„Przed wyborem seminarium” Ochrona i Kształtowanie Środowiska

„Przed wyborem seminarium”

Ochrona i Kształtowanie Środowiska

Dr hab. inż..Wanda Wilczyńska-Michalik prof. UP

Spis treści

I. Kilka słów o sobie i o prowadzonych zajęciach (slajdy 2 – 10)

I. Problemy badawcze z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, jakich dotyczyć mogą prace

dyplomowe zarówno magisterskie jak i licencjackie (problem 1 – 7, slajdy: 11 – 33)

III. Tematyka, jaką mogą obejmować prace dyplomowe – licencjackie (problematyka ta nie została uwzględniona w punkcie II, dotyczy tylko studentów studiów pierwszego stopnia) (slajdy 34 – 56)

IV. Przykłady tematów jakich należy unikać (slajdy 57 – 61)

I. Kilka słów o sobie i o prowadzonych zajęciach

Szanowni Państwo,

jestem pracownikiem Zakładu Ochrony i Kształtowania Środowiska Geograficznego w Instytucie Geografii UP

Na studiach stacjonarnych prowadzę seminarium dla studentów IV i V roku oraz zajęcia dla studentów specjalizacji „Ochrona i Kształtowanie Środowiska”:

„Zasoby przyrody i ich zagrożenia”, „Antropogeniczne zmiany środowiska Polski”,„Monitoring środowiska”

Bardzo lubię zajęcia i prace terenoweNa zdjęciu po prawej: wycieczka w Gorce, maj 2008

W ubiegłych latach dla studentów specjalizacji prowadziłam także ćwiczenia terenowe przedmiotowe. Odbywały się one w Stacji Morskiej UG w Helu.

Fokarium – trening i karmienie fok(Fot. W. Wilczyńska-Michalik, kwiecień, 2008)

Studenci III roku po zajęciach w Obserwatorium Geofizyki w Helu (obserwacje geomagnetyczne) (kwiecień, 2008)

Dla studentów studiów niestacjonarnych prowadzę zajęcia z przedmiotów:

„Podstawy kształtowania i ochrony środowiska”„Antropogeniczne zmiany środowiska Polski”„Kształtowanie i Ochrona środowiska”

Jeden z bardzo aktualnych tematów omawianych podczas zajęć dotyczy odpadów. Problem gospodarki odpadami w mieście lub gminie to zagadnienie, które można przedstawić w ramach pracy dyplomowej

Okolice Paczółtowic – dzikie składowiskoFot. W. W. Michalik, 2006

Wysypisko odpadów komunalnych „Barycz” Fot. W. W. Michalik, 2006

Magistranci

W latach 2006 – 2008 pracę magisterską realizowaną pod moim kierunkiem obroniło 36 studentów

Na zdjęciach – dokumentacja fotograficzna do pracy magisterskiej nt. Rekultywacja terenu po zlikwidowanych Zakładach Chemicznych „Tarnowskie Góry” w Tarnowskich Górach. Na zdjęciu po prawej – autorka pracy, P. M. Marszałek w terenie

Na kolejnych slajdach przedstawiono problemy badawcze z zakresu ochrony i kształtowania środowiska,jakich dotyczyć mogą prace licencjackie i magisterskie realizowane pod moim kierunkiem na Wydziale Geograficzno-Biologicznym UP, kierunek – geografia

II. Problemy badawcze z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, jakich dotyczyć mogą prace licencjackie

i magisterskie

Przedmiotem badań geografii jest środowisko geograficzne, środowisko – obejmujące zarówno zasoby przyrody jak i gospodarkę

Geografia ma dwa przedmioty badań:1.środowisko przyrodnicze (naturalne)2.człowieka i jego działalność

Człowiek przekształca środowisko, zmienia krajobrazy, wykorzystuje zasoby (wody, gleby, surowce mineralne),wytwarza zanieczyszczenia i odpady

Człowiek zmienia i narusza naturalne cykle biogeochemiczne

Jakie są skutki środowiskowe działalności człowieka?

