2009 Türkiye Gençlik Çalışması Alanı Izleme Raporu

8/9/2019 2009 Trkiye Genlik almas Alan Izleme Raporu

1/21

Trkiye Genlik almalar Alan zleme Raporu 2009stanbul Bilgi niversitesi

Genlik almalar Birimi, Yrk Kurtaran1

ZET BULGULAR- Gen nfusun toplam nfus iindeki oran dmektedir.- Dezavantajl blgelerde yaayan genlerin saysnda art vardr.- 15 24 yalar arasndaki gen nfus son iki senedir, Antalya, Bitlis,

Diyarbakr, Gaziantep, Hakkari, Siirt, Dzce, . Urfa, Van ve YalovadaTrkiye ortalamasnn zerinde bymektedir.

- Gen nfus Amasya, Karabk, Bilecik, Burdur, anakkale, Isparta, Kastamonu,Ktahya, Tunceli ve Zonguldakta ciddi oranda azalmaktadr.

- Her iki kategorideki iller yerel genlik politikalaryla ilgili ncelikli illerolmaldr. Genlerin terk ettii illerde o ili terk ed(e)meyen, gen nfusun

olaandan daha fazla byd illerde de saylarnn artmasyla genlerinfarkllaan ihtiyalarna ynelik yerel politikalarn oluturulmas veuygulanmas gerekmektedir.

- Trkiyede genlik dernei bana 20.382 gen dmektedir. Bu ok yksek birrakamdr.

- Genlerin toplumsal katlmn salayan STKlarn ve niversitelerdekitopluluklarn rgtlenmelerinin nndeki engeller devam etmektedir.

- AB Genlik Programnn salad hibelere bavuru oranlarnda yerelsorunlarn zmlerine ynelik projeler yapmak iin bavurular (Eylem 1.2) n

plana kmaktadr.- Genlik ve Spor Genel Mdrlnn (GSGM) her sene tescilli genlik

derneklerine datt hibelerde stanbul ne kmakta, gneydou geridekalmaktadr.

- GSGM btesinin sadece %2.2si genlere harcanmaktadr.- GSGM bnyesindeki genlik merkezi bana den gen says 85.000in

stndedir.- Genlerin glendirilmesine ynelik gen bana yaplan harcama 2008 yl iin

251 TLdir.- Gen nfusun %30unu oluturan eitimli genler iin genlik btesinin %75i

harcanmaktadr. Dezavantajl genler btenin %25inden yararlanabilmektedir.

[email protected]


2/21

GRGenlik almalar Birimi2 2008 ylnda kard Trkiyede Genlik almas ve

Politikalar kitabyla3 zellikle eitim dnda ve genlik almas zelinde genlereynelik imkanlara yakndan bakmaya alt. 2009 ylnda STK Eitim ve Aratrma

Biriminin koordinasyonunda hayata geen Bte zleme Rehberlerine4 GenlerinGlendirilmesine Ynelik Harcamalar zleme Klavuzunun hazrlanmasna katkyaparak destek verdi.5 Genlik politikalaryla ilgili verilere yenilerini ekleme abasylaseriyi elinizdeki almayla devam ettiriyoruz.

Bu raporda genlik alan derken en geni tanmyla, rgn eitim dnda kalangenlere salanan hizmetler btnnn kamu tarafndan yrtlen ksmn ele alacaz.Bu ereve iinde de zellikle genlik almasyla ilgili konular bu raporun ieriinioluturuyor.6 Fakat dorudan genlik almasyla ilgili olmasa da, bu alandestekleyici konular da mercek altna alnacak. rgn eitimle ilgili bilgilerin buizleme raporuna dahil edilmemesinin temel iki nedeni var. Bunlardan biri Birimin

kurulma amac, dieri de pratik bir gereklie dayanyor.

Genlerle ilgili herhangi bir politika tartmasnda eitimin nemi tartlmamal. Hattargn eitimin dier alanlarla ilikisini kurmamak kimileri tarafndan bir eksiklikolarak adlandrlabilir. Fakat bugne kadar tecrbemiz, ilgili politika tartmalarnda,

sadece eitimle ilgili analizlerin, genlerin ihtiyalarn karlamakta eksik bir erevesunduu ynndedir. Buna ek olarak, bir baka tespitimiz, genlerin hayatlarndakidier konularn eitimle beraber tartld lde kendilerine yeterli alan

bulamamalardr. Tam da bu erevede, genlere salanan dierkamu olanaklarndangenlik almas alanna odaklanarak grnmeyene grnrlk kazandrmayaaltk.

Bir dier nokta, halen eitimle ilgili iyiletirilmesi gereken bir ok alan olmasnaramen, reform alanlarnda bir veri eksikliininin zellikle son senelerde azaldynndedir. Uzmanl eitim olan kurumlar, zaten bu konuda, GBninyapabileceinden ok daha iyi bir biimde, bu almalar yapyorlar. Bu erevedeBirimin bu alana ynelik sylenmeyeni sylemesi, uzmanl da bu olmad iin,zordur.

KAVRAMSAL EREVERaporu okurken aklda tutulmas gereken nemli bir nokta, Genlik almalar

Biriminin tarafsz bir kurum olmaddr. Bu cmleyi kurarken, gnlk hayataynelik herkesin bir taraf olduu gereinden yola kyoruz. Genlik almalar

2 http://genclik.bilgi.edu.tr3 N. Yentrk, Y. Kurtaran, G. Nemutlu; Trkiyede Genlik almas ve Politikalar, stanbul Bilginiversitesi Yaynlar, 2008.4 stanbul Bilgi niversitesi STK Eitim ve Aratrma Birimi Eitim Kitaplar Serisinden bugne kadarkan kitaplar iin: http://stk.bilgi.edu.tr/stkButce.asp5 N. Yentrk, Y. Kurtaran; Genlerin Glendirilmesine Ynelik Harcamalar zleme Klavuzu, 2010.6 Genlik almasyla kastedilen ereve iin bkz. G. Nemutlu; Genlik almas zne zel

Snflandrma Modeli (Trkiyede Genlik almas ve Politikalar kitab iinde), stanbul Bilginiversitesi Yaynlar, 2008.


3/21

Birimi genlik alann genlerin perspektifinden ele almay seiyor. Bu erevedeaadaki duru kapsamnda analizlerini yapyor.

