym roku obrotowym. Nie-mniej z powodu utrzymujących się od lat niskich stóp procentowych i zmniejszających się z tego powodu zysków jedynie w pierwszych latach udało się zachować realną wartość kapitału (po uwzględnieniu inflacji).

Dalszym skutkiem zmniejszonych zysków inwesty-cyjnych jest zmniejszenie wydatków na projekty (rze-czywisty wypływ środków) w ostatnich latach; w 2014 r. wyniosły one niecałe 600 tys. euro. Dopiero pewna stabilność wyników finansowych pozwoli na stałe zwiększenie w najbliższych latach wydatków projekto-wych (do kwoty 700-900 tys. euro, zależnie od corocz-nej wysokości nowych dotacji).

119fakty i liczby

sprawozdanie finansowe za lata obrotowe 2013 + 2014

Rachunek zysków i strat za okres zakończony 31.12.2014 | euro 31.12.2013 | euro

A. Przychody 1.177.373,88 1.232.378,55

B. Koszty administracyjne 209.978,59 214.067,34

C. Koszty zarządzania majątkiem 60.825,00 53.575,00

D. Wydatki projektowe 587.160,60 945.040,00

Zysk (strata) netto 319.409,69 19.696,21

Bilans na dzień 31.12.2014 | euro 31.12.2013 | euro

I. Wartości niematerialne i prawne 11.806,94 13.513,67

II. Rzeczowe aktywa trwałe 3.355,44 1.869,34

III. Aktywa trwałe (papiery wartościowe) 60.199.323,90 57.258.122,10

IV. Środki pieniężne 760.561,09 588.769,93

V. Pozostałe aktywa 2.574,60 1.128,40

VI. Zobowiązania - 5.675,00 - 7.525,00

Kapitał fundacji 60.965.236,09 57.855.878,44

W tym kapitał rezerwowy 2.652.000,00 2.284.000,00

Rezerwy projektowe 841.218,00 453.954,82

opinia biegłego rewidenta

Przeprowadziliśmy badanie sprawozdania finanso-wego Polsko-Niemieckiej Fundacji na Rzecz Nauki z siedzibą we Frankfurcie nad Odrą za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 r., składającego się z rachunku zysków i strat oraz bilansu, sporządzonego zgodnie z przyjętymi zasadami (polityką) rachunkowości. Za prawidłowość ksiąg rachunkowych oraz sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego zgodnie z obo-wiązującymi przepisami odpowiadają prawni przed-stawiciele fundacji. Naszym zadaniem było zbadanie i wyrażenie opinii o zgodności z wymagającymi zasto-sowania zasadami (polityką) rachunkowości tego spra-wozdania finansowego.

Badanie zostało przeprowadzone tak, by stwierdzić czy roczne sprawozdanie finansowe jest zgodne z wymagającymi zastosowania zasadami rachunkowo-ści oraz czy rzetelnie i jasno przedstawia, we wszystkich istotnych aspektach, sytuację majątkową i finansową, jak też wynik finansowy. Badanie obejmowało analizę ogólną oraz jednostkową. Analiza jednostkowa obej-mowała sprawdzenie na podstawie wybranej próby dowodów potwierdzających kwoty i informacje wyka-zane w sprawozdaniu finansowym. Uważamy, że nasze badanie stanowiło wystarczającą podstawę do wyraże-nia opinii.

W naszej opinii sprawozdanie finansowe nie budzi zastrzeżeń.

W naszej opinii, sformułowanej na podstawie prze-prowadzonego badania, sprawozdanie finansowe zostało sporządzone na podstawie prawidłowo prowa-dzonych ksiąg rachunkowych zgodnie z wymagającymi zastosowania zasadami (polityką) rachunkowości.

