Borgingsdocument · 2015-08-14 · Voor ieder kind het beste resultaat Borgingdocument 3technisch lezen 2014-2016 VOORWOORD Drachten, juni 2014 Voor u ligt het borgingsdocument “technisch

Datum: 25-05-2014

Borgingsdocument

Technisch lezen

o.b.s. de Meander

“Lezen met plezier”

2014-2016

Voor ieder kind het beste resultaat

Borgingdocument technisch lezen 2014-2016

2

Borgingsdocument

Technisch lezen

openbare basisschool

De Meander

“Lezen met plezier”

Brinnummer: 27 UC

Hoofdlocatie:

Flevo 194

9204 JT Drachten

tel: 0512 – 510150

Dependance:

Hunze 243

9204 BN Drachten

tel: 0512-841938

E-mail: [email protected]

[email protected]

Homepage: www.opo-demeander.nl

De medezeggenschapsraad van o.b.s. de “Meander” heeft kennis genomen van het LIN borgingsdocument 2014-2016.

September 2014

De heer P. Varekamp, voorzitter MR o.b.s. de Meander



3

VOORWOORD

Drachten, juni 2014

Voor u ligt het borgingsdocument “technisch lezen” van openbare basisschool de “Meander”. In het borgingsdocument omschrijft de school, welke streefdoelen in de jaren 2014-2016 op het terrein van technisch lezen nagestreefd zullen worden en welke materialen, didactische werkvormen en instructiemethodieken gebruikt worden om de omschreven streefdoelen te bereiken. Het borgingsdocument wordt tot eind 2016 gehanteerd. Eind 2016 zal het document worden geëvalueerd en met de nodige aanpassing opnieuw worden vastgesteld voor een volgende periode van twee jaar. We wensen u veel leesplezier. Lydia Sterk M SEN Leescoach o.b.s. de Meander

Anne Tolsma MSc, directeur o.b.s. de “Meander”.



4

INHOUDSOPGAVE

Voorwoord 3

Inhoudopgave 4

Inleiding 5

1. Missie, visie en beleidsintenties 6

1.1 Inleiding 6 1.2 Hier staan we voor, onze missie 6

1.3 De visie van o.b.s. de Meander 6 1.4 Intenties 6

2 Borgingsafspraken technisch lezen 8 2.1 Inleiding 8

2.2 Voorbereidend technisch lezen in groep 1 8 2.3 Voorbereidend technisch lezen in groep 2 9

2.4 Technisch lezen in groep 3 10 2.5 Technisch lezen in groep 4 12



2.10 Schoolafspraken 18

3 Begrippen en afkortingenlijst 20 4 Literatuur 24

Bijlagen 1. Organisatiemodel “leeshalfuur” 2. Doorgaande lijn boekbesprekingen (in ontwikkeling) 3. Doorgaande lijn krantbesprekingen (in ontwikkeling) 4. Doorgaande lijn spreekbeurten (in ontwikkeling) 5. IGDI instructiemodel 6. IGDI kijkwijzer 2010-2012

25



5

INLEIDING Goed kunnen lezen en het beheersen van een uitgebreide woordenschat vormt de basis voor het verdere succesvolle leren in de midden- en bovenbouw van de basisschool, in het voortgezet onderwijs en in het beroeps- en wetenschappelijk onderwijs. Vele artikelen in vakbladen en pers signaleren het onvoldoende niveau van het lezen vanaf groep 6 in veel basisscholen in Nederland en de daardoor ontstane problemen van het tekstbegrip bij de zaakvakken en het rekenen. Het L.I.N.N. (Lees Impuls noord Nederland) project ondersteunde in de jaren 2006 tot 2010 een aantal basisscholen in Noord-Nederland bij het verhogen van het lees- en woordenschat niveau van alle kinderen in de onderbouw van de basisschool en bij het vasthouden en verbeteren van het lees- en woordenschatniveau in de bovenbouw. Het L.I.N.N. project adviseerde de deelnemende basisscholen hoge verwachtingen te hebben met betrekking tot de resultaten van het lezen en de woordenschatontwikkeling. Uit landelijk onderzoek bleek namelijk, dat door het stellen van hoge streefdoelen, een veranderende klassenorganisatievorm en een verbetering van de instructiemethodieken, minimaal 90 % van alle leerlingen leert lezen op het hoogste leesniveau. De handvatten die gedurende het L.I.N.N project aan de scholen zijn aangereikt, moeten in de jaren na het LINN project, middels een actieve borging, in de scholen worden verankerd. Het huidige borgingsdocument “technisch lezen” levert, middels een schriftelijke vaststelling van de streefdoelen, de leesmaterialen en methodes, de didactische werkvormen en de instructiemethodieken, een bijdrage aan de borging van de optimale leesresultaten. Naast het borgingsdocument zullen leerkrachten daar waar nodig worden gecoacht door de leescoach, ontvangen leerkrachten tips en adviezen van collega’s door intervisie en maatjesbezoeken en gaat de i.b. op het terrein van zorg (invulling preteaching en verlengde instructie) de leerkrachten voorzien van de juiste informatie en begeleiding. Tot slot zal de correcte uitvoering van de vastgestelde afspraken in het document, middels klassenbezoeken, worden getoetst door de directie van de school.



6

1. Visie, missie en beleidsintenties

Inleiding De missie en de visie bepalen de beleidsrichting van de school. De missie van de school is leidend voor de dagelijkse routine in de school. De visie is toekomstgericht en beschrijft de situatie waarin de school over een aantal jaren naar streeft.

De missie van o.b.s. de Meander Onze missie verwoordt datgene waar we als school, in onze dagelijkse onderwijspraktijk, voor staan, waar we trots op zijn! Door kinderen uit te dagen, te bemoedigen, te complimenteren en ze optimaal te begeleiden bereikt de school

voor ieder kind het beste resultaat!

Dit optimale resultaat wordt behaald door hoge, reële doelen en eisen te stellen, het didactische en pedagogisch proces te analyseren en te optimaliseren. Tevens vinden wij het van belang dat kinderen leren buiten de schoolse situatie op een sociaal wenselijke manier met elkaar om kunnen gaan en de sociale band in de groep wordt verstevigd. Dit willen we verwezenlijken door het optimaliseren van het leesonderwijs.

De visie van o.b.s. de Meander De school wil een ontmoetingsplaats zijn voor kinderen, ouders en groepsleerkrachten met verschillende achtergronden en culturen. In deze levensgemeenschap gaan alle betrokkenen respectvol en persoonlijk met elkaar om en staan open voor elkaars ideeën, gewoontes en culturen. De leerkrachten stimuleren in deze openbare gemeenschap alle kinderen om het meest optimale resultaat op cognitief, sociaal-emotioneel, creatief en motorisch terrein te behalen. Hierbij sluit de school aan bij de individuele leerstijl en aanleg van het kind. Kinderen moeten minimaal de elementaire basisvaardigheden en leerstrategieën leren beheersen, die staan omschreven in de kerndoelen van het basisonderwijs. Vervolgens leren ze deze basisvaardigheden en leerstrategieën toepassen, waardoor zij nieuwe kennisterreinen kunnen verkennen, nieuwe inzichten te ontwikkelen en verbanden te leggen tussen de verschillende vak- en vormingsgebieden. Een goede werkhouding is bij het ontwikkelen belangrijk. Daarom vinden we, dat kinderen zelfstandig moeten kunnen werken en zelfstandig naar oplossingen moeten leren zoeken. Tegelijkertijd willen we kinderen laten ervaren, dat hierbij samenwerking vaak kan leiden tot een beter resultaat. Door zowel het samenwerken als het zelfstandig werken te stimuleren, leren we kinderen om verantwoord te kiezen tussen deze twee werkvormen. Daarnaast vinden we dat een gezonde leefstijl een wezenlijke bijdrage vormt aan het welzijn van kinderen en volwassenen. We stimuleren daarom bewust gezond gedrag van kinderen, ouders en leerkrachten, zowel op het terrein van communicatie, als op het terrein van voeding, hygiëne en beweging. Tot slot zet de Meander, als participant van de Brede School De Drait, zich in voor duurzame samenwerking met de andere participanten en voor het optimaliseren van een doorgaande brede ontwikkelingslijn voor kinderen van 0 tot 12 jaar.

Intenties De directie van de school draagt, als vertegenwoordiging van het bevoegd gezag, de verantwoordelijkheid voor de realisatie van de missie en visie van de school. De lescoach zal zich op basis van de visie en missie laten leiden door de volgende intenties:

1. Het actief uitdragen van de openbare gedachte. 2. Het stimuleren van de samenwerking tussen leerlingen onderling, leerkrachten onderling en

leerkrachten en ouders. 3. Het stimuleren van een zelfstandige houding van leerlingen. 4. Het stimuleren van een rijk taalgebruik onder leerlingen, leerkrachten. 5. Het stimuleren van het leesplezier van de leerlingen.