Myślę, że warto o tym napisać pracę

O czym należy pamiętać przy wyborze tematu ? • temat pracy powinien dotyczyć, konkretnego, niezbyt wąskiego problemu

• na ten sam temat mogą powstawać prace dyplomowe o różnych pytaniach naukowych

•należy unikać tematów, wokół których toczą się spory (np. ekonomiczne czy środowiskowe)

•należy unikać tematów, do opracowania których nie ma wystarczających materiałów

•teren badań powinien być dość dobrze znany autorowi przyszłej pracy

•przedmiot badań powinien być interesujący z punktu widzenia poznawczego

•problem badawczy powinien być aktualny

Na pewnych obszarach człowiek znacząco przekształcił środowisko przystosowując je do swoich potrzeb, spowodował degradację, a niekiedy doprowadził do dewastacji zasobów

Teraz podejmuje „działania naprawcze”.

Jakie to są działania? Jakie są metody działań naprawczych? Jaka jest ich skuteczność?

Można to opisać w pracy dyplomowej

Problem 1.Przeciwdziałanie skutkom degradacji środowiska geograficznego

1. Przeciwdziałanie skutkom degradacji środowiska geograficznego

W ramach tego problemu można dla wybranego obszaru lub obiektuprzedstawić pracę, w której zostaną omówione działania obejmujące

rekultywację lub rewitalizację

np..:

1.a/ rekultywacja (np..rekultywacja gleb, rekultywacja składowisk odpadów, rekultywacja

hałd na wybranym terenie)

…. „rekultywacja gruntów to nadanie lub przywrócenie gruntom zdegradowanym albo zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie własności fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg” (Ustawa ….., 1995)

1. b/ rewitalizacja obszarów poprzemysłowych i pogórniczych

Dla potrzeb pracy dyplomowej niezbędna jest dokumentacja obiektów, obszarów lub form antropogenicznych podlegających rekultywacji w oparciu o rekonesans terenowy, prace terenowe - dokumentacyjne, wywiad środowiskowy . Praca musi zawierać oraz opis przebiegu prac naprawczych (np. techniki rekultywacji) prowadzonych w terenie przez stosowne instytucje.

Dostępność materiałów źródłowych jest bardzo istotna

Analiza literatury, musi uwzględniać pozycje wyjaśniające i porządkujące fachową terminologię związaną z tematem pracy.

Niezbędne jest także zapoznanie się z podstawowymi aktami prawnymi z zakresu ochrony środowiska

Problem 1. a. – „rekultywacja …...”

Zwałowisko wewnętrzne O/Bełchatów, widok zrekultywowanego zbocza

wschodniego

Rekultywacja składowiska odpadów Maślice

(woj. dolnośląskie)

Rekultywacja zbiornika odpadów niebezpiecznych i szkodliwych po ZSO „Górka" w Trzebin

Na zdjęciach powyżej wybraneprzykłady rekultywacji

Problem 1. b. – „rewitalizacja …...”

Jest to problematyka łącząca wiedzę z wielu działów geografii: (geografii fizycznej, geografii społeczno-ekonomicznej, geografii przemysłu) a także z wielu dziedzin naukowych (np. z ekologii, architektury)

Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych, pogórniczych czy zespołów urbanistycznych to obecnie jedno z działań najbardziej zauważalnych w środowisku kulturowym, którego fizjonomią jest krajobraz.

Dla potrzeb pracy dyplomowej niezbędna jest pełna charakterystyka środowiska geograficznego, w tym kulturowego omawianego obszaru,na podstawie literatury, materiałów źródłowych i przeprowadzonej dokumentacji w terenie.

Szczególną uwagę należy zwrócić na zagadnienia związane z ochroną zabytkowego krajobrazu kulturowego

Dostępność materiałów źródłowych jest istotna (z dotychczasowych doświadczeń wynika, że nie ma w tym przypadku większych problemów)

Analiza literatury, musi uwzględniać pozycje wyjaśniające i porządkujące fachową terminologię związaną z tematem pracy.

W ostatnich latach w wielu polskich miastach jest realizowany program rewitalizacji (odnawiania starych dzielnic przemysłowych czy wojskowych, starych centrów śródmiejskich, ich ożywianie architektoniczne, urbanistyczne, gospodarcze i społeczne).

Gniezno. Budynki powojskowe przeznaczone do rewitalizacji

Programu Rewitalizacji Obszarów Miejskich w Czeladzi „…… spółdzielnie mieszkaniowe mogą się ubiegać się o wsparcie finansowe pochodzące z funduszy europejskich w realizacji między innymi prowadzonych przez siebie remontów”.