GB olarak Trkiyede genlik politikalarnn oluturulmasn yeterli grmyoruz.

Aksine, demokratik genlik politikalarnn olumasn merkezine oturtan bir bakasnn gerekliliini savunuyoruz. Herhangi bir politika srecinin demokratikniteliinin en temel unsurlarndan birinin, katlmclk kavramyla hayatageebileceini dnyoruz. Bu erevede ncelikli olarak katlann, genler vegenlerin sivil z rgtlerinin olmas gerektii n kabuluyle hareket ediyoruz.

Ayrca Birim, genlerin ihtiyalar temelinde politikalarn ekillendirilmesini ve bupolitikalarn hak temelli bir yaklamla hayata gemesini savunuyor. Bunu yaparkeninsan haklar syleminden referans alarak bu haklarn birbirinden ayrtrlamayacak

biimde bir btnlk ieren, devredilemez, kendi iinde bir hiyerarisi olmayan veevrensel olduunu varsayyor. Odana genlerin zerkliini koyuyor. Arln

genlerin korunmasna deil glendirilmesine ynelik olmasn gerektiinidnyor. Bylece genlerin kendi hak emberlerini geniletmesi ynndekigiriimleri desteklerken, bu giriimlerin planlanma ve uygulama aamalarnda bizzatgenlerin tasarmlarna ncelik verilmesi gerektiini savunuyor. Baka bir deyile,znenin politika srecine zellikle rgtl biimde katlmnn, o politikannieriinin vazgeilmez bir paras olduunu varsayyor.

Tm bu tespitleri yaparken, farkl genliklerin ayn corafyada birbirine paralelbiimde hayata getiini unutmuyor. Ama kuaklar aras g ilikilerini temel alan birbak asyla, genlerin baz ortak ihtiyalar olabileceini de gzden karmyor.Genlerin yarnlarmz deil bizzat bugn yaayanlardan olduunun da altniziyor.

Bu kavramsal arka plan erevesinde elinizde tuttuunuz rapor, 2007 2009 yllarnda,genel olarak Trkiye genlik alannda, zel olarak Trkiye genlik almas alanndakigelimelerin bir zetini sunuyor.

Bu alma Trkiyede Genlik almas ve Politikalar kitabnn kavramsalerevesini ve hayata bakn referans noktas olarak alyor ve yukarda ilk paragrafta

bahsi geen Klavuza bte harcamalaryla ilgili analizlerde sklkla referans veriyor.Bunlara ek olarak mevcut harcamalar daha derinlemesine incelemek amacyla kendi

oluturduu verileri de paylayor. Ayrca genlik alanndaki gelimeleri de ieridenve eletirel biimde deerlendiriyor.

Bu almada zellikle politika nerilerine ok yer vermedik. Bu, ilgili konulardanerilerimiz olmad anlamna gelmiyor. Fakat bu raporun temel varolma amac,alandakilere veri salamaktr.

Raporda sklkla 2007 ve 2008 verilerine referans verilirken, bu raporun yazlddnemde (Mart 2010) 2009la ilgili verilere ulamak ok kolay olmad. Bu erevede

bir ok kamu kurumunun 2009 faaliyet raporlarn internet sitelerine daha koymadda dnlrse, bu almann doal kst belli olur.


4/21

Rapor temel olarak bir masa ba aratrmas. Fakat baz blmlerde kanlmaz olarakkendi verimizi yaratmak iin eitli paydalarla yzyze grmeler de yapmakzorunda kaldk. Bu erevede raporda 4 temel blm var. Bunlardan biri rgtlenmezgrlyle ilgili. Bu blm arlkl olarak alandaki uzmanlar ve genlerle

grmelere ek olarak mevcut yasalarn taranmasyla olutu. kinci blm genlikalmasnn kamu tarafndan nasl finanse edildiiyle ilgili. Bunun iin mevcut verileriyorumladk, apraz tablolarla yeni veriler rettik. nc blm, STK Birimitarafndan yeni baslan Genlerin Glendirilmesine Ynelik Harcamalar zlemeKlavuzundan zetlendi. Baz yeni veriler bu bulgulara eklendi. Drdnc blmgenlik almasn dorudan deil, ama dolayl yoldan etkileyen konular zetledi. Bu

blmdeki zetler, genler ve genlerle alanlarla yzyze yaplan grmelerdenelde edildi. zellikle bu blm, toplumun dier kesimleri tarafndan dahanemsizmi gibi alglanan, oysa genlik almas iin ok yaamsal neme sahipolan konulara grnrlk katyor.

BLM I: TRKYEDE GENLER GENEL VERLER:2009 verilerine gre Trkiyede 15-24 ya aras 12.514.737 gen yayor. Toplamnfusun %17sini oluturuyorlar. 2007 ylnda %18ini oluturuyorlard. Trkiyedekien hareketli ya aralklarndan biri durumundalar.

Gen nfus saysal olarak artyor ama toplam nfusiindeki oran azalyor.

Tablo 1de de grld zere 2007den beri 15 24 ya aras gen nfusun en fazlaartt il Yalovadr.7 Yalova, Dzce ve Antalyann Trkiye ekonomisine katklar

temelinde bu olaan bir ynelim olabilir. Fakat ilk 10 il iinde Bitlis, Diyarbakr, G.Antep, Hakkari, Siirt, . Urfa ve Vann bulunmas ok dikkat ekicidir.

G. Antep gelikin ekonomisiyle bu iller arasndan syrlrken dier illere bakarak ilkbakta dourganln lke ortalamas zerinde olmas nedeniyle oranlarn bu kadaryksek olduunu sylemek kolay olacaktr. Fakat geleneksel olarak bu illerdensanayinin ve hizmet sektrnn gelikin olduu il ve blgelere gn de devam ettiinidnrsek buradaki oranlarn bu kadar yksek olmasn aklamamz zorlaabilir. Budurumun bir baka aklamas kriz ortamnda metropollerin eskisi kadar genler iincazip olmad olabilir. Bu erevede tutunamadklar iin geri dnyor olabilirler.Bu durumun nedeni ne olursa olsun, mevcut durum deimemektedir. Bu illerde

Trkiye ortalamasnn ok zerinde bir gen nfus bymesi yaanmaktadr.