7

6. Het bereiken van een optimaal resultaat op het terrein van technisch lezen. (90 % van de leerlingen verlaat de school aan het eind van groep 8 met een AVI-plus niveau en 80 % van de leerlingen verlaat de school aan het eind van groep 8 met een DMT 1, 2 of 3 niveau) De 10% leerlingen die het gestelde doel niet behaald verlaat de school met minimaal AVI E7 niveau en minimaal 4 niveau CITO DMT.



8

2. Borgingsafspraken technisch lezen 2.1 Inleiding

In dit hoofdstuk zijn de afspraken met betrekking tot de hoogte van de streefdoelen, de keuze van de toetsmaterialen, het methodegebruik, de didactische werkvormen en de instructiemethodieken met betrekking tot de vakgebieden technisch lezen op schrift gesteld. Tevens beschrijft dit hoofdstuk op welke wijze de afspraken geconsolideerd (geborgd) zullen worden. Bovengenoemde afspraken zijn allereerst voor iedere afzonderlijke groep omschreven. In paragraaf 2.10 zijn, als afronding, de algemeen geldende schoolafspraken met betrekking tot technisch lezen beschreven.

2.2 Voorbereidend technisch lezen groep 1 Doel eind groep 1 (juni)*):

90 % van de leerlingen (die tenminste 3 maanden op school zitten) kent minimaal 5 letters.

90 % score niveau 1, 2, 3 CITO taal voor kleuters. *) Geldt voor de leerlingen die doorgaan naar groep 2

Toetsing in groep 1:

Toets Afnamemoment Normering

Taal voor kleuters eindtoets groep 1 juni 90 % 1, 2 of 3 niveau voor kinderen die naar groep 2 gaan.

Werkwijze in groep 1:

Wekelijks aanbieden van de “letter van de week” (volgens methodiek Schatkist)

Dagelijks aanbieden en oefenen van de kleuren (dagelijkse routine) Wekelijks aanbieden van computerprogramma Schatkist

Wekelijks oefenen/ontwikkelen fonemisch bewustzijn (volgens methodiek Schatkist en map CPS fonemisch bewustzijn)

Minimaal tweemaal in de week (interactief) voorlezen (voor, na en tijdens het voorlezen wordt gesproken over de inhoud en de betekenis van het verhaal, hierbij kan eventueel gebruik gemaakt worden van concreet materiaal) Voor de zorgleerlingen vindt het interactief voorlezen bij voorkeur plaats in de kleine kring.

Toepassen IGDI model: herhaling van het voorafgaande- doel van de les vermelden-preteaching in kleine kring - korte interactieve instructie in grote kring - verlengde instructie in kleine kring - evaluatie in grote en kleine kring

Naamkaartjes van de leerlingen op het planbord hanteren: herkennen van eigen naam. Materialen in groep 1:

Methode Schatkist

Schatkist computerprogramma

CPS map fonemisch bewustzijn

Protocol leesproblemen en dyslexie voor groep 1 en 2

Leesboekjes op AVI 1 M3 en E3 niveau

voorleesboeken



9

Actieve borging in groep 1:

Klassenconsultatie door maatjes, i.b., leescoach en i.b. (vraaggestuurd)

Controle door directie

2.3 Voorbereidend technisch lezen in Groep 2 Tussendoelen groep 2 (januari):

1. 90 % van de leerlingen kent tenminste 10 letters in januari. 2. 90 % van de leerlingen haalt een voldoende score voor de kleurenbenoem toets. 3. 80 % van de leerlingen kan de eerste letter van een woord benoemen. 4. 90 % van de leerlingen behaalt een 1, 2 of 3 score op de CITO “Taal voor kleuters groep 2” M

toets.

Einddoelen groep 2 (juni)

1. 90 % van de leerlingen kent tenminste 20 letters aan het eind van groep 2, waaronder alle dubbelklanken.

2. 90 % van de leerlingen in groep 2 kan analyseren en synthetiseren. ( MKM woorden) 3. 90 % van de leerlingen behaalt een 1, 2 of 3 score op de CITO “Taal voor kleuters groep 2” E

toets. Toetsing groep 2:

Toets Afnamemoment Normering Letters benoemen voor kleuters oktober Min. 5 letters

januari Min. 10 letters juni Min. 20 letters

Auditieve analyse voor kleuters*) januari 9 van de 10 woorden: 90% juni 90 % score PLD

Auditieve synthese voor kleuters*) januari 90% score is goed 7 van de 10 woorden goed op MKM niveau (70%) is voldoende, maar ook in juni toetsen

juni 9 van de 10 woorden goed op MKM niveau (90 %)

Kleurentoets voor kleuters*) januari Score tussen 20-30 sec. (of sneller)

Taal voor kleuters M en E toets Januari en mei/juni 90 % score op CITO 1, 2 of 3 niveau

Nieuwe toets beginnende geletterdheid Normering etc. vaststellen Heeft eventueel consequenties voor de andere toetsen.

*) Indien leerlingen al in januari goed scoren (90%), worden zij in juni niet weer getoetst. Bij voldoende score (70%) in juni worden de leerlingen nogmaals getoetst.


Wekelijks aanbieden van de “letter van de week” (volgens methodiek Schatkist). De potentiële zon-kinderen moeten de tweeklanken aangeboden krijgen, opdat ze kunnen voldoen aan de norm van 30 beheerste letters.

Dagelijks aanbieden en oefenen van de kleuren (dagelijkse routine)

Wekelijks aanbieden van computerprogramma Schatkist

Wekelijks oefenen/ontwikkelen fonemisch bewustzijn (volgens methodiek Schatkist en map CPS fonemisch bewustzijn)



10

Tenminste twee maal per week interactief) voorlezen (voor, na en tijdens het voorlezen wordt gesproken over de inhoud en de betekenis van het verhaal, maak hierbij eventueel gebruik van concreet materiaal) Voor de zorgleerlingen vindt het interactief voorlezen bij voorkeur plaats in de kleine kring.

Uitdaging bieden aan lezende kleuters door het creëren van lees- en leesinstructie momenten. (vanaf januari)

Toepassen IGDI model: herhaling van het voorafgaande- doel van de les vermelden - preteaching in kleine kring-korte interactieve instructie in grote kring-verlengde instructie in kleine kring - evaluatie in grote en kleine kring.

Materialen in groep 2:

Methode Schatkist

Schatkist computerprogramma

CPS map fonemisch bewustzijn

Protocol leesproblemen en dyslexie voor groep 1 en 2 (zie orthotheek)

Leesboekjes op AVI M3, E3, M4 en E4 niveau

Stempelletters Magnetische letters

Ontwikkelingsmateriaal voor taal.

Voorleesboekjes. Actieve borging in groep 2:

Groepsplan taal opstellen, uitvoeren en evalueren (resultaten analyseren).

Monitoring op resultaten. (n.a.v. de groep 2 toetsen).

Het compleet behandelen van de methode schatkist.

Per week wordt een minimale lees/taaltijd van 6 uren ingezet.

Extra aandacht voor de risicoleerlingen door preteaching, verlengde instructie en reteaching.

Klassenconsultatie door maatjes, i.b., leescoach en m.t. (i.b. en coaches vraaggestuurd). Controle door de directie.

2.4 Technisch lezen in Groep 3

Tussendoelen groep 3 (januari/maart): 1. Oktober: 90 % van de leerlingen scoort voldoende op de herfstsignalering. 2. Januari: 90 % van de leerlingen kent alle aangeboden letters (34 letters: vlot en goed). 3. Januari: 85 % van de leerlingen leest voldoende op tekst AVI M3 niveau, kaart B. 4. Januari: 85 % van de leerlingen scoort 1, 2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen) op kaart

1+2 van de “Drie Minuten Toets”. 5. Voorstel maart/april: 4 en 5 CITO niveau scores DMT in januari nogmaals toetsen met kaart 1+2

(andere versie) Motivering: nu wel instructie gehad op mmkmm niveau (=DMT 2).

Einddoelen groep 3 (juni):

1. 90 % van de leerlingen leest op AVI E3 niveau 2. 85 % van de leerlingen scoort 1, 2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen) op totaalscore kaart

1,2 en 3 van de “Drie Minuten Toets” (gemiddelde score)

Toetsing Groep 3:


Herfstsignalering Oktober/november 90% voldoende score -DMT, kaart 1,2 totaal -4 of 5 CITO score: ook score DMT 1 apart

januari -85% 1, 2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen) -DMT-1: op 1, 2 of 3 niveau



11

(vaardigheidsscore toevoegen) AVI M3 januari 85% voldoende score

Lettertoets benoemen januari 90% kent 34 letters

Lettertoets schrijven januari 85% schrijft 34 letters AVI E3 juni 90% voldoende score

DMT kaart 1, 2 en 3 (totaalscore 1+2+3)

juni 85% 1, 2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen)

Toetsen voor leerlingen die de normering niet halen AVI M3 (januari onvold.) Eind maart/start april 50% voldoende score

DMT, kaart 1,2 Eind maart/start april 50% 1, 2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen)

Lettertoets Eind maart/start april 50% kent 34 letters


Consequent en dagelijks de leesstof aanbieden volgens de methode “Veilig leren lezen”.