Autor: Adam GawronCzeladź: kopalnia Saturn

Katowice – os. Giszowiec – stare zabudowaniaFot. Łukasz Rutka (praca magisterska)

Katowice – os. Nikiszowiec, podwórzaFot. Łukasz Rutka (praca magisterska)

Problem 2.

Waloryzacja geograficzna wybranych obszarów

Na podstawie przeprowadzonej w pracy analizy należy dać odpowiedź na pytanie:

• czy omawiany teren, z punktu widzenia posiadanych walorów, zasobów środowiska geograficznego oraz istniejącej infrastruktury technicznej może być wykorzystany

np.: -do produkcji/wytwarzania odnawialnych surowców energetycznych (może to być biomasa, osady pościekowe

i inne) ?- do wytwarzania energii w oparciu o źródła odnawialne (np. zasoby wodne, wiatr) ?-dla potrzeb rozwoju turystyki - pod kątem atrakcyjności turystycznej ?

2. Waloryzacja geograficzna wybranych obszarów (cd.)

Np. :- waloryzacja geograficzna dla potrzeb planu zagospodarowania przestrzennego

- waloryzacja geograficzna pod kątem atrakcyjności turystycznej

- waloryzacja geograficzna i projektowanie różnych form ochrony przyrody

- waloryzacja geograficzna pod kątem rozwoju geoturystyki

3. Waloryzacja sozologiczna (waloryzacja presji) na wybranych obszarachnp.- waloryzacja sozologiczna obszaru oddziaływań górnictwa odkrywkowego

W pracy należy ukazać przekształcenia krajobrazu, stosunków wodnych, jakości zasobów środowiska i inne, oraz zróżnicować ich nasilenie w różnych częściach omawianego terenu

Waloryzacja geograficzna wybranych obszarów

Dla potrzeb pracy dyplomowej (waloryzacja) niezbędna jest dokumentacja wybranych walorów środowiska w oparciu o prace terenowe i dokumentacyjne (rekonesans terenowy, inwentaryzacja przyrodnicza) oraz ocena walorów środowiska na podstawie przyjętej metodologii (np. bonitacja punkowa) i dostępnej literatury oraz materiałów źródłowych

Dostępność materiałów źródłowych (szczególnie informacji dotyczących stanu środowiska) jest bardzo istotna. (na ogół nie stanowi to większych problemów)

Bardzo ważnym elementem pracy jest przyjęcie i zastosowanie precyzyjnej metodologii

Potencjalne wykorzystanie wyników pracy

Pełne rozeznania walorów środowiska geograficznego danego terenu jest nieodzownym warunkiem przy sporządzaniu i aktualizacji planu zagospodarowania przestrzennego gmin i powiatów

W planach zagospodarowania przestrzennego muszą być uwidocznione najkorzystniejsze z punktu widzenia gospodarki i środowiska formy gospodarowania oraz działania na rzecz ochrony zasobów przyrody żywej i nieożywionej

Umiejętności nabyte w trakcie realizacji pracy dyplomowej z zakresu waloryzacji mogą być przydatne w pracy w urzędach gmin i innych jednostkach administracji lokalnej

Problem 4. Antropogeniczne przekształcenia rzeźby na wybranym obszarze Np.:- antropogeniczne przekształcenia rzeźby terenów górniczych- antropogeniczne przekształcenia rzeźby obszarów o dużym nasileniu ruchu turystycznego

Dla potrzeb pracy dyplomowej niezbędna jest dokumentacja wybranych form antropogenicznych w oparciu o prace terenowe i dokumentacyjne (rekonesans terenowy, inwentaryzacja przyrodnicza) oraz ocena przekształceń rzeźby na podstawie dostępnej literatury i materiałów źródłowych.

Bardzo istotna jest dostępność opracowań kartograficznych dla omawianego terenu (map fizycznych i tematycznych) z różnych okresów (od map historycznych do współczesnych)

Bardzo ważna jest precyzyjna terminologia.

Problem 4. (c.d.)Co to są formy antropogeniczne?

Formy antropogeniczne – formy rzeźby powierzchni Ziemi powstałe bezpośrednio w wyniku działalności człowieka (np. hałdy, kamieniołomy), lub pośrednio – wskutek zakłócenia równowagi dynamicznej w środowisku (np. wylesienie – przyśpieszenie procesów denudacyjnych, prostowanie koryt rzek – przyśpieszenie erozji, budowa dróg – podcinanie skarp – osuwiska, i inne).