7 2007den nceki senelere dnelik yaplacak bir analiz, bu rakamlarn daha salkl analiz edilmesine

neden olacaktr. Fakat mevcut bilgilere TK tarafndan ulalamyor. Bu yzden analizler 2007 2009yllaryla snrldr.


5/21

TABLO 1: Gen nfusun iller baznda byme oranlar. (Kaynak: TK Adrese Dayal Nfus KaytSistemi (ADNKS) Nfus Saym Sonular 2007 2009 temel alnarak hesapland.)

Tablo 2de grld zere gen nfusun kld illerin yarsndan fazlasAnadolunun i blgelerindedir. Bu iller:

TABLO 2: Gen nfusun iller baznda azalma oranlar. (Kaynak: TK Adrese Dayal Nfus KaytSistemi (ADNKS) Nfus Saym Sonular 2007 2009 temel alnarak hesapland.)

Yukarda yaplan nermelerin tam tersi gen nfusun azald iller iindir. Genler buillerden ciddi oranlarla ayrlmaktadrlar. Bunun temel nedenlerinden biri i ve eitimolanaklarnn buralarda daha az olmas olabilir.


6/21

Her iki tablonun yle bir ortak yan bulunmaktadr. Genlerin oransal olarak Trkiyeortalamasnn ok zerinde artt ve azald illerde de genlere ynelik farklimkanlar sunmak gerekmektedir. Artan illerde genlerin sorunlar farkllat iin,azalan illerde de dier illere gidemeyenlerin hayatlarn daha kolaylatrmak iin.

Her iki tablonun bizlere sunduu veriler nda:

Genlerin belirli ehirlere ylmalar ve belirli ehirlerden deuzaklamak istemeleri, genlere ynelik kamu imkan veolanaklarnn - zellikle bu ehirler bata olmak zere - tasarlanmasgerektiini gstermektedir. Bu erevede Trkiyede yerel genlik

politikalaryla ilgili ncelikli 20 il yukarda bahsi geen illerdir.

Ayrca bu durum, 2008 ylnda yaptmz tespitler8 ile doru orantldr Baka birdeyile:

Yaam sresi ve doum oranlarndaki deiimler, dahadezavantajl blgelerde daha ge hayata gemektedir. Bu datoplam nfus iindeki oranlar den genlerin iindekidezavantajl genlerin oranlarnn nmzdeki onylda artarakykselmesini getirecektir.

Halen 15 24 yalar arasndaki genlerin %30u okumakta (arlkl olarak lise veniversite), %30u almakta ve %40 da okumamakta ve almamaktadr.9 Buoranlar 2007 ylna aittir. Kresel kriz ortamnda bu oranlarda genlerin aleyhine

deiiklik olma ihtimali yksektir.

BLM II: GENLER VE RGTLENME ZGRLGenlerin rgtlenmelerinin nndeki engellerle ilgili temel sorun bulunmaktadr.

1. Halen Trkiyede faaliyet alan genlik olan 614 dernek bulunmaktadr.10Genlik dernekleri, toplam dernek saysnn %0.7sini oluturmaktadr. Genlikdernei bana 20.382 gen dmektedir. Bu olumsuz durumun temelnedenlerinden biri, halen tm derneklerle ilgili yaanan sorunlarn genlikalanna da yansmasdr. Bu konuyla ilgili sorunlar farkl almalarda ayrntlolarak dile getirildi.11 Dernek kurmak ve kurulan dernein yrtlmesiyle ilgili

sorunlarn giderilmesi iin, hem mevcut mevzuatn zgrlkler temelindegelitirilmesi hem de kanunla uygulama arasndaki makasn daralmasgerekiyor. Zaten derneklerin ynetimine katlm snrl olan genler iin budurum, toplumsal katlmn nndeki temel engellerden biri durumunda.

8 s. 12, Trkiyede Genlik almas ve Politikalar.9 S. 14. Trkiye 2008, nsani Gelime Raporu, Trkiyede Genlik, UNDP, 2008.10

www.dernekler.gov.trsitesindeki Dernekstatistikleri mens altndaki rakamlardan derlenmitir.11 Trkiyede Derneklerin rgtlenme zgrl nndeki Engeller, TSEV, 2010.


7/21

2. kinci olarak 4.11.2004 tarihli Dernekler Kanununun 14. Maddesi uyarncagenlik derneklerinin diledikleri zaman genlik kulb olma sreleriyle ilgilioluan sorundur.

Genlik ve spor kulpleriMADDE 14. Derneklerden bavurmalar halinde; spor faaliyetine ynelikolanlar spor kulb, bo zamanlar deerlendirme faaliyetine ynelik olanlargenlik kulb ve her iki faaliyeti birlikte amalayanlar genlik ve spor kulbadn alr. Bu kulpler, Genlik ve Spor Genel Mdrlnce tutulacak ktekayt ve tescil edilir.Kulplerin organlar, bu organlarn grev ve yetkileri, kulplerin Genlik veSpor Genel Mdrlnce de denetlenmesi ve bunlara yaplacak yardmlarnekil ve artlar, st kurulu oluturmada uyulacak esas ve usuller, genlik vespor faaliyetlerini yrteceklerin nitelikleri ve bunlara uygulanacak disiplinilemleri, kulplerin kayt ve tesciline ilikin esaslarileri Bakanlnn uygungr zerine Genlik ve Spor Genel Mdrlnn bal olduu Bakanlkayrrle konulacak ynetmelikte dzenlenir.

Baka bir deyile, istee bal olarak, bavuran genlik dernekleri, Genlik ve SporGenel Mdrlnce (GSGM) tutulan kte kayt ve tescil ediliyor. Tescil sreci,ilgili il mdrlne yaplan bavuruyla balyor. Genlik Hizmetleri DairesiBakanl (GHDB) bnyesindeki Genlik Sivil Toplum Kurulular ubeMdrlyle koordineli biimde ilerliyor. Kulp stats alan dernekler 8 Temmuz2005 tarihli GSGM Genlik ve Spor Kulpleri Ynetmelii erevesinde almalarnyrtyor.12

Genlik dernekleri zaten Dernekler Yasas erevesinde kurulan tzel kiiliklerolmalarna ramen bu ynetmelikle, kulp stats alan genlik derneklerinin naslyrtleceiyle ilgili GSGM tarafndan bir ereve izilmekte.