Inzet van tutoren. (tweede helft van het schooljaar)

Vormen van Connect lezen: “Connect Klanken en Letters” (rondom de herfst); voor de tweede helft van het schooljaar “Connect Woordherkenning” en “Connect Vloeiend Lezen”. (Connect Vloeiend Lezen is m.i.v. februari 2012 structureel ingevoerd. Via herhaalde instructie en oefening op woorden tekstniveau worden directe woordherkenning en vloeiendheid gestimuleerd bij kinderen die uitvallen op AVI M3 in januari. Voor nadere uitleg van de werkwijze: zie achterin bij de verklaring van de begrippen)

Er wordt pro-actief gewerkt: een hoger percentage van de lln. haalt in januari reeds AVI M3! Dit wordt gerealiseerd door herhaald te lezen met een tekst van de week, met de opbouw voor-koor-zelf gedurende kern 4, 5 en 6 van VLL. (In schooljaar 2012-2013 is hier mee gestart en de resultaten zijn positief. De teksten zijn in beheer van de leescoach! Werkwijze wordt omschreven in de begrippenlijst!)

De letterplaten worden na elke kern weggehaald.

Er wordt minimaal twee maal per week interactief voorgelezen (voor, na en tijdens het voorlezen wordt gesproken over de inhoud en de betekenis van het verhaal, maak hierbij eventueel gebruik van concreet materiaal)

Er wordt voor uitdaging voor de goede lezers gezorgd, door deze te plaatsen in de “zon-groep”. (Op basis van de resultaten in groep 2 worden de kinderen in de zon-groep geselecteerd, op basis van voortschrijdend inzicht kunnen kinderen eruit gehaald worden of toegevoegd)

Consequent en dagelijks toepassen IGDI model (herhaling van het voorafgaande- doel van de les vermelden-preteaching aan instructietafel-korte interactieve instructie in grote kring-verlengde instructie aan instructietafel- evaluatie in grote en kleine kring)

Specifieke aanpak in de start van groep 3 moet nog worden toegevoegd (dictees?, gericht op de

herfstsignalering)

Materialen in groep 3: Methode Veilig leren lezen + alle aanvullende materialen

Protocol leesproblemen en dyslexie voor groep 3

Leesboekjes behorende bij de methode (alle niveaus)

Bolleboosboeken t/m E6

Zoeklicht Dyslexie serie luisterboeken M3 en E3

Voorleesboeken

Bibliotheekboeken t/m AVI E5

Aanvulling oefenlijsten DMT doc. trans


Groepsplan technisch lezen opstellen, uitvoeren en evalueren (resultaten analyseren).

Monitoring op resultaten. (n.a.v. de groep 3 toetsen)



12

Minimale leestijd per week van 6 uren consequent toepassen.

Kern 1 t/m 12 uit de methode “Veilig leren lezen” worden compleet behandeld.

Consequente extra aandacht voor de risicoleerlingen.

Klassenconsultatie en coaching door maatjes, i.b., leescoach en teamleiders. (teamleiders, i.b. en coaches vraaggestuurd)

Controle door de directie.



13

2.5 Technisch lezen in groep 4

Tussendoelen groep 4 (januari): 1. Oktober: 50 % van de in juni groep 3 onvoldoende scorende leerlingen scoort een voldoende op

AVI E3 niveau. (zie monitoringslijst uitvallers AVI groep 4 t/m 8) 2. Januari: 90 % van de leerlingen leest op AVI M4 niveau. 3. Januari: 85 % van de leerlingen scoort 1, 2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen) op de

CITO “Drie Minuten Toets”, op totaalscore kaart 1+2+3.

Einddoelen groep 4 (juni): 1. 90 % van de leerlingen leest op AVI E4 niveau 2. 85 % van de leerlingen scoort 1,2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen) op de CITO “Drie

Minuten Toets”, op totaalscore kaart1+2+3.

Einddoelen zwakke lezers groep 4: Minimaal 1 AVI niveau per half jaar vooruit! Minimaal vooruitgang DMT: 5 vaardigheidsscore niveaus

Toetsing Groep 4:


DMT, kaart 1, 2, 3 (totaalscore) januari 85% 1, 2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen)

AVI M4 januari 90% voldoende score

AVI E4 juni 90% voldoende score DMT kaart 1, 2 en 3 (totaalscore) juni 85% 1, 2 of 3 niveau

(vaardigheidsscore toevoegen)

Toetsen voor leerlingen die de normering voor AVI niet halen:

Herfstsignalering/controletoets (voor de uitvallers van eind groep 3)

oktober/november 50% voldoende score op AVI E3 niveau

Uitvallers M4 worden opnieuw getoetst op M4

maart/april 50% voldoende score


Consequent en dagelijks de leesstof aanbieden volgens de methode Estafette, voor de leerlingen die leesinstructie nodig hebben. De overige leerlingen zijn met andere leesvormen bezig (duo-lezen, begrijpend lezen, stillezen, of zijn tutor van zwakke lezers)

Goede lezers uitdagen door ze te laten lezen in “bolleboos” of hogere AVI niveaus

Inzet van tutoren. (gehele schooljaar)

RALFI lezen voor de leerlingen die meer herhaling nodig hebben om tot vloeiend lezen te komen, gekoppeld aan Estafette. (zie voor uitvoerige beschrijving de begrippenlijst onder kopje “Estafette werkwijze Meander”)

Sleeplezen voor de leerlingen die onvoldoende vorderen met Estafette en/of RALFI, vanaf de tweede helft van groep 4.

Minimaal twee maal in de week interactief voorlezen (voor, na en tijdens het voorlezen wordt gesproken over de inhoud en de betekenis van het verhaal, maak hierbij eventueel gebruik van concreet materiaal)





14

Methode Estafette (aanpassing programma zwakke lezers, zie begrippenlijst onder kopje “Estafette werkwijze Meander”)

Protocol leesproblemen en dyslexie voor groep 4

Leesboekjes behorende bij de methode vanaf AVI E3 t/m AVI M6

Bolleboosboeken t/m AVI E6


Overige bibliotheekboeken t/m AVI E6 (informatief en onderhoudend)

Voorleesboeken

Zaakvakmethodes Aanvulling oefenlijsten DMT doc. trans


. Groepsplan technisch lezen omschrijven, uitvoeren en evalueren (resultaten analyseren)


Minimale leestijd per week van 4,25 uren consequent toepassen.

Leerstof Estafette methode M4 en E4 worden in zijn geheel afgerond.


Klassenconsultatie en coaching door maatjes, i.b., leescoach en (teamleiders. i.b. en coaches vraaggestuurd)

Controle door de directie


Tussendoelen groep 5 (januari): Oktober: 50 % van de in juni groep 4 onvoldoende scorende leerlingen scoort nu voldoende op

AVI E4 niveau.

Januari: 90 % van de leerlingen leest op AVI M5 niveau.

Januari: 85 % van de leerlingen scoort 1, 2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen) op totaalscore kaart 1+2+3 van de CITO “Drie Minuten Toets”.


90 % van de leerlingen leest op AVI E5 niveau

85 % van de leerlingen scoort 1, 2 of 3 CITO niveau (vaardigheidsscore toevoegen) op totaalscore kaart 1+2+3 van de CITO “Drie minuten Toets”.

Einddoelen zwakke lezers groep 5: minimaal 1 AVI niveau per half jaar vooruit!

Toetsing Groep 5:


DMT, totaalscore kaart 1, 2, 3 januari 85% 1, 2, 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen)


AVI E5 juni 90% voldoende score DMT, totaalscore kaart 1, 2, 3 juni 85% 1,2 of 3 niveau


Toetsen voor leerlingen die de AVI normering niet halen:


oktober 50% voldoende score op E4 niveau



15

Uitvallers van januari worden opnieuw getoetst op M5 en lager.

eind maart 50% voldoende score op M5


Consequent en dagelijks de leesstof aanbieden volgens de methode Estafette, voor de leerlingen die leesinstructie nodig hebben. De overige leerlingen zijn met andere leesvormen bezig (duo-lezen, begrijpend lezen met de leeskaart, stillezen (laatste 5 minuten evalueren), tutor van zwakke lezers, mandje lezen, lezen van informatieve boeken)

Goede lezers uitdagen door ze te laten lezen in hogere AVI niveaus

Inzet van tutoren. (gehele schooljaar)

RALFI lezen voor de leerlingen die meer herhaling nodig hebben om tot vloeiend lezen te komen. Is ook ingebed in de Meander-werkwijze m.b.t. het werken met Estafette: teksten uit het leesboekje van Estafette worden op vier verschillende dagen herhaald gelezen. (zie voor uitvoerige beschrijving de begrippenlijst onder kopje “Estafette werkwijze Meander”)

Sleeplezen voor de leerlingen die onvoldoende vorderen met Estafette en/of RALFI, in overleg met i.b. en leescoach

Een of tweemaal in de week wordt er (interactief) voorgelezen.