Formy antropogeniczne (na powierzchni Ziemi) powstaja wskutek niszczącej, budującej lub przeobrażającej działalności człowieka

Powstanie antropogenicznych form rzeźby jest związane z przemieszczaniem materiału skalnego

Zwałowisko Pochwacie (Jastrzębie Zdrój, Połomia, Gogołowa czynne, częściowo zrekultywowane

Największe formy antropogeniczne (wielkowymiarowe) związane są z rozpoczęciem na dużą skalę eksploatacji surowców mineralnych i skalnych.

Klasyfikacja form antropogenicznych zawarta jest m. in. w pracy:

Migoń P., 2006: Geomorfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN (str. 423 - 433)

Głębocznica w okolicy Kazimierza Dolnego (holweg - parów, droga z wyjeżdżoną koleiną; hohl - pusty, wydrążony, zapadły; Weg -droga) - forma ukształtowania powierzchni Ziemi przypominająca wąwóz, pochodzenia antropogenicznego.

Antropogeniczne przekształcenia rzeźby

Głębocznica Szczebrzeszyn, 2008

Wysypisko odpadów (Kawęczyn)

Fotografie: Z. Kuźma (praca zaliczeniowa)

Droga krajowa 74 Szczebrzeszyn – Frampo (Źródło: http://www.szczebrzeszyn.pl)

Nasyp kolejowy – Brody Duże

Kirkut, Fot. Z. Kuźma (praca zaliczeniowa)

Antropogeniczne przekształcenia

Problem 5.

Stan środowiska na wybranym obszarze

Stan (jakość) środowiska to czynnik zmienny w czasie

Podejmując się takiego tematu należy wziąć pod uwagę konkretny element środowiska geograficznego (np. powietrze, wody, gleby) i określić już na wstępie zakres czasowy pracy (co pozwoli pokazać w pracy trendy i dynamikę zmian koncentracji zanieczyszczeń w czasie).

Przy opracowaniu tematu istotna jest dostępność materiałów źródłowych. Są one na ogół łatwo dostępne dla dużych miast, w których istnieje system monitoringu środowiska.

5. Stan środowiska na wybranym obszarze (c.d.)

Generalnie, stan (jakość) środowiska w Polsce ulega systematycznej poprawie

Jednak lokalnie, w niektórych powiatach, gminach czy w miastach sytuacja odbiega od tego stanu rzeczy (np. wzrasta emisja CO2, emisja i koncentracja bardzo drobnych pyłów, emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych, ilość odprowadzanych ścieków, ilość wytwarzanych i gromadzonych odpadów itp..)

Istnieją także problemy środowiskowe wymagające szybkiego rozwiązania (gospodarka odpadami czy gospodarka wodno-ściekowa)

Jakie dane są dostępne?

Do elementów środowiska geograficznego, których stan jest badany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (w województwach) należą m. in.:

- powietrze atmosferyczne

Na potrzeby pracy dyplomowej, do najbardziej interesujących problemów należy w tym przypadku śledzenie zmian koncentracji pyłu PM10 – pyłu o wymiarach poniżej 10 μm i PM 2,5 - pyłu o wymiarach poniżej 2,5 μm. Są to frakcje wyjątkowo szkodliwe dla zdrowia, a ich koncentracja na wielu obszarach ma tendencję rosnącą.

Z punktu widzenia zmian stanu środowiska geograficznego istotne są także zmiany koncentracji zanieczyszczeń w opadach atmosferycznych

- wody powierzchniowe i podziemne

Jakość wód w Polsce pozostawia ciągle wiele do życzenia ze względu na nieuporządkowaną gospodarkę wodno-ściekową. Warto zbadać ten problem np. w miejscu zamieszkania.



Wiele cennych Informacji oraz opracowań na temat stanu środowiska i na temat systemu monitoringu znajduje się na stronach internetowych, np.: http://www.gios.gov.pl oraz http://www.krakow.pios.gov.pl/ (województwo małopolskie) i innych

Do realizacji wyżej wymienionego tematu istotna jest dostępność materiałów źródłowych z różnych instytucji i urzędów znajdujących się na omawianym terenie

Niezbędna jest także inwentaryzacja i dokumentacja stanu środowiska przeprowadzona przez autora pracy.

Omówienie dynamiki zmian stanu środowiska wymaga dobrej znajomości podstawowych aktów prawnych z zakresu ochrony środowiska

http://www.krakow.pios.gov.pl/publik.php


Gdzie szukać podstawowych informacji?