Berlin, 4 maja 2015 r.Solidaris Revisions-GmbH

oryginał

121fakty i liczby

statystyka dotacji 2009–2015

Kwoty przyznane i kwoty wnioskowane

Łączna kwota | euro 6,923 mln 44,840 mln ■ Przyznanych ■ Wnioskowanych

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2.992.934891.430

3.098.272908.810

2.806.652856.435

2.661.080487.520

4.384.061689.760

3.372.461633.880

2.456.12025.525.503

Kwoty przyznane z podziałem na konkurs główny i uproszczony

■ Ogółem ■ Konkurs główny ■ Konkurs uproszczony

908.810797.090

111.720

856.435671.005

185.430

891.430715.050

176.380

487.520397.460

90.060

687.960588.300

99.660

633.880505.000

128.880

2.456.1202.389.270

66.850

Łączna kwota | euro 6,923 mln 6,064 mln 859 tys.

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

122 PNFN 2009–2015

123fakty i liczby

Liczba wniosków rozpatrzonych pozytywnie względem liczby wniosków złożonych

Liczba wniosków 238 654 ■ Rozpatrzonych pozytywnie ■ Złożonych

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

9536

9635

10138

6627

10632

6025

45130

124 PNFN 2009–2015

3513

22

389

29

3612

24

278

19

3213

19

257

18

4534

11

Liczba wniosków rozpatrzonych pozytywnie z podziałem na konkurs główny i uproszczony

Liczba wniosków 238 96 142

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

■ Ogółem ■ Konkurs główny ■ Konkurs uproszczony

125fakty i liczby

■ I. Transfer kultury i wiedzy

■ II. Procesy europeizacji

■ III. Zmiany norm i wartości

■ IV. Wielojęzyczność

■ V. Poza priorytetami tematycznymi

Wnioski rozpatrzone pozytywnie z podziałem na typy projektów

suma | euro liczba

Projekty naukowo-badawcze 4.097.270 71

I. Transfer kultury i wiedzy 1.464.060 25

II. Procesy europeizacji 1.141.700 20

III. Zmiana norm i wartości 791.600 14

IV. Wielojęzyczność 350.240 5

V. Poza priorytetami tematycznymi 349.670 7

Wydarzenia naukowe 823.215 108

Projekty dydaktyczne 106.215 18

Publikacje 108.390 9

Programy stypendialne 564.000 9

Nowe struktury w dydaktyce i badaniach naukowych 1.224.865 23

Łącznie 6.923.955 238

Projekty badawczeWnioski rozpatrzone pozytywnie z podziałem na priorytety tematyczne

25

75

14

20

71 Łącznie

350.240 349.670

791.600

1.141.700

1.464.0604,097 mln

umowa międzyrządowa

2012

statut fundacji

umowa międzyrządowa

2008

podstawy prawne

127

Preambuła• W nawiązaniu do Wspólnego Oświadczenia

podpisanego przez przedstawicieli rządów Republiki Federalnej Niemiec i Rzeczypo-spolitej Polskiej w dniu 25 lipca 2005 we Frankfurcie nad Odrą,

• dążąc do pogłębienia stosunków między Republiką Federalną Niemiec i Rzeczypo-spolitą Polską na fundamencie wspólnych europejskich celów i wniesienia wkładu do dalszego pojednania,

• mając na względzie wielkie znaczenie, jakie ma wzmożona współpraca w zakresie dzia-łalności naukowo-badawczej, działalności szkół wyższych oraz wymiany studentów, doktorantów i pracowników naukowych dla lepszego wzajemnego poznania się i zrozumienia młodych pokoleń w obu krajach,

• dążąc do wspierania projektów i przed-sięwzięć o modelowym charakterze, stanowiących pomost pomiędzy Europą Zachodnią a Wschodnią oraz motor nie-miecko-polskiego porozumienia i integracji ogólnoeuropejskiej

• kierując się pragnieniem dalszej roz-budowy szczególnej roli, jaka przypada Uniwersytetowi Europejskiemu Viadrina we Frankfurcie nad Odrą oraz Collegium Polonicum w Słubicach jako wspólnej instytucji Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą i Uniwer-sytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w ramach współpracy między studentami, naukowcami i badaczami,

• celem i zadaniem „Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki“ będzie promocja polsko-niemieckiej współpracy między studentami, naukowcami i badaczami obu krajów.

§ 1 Nazwa, forma prawna, siedziba(1) Fundacja nosi nazwę „Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki“.