Materialen in groep 5: Methode Estafette + aanvullende materialen

Protocol leesproblemen en dyslexie voor groep 5 t/m 8

Leesboekjes behorende bij de methode Estafette vanaf AVI E4 t/m AVI E7

Overige bibliotheekboeken t/m AVI E6 (informatief en onderhoudend)

Voorleesboeken

Zaakvakmethodes

Informatie junior boeken Strips



Actieve borging in groep 5: Klassenconsultatie en coaching door maatjes, i.b., leescoach en teamleiders. (i.b. en coaches

vraaggestuurd)


Groepsplan technisch lezen omschrijven, uitvoeren en evalueren (resultaten analyseren)





Klassenconsultatie en coaching door maatjes, i.b., leescoach en teamleiders. (i.b. en coaches vraaggestuurd)


2.7 Technisch lezen in Groep 6:

Tussendoelen groep 6 (januari):

50 % van de in juni groep 5 onvoldoende scorende leerlingen scoort in oktober in groep 6 voldoende op AVI E5 niveau.

90 % van de leerlingen leest op AVI M6 niveau. (januari)



16

85 % van de leerlingen scoort 1, 2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen) op totaalscore kaart 1+2+3 van de CITO “Drie Minuten Toets” (gemiddelde score)



85 % van de leerlingen scoort 1, 2 of 3 CITO niveau (vaardigheidsscore toevoegen) op totaalscore kaart 1+2+3 van de CITO “Drie minuten Toets”. (gemiddelde score)

Einddoel zwakke lezers:

Toetsing Groep 6:


DMT, kaart 1, 2, 3 (totaal score) januari 85% 1,2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen)


AVI E6 juni 90% voldoende score DMT kaart 1, 2, 3 (totaal score) juni 85% 1, 2 of 3 niveau


Toetsen voor leerlingen die de normering niet halen:


oktober 50% voldoende score op AVI E5 niveau

Uitvallers M6 worden in maart opnieuw getoetst op M6

50% voldoende score op M6


Consequent en dagelijks de leesstof aanbieden op woordniveau volgens de methode Estafette, voor de leerlingen die leesinstructie nodig hebben (zie werkboek + handleiding en boekjes Vloeiend en Vlot). Op tekstniveau hebben deze kinderen een herhaalde oefening met de opbouw voor-koor-zelf over minimaal 4 dagen nodig. Deze teksten kunnen uit leuke leesboeken, maar ook uit informatieboeken gehaald worden, welke kunnen aansluiten bij de WO-lessen. Op deze manier combineer je technisch en begrijpend lezen (pre-teaching). Extra optie Ralfi: werken met Estafette teksten uit de leesboekjes van Estafette M6 en E6 (in beheer bij leescoach). De overige leerlingen zijn met andere leesvormen bezig: duo-lezen, begrijpend lezen, studie, stillezen(laatste 5 minuten evalueren) of tutor-lezen. Voor deze kinderen is het onderhouden van het hardop tekst lezen van groot belang. Daarom worden de stilleesoefeningen (4x p/wk) altijd afgesloten met 2 minuten hardop lezen in eigen leesboek.

Goede lezers uitdagen door ze te laten lezen in hogere AVI niveaus: veel stillezen!

Goede lezers inzetten als tutor.

Sleeplezen voor de leerlingen die onvoldoende vorderen met Estafette + Ralfi.




Methode Estafette + aanvullende materialen


Leesboekjes behorende bij de methode Estafette vanaf AVI E5 t/m AVI plus Leesboekjes voor duo en tutor lezen t/m E6

Overige bibliotheekboeken t/m AVI plus (informatief en onderhoudend)

Voorleesboeken



17

Zaakvakmethodes

Zoeklicht Dyslexie serie luisterboeken M6.


Actieve borging in groep 6: Klassenconsultatie en coaching door maatjes, i.b., leescoach en teamleiders. (i.b. en coaches

vraaggestuurd)



Monitoring op resultaten. (n.a.v. de groep 6 toetsen, inclusief entreetoetsen)





Tussendoelen groep 7 (januari): 50 % van de in juni groep 6 onvoldoende scorende leerlingen scoort in oktober in groep 7

voldoende op AVI E6 niveau.

90 % van de leerlingen leest op AVI M7 niveau. (januari)

85 % van de leerlingen scoort 1, 2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen) op totaalscore van de CITO “Drie Minuten Toets”, kaart 1+2+3.



85 % van de leerlingen scoort 1, 2 of 3 CITO niveau (vaardigheidsscore toevoegen) op totaalscore van de CITO “Drie minuten Toets”, kaart 1+2+3.

Toetsing Groep 7:


DMT, kaart 1+2+3 (totaalscore) januari 85% 1, 2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen)


AVI E7 juni 90% voldoende score DMT, kaart kaart 1+2+3 (totaal score)

juni 85% 1, 2 of 3 niveau (vaardigheidsscore toevoegen)


Herfstsignalering/controletoets (voor uitvallers van eind gr. 6)


Uitvallers M7 worden in maart opnieuw getoetst op M7

50% voldoende score


Consequent en dagelijks oefenen op woorden tekstniveau voor de leerlingen die leesinstructie nodig hebben. Oefening op woordniveau: boekjes Vloeiend en Vlot en zandloperoefeningen uit het werkboek, beide van Estafette. Hardop lezen van teksten: duo lezen op hoogste instructieniveau (lezen uit stilleesboek of boek uit leeskast). Vloeiendheid in het lezen stimuleren door teksten uit de w.o./begrijpend lezen herhaald te lezen: dus combinatie technisch en begrijpend lezen, een vorm van pre-teaching. Daarnaast lezen deze kinderen ook in het eigen stilleesboek (laatste 5 minuten evalueren)om veel leeskilometers te maken. De overige leerlingen



18

zijn met andere leesvormen bezig (duo-lezen, begrijpend/studerend lezen, eigen werkstuk, stillezen, tutor-lezen )


Sleeplezen voor de leerlingen die onvoldoende vorderen met Estafette, in overleg met i.b. en leescoach.




Methode Estafette + aanvullende materialen (teksten wo-vakken) Protocol leesproblemen en dyslexie voor groep 5 t/m 8

Leesboekjes behorende bij de methode vanaf AVI E 6 t/m AVI plus

Leesboekjes voor duo en tutor lezen t/m E7


Voorleesboeken

Zaakvakmethodes

Sleepleesmethodiek


Actieve borging in groep 7: Groepsplan technisch lezen omschrijven, uitvoeren en evalueren (resultaten analyseren)

Monitoring op resultaten. (n.a.v. de groep 7 toetsen, inclusief entreetoetsen)







Tussendoelen groep 8 (oktober):

50 % van de in juni groep 7 onvoldoende scorende leerlingen scoort in oktober in groep 7 voldoende op AVI E7 niveau.

Einddoelen groep 8 (januari)*): 100 % van de leerlingen leest op AVI E7 niveau = boven minimum niveau functionele

geletterdheid = E6 (kunnen volgen ondertiteling t.v.)

90 % van de leerlingen leest op AVI plus niveau

85 % van de leerlingen scoort 1, 2 of 3 CITO niveau (vaardigheidsscore toevoegen) op de totaalscore van kaart 1+2+3 van de CITO “Drie minuten Toets”.

*) Alle leerlingen worden getoetst!

Toetsing Groep 8:

Toets Afnamemoment Normering DMT, kaart 1+2+3 januari 85% 1, 2 of 3 niveau


AVI plus januari 90% voldoende score



19


Herfstsignalering (voor de uitvallers van eind groep 7)


Uitvallers AVI plus worden in maart opnieuw getoetst op AVI (uitgangspunt van de school is, dat elke leerling de school verlaat met minimaal E7!)

100% voldoende score op minimaal AVI E7 niveau


Consequent en dagelijks oefenen op woorden tekstniveau voor de leerlingen die leesinstructie nodig hebben. Oefening op woordniveau: boekjes Vloeiend en Vlot en zandloperoefeningen uit het werkboek, beide van Estafette. Hardop lezen van teksten: duo lezen op hoogste instructieniveau (lezen uit stilleesboek of boek uit leeskast). Vloeiendheid in het lezen stimuleren door teksten uit de w.o. / begrijpend lezen herhaald te lezen: dus combinatie technisch en begrijpend lezen, een vorm van pre-teaching. Daarnaast lezen deze kinderen ook in het eigen stilleesboek(laatste 5 minuten evalueren) om veel leeskilometers te maken. De overige leerlingen zijn met andere leesvormen bezig (duo-lezen, begrijpend lezen/studerend lezen, eigen werkstuk, stillezen, tutor-lezen)


Sleeplezen voor de leerlingen die onvoldoende vorderen met Estafette.