Dane i wykresy koncentracji wybranych związków (takiego typu jak poniższy) są dostępne od końca roku 2004: http://213.17.128.227/iseo/

Problem 6. Gospodarka wodno-ściekowa (na wybranym obszarze)

W ramach pracy należy przedstawić między innymi:

• dostarczanie lub sposób pobierania wody przez mieszkańców• ilość i jakość wody użytkowanej przez gospodarstwa domowe• stan infrastruktury wodno-kanalizacyjnej• źródła emisji ścieków • metody oczyszczania ścieków, koncentrację zanieczyszczeń w ściekach• wysokość opłat za wodę i ścieki• stan (jakość) wód powierzchniowych i podziemnych

Głównymi metodami pracy są – rekonesans terenowy, dokumentacja w terenie, analiza literatury, aktów prawnych i materiałów źródłowych

Ze względu na swą specyfikę i zasady gospodarowania, ciekawym obszarem dla powyższych rozważań są Obszary chronione – np. Obszary Parków Krajobrazowych czy Obszary Chronionego Krajobrazu

Problem 7.Gospodarka odpadami (na wybranym terenie)

Przez gospodarowanie odpadami rozumie się ich transport, gromadzenie na składowiskach, odzysk (recykling) i unieszkodliwianie odpadów, nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów

Podstawą opracowania takiego tematu jest wizja lokalna i dokumentacja istniejących składowisk i wysypisk na danym terenie, analiza literatury, aktów prawnych i materiałów źródłowych pochodzących z urzędów (np. Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Miasta ….), od firm wywożących odpady, z zakładów segregacji, od firm przetwarzających odpady. Nieodzowna jest także wnikliwa analiza Planu Gospodarki Odpadami.

Wysypisko „Barycz” k. Krakowa

recykling odpadów na wysypisku

(fot. W. Michalik, 2007)

III. Tematyka, jaką mogą obejmować prace dyplomowe - licencjackie

A. Katastrofy ekologiczne

Katastrofa ekologiczna - zjawisko polegające na zmianieśrodowiska przyrodniczego danego gatunku lub populacjiw sposób uniemożliwiający jej przetrwanie

Prace dotyczące wybranych tematów z tego zakresu mogą obejmować szczegółowy opis (czas, miejsce, przyczyny i skutki dla ekosystemów lądowych i wodnych) wybranej katastrofy (naturalnej lub antropogenicznej)

o zasięgu globalnym lub opis i analizę kilku katastrof o podobnej przyczynie lecz o zasięgu regionalnym lub

lokalnym (awarie tankowców, wycieki chemikaliów, pożary lasów) itp..

Katastrofy ekologiczne ze względu na pochodzenie można podzielić na dwie grupy:

• katastrofy naturalne (klęski żywiołowe) • katastrofy antropogeniczne

Katastrofy naturalne powodowane są przez siły przyrody: trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów, cyklony, huragany, lawiny, pożary lasów, powodzie, długotrwałe susze i mrozy lub są skutkiem masowego pojawienia się na określonym terenie szkodników lub pasożytów

Katastrofy antropogeniczne są skutkiem działalności człowieka. Spowodowane być mogą przez awarie przemysłowe (np. wyciek chemikaliów z przemysłu chemicznego), awarie elektrowni (katastrofy jądrowe), pożary przemysłowe, katastrofy tankowców itp..

Pod pojęciem zagrożenie należy rozumieć zakres zdarzeń, wywołanych celowo lub losowych, które wywierają negatywny wpływ na funkcjonowanie politycznych i gospodarczych struktur państwa, na warunki bytowania ludności oraz stan środowiska naturalnego

Analiza sytuacji w zakresie nadzwyczajnych zagrożeń ludzi i środowiska w okresie pokoju wskazuje na nieuchronność zdarzeń wywołanych zarówno siłami natury jak również powodowanych awariami i katastrofami technicznymi

Z tego też względu umownie zagrożenia można podzielić na katastrofy naturalne i techniczne

Zagrożenia i katastrofy

Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 roku o stanie klęski żywiołowej (DZ.U. z dnia 22 maja 2002 r.) wprowadza następujące definicje dotyczące zagrożeń: „Art. 3.