(2) Fundacja jest posiadającą zdolność prawną fundacją prawa cywilnego i ma swoją siedzibę we Frankfurcie nad Odrą.

§ 2 Cel(1) Celem Fundacji jest promocja nauki i porozumienia między narodami w drodze promocji polsko-niemieckiej współpracy mię-dzy studentami, naukowcami i badaczami obu krajów. (2) Cel fundacji jest realizowany w szczegól-ności poprzez:1. promocję projektów i przedsięwzięć dla

studentów, naukowców i badaczy z działów naukowo-badawczych takich wydziałów, które są reprezentowane na Uniwersyte-cie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i na Uniwersytecie Europejskim Viadrina, między innymi poprzez realizację imprez naukowych i przedsięwzięć badawczych w ramach polsko-niemieckiej współpracy szkół wyższych ze szczególnym polsko-niemieckim odniesieniem, zwłaszcza na Uniwersytecie Europejskim Viadrina we Frankfurcie nad Odrą i w Collegium Poloni-cum w Słubicach oraz poprzez

2. przyznawanie stypendiów, których celem jest rozszerzanie wymiany między stu-dentami, naukowcami i badaczami dla pogłębienia wzajemnego zrozumienia.

statut fundacji

podstawy prawne

Przy alokacji środków miarodajne są wyłącz-nie kryteria doskonałości. Uwzględniane przy tym są zarówno jakość naukowa jak i wkład projektu lub przedsięwzięcia w pogłębianie porozumienia między narodami.

(3) Fundacja realizuje wyłącznie i bezpo-średnio cele pożytku publicznego w myśl rozdziału „Cele uprzywilejowane podat-kowo“ niemieckiej ordynacji podatkowej (Abgabenordnung).

(4) Fundacja działa bezinteresownie, nie dąży w pierwszej kolejności do uzyskiwania własnych korzyści gospodarczych.

§ 3 Majątek, przeznaczanie środków(1) Majątek Fundacji wynika z jej działalności.

(2) Majątek Fundacji winien być zachowany w pierwotnej wysokości. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest wyasygnowanie maksymalnie 3 % wartości majątku, jeżeli cel Fundacji nie może zostać zrealizowany w inny sposób i zapewnione jest uzupełnie-nie majątku Fundacji o pobrane wartości majątkowe w ciągu następnych trzech lat, jednocześnie należy ustalić plan uzupełnie-nia majątku.

Środki fundacji mogą być wykorzystywane wyłącznie do realizacji celu Fundacji, o ile przysporzenia nie są przeznaczone do powiększenia majątku Fundacji jako wkład późniejszych współfundatorów.

(3) Dochody z majątku Fundacji i przysporzenia nieprzeznaczone do powiększenia majątku są przeznaczane do realizacji celu Fundacji. W przypadku przysporzeń pochodzących ze środków publicznych przestrzega się odpo-wiednich przepisów prawno-budżetowych.

(4) Fundacja jest uprawniona do przezna-czania części swoich środków na tworzenie rezerw celowych w ramach § 58 nr 6 niemiec-kiej ordynacji podatkowej (AO), jeżeli i jak długo jest to konieczne dla trwałej realizacji jej uprzywilejowanych podatkowo celów. W ramach przepisów podatkowych (patrz § 58 pkt 7 a niemieckiej ordynacji podatkowej) możliwe jest tworzenie rezerw ogólnych. Zapewnić przy tym należy zachowanie wystarczającej ilości środków na realizację celów statutowych.

(5) Środki Fundacji są przeznaczane wyłącznie na cele statutowe. Nikt nie może czerpać korzyści ze środków Fundacji wydatkowanych sprzecznie z jej celem lub z niewspółmiernie wysokich wynagrodzeń.

(6) O przyznawaniu środków przez Fundację decyduje Zarząd Fundacji. W odniesieniu do dotacji ze środków Fundacji nie istnieje rosz-czenie prawne

§ 4 Organy(1) Organami Fundacji są:a. Zarządb. Kuratorium

(2) Fundacja powinna posiadać Radę Doradczą.