Materialen in groep 8: Methode Estafette + aanvullende materialen (teksten wo-vakken)


Leesboekjes behorende bij de methode vanaf AVI E 6 t/m AVI plus

Leesboekjes voor duo en tutor lezen t/m AVI plus


Voorleesboeken

Zaakvakmethodes






Monitoring op resultaten. (n.a.v. de groep 8 toetsen, inclusief CITO eindtoets)



2.10 Schoolafspraken In de vorige paragrafen is specifiek per groep benoemd welke essentiële didactische activiteiten, instructiemethodieken en materialen gehanteerd dienen te worden om een optimaal resultaat te bereiken binnen het vakgebieden technisch lezen. Deze paragraaf laat een overzicht zien van de algemeen geldende zaken die binnen de gehele school op klassenniveau gehanteerd worden om de streefresultaten



20

op het terrein van bovengenoemde vakgebieden te behalen. Het gaat hierbij om de volgende didactische werkvormen en instructiemethodieken:

De leesinstructie en het inoefenen van het lezen vindt in groep 2 t/m 6 plaats op drie gelijktijdige momenten van circa 25 minuten in de week. (Bijv: de eerste of laatste 25 minuten van de ochtend/middag) De gemiddelde lezers vanuit groep 5 en 6 fungeren gedurende dit “leeshalfuur” als leestutor. (het organisatiemodel is in te zien in de bijlage)

De leraren hanteren consequent het IGDI instructie model bij de instructie van alle vakgebieden. (Voorbeeld van de invulling van preteaching: Gedurende de preteaching besteedt de leerkracht extra aandacht aan de leerlingen die zich onvoldoende dreigen te ontwikkelen (risicoleerlingen), bijvoorbeeld door bij een zaakvak even de les samen met een aantal leerlingen door te nemen (de hoofdzaken aan te geven en de lastige woorden te verklaren)

Het zorg dragen voor een permanente interactie tussen leerkracht en leerling en tussen leerlingen onderling.

De talige interactie tussen leerkracht en leerling wordt uitgevoerd op een hoog taalkundig niveau. (lastige woorden niet uit de weg gaan, maar deze verklaren en op de juiste wijze toepassen.

Het gebruik van Frisismen beperken.

Moeilijke woorden (bij alle vakgebieden) zelf in de juiste context plaatsen of in de juiste context laten plaatsen door de leerlingen.

Taalkundige fouten van leerlingen (hoe jong ze ook zijn) verbeteren en de juiste vorm (laten) herhalen. (Let specifiek op de foutieve vervoegingen van werkwoorden)

Wekelijks interactief voorlezen. (voor, na en tijdens het voorlezen wordt gesproken over de inhoud en de betekenis van het verhaal, maak hierbij eventueel gebruik van concreet materiaal)

Vanaf groep 4 worden wekelijks boekbesprekingen, spreekbeurten en krantenbesprekingen georganiseerd. De doorgaande lijn m.b.t. deze onderdelen is als bijlage te vinden in dit borgingsdocument.

Leraren besteden in ieder geval de minimaal in het lesrooster vastgestelde tijd voor technisch-begrijpend lezen.

Laat risicoleerlingen specifieke, op het ontwikkelingsgebied ger ichte, (lees)taken maken tijdens takentijd/zelfstandig werken.

Het kleutercomputer programma “Schatkist” en het computerprogramma van “Ve ilig leren lezen” wordt dagelijks gebruikt.

Laat de leerlingen binnen de leestijd de dagelijks stillezen.

Het woordenboek/encyclopediegebruik (bij voorkeur digitaal) dagelijks stimuleren vanaf groep 5.

De instructiemethodieken van de verschillende methoden op een juiste wijze hanteren (zie handleidingen) en de leerstof compleet behandelen.

Met regelmaat leerlingen een verhaal (uit een voorleesboek, uit een stilleesboek, uit een zaakvakmethode) laten herhalen met het accent op het benoemen van de hoofdzaken.

Na iedere toets (methodisch of methodeonafhankelijk) in parallelgroep-samenstelling de resultaten monitoren. (de toetsresultaten vergelijken met de streefdoelen en vervolgens de resultaten analyseren) Hierbij de positieve effecten op het terrein van vakdidactisch en pedagogisch handelen met elkaar delen en vastleggen en de negatieve effecten ombuigen in positief werkend didactisch en pedagogisch handelen.



21

4. BEGRIPPEN EN AFKORTINGENLIJST Analyseren Woorden in losse klanken verdelen: kat—k/a/t/ A.V.I. nieuw (2009) AVI: Analyse van Individualiseringsvormen

Landelijk genormeerde, methode-onafhankelijke toetsen voor het lezen op tekstniveau. Het betreft 11 leesniveaus: AVI-Start t/m AVI-Plus In de toets wordt zowel het tempo als de nauwkeurigheid beoordeeld. Met de toets meet je het beheersingsniveau en het hoogste instructieniveau. Norm LIN voor Avi beheersingsniveau: Normering: M-versie midden elke groep en E-versie eind elke groep (Avi plus in groep 8)

Begrijpend lezen Bij lezen gaat het uiteindelijk om het begrijpen van wat je leest: het leesbegrip. Vanaf groep 4 verschuift de aandacht steeds meer van het technisch lezen naar het begrijpend lezen (methode begrijpend lezen ook vanaf groep 4). Goed leesbegrip vraagt om vlot en nauwkeurig technisch lezen en een goede woordenschat. De LIN-norm AVI 9 eind groep 5 biedt een kind qua technisch leesniveau een goede start voor het lezen van teksten uit de zaakvakken in groep 6 t/m 8. Door het aanleren van begrijpend leesstrategieën kunnen kinderen teksten beter leren begrijpen.

Begrijpend luisteren Opdrachten n.a.v. mondeling aangeboden teksten uitvoeren: de leerkracht leest de tekst en opdrachten voor, of de tekst wordt op cd-rom afgespeeld. Bij lezen gaat het uiteindelijk om het begrijpen van wat je leest. Leesbegrip is naast woordenschat in zeer belangrijke mate afhankelijk van de technische leesvaardigheid. Bij leerlingen met leesproblemen is het raadzaam om te kijken hoe hun niveau van begrijpend luisteren is. Wanneer een leerling duidelijk lager presteert in begrijpend lezen dan in begrijpend luisteren, dan is een zwakke technische leesvaardigheid over het algemeen de oorzaak van de problemen met begrijpend lezen.

C.I.T.O. Centraal Instituut voor Toets Ontwikkeling

Connect

Connect Vloeiend Lezen (voor groep 3, na de AVI toets M3 van januari)

Connect is een leesinterventieprogramma met herhaald lezen van dezelfde tekst volgens de opbouw voor-koor-zelf van minimaal 3x 20 minuten per week, individueel of in een klein groepje. De naam Connect (=verbinden) is gekozen, omdat er in het programma een sterke, directe verbinding wordt gelegd tussen lezen en schrijven. Bij het oefenen op woordniveau worden moeilijke woorden uit de tekst eerst geschreven en pas daarna gelezen. Er zijn drie vormen van Connect: - Connect Klanken en Letters: eerste helft groep 3 - Connect Woodherkening: tweede helft groep 3 - Connect Vloeiend Lezen: tweede helft groep 3/gr. 4 Het grote verschil met Ralfi is, dat er bij Ralfi vrijwel niet op woordniveau wordt gewerkt.

Connect Vloeiend Lezen is een programma voor kinderen die de aanvankelijke leeshandeling beheersen, maar niet komen tot het automatiseren daarvan. De centrale doelen zijn: leeskilometers maken en het komen tot vloeiendheid. Ter bevordering van deze vloeiendheid wordt gebruik gemaakt van herhaald lezen. Binnen een Connectsessie wordt een tekst meerdere malen gelezen. Er worden drie leestechnieken



22

Vervolg Connect Vloeiend Lezen

gehanteerd die bedoeld zijn om het lezen te vergemakkelijken en een succeservaring tot stand te brengen: voorlezen, koor lezen en duo lezen. Het oefenniveau is minimaal op hoogste instructieniveau. Drie keer per week 20 minuten werken in een klein groepje is het meest effectief. Natuurlijk gaat de groepsleerkracht met het groepje zwakke lezers met Connect Vloeiend Lezen aan het werk.

D.M.T. Drie Minuten Toets. De Drie Minuten Toets is een Landelijk genormeerde CITO toets die het technisch lezen op woordniveau toetst. De toets bestaat uit woordenlijsten, die opklimmen in moeilijkheid. De kinderen moeten, afhankelijk van de hoeveelheid maanden, dat ze leesonderwijs hebben gehad, in drie minuten, een bepaalde vooraf gestelde hoeveelheid woorden lezen, om te voldoen aan de minimum norm.

Duo lezen In tweetallen hardop lezen, voor kinderen met een voldoende leesniveau en dus niet geschikt voor kinderen met leesproblemen. Om de beurt een blz., een alinea of een zin lezen. Duo lezen bevordert woordherkenning en vloeiendheid.

Dyslexie Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau. (definitie van Stichting Dyslexie Nederland)

Estafette, werkwijze Meander

De methode voor voortgezet technisch lezen “Estafette” wordt op de Meander alleen toegepast voor leerlingen die een E, D of C score hebben op de “Drie Minuten Toets” van Cito of een onvoldoende of net voldoende score hebben op de AVI toets. De overige leerlingen lezen in duo’s of eventueel met een tutor. Aanpassing binnen Estafette om de effectiviteit voor de zwakste lezers te vergroten: 1) weglaten van niet op lezen gerichte oefeningen 2) herhaald aanbieden en inoefenen van dezelfde instructie 3) herhaald lezen over 4 verschillende dagen van een tekst uit het leesboekje van Estafette

Fonemisch bewustzijn

Begrijpen dat gesproken woorden uit klanken (fonemen) bestaan. Het woord kat bestaat dus uit 3 fonemen.