Ilekroć w ustawie jest mowa o:1) klęsce żywiołowej - rozumie się przez to katastrofę naturalną lub awarię techniczną, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem


Ilekroć w ustawie jest mowa o:2) katastrofie naturalnej - rozumie się przez to zdarzenie związane z działaniem sił natury, w szczególności wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu


Ilekroć w ustawie jest mowa o:3) awarii technicznej - rozumie się przez to gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych powodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości

I. KATASTROFY NATURALNE

Powodzie Huragany i silne wiatry SuszaTrzęsienia ziemiAnomalie pogodoweWyładowania atmosferyczneEpidemiePlagi zwierzęce

II. KATASTROFY TECHNICZNE

PożaryAwarie chemiczneKomunikacyjne BudowlaneAwarie urządzeń infrastruktury technicznej

Przykłady katastrof naturalnych

WYBUCH WULKANU PINATUBO (FILIPINY); 15 czerwca 1991; (widok z Clark Air Base; z http://volcanoes.usgs.gov)Ilość SO2: ~20 Mt wprowadzonych do stratosfery (Bluth i in., 1992)Ilość Hg ~1250 t (Fitzgerald i Lambor, 2004)

Osady piroklastyczne –opad piroklastyczny oraz spływ piroklastyczny

Willa Poppea częściowo zasypana opadem piroklastycznym oraz pokryta osadem spływu piroklastycznego

Odlewy ludzi w osadzie popiołu wulkanicznego (rok 79; Wezuwiusz)

(http://vulcan.fis.uniroma3.it/vesiuvio/79_eruptiontext.html)

Osad opadu piroklastycznego;erupcja 2360 lat temu; kolumna wysoka na 14-18 km (Mount Meager, Kolumbia Brytyjska)

Prawdopodobne usytuowanie komina;erupcja 2360 lat temu

Cztery godziny po eksplozji wulkanu Nevado del Ruiz w Andach lahary sięgnęły odległości 100 km.Zginęło 23000 osób, rannych 5000; zniszczonych 5000 domów w dolinach rzek Chinchiná, Gualí i Lagunillas (z: http://volcanoes.usgs.gov/hazards/lahar/ ruiz.php)

Szkoła pogrzebana pod osadem spływu laharu po eksplozji wulkanu Pinatubo (Filipiny) 15 czerwca 1991. W ciągu trzech miesięcy po eksplozji doszło do spływu ponad 200 laharów. Intensywne deszcze spowodowały spływy tysięcy laharów w późniejszym okresie (http://volcanoes.usgs.gov/hazards/lahar/rain.php)

Kobe – pamiątka tragedii

Zachowany zniszczony fragment części miasta po trzęsieniu ziemi 17 stycznia 1995 roku

Fot. Michalik, 2007

Mapa oraz więcej informacji:http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Kobe_earthquake_of_1995?uselang=pl

Skażenia przemysłowe

Największe niebezpieczeństwo dla środowiska stanowią substancje chemiczne w postaci ciekłej (np. kwas azotowy, siarkowy, cyjanowodorowy, chlorocyjan, fosgen) ze względu na żrące i trujące działanie zarówno płynu, jak i jego par

Niebezpieczne są także inne związki chemiczne (np.: amoniak, chlor, cyjanowodór, dwusiarczek węgla

Zasięg katastrofy związany jest bardzo istotnie z warunkami meteorologicznymi panującymi w czasie zdarzenia

Katastrofy ekologiczne - antropogeniczne


Przykłady katastrof związanych z działalnością człowieka

1. Katastrofa ekologiczna w Japonii nad zatoką Minamata (prefektura Kumamoto) – lata 1953 - 1967

Do skażenia ekosystemu morskiego doszło w wyniku zrzucania do wód zatoki Minamata ścieków zawierających związki rtęci, przez wytwórnię tworzyw sztucznych (należącą do koncernu Chisso Corporation)

Do roku 2001oficjalnie rozpoznano 2 265 przypadków zatruć mieszkańców związkami rtęci (z czego 1784 osób zmarło)

Około 10 000 osób otrzymało odszkodowania od Chisso Corporation.