§ 5 Zarząd(1) W fazie konstytuowania, Fundacja jest zarządzana i reprezentowana przez zarząd powołany przez fundatorów. Zarząd pracuje honorowo i nieodpłatnie, lecz ma prawo do zwrotu nieodzownych nakładów. Działanie tego zarządu wygasa w chwili ustanowienia Zarządu w myśl poniższego ustępu 2.

(2) Zarząd ustanowiony po zakończeniu fazy konstytuowania składa się z co najwyżej trzech członków, w tym jednego członka z Rzeczypospolitej Polskiej nominowanego przez polskiego ministra właściwego ds.

129

szkolnictwa wyższego. Członkowie Zarządu są powoływani przez Kuratorium na okres do 3 lat. Kuratorium powołuje przewodniczącego Zarządu i jego zastępcę. Członkowie Zarządu otrzymują odpowiednie wynagrodzenie.

Ponowne powołanie jest możliwe. Człon-kowie Zarządu sprawują swoją funkcję do momentu przejęcia jej przez następców.

(3) Kuratorium może z ważnego powodu odwołać przez podjęcie uchwały Członka Zarządu.

(4) Przewodniczący lub zastępca przewod-niczącego wraz z jeszcze jednym członkiem Zarządu reprezentują Fundację zgodnie z §§ 86, 26 niemieckiego Kodeksu Cywilnego (BGB) w sprawach sądowych oraz pozasądowych. O ile powołany jest tylko jeden członek Zarządu, reprezentuje on Fundację sam. Kuratorium może uchwalić odmienne uregu-lowania dotyczące reprezentowania Fundacji.

§ 6 Zarząd, podejmowanie uchwał(1) Zarząd podejmuje uchwały na posiedze-niach lub w drodze głosowania pisemnego. Przewodniczący Zarządu lub jego zastępca wysyła do wszystkich członków Zarządu pisemne zaproszenie na posiedzenie w terminie dwóch tygodni przed posiedze-niem podając dokładny porządek obrad lub wzywa ich do pisemnego oddania głosu w terminie dwóch tygodni. Zarząd posiada zdolność do podejmowania uchwał pod warunkiem obecności co najmniej dwóch trzecich jego członków. W sprawach nieobję-tych porządkiem obrad danego posiedzenia Zarząd może podejmować uchwały jedynie pod warunkiem obecności wszystkich jego członków. Posiedzenia Zarządu odbywają się w razie potrzeby, jednakże co najmniej raz w roku lub na wniosek przynajmniej jednego członka Zarządu.

(2) Uchwały Zarządu podejmowane są zwykłą większością głosów oddanych przez obec-nych członków z wyjątkiem uchwał w spra-wie przyznawania środków pomocowych. W przypadku równości głosów decyduje głos przewodniczącego lub, w razie jego nieobec-ności, głos jego zastępcy. Uchwały w sprawie przyznawania środków pomocowych są podejmowane jednomyślnie. Uchwały w dro-dze głosowania pisemnego podejmowane są tylko w razie wyrażenia zgody na taką proce-durę przez wszystkich członków Zarządu.

(3) Z posiedzeń Zarządu sporządza się proto-kół podpisywany przez kierownictwo posie-dzenia. Protokół zawiera słowne brzmienie podjętych uchwał. Odnośnie uchwał podjętych w drodze głosowania pisemnego sporządza się protokół, do którego dołącza się zgody pisemne.

§ 7 Zadania Zarządu(1) Zarząd na własną odpowiedzialność zarządza Fundacją zgodnie ze Statutem Fundacji i przepisami prawa, przy czym winien spełniać jak najskuteczniej i trwale wolę fundatorów. Członkowie Zarządu są zobowiązani do sumiennego i oszczędnego zarządzania majątkiem Fundacji i innymi środkami. Zarząd przedkłada Kuratorium do uchwalenia roczny plan finansowy.

(2) Jeśli zadania Fundacji wymagają szcze-gólnych form zarządzania, można zatrudniać w tym celu pracowników za stosownym wynagrodzeniem, kierując się systemem wynagrodzeń służby publicznej i uwzględnia-jąc zakaz faworyzowania.