Herfstsignalering groep 4 t/m 8

Herhaling van de AVI toets voor de uitvallers van de “AVI-E toets “ vorig schooljaar.

I.G.D.I. organisatie en instructie model

Interactieve Gedifferentieerde Directie Instructie model Het model kent verschillende fasen, te weten:

1. Preteaching: De leerkracht geeft aan een kleine groep kinderen, die moeite hebben met de lesstof, voorinstructie. (ongeveer 5 minuten)

2. Na preteaching volgt de klassikale instructie waarbij alle leerlingen aanwezig zijn. De instructie is interactief (alle kinderen komen aan bod) en gevarieerd (gericht op verschillende leerstijlen en m.b.v. velerlei organisatievormen (o.a. duo- en groepsopdrachten) en duurt maximaal 15 minuten. De instructie bestaat uit een aantal fasen: A. Herhaling van het voorafgaande B. Het lesdoel (productdoel en procesdoel) aan de leerlingen vertellen C. De werkopdracht uitleggen

3. Na de klassikale instructie volgt de verlengde instructie (extra instructie voor een kleine groep kinderen), zowel voor zwakkere leerlingen als voor de leerlingen die meer uitdaging nodig hebben. De overige kinderen gaan zelfstandig aan het werk met



23

hun opdracht. Zij mogen de leerkracht niet storen als hij of zij leerlingen helpt aan de instructietafel. Eventuele vragen kunnen zij stellen aan medeleerlingen of uitstellen tot de volgende hulpronde. De verlengde instructie vindt plaats aan de instructietafel. Voorafgaand aan de verlengde instructie loopt de leerkracht een hulpronde, om te kijken of alle leerlingen zonder problemen aan het werk kunnen. De hulprondes wordt om de circa 10 minuten herhaald en zijn bedoeld om leerlingen te helpen met hun problemen. Gedurende de hulprondes zijn de leerlingen aan de instructietafel zelfstandig aan het werk.

4. Controle of het lesdoel is behaald in e evaluatie van de les. De leerkracht controleert door het stellen van gerichte vragen aan de leerlingen of het gestelde doel aan het begin van de les is bereikt.

5. De leerlinge die het lesdoel niet hebben behaald (de leerkracht constateert dit tijdens de evaluatie en/of gedurende de correctie, ontvangen reteaching. (’s middags of de volgende dag). Tijdens de reteaching wordt de instructie gericht op de geconstateerde problematieken herhaald en worden aan de leerlingen gerichte vervolgopdrachten gegeven die tijdens “takentijd” geoefend kunnen worden.

Interactief voorlezen Dagelijks voorlezen met veel interactie voor, tijdens en na het voorlezen, is van groot belang voor de ontwikkeling van woordenschat, begrijpend lezen en kennis van de wereld. Via hardop denken, stiltes en gerichte vragen worden kinderen geprikkeld om te reageren op het verhaal. Door boeken herhaald voor te lezen, wordt het tekstbegrip nog meer verdiept. Interactief voorlezen blijkt nog effectiever en interactiever te zijn, als het individueel of in een kleine groep plaatsvindt. M.n. risicokinderen profiteren van dit aanbod in kleine setting!

O.L.P. Onderwijs Leer Pakket (De vergoeding van de Rijksoverheid voor aanschaf van leermiddelen en verbruiksmaterialen)

Technisch lezen Het vlot en nauwkeurig leren decoderen van geschreven en gedrukte teksten. Startend met de elementaire leeshandeling (klank-/tekenkoppelingen en hakken/plakken) komt er een versnelling op gang, uitmondend in de directe woordherkenning: het lezen wordt min of meer een geautomatiseerde handeling!

Tekst van de week (kern 4 t/m 6 VLL gr. 3)

Werken met de tekst van de week in groep 3 We hebben gemerkt dat voor veel kinderen de overgang van het lezen van losse woorden naar het lezen van zinnen en korte teksten niet altijd even makkelijk verloopt. Veilig leren lezen geeft in de handleiding zelf ook aan dat er ten tijde van kern 5 en 6 een ommezwaai komt van woorden lezen naar tekst lezen en adviseert om uit de leesboekjes behorende bij VLL extra te oefenen op tekstniveau. Een aantal kinderen zou dan moeten oefenen in al reeds geoefende boekjes en dat vonden wij niet echt motiverend. Daarom hebben we er op ‘de Meander’ voor gekozen om met korte teksten uit een aantal leuke kinderboeken te werken op niveau AVI START t/m AVI M3. We starten ook iets eerder, nl. in de loop van kern 4. Door het werken met ‘de tekst van de week’ willen we pro-actief werken: we willen dat meer kinderen in januari AVI M3 halen tijdens de Wintersignalering. Aandachtspunten bij het werken met de tekst van de week: -er wordt 3 tot 4x met dezelfde tekst geoefend: een kort oefenmoment



24

van 10 min. -start: introductie en terugblik -opbouw: voorlezen- koor lezen-zelf lezen -tekst wordt in korte stukjes verdeeld: opbouw voor-koor per stukje mogelijk -op dag 1 en 2 doen alle kinderen mee: inzet bij voor-koor oefening als extra motor -veel variatie binnen koorlezen: in twee, vier groepen, de jongens, de meisjes etc. -afsluiting: stukje voorlezen uit het boek; wie wil er alleen of in duo tegelijk een stukje lezen? -de goede lezers kunnen vanaf dag 3 en 4 zelfstandig lezen in hun eigen boek De leescoach heeft een exemplaar van het exacte werkschema in haar beheer.

RALFI lezen Repeated, Assisted, Level, Feedback, Interaction. De methodiek RALFI houdt in, dat door frequent (4 tot 5 keer per week) herhaald lezen van een tekst op minimaal leeftijdsadequaat niveau, de vloeiendheid en daarmee het leesniveau wordt verbeterd. Na 4 tot 5 keer oefenen moet het kind de tekst voldoende vloeiend en nauwkeurig kunnen lezen. Ralfi is voor kinderen vanaf herfst groep 4, dus na een ruim een jaar leesonderwijs, met als minimum eis: AVI 1 instructieniveau qua aantal fouten. In de praktijk is aangetoond dat je na een jaar werken met Ralfi minimaal 2 AVI niveaus vooruit moet gaan op beheersings- en hoogste instructieniveau.

Sleeplezen In een hoog tempo de losse klanken achter elkaar uitspreken. Doordat het in een hoog tempo gebeurt, wordt het woord als het ware direct uitgesproken: directe synthese.

Studerend lezen Hoofd- en bijzaken uit een informatieve tekst kunnen halen Synthetiseren Samenvoegen van afzonderlijke klanken tot een woord:

s-t-oe-l--- stoel

Tutor lezen Een tutor is een leeshulp en helpt kinderen met leesproblemen in groep 4 t/m 6. De tutor zit in ieder geval 2 groepen hoger en moet minstens 2 AVI niveaus hoger lezen dan het kind dat hij/zij begeleidt. De tutor zorgt er voor dat het lezen gemakkelijker wordt voor het kind: voorlezen, samen lezen, herhaald lezen, voorzeggen eerste letter(s) of het hele woord als het moeilijk wordt. Bij ernstige leesproblemen is de inzet van een leerling als tutor af te raden. In dat geval is het beter de groepsleerkracht, al dan niet ondersteund vanuit het zorgteam, in te zetten.



25

5. LITERATUUR Boonstra, T. (2007). Lees en laat lezen. Een onderzoek naar de relatie tussen technisch lezen, woordenschat en begrijpend lezen. Amsterdam: Master scriptie Universiteit van Amsterdam. Haaijer, R. en Linde van der A. (2003). Kwaliteitszorg is een werkwijze. Malden: A.V.S.. Hacquebord, H.; Sanders, M.; Gibson, M. (2008). Signaleren en diagnostiseren van de leesvaardigheid in de bovenbouw. Basisschool management, jaargang 21, nr. 5. Alphen aan de Rijn: Kluwer.

Hendriksen, J. (2004). Cirkelen rond Kolb. Schiedam: Scriptum.

Juran, J.M. (1999).Kwaliteitsmanagement. Deventer: Kluwer.

Oosten-Bekendam van, L., Marinissen, W. (2008). Naar beter leesonderwijs op de Morgenster te Sleeuwijk. Basisschool management, jaargang 21, nr. 5. Alphen aan de Rijn: Kluwer. Raap, D. en Slooter, M. (2004). Professionalisering van binnenuit. Amersfoort, C.P.S.. Smits, A. en Braams, T. (2006). Dyslectische kinderen leren lezen. Individuele, groepsgewijze en

klassikale werkvormen voor de behandeling van leesproblemen. Wentink, H en Verhoeven, L. (2001). Protocol leesproblemen en Dyslexie. Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands. Wentink, H en Verhoeven, L. (2004). Protocol leesproblemen en Dyslexie voor groepen 5-8 Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands. Wiltink, H, Huijbregts, S en Förrer, M. (2005). Fonemisch bewustzijn, werkmap voor leerkrachten van groep 1 en 2 van de basisschool. Amersfoort: C.P.S..