W 1965 roku w Japonii ujawniono drugi przypadek zatruć rtęcią, który miał miejsce w prefekturze Niigata i który nazwano chorobą Niigata Minamata

Z: (http://pl.wikipedia.org/wiki/Choroba_Minamata)

Reakcje rtęci w ekosystemach wodnych (z: Levin, 2004)


Choroba Minamata – najpowszechniej znany przypadek wpływu skażenia środowiska rtęcią na zdrowie ludzkie

Minamata jest osadą nawyspie Kyushu w Japonii (nad zatoką Minamata)

2. Katastrofa ekologiczna w związku z awarią przemysłową: Indie, Bhopal, 3 grudnia 1984, fabryka pestycydów (Union Carbide)



Bezpośrednią przyczyną katastrofy było dostanie się wody do zawartości zbiornika wskutek nieszczelnej izolacji (woda pochodziła z pobliskiej instalacji konserwacyjnej).

W wyniku zachodzącej reakcji substancji toksycznej z wodą nastąpił gwałtowny wzrost temperatury płynnej zawartości zbiornika (do ponad 200°C). Spowodowało to wzrost ciśnienia które rozsadziło zbiornik, uwalniając do atmosfery izocyjanian metylu.

Skutek skażenia to ponad 6000 ofiar śmiertelnych


Awarie i katastrofy tankowców1967 - tankowiec amerykański Torrey Canyon osiada na mieliźnie u wybrzeży Kornwalii Wskutek wycieku ropy zniszczeniu ulega około 200 kilometrów brytyjskiej i francuskiej linii brzegowejhttp://wyborcza.pl/1,86176,3997945.html

- 1967 Liberian tanker Torrey Canyon spills 120.000 ton oil near Cornwall- 1968 Witwater tanker spills 14.000 barrels of oil near Panama coast- 1969 tanker Hamilton trader spills 4.000 barrels of oil in Liverpool Bay, England- 1970 tanker Arrow spills 77.000 barrels of oil near Nova Scotia, Canada- 1971 tanker Wafra spills 20.000 barrels of oil near Cape Agulhas, Africa- 1972 tanker Sea Star catches fire after collision in Gulf of Mexico

Przykłady awarii i katastrof tankowcówwg: http://www.lenntech.com/environmental-disasters.htm


- 1974 Dutch tanker Metulla spills 53.000 ton crude oil near South-Chilli- 1976 Liberian tanker Argo Merchant spilled 29.000 square meters of oil near the Massachusetts coast- 1976 Spanish tanker Urquillo spills more than 100.000 ton oil near Spain- 1977 tanker Al Rawdatain spills 7.350 barrels of oil near Genoa, Italy- 1977 tanker Borug spills 213.692 barrels of oil near the coast of Taiwan- 1978 Brazilian Marina spills 73.600 barrels of oil near Sao Sebastiao, Brazil- 1979 Betegeuse spills 14.720 barrels of oil near Bantry Bay, Ireland- 1979 Ixtoc I exploratory well in Mexico blows out and spills 600.000 tons of oil- 1984 Alvenus tanker grounds southeast of Cameron, Louisiana and spills 65.000 barrels of oil- 1985 ARCO Anchorage spills 5.690 barrels of oil near the coast of Washington- 1986 unknown oil spill reaches the coast of Georgia and is later appointed to the Amazon Vulture tanker


- 1989 Aragon tanker spills 175.000 barrels of oil near Madeira, Portugal- 1990 tanker American Trader grounds near Huntington Beach, California and spills 9458 barrels of oil- 1990 Cibro Savannah tanker catches fire and spills 481 square meters of oil- 1990 Jupiter tanker catches fire in Bay City, Mexico and causes oil spill- 1990 Mega Borg tanker catches fire and spills 19.000 square meters of oil near Galveston, Texas- 1991 tanker Bahia Paraiso spills 3.774 barrels of oil near Palmer Station, Antarctica- 1992 Greek tanker Aegean Sea spills 70.000 ton oil near Galicia- 1993 Bouchard B155 tanker spills 1.270 square meters of fuel oil after collision with 2 ships- 1996 Liberian tanker Sea Empress spills 147.000 ton oil near Wales- 1999 Maltese tanker Erika spills 30.000 ton oil near Brittany- 2001 tanker Jessica spills 900 ton oil near the Galapagos Isles- 2002 Bahamese Prestige spills oil near Galicia

- 1989 - tankowiec Exxon Valdez wpłynął na mieliznę w cieśninie Prince William na Alasce. Odcinek wybrzeża długości 2400 km został zanieczyszczony przez wyciek 30 tys. ton ropy. Skutki tej katastrofy to wyginięcie od 350 tys. do 2,4 mln ptaków morskich

Awarie i katastrofy tankowcówekologiczne skutki

Pokryty ropą ptak na plaży (Port Kaukaz) nad Morzem Czarnym. Rosyjski tankowiec z 4000 tonami paliwa na pokładzie rozbił się podczas silnego sztormu w Cieśninie Kerczeńskiej. Zginęło 30 tysięcy ptaków.