(3) Zarząd kieruje Fundacją i do jego właści-wości należą wszelkie sprawy niezastrzeżone niniejszym statutem do kompetencji innych organów Fundacji. Zarząd wykonuje uchwały Kuratorium.

podstawy prawne

130 PNFN 2009–2015

(4) Zarząd przedkłada Kuratorium do zatwierdzenia sprawy nadzwyczajne wykra-czające poza ramy bieżących czynności, w szczególnościa. plan finansowy i rozliczenie roczneb. sprawozdanie dotyczące planowania

finansowego i lokaty majątku Fundacjic. sprawozdanie roczne z działalności

Fundacjid. powołanie biegłych rewidentów.

(5) Zarząd uchwala swój regulamin wewnętrzny.

§ 8 Kuratorium(1) Kuratorium składa się z:1. dwóch pracowników administracji krajo-

wej delegowanych przez rząd kraju związ-kowego Brandenburgia

2. dwóch pracowników administracji federal-nej delegowanych przez Rząd Republiki Federalnej Niemiec

3. dwóch członków delegowanych przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej, których powołuje polski minister właściwy ds. szkolnictwa wyższego w porozumieniu z polskim mini-strem spraw zagranicznych.

4. koordynatora do spraw stosunków nie-miecko-polskich Republiki Federalnej Nie-miec lub – w razie wakatu na tej funkcji – zastępcy powołanego przez federalnego ministra właściwego do spraw nauki

5. przewodniczącego Rady Doradczej.

(2) Kuratorium wybiera ze swego grona prze-wodniczącego i zastępcę przewodniczącego.

(3) Członkowie Kuratorium mają w każdej chwili prawo wglądu do ksiąg i dokumentacji Fundacji, zlecania przeprowadzenia takiego wglądu i zażądania udzielenia wyjaśnień przez Zarząd.

§ 9 Uprawnienia i obowiązki Kuratorium(1) Kuratorium jest najwyższym organem Fundacji.

(2) Do zadań Kuratorium należy w szczególnościa. powoływanie, odwoływanie i ustalanie

wynagrodzenia członków Zarządub. zatwierdzanie rocznego sprawozdania

finansowego i udzielanie absolutorium Zarządowi

c. zatwierdzanie regulaminu wewnętrznego Zarządu

d. podejmowanie uchwał w ramach §§ 14, 15 i 16

e. podejmowanie uchwał w sprawie planu finansowego przedkładanego przez Zarząd

f. powoływanie członków Rady Doradczejg. ustalanie wytycznych, łącznie z zasadami

i warunkami, odnośnie przydzielania środ-ków pomocowych

h. podejmowanie uchwał w sprawie zamie-rzeń i czynności prawnych wykraczających poza bieżącą działalność, których wartość jest wyższa niż 50.000 € lub prowadzą do zobowiązań ze strony Fundacji przekracza-jących okres trzech lat

i. nabywanie, sprzedaż i obciążanie działek lub porównywalne czynności prawne

j. u s t a n a w i a n i e za s a d za r zą d za n i a majątkiem.

(3) Członkowie Kuratorium oddelegowani przez rząd Republiki Federalnej Niemiec posiadają w sprawach określonych w § 9 ust. 2 lit. e), g) i h) po cztery głosy, w sprawach okre-ślonych w § 9 ust. 2 lit. d) po dziewięć głosów, a we wszystkich pozostałych sprawach po jednym głosie. Pozostali członkowie posiadają we wszystkich sprawach po jednym głosie. W sprawach określonych w § 9 ust. 2 lit. a), b), c), f), i), j) decyzje nie mogą być podejmowane wbrew głosom członków oddelegowanych przez rząd kraju związkowego Brandenburgia lub wbrew głosom członków oddelegowa-nych przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej lub

131

wbrew głosom członków oddelegowanych przez rząd Republiki Federalnej Niemiec. Jeżeli nie dojdzie do porozumienia, przewod-niczący przedłoży odpowiednie propozycje mające na celu podjęcie jednomyślnej decyzji przez Kuratorium. Jeśli w sprawach określo-nych w § 9 ust. 2 lit. b), c), i), j) nie dojdzie do porozumienia po 6 miesiącach zadecydują głosy członków delegowanych przez rząd Republiki Federalnej Niemiec działających w konsultacji z członkami delegowanymi przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej. W spra-wach określonych w § 9 ust. 2 lit. g oraz lit. d, o ile uchwały dotyczą statutu (§ 14), żadne decyzje nie mogą być podejmowane wbrew głosom członków oddelegowanych przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej.