Bu ynetmelik, bir genlik kulbnn ilgili kurullarnn nasl oluaca ve yrtmeyinasl yapacana ynelik bir ereve belirliyor. Faaliyetlerinde genlik lideri veeitmeni altrmay zorunlu hale getiriyor. (Madde 20). Bu uzmanlarla ilgili GenelMdrlk/aklamas bulunmayan dier yetkili kurumlar araclyla verilmi

belgelerinin olmasn zorunlu hale getiriyor. l dndaki kulplerle bir federasyonkurulmasn zorlatryor ve ayrca genlik kulplerinin birden fazla federasyona yeolmasn yasaklyor. Bylece bir kulbn hem il iinde hem dnda iki federasyonaye olmasn engelliyor (Madde 21). Genel Mdrln veya mlki idare amirliinin

onay alnmas kaydyla il mdrlkleri kulpleri denetlenebiliyor, genel kurullarna ilmdr veya yetki verecei kii gzlemci olarak katlabiliyor (Madde 22). Tescildensonra beyan edilen genlik faaliyetlerine ek faaliyet yaplmas iin bu deiiklikle ilgiliGenel Kurur Kararnn ilgili il mdrlne belirtilmesi gerekiyor (Madde 29). Ayrcakulpler, faaliyetlerinde Genel Mdrln Tekilat ile ilgili kanun, tzk,ynetmelik, ynerge, genelge, tebli ve emirlere uyulacan belirten bir GenlikKulpleri Tescil Taahhtnamesini imzalamakla ykml. Bu taahhtnameye gorekulbe ait malzemeler Tekilatn emrine de tahsis edilebiliyor. (Madde 27 , d) fkras).

12 http://www.dernekler.gov.tr/_Dernekler/Web/Gozlem2.aspx?sayfaNo=34


8/21

Bu ereveyi kabul ederek bavuran genlik dernekleri, eer genlik kulb satsnalrlarsa GHDBnn sene iinde salad eitim ve genlik deiimi imkanlarndanyararlanabilirler. Ayrca bu kulplere salanan mali yardm iin de bavurabilirler.

Bu haliyle Genlik ve Spor Genel Mdrl Genlik veSpor Kulpleri Ynetmelii genlik dernekleriniMdrln denetimi altna almaktadr. DerneklerKanununun 14. Maddesinde belirtilen genlik kulplerinintescil edilmesi ileminin iptal edilmesi ve GSGM

bnyesindeki ynetmeliin genlik dernekleriyle ilgilimaddelerinin, derneklerin i ileyilerine mdaheleetmeyecek biimde, salanan olanak ve hizmetlerinerevesini effaf bir biimde oluturarak, yenidendzenlenmesi gerekmektedir.

3. nc sorun, genlerin teorik olarak en kolay rgtlenebildikleri yerler olanniversitelerle ilgili devam eden sorunlardr.

niversitelerdeki renci rgtlenmeleri ile ilgili terminoloji ayn deil. Genel olarakkulpler ve topluluklar olarak adlandrlan bu rgtlenmelerle ilgili her niversitedekiuygulama farkl. Baz niversitelerde ayn anlama gelse de farkl rgtlenme

biimlerine topluluk veya kulp denebiliyor. Aada, aksine deinilmedike, kulp vetopluluk kelimlerinin ikisini de ieren topluluk kelimesi kullanlyor.

Uygulamalar genel olarak Rektrlklerin onayyla hayata geiyor. Fakat yrtmegenellikle Salk, Kltr ve Spor Bakanlklar araclyla olabildii gibi renci

Birlikleri zerinden de kurgulanyor.

niversitelerde eer topluluk olarak bir tzel kiilik altnda faaliyet yaplmazsa,herhangi bir biimde afi asmak, toplant yapmak, aktivite dzenlemek neredeysemmkn deil. Baz niversitelerde yaplan faaliyetlerden, mesela Baharenliklerindetantm masas amak iin, niversite ynetimi cret talep ediyor.

Baz niversitelerde toplulua yeni yeni ye almnda okul ynetimi ye bana cretalabiliyor.

Topluluklara finansman salanmas, Rektrlklerin belirlemesiyle bir ok niversitede

erevesi net olarak belirlenmemi biimde, effaf olmayan srelerle hayata geiyor.Bu da zaten dzenli geliri olmayan rencilerin rgtl olarak i yapabilmekapasitesini olumsuz etkiliyor. Teoride niversitenin topluluklara ynelik her senesalad bir denek var. Bu denekten yararlanmak iin sene banda bir aktivite

planyla niversitenin ilgili birimine bavuruluyor. Birim, uygun grd topluluklarn,uygun grd aktivitelerine mali destek salyor. Fakat hangi topluluun hangi

projesine neden ve ne kadar destek salandyla ilgili bilgiye ulamak bir okniversitede ok zor. Ayrca mevcut planda zaman iinde bir deiiklie gidilirse, ilgiliaktivite planlanmad gerekesiyle fonlanmyor.


9/21

Topluluklar niversite dndan destek bulmak isterse, bu ba dorudan topluluunkasasna deil, bu ile ilgili niversite biriminin kasasna gidiyor. Buradan kulbeveriliyor. Bu srete bu batan kesinti yaplyor.

Her niversite topluluunun sabit bir mekan yok. Oysa bir topluluk iin niversiteiinde sabit bir mekan olmas, rgtlenmenin derinlemesi ve kurumsallamasasndan ok nemli. niversite ynetimlerine yakn topluluklara, mekan daha kolaysalanrken dier topluluklarn mekan olamayabiliyor.

Topluluk odalarnda fotokopi, faks, telefon ve internet gibi haberleme aralarnnolmamas rgtlenmeyi gletiren noktalar.

rencilerin rgtlenmesini kolaylatrmak amacylaniversitelerin salad ayni ve nakdi kaynaklarndatlma sreleri effaflamaldr. niversite ynetimleriher toplulua eit mesafede durmaldr.

Eer ayn niversite iinde ayn konuda alan bir topluluk varsa, ayn konuda alanbaka bir topluluk kurmak baz niversitelerde imkansz olabiliyor. stenilen konudatopluluk kurmak da zor. zellikle alma alan LBGTT ve insan haklar gibi olantopluluklarn kurulmas reddedilebiliyor. Ayrca niversite ynetimleri deitiinde,

bazen tm topluluklar feshedilerek tekrar kurulmalar isteniyor. O zaman yeniynetimin keyfine gre baz topluluklar kurulamayabiliyor.