Z: www.money.pl/i/galeria/224/8/1248.jpg

Plaża w Hiszpanii skażona po katastrofie tankowca "Prestige„

Z: www.bbc.co.uk/polish/021124112832.shtmnews.bbc.co.uk/.../_38500661_beach_ap_300.jpg

Korea Południowa, wyciek oleju w wyniku awarii tankowca zanieczyścił ponad 40 km plażyZ: www.javno.com/.../m12/x31158197152129890_5.jpgPhoto: Reuters

Przykłady tematów

jakich należy unikać

tematy wokół których toczą się spory tematy, do opracowanie których wykorzystana byłaby głównie

wiedza z innych dziedzin, a nie wiedza z zakresu geografii tematy do opracowania których brakuje literatury i materiałów źródłowych

• Awarie w elektrowniach atomowychawarie w elektrowniach atomowych, podobnie jak w innych zakładach przemysłowych (m. in. w zakładach energetycznych, chemicznych, przemysłu ciężkiego itp.) nie muszą być powodem katastrofy ekologicznej

• Energetyka jądrowa

• Ekologiczne konsekwencje konfliktów zbrojnych

Awarie w elektrowniach atomowychNie stworzyły zagrożenia !

Szwecja, sierpień 2006: 40% szwedzkich reaktorów atomowych wyłączonych ze względów bezpieczeństwa. Szwecja zamknęła cztery z dziesięciu reaktorów atomowych, po wykryciu poważnej wady w systemie bezpieczeństwa. Groźna wada została wykryta w elektrowni Forsmark. Były dyrektor elektrowni powiedział: „To czysty przypadek, że nie doszło do stopienia rdzenia reaktora.”

(Z: http://www.greenpeace.org)

Elektrownia atomowa w Forsmark, 130 km na północ od Sztokholmu. Na skutek awarii systemów bezpieczeństwa elektrownię zamknięto na dwa miesiące.

Awarie w elektrowniach atomowychNie stworzyły zagrożenia !

7 marca 2007Awaria w elektrowni atomowej w Temelinie„W czeskiej elektrowni atomowej w Temelinie doszło do drugiego w tym tygodniu radioaktywnego wycieku. Jak pisze RMF FM, 1000 litrów wody o niskim poziomie radioaktywności wyciekło podczas testowania sprzętu” (Z: http://wyborcza.pl/1,86684,3969866.html)

Temelin to jedna z największych elektrowni atomowych na świecie. Od początku dochodziło w niej do wielu awarii. Mimo to Austriacki Instytutu Ekologii Stosowanej uznał ją 5 lat temu za jedną z najbezpieczniejszych elektrowni atomowych w Europie.


Wojny i konflikty zbrojne

Wojna w Zatoce Perskiej, 1991

Jedną z większych katastrof ekologicznych w historii było wypompowanie ponad 800 tysięcy ton ropy i podpalenie szybów w Kuwejcie (akcja „Pustynna Burza”)

Wysokość chmur czarnego dymu dochodziła do 2 km. Aerozole z pożaru rozprzestrzeniły się na odległość ok.80 km od brzegu.

W środku zdjęcia pola naftowe w Alburoan i Umm Gudair; na czarno i szaro widać obszar zniszczony pożarami. Na lewo od środka wielka plama ropy naftowej na pustyni, która rozlała się zgodnie z północno-zachodnim kierunkiem wiejących wiatrów. Źródło: NASA, wiem.onet.pl/wiem/00b319.html


Wojny i konflikty zbrojne

II Wojna ŚwiatowaPierwszy w historii atak z użyciem broni nuklearnej.

6 sierpnia 1945 startująca z wyspy Tinian superforteca B-29 Enola Gay lotnictwa USA zrzuciła na Hiroszimę 4-tonową uranową bombę atomową Little Boy. 9 sierpnia 1945 roku o godz. 11:02 amerykański pilot Charles Sweeney sterujący superfortecą B-29 Bock's Car zrzucił na Nagasaki plutonową bombę atomową.

Documents

„Przed wyborem seminarium” Ochrona i Kształtowanie Środowiska