W sprawach określonych w § 9 ust. 2 lit f) przewodniczący Rady Doradczej nie ma prawa głosu.

(4) Kuratorium może podejmować pojedyn-cze działania i decyzje leżące we właściwości Zarządu. Kuratorium może udzielać poleceń Zarządowi.

(5) Kuratorium uchwala swój regulamin wewnętrzny.

(6) Działalność członków Kuratorium na rzecz Fundacji ma charakter honorowy. Niedozwo-lone jest przekazywanie członkom Kurato-rium korzyści majątkowych. Poniesione przez członków adekwatne wydatki i nakłady mogą zostać im zwrócone w drodze odpowiedniej uchwały Kuratorium. Odpowiedzialność cywilna członków Kuratorium ogranicza się do przypadków umyślnego działania na szkodę Fundacji i rażącego niedbalstwa.

§ 10 Uchwały Kuratorium(1) Kuratorium obraduje co najmniej raz w roku. Posiedzenia zwołuje przewodniczący Kuratorium. Każdy członek może zażądać zwołania posiedzenia podając uzasadnienie. Pierwsze posiedzenie, na które zaprasza zarząd fazy konstytuowania, odbędzie się we właściwym czasie przed zakończeniem ww. fazy.

(2) Kuratorium posiada zdolność do podej-mowania uchwał w obecności więcej niż połowy swoich członków. Członkowie przyj-mują uchwały zwykłą większością oddanych głosów, o ile niniejszy statut nie stanowi inaczej. W przypadku równości oddanych głosów decyduje głos przewodniczącego. Nie dotyczy to przypadków określonych w § 9 ust. 2 i ust. 3. Nieobecnego na posie-dzeniu członka Kuratorium może zastąpić na podstawie pisemnego oświadczenia inny obecny członek Kuratorium. Z posiedzeń Kuratorium sporządza się protokoły.

(3) Uchwały w myśl §§ 14, 15 i 16 niniejszego statutu wymagają większości trzech czwar-tych oddanych głosów.

(4) W wyjątkowych przypadkach Uchwały mogą być podejmowane w drodze głoso-wania pisemnego. Szczegóły procedury dotyczącej podejmowania uchwal w drodze głosowania pisemnego zostaną ustalone w regulaminie wewnętrznym Kuratorium. Podejmowanie uchwał w drodze głosowania pisemnego nie jest dopuszczalne w przy-padku powoływania i odwoływania członków organów oraz uchwał w myśl §§ 14, 15 i 16 niniejszego statutu.

podstawy prawne

132 PNFN 2009–2015

§ 11 Rada Doradcza(1) Fundacja powinna posiadać Radę Doradczą powoływaną przez Kuratorium i składającą się z nie więcej niż 6 członków, w tym dwóch z Rzeczypospolitej Polskiej, reprezentujących środowiska naukowo-badawcze. Działalność członków Rady Doradczej ma charakter honorowy. Członkowie mają prawo do zwrotu poniesionych kosztów. Rząd Republiki Federalnej Niemiec i rząd kraju związkowego Brandenburgia mają prawo do nominowa-nia po jednym niemieckim członku; polski minister właściwy ds. szkolnictwa wyższego ma prawo do nominowania dwóch członków z Rzeczypospolitej Polskiej.

Członkowie Kuratorium i Zarządu mogą brać udział w posiedzeniach Rady Doradczej w charakterze gości.

§ 12 Zadania Rady Doradczej(1) Rada Doradcza doradza pozostałym organom Fundacji we wszystkich sprawach istotnych dla działalności Fundacji.

(2) Rada Doradcza udziela rekomendacji odnośnie przeznaczania środków Fundacji w ramach realizacji celów Fundacji i propo-nuje ogólne wytyczne, o ile jest to celowe.

(3) Rada Doradcza jest odpowiedzialna za opiniowanie merytoryczne. Rada Doradcza omawia roczne sprawozdania z działalności Fundacji.

§ 13 Kierowanie Fundacją(1) Przychody i rozchody Fundacji podle-gają obowiązkowi prowadzenia zapisów, a przynależna dokumentacja archiwizacji. Na koniec każdego roku obrotowego sporządza się zestawienie przychodów i rozchodów oraz majątku Fundacji w formie rozliczenia rocz-nego i sprawozdania z realizacji celu Fundacji.

Roczne sprawozdanie finansowe składające się z rozliczenia rocznego i sprawozdania z realizacji celu Fundacji przedkłada się urzę-dowi ds. fundacji w ciągu sześciu miesięcy po zakończeniu roku obrotowego. Rokiem obrotowym jest rok kalendarzowy.

(2) Rozliczenie roczne w myśl ust. 1 podlega kontroli przez biegłego rewidenta. Raport pokontrolny przekazuje się urzędowi sprawu-jącemu nadzór.

(3) Realizacja budżetu i gospodarowanie Fundacją jak i spożytkowanie środków przez beneficjentów zgodnie z § 2 niniejszego Statutu podlegają kontroli Federalnej Izby Obrachunkowej (Bundesrechnungshof ). Podczas uzgadniania promocji projektów Fundacja zastrzega prawo Federalnej Izby Obrachunkowej do przeprowadzenia kontroli u beneficjentów.

§ 14 Zmiany Statutu, zmiana celu(1) Zmiany Statutu niedotyczące celu Fundacji uchwala Kuratorium. Zmiany te wymagają zezwolenia urzędu ds. fundacji.

(2) Jeżeli istotna zmiana warunków przema-wia za koniecznością zmiany celu Fundacji, Kuratorium może go uzupełnić lub uchwalić nowy cel Fundacji. Dotyczy to w szczególno-ści przypadku zaangażowania w działalność Fundacji kraju członkowskiego Unii Euro-pejskiej jako późniejszego współfundatora w drodze wniesienia wkładu finansowego. Rzeczona uchwała wymaga zezwolenia urzędu ds. fundacji. Jeśli wcześniejszy cel Fundacji miał charakter pożytku publicznego, nowy cel musi być również uprzywilejo-wany podatkowo. W takim wypadku przed udzieleniem zezwolenia przez urząd ds. fundacji wymagana jest zgoda administracji finansowej.

133podstawy prawne

§ 15 Rozwiązanie Fundacji, połączenie z inną fundacją(1) Kuratorium może uchwalić rozwiązanie Fundacji lub jej połączenie z jedną lub kil-koma innymi uprzywilejowanymi podatkowo fundacjami, jeżeli warunki nie pozwalają na ustawiczną i trwałą realizację celu Fundacji.

(2) Nowa fundacja powstająca w wyniku połączenia musi również być uprzywilejo-wana podatkowo. Uchwały przewidziane w § 15 wymagają zgody administracji finan-sowej. W przypadku uchwał przewidzianych w ust. 1 wymagana jest, przed udzieleniem zezwolenia przez urząd ds. fundacji, wcze-śniejsza zgoda administracji finansowej.

§ 16 Podział majątku(1) W przypadku lub zniesienia Fundacji lub ustania celów pożytku publicznego majątek w wysokości wpłaconych wkładów kapitału i/lub wspólnej wartości przekazanych wkła-dów rzeczowych przechodzi na fundatorów i późniejszych współfundatorów, o ile są one podmiotami prawa publicznego, wraz ze zobowiązaniem do przeznaczania majątku Fundacji bezpośrednio i wyłącznie na cele pożytku publicznego. Wysokość majątku przypadająca fundatorom i późniejszym współfundatorom ustalana jest w zależności od stosunku wyrażonego wielkością wkładów do majątku Fundacji i innych dotacji w chwili powstania przyczyny rozwiązania Fundacji lub ustania celów pożytku publicznego.