STKlarn niversitelerdeki kulplerle organik bir ilikisi olamyor. Fakat niversite

ynetiminin inisiyatifine gre, ilgili STKyla neredeyse organik ilikisi olan biroktopluluk kurulabiliyor. zinler hangi STKya hangi kriterler zerinden veriliyor bellideil.

Baz niversitelerde topluluklar sadece faklte baznda kurulabiliyor. Bylece sadece mesela hukuk fakltesinde kurulan toplulua sadece o faklteden renciler yeolabiliyor. Ayrca o topluluk sadece ilgili faklte bnyesinde faaliyetlerini hayatageirebiliyor. Buna ek olarak ayn niversite iinde bir fakltenin izin vermediitoplulua baka bir faklte izin verebiliyor.

rgtlenmek temel bir haktr. Buna ramen niversitelerde

topluluk kurmak zordur. niversite ynetiminin onaynzorunlu hale getiren deil bilgilendirilmesi odakl birtopluluk kurma srecinin standartlamas gerekiyor.

Ayrca topluluk kurmakla ilgili bilgilere ulamak bir ok niversitede zor. Bu bilgilerinternet sitelerinde olmad gibi niversiteden topluluklara akan bilgi srelerinde hem

bilginin verilme biimi, hem de datlma srelerinde sknt var. Byleceniversitenin ilgili konuda yapt herhangi bir deiiklikle ilgili bilgi, topluluklaraulamad lde topluluklarn hareket alan daralabiliyor.


10/21

Baz niversitelerde faklte veya kamps baznda kurulan renci toplululuklarnn birka birleerek niversite kulb stats alabiliyorlar. Fakat hangi kritere gre buuygulama yaplyor, bir standart mevcut deil.

Birok niversitede akademik danman uygulamas var. Her topluluun bir danmanoluyor. Bu danmann onay olmadan ilgili topluluk faaliyet dzenleyemiyor. Bazniversitelerde renciler bu danmanlar kendileri buluyorlar. Fakat bazniversitelerde danmanlar atanyor. Eer kulple danmann grleri arasndafarkllk varsa kulbn aktivite yapmas engelleniyor veya zorlayor.

Akademik danmanlk uygulamas, niversite ynetimininrenciler zerindeki kontrol mekanizmalarndan birinednm durumda. Tamamen kaldrlmas gerekiyor.

BLM III: GENLK ALIMASININ FNANSMANIHalen dorudan genlik STKlarna mali hibe salayan iki devlet kurumu bulunmakta.Bunlardan biri DPT bnyesindeki Avrupa Birlii Eitim ve Genlik ProgramlarMerkezi Bakanl (Ulusal Ajans)13 dieri de GSGM bnyesindeki Genlik HizmetleriDairesi Bakanl.

1. Ulusal AjansAjans, iki program yrtyor. Bunlardan biri dorudan genlerin gnlllk temelindesivil katlmlarn gelitirmeye ynelik Genlik Program, dieri iinde Erasmus,Comenius, Leonardo ve Grundvig alt programlarn barndran Hayatboyu renmeProgram. Burada, genlik almas alanyla dorudan ilgili olduu iin sadece

Genlik Programyla ilgili bilgiler yer alacak.

Yeni Genlik Program, 2000 2006 yllar arasnda uygulanan Genlik Programnnieriine benzer bir uygulamayla 2007 2013 yllar arasnda uygulanyor. GenlikProgramnn btesi, 1 Ocak 2007 31 Aralk 2013 tarihleri iin AB apnda885.000.000 Avrodur.14 Trkiyenin 2007 2009 yllarnda taahht ettii btemiktar srasyla 3.260.000, 3.420.000 ve 3.590.000 Avrodur.15 Btenin geri kalanAB tarafndan karlanmaktadr.

Program farkl tr projelere olanak veren 5 temel alt program (ki Program dilinde bulara Eylemler ad veriliyor) ve bu alt programlarn trevlerinden olumakta.

Programn en gl yanlarndan biri, aada ayrnts verilen bir ok Eylemebavururken sivil bir tzel kiilik aranmamasdr. Genlik gruplar da bu olanaklardanyararlanabilmektedir. Bir dier gl yan, genlerin sivil toplumda fiziki hareketliliini

lke iinde ve dnda - salamaya ynelik imkanlar iinde barndrmasdr.

Aadaki tablo, Genlik Programna yaplan bavurularn toplam saysnvermektedir.

13 www.ua.gov.tr14 15 Kasm 2006 tarihinde Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Komisyonu tarafndan alnan1719/2006/EC numaral karar (http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/site/en/oj/2006/l_327/l_32720061124en00300044.pdf)15 s. 23, Genlerin Glendirilmesine Ynelik Harcamalar zleme Klavuzu.


11/21

Tablo 3: 2007 2009 yllar arasnda Ulusal Ajans tarafndan yrtlen Genlik Programna yaplantoplam proje bavurularnn alt programlar (Eylemler) temelinde dalm. Kaynak: www.ua.gov.trsitesindeki hibe bavuru sonularndan derlenmitir.

En fazla proje bavurusu Eylem 1.2ye olmaktadr. Bu eylem kapsamnda genlikkurulular/gruplar, baka bir lkeden ortaa ihtiya duymadan, Trkiye iinde kendiyerellerindeki bir sorunun zmne ynelik almalar yapabilmektedir. Eylem 1.2yeyaplan bavuru saysnn okluunun bir nedeni, Trkiye dndan bir ortak ihtyac

bulunmamas olabilir. Bu, eitim sisteminin genlerin yabanc dil renmelerineolanak vermemesinin dorudan bir sonucu olabilir.

kinci en fazla bavuru says da Eylem 1.1 kapsamndaki genlik deiimlerineyneliktir. Genlik deiimleri, farkl lkelerden gelen genlerin birbirlerindenrenmelerini salayan, en az bir AB lkesinden ortak kurulula yaplan ksa sreli -

projelerdir.

En az iki talep srasyla, genler ve genlerle ilgili uzmanlara ulusal ve uluslararasseminer ve toplant imkanlar salayan 5.1 ve genlerin demokratik yaama ulusal veuluslararas dzeyde katlmn salayan Genlik Demokrasi Projeleri balkl Eylem4.3e yneliktir.