26

BIJLAGEN

1. IGDI organisatiemodel

2. Kijkwijzer IGDI



27

Bijlage 1: Het IGDI instructiemodel

Alle lessen op openbare basisschool de Meander worden gegeven volgens de methodiek van het IGDI instructiemodel. De letters IGDI hebben de volgende betekenis:

I = Interactieve

G = Gedifferentieerde

D = Directe

I = Instructie

De basis van IGDI wordt gevormd door het directe instructiemodel. Het directe instructiemodel kent 4 fasen. (1. herhaling van het voorafgaande, 2. doel van de les formuleren; 3. instrueren; 4. evalueren). IGDI voegt aan het directe instructiemodel en aantal extra fasen toe en geeft de instructie de extra dimensies interactie en differentiatie. Het interactieve gedifferentieerde instructiemodel kent de volgende fasen:

1. Preteaching

Voorafgaand aan de les ontvangen de CITO D en E scorende leerlingen van de leerkracht extra voorinstructie en voorkeneis, zodat zij gedurende de hoofdinstructie bepaalde zaken en strategieën in de les herkennen en daardoor actiever kunnen participeren aan het geheel. (Preteaching kan bijvoorbeeld bestaan uit het samen lezen van een tekst en het verklaren van de betekenis van enkele lastige hoofdbegrippen of het herhalen van een al eerder aangeleerde rekenstrategie en het leggen van de koppeling naar de nieuwe strategie)

2. Interactieve Gedifferentieerde Directe Instructie

A: Ophalen van de voorkennis/herhaling van het voorafgaande De les begint met het ophalen van de voorkennis door leerlingen te laten herhalen wat ze in de vorige les of lessen hebben geleerd. Het gaat hier met name om het benoemen van de oplossingsstrategie(en) of regel(s) die in de vorige les(sen) centraal heeft/hebben gestaan. Alle leerlingen zijn bij deze fase betrokken en doen actief mee.

B: Het formuleren van het lesdoel (product en procesgericht)

Productdoel: Voordat de instructie start formuleert de leerkracht het (productdoel van de les. Hij/zij weet door het formuleren van het doel welk onderdeel van de les essentieel is en dit is door het formuleren van het doel meteen ook duidelijk voor de leerlingen. (Het formuleren van het doel zou op navolgende wijze geformuleerd kunnen worden: “Vandaag ga ik jullie leren om onder elkaar op te tellen” of “Na afloop van de les kunnen jullie onder elkaar optellen”.) Procesdoel: Het procesdoel betreft het formuleren van een werkhoudingsaspect of een leerstrategie (niet te verwarren met oplossingsstrategie). Het is het meest effectief indien er een langere periode gewerkt wordt met hetzelfde procesdoel als uitgangspunt. Het is daarom zinvol om gedurende een week of een aantal weken een zelfde procesdoel aan te houden en dit doel met regelmaat te evalueren. (Een voorbeeld van een procesdoel is: “Deze week kunnen jullie tijdens het zelfstandig werken fluisterend met elkaar overleggen” of “Ik ga jullie deze week, tijdens alle spellingslessen leren op welke wijze je het beste de spelling van een rij woordjes uit je hoofd kunt leren”)

C: Het geven van interactieve gedifferentieerde instructie

Interactie: Na het formuleren van het product en procesdoel start de instructie van de les. Omdat de school uitgaat van het convergente differentiatie principe zijn alle leerlingen aanwezig en actief betrokken



28

bij de instructie. Om er voor te zorgen dat alle leerlingen actief bij de les zijn betrokken, is het van groot belang dat de leerkracht de instructie op een interactieve wijze vorm geeft. Door een grote variatie aan te brengen in didactische werkvormen en leeractiviteiten zal de leerkracht de aandacht van alle leerlingen zoveel mogelijk vast trachten te houden. Tevens is het van belang de instructietijd te beperken tot maximaal 20 minuten. Bij overschrijding van de maximale instructietijd is de kans op verslapping van de aandacht namelijk bijzonder groot. Na afloop van de instructie is het van belang, dat de leerkracht checkt of de meeste leerlingen zelfstandig de oefenstof kunnen verwerken. Indien dit niet het geval is kan het voor een aantal leerlingen zinvol zijn de instructie te verlengen en nogmaals klassikaal te oefenen. De leerlingen die de leerstof wel begrijpen kunnen dan alvast gaan starten met het maken van de opdrachten. (Voorbeelden van interactief leren zijn: duoleren; doorgeefspellen; alle leerlingen een som laten maken en daarna pas de strategie uitleggen of laten uitleggen door de leerlingen; met z’n allen bepaalde zaken opzeggen etc.) Differentiatie: De leerkracht dient differentiatie aan te brengen met betrekking tot het inspelen op de verschillende leerstijlen van de leerlingen. Evenals volwassenen kennen kinderen verschillende leerstijlen. De psycholoog Kolb heeft een aantal leerstijlen in beeld gebracht. Het is zinvol hiervoor het boek “Cirkelen rond Kolb”, geschreven door J. Hendriksen*) te bestuderen. Daarnaast dient de leerkracht rekening te houden met de niveau- en tempoverschillen van de leerling. Hij/zij draagt er zorg voor, dat tijdens de instructie elke leerling voldoende op zijn/haar niveau wordt uitgedaagd en dient er begrip voor te hebben en hierin op in te spelen, dat de ene leerling in een sneller tempo werkt dan de andere.

D: De verlengde instructie Nadat de hoofdinstructie is afgerond en de meeste leerlingen de verwerkingsstof zelfstandig kunnen verwerken (de leerkracht checkt dit door gerichte vragen te stellen) start de verlengde instructie aan de E en D leerlingen (eventueel de C leerlingen) aan de instructietafel. De instructietafel is een tafel, waaraan een aantal leerlingen kunnen zitten en waar zij instructie, niet zijnde de groepsinstructie, krijgen. Allereerst loopt de leerkracht een starthulpronde (gedurende enkele minuten) waarin hij/zij de leerlingen van korte hulp voorziet. Deze starthulpronde voorkomt onnodige en voor de hand liggende vragen van leerlingen tijdens het geven van de verlengde instructie. Gedurende de starthulpronde geeft de leerkracht de leerlingen die verlengde instructie krijgen een korte zelfstandige opdracht. Het is van groot belang dat de leerkracht hierbij voorspelbaar is in zijn/haar gedrag. Dit houdt in dat hij/zij de leerlingen duidelijk maakt wat hij/zij doet (vertellen wat je doet en wat je van de leerlingen verwacht) Na het afronden van de starthulpronde start de verlengde instructie aan de E en D leerlingen (eventueel de C leerlingen). De leerkracht is hierbij eveneens voorspelbaar en vertelt duidelijk aan alle leerlingen wat hij/zij gaat doen en wat hij/zij van de leerlingen verwacht. (niet storen gedurende de instructie, bij een probleem nogmaals de opdracht lezen, een andere leerling vragen of de opdracht overslaan) De inhoud van de verlengde instructie is niet een herhaling van de hoofdinstructie, maar gericht op het aanleren van een duidelijke strategie, waarmee de zwakkere leerlingen zelfstandig de oefenstof kunnen maken. Het is dan ook de bedoeling, dat de leerlingen na afloop van de verlengde instructie weer teruggaan naar hun eigen plaats en daar zelfstandig de oefenstof maken. Tijdens de verlengde instructie loopt de leerkracht om de 10 minuten (bij jonge leerlingen ligt de frequentie hoger) een hulpronde. De leerkracht is hierbij wederom voorspelbaar en vertelt de leerlingen wat hij/zij gaat doen en loopt de hulpronde in een vaste volgorde, waarbij iedere leerling even aandacht krijgt. De leerlingen aan de instructietafel hebben tijdens de hulpronde een korte zelfstandige opdracht gekregen.

E: De uitdagende instructie voor excellente leerlingen: Leerlingen die CITO A (plus) scoren hebben recht op extra uitdagende leerstof. De meeste methoden die de school in gebruik heeft bieden deze extra uitdagende leerstof aan. De leerkracht geeft deze leerlingen, nadat zij bepaalde essentiële opdrachten uit de basisstof hebben gemaakt, extra op de



29

uitdagende leerstof gerichte instructie aan de instructietafel. Uiteraard is ook hierbij de leerkracht voorspelbaar en vertelt alle leerlingen wat hij/zij doet en wat hij/zij van de leerlingen verwacht. De uitdagende instructie is gericht op het aanbieden van een veelheid van oplossingsstrategieën (in tegenstelling tot de verlengde instructie die zich richt op één oplossingsstrategie) en laat leerlingen nadenken over de meest efficiënte wijze van het oplossen van een probleem.