(2) Pozostały majątek przechodzi na fun-datorów i współfundatorów, wskazanych w ust. 1, zdanie 1, którzy przeznaczają go bez-pośrednio i wyłącznie na działalność pożytku publicznego, cele charytatywne lub kościelne. Wysokość majątku przypadająca fundatorom i współfundatorom określana jest zgodnie z zasadami wskazanymi w ust. 1, zdanie 2.

(3) Uchwały podejmowane zgodnie z niniej-szym przepisem wymagają – przed udzie-leniem zezwolenia przez urząd ds. fundacji – zgody administracji finansowej.

§ 17 Informowanie urzędu sprawującego nadzór nad FundacjąUrząd sprawujący nadzór nad Fundacją należy na jego życzenie informować w każdej chwili o wszelkich sprawach Fundacji. Roczne sprawozdanie finansowe przedkłada się urzę-dowi sprawującemu nadzór bez uprzedniego żądania.

§ 18 Urząd ds. fundacji, urząd sprawujący nadzór nad FundacjąUrzędem ds. fundacji jest Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Kraju Związkowego Brandenburgia.

kwiecien 2011 r.

134 PNFN 2009–2015

titel

135podstawy prawne

136 PNFN 2009–2015

titel

137podstawy prawne

138 PNFN 2009–2015

titel

139podstawy prawne

140 PNFN 2009–2015

141podstawy prawne

142 PNFN 2009–2015

143

źródła zdjęć

3 BMBF/Hans-Joachim Rickel5 po prawej: picture alliance/dpa/Eva Krafczyk po lewej: picture-alliance/dpa6 na górze: picture-alliance/akg-images/Bruni Meya po lewej: picture-alliance/dpa/Jörg Schmitt po prawej: picture alliance/Michael Jung7 picture-alliance/ZB/Patrick Pleul8 po lewej: picture alliance/dpa/Stephanie Pilick po prawej: BMBF/Hans-Joachim Rickel9 picture alliance/dpa/Patrick Pleul11 Fotolia/Grzegorz Polak13 Presse- und Informationsamt der Bundesregierung/Steffen Kugler16 lewa kolumna: Presse- und Informationsamt der Bundesregierung/Steffen Kugler; Grzegorz Roginski/CIR; Maurice Weiss/OSTKREUZ prawa kolumna: Die Hoffotografen GmbH; Die Hoffotografen GmbH

17 Jan Voth18 prawa kolumna: Christoph Herbort-von Loeper19 Jirka Jansch26 po lewej: Heide Fest/Europa-Universität Viadrina30 po lewej: Przemyslaw Skrzydlo/Agencja Gazeta po prawej: Tobias Weger32 okładka: Verlag Ferdinand Schöningh GmbH & Co. KG42 okładka: transcript Verlag52 Tobias Tanzyna/wirkungsgrad56 Bartosz Jagura62 Heide Fest/Europa-Universität Viadrina63 picture-alliance/ZB/Patrick Pleul64 Europa-Universität Viadrina65 picture-alliance/ZB/Patrick Pleul

* Pozostałe zdjęcia pochodzą z archiwum PNFN lub zostały udostępnione przez wnioskodawców i partnerów.

144 PNFN 2009–2015

wydawcaPolsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki Logenstr. 9–1015230 Frankfurt (Oder)

www.pnfn.plwww.dpws.de

Witold GnauckDyrektor zarządzającyT +49 (0)335 6640 - [email protected]

Daria Mudzo-WielochZastępczyni dyrektora | Kierownik projektówT +49 (0)335 6640 - [email protected]

Martina SchurigSpecjalistka ds. administracyjno-finansowych | KsięgowaT +49 (0)335 6640 - [email protected]

projekt graficznyPiktogram GbR, Berlin

drukLASERLINE Druckzentrum Berlin & Co. KG

© 2016 Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki

impressum

www.pnfn.pl www.dpws.de

Documents

2009 – 2015 sprawozdanie z działalności · 4 Misja Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki 5 O ... Programy stypendialne | Sieci współpracy naukowej ... która jest wyborem