Aadaki tabloda da grlecei zere mevcut arz talebi karlayamamaktadr. Bir

program lkesinde STKlarn ev sahipliinde gnll olabilme imkan salayan Eylem2 balkl Avrupa Gnll Hizmeti, en yksek kabul oranna sahiptir. Bunu 5.1 ve ABKomu lkeleriyle Birliine olanak salayan Eylem 3.1 izlemektedir.


12/21

Tablo 4: 2007 2009 yllar arasnda Genlik Program alt eylemlerine yaplan bavurularn kabul

oranlarn gstermektedir. Kaynak: www.ua.gov.tradresindeki hibe bavuru sonularndan derlenmitir.

Proje bavuru saylar, genlik sivil toplum alannn ihtiyacn aka ortayakoymaktadr. Bu erevede:

Genlerin gnlllk temelinde toplumsal yaamakatlmn salayan yerel giriimlere ve farkl lkelerdengelen genlerle ortak almalar yapmaya genlertarafndan talep vardr. Bu konuda, farkl imkanlar daseferber ederek gerekiyorsa farkl hibe olanaklaroluturarak bu talebin arzn oluturmak gerekmektedir.

Aada grld zere Genlik Program kapsamnda datlan hibelerin byk birmiktar genlerin Avrupa apnda hareketliliini salamaya ynelik olarakharcanmaktadr. Bu dnemde, Eylem 1.2 balkl Genlik Giriimleri dndaki tmhibeler ki toplam hibelerin sadece %15ini oluturmaktadr - bu yndedir.

Bir gencin Trkiye dahil Avrupadaki bir program lkesinde gnll olarak bir STKdasorumluluk almasna ynelik tasarlanan Avrupa Gnll Hizmeti (Eylem 2) kii banaen fazla hibenin verildii alt programdr.


13/21

Tablo 5: 2007 2009 yllar arasnda Ulusal Ajans tarafndan Genlik Program kapsamnda datlanalt programlar (Eylemler) baznda hibe miktarlar (Ulusal Ajansn internet sitesindeki kabul listeleritemel alnarak hesapland. Yedekler ve Kabul/Yedekler de listeye dahil edildi.).

2007 2009 dneminde verilen hibeler, bavuru tarihlerine gre gruplandrldndaortaya aadaki gibi bir sonu kmaktadr. Genlik Deiimleri (1.1) ve AvrupaGnll Hizmeti (2) en fazla hibe datlan Eylemlerdir. 1.1de ok uluslararaskatlmc olduu iin, 2de uzun sreli ama kalite temelli bir program olduu iin bunormaldir.

Tablo 6: Bavuru tarihlerine gre kmelenen eylemlerin 2007 2009 dneminde Ulusal Ajanstarafndan verilen tm hibeler iindeki yzdeleri.

Grld zere Kasm bavuru aynda verilen hibelerin oranlarnda dier aylara green az %5lik bir art bulunmaktadr. Buradaki nemli soru, hangi genlerin buhibelerden yararlanddr. Kasm ayndaki bir art, rencilerin beraber olduu


14/21

dnemlerde proje yapmak iin bavurduklarn gsteriyor olabilir.16 Bu da GenlikProgramnn hedef kitlesi olan dezavantajl genlerin programdan yararlanmaoranlarnn dk olduunu akla getirmektedir.

Ayn tabloyu Eylemler temelinde ele aldmzda aadaki veriler ortaya kmtr.Yerel projelere ve genlik deiimlerine yaz sonuna doru talep olmakta, AvrupaGnll Hizmetine kn gidilmekte (ve ya ev sahipli yaplmakta), toplantlar da yazsonu yaplmaktadr. Tabi burada mutlaka aklda tutulmas gereken bir nokta, baz

projelerin proje balang tarihlerinden ok daha nceki dnemlerde bavurularnnolabildiidir.

Tablo 7: Ay ve Eylemler temelinde Genlik Program tarafndan datlan hibeler.

2. Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl (GHDB)Genlik ve Spor Genel Mdrl bnyesinde almalarna devam etmektedir.GHDB, genlerin serbest zamanlarn geirmelerine ynelik destekler sunmaktadr. lMdrlkleri bntyesindeki genlik merkezleri, yazn dzenlenen genlik kamplar,genlik kulplerine ynelik hibe destekleri, eitim olanaklar ve genlik almasalannda zellikle Avrupa Konseyi bata olmak zere uluslararas paydalarla ilikilerBakanlk zerinden yryor. Bu blmde arlkl olarak GHDBnn harcamalarnnayrntlarna baklacaktr. Ayrca performansla ilgili rakamlara da bu blmn sonundadeinilecektir.

Bakanlk bnyesindeki 7 ube mdrlne ocuk Oyunlar ube Mdrl 2009ylnda eklenmitir. Bylece ube mdrlkleri says 8e kmtr.

Mdrlk btesindeki spor lehine varolan getiimiz senelerdeki dengesizlikdeimemitir.

16 Proje balang tarihi genellikle, ilgili dnemden en az iki ay sonra oluyor.


15/21

Tablo 8: 2008 yl GSGM harcamalar iinde Genlik Hizmetleri Dairesi Bakanl ve sporla ilgiliBakanlklar karlatrmas. Kaynak 2008 GSGM Faaliyet Raporu.

Grld zere bu rakama 223.580.728 TLlik GSGM l Mdrlkleri btesi dahiledilmedi. l Mdrlklerinin faaliyetlerinin bir blm mesela genlik merkezlerininmdrlerinin maalar gibi - genlikle alakal olmasna ramen bu rakamann dahiledilmesi durumunda aradaki uurum daha da keskin olacaktr. Bu haliyle GSGM

btesinin sadece %2.2si genlie harcanmtr.

Genlerin serbest zamanlarn geirmelerine ynelikfaaliyetlere daha fazla bte ayrlmaldr.

Bu raporun rgtlenme zgrl blmnde ifade edildii erevede GHDBninonayyla talep eden genlik dernekleri tescillenerek genlik kulb statsnalmtr. Daire Bakanlda her sene bu kulplere mali destek salamaktadr. Hangikurulua neden hibe verildiiyle ilgili bir aklama bulunmamaktadr. Aadaki tabo2006 2009 yllarndaki hibe miktarlarn gstermektedir.

Tablo 9: 2005 2009 yllar arasnda GHDBnn ka Genlik Kulbne ne kadar mali destek saladngstermektedir. ubuklarn yanndaki rakamlar hibe verilen kulp saysn, stndekiler de hibemiktarn gstermektedir. Kaynak: GSGM 2008 Faaliyet Raporu ve www.ghdb.gov.tr adresindeki

bilgilerden derlenmitir.


16/21

GHDBnn her sene kulp bana salad hibelerde bir azalma vardr. Buna ek olarakenflasyonu da bu rakamlara kattmzda real d daha fazladr.

Tablo 10: Genlik Kulb bana GHDP tarafndan salanan TL cinsinden hibe miktar. Kaynak:GSGM 2008 Faaliyet Raporu ve www.ghdb.gov.tradresindeki bilgilerden derlenmitir.

Hem genlerin toplumsal katlmn gelitiren, hem deihtiyalar temelinde rgtlenerek seslerini kartabildiklerikurulular olarak genlik STKlarna ynelik daha fazlamali destee ihtiya vardr.

Genlik kulplerine datlan hibe miktarlarna il baznda baktmzda en fazla hibealan il Ankara olarak karmza kmaktadr. Ankaray stanbul ve Diyarbakr takipetmektedir. Son 4 sene iinde datlan toplam hibe miktar 1.515.000 TLdir.17

17 Bu rakamn sene bazndaki dalmna bakldnda, GHDBnn sitesindeki listelerle GSGMnin

Faaliyet Raporlar arasndaki rakamlarda ufak farkllklar vardr. Burada GHDB sitesinden aklananlisteler temel alnmtr.


17/21

Tablo 11:l baznda genlik kulplerine 2006 2009da datlan toplam hibe miktar.Kaynak: www.ghdb.gov.tr adresindeki hibe alan genlik kulpleri listesindenoluturuldu.

Ayn dalma bu sefer genlik kulb bana hibe datlan il olarak baktmzdastanbul birinci sraya oturmaktadr. Fakat hem yukarda, hem de aadaki tabloda2008 ylnda Mevlana Hogrsnde Uluslararas Genlik Bulumas iin imzalanan

protokol gerei Folklor Mzik Genlik Kulb Derneine salanan 95.000 TLlikhibe de vardr. Bu rakam kartld lde stanbul ilk 10 il arasna girememektedir.Aadaki tabloda tm illerin Erzurum dnda - batdan olmas dikkat ekicidir.

Tablo 12: STK bana en fazla hibe datlan ilk 10 il (2006 2009). Kaynak:www.ghdb.gov.tradresindeki hibe alan genlik kulpleri listesinden oluturuldu.

Trkiyenin gneydousunda sivil toplum nemli bir yere sahiptir. STEP lkeraporunda da belirtildii gibi ... blgedeki sivil toplumun zerinde ciddi bir arlk,sorumluluk, yk ve hatta bask olduu yinelenmitir. Bu ayn zamanda siviltoplumun blgedeki toplumsal ve siyasal neminin de bir ifadesidir.18

Bu erevede tescil sreciyle bu blgedeki STKlarn kurduu ilikinin bir gstergesiolarak tablo okunduunda, ciddi bir sorun olduu gze arpmaktadr. Nedeni

bilinmemekle birlikte hem arz, hem de talep arasnda bir uyumsuzluk vardr. Bu bizekamu finansmannn niteliinden ok sivil toplumun yapsyla ilgili de bir bilgivermektedir. Buna ek olarak ilgili grafiklerde nfus ve gelimilik oranlar oldukayksek olan zmir yoktur.

18

S. 17, STEP Trkiyede Blgesel Dzeyde Sivil Toplum Deerlendirmesi, TSEV Yaynlar, 2005,stanbul.


18/21

Tablo 13: 2007 ve 2008 yllarnda genlik merkezlerindeki kaytl ye ve faal ye saylarndakideiimin orann gstermektedir. Kaynak: 2008 GSGM Faaliyet Raporundaki rakamlardanyararlanarak oluturulmutur.

2007 2008 yllarnda genlik merkezleri ye saylar srasyla 153.802 ve 214.673olmutur. Ayn senelerdeki faal ye says da 48.730dan 52.709a kmtr. Yandakitablo iki senedeki art oranlarn karlatrmal olarak vcrmektedir Grld zereye saysndaki art faal ye saysndaki artn 5 katdr. Bunun en temel nedeni,genlik merkezlerinde bir izleme sistemi bulunmamas ve ye olanlarn merkezle

ilikileri bitmi olmasna ramen ye olarak gzkmeleridir..

Genlik Merkezleri says 2007 ylndaki 135ten 2008de 147ye kmtr. Bu haliylemerkez bana den 15 -24 yalar arasndaki gen says 85.000in stndedir. Faalye saysn genlik merkezlerine oranladmzda 2008 yl iin genlik merkezi

bana den gen says 359dur.

Buna ek olarak genlik merkezi saysndaki art oran %10.8ken faal ye saysndakiart %8de kalmtr.

Halen genlerin serbest zamanlarn geirmelerine olanak salayan genlik merkezleri

yeterli deildir. Kamu nmzdeki dnemde Ortam Vadeli Mali Planda grldzere btede arttrma gitmemektedir. Bu da mevcut genlik merkezlerinin saysndanemli bir art olmayacann gstergesidir.

Mevcut genlik merkezi ihtiyacn karlamaya ynelikolarak STKlarn genlik merkezlerine destek, kamufinansman ve tesis kullandrma yoluyla olmaldr.


19/21

BLM IV: GENLERN GLENDRLMESNE YNELK YAPILANTM HARCAMALARIN ZETLERBu blmdeki veriler, Genlerin Glendirilmesine Yenlik Harcamalar zlemeKlavuzundan19 derlendi. Trkiyenin 2008 ve 2009 senelerinde, rgn eitim kalemi

dnda genlere ynelik harcamalarn tespit etmek iin aadaki kurumlarn ilgiliharcamalarna bakld.

- Genlik ve Spor Genel Mdrl (GSGM): Spora ve genlie ynelikharcamalar

- Kredi ve Yurtlar Kurumu (Yurt Kur): niversite genliinin barnmas, kredi veburslarna ynelik harcamalar

- DPTye bal Avrupa Birlii Eitim ve Genlik Programlar Merkezi Bakanl(Ulusal Ajans): Hayatboyu renme ve Genlik Programlar ile ilgiliharcamalar

- Sosyal Destek Program (SODES): Genliin glendirilmesi ile ilgili kltr vesanat projeleri

- TBTAK Altndaki Bilim nsan Destekleme Daire Bakanl (BDEB): Genaratrmaclara ynelik karlksz eitim burslar

- Trkiye Kurumu (kur): Aktif igc programlarndan mesleki eitimkonularnda yararlanan genlere ynelik harcamalar

- Milli Eitim Bakanl: Genlere ynelik burs ve yurtlarla ilgili harcamalar- YK: niversitelerde alan aratrma grevlilerini yurt d eitimlerine

ynelik burslar.

Bu harcamalar tespi edlirken zellikle TBTAK, YK, Milli Eitim Bakanl ve

KURla ilgili harcamalardan 15 24 ya aras genler ayrtrlamad iin 24 ya

zerindekilere ynelik harcamalar dahil edildi.

Bu erevede Trkiyenin Genlerin Glendirilemsine Ynelik yapt harcamalar2008 iin 2.387.298.878TL,2009iin3.143.090.232TLdir.

Trkiyedegenbanaden2008ylharcamas191TL,2009iin251TLdir.

ArtntemelnedeniKURharcamalarndakiolaanstarttr.

Yaplanharcamalarn%75i,eitimdekigenleringlendirilmesineyneliktir.Bakabirdeyileeitimdndakigenler(gennfusun%70i)bteninsadece%25indenyararlanabilmektedir.

Bu oranlarn gen bana den bte rakamlarna bldmzde:

19

http://stk.bilgi.edu.tr/stkButce.asp


20/21

Eitimdeki her gence yaplan harcama 586 TL, eitimdndaki (okumayan ve almayan ve ya alan) genleriin 108 TLdir.

BLM V: GENLK ALANI VE DER KONULAR2009 ylnn genlik alanyla ilgili en temel gelimelerinden biri Genlik StratejiDokman ve yeni Genlik Ajans kurulma almalardr. Dokmann naslyasalaacayla ilgili sre devam etmektedir. Bir taslak olumutur.

Genler Trkiyenin fiziki olarak en hareketli nfusudur. Uluslararas hareketlilikasndan da son yllarda Erasmus ve Genlik Program gibi imkanlar bu srece olumlukatk yapmlardr. Fakat pasaport ve vize cretleri ok yksektir. 6 aylk pasaport harc126 TL, czdan creti 138 TLdir. Buna vize creti ve salk sigortas da eklendiinde,sadece belge masraf 500 TL civarnda olmaktadr. Bu rakam genler iin okyksektir.

Belediyeler rencilere ynelik toplu tama aralarnda indirimli bilet uygulamasyapmaktadr. Oysa zellikle almayan genlerin ehirleri kullanmalar nemlidir.Buna ek olarak renciler ilgili pasoyu aldklar ehir dnda baka bir ehirdeindirimli biletlerden yararlanamamaktadrlar. lk aamada renci pasosunun ulusalapta tannmas, buna ek olarak renci indiriminin yansra bir genlik indiriminin deuygulanmas gerekmektedir.

Yurt-Kur bnyesindeki yurtlarn yaz dneminde genlerin kullanmna ak olmasnemli bir uygulamadr. Fakat mevcut cretin iki kat denerek yurtlardan

yararlanlabilmektedir. Bu uygulamann cretinin drlmesi gerekmektedir.

SONSZYukarda grld zere Trkiyede genlik almalarnn gelitirimesiyle ilgilitemel iki alanda iyiletirmelere ihtiya vardr. Bunlardan biri dorudan rgtlenmezgrlnn nndeki engelleri kaldrmaktr. Bu sivil alanda genlerin daha fazla yeralmasn salayacak, gnlk hayatla daha btnlemelerinin nn aacaktr.

Dieri de sivil alann finansmandr. Finansmann kendisi alann ieriini olumlu ve yaolumsuz deitirebilme potansiyeline sahiptir. Burada finansman salayanlarn (devlet,

belediye, vb.) tm paydalara eit mesafede durmamas, demokratik kltrn

geliememesini destekler.

Bu iki konuda atlacak genler ve genlerin kurulularnn lehine her adm, Trkiyededevletle genler arasndaki g ilikisini genlerin lehine dntrecektir. htiyalartemelinde politika retmenin birincil art da mevcut talebi karlamaksa bu konudayaplacaklara bizzat zneyi katmann aralarn da oluturmak gerekmektedir.


21/21

KAYNAKLAR- Genlik ve Spor Genel Mdrl: Genlik ve Spor Kulpleri Ynetmelii,

Resmi Gazete Says: 25869, Genlik ve Spor Genel Mdrl FaaliyetRaporu, 2007, Ankara

- Genlik Program Hibe Bavuru Sonular (2007 2009)- Genlik ve Spor Genel Mdrl Faaliyet Raporu, 2007, Ankara- Genlik ve Spor Genel Mdrl Faaliyet Raporu, 2008, Ankara- Hibe Datlan Genlik Kulpleri Listesi 2005 2009, GHDB, Ankara- N. Yentrk, Y. Kurtaran; Genliin Glendirilmesine Ynelik Yaplan

Harcamalar zleme Klavuzu, stanbul Bilgi niversitesi STK Eitim veAratrma Birimi, STK almalar Eitim Kjitaplar Bte zleme Dizisi No:6.

- N. Yentrk, Y. Kurtaran, G. Nemutlu; Trkiyede Genlik almas vePolitikalar, , stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, 2008, stanbul

- STEP Trkiyede Blgesel Dzeyde Sivil Toplum Deerlendirmesi, TSEVYaynlar, 2005, stanbul.

- TK Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi (ADNKS) Nfus Saym Sonular2007 2009

- Trkiye 2008: nsani Gelime Raporu - Trkiyede Genlik, UNDP, 2008,Ankara.

- www.dernekler.gov.tr- www.dpt.gov.tr- www.ghdb.gov.tr- www.tuik.gov.tr- www.ua.gov.tr- Yurt Kur Faaliyet Raporu, 2007, Ankara- Yurt Kur Faaliyet Raporu, 2008, Ankara- 2008 Yl Genlik Turizm Rehberi, Kltr Bakanl, Ankara

Documents

2009 Türkiye Gençlik Çalışması Alanı Izleme Raporu