3. Evaluatie van de les Na afloop van de les is het van belang dat de leerkracht de les evalueert. Hij/zij checkt samen met de leerlingen of het productdoel en het procesdoel zijn behaald. Het is belangrijk, dat tijdens de evaluatie van het productdoel de oplossingsstrategie duidelijk naar voren komt/herhaald wordt. Bij kleuters is het zinvol om direct na de instructie in de grote kring het productdoel en het procesdoel te evalueren, omdat er ander een te grote tijdspanne tussen de instructie en de evaluatie zit. Eventueel zou de evaluatie ook tijdens het fruit eten plaats kunnen vinden. De leerkracht evalueert niet alleen samen met de leerlingen, maar ook zelf de effectiviteit van de les en checkt tijdens het nakijken van de opdrachten welke leerlingen de leerstof wel of niet hebben begrepen. De leerlingen die de leerstof niet goed hebben begrepen ontvangen de volgende dag of ‘s middags reteaching. (herhaling van de instructie, specifiek gericht op het probleem van de leerling)

4. Reteaching Reteaching is een specifieke instructie , als gevolg van de evaluatie en analyse van de opdrachten die de leerlingen hebben gemaakt. Over het algemeen zal de reteaching op de middag of op de volgende dag plaatsvinden. De leerlingen in de reteachingsgroep krijgen aan de instructietafel specifieke op hun probleem gerichte herhaalde instructie. Tevens krijgen zij, specifiek op hun probleem, gerichte oefenstof, die zij gedurende “takentijd”**) kunnen maken.

*) Hendriksen, J. (2004). Cirkelen rond Kolb. Schiedam: Scriptum. **) Zie borgingsdocument “takentijd”



30

Bijlage 2 IGDI kijkwijzer

Hoofdlocatie:

Flevo 194 9204 JT Drachten

Tel: 0512- 510150

Dependance:

Hunze 243 9204 BH Drachten

0512-841938

e-mail: [email protected] www.opo-demeander.nl

KIJKWIJZER WEEKPLANING EN IGDIMODEL, model 2015-2017

Datum:……………………… Leerkracht:…………………. Vakgebied:………………….

Observant:…………………..

Omschrijving competenties Wel g

erea

liseerd

Nie

t gerea

liseerd

WEEKPLANNING

1 De leerkracht maakt een realistische weekplanning.

2 De leerkracht plant in de weekplanning preteaching, verlengde instructiemomenten en reteaching voor alle vakken.

3 De leerkracht omschrijft in de weekplanning de productdoelen van alle vakken

4 De leerkracht omschrijft per week een procesdoel. Het procesdoel heeft een relatie met het ontwikkelingsproces m.b.t. de werkhouding dat gedurende de weekplanningweek van kracht is.

5 De leerkracht omschrijft (kort en krachtig) in de weektaak de inhoud, de deelnemers en de instructiewijze van alle extra instructiemomenten.

IGdi MODEL

6 De leerkracht activeert tijdens de instructie alle leerlingen in de groep

7 De leerkracht hanteert tijdens de instructie verschillende didactische werkvormen

8 De leerkracht sluit t ijdens de instructie aan bij de verschillende leerstijlen van de leerlingen

9 De leerkracht geeft dagelijks pre-teaching aan de E, D leerlingen

10 De leerkracht geeft dagelijks re-teaching aan de E,D leerlingen

11 De leerkracht geeft dagelijks specifieke instructie en leerstof aan de A plus leerlingen

12 igDI MODEL

13 De leerkracht herhaalt de lesstof uit de vorige les (gericht op strategieën)

14 De leerkracht formuleert het lesdoel (productgericht)

15 De leerkracht formuleert het lesdoel (procesgericht)

16 De instructie duurt maximaal 15 minuten en in gericht op het aanleren van strategieën en is zodanig van aard dat het merendeel van de leerlingen daarna zelfstandig de taak kan verwerken.

17 De leerkracht evalueert de les productgericht (herhaling strategieën)

18 De leerkracht evalueert de les procesgericht

INSTRUCTIE AAN DE INSTRUCTIETAFEL

19 De leerkracht werkt met een groepje leerlingen of een individuele leerling maximaal 10 minuten aan de instructietafel. De situatie is zo georganiseerd dat de leerkracht tijdens de hulp aan de instructietafel niet gestoord wordt door andere

leerlingen.

20 De instructie aan de instructietafel is gericht op het aanleren van strategieën en is zodanig van aard dat ook deze leerlingen daarna zelfstandig de taak (of een gedeelte van de taak) kunnen verwerken.

HULPRONDES

21 De leerkracht loopt direct na de instructie, in maximaal 5 minuten, een startronde langs de verschillende leerlingen; leerlingen die starthulp nodig hebben krijgen korte aandacht (maximaal 1minuut).



31

22 De leerkracht loopt om de 10 minuten een hulpronde in het lokaal en op het onderwijsplein. De leerkracht blijft maximaal 2 minuten bij een groepje of een individuele leerling. De leerkracht biedt hulp naar aanleiding van eigen observatie, hij/zij reageert niet op vingers van kinderen. De leerkracht geeft gedurende de hulpronde alle leerlingen even

aandacht.

23 De leerkracht is in staat de hulp van kinderen tijdens de hulprondes te clusteren

VOORSPELBAARHEID 24 De leerkracht hanteert herkenbare en vastgestelde symbolen t ijdens het werken aan de instructietafel en kondig aan, dat

hij/zij huilkp gaat geven aan een beperkt aantal leerlingen en daarbij niet gestoord wil worden.

25 De leerkracht kondigt aan dat de extra instructie is afgelopen en dat hij/zij een hulpronde/meespeelronde gaat lopen.

26 De groepsleerkracht vermeldt het dagritme (het lesrooster) op het bord.

27 De inhoud van een les die een leerling moet maken staat vermeld op het bord. 28 De leerkracht maakt afspraken met leerlingen in de klas over stappen die hi/zij moet zetten in het kader van niet storen

van leerkracht/zelfstandig werken (Som overslaan, nog een keer lezen, op een goede manier hulp vragen aan een medeleerling etc.)

29 De leerkracht vertelt en evalueert, tenminste wekelijks, de afspraken m.b.t. het niet storen van leerkracht/zelfstandig werken met de leerlingen

OPMERKINGEN EN TIPS:

9. Borgingsdocument Technisch Lezen vastgesteld: oktober 2013

Laatstelijk bijgewerkt: maart 2014 Groep 1 en 2 :

We werken met de methode schatkist.

De kinderen leren in de groepen 1 en 2 letters minimaal 15 letters.

We leren de letters aan met de methode Fonemisch Bewustzijn vanaf 2014/2015

Eind groep 2 kunnen alle kinderen moeiteloos analyseren en synthetiseren

In januari nemen we de PAL-toets af in groep 2 zodat we op tijd zijn om eventuele hiaten op te vullen?

Besluit 18 maart.

In groep 2 wordt kern 1 van Veilig Leren Lezen behandeld.

Groep 3:

We werken met de methode Veilig Leren Lezen. VLL heeft 12 kernen, na elke ker n nemen we een Veilig en Vlot

toets af. Er is een uitgebreide toetsing na kern 3 de herfstsignalering, na kern 6 de wintersignalering, na kern 8 de

lentesignalering en na kern 11 de zomersignalering. De resultaten van deze toetsen houden we bij op de

Toetssite.

Vanaf medio maart start groep 3 twee maal per week met tutorlezen met een tutor uit groep 8.

In januari toetsen we kaart 1 en 2 van DMT en in juni kaart 1, 2 en 3.

Kinderen met een D of E score op DMT krijgen een handelingsplan.

Groep 4, 5 en 6 :

Deze groepen gebruiken de methode Estafette volgens het model convergente differentiatie. Daarnaast heeft



32

groep 4 tot de kerstvakantie twee maal per week tutor/maatjeslezen. Na de kerstvakantie nog één maal per

week. Medio maart krijgen de kinderen met een C, D en E=score een tutor, de anderen krijgen Nieuwsbegrip XL

lessen aangeboden.

We toetsen alle kinderen in januari en juni met DMT. In groep 4 DMT 1, 2 en 3 en vanaf groep 5 de kinderen met

een A en B op DMT alleen kaart 3. Vanaf een C-score toetsen we bi j hen ook kaart 1 en 2.

Alle C, D en E-kinderen lezen in juni en januari de Avi -toets.

Kinderen met een D en E-score krijgen een handelingsplan.

Na leerstofpakket 1 en 3 van Estafette doen we met de C, D en E kinderen de toets “Vloeiend en vlot, woorden”.

In oktober/november controletaak 2, in maart controletaak 3.

De resultaten van deze toetsen houden we bij op de Toetssite.

Kinderen met een D of E score krijgen naast een handelingsplan ook huiswerk mee. We stimuleren ouders om 4

keer per week een kwartier met hun kind te lezen. De groepsleerkracht bespreekt dit met de ouders.

Groep 7 en 8 : Kinderen die in deze groepen nog D of E score hebben vallen onder de regels zoals hierboven beschreven.

Documents

Borgingsdocument · 2015-08-14 · Voor ieder kind het beste resultaat Borgingdocument 3technisch lezen 2014-2016 VOORWOORD Drachten, juni 2014 Voor u ligt het borgingsdocument “